Xanela 2008

X A N E L A

1

editorial

X a estamos

aquí de novo, con

ganas de sacar

adiante esta peque-

na e nova XANE-

LA — a quinta,

por certo — para

que poidades ato-

par un recuncho

enteiramente en

galego, chea de

ideas e novas para

entreter e engaio-

lar. Se pasades as

follas atoparedes

multitude de temas interesantes de actualidade:

culturais, literarios, creativos, festivos... que en-

chen o noso día a día.

Nesta revista manifestamos o noso com-

promiso coa lingua, porque é importante, é o noso

sinal de identidade o que nos diferencia dos de-

mais. É un legado que os nosos antergos nos dei-

xaron, o máis importante, e temos que enriquecelo

e darlle forma; non deixar que caia no esquece-

mento. Nós dende aquí aportamos o noso gran de

area coa edición desta revista, elaborada por alum-

nos/as e profesores/as do noso instituto. Queremos

con este traballo, queridos lectores, espertar en

vós o interese pola cultura e a inquietude por utili-

zar sen medo nin vergoña a nosa lingua e proxec-

tala máis aló das nosas fronteiras.

Abre esta nova XANELA e axexa os

segredos das distintas seccións con que te obse-

quia. A carón das xa coñecidas páxinas, como:

Letras Galegas, este ano adicadas ao poeta Xosé

María Álvarez Blázquez; a Entrevista, concedida

polo presidente da Fundación Castelao, Avelino

Pousa Antelo; Cadro de honra, que recolle os

premiados nos distintos concursos convocados no

IES; As nosas letras, onde compañeiros/as nosos

nos obsequian con interesantes creacións litera-

rias; O espello das verbas, onde recoñecidos escri-

tores nos achegan uns orixinais traballos; Recun-

cho científico, onde o Departamento de Ciencias

da Natureza fai unha brillante aportación sobre os

“Impactos ambientais”; en Xentes do Barbanza,

contamos coa arte e coa amabilidade de Soledad

Peralta.... Aparecen novos apartados como: O

Entroido, O concello de Boiro, Boirenses na lem-

branza...

. NAO

Vel ahí ven pola ribeira

a barca dos namorados.

Ai, amor!,

como camiña lixeira.

Nin trae remos nin trae velas,

a barca dos namorados,

ai, amor!,

que a gobernan as estrelas.

Abule, que vel ahí ven

a barca dos namorados,

ai, amor!

para nos levar tamén.

X.Mª Álvarez Blázquez

X A N E L A

2

Consello de Redacción Beatriz Quintela, Manuel Román, Carme Rodríguez, Cristina Taboada, Nuria Tubío, Antía Pimentel, Anabel Fi-

gueira, Samuel Cristobo, Lorena Resúa, Manuel Franco, Fátima Núñez, Gonzalo Piñeiro, Ana C. Vidal, Alberto

Torrado, Rebeca Esperante e Ariadna Resúa.

Maquetación Manuel Román Ramos

Colaboradores Carlos Penela, Helena de Carlos, Agustín Agra, Alberto Piñeiro, X.Ricardo Losada, Fátima Núñez, Esther Perrino,

Noelia Lojo, Ramón Laíño, Sara Piñeiro G., Sabela López, Nuria Tubío, Sara Suárez, Daniel Torrado, Alejandro

Nieto, Laura Davila, Isabel Blanco, Melanie García, Robert Cárdenas, Antía Pimentel, Carlos García, Sara Piñeiro

S., Iago Blanco, Ariadna Resúa, David Fajardo, Eloy Muñiz, Daniel Ríos, Alba Carreño, Departamento de Galego,

Departamento de Ciencias Naturais, Departamento de Plástica e Visual e Departamento de Ciencias Sociais.

EDITA: Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística do IES A Cachada. - Boiro

● Editorial ...................................................... 1

● Xosé Mª Álvarez Blázquez ........................ 3

● Entrevista a Avelino Pousa Antelo ............ 6

● Cadro de honra .......................................... 11

● As nosas letras ........................................... 16

● Excursión de 4º ESO .................................. 32

● O entroido ................................................... 33

● Monicreques ............................................... 36

● Xentes do Barbanza ................................... 37

● A biblioteca ................................................. 38

● O espello das verbas.................................. 41

● Sabías que ................................................ 46

● Recuncho científico .................................... 47

● Opinión ....................................................... 52

● Ramón Fernández Mato ............................ 54

● Estudo sociolingüístico ............................... 56

● O nacemento dun concello: Boiro .............. 58

● Novas ......................................................... 60

● Foto Flash ................................................. 63

● Galería de libros e cine .............................. 64

● As nosas fotos ………………………………66

● Enredos ...................................................... 68

X A N E L A

3

Xosé María Álvarez Blázquez

VIDA

Naceu en Tui o 5 de febreiro de 1915 fillo

do médico Darío Álvarez Limeses e María

Blázquez Ballester.

A súa nenez transcorre entre Tui, Ponteve-

dra (onde viven os avós paternos e o padriño) e

Baión no concello de Vilanova de Arousa, onde os

pais mercaran un terreo e construíran unha casa

para pasar as vacacións.

Cursa o bacharelato en Pontevedra, onde

tamén fai a carreira de Maxisterio. Durante os anos

que pasa na capital do Lérez reside na casa do seu

tío e padriño Xerardo Álvarez Limeses, sogro de

Alexandre Bóveda.

No 1933 ingresa nas Mocedades do Partido

Galeguista.

A sublevación militar de 1936 e posterior

Guerra Civil foi nefasta para a súa familia: seu pai

é fusilado igual có home de súa curmá, Alexandre

Bóveda. Pola súa parte Xosé María é sancionado

coa suspensión de emprego e soldo, expulsado da

súa escola de Coia (Vigo) e desterrado a Coreses

(Zamora).

Despois da Guerra trasládase a vivir a Vigo,

alí casa con María Luísa Cáccamo Freiben e en

1948 funda a librería anticuaria Monterrey e é no-

meado Comisario de Escavacións Arqueolóxicas

de Vigo. Dous anos despois funda a editorial Mon-

terrey.

En 1962 é elixido membro numerario da

Real Academia Galega na que ingresará en 1964

cun discurso sobre Cantares e romances vellos

prosificados. Neste ano funda tamén con seus

irmáns Edicións Castrelos.

A principios de 1966 trasládase a Oviedo

como axente de vendas de Pescanova, pero ao des-

cubrirse a mortal doenza da súa filla Colorín regre-

sa a Vigo. É daquela cando crea as coleccións O

Moucho e Pombal.

En 1968 empeza a traballar como profesor

da Escola Naútica-Pesqueira

En 1976 é nomeado Cronista Oficial da Cidade de

Vigo.

Diversos honores esmaltan os que xa eran

os derradeiros anos da súa vida, entre eles o Pedrón

de Ouro no ano 1981.

O 2 de marzo de 1985 morre en Vigo a cau-

sa dunha afección cardíaca que padecía desde hab-

ía anos.

É o exemplo perfecto dun home polígrafo, erudito e interesado pola histo-

ria, a arqueoloxía e a literatura, tamén hai que subliñar o seu importante

labor como editor.

X A N E L A

4

OBRA

X osé María

Álvarez Blázquez publi-

cou en vida tres libros de

versos: Poemas de ti e de

min (1949), a medias co

seu irmán Emilio pero

con autorías ben diferen-

ciadas; Roseira do teu

mencer (1950), e Canle

segredo (impreso en

1976, pero escrito entre

1951 e 1953). Deixou

tamén un bo número de poemas soltos, coma o

fermoso Romance do pescador peleriño (1954). É

célebre o engano – rapidamente desfeito por el

mesmo – que causou a publicación, no día dos

Santos Inocentes de 1953, o Cancioneiro de Mon-

fero, con cantigas tan semellantes ás medievais,

que mesmo especialistas na materia as creron

auténticas.

En Poemas de ti e de min paga un belo tri-

buto ao popularismo, ao imaxinismo e ao neotroba-

dorismo, moito na liña de Amado Carballo, Bouza

Brey e incluso Cunqueiro. Roseira do teu mencer,

dedicado a súa filla Colorín, constitúese como un

libro profundamente conmovedor, pois ninguén

tiña cantado tan altamente na nosa lingua a emo-

ción gozosa da paternidade. Canle segredo é un

libro grave, sabio e fondo do que Ferrín dixo que

se se publicara

no tempo en

que foi escrito

tería sido o

sinal dun cam-

bio de rumbo

da poesía gale-

ga.

A obra

narrativa en

galego do autor

é de menor

impor tanc ia ,

non por calida-

de, senón pola

súa brevidade.

Os cinco rela-

tos d’Os ruíns,

xunto cos cinco

d’A pega rabi-

longa , son

practicamentae

a súa totalida-

de.

Pero a

importancia da

súa obra non se

reduce ao que

escribiu senón

tamén ao que

divulgou e ao

que descubriu. Como divulgador hai que destacar a

publicación, en 1952, do I tomo da Escolma de

Poesía Galega, unha selección esteticamente acer-

tadísima, cunhas notas biográficas e uns comenta-

rios críticos dunha perspicacia abraiante. A faceta

de descubridor de textos simbolízase moi ben no

tomo II da mesma Escolma de Poesía Galega,

publicado en 1959, que recolle a poesía do XIV ao

XIX, en gran parte – especialmente a dos chama-

dos Séculos Escuros – descuberta polo propio Xosé

María no seu continúo labor de esculca de bibliote-

cas e arquivos.

Temos que descatar tamén o seu labor como

editor. En 1950 fundou, con Luís Viñas Cortegoso,

a Editorial Monterrey, que conta co mérito históri-

co de amparar o nacemento da chamada Nova Na-

rrativa Galega. Pero aínda máis importante foi a

segunda xeira iniciada en 1967, con Edicións Cas-

trelos. As coleccións O Moucho e Pombal tiveron

a virtude de conquistar a rúa, de popularizar a lite-

ratura galega. Nestas

coleccións ademais de

publicar literatura popu-

lar, tamén se populari-

zan obras como a de

Rosalía, Curros, Pondal

sen esquecer aos con-

temporáneos: Celso

Emilio Ferreiro, Xosé

Neira Vilas, Méndez

Ferrín, Xohana Torres

entre outros.

X A N E L A

5

- Ai, madre, o por quen eu choro

leixoume namorada, e foise en Toro

dizen acá na terra

que por entrar en guerra.

- Ai, madre, o que me tiña namorada

leixoume triste, e foi na calbalgada,

dizen acá na terra


- Pois, filla, non te pes que te leixara

ca, se te muyto amar, cedo tornara.

dizen acá na terra


- Pois, filla, non te pes que te leixase

ca, se te muyto amar, cedo tornase.

dizen acá na terra


¡Ai, madre, non sabey viver un día

sen meu amigo, que mui ben quería!

Cancioneiro de Monfero

O MERLO POETA

Da gorxa algareira

de merlo lanzal

fuxían as horas

collidas das mans.

Coas súas muiñeiras

i os seus alalás

a tódalas merlas

iña namorar.

Na ponla máis outa

do meu salgueiral

morreu o poeta:

no papo, nin gran!

Poemas de ti e de min

ERA UN AIRIÑO SOAVE

Era un airiño soave

que se ergueu pola mañán

e viña de non se sabe.

Era un recendo de rosas

da roseira de ningures,

que se meteu pola porta.

Era unha cantiga leda

que nacía non sei onde

e petaba na fiestra.

Era unha gracia sotil

que baixaba das estrelas…

¡Eras ti!

Roseira do teu mencer

A COMETA Botar unha cometa era guindar os soños todos pola fiestra.

Era poñer a ialma por enriba das ponlas máis ergueitas da fraga.

Era andar cos miñatos nun outo vóo suspenso sobor da paz dos campos.

Era ter-¡cousa meiga!- o corazón atado cun longo fío á terra.

Canle segredo

X A N E L A

6

N oventa e catro anos contemplan

a traxectoria vital de D. Avelino

Pousa Antelo. Un 14 de maio de 1914 viu a

luz primeira na parroquia de San Xoán de

Barcala no concello da Baña.

Galeguista, mestre e agrarista.

Sendo un rapaz de dezasete anos, tras

asistir a un mitin de Castelao abrazou os

ideais galeguistas que xa non abandonará en

toda a súa vida. Nesa época ingresa nas Mo-

cidades Galeguistas, colabora co Seminario de Estudos Galegos, frecuenta a imprenta Nós de Ánxel

Casal e participa activamente na campaña do Estatuto de Autonomía de 1936. Despois da ditadura fran-

quista participou na política galega a través do Partido Galego Social Demócrata e do novo Partido Ga-

leguista que el mesmo promoveu, do que foi secretario xeral a partir da súa constitución (1978) e presi-

dente entre 1979 e 1983.

Hoxe ademais de ser presidente da Fundación Castelao e vicepresidente da Fundación Fernández

Flórez e vogal das Fundacións Pedrón de Ouro e Alexandre Bóveda.

Como mestre destaca o seu labor docente, durante dez anos, na Escola-Granxa de Barreiros de

Ortoá (Sarria). Esta escola pretendía ensaiar un novo estilo de ensino baseado na realidade do contorno,

rompendo cos vellos moldes da escola tradicional. Ademais de contar no seu programa con contidos

teóricos e prácticos dos cultivos e gandería da comarca tiñan un grupo de baile e de música galega amais

de escribir obras de teatro no idioma do país.

Como agrarista obtivo unha sólida formación na Misión Biolóxica de Galicia, logo traballou co-

mo Técnico Agrícola do Laboratorio de Cabido Insular en Tenerife e dirixiu a empresa AIVESA en

Zaragoza. En 1963 obtén o Premio Xornalístico Manuel Mourente de temas agrarios. Ademais de publi-

car en xornais e revistas centos de artigos sobre a problemática agraria, sacou á luz libros entre os que

destacan Temas de Agricultura (1951), Cooperativa de explotación comunitaria para unha parroquia

rural (1968),¿Valen ou non as cooperativas para o campo galego? (1971), Galicia, tarefa urxente

(1992) …

XANELA tivo a honra de que este home, cunha vida de absoluta fidelidade ao pobo galego e de

exemplar entrega a Galicia, lle concedese esta entrevista. E con ela, despois de pasar polas nosas páxi-

nas Francisco Fernández del Riego e Isaac Díaz Pardo, pechar este ciclo de conversas con galeguistas

históricos ou como lle gusta chamar a don Avelino, galeguistas da fidelidade.

E N T R E V I S T A

Investido Doctor Honoris Causa pola Universidade da Coruña

X A N E L A

7

PREGUNTA : Cóntenos un pouco da súa in-

fancia, daqueles feitos que quedaron mellor

gravados na súa memoria. RESPOSTA : Eu nacín un 14 de maio de 1914

en San Xoán de Barcala, unha parroquia do conce-

llo da Baña. Meu pai era un paneiro de Piñor

(Ourense) que nas primaveras viña cunhas mulas

vender, desde cerca da Coruña, baixando pola

costa, ata as Rías Baixas. Na Barcala coñeceu a

miña nai e casaron. A casa de meus avós maternos

estaba a trescentos metros de onde eu nacín, polo

que andaba entre a miña casa e a de meus avós.

Fun bastante traste. Teño recordos moi gratos da

miña infancia.

Como tiña un irmán no Seminario de Santiago, alí

ingresei eu aos once ou doce anos. Os estudos

fóronme ben, pero cando me fun facendo homiño

deime conta de que non tiña vocación. Aprovei-

tando a chegada da República convencín a meu

pai de que no Seminario igual corría perigo e el

sacoume de alí, que era o que eu quería.

Logo ingresei no Maxisterio porque coido que tiña

vocación polo traballo cos nenos e polo ensino en

xeral. Botei os tres cursos por libre, desde Barcala.

Só asistín en Negreira a unha clase de francés que

me daba un telegrafista. Despois tiven que superar

un cuarto ano por oficial, curso 1934-35, e vin

para Santiago.

P : ¿Cando afloraron en vostede as ideas gale-

guistas? R : Trala morte do bispo Lago González, repre-

sentouse unha obra de teatro no Seminario á cal

asistiu o novo bispo. Un compañeiro meu, Xosé

Mª Cabada González, dedicoulle un poema en

galego ao novo bispo. Este feito xa me impresio-

nou. Pouco despois, o 10 de maio de 1931, asistín

a un mitin no Teatro Principal de Santiago. Alí

falaron Álvaro de las Casas, Antón Villar Ponte,

Carballo Calero, Paz Andrade e pechou o acto

Castelao. Impresionoume tanto Castelao ao expo-

ñer o ideario galeguista que saín de alí tan entu-

siasmado que me dixen: “atopei o camiño da miña

vida.” A partir de entón eu fun galeguista para

sempre. Púxenme en contacto cos rapaces das

Mocidades Galeguistas e a elas me afiliei. Daque-

la faciamos case de recadeiros ao servizo de Parti-

do Galeguista. En marzo de 1934 resultei elixido

Secretario Xeral das Mocidades do Val de Barca-

la.

P : ¿Que impresións nos pode contar dos tem-

pos da II República? R : A República foi unha época moi ilusionante,

sobre todo para a xuventude, que vía un mundo

novo que rompía cun pasado lamentable.

P : ¿Que institucións e que personaxes desa

época espertaron en vostede maior curiosida-

de?

R : Unha das primeiras persoas que coñecín den-

tro do mundo do galeguismo foi a Ánxel Casal,

alcalde mártir de Compostela. Coñecino porque eu

levaba á Imprenta Nós material para a publicación

de La Voz de Barcala que se impremía alí.

A outros homes que eu admiraba do SEG e de

Nós coñecinos a través das tertulias que os gale-

guistas tiñan no Bar Derby. Os máis rapaces, se

había sitio poñiámonos con eles, senón, nunhas

mesiñas a carón. Escoitabamos a aqueles homes

case coma se foran seres sagrados, intuiamos que

tiñamos diante de nós á xeración máis importante

que tivera Galicia, seguramente, ao longo de toda

a súa historia.

Nas Mocidades Galeguistas coñecín ademais a

Isla Couto e aos irmáns Fernández del Riego,

Francisco e Domingo. Paco del Riego non precisa

máis presentación; é ben coñecido o seu labor

fundamental en moitas iniciativas galeguistas.

Domingo foi un dos creadores nos anos setenta do

Partido Galego Social Demócrata, ao que eu me

afiliei.

“ Sempre admirei en Avelino o seu empeño en defender o nome de Castelao, xunto coas

razóns éticas e a traxectoria do PG durante a II República. Sempre admirei nel unha entrega

sentida á causa do Galeguismo, sen desalento. Sempre admirei nel o agarimo dun mestre pola

xente nova e a teima de non se apartar dunha ética nacionalista, que seica desde mozo o

marcou de por vida”

Amancio Liñares Giraut

X A N E L A

8

O SEG como entidade foi algo realmente frutífero

para a cultura galega. Nel achábanse integrados en

distintas seccións os intelectuais, profesores e

estudantes máis sobresalientes da Universidade

galega.

Alexandre Bóveda fixo un labor político impresio-

nante.

Pero de todos o que máis me impresionou foi Cas-

telao. Fole, ao que eu tratei moito en Lugo, dicía

del que tiña unha voz dóce e tépeda, e eu engadir-

íalle unha voz humanísima, que chegaba á xente

dunha forma especial. A min gañoume de por

vida. Din que Castelao foi o corazón e Bóveda o

motor do Partido Galeguista.

P : ¿Desde cando a súa paixón polos temas

agrarios?

R : A casa de meus avós era de labregos, e eu sen

ter vocación de labrego teño vocación agraria. Xa

de mozo me vin convivindo cos homes da Federa-

ción Agraria de Negreira. Ademais entendía o

meu compromiso co país pasando pola atención a

unha das súas realidades: o medio rural e a agri-

cultura. No Partido Galeguista, o ideario agrarista

era cuestión fundamental.

O meu labor de maior dedicación ao agro como

técnico viría na postguerra, cando mesmo estiven

en situación de excedencia no maxisterio para

dedicarme profesionalmente a diversas empresas

agrícolas.

P : Do paisano galego sempre se dixo que era

individualista e que por iso non funcionaban

aquí as cooperativas. ¿Qué opina vostede?

R : Espírito cooperativo sempre houbo, porque

naqueles traballos que era necesaria a cooperación

participaba toda a aldea: segas, mallas, sachas do

millo… Cando un veciño tiña que facer unha casa

todos ofrecían o seu carro, se o tiñan, para trans-

portar a cantería ou calquera outro tipo de mate-

rial. Pero o noso paisano tivo que defenderse co-

ma un gato panza arriba. As propiedades eran

minúsculas, mal repartidas, por non haber unha

lexislación adaptada á nosa realidade. O noso pai-

sano foi o que lle impuxo a vida.

Cando houbo que cambiar dunha economía de

autoconsumo a unha de mercado, en moi pouco

tempo cambiouse; todo se modernizou, pese a que

as axudas foron poucas e chegaron tarde. Por que

¿cando chegaron as concentración parcelarias que

xa as tiña o Partido Galeguista no seu programa

antes da guerra?

Había que facer coma Dinamarca que a principios

do século XX era un dos países máis pobres de

Europa, e hoxe en día é o país que ten a renda

agraria máis alta do continente. Empezaron con

cooperativas pequenas, despois de segundo grao,

logo fábricas de queixo, manteigas, cárnicas. Fixé-

ronse co mercado inglés que o tiveron nas súas

mans durante décadas. Eu estiven alí dúas ou tres

veces, e neste sentido, véxoo como un país modé-

lico.

P : ¿Que foi a Escola Agrícola da Granxa de

Barreiros? R : Cando poñía escola en Santa Comba, preto

“ Teño unha teima e un deber para comigo e para coa miña Terra e coido que non debo calar,

aínda que só sexa para quedar ben coa miña conciencia. E quizais tamén para dar un exemplo

á nosa mocidade e tentar vencellala á tarefa que como galegos, a todos nos afecta: a de loitar

sen acougo pola mellora material e moral da nosa Terra e da nosa xente”.

Avelino Pousa Antelo

Pousa Antelo nun momento desta entrevista

X A N E L A

9

de Nadela coñecín don Antonio Fernández López,

enxeñeiro de camiños e presidente de Celtia. Da-

quela el quería facer unha escola axeitada ao me-

dio rural na súa aldea natal de Barreiros, parroquia

de Santa María de Ortoá, no concello de Sarria. O

proxecto fixérallo Gómez Román. Ofreceume a

dirección da escola e eu díxenlle que para dirixir

a escola que eu soñaba non tiña a preparación

adecuada. Entón don Antonio envioume á Misión

Biolóxica de Galicia e alí a carón de figuras como

Cruz Gallástegui, Miguel Odriozola e Xosé Luís

Blanco González coñecín adiantos que coa inves-

tigación xenética se estaban a producir no cultivo

do millo e da pataca.

Inaugurouse a Escola en febreiro de 1948. O pro-

grama tiña como base o contorno, os cultivos e a

gandería da comarca. Aula, campo de xogos,

xardín e horta en sesións de mañá, tarde e noite e

durante as mañás dos sábados organizábanse char-

las para todos os públicos no recinto escolar. Foi

para min unha experiencia inolvidable, na que

desfrutei cerca de dez anos da miña vida. Coido

que significou o único ensaio serio feito na nosa

Terra a prol dun ensino distinto e alternativo ao

oficial, nos anos corenta. Nesa

posibilidade puxen todo o meu

entusiasmo, queimei moitos es-

forzos e serviume, mesmo mo-

ralmente, para recuperar as cla-

ves ideolóxicas galeguistas.

Aquela etapa foi a máis feliz, a

máis fecunda e tamén a de máis

traballo da miña vida.

P : Desde hai uns cantos anos

vostede é o presidente da Fun-

dación Castelao. ¿Que é a Fun-

dación Castelao?

R : Naceu a Fundación Castelao

ás portas do ano 1986 e creouse

para evitar que certos partidos

políticos pseudogaleguistas se

fixeran donos da iniciativa. Nace

pola vontade dun grupo de xente dirixidos polo

boirense don Ramón Martínez López que foi quen

xuntou oitenta e unha persoas para inciar o

proxecto. Eu redactei os estatutos, fixen as

xestións para que se aprobasen e para que fose

declarada de interese galego. Don Ramón pensou

que iamos ter importantes subvencións, pero non

foi así. Con todo, no ano do centenario, 1986,

logramos que o responsable da Consellería de

Cultura nos dese unha subvención de ata dez

millóns de pesetas. Grazas á axuda da Universida-

de de Santiago e da Consellería de Cultura fíxose

o Congreso CASTELAO, que se desenvolveu

entre os días 24 e 29 de novembro de 1986 na

Falcultade de Xeografía e Historia de Santiago. A

acollida, sobre todo por parte da comunidade uni-

versitaria e da mocidade en conxunto, foi sorpren-

dentemente exitosa. Chegamos a superar as cinco-

centas inscricións de asistencia. Nos actos organi-

zados houbo relatores que viñeron de México,

Norteámerica, Arxentina, Uruguai, … Eu mesmo

presentei unha moción sobre “Erros sobre Caste-

lao” para que a xente non seguira copiando datos

errados da vida e da figura de Castelao.

“Temos un pobo alleado, manexado, domesticado por vellas estruturas caciquís. Un pobo que,

tendo unha acusada personalidade histórica e cultural , ten nembargantes unha feble e

insuficiente conciencia da súa identidade”.


O reitor, Darío Villanueva, imponlle a insignia de ouro da Universidade de San-tiago a Pousa Antelo.

X A N E L A

10

Eu fun o secretario xeral da Fundación mentres

que viviu Ramón Martínez López, cando este en-

fermou, crearon unha vicepresidencia da que me

fixen cargo, e a morte de don Ramón elixíronme a

min presidente. Agora xa estou desexando que

alguén máis novo me substitúa.

O principal obxectivo da Fundación Castelao é dar

a coñecer a súa figura e a súa obra. Porque Caste-

lao pasou de ser enormemente popular durante a II

República a ser un perfecto descoñecido durante

toda a etapa franquista e incluso ata 1986. A partir

desta data o redescubrimento de Castelao polas

novas xeracións é para min un motivo dunha enor-

me satisfación, culminando así unha obra que so-

ñabamos facer.

P : ¿Que opina sobre a pólemica que houbo

sobre a Normativa Oficial do galego?

R : Precisamos dunhas regras para guiarnos na

escrita, dunha Normativa, e se hai uns organismos

científicos, con especialistas que presentan unha

certa garantía como a Real Academia Galega e o

Instituto da Lingua Galega, debemos seguir as

súas pautas. Eu seguinas, e como membro do

Pedrón de Ouro teño desbotado algúns traballos

por non respectar a normativa. Ultimamente esta

normativa empezou a ceder poderes fronte a deter-

minados grupiños e a xente vendo a lixeireza con

que se toma a cousa remata tomando a broma algo

que había que tomar moi en serio.

A Normativa Oficial debe respectar o falar do

pobo, aínda contrastando vocabularios, escollendo

solucións maioriatarias e desbotando variantes

pouco empregadas, eliminando castelanismos

superfluos…

P : Para rematar ¿Cre vostede que Galicia, un

pobo con personalidade histórica e cultural

propia ten conciencia da súa identidade?

R : Houbo unha minoría que sempre tivo esa con-

ciencia, pero a inmensa maioría non tiñan forma-

ción nin información. ¿Quen lle falaba á xente da

historia de Galicia ou doutros temas relacionados

co país? Ninguén, de sempre, pero co franquismo

xa foi terrible.


Recanto matricial, familia, Terra,

Nora Díaz Losada, compañeira,

nenos, Barreiros… ¡canta verdadeira

esencia da túa esencia aquí se encerra!

Soños de Castelao, que non desterra

nada e ninguén da túa alma enteira,

que sabe ser alegre, agasalleira,

e declarar a todo mal a guerra.

Fuches, es e serás un outo guía

pra os que coitamos na pedagoxía

en roita, cantas veces, desnortada.

Unha escola da vida e para a vida

ensinou a túa alma esclarecida,

de Galicia por sempre namorada.

Xoán Xosé Fernández Abella

X A N E L A

11

CCADROADRO DEDE HONRAHONRA

O xurado do concurso de Relato Curto Letras Galegas 2008,

convocado no IES A Cachada, acordou ditaminar do seguinte xeito:

1º Ciclo 1º Premio : “Rualdes”

de Ester Perrino Martínez.

2º Premio : “O señor sacamoas e o monstro dos dez mil

dentes”

de Saray Places Pérez.

3º Premio : “O ouro do mouro”

de Alejandro Nieto González.

2º Ciclo 1º Premio : “Dous tipos de vida”

de Noelia Lojo Yáñez.

2º Premio : “Unha guerra incerta ”

de Ramón Laíño Franco.

Ex-aequo “Son eu?”

de Tania Mato Romero.

3º Premio : “Xoán e o pozo Bastón”

de Gonzalo Piñeiro Pérez.

X A N E L A

12

O xurado do concurso de Cartel e lema Letras Galegas 2008,


1º Ciclo 1º Premio : Deserto

2º Premio : ”Defende o galego”

de Sara Piñeiro González.

3º Premio : ”Mantén o galego fresco”

de Sabela López García.

2º Ciclo 1º Premio : “O galego está invadindo Galicia”

de Nuria Tubío Santamaría.

2º Premio : ”A lingua é a mellor herdanza”

de Sara Suárez Dieste.

3º Premio : ”Nós somos a forza do galego”

de Daniel Torrado Mayán.

X A N E L A

13

O xurado do concurso de Poesía Letras Galegas 2008, convo-

cado no IES A Cachada, acordou ditaminar do seguinte xeito:

1º Ciclo 1º Premio : “As vidas que puiden ser”

de Alejandro Nieto González.

2º Premio : “Conservemos a natureza”

de Laura Davila Pena.

3º Premio : Deserto


2º Premio : “A negra cor”

de Isabel Blanco González.

3º Premio : “A vida é unha merda”

de Melanie García Richter.

X A N E L A

14

O xurado do concurso de Artigos de Opinión Letras Galegas

2008, convocado no IES A Cachada, acordou ditaminar do seguinte

xeito :


2º Premio : Un soldado sen rostro”

de Robert A. Cárdenas Schwenke.


2º Ciclo 1º Premio : “Só un comentario”

de Ramón Laíño Franco.

2º Premio : “As tallas”

de Fátima Núñez Pérez.

3º Premio : “Peatonalización das rúas de Boiro”

de Antía Pimentel Iglesias.

.

X A N E L A

15

O xurado do concurso de Fotografía Letras Galegas 2008,


1º Ciclo 1º Premio : “O baile das gamelas”

de Carlos García González .


3º Premio : “Mirando os choqueiros”

de Sara Piñeiro Silva.



3º Premio : “Unha rata de biblioteca”

de Iago Blanco Vilasó.

X A N E L A

16

DOUS TIPOS DE VIDA

Noelia Lojo Yáñez

A MODO DE PRÓLOGO

Con este relato quero deixar constancia de

que hai moitas ideoloxías inseridas nas mentes das

persoas esperando ser escoitadas, e o mellor é que

todas son diferentes e baséanse en culturas, opi-

nións, pensamentos e formas de vida distintas.

Aquí está a mestizaxe cultural.

Eu creo que todos deberiamos respectar o

que somos e o que pensamos, e non intentar impo-

ñerlles aos demais as nosas opinións. Cada un ten

a súa propia e iso é o que nos fai diferentes e úni-

cos.

Escribir este relato resultoume bastante

divertido e espero que a xente goce tanto ou máis

ca min, pero léndoo.

CAPÍTULO 1 : CINTIA

Chámome Cintia e teño dezasete anos.Vivo

con meus pais e meu irmán Mauro nun piso en

Vigo, unha cidade de Pontevedra. Comezo a escri-

bir este diario coas inquedanzas de calquera moza

da miña idade e con moitas cousas que dicir e que

berrar moi forte para que este mundo me escoite.

Son fraca, loura e mido un metro sesenta e dous.

Pódese dicir que falo cando non debo e digo cou-

sas que sería mellor gardarme no estómago ata

que estoupasen, prefiro iso a facer estoupar o

mundo con calquera dos meus pensamentos, xa

que, case sempre sen querer fago de calquera

cousa unha manifestación. Ademais diso creo que

non teño ningún outro defecto, ben si, pero para

comezar xa sabes bastante. De grande quero ser

periodista, para que en todos os recunchos do

mundo saiban as inxustizas que se cometen neste

planeta e alguén faga algo para arranxar todo isto.

Sen ir máis lonxe, hoxe o profesor de sociais díxo-

me que era unha desvergonzada, deixa que el, ben

pode falar oh!, como é un anxiño, ¡¡desde logo!!

Déixote, que aínda teño que facer un mapa de Iraq

para mañá, non vaia ser que desta vez me poña de

pé para verme o traseiro. Facer o mapa recórdame

o mal que viven alí as mulleres, menos mal que

non vivo nese país, porque coa miña forma de

pensar non duraría nin dous telexornais.

PD. Hoxe Paio volveume chiscar un ollo. Paio

gústame dende que tiña doce anos. A ver se vai

ser verdade e os soños se fan realidade. Mantereite

informado, ou informada, que aínda non teño moi

claro o que es...

X A N E L A

17

CAPÍTULO 2 : JULUD

Chámo-

me Julud e

teño dezaseis

anos.Vivo en

Maj Nûn, un

pobo pobre de

Bagdad con

miña irmá

Dunia e a miña

nai. Meu pai morreu na guerra e nin sequera pui-

demos despedir o seu corpo polo rito musulmán.

Dende que nos saquearon e morreu papá pasamos

de ser unha familia adiñeirada a ser unhas pobres

infelices. Agora temos que traballar de sol a sol

para ter algo que levarnos á boca nun campo de

dátiles que se exportan a Galicia. ¡Cacho sorte che

teñen aló!, comen todos os días, van á escola para

poder aprender e andan de festa seguido. Pero non

estou de todo de acordo, as rapazas andan con

esas minisaias provocadoras, eses suxeitadores de

encaixe, eses escotes de infarto e como queira que

se chamen as tangas esas.... Mesmo parecen fillas

do demo. E os rapaces con esas revistas noxentas

e o pelo de punta...Parecen parvos.

Antes de morrer, meu pai deixou como

última vontade que tiña un trato cos pais de Sa-

dam para que casásemos. El dicía que así non me

faltaría de nada, claro que non reparou en que me

faltaría o máis importante: o AMOR.

No campo, hai un rapaz que me gusta a

rabiar, e abofé, eu creo que lle gusto a el tamén.

Pero o Corán di que non debo incumprir o destino

que meu pai buscaba para min. Pero, ¿debo renun-

ciar ao meu amor por un tocho de papeis escritos

con mala letra? Un día destes hei marchar lonxe

de aquí, para que Iraq e os seus costumes se es-

quezan de min e así poder comezar unha nova

vida co meu amor verdadeiro. Estou confusa...

CAPÍTULO 3 : A CLASE DE FRANCÉS DE

CINTIA

Hoxe a profesora de francés deunos as ba-

ses do concurso da viaxe a Francia e ¿a que non

sabes? Tocoume. Tamén lle tocou a Lidia, pero

esa é parva e sempre anda criticando aos demais,

eu téñoo ben seguro, cada unha polo seu lado.

Ademais, ti vas vir comigo,¿ou pensabas que te ía

deixar soíña? Xa o teño decidido, serás ti soa a

miña confidente de aquí en diante. ¡Iamos apaña-

dos! Terás que facerme compaña e ademais teño

que acordarme de todo e así ter un recordo da mi-

ña experiencia cada vez que te lea. Anda, agora

que o penso, é unha pena que non lle tocara a via-

xe a Paio. Estiven falando con papá e mamá e

están de acordo con que me vaia sempre que non

lles aparezan as autoridades francesas petándolles

á porta comigo detrás, dicíndolles que producín

unha catástrofe. Ou sexa, que me vou. Espera que

soa o teléfono...

¡¡Meu Deus!! ¡¡Non o vas crer!! Resulta

que a tatoia de Lidia dixo que non quería a súa

viaxe e Paio vai no seu lugar, o que quere dicir,

que virá comigo. Son feliz...

CAPÍTULO 4 : A DECISIÓN DE JULUD

Onte Sadam veu á miña casa a pedir a miña

man pero eu rexeiteino. Dixo que me amaba e que

se tiña que tomarme pola forza o faría, ¡que saberá

ese energúmeno de amar! Necesito fuxir, non sei

como, pero necesítoo. Debaixo da cama teño al-

gúns aforros, que fun gardando por se o día de

mañá me fixesen falta. Se lle deixo a metade a

Dunia e a mamá poderán subsistir ata que Dunia

cumpra os doce e comece a traballar. A min fara-

me falta o resto dos cartos para viaxar e vivir

mentres non me acostume á miña vida fóra do

meu fogar.

Á mañá, cando o vixilante marchara, con-

teille a mamá todo o que me pasaba: dende o meu

amor por Reza, así se chama el, ata os meus plans

de fuxida. Díxome que como musulmá non conci-

bía iso pero que antes do seu amor ao Corán esta-

ba o seu amor ás súas fillas. Mamá, cando quere é

xenial.

X A N E L A

18

CAPÍTULO 5: OS PREPARATIVOS DA VIA-

XE DE CINTIA

M o i t a

xente di que estou

que non hai quen

me aguante. ¿É

que non se dan

conta de que é o

normal? Voume

de vacacións e de

festa mentres

todos quedan

estudando.... e

aínda por riba con

Paio. Cada vez

pórtase mellor comigo, onte incluso me preguntou

a hora. Falando de hora, cando estea aló, en Fran-

cia, heille de preguntar a todos os que me encontre

pola rúa que se seu pai caga nun capacho, a ver o

que me din. Sendo como son eu aínda llo hei pre-

guntar a un galego e hei meter a pata ata o fondo.

Mañá cediño, ás oito da mañá, recóllenos o

autobús na praza do Concello para irnos. Estou

supernerviosa, e o peor de todo é que non sei que

roupa me vou vestir. Teño que ir moi guapa para

impresionar a Paio. Vou levar dous vaqueiros, os

máis novos; o chándal; a minisaia; dous xerseis,

por se vai moito frío e camisetas. Miña nai apia-

douse de min e díxome que me deixaba os seus

zapatos, que están novos e non todos rascados

pola punta coma os meus.

Mentres estabamos ceando, meu pai deume

douscentos euros para gastar aló e díxome que lle

comprara algo a Mauro e a mamá. Dende logo,

cando quere é un santiño. Miña nai díxome que

tivese coidado, que hai moito tolo por aí, e moito

enfermo, e non sei qué das drogas, e do alcol e dos

vasos nas discotecas...dende o da viaxe está para-

noica, pero moito.

Aínda non che dixen que nos imos aloxar

nunha residencia e que hai corenta rapaces máis

de toda Galicia. Espero coñecer a moita xente e

perfeccionar os meus cutres coñecementos de

francés. Din que pola mañá daremos clase e des-

pois á tarde iremos de visita cultural por París.

Que guai, vou ir á cidade do amor con Pa-

io. Déixote que teño que durmir para mañá estar

esperta e comezar a viaxe con bo pé.

CAPÍTULO 6 : O PASO ADIANTE NA VIDA

DE JULUD

Non sei porqué pero hoxe espertei coa va-

lentía e a coraxe que onte me faltaban, non sei

porqué teño enerxía, e a nube que vía pola ventá

ao erguerme, agora é un sol que deixa entrar as

súas raiolas quentes e protectoras polos ocos da

ventá.

É posible que foran as palabras conciliado-

ras de mamá, ou as miradas furtivas que Reza me

dirixe cada vez que estamos no campo… Non o

sei, pero o que teño claro é que marcho para sem-

pre e nada nin ninguén poderá frearme. Si me que-

do aquí mataranme, o pai de Sadam é moi podero-

so e se lle apetece pode eliminarme do mapa ou

mandar os seus gardacostas e aínda sería máis

patético. Ademais mamá non sería capaz de saír

adiante, é mellor terme lonxe que non terme e

despois do de papá sería unha puñalada moi tra-

peira.

Xa estiven matinando en cómo marchar e

non me vai resultar moi fácil, o vixilante non me

vai deixar. Isto é coma os campos de concentra-

cións nazis, non somos nin a sombra do que fo-

mos, de ser a clase social máis alta a simples es-

cravas. Ás mañás imos ao campo moi cediño e a

media mañá o vixilante a pasar lista. Eu marcharei

antes de que comecemos a traballar para que nin-

guén me vexa, teño medo por mamá, non vaia ser

que a miña fuxida lle prexudique a ela e a Dunia.

Hoxe no campo díxenlle que se viñese comigo

pero non quixo, díxome que aquí estaban as súas

raíces e as súas lembranzas e que lle doería moito

marchar. Despedinme xa delas intentando que

non me caesen as bágoas aínda que tiñas ganas de

X A N E L A

19

chorar e botar moito tempo facéndoo. Collín a

maleta que me regalou papá e enchina cos meus

recordos e algo de roupa. Levantei o colchón e alí

tiña 300 dinares, deixeille a mamá a metade e non

fun capaz de durmir en toda a noite. Espero que

mañá todo sexa mellor...

CAPÍTULO 7 : A VIAXE DE CINTIA

Son as seis da mañá e xa estou esperta.

Fixen a cama en silencio , procurando non esper-

tar a ninguén e fun ver a tele. Estou extasiada,

entre contenta e nerviosa á vez. Pero teño medo, e

se Paio non me fai nin caso, e na viaxe nin me

mira, ¿que fago? Heime de aburrir moitísimo.

Pero é mellor pensar en positivo , seguro que o

imos pasar xenial e imos chegar da man ao institu-

to.

Parece que xa todos comezan a erguerse.

Imos almorzar e voume vestir.

Xa estamos chegando á praza. Paio non

está aquí. Non coñezo a ninguén dos que están no

autobús. Subo arriba moi insegura e non hai asen-

tos baleiros. Séntome ao lado dunha rapaza que

me pon cara de poucos amigos. Parecía da nosa

idade pero vestía bastante pasada de moda e mi-

roume cunha face parecida á que pon miña avoa

cando algo non lle gusta. Xa non sei onde meter-

me, agora debería abrirse un burato no chan e as-

pirarme coma unha aspiradora e non deixar nin-

gún rastro meu.

Miro a ventá e vexo a meus pais e a Mauro

dicíndome adeus, iso sóbeme a moral, pero non

moito. O autobús arrinca e a rapaza cámbiase de

sitio e séntase xunta un rapaz que tiña a súa mes-

ma cara, deben ser irmáns. Nisto o autobús para, é

imposible, é Paio que chega tarde. Menos mal...

Entra no autobús coa lingua fóra e canso. Fíxome

acenos de sentarse, eu asentín.

Saïamos de Pontevedra e aínda non me

dirixira a palabra, comecei a crer que as cousas

non ían saír como eu pensaba.

Quedei durmida durante bastante tempo. Cando

espertei vin un cartel que dicía: Tolousse a 25 km

e o brazo de Paio rodeándome coa miña cabeza

apoiada no seu peito. El seguía durmindo e pare-

cía un anxo. E, ¿que facía eu apoiada no seu cor-

po?

Espertou.

CAPÍTULO 8. A FUXIDA DE JULUD

Conseguín fuxir pero hai unha cousa que

non sabes, Reza veu comigo. E dirás ti, ¿como

pasou iso? Pois era de noite cando fuxín, entrei no

alboio e collín algo de provisións do vixilante

aproveitando que durmía como unha pedra. Cando

quixen saír de alí, vin que había alguén detrás da

porta, tremía do medo, alí remataba a miña aven-

tura. Estaría unha semana na sala de castigos.

¡Meu Deus! De pronto, uns rizos negros asomá-

ronse pola porta: era Reza.

Díxome que me quería e que quería fuxir

comigo. Tamén me dixo que me vira falar coa

miña nai e que non puido resistirse a escoitar e

que decidiu fuxir comigo.

El era orfo dos dous pais, matáronos e tor-

turáranos na guerra, e quedáranlle algúns cartos,

díxome que eran para a viaxe e que estariamos

xuntos todo o resto da nosas vidas. Tamén me

dixo que na súa opinión o noso non era pecado e

que Sadam lle parecía un noxento e un energúme-

no. Ata tiñamos a mesma opinión, o noso era un

amor puro e adolescente, sen odio, comenencias

nin rancor.

Xa levabamos andando 22 km e chegara-

mos á estación. Agora chegaba a decisión, ¿a onde

iamos ir? Dous pobres adolescentes presos dun

amor tan grande e cegos por non mirar atrás. Non

foi difícil, entramos no autobús sen ningunha

complicación. Estivemos falando e Reza díxome

que o máis seguro era viaxar a Francia porque alí

son moi liberais e non teriamos problemas. Ade-

mais hai moitos traballos xa que teñen unha eco-

nomía moi progresiva.

X A N E L A

20

Reza ten un amigo que fai pasaportes fal-

sos e conseguiunos un para cada un. Agora chá-

mome Sophie e Reza chámase Giuseppe, somos

fillos de emigrantes e nacemos en Francia, o que

quere dicir que xa somos franceses. O autobús

deixounos no aeroporto de Bagdad e desde alí

collemos un billete con destino a Francia.

Unhas horas despois xa estabamos en Francia e

celebrámolo cun bico nos beizos, xa eramos li-

bres. Por fin eramos libres, o noso soño cumpríra-

se.

CAPÍTULO 9. O AMOR DE CINTIA

Paio non se moveu e estivemos así o resto de ca-

miño, ata que chegamos a París. Ao chegar alí

visitamos moitos museos: o Louvre, a Biblioteca

Nacional de Francia e o Centro Nacional de Arte e

Cultura Georges-Pompidou, entre outros… Ta-

mén coñecemos a moita xente nova e aprendemos

moitas cousas novas. A nosa profesora chamábase

Marie e era moi guapa. Contounos que tiña vinte e

catro anos e que estaba a piques de casar.

Temos fotos dela e de todos os demais que esta-

ban na nosa clase e temos o messenger e o número

de móbil de todos para así non perder o contacto e

a amizade.

O mellor de todo é que a noite antes de marchar

de volta á casa, Paio declaróuseme cando estaba-

mos no alto da torre Eiffel. Díxome que había

moitos anos que quería dicirmo e que non se atre-

vía, e por iso pediulle a Lidia que lle cedese a súa

viaxe porque sabía que non nos levabamos ben e

ao parecer ela deulla encantada. Pois alí arriba

démonos o primeiro bico, xa pasou unha semana

diso e aínda teño bolboretas no estómago.

Na viaxe de volta non me deu tempo a quedarme

durmida, non paramos de falar e el preguntoume

se xa eramos mozos, seguro que adiviñas a miña

resposta. Lidia xa non me cae mal, aínda que non

o saiba, a ela débolle a miña relación con Paio.

O luns seguinte entramos no instituto da man bai-

xo as miradas espectantes e anónimas dos demais.

As miñas amigas non eran capaces de parar de

rirse e coreáronme como a mellor e os amigos de

Paio déronme a benvida á “familia”.

Esta historia remátoa sentada nunha mesa en fron-

te á dirección do instituto. Si, estás no certo, ¡foi o

de sociais que me botou fóra da clase!

CAPÍTULO 10. A LIBERDADE DE JULUD

Hai dous días que recibín unha carta de Dunia, as

cousas cambiaron, devolvéronlle todas as nosas

pertenzas e agora todo vai mellor para a maioría.

Díxome que mamá está morta, ela di que morreu

cun catarro, eu persoalmente creo que morreu de

pena e de tristura. Non acudir ó enterro da miña

nai foi o prezo que tiven que pagar pola miña li-

berdade e polo meu amor. Quizais fose demasia-

do, dentro do meu corazón sinto como unha débe-

da co espírito da miña nai.

Dunia veu vivir a Francia e trouxo nun xarrón as

cinsas de mamá. Agora estamos todos xuntos.

Reza comezou a traballar nunha obra de albanel e

eu traballo nun supermercado. Dunia matriculouse

na escola e di que quere ser periodista, a ver se é

verdade.

X A N E L A

21

UNHA GUERRA INCERTA

Ramón Laíño Franco

PRÓLOGO

D ez anos despois de comezar o meu camiño

cara á honra deime de conta do meu erro. Os meus

soños carecían de sentido. As historias sobre o

honor contadas polo meu avó na miña mocidade

non eran máis que iso, simples historias. O meu

destino non era brillar, senón morrer na máis crúa

mediocridade. Só pretendía ser lembrado pola

miña patria como alguén duro, cheo de orgullo e

honra, e non como un simple soldado caído. Só

quería unha medalla ao mérito militar, ou un mero

recoñecemento. En lugar diso só recibira dor.

Entre tanta cavilación foi cando achei for-

zas para seguir adiante. Atopábame eu en medio

daquel deserto tan inmundo cando percibín unhas

lixeiras vibracións na area sobre a que se atopaba

o meu corpo moribundo. O ruído que procedía de

detrás do gran montículo diante do cal me atopaba

confirmou as miñas sospeitas, o exército ao que

pertencía chegara a rescatarme, pero nada máis

lonxe da realidade. Acababa de chegar a Trípoli, a

cidade máis castigada por aquela absurda guerra

na que me vira envolto. Os EEUU iniciaran a súa

enésima “Just War” contra un país aparentemente

inferior a eles. Só aparentemente. Libia posuía

máis armas das que eses ineptos americanos tiñan

constancia. Pese ao pequenos recursos que Libia

posuía, estaban gañando a guerra máis errónea da

historia.

Esta guerra era case idéntica á guerra de

Iraq. Só había unha diferenza, en Iraq a guerra foi

gañada polos americanos; non obstante, esta vez

atrevíame a presaxiar que non sería así. A aparen-

te debilidade mostrada polo exército libio non era

máis que unha sagaz estrataxema para atraernos

ata a boca do lobo.

CAPÍTULO 1

A chegada a Bu Sittah.

No dez de novembro do 2020 eu e as tro-

pas do escuadrón omega do exército español di-

rixiámonos a Bu Sittah, unha pequena cidade de

Libia que non aparentaba maior perigo que un

mero paseo ás beiras do Guadiana, pero o que

parecía unha simple misión de recoñecemento

converteuse no peor día da miña vida.

Cando entramos en Bu Sittah démonos de

conta de que algo non marchaba ben. Naquela

cidade tomada polos yankees había unha semana

que non atopabamos un só soldado americano. O

único que atopamos foron casas baleiras e rúas

desertas, nin un só indicio de vida humana, aquela

cidade parecía estar abandonada xa había vinte

anos. Percorremos a cidade enteira na busca do

anterior escuadrón americano. Foi entón cando

puidemos apreciar unha conversa duns soldados

libios que se atopaban tras as ruínas dunha antiga

mesquita. Falaban alemán malia ser uns soldados

libios. Anonadados oímos a tradución que nos

fixo Iñaki, o único que sabía falar alemán de nós,

díxonos que falaban dunhas torturas inmundas que

estaban sendo realizadas a uns soldados. Acto

seguido pensamos que aqueles soldados dos que

falaban podían ser os americanos. Collemos as

nosas armas e dispuxémonos a facer o que fose

necesario para salvar as vidas daqueles soldados.

Cando chegamos á nave que estaba situada

tras o outeiro, vinte e seis dos nosos homes caeron

abatidos a tiros por uns francotiradores, os demais

X A N E L A

22

pronto desexarían ter corrido a mesma sorte. En-

fronte á nave fomos apresados por unhas tropas

moi superiores ás nosas.

Unha semana despois de ser apresados, o

número de caídos xa se elevara a oitenta e dous.

Dos cen que eramos ao principio xa só quedaba-

mos dezaoito. Usábannos para realizar todo tipo

de experimentos. Aquilo lembrábame aos campos

de concentración nazis. Era un anaco de inferno

recreado na terra. Entre berros e choros de dor

puiden enxergar un oco detrás dunha máquina no

que podería agocharme. Avancei sixilosamente

ata ela e anaseime detrás. Pola mañá seguinte es-

perteime e contemplei horrorizado os corpos dos

meus compañeiros sen vida. Eles entregaran a

vida pola súa patria e fixérano nunha guerra estú-

pida e sen sentido.

CAPÍTULO 2

Famento

Levaba xa unha semana camiñando polo

deserto, cando a fame e a sede provocaron o meu

esvaecemento. Espertei nunha improvisada enfer-

mería nas inmediacións do acampamento base.

Estaba rodeado de soldados americanos e algún

español ferido. As tropas aliadas chegaran, e seica

non era eu o único supervivente. O acampamento

xacía nunha aparente calma. O profundo silencio

provocoume certa inquietude. Algo fóra do nor-

mal pasara. Descubrín entón, mediante unha radio,

o que nos países implicados ocorrera.

Máis dun milleiro de bombas de fusión nuclear

dun xigatón tomaran terra nas principais cidades

de EEUU e España, provocando a aniquilación de

ambos os países. A bóla de lume creada por unha

bomba de dez megatóns é de case cinco quilóme-

tros de diámetro. Polo tanto, se a bomba é cen

veces maior, o resultado é realmente devastador.

A masacre creada polo goberno libio sobrecolleu a

toda a civilización. Isto provocou a mobilización

de todos os gobernos do planeta. Todos os países

puxeron o seu gran de area. O estado de Libia

esgotara as súas bombas e, polo tanto, non lles

quedou outra opción máis que a rendición. A gue-

rra tocaba á súa fin.

CAPÍTULO 3

Afundido

Tres anos pasaron a partir da traxedia da-

quel mes de novembro. As noites son horribles.

Nin os psicólogos nin as pílulas evitan todos estes

pesadelos. A imaxe dos meus compañeiros asasi-

nados de forma brutal, as torturas, os berros, os

choros atormentan as escasas horas de sono das

que gozo. Tan só dous soldados máis pertencentes

ao escuadrón omega sobreviviron á guerra, Iñaki e

Pablo. O primeiro non soportou a idea de vivir sen

todas as persoas ás que quixera. Das súas fillas e

da súa muller non quedaban máis que cinzas.

Unha semana despois do noso regreso colgouse da

póla dunha árbore á beira do Rhin. Pablo sentiu a

necesidade de axudar á xente menos afortunada no

terceiro mundo. Morreu de tuberculose en Le-

sotho. Eu, a día de hoxe non sei se estou morto ou

vivo, só sei que non tiven coraxe para acabar coa

miña vida, así que exerzo un posto de funcionario

no pobo de Zaanstad, ás beiras do río Zaan, ao

oeste de Ámsterdam. Os superviventes ao holo-

causto acabamos espallados por medio mundo,

vivindo de forma medianamente decente grazas á

solidariedade dalgúns países como Holanda. Eu

non vivo só. Vivo con Steve Mcain, un ex-delta

force que sobreviviu en Trípoli, onde a batalla foi

máis sanguenta. El non tiña a ninguén, orfo de pai

e nai criouse nun orfanato. Non tiña amigos, por

X A N E L A

23

iso se alistou no exército, porque non tiña nada

que perder. Era algo refunfuñón, pero a guerra

rebrandeceulle o corazón. Agora está separado e

ten unha pequena filla chamada Anguie, de dous

anos. Steve e eu coñecémonos nun campo de re-

fuxiados en Siwah, ao leste de Exipto, preto da

fronteira con Libia. Desde entón non nos separa-

mos. Xunto con todos os superviventes fomos

trasladados ao norte de Francia, e de alí fomos

dispersados polos países que quixeron facerse

cargo de nós. Holanda, Dinamarca, Suecia, tive-

mos moitos destinos diferentes. A verdade é que

case ningún goberno nos quería no seu país. Nin-

guén quere a uns ex-soldados medio tolos e depri-

midos. Si, a guerra cambiáranos á maioría. Todos

estabamos algo traumatizados, ver como mutila-

ban aos teus compañeiros, como lles botaban áci-

do sulfúrico nos ollos ou como simplemente os

mataban a golpes diante dos nosos ollos era unha

experiencia que non cómpre lembrar, e se por riba

aniquilaban ás nosas familias, que se esperaban,

que volvésemos felices e contentos? Non, ninguén

volveu igual. A guerra ensinounos que as ansias

de poder e violencia sacan o peor que levamos

dentro. A mágoa é que non creo que isto vaia

cambiar, non, non o creo. Ningún país se desfixo

dos seus mísiles, e o que é peor, algúns aumentan

o seu armamento. Isto insinoume que a guerra é

un instinto do ser humano, e mentres haxa un só

home sobre a terra este planeta non acadará a paz.

Todas as vidas da pinga de auga na que habitamos

xiran en torno á violencia. Isto non foi máis que

outra absurda guerra incerta.

A NEGRA COR

Negra é a cor das vosas vestiduras,

non por nós senón por vós,

polos vosos medos e dúbidas.

Macabra sempre a nosa presenza,

non por maldade dos nosos corazóns

senón por marcar diferenza.

Escuros os lugares que frecuentamos,

non por necesidade de agocharnos

senón polo medo ás tebras superado.

Vós sinaládesnos co dedo

e xulgádesnos ridículos.

De que rides, necios?

Temos o valor de sermos distintos,

o voso medo á escuridade representamos.

Isabel Blanco González

Nuria Tubío Santamaría.

X A N E L A

24

A VIDA É UNHA MERDA

A vida é unha merda,

pero é a miña merda.

Despídome de todos os que lean esta nota.

Por que son as cousas así?

Xa sei que a vida está para vivila

e non para comprendela.

Dentro dunha pregunta sempre hai unha reposta.

A vida é un soño,

pero para ela é a puta realidade.

Nunca haberá un futuro

se nunca houbo un pasado.

Ela non cre nos anxos da garda

e tivo máis dun.

Nada sucede no mundo sen sentido,

todo sucede por algo,

Carpe diem! Pero, como?

Pobrezas, racismo, violacións…

Todos de sangue, ósos e sentimentos.

TODOS IGUAIS

Aprendes máis da vida propia do que estudas:

abuso de drogas, enfermidades, maltratos…

Todo iso e máis… por qué;

Nada é imposible!

Nada é imposible!

Para que a pena de morte ou a cadeira eléctrica?,

para matar a culpables?

Non chega xa con morrer os inocentes.

Así é a vida… unha merda

Melanie García Richter

Daniel Torrado Mayán

Sonia Paz López

Nuria Tubío Santamaría

X A N E L A

25

AS VIDA QUE PUIDEN

SER

Noutra vida fun campesiño,

noutra vida pescador,

noutra fun moi poderoso,

noutra un simple timador.

Noutra fun un grande rei,

noutra o seu bufón,

noutra eu era o xefe,

noutra era un traballador.

Noutra fun un peixe,

noutra un gorrión,

noutra fun unha lebre,

noutra un tourón.

Noutra fun as estrelas,

noutra ceo de cor,

noutra fun a lúa chea,

noutra fun o sol.

Noutra fun golfiño,

noutra un moscón,

noutra era tristeza,

noutra fun o amor.

Noutra fun un gato

que sete vidas me levou,

noutra fun un santo

e noutra o que dixo Deus

E agora serei por sempre

morte metida nun panteón

e agora serei por sempre

un recordo no teu corazón.

Alejandro Nieto González

Sara Suárez Dieste

Daniel Torrado Mayán

Sabela López García

X A N E L A

26

RUALDES

Ester Perrino Martínez

CAPÍTULO 1

- Isto é totalmente descabelado!- exclamou

Ricardo. Non ten nin pés nin cabeza!É imposible,

eu renuncio.

- Que...? Non. Hai que buscar outra alter-

nativa, pero non se pode deixar isto así.- dixo Car-

los.

- Acaso, que propós?-replicoulle Ricardo.

- Non o sei. Quizais a psicóloga que leva

todo este asunto nos podería axudar.- opinou Car-

los.

- Como?

- Pois que Rosa, a psicóloga, pescude algo

pola súa conta, e dicir que nas entrevistas que ten

cos afectados pola morte de Uxío intente descubrir

quén é o asasino. Ela é quen máis acceso ten á

mente das persoas...

- Ben, si, pero como sabes que o asasino

xusto vai ser un dos que vaia xunto a Rosa?

- Porque Rosa encárgase de todos os afec-

tados pola morte de Uxío, e do que estou seguro é

de que o asasino tivo que ser un dos achegados a

el. Non deixou ningunha pista e coñecía perfecta-

mente a casa. Nin sequera o can lle ladrou, ou

polo menos os veciños non o oíron. Así que o can,

tíñao que coñecer perfectamente para non ladrar-

lle, non cres?

- O que dis ten sentido, pero tampouco é

seguro que o asasino estea entre os pacientes...

- Pero é posible. Así que creo que o mellor

será pedirlle axuda a Rosa.

- De todas as maneiras aínda nos falta o

resultado da autopsia, que espero que ao menos

nos dea unha pista importante, porque, tal como

está a cousa, vai ser imposible resolvelo...

- Está ben, ti saberás cómo fas, Carlos, eu

marcho para á casa que a miña dona seguro que

está preocupada...Ti non te vas?

-Non... quedo un pouco, pero xa me irei

axiña. Non te preocupes. Deica logo amigo!

-Adeus!

Tanto os policías coma a xente da vila que-

daran conmocionados. Fora algo inexplicable. O

alcalde, querido por todos os veciños dunha pe-

quena vila, fora asasinado de forma inexplica-

ble.Nunca ninguén lle ameazara por nada, e vivía

unha vida do máis tranquila e normal. Todos esta-

ban impresionados e mesmo doídos pola morte

do seu queridísimo Uxío.

Uxío non era un home vello, tiña uns 34

anos e era bastante intelixente. En canto á súa

familia, a súa muller María, quedara totalmente

desfeita e o único que quería era morrer. O seu

único fillo, Migueliño, aínda era demasiado pe-

queno para darse de conta de algo, tiña algo máis

de ano e medio, pero había algúns días que botara

en falta ao seu pai e rompera a chorar coma un

descosido.

Mentres a nai de Uxío, encerrábase na casa

todo o día e non saía nin para ver a luz do día. Ela

prefería envolverse na súa propia tristura, na súa

propia escuridade.

Os seus mellores amigos eran: Uxía, Raúl,

Antía e Xurxo. Estes buscaban probas que desve-

laran o misterio, axudaban en todo o que podían e

pasaban pola comisaría todos os días en busca de

novas.

Carlos e Ricardo, os dous policías que

seguían o caso, tamén coñecían a Uxío dende pe-

quenos e queríano, igual que toda a xente da vila.

Por isto mesmo todos pensaban que non había

ningunha explicación lóxica nin para o asasinato

nin para o suicidio.

X A N E L A

27

i Uxío aparecera morto no chan da cociña

cun fío de sangue saíndolle da boca e cunha cunca

de café rota ao seu lado. Encontrárao a súa muller

que volvía de pasar unha fin de semana coa súa

familia no campo. Uxío non puidera ir por mor

dunhas reunións que tiña. As cousas no matrimo-

nio non foran moi ben había uns dous anos, máis

ou menos, pero coa chegada de Migueliño parecía

que todo se solucionara e semellaban máis felices

ca nunca.

CAPÍTULO 2

Aquel día María, a viúva de Uxío, empeza-

ba a terapia coa psicóloga Rosa. O problema é que

Rosa tamén estaba algo afectada pola morte do

seu amigo, aínda que nestes últimos anos se fora

afastando del por diversas razóns, pero seguíanse

vendo, e aínda que estaba afectada aseguraba estar

preparada para levar a terapia a cabo.

Rosa recibiuna moi agarimosamente na

súa acolledora consulta. Indicoulle unha cadeira

de brazos de pel escura na que se sentou e ofre-

ceulle un vaso de auga. A continuación Rosa em-

pezou a conversa co seu doce ton:

- Que tal está Migueliño?

- El é demasiado pequeno coma para deca-

tarse de todo isto.- respondeu María.

- Xa, oxalá nós tamén tiveramos o seu sen-

tido e non foramos conscientes de nada.-desexou

Rosa.

- El non coñecerá o seu pai¡- gritou María.

- Ben, non o mires así...

- Como queres que o mire?

- Sei que isto é moi difícil entendelo na túa

situación, pero tamén as cousas teñen un lado po-

sitivo.

- Non, esta non a ten.

- Ben, todos temos que morrer á fin ao ca-

bo.

- Pero que clase de psicóloga es?

- Veña, por favor tranquilízate María.

- E agora pídesme que me tranquilice? Su-

ponse que ti me tes que dicir cómo se fai iso, por-

que eu dende logo non sei! Voume, aquí estou a

perder o tempo.

- Por favor María...- pero María xa non a

escoitou porque xa saía pola porta dando un forte

golpe.

Ao saír da consulta de Rosa, María decidiu

ir xunto aos amigos de Uxío e dela á vez, Antía,

Xurxo, Uxía e Raúl.

- Ola María, queres algo?-ofreceulle Antía

de moi boa gana.

-Eu no quero nada, o único que quero é...

-Vamos María!Non empeces outra vez coa

teima da morte.¡Non te andes a queixar por todas

as esquinas, porque tampouco é plan, si¡-díxolle

case berrando Uxía.

- Isto é incrible, e que...Cómo queres que

me poña a rír?

- Non digo que te poñas a rir, pero tampou-

co andes así, como unha toliña. Tamén os demais

estamos afectados.

- Como? Que? Estaste comparando comi-

go bonita?A ti acábache de morrer o home? Por-

que se para ti Uxío era coma un marido dismo

agora!

- Deixade de pelexar Uxía!, se queres me-

ter leña no lume vaste. Entendido?- interrompeu

Raúl.

Despois de pasaren uns cantos minutos de

triste silencio, Raúl rompeuno preguntando:

-E ti que tal estás María?

Loxicamente non houbo ningunha res-

posta, era evidente.

X A N E L A

28

CAPÍTULO 3

Aquel día chegaban á comisaría as probas

da autopsia, quizais desvelarían algunha pista ou

segredo oculto.

Carlos e Ricardo, expectantes, miráronse

entre eles, e logo miraron o sobre coa autopsia.

Con moito temor, Carlos, con tremor, decidiu co-

ller o sobre e abrilo. Nin suicidio, nin asasinato.

Uxío padecera unha parada cardíaca. Pero algo

non encaixaba, Uxío sempre levara unha vida sau-

dable, ía ao médico con frecuencia e nunca tivera

un problema cardíaco nin nada polo estilo.

- Non, non o podo crer. Mandaremos as

probas a outro laboratorio, isto non é posible -

declarou Carlos.

- Vamos Carlos! Non tes porque buscar

explicación para todo. Déixao dunha vez. Non

busques onde non hai. Sexamos sinceros isto é o

que ten máis sentido.

- Non, o que non ten sentido é isto precisa-

mente. ¿Como explicas acaso o sangue que lle

saía a Uxío pola boca?

- Vale!, eu que sei, tería unha hemorraxia,

ou calquera outra cousa, pero é que tampouco se

encontrou ningunha substancia tóxica ou nociva.

Onde non hai non hai. ¡Ben, eu marcho! Ata logo

amigo, e no desesperes que aínda vas virar tolo.

- Eu quedo un pouco, vou chamar a viúva

de Uxío. Rosa vai vir por aquí. Adeus!

Carlos decidiu chamar a María:

- Ola María, chámote para comentarche os

resultados da autopsia do teu...

- Dime. ¿Sabes quen o matou?

-Non, non hai ningún dato que o relacione

cun asasinato. Foi unha parada cardíaca.

-¿Que? Eu non me trago que non haxa

culpable. Busca o que faga falla, ou se non toma-

rei a xustiza pola miña conta.

- Boas noites, María...- pero Carlos xa non

acabou a súa frase porque María xa lle colgara.

Carlos quedou quedo e só, pensando en

que había outra solución. Pronto veu Rosa para

darlle os informes que lle pedira da consulta.

- ¡Ola Carlos!, e Ricardo, ¿xa se foi?- pre-

guntou Rosa.

- Si, acaba de marchar agora.- respondeu

decaído Carlos.

- Tráioche os informes...Véxote mal. ¿Que

che pasa?

- Precisamente trátase diso. Xa dan igual

os informes que me traias, ou iso di Ricardo.

- Explícame iso, non o entendo.

- Pois hoxe chegaron as probas da autop-

sia.

- Ai si! ¿E que resultados?

- Nada, non hai explicación, morreu por

unha parada cardíaca, pero non atoparon nin subs-

tancias tóxicas, ningún tipo de golpe... Xúroche

que non o entendo.

- ¡Xa! e, ¿que pensas facer?

- Pois non sei, pero creo que levarei as

probas a outro laboratorio , non me trago ese con-

to. Pode ser que Uxío tomara unha substancia non

identificada, ou...

- ¿Ou que?

- Non sei, non sei… xa non sei que pensar,

encima comuniqueille a noticia a María e reaccio-

nou moi mal. Miña pobre...

- Si, dende logo, non me gustaría verme no

seu caso. Á mañá tamén estaba moi agresiva. Oes,

véxote moi estresado, ¿prepároche un té ou un

café?

- Está ben, agradézocho.

CAPÍTULO 4

Ricardo e Rosa decidiron ir rápido a comi-

saría para poñerse a traballar o antes posible.

Pero nesta encontráronse cunha escena vista hai

pouco tempo e por desgraza bastante casual: a

morte.

X A N E L A

29

Non o podían crer Carlos estaba morto, ou

iso parecía. Rosa estoupou a chorar e Ricardo

correu a chamar os servizos de emerxencia. En

menos de tres minutos chegou a ambulancia e

intentou reanimar a Carlos pero xa era demasiado

tarde, morrera xa había unhas cantas horas.

- Non mo explico, xúroche que non mo ex-

plico... -dicía continuamente Rosa.

- Tranquila Rosa, tranquila...- dicíalle Ricar-

do para calmala.

-Veña, Rosa, non é a túa culpa. Será mellor

que vaias para casa, estar aquí non nos axuda moi-

to...

-Non por favor, non me deixes soa....

Acompáñame.

- Está ben.

Toda a vila estaba desfeita e ata a prensa se

achegou a Rualdes. Todo era moi estraño. Quizais

o máis curioso de todo é que tanto Carlos coma

Uxío morreran da mesma maneira, a autopsia dera

os mesmos resultados, unha parada cardíaca, e

tanto Carlos coma Uxío tiñan un regueiro de san-

gue que saía das súas bocas.

CAPÍTULO 5

Cando chegaron á casa de Rosa, esta invi-

tou a Ricardo a pasar e dentro sentáronse ao lado

da cheminea. Despois de estar unha chea de tem-

po en silencio, Ricardo dixo:

- Quizais Carlos non estivera tan lonxe da

realidade.

- ¿Que queres dicir?

- Tanto Uxío coma Carlos non morreron

por enfermidade nin por casualidade. Matáronos.

Estou seguro.

- Pero a autopsia...

- A autopsia tamén está equivocada.

- Dúas veces consecutivas? - Non sei, pero

pode ser que como el dicía, fora unha substancia

que non se detectara, algo non identificable, ou

que houbera un fallo...

- Emmm....pero daría...

- Rosa non lle deas explicacións simples,

isto é moi complicado.

- Si, tes razón, perdóame.

- Non pasa nada...

- Pero só unha pregunta máis: de ser certa

a túa teoría, quen cres que será o culpable, é dicir,

o asasino?

- Sinceramente, iso non o sei. Iso é asunto

do xuíz, non?

- Home si, pero para realizar un xuízo hai

que ter probas, un culpable, etc.

- Certo. E ti tes algunha idea de quen puido

ser?

- Pois non, a verdade é que non teño nin

idea. Cambiando de tema, queres tomar un té ou

un café? Debes estar esgotado.

- Non, sinto deixarte soa, pero sinceramen-

te apetéceme estar só.

- Está ben. Compréndoo, pero seguro que

non queres tomar nada?

- Non, en serio.

- Adeus.

- Ata logo.

Ricardo foise para a casa só. No camiño a

cabeza dáballe mil voltas. Deulle gana de chorar,

rebentar e gritar, pero por outra parte sentía que

esa non era a solución, necesitaba facer algo, ne-

cesitaba descubrir quen era o culpable.

CAPÍTULO 6

Ricardo estaba xa case durmido cando

soou o primeiro sinal do teléfono. Medio durmido,

colleuno e respondeu:

- Si, quen é?

- Ricardo, son eu.- contestou Rosa.

- Ah! ¡Ola, que susto me deches, son as tres

da mañá! Que che pasou?

- Non, a min nada, é que creo saber quen

foi a asasina de Carlos e Uxío.

- En serio?

- Ben, a verdade non estou segura...

- É igual, pero de quen sospeitas?

- De María.

- María? María? A muller de Uxío?...

- Si, sei que parece ridículo, pero se te fixas

ten moito sentido. Sempre tivo unha actitude moi

agresiva, moi nerviosa. Ademais, acórdaste que

hai un tempo tiveran un problema?

- Si, recordo que estiveran a punto de sepa-

rarse, pero pareceume ver que cando nacera Mi-

gueliño todo se solucionara.

X A N E L A

30

- Aparentemente. María seguía vindo á

miña consulta e máis dunha vez quixo quitarse a

vida, pero sempre acababa por acordarse de Mi-

gueliño e nunca chegaba a facer nada. Quizais esta

vez cambiou de opinión e pensou que o problema

non era ela senón Uxío.

- Si, todo iso ten sentido, pero non estaba

esa fin de semana coa familia?

- Pode ser que iso fora unha tapadeira, que

viñera un pouco antes cometer o asasinato e des-

pois facerse a vítima.

- E o de Carlos, como o explicas?

- Para iso non teño unha explicación exacta

pero, quizais o fixo por medo a que Carlos investi-

gara algo máis da conta.

- Tes razón! Todo encaixa. Rosa, es un xe-

nio. Ben, non nos precipitemos. Tes algunha idea

de cal puido ser o móbil do crime? Ti non estuda-

ras un curso de forense ou algo así?

- Si, pero..., iso non o podo saber, se non

teño o cadáver para examinalo...como verás esa

tarefa xa lle toca a outro.

- De todas as maneiras grazas por chamar.

Agradézocho. Carlos era un bo amigo meu, e era

unha moi boa persoa.

- Si , xa. Ata logo.

- Adeus.

Ricardo decidiuno antes de quedarse durmi-

do, ao día seguinte chamaría o xuíz e culparía a

María. Era difícil de crer, pero quen senón? Todo

encaixaba demasiado ben. Necesitaba xulgar a

alguén e facer xustiza.

CAPÍTULO 7

Aquel día tiña lugar o xuízo na pequena

localidade de Rualdes. Toda a vila estaba expec-

tante. Algúns mostrábanse partidarios de María e

lanzábanlle gritos de ánimo mentres que os que

estaban en contra gritábanlle insultos a queima-

rroupa.

A vila estaba enfrontada, dividida, pero

ninguén se atreveu a meterse co outro bando. Sa-

bían que se o facían acenderían a chispa que for-

maría o incendio.

O xuíz alongouse máis do previsto e no

aire palpábanse os nervios e a tensión.

Pasaron dúas horas de xuízo ata que se

produciu a comparecencia de Ricardo.

O xuíz deu comezo a súa intervención di-

cindo:

- Adiante Sr. Ricardo da Cruz Loxo.

A continuación fixeron o xuramento ante a

Constitución e logo comezou dicindo:

- Tan só teño dúas cousas que dicir e o por-

qué delas: a primeira é que María Pereiro Gonzá-

lez é totalmente inocente, e a segunda é que a asa-

sina dos dous crimes foi Rosa Branco Galego.

Ao dicir isto toda a sala empezou a baru-

llar e a rosmar polo baixo.

- Silencio! Silencio! Ou terei que desaloxar

a... -ordenou o xuíz.

Inmediatamente a sala calou e Rosa protes-

tou:

-Protesto! Ricardo, volvícheste tolo ou

que? Recordas que estás baixo xuramento? As

mentiras páganse! Oíches?

- Cale Srta. Blanco! Continúe Sr. Da Cruz.

- Todo isto, por suposto, ten un argumento

e as probas correspondentes. En primeiro lugar,

quero dicir os motivos polos que Rosa asasinou a

Uxío. Hai uns anos a Srta. Blanco tivo un roman-

ce con este señor, pero María, nunca se decatou,

ata este momento. Loxicamente neste matrimonio

houbo unha crise, pero cando Migueliño naceu,

intentaron ao menos aparentar que eran felices, e

para isto Uxío fixo un esforzo e deixou a súa que-

rida. Rosa tivo tal ataque de celos que decidiu

vingarse deles dous, pero a María non a podía

X A N E L A

31

matar porque a súa “conciencia” non llo permitía.

Sabía que María era a súa irmá.

Houbo un gran rebumbio na sala e outra

vez o xuíz impuxo a orde, e mandou continuar a

Ricardo, pero Rosa volveu interromper:

- Estás tolo, iso non é verdade!

- Srta. Branco ou cala ou tereina que botar

da sala! Continúe Ricardo.

- Agora non che vale mentir, Rosa,

estou seguro de que sempre o soubeches, pero non

sei por qué sempre o ocultaches. Teño probas de

ADN que confirman o que digo. Continúo: Rosa,

non podía facer calquera tipo de trapallada, e antes

de asasinar a Uxío pensouno máis de dúas veces.

O que fixo foi introducir unha especie de bacterias

no té ou no café que lles ofrecía ás súas vítimas.

Estas son moi difíciles de atopar e en case todos

os casos sempre desaparecen ao corroer as veas do

corazón provocando así unha parada cardíaca. O

sangue que vai por esas veas non pode chegar ao

corazón porque non ten por onde ir, xa que as veas

capilares e vinculares están desfeitas, así que sae

pola boca. Ademais de que estas bacterias son moi

difíciles de detectar, a policía nunca rexistrou tal

organismo. Tívoas que conseguir no mercado ne-

gro ou ben as formulou ela cos coñecementos que

ten en anatomía e medicina. Ou quizais tamén

puido amañar as probas da autopsia, non sei, esta

é unha cuestión que non resolvín. En canto o mo-

tivo da morte de Carlos é máis que evidente.

Aquela noite Rosa fora facerlle unha visita a Car-

los e este inxenuamente contáralle que non traga-

ba o resultado da autopsia e comentoulle que que-

ría investigar máis sobre o asunto. Seguramente

ela pensou que o mellor sería quitalo directamen-

te do medio e así ninguén se preocuparía pola

verdade.

A continuación Ricardo díxolle a Rosa:

- Pero aí cometiches un grave erro, se non

asasinaras a Carlos seguro que ninguén te descu-

briría nunca , pero metícheste nunha cadea da que

despois non podías saír. E estou seguro de que

aquela noite cando che comentei que pensaba bus-

car a verdade sobre os asasinatos quixéchesme

matar, verdade? Contéstame covarde!

- Non, eu son inocente! E vas pagalas, oí-

chesme!? Volvícheste tolo!

Ricardo e Rosa enleáronse nunha disputa e

o xuíz impuxo orde. Finalmente o xuíz rematou

preguntando:

- As acusacións que fas son moi graves, tes

probas delas?

- Por suposto, déixollas a súa disposición e

solicito un rexistro na casa da Srta. Rosa Branco.

- Está ben. A sentenza pronunciarase mañá

ás once da mañá. Péchase a sesión.

CAPÍTULO 8

A policía rexistrou a casa de Rosa e nesta

atoparon a substancia citada por Ricardo. Final-

mente o xuíz declarou culpable a Rosa e liberdade

sen cargos para María.

Ao día seguinte da sentenza Ricardo foi

visitar o cemiterio e neste encontrou a María.

- Ola María.- saudou Ricardo- non te espe-

raba ver aquí.

- E logo, por que?

- Porque despois de que te decataras do

que pasara... a verdade é que tampouco quería

dicilo diante de todo o mundo...pero...

- Se te refires ao do engano con Rosa eu

sabíao, e non lle gardo ningún rancor porque ao

final el e máis eu eramos como amigos, eu tamén

o enganei... E o pai de Migueliño non é Uxío. El

sempre o soubo. Eu teño un bo recordo del, por-

que cando rompeu con Rosa foi por Migueliño, e

el non sendo o pai podía ter pasado.

- Xa, pero Uxío era un bo home. Tiña os

seus defectos coma todos, pero era moi responsa-

ble e...

- Antes de nada quéroche dar as grazas por

todo o que fixeches por min, e quero que saibas

que cho deberei toda á vida.

- Sabes ti mesma que non me debes nada.

Ricardo e María fixéronse grandes amigos,

tanto que Ricardo foi coma un pai para Migueliño,

así que... ben, ao fin e ó cabo, tamén lle sacaron o

lado positivo a esta historia.

X A N E L A

32

A nosa viaxe deu comezo o día oito de

marzo cando, coas caras radiantes e visiblemente

afectadas polos nervios, nos reunimos en torno ao

IES para proceder a abandonar Boiro en busca de

novas aventuras en Andorra.

As seguintes quince horas foron verdadei-

ramente estresantes, todos engaiolados nun autobús

escoitando música, vendo películas ou durmindo.

Cando chegamos a Andorra – preto das

doce da mañá – comemos nun centro comercial e

aproveitamos para inspeccionar o recinto e facer

compras compulsivas.

Logo asentámonos no hotel, deixamos as

maletas e repartimos os cuartos. Despois fomos

coller o material de esquí e gardámolo no autobús.

Esa tarde chovía, así que non puidemos dar o pla-

neado paseo e o que fixemos foi abastecernos de

comida e andar por todas as habitacións incordian-

do e sendo incordiados.

O luns comezamos as clases de esquí.

Pola tarde despois de saír das pistas tivemos tempo

libre, que algúns aproveitamos para pasear e coñe-

cer a cidade.

O martes levantámonos a unha hora im-

pronunciable para así poder almorzar ás oito e es-

quiar cedo. Este día empregamos a telecabina para

subir ás pistas, había unhas vistas absolutamente

preciosas e impresionantes. Coma sempre, pola

tarde houbo tempo libre e á chegada da noite des-

prazámonos a un gran balneario denominado

“Caldea”. Alí gozamos de praceres coma o jakuzzi,

a sauna, o baño turco… Voltamos ao hotel moi

relaxados.

Ao día seguinte os porrazos foron maiores

debido ao aumento da dificultade das pistas —

había quen non saía do chan —. Pola tarde fomos

patinar sobre xeo. A experiencia resoltou descon-

certante, había quen non se levantaba. Á noite fo-

mos a un amago de discoteca que era coma unha

lata de sardiñas.

O xoves estabamos todos cansadísimos,

mais isto non impediu que gozásemos do último

día de esquí ao máximo; aínda que algúns preferi-

ron durmir unha boa sesta onde atoparon sitio. Ao

mediodía déronnos a cada un seu diploma co nivel

que acadamos esquiando.

Chegamos ao noso querido Boiro o venres

pola mañá. Todos tiñamos cara de cansados ou

queimada polo sol (algúns estaban moi graciosos

coa marca das gafas), parecía mesmo que nos me-

teran unha mallei-

ra.

Isto foi todo o que

aconteceu na nosa

viaxe, quizais todo

non, porque hai

cousas que mellor

non contar… A

cuestión é que to-

dos o pasamos ver-

dadeiramente ben

na viaxe e as nosas

aventuras non

serán esquecidas ao

longo do tempo.

APRENDENDO A ESQUIAR EN ANDORRA

X A N E L A

33

E este ano máis cedo que de costume chegou o Entroido. O venres, día 1 de febreiro, no ins-

tituto organizouse un concurso, no que a gran maioría do alumnado luciu os seus disfraces máis diverti-

dos e orixinais. O xurado tivo un duro traballo, dado o gran número de participantes, a variedade de ide-

as e a posta en escena.

O xurado estivo formado polos seguintes profesor@s e alumn@s:

Paula Campos Sánchez

Rubén Barbeito Rial

Eva Fernández Quintáns

Aurora Fernández Marqués

Manolo Castro Fernández

Ismael Arnoso Fernández

Paula Fernández Agrasar

Julia Doncel Fernández

Resultou unha mañá moi divertida. É moi interesante que unha das festas máis tradicionais gale-

gas siga perdurando no tempo. Dende aquí, animar a toda a comunidade educativa a continuar con este

tipo de iniciativas.

X A N E L A

34

1º CICLO ESO

DISFRACE MÁIS ORIXINAL : Verme intergaláctico (2º C )

DISFRACE MÁIS “CURRADO” : As ninfas e os gnomos (2º D)

DISFRACE MÁIS DIVERTIDO : Os Beatles (1º C)

PREMIO ESPECIAL : Os demos (1º B)

Os demos Os Beatles

Os ananos

Verme intergaláctico As ninfas e os gnomos

X A N E L A

35

2º CICLO ESO

DISFRACE MÁIS ORIXINAL : Os ananos (3º C )

DISFRACE MÁIS “CURRADO” : Instrumentos de cociña (2º D)

DISFRACE MÁIS DIVERTIDO : Grease (4º C)

MENCIÓN ESPECIAL : O manicomio (4º C)

PREMIO ESPECIAL : As nenas (4º B)

Instrumentos de cociña O manicomio

Os ananos Grease

As nenas

X A N E L A

36

Durante os meses de xaneiro e febreiro o

alumnado de 4º de ESO estivo fabricando uns estu-

pendos traballos de Educación Plástica e Visual, rea-

lizados coa técnica de papel maché e diversos mate-

riais coma tea, madeira ou cordel.

A actividade estivo coordinada pola profesora

de plástica, María Constantino, e os traballos foron

avaliados como parte da programación da materia.

Ademais foron expostos no recinto de entrada do

Centro, formando un diverso e multicolor conxunto

de personaxes.

X A N E L A

37

Xentes do BarbanzaXentes do Barbanza

Soledad Peralta Lorenzo veu ao mundo en Noia na década dos corenta.

Foi dende moi nova unha persoa de clara vocación escultórica, quizais

por xenética ao ser descendente dos Santeiros de Chave. O seu interese

pola escultura lévaa á Escola de Artes Aplicadas da Coruña. Pouco a pou-

co foi estudando, completando formación, investigando sobre os mate-

riais e as súas formas ata trasladarse nos anos setenta a Barcelona onde

amplía estudos. Os resultados de toda esta formación aprécianse nas primeiras exposicións das

que cabe lembrar Tendencias, na Casa da Parra de Santiago, ou a peza que se converterá nunha

das máis populares e coñecida da artista: o busto de Camilo José Cela para a Fundación Cela de

Padrón.

Máis adiante, a finais dos oitenta, trasládase aos Estados Unidos. Da experiencia americana

xorden novas aprendizaxes e ensinanzas que incidirán na evolución da súa escultura. Desta am-

pla aprendizaxe deriva o seu traballo das últimas décadas, anos nos que se decanta por un tipo

de escultura onde dominan os grandes tamaños e as pezas tridimensionais nas que queda patente

a vinculación coas vangardas do XX, onde a xeometrización e a abstracción son fundamentais.

Soledad Peralta

Comentario da escultura

“Tecnicamente partín dunhas fotografías que se conservaban

da autora. Primeiro fixen un esbozo en barro. A partir del

realizouse un molde en escaiola que, despois de darlle unha

pátina, para moldear mellor as súas formas, se rematou

nunha fundición de bronce.

Trátase dunha escultura de tipo realista. Coido que María

Mariño aparece co seu rostro real, pois quixen que así a vira

o pobo de Noia, é dicir, que a recordaran tal como fora ela.

Eu levo moitos anos traballando en esculturas abstractas.

Por este motivo custoume moito rematar este busto, porque a

miña técnica consiste sobre todo en borrar formas. Tiven que

retroceder aos meus primeiros pasos artísticos para ofrecer

esta achega. Un traballo que, no marco da alameda de Noia,

intenta ser un agasallo a unha muller e a unha vila”

Soledad Peralta

Escultura : María Mariño

Lugar: Alameda , Noia

Autora: Soledad Peralta

X A N E L A

38

O Equipo da Biblioteca do Instituto, formado polos profesor@s Joaquín Morales, Mariano

Muñiz, Paula Fernández, Mónica González, José M. Hermida, Olga López e Xoán F. Castelao,

está realizando ao longo do presente curso unha serie de actividades encamiñadas a aumentar a

presenza da Biblioteca na vida escolar.

BOLETÍN DA BIBLIOTECA IES A CACHADA

O Equipo da Biblioteca ten proxectado publicar cunha

periodicidade bimensual un Boletín da Biblioteca que

terá como función dar a coñecer as actividades que se

densenvolvan na biblioteca e calquera novidade que

haxa en canto a funcionamento, fondos, concursos etc.

Será tamén un medio onde os alumn@s poidan expre-

sar as súas opinións en todos os temas relacionados co

mundo da lectura.

A redacción correrá a cargo do Equipo da Biblioteca e

dos alumn@s.

As súas seccións serán as seguintes:

Monografías: Tratarase un tema concreto. Esta previsto

facer unha sobre o escritor Jordi Sierra i Fabra. Expo-

ñeranse libros do autor, farase unha descrición bio-

gráfica do mesmo, apareceran paneis de libros co títu-

lo, argumento, algún fragmento etc.

Suxestións: Recomendacións de libros que pola súa

temática, beleza literaria ou calquera outra razón, sexan

interesantes para os alumnos e alumnas.

Novas: Publicaranse todas as noticias que teñan que

ver coa biblioteca e co seu ambiente.

Glosario : Significado de palabras e expresións relacio-

nados co mundo das bibliotecas.

Novidades Editorias: Daranse a coñecer todas as novi-

dades editoriais que saian ao mercado.

X A N E L A

39

CONCURSOS

No mes de outubro aproveitando a celebración do Día Interna-

cional das Bibliotecas Escolares levouse a cabo un concurso

de banda deseñada, que tiña como obxectivo reflexionar sobre

o concepto de biblioteca, potenciar a imaxinación a través da

creación de personaxes e historias e achegarse ao mundo da

banda deseñada como un medio para contar historias.

Reunido o xurado, formado polos profesores do grupo respon-

sable do plan de dinamización da Biblioteca, decidiuse que o

premio era para o cómic As regras da biblioteca da que foron

autoras Paula Mariña Pérez García e Naomy Pazos Maderna,

alumnas de 1º C. A entrega de premios tivo lugar na Biblioteca

o luns, día 10 de outubro.

As regras da biblioteca

Paula Mariña Pérez e Naomy Pazos Paula Mariña Pérez e Naomy Pazos

X A N E L A

40

É unha actividade promovida pola Xunta de Galicia e levada á práctica

polo Equipo da Biblioteca do noso IES.

A mochila viaxeira está pensada para que, desde a biblioteca escolar, se

poida organizar unha actividade que implique ás familias, e así propor-

cionar un motivo de encontro entre os distintos membros desta, toman-

do como motivo o mundo dos libros e a lectura.

A mochila é o soporte que permite aos rapaces e rapazas levar á súa casa, en préstamo tem-

poral, uns materiais que reforcen o vínculo entre familia e escola no seu labor común para a

formación dos lectores máis novos.

A mochila viaxeira permitirá levar libros á casa para compartilos coa familia: ese conto que

tanto nos gustou, ese libro de poemas que ten palabras fermosas, as imaxes dun álbum que

tanto me abraiaron, esa música que fai bailar ás pedras, unha película, un libro que fala do

tema que andamos a estudar…

En cada mochila inclúese un caderno de aspecto coidado que chamamos o diario da mochi-

la, co que se trata de favorecer a expresión dos usuarios da mochila, das familias, en rela-

ción á experiencia que esta lles proporciona, o que observan con respecto aos hábitos de

lectura dos seus fillos ou fillas, a súa opinión sobre a actividade e as súas porpostas de me-

llora.

NOVAS SUBSCRICIÓNS

Fotogramas

Les Clés de l’actualite JUNIOR

Muy Interesante

La aventura de la Historia

Que leer

Nacional Geographic

Geo Ado

X A N E L A

41

OO

ESPELLOESPELLO

DASDAS

VERBASVERBAS

X A N E L A

42

Mogollón dignos

Estou canso de oír falar mal da mocida-

de actual. Non me parece ben que a excepción

(algúns descerebrados xuvenís que pululan

polas nosas vilas) se converta en norma. É

inxusto. Os mesmos argumentos que se utili-

zan hoxe para denigrar os mozos utilizáronse

en todas as épocas. Sempre a mesma cantinela.

Inmaturos. Caprichosos. Violentos. Vagos.

Viciosos.

Recordo unha historia que me contou un

amigo vasco, profesor de filosofía. Unha seño-

ra de Bilbao chamou á policía porque había

mozos bañándose espidos nunha fonte, diante

da súa casa. A policía acudiu e conse-

guiu que os rapaces marcharan. Pou-

co despois a señora volveu chamalos,

queixándose do mesmo. Pero señora -

díxolle o policía-, se agora están a

máis dun quilómetro... É certo –

confirmou a señora-. Pero cos pris-

máticos sígoos vendo.

Así son a maioría dos adultos ros-

móns. Nin comen nin deixan comer.

Deixade que poña un exemplo, un

simple exemplo, que demostra que

tanto pesimismo é incerto. Un caso

real que sucedeu nun instituto de Boi-

ro. Un dos casos máis emotivos e humanos

que coñezo. Un caso que devolve a confianza

no xénero humano. Cunha mocidade con esa

enteireza moral só pode agardarnos un futuro

esplendoroso. E non pensedes que os protago-

nistas son rapaces con boas notas, boas manei-

ras e mellor disposición. Ao contrario. Eran,

hai dous anos, cando sucederon os feitos, a

peor clase dun instituto de secundaria. Vinte

alumnos de 3ºB. A mediados de febreiro, non

había un que non tivera un mínimo de dous

partes. Máis da metade foran expulsados á

casa. Ningún deles aprobara un exame en todo

o curso. Nin de Educación Física.

O titor estaba algo máis que preocupado.

Cría que non era culpa deles, e sentíase res-

ponsable. A maioría procedían de familias

desestruturadas. Tiñan bo corazón pero asumi-

ran o rol de cafres e vivían cómodos con el.

Pasáballes como a moitos mozos de orixe al-

xerino que naceron e viven en Francia. Entran

en grupos terroristas islámicos buscando unha

identidade. Os franceses considéranos alxeri-

nos e cando van de vacacións a Alxeria consi-

déranos franceses. A aqueles rapaces pasába-

lles algo parecido. Na casa, os pais tratábanos

como malos alumnos; no instituto, os profeso-

res tratábanos como malos fillos. Tamén nece-

sitaban unha identidade. Vándalos de aula,

mellor que nada.

O titor decidiu darlles a oportunidade que

nunca tiveran.

Díxolles que o exame de Historia que terían

ao día seguinte ía ser o mesmo que

esa mañá lle poría aos alumnos de

3º A. Estaba clara a intención. Con-

seguirían as preguntas do exame e

aprobaríano. Mellor iso ( precoupar-

se de conseguir as preguntas e estu-

dalas, aínda que fose por riba) que

outro suspenso masivo. Terían o

primeiro reforzo positivo da súa

vida académica. Para máis, 3ºA era

un curso excelente, do que falaban

ben todos os profesores, e daríanlle

as respostas correctas, ben feitas.

Pero cando corrixiu os exames (é un dicir),

o titor quedou parvo. Todos en branco. Nin un

só dos titorandos se molestara en saber que

preguntas puxera na outra clase.

Indignado, foi á aula e reprochoulles seme-

llante desinterese.

Non merecedes nada –díxolles-. Nada. E

pediulles, sen ningunha esperanza, unha expli-

cación razoable.

O caso é que a había.

Os de 3ºA cáennos mal –díxolle o delegado-

Como lles imos pedir nada.

X. Ricardo Losada

X A N E L A

43

C l a r a m u l l e r

Repentinamente, o

latexo duns pasos na es-

curidade asustouna. De-

contado, mais sen poder

acertar de quen procedía,

oíu un murmurio de la-

mentos trala porta da

cociña. Por un intre lem-

brou a migraña coa que

se deitara súa nai, pero

tamén coñecía os mila-

gres do paracetamol que

tomara; e aínda que sabía

do costume da avoa en

levantarse a beber auga algunhas noites, desta vol-

ta o andar pareceulle distinto; ademais, o frío de

xaneiro non animaba a camiñar descalza por un

chan de gres que semellaba ter filtrado por algures

toda a xeada do exterior. Clara aterecía na escoita

daquel camiñar sosegado, cecais o das pantuflas de

seu pai, pensou nun momento, pero axiña tamén

descartou esa posibilidade, pois tratábase dun son

de calzado máis bruto que silenciaban pasos fráxi-

les e lentos. Era irritante, fastidioso, velador. A luz

da lúa enchente que entraba no cuarto a través dos

ocos miúdos da persiana permitiulle ver a agulla

curta do reloxo a piques de alcanzar as 4:00: de-

masiado cedo para erguerse ninguén da casa. -Meu

irmán non pode ser –dicía para si-, faría máis ruí-

do. Quixo incorporarse a comprobar de quen se

trataba, pero unha repentina aceleración no ritmo

das alancadas atemorizouna aínda máis. O medo

prendeu nela e impedíalle sequera abrir os ollos.

Decúbito prono, encollida, totalmente baixo as

sabas, sentiu algo, se cadra un coitelo, atravesán-

d o l l e o b a i x o v e n t r e . E s p e r t o u .

Pola mañá, o autobús agardouna un intre. Saíu da

habitación cos libros errados e botou unha derra-

deira ollada á cama. -Mamá vai enfadarse –

Murmurou. Súa nai deixáralle un paquete nun

caixón da cómoda, por máis que tamén a ela lle

parecía cedo. Revisou as manchas do sangue entre

as sabas para ver se había que mudar a colcha e

deulle a volta ao colchón.

Alberto Piñeiro

… … as follas evadidas

do almanaque dos nosos soños (*)

van pousando no escamallo entre bátegas do lume

que devala silandeiro e cinseiro se sumerxe

no urro do solpor

sobre o teito de escarcha o brezo das ausencias

deixa beixos pra que prendan na noite tremelante

da carriza branca

e as palabras buscan o fanal dos teus ollos

por se a infancia aínda non mudou

toda en rescaldo

pouco a pouco as horas esmorecen

e o chirlo dos cantores fundirá a xeada

pero nada do que quede agromará de novo

sabendo como foi

se cadra só da ciobra se fará acordanza

e dos berros inaudibles de Cristo encadeado

aos coios rebentados polo mar

(*) Versos de Manuel Antonio.

Alberto Piñeiro

Wenn der Wind, rasch umsetzend, im

Gebälk der Hütte murrt und das Wet-

ter verdriesslich werden will…

X A N E L A

44

Poema Acostumarse a un idioma descoberto desde o frío. A días onde o amor só coñeza

esa delación esgazada do abandono. Aquilo que precedeu a estas palabras. Porque foi esmorecendo o discurso teu. Azur estremecido, espello, sirga que se rompe, auga estiñada, espello

en cada noite, ollares frientos, detidos no espanto. No vestixio do voso, detidos. Instalouse a aspereza entre as túas sombras. A experiencia do inverno como un devir de rosas acres. De olvido.

Como unha palabra reservada unicamente para a dor.

Carlos Penela

POEMA

Cando a sombra é de de muller

hai algo máis que enche de dor a distancia.

Falan dela en feminino

apelativo agarimoso, branca sombra. É como

se a muller que morre levase consigo

a mornura de todas as peles que houbo.

Pero ela, a sombra branca,

afástase xa máis soa ca nada,

máis indefensa ca nada ante as arestas do xeo

máis indefensa ca nada

fronte os espazos de formol nos que repousa unha noite

mentres nas oficinas estampan selos

timbrados de chumbo.

Helena de Carlos

X A N E L A

45

X. Ricardo Losada (Rianxo, 1961) é profesor de filosofía no IES Es-

piñeira de Boiro, onde traballa moi a gusto. Publicou o libro de relatos

O xene da chuvia e participou en varios libros de relatos de autoría

colectiva. Colabora en varias revistas da comarca, como Casa da

Gramática e Alameda, e no suplemento A voz de Barbantia en La Voz

de Galicia. É secretario da Asociación Cultural Barbantia

Fillo de galegos emigrados na Alemaña, Alberto Piñeiro naceu na que

fora Colonia Agrippina, á que na actualidade chaman Köln, no ano

CCV despois de Hegel. Arestora vive en Bealo. Licenciado en Filolox-

ía Clásica , é o coordinador da Asociación Cultural Barbantia. Organi-

za en Boiro, dende o nacemento da mesma, a Semana da Cultura Gale-

ga Actual. Durante tres anos, conduciu en Barbanza Radio o programa

de música clásica A casa da música. Xunto á pintora Paola García Paz,

levou adiante a exposición Himno a Afrodita, na que traduce do grego

os versos homéricos. Participou no I e no III Encontro de Creadores do

Barbanza, así como nos libros colectivos Voces na materia e A cor dos

soños, entre outros. Publicou o libro Os músicos de Boiro. Autor tamén

de poesía, é o último gañador do Certame "Faustino Rey Romero", co

poemario titulado Elexía a María Mariño.

Helena de Carlos Villamarín naceu en Barbantes (Cenlle, Ourense,

1964). É doutora en Filoloxía Clásica e profesora titular do Departa-

mento de Latín e Grego da Universidade de Santiago.

Especializada en estudos sobre a latinidade medieval, publicou unha

tradución, acompañada de estudo introdutorio e notas, da Consolación

da Filosofía de Boecio. Como poeta publicou os volumes Alta Casa

(1996), 1999 (2001), Aracne 3 (2006) e Vigo (2007), ademais de cola-

borar en revistas como Alquimia, Dorna, Festa de Palabra Silenciada,

Madrygal, Nordés e Ólisbos. Figura tamén en varias escolmas poéti-

cas, entre elas na antoloxía trilingüe A tribo das baleas (2001).

Carlos Penela (Vigo, 1975)

Licenciado en Filoloxía Portuguesa pola Universidade de Santiago de Compostela, dedicouse á

tradución en portugués e alemán, e á docencia na Universidade de Vigo. Actualmente reside en

Viena.

Obtivo o Premio Espiral Maior de Poesía en 1997, co poemario As linhagens do frio, o Premio

Eusebio Lorenzo Baleirón en 2000 con Acaso o inverno e o seu libro O que ardeu nos espellos

foi accésit do Premio Esquío de poesía en 2004. En 2007 gaña o Premio de Poesía Caixanova

coa obra Sombras, rosas, sombras.

http://gl.wikipedia.org/wiki/Vigo

http://gl.wikipedia.org/wiki/1975

X A N E L A

46

A Xeración Nós está constituída por un grupo de intelec-

tuais galegos que entre 1920 e 1936 se fan cargo do labor

de elaborar unha literatura galega de prestixio seguindo os

modelos da literatura mundial. Entre as grandes figuras da

Xeración Nós destacan: Vicente Risco, Otero Pedrayo, Cas-

telao, Florentino López Cuevillas... Para divulgaren as súas

ideas botan man da revista Nós que crearon en 1920 e que

incluía artigos literarios, etnográficos, folclóricos, arqueoló-

xicos... Os protagonistas desta xeración chegan ao galeguis-

mo logo dun proceso de conversión: nun primeiro momento

eran individualistas e interésanse pola literatura europea e

por todo o que queda afastado para logo descubrir que, des-

de Galicia e en galego se podía ser orixinal e universal. A

partir dese momento van loitar pola cultura galega.

Alfred Hitchcock (1899-1980) foi un director de cine britá-

nico. É considerado o gran mestre do cine de suspense, no

que demostra un gran dominio da cámara. Estre as súas

películas destacan Rebeca, A ventá indiscreta, Vertixe, Coa

morte nos talóns, Psicose e Os paxaros..

O día de Todos os Santos de 1755 a cidade de Lisboa

sufriu un violento terremoto seguido dun maremoto que

produciu unha onda xigantesca. Tratouse do sismo máis

violento sufrido nunca pola península Ibérica. A violencia

dos tremores e o incendio que se desatou a continuación

detruíron case completamente Lisboa.

O lago máis grande do mundo é o mar Caspio, que ocupa unha

superficie de 371.000 km2 . O lago máis profundo é o Baikal, en

Rusia, que acada unha profundidade máxima de 1.620 m. O

lago máis grande de América do Sur é o Titicaca, cunha superfi-

cie de 8.288 km2.

X A N E L A

47

ENERXÍAS RENOVABLES E NON RENOVABLES

As enerxías renovables son aquelas que se obteñen de

fontes naturais, virtualmente inesgotables, xa que se con-

somen a menor ritmo do que se producen. As máis im-

portantes son a enerxía solar, eólica, hidráulica e da bio-

masa.

As enerxías non renovables son aquelas fontes de enerx-

ía que se atopan na natureza nunha cantidade limitada,

xa que se consomen a maior ritmo do que se producen.

Hai dúas fontes de enerxía non renovables: os combusti-

bles fósiles (carbón, petróleo e gas natural) e os combus-

tibles nucleares (uranio e plutonio).

As vantaxes da utilización das fontes de enerxía renovables superan de forma importante ás das

fontes de enerxía non renovables, e son respectuosas co medioambiente.

Eloy Muñiz Romero (4ºA)

A CHUVIA ÁCIDA

A chuvia acida é un fenómeno artificial orixinado pola acción dos

ácidos corrosivos que se forman ao combinarse o óxido de nitróxe-

no e dióxido de xofre coa auga. Prodúcese sobre todo pola industria

metalúrxica.

A chuvia ácida é a causa de graves efectos medioambientais, como

a destrución do solo e da cuberta vexetal, dificultando a superviven-

cia de numerosas especies dependentes do medio.

Actualmente, contamos con algunhas posibles solucións: peche de

refinerías, utilizar gas natural nas industrias, ampliar o transporte

eléctrico, contar con equipos de control nos establecementos, ou

non empregar substancias químicas tóxicas nos cultivos.

David Fajardo Barral (4ºB)

X A N E L A

48

AS MAREAS VERMELLAS

As mareas vermellas (coñecidas como “purgas de mar” polos mariñeiros gale-

gos) son manchas máis ou menos amplas de cor parda ou vermella na superfi-

cie do mar, provocadas polo crecemento explosivo de certas algas microscópi-

cas chamadas dinoflaxelados (que se pode ver na figura), constituíntes do

fitoplancto mariño, onde serven de alimento aos peixes e moluscos.

A aparición de mareas vermellas está asociada a determinadas condicións

ambientais nas augas superficiais, nas que as citadas algas se reprodúcen de

xeito descontrolado e intenso. Ás veces, estas mareas estan constituídas por

determinadas especies que son capaces de producir toxina. Ao ser inxerida

polos moluscos bivalvos (animais filtradores), poden causar problemas de intoxi-

cación alimentaria nos consumidores.

Curiosidades: nin son mareas, nin son sempre vermellas

En realidade, a denominación de “marea vermella” é incorrecta, xa que nin están relacionadas co

devalo das mareas nin son sempre de cor vermella, pero o termo está xa absolutamente imposto na

sociedade, nos mariñeiros e na comunidade científica.

Daniel Torrado Mayán (4ºB)

Dinoflaxelado

MAREAS NEGRAS

Unha marea negra é a masa oleosa que se crea cando se produce un derra-

me de hidrocarburos no medio mariño. É unha das formas de contamina-

ción máis graves, pois invade o hábitat das especies mariñas, e acada as

costas e praias, destruíndo a vida ao seu paso. A maiores, xéranse grandes

custos e investimentos na limpeza, depuración e rexeneración das zonas

afectadas.

E Galiza non esquece. O 13 de novembro de 2007, cumpriuse o 5º aniversario da catástrofe ecolóxica

que asolagou as costas galegas: o afundimento do Prestige. Hoxe, aínda non podemos falar dunha recu-

peración absoluta do litoral galego.

Daniel Ríos Tubío (4ºA)

X A N E L A

49

A opinión de José Ramón Laíño Franco (4ºB):

Acostumados a isto?

As teorías sobre o cambio climático son varia-

das e incluso contraditorias. Uns científicos pronosti-

can un quentamento progresivo, baseándose no aumen-

to das temperaturas, e o efecto invernadoiro provocado

polo aumento do CO2, que podería levar á Terra a unha

situación atmosférica parecida á de Venus. Outros, non

obstante, centran as súas observacións nos cambios nas

correntes submariñas, diminución das manchas solares

e aumentos nas precipitacións sobre o hemisferio norte.

Os científicos hai tempo que nos alertan e os

gobernos parece que empezan a interesarse, na medida

que ven como se altera a economía e como as catástro-

fes causan cada vez máis vítimas humanas. Cada día

estamos máis acostumados a ver como os medios de

comunicación se centran en fenómenos meteorolóxicos. É, sen dúbida, un tema de gran interese e gran

actualidade.

Sexa como sexa, o cambio climático é unha realidade que se está manifestando con máis rapidez

e contundencia do que se previra ata agora e as súas consecuencias comezámolas xa a sufrir todos en

forma de sequías, inundacións, etc. Especialmente nos países subdesenvolvidos. Avecíñase unha catás-

trofe, moito antes do que cremos.

O CAMBIO CLIMÁTICO,

O cambio climático é a variación global do clima que

está experimentando a Terra na actualidade.

A contaminación humana mediante a queima de com-

bustibles fósiles (carbón e petróleo) supón a liberación excesi-

va de CO2 á atmosfera, que potencia o efecto invernadoiro na-

tural necesario para manter unha adecuada temperatura na Te-

rra. Deste xeito, elévase a temperatura media do planeta por

riba dos 15ºC: estímase que a temperatura subiu 0,5ºC dende

hai 150 anos, e que en 2050 subirá ata 2ºC.

Entre as diversas consecuencias do cambio climático

destacan as seguintes: desxeo dos polos, interrupción das co-

rrentes mariñas, subida do nivel do mar, migración e desaparición de especies, aparición en zonas

temperadas de enfermidades propias doutras latitudes, aceleración da desertización, etc

A solución para frear o cambio climático débese concentrar en reducir a emisión de gases con

efecto invernadoiro. Neste sentido, é importante o cumprimento do chamado protocolo de Kyoto,

por parte daqueles países comprometidos.

Rubén Santamaría Alonso (4ºA)

X A N E L A

50

O protocolo de Kyoto non é suficiente para atallar o gran problema que temos entre mans. A

xente alarmouse cando se descubriu o meteorito Apofis, xa que a súa colisión contra a Terra podería

destruíla, pero non vexo que se alarmen cando falamos deste tema. Esta semana deuse a coñecer o plan

para reducir as emisións de CO2 en toda Europa, e en paralelo a este plan a prensa comunicou un estudo

no que se reflectían os niveis de emisións de CO2, e para a miña total sorpresa descubriron ao público o

nome do país europeo que maiores emisións de gases invernadoiro está lanzando á atmosfera, ESPAÑA.

Estamos á cola en estudos, tecnoloxía, economía, pero podemos estar “orgullosos” de ser nós quen máis

contaminamos este continente. Indígname ser español. Pero o problema é que este plan contra a conta-

minación do aire rematará onde remataron os anteriores. É humillante que chegaramos a esta situación.

Non vou falar da contaminación lanzada por EEUU, nin da lanzada por outros países, senón que falarei

do conxunto global de países. Non se está a facer nada, é preciso mobilizarse e intentar solucionar o

problema antes de que sexa demasiado tarde, está na man de todos cambiar o curso do planeta e como

habitantes del debemos facelo, é a nosa obriga coidar o noso contorno, polo noso ben e polo da propia

nai Terra.

Non son científico, ni tan sequera podo cualificarme de aficionado á meteoroloxía ou á climato-

loxía, pero son temas de interese que debemos seguir de cerca. Por iso espero que tódolos alumnos do

IES A Cachada, de Boiro e de todos os centros educativos do mundo se decaten do grave problema que

axexa ao noso planeta, e de que se non tomamos medidas, nosos fillos e netos pagarán as consecuencias.

É un problema de todos, e como tal debemos tratar de atallalo de raíz, polo ben do planeta e polo de

todo canto habita nel.

CONSERVEMOS A NATUREZA

Vouvos dicir unha cousa

e prestádelle atención

que se non a Terra nosa

xa non terá salvación.

Os montes son para as árbores

e os ríos para os peixes

pero se os primeiros arden

nos segundo hai lixo a feixes.

Ríos de augas contaminadas

montes sen árbores e desertos de cinzas

estas cousas hai que evitalas

para que non se vexa así Galiza.

Se vemos normal así o mundo

temos un problema grave

pero se loitamos xuntos

poida que con isto se acabe.

Laura Davila Pena

Alba Carreño López

X A N E L A

51

P

I

N

I

Ó

N

O P I N I Ó N

O P I N I Ó N

SÓ UN COMENTARIO…

Soa o atronador son do espertador. Son xa

as sete e media. Espreguízome e, despois de er-

guerme, diríxome ao baño para asearme. Vístome

e saio á rúa. Xa no instituto escoito as conversas

dos demais. No medio daquel furacán de voces

escoito un comentario que me daría voltas na ca-

beza toda a semana: negro. Unha simple palabra

nunca tivera tanto significado. Non era unha pala-

bra en ton despectivo.

Seis días despois, o ambiente na rúa facía-

se sentir. O día do Barça-Madrid por fin chegou e

a xente prepárase para un partido de infarto. No

bar case non quedan cadeiras libres e eu escollo a

máis cercana ao televisor. Pido unha Coca-Cola e

unha pequena bolsa de millos salgados para co-

mer durante o encontro. No partido o dianteiro

camerunés Samuel Eto´o dispara un balón perigo-

so que atalla o cancerbeiro madridista. Un dos

afeccionados dedica o comentario despectivo de:

“negro de merda”. Ese comentario provoca que o

partido perdera toda a importancia que tiña aos

meus ollos. O mesmo xogador empalma un zur-

dazo que rebota contra o largueiro. O afeccionado

do fondo dedica outra perla: “negro, fillo de…”.

Eu intento non escoitar o comentario ou polo me-

nos ignoralo. Cinco minutos despois o dianteiro

barcelonista marca un tanto de cabeza. O insolen-

te afeccionado dedica un comentario que non

cómpre mencionar. Eu levántome do meu asento

e diríxome ata a mesa do fondo na que el está

sentado. Acércome a el e pídolle que rectifique e

non dirixa máis comentario xenófobos cara ao

xogador. El pretende quedar ben sen rectificar

reiterando un comentario despectivo cara a min,

alegando que son un afeccionado do Barcelona.

Eu dígolle que son siareiro do Madrid pero explí-

colle que esta situación non é debida ao fútbol,

senón ao racismo. El, nunha clara demostración

da súa embriaguez levántase e empúrrame. O

camareiro apaga o televisor. O bar queda en silen-

cio. O dono do bar sae desde detrás da barra e

pídelle ao afeccionado que abandone o local. O

siareiro, dándose de conta do seu erro camiña

cinco longos e agoniosos pasos ata a porta e mar-

cha do local. Os afeccionados presentes, das dúas

afeccións, aplauden a miña acción.

Xa pasaron dous anos desde aquel en-

contro. Día a día escoito comentarios similares

aos do afeccionado mencionado. Nada cambiou

desde aquel devandito día, salvo a miña percep-

ción da realidade. A miña mente tornou bastante

máis precisa do que era daquela. Os temas refe-

rentes á marxinación, vividos en carne propia,

rebrandeceron máis o meu corazón. Hoxe podo

dicir que tiven un amigo que seguía o movemento

do nacionalsocialismo, o movemento promovido

por Adolf Hitler. Este home, de trinta e dous

anos, expresidiario e drogadito foi o meu amigo.

Unha amizade que tería unha curta duración. Era

capaz de marxinar as persoas sendo expresidiario

ao que lle doía que a xente o marxinase por ese

feito. Comigo era un bo amigo, pero o compromi-

so moral que me supuxo compartir o tempo con

ese home, e sobre todo, o medo a chegar a con-

verterme nun ser parecido a el, propiciou que

abandonase esa amizade. Descubrín entón que a

xenofobia é un mal que vive nalgunhas persoas,

pero non a flor de pel, senón no máis profundo do

seu corazón. Un odio contra o que debemos loitar.

Non podemos permitir comentarios coma os men-

cionados, porque neles reside un odio ancestral

X A N E L A

52

que acabou con milleiros de mortos por unha sim-

ple razón, o medo, o descoñecemento e a ignoran-

cia, causas de tanta dor.

Espero que isto cambie axiña e a sociedade

ignore a cor, un mundo no que non se discrimine

a ninguén polo ton da súa pel.

RAMÓN LAÍÑO FRANCO

(1º premio do concurso Artigos de Opinión. 2º

Ciclo ESO)

AS TALLAS

¡Acabáronse os problemas das tallas! Que

ben, agora xa non pasa nada se non colles dentro

dunha trinta e seis ou dunha trinta e oito xa que

resulta que soamente existen tres tipos de corpo:

“cilindro”, “diávolo” e campá”.

Pregúntome quén sería a persoa que lle

puxo semellantes nomes, sobre todo ao de

“diávolo” que non teño nin remota idea de a que

vén.

Pois ben, agora o que non é tan doado é

catalogar o teu corpo nun destes modelos, porque

eu sigo pensando que cada corpo é diferente e que

non ten porqué encaixar dentro destes tres este-

reotipos. De tódolos xeitos se alguén pensa que

encaixa nalgún deles ¡noraboa!, seguramente

terás un tipo igualito ao de Beyoncé se o teu cor-

po é de “campá”, ao de Cameron Díaz se é o de

“cilindro” e ao de Paula Vázquez se é o de

“diávolo”. ¡Que sorte!

Pero, ¿imaxinádesvos por exemplo a Aída

(Carmen Machi) tendo o mesmo tipo de corpo

que Beyoncé, Cameron Díaz ou Paula Vázquez?

Pois un dos tres é tamén o seu.

FÁTIMA NÚÑEZ PÉREZ


Ciclo ESO)

PEATONILIZACIÓN DAS RÚAS DE BOIRO

Neste artigo quero mostrar a miña discon-

formidade co actual estado da rúa peonil Pablo

Iglesias.

Admito que ten diversos aspectos positi-

vos: é un lugar apropiado para o goce e ocio dos

rapaces e anciáns, fai que haxa menos contami-

nación atmosférica e acústica, máis comercio e

unha gran tranquilidade por parte dos veciños da

zona…

Pero a rúa peonil tamén conta con gran

cantidade de aspectos negativos, algúns deles

preocupantes. O material empregado no só e in-

adecuado producíndose en pouco tempo a rotura

de gran cantidade de lousas; os condutores e con-

dutoras non respectan as normas de prohibición;

os bancos están colocados ao bordo da estrada e a

mesma altura dela, o cal, en caso dun pequeno

despiste dos condutores ou de que o ocupante do

banco estire as pernas máis da conta, pódese pro-

ducir un atropelo; os canalóns de desaugue que

bordean a estrada verten auga para fóra con moi

pouco que chova; os maceteiros atípicos espalla-

dos pola rúa parécenme inadecuados, xa que

nunha rúa ampla como esta quedarían mellor uns

maceteiros alongados e non uns verticais.

A todos estes aspectos debemos sumar a

falta de civismo dalgunhas persoas que collen

parte das plantas dos maceteiros, deixando o chan

cheo de terra e, os sábados pola noite, raro é que

non fagan algún estrago.

En conclusión, rúa peonil si, pero en me-

llores condicións.

ANTÍA PIMENTEL IGLESIAS


Ciclo ESO)

X A N E L A

53

A GUERRA

Vin moitas guerras que non fan ben a nin-

guén, e aos que teoricamente debería axudar,

destrúeos. Guerra sen sentido. Algunhas por re-

lixión, outras por territorios e outras por ter dife-

rentes opinións. Pero todas teñen un mesmo

obxectivo: conseguir o poder para dominar a ou-

tros. Todas as guerras son polo poder. Case todas.

As guerras pola liberdade quizais sexan precisas,

pero a guerra máis nobre e xusta pódese converter

nunha barbarie se se toman rumbos máis escuros:

masacre, violencia sen sentido…

A guerra é o vástago de odio humano e da

cobiza. A súa inevitable presenza nace co ser

humano e morre coa humanidade, se non acaba

con ela. A guerra vai da man coa historia do

xénero humano, busca a paz pero só atopa a vio-

lencia. Dende os primeiros homes hai guerras:

cavérnicolas, exipcios, gregos, romanos, celtas,

xermanos, hispanos, galos, musulmáns, rusos,

xaponeses, estadounidenses… a lista é longa, xa

que toda nación tingue a súa historia coa vermella

mancha que é a guerra. Esta lista chega ata o pre-

sente e seguro que perdudará no tempo infinito.

O mundo viuse angustiado por pestes, enfermida-

des, fame e desastres naturais, pero nada se com-

para coa fatídica guerra. Destrúe fogares, fami-

lias, cidades, países… Familias que sofren polos

perdidos na guerra ou por culpa dela. Os soldados

teñen familia; son eles os que matan, son eles os

que morren. Algúns matan obrigados, outros por

pracer. Representan o ying-yang da guerra.

Vin moitos guerreiros que loitaban por un

ideal que eles crían nobre, tamén moitos mercena-

rios que o facían para o mellor ofertante. Solda-

dos que loitaban en primeira fila, mentres os

“grandes heroes”: xenerais, emperadores, presi-

dentes e líderes estaban tranquilos esperando noti-

cias do fronte de batalla, onde morren miles de

homes; e eles sen inmutarse, considerándoos sim-

ples pérdidas estratéxicas. Un verdadeiro heroe de

guerra é aquel que loita por un nobre propósito en

primeira fila, sexa xeneral ou soldado, e é respec-

tuoso coas vidas dos demais.

ROBERT A. CÁRDENAS SCHWENKE


Ciclo ESO)

UNHA SOCIEDADE CONSUMISTA

“Mamá, mamá, quero a Nintendo, a Play

Station 3 e un ordenador novo polo día de Reis!”

ou “Papá, o ano pasado foron catorces agasallos

polo meu aniversario, este ano quero máis!”. Son

exemplos claros dunha sociedade consumista.

Estamos sempre a pedir, a mercar, seguimos pe-

dindo, seguimos mercando… Esta é a sociedade

na que están medrando e na que se están educan-

do as novas xeracións. As propagandas que saen

nas revistas e na televisión non axudan moito,

senón todo o contrario: axudan a que este fenó-

meno cada vez máis estendido e nada beneficioso

se estenda aínda con máis rapidez.

Todos os días estamos a ver exemplos

clarísimos do consumismo abusivo, poñamos por

caso as festas do Nadal. Veña a mercar agasallos

e a encher o carro da compra ata rebentar! Merca-

mos cousas para os fillos, os netos, os curmáns,

tíos, avós, amigos, veciños… e ata a aquela tía

lonxana á que soamente vimos unha vez…. Do

que se trata é de compensar as carencias afectivas

e a falta de dedicación aos nosos seres queridos

que sufriron durante todo o ano con agasallos. E

cantos máis se regalen, mellor. Polo tanto, creo

que é mellor pensalo dúas veces antes de volverse

tolo matinando que é o que lle gusta a este ou o

que lle gusta a esta e regallarlle máis cariño e

afecto á xente que nos rodea.

ANABEL FIGUEIRA CASTRO

X A N E L A

54

Boirenses

na

lembranza

R amón Fernández Mato nace en Cespón o 13 de maio

de 1889. Seu pai, que tamén se chamaba Ramón,

procedía das terras luguesas do Valadouro e chegou a

Cespón para dirixir a construción da estrada Padrón-

Ribeira. Alí coñeceu a Emilia Mato coa que casou.

Cursou estudos de medicina en Santiago, xunto con Caste-

lao, e foron grandes amigos.

Fernández Mato será unha figura de moita importancia no xornalismo e na política no período

que vai de 1912 a 1936. A dirección do xornal vigués El Pueblo Gallego e as colaboracións no periódi-

co bonaerense La Nación dan fe da súa talla xornalística. Os postos ocupados, durante a II República,

como Gobernador Civil de Ciudad Real, Málaga, Jaén e Cáceres, a Dirección Xeral de Seguridade, así

como o cargo de Deputado, amosan o importante labor deste boirense.

Ao comezar a Guerra Civil exíliase, primeiro a Cuba e logo a Venezuela, Arxentina, República

Dominicana, México e Estados Unidos. En Cuba colabora en distintas publicacións da emigración. Na

Arxentina, en 1945, forma parte xunto con Castelao do Consello de Galicia, participando nas reunións

das Cortes republicanas en México na súa condición de deputado, acta conseguida en febreiro de 1936

pola provincia de Lugo dentro das filas dos centristas de Portela Valladares. Estando na República Do-

minicana publica en México Trujillo o la transfiguración domininicana, libro sobre o ditador dominica-

no e onde racha cos restos de lealdade que lle quedaban coa República.

Volta do exilio en 1964 e despois dunha tempada en Bilbao fixou a residencia en Foz e a definiti-

va en Vilagarcía “para non perder a súa innata condición de arousán e así poder ver no ocaso como

esmorece a luz na testa do Barbanza, mentres a última raiola ilumina de poesía o seu reino de

Cespón”. E en Vilagarcía morre o 22 de novembro de 1980 sendo soterrado no cemiterio de Ferreira do

Valadouro de onde era nativa a súa muller, dona Pepita.

FILLO PREDILECTO DE BOIRO

A raíz dos actos que tiveron lugar en Cimadevila en abril de 1932 para celebrar o primeiro aniversario

da República, Ramón Fernández Mato, xa toda unha personalidade no mundo da política e das letras,

chegou ao seu Boiro natal para pronunciar un discurso conmemorativo da efeméride. Rematada a diser-

tación, o brillante orador boirense foi aclamado por unha entusiasmada multitude alí reunida , que El

Pueblo Gallego cifrou en 6000 almas. Poucos días despois a Corporación Municipal de Boiro, presidada

polo seu alcalde Benito Calo nomeara Fillo Predilecto de Boiro a Ramón Fernández Mato.

X A N E L A

55

.

.

PRESIDENTE DO CELTA DE VIGO

Co motivo dun dos maiores naufraxios que se recordan nas costas galegas

(sesenta mariñeiros de Bouzas morreran afogados) formouse unha comisión

en Vigo para socorrer as viúvas e os orfos das vítimas e designouse presi-

dente dela a Fernández Mato. Este organizou un partido entre as seleccións

de Galicia e Madrid e o éxito económico foi tal que ao pouco tempo nomeá-

rono presidente do Celta aínda que nunca fora afeccionado ao fútbol.

BRINDIS

Eu ergo a miña copa do Porto ou de Madeira

pol-o grande Portugal cacheador do mar;

pol-a morna saudade que hembra ó suspirar

nas harpas consagradas do máxico Teixeira.

O Miño, azul e maino, de ribeira a ribeira,

vai cosendo co fío do novelo de luar,

como se Dios quixera blandamente axuntar

os rachados anacos d’unha vella bandeira.

Por Portugal, a terra dos ávidos pilotos,

por Portugal, o berce das longas descobertas,

espallo un longo feixo de loureiros miñotos.

Por Portugal, o niño de amor e hidalguía,

por Portugal que quixo nas súas mans abertas

arrolar o recordo da nosa Rosalía.

Fernández Mato

* Este poema é o único que se lle coñece en

galego e foi lido na sesión do Instituto Histórico

do Minho o 29 de agosto de 1923 e publicado

no xornal portugués A Aurora do Lima

Fernández Mato por Paola García Paz

Casa de Fernández Mato en Cespón

X A N E L A

56

No curso 2005 - 2006 o Equipo de Normalización Lingüística fixo un estudo sociolingüístico no

noso Instituto. Traballo que en forma de enquisa foi publicado no número tres da revista XANELA.

No actual curso o Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística propúxose actualizar

aquel estudo para iso fíxose unha enquisa entre o alumnado de 1º e 2º de ESO, alumn@s que daquela

aínda non estaban no Centro. O resultado deste traballo foi o seguinte:

73,1 74,3

26,9 25,6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1

Galego antes

Galego agora

Castelán antes

Castelán agora

Nota.– antes refírese á enquisa do curso 2005-2006 agora refírese á enquisa do presente curso

No resultado global de 1º ciclo

de ESO (1º e 2º) hai un lixeiro

aumento de galego-falantes con

respecto a hai dous anos. Pása-

se do 73,1 % ao 74,3 %.

Non obstante en 1º de ESO hai unha per-

da de falantes que teñen o galego como

lingua de instalación. Pásase do 71,7 %

en 2005-06 ao 66,2 % actual, cunha per-

da de máis de cinco puntos.

Lingua de instalación dos alumnos/as

X A N E L A

57

60,7

25,3

13,8

Galego

Castelán

Sen determinar

Lingua vehicular na que se imparten as materias

No referente ás materias imparti-

das en galego no 1º ciclo da ESO,

no curso 2005 - 2006 utilizábase o

galego como lingua vehicular no

68 % das materias, fronte ao

60% que se utiliza na actualida-

de.

Como conclusión final pode-

mos apuntar que no noso Cen-

tro o galego segue a ser o idio-

ma maioritario do alumnado.

Incluso no ámbito urbano au-

mentouse un 1,3 % o seu uso.

X A N E L A

58

DIVISIÓN PROVINCIAL

C oa chegada dos tempos modernos, que podemos datalo ao

redor de 1480, o Reino de Galicia aparece dividido en sete

“provincias”. O termo “provincia” non tiña o sentido que ten hoxe, xa que

realmente só acadara un valor representativo e non organizativo e admi-

nistrativo como teñen as provincias actuais.

A institución máis importante do Reino de Galicia, en tempos dos

Reis Católicos, era a Real Audiencia, con sede na Coruña. Á sombra desta

institución naceu a Xunta do Reino de Galicia na que estaban representa-

das as cinco cidades que había entón en Galicia (Mondoñedo, Lugo, Ou-

rense, Betanzos e Santiago). Anos despois uníronse, A Coruña e Tui. A

cada cidade fóronlle engandindo os territorios próximos, nacendo así as

chamadas sete provincias do Reino de Galicia, “provincias” que, como xa

dixemos, só tiñan carácter representativo.

No século XVIII, o ministro Floridablanca trata de organizar España en trinta e un intendencias,

unha das cales sería Galicia.

No século XIX comézase a presentar seriamente a necesidade de estruturar o Estado.

Durante el dominio napoleónico, Xosé I, proxecta dividir a Galicia en catro prefecturas, que

seguindo os gustos da época, daríaselles nomes fluviais: Tambre (A Coruña), Miño Alto (Lugo), Miño

Baixo (Vigo) e Sil (Ourense). O 17 de abril de 1809 apróbase un Decreto coas divisións anteriores pero

cambiando a denominación fluvial. Quedan 4 prefecturas e 12 subprefecturas.

Prefectura da Coruña : subprefecturas na Coruña, Santiago e Corcubión.

Prefectura de Lugo : subprefecturas en Lugo, Viveiro e Mondoñedo.

Prefectura de Ourense : subprefecturas en Ourense, Monterrei e Monforte.

Prefectura de Vigo : subprefecturas en Vigo, Pontevedra e Tui.

Despois da Guerra da Independencia, as Cortes de Cádiz seguen vendo a necesidade de articular

o país en provincias, ordenando levantar unha Carta Xeográfica de España.

Cando chega, como rei, Fernando VII, todo isto queda paralizado, ata que no trienio liberal (1820

-1823) se retoma o tema e volve a insistirse na creación das catro provincias, case semellantes as da

época napoleónica .

Coa volta ao absolutismo monárquico, volve a paralizarse todo. Pero en 1833 con Isabel II , diví-

dese o Reino de Galicia nas catro provincias tal e como están hoxe, e case igual aos proxectos anterio-

res, coa única salvidade do traslado da capitalidade de Vigo a Pontevedra, coa conseguinte denomina-

ción de provincia de Pontevedra (Real Decreto do 30 de novembro de 1833).

X A N E L A

59

OS CONCELLOS

A súa creación segue unha evolución paralela á das

provincias. Co trienio liberal de 1820 a 1823, despois

de que o xeneral Riego lle faga xurar a Constitución a Fernando

VII, aparecen xa algúns concellos, chamados constitucionais.

No que hoxe é territorio municipal do Concello de Boiro

aparecen tres : Boiro, Cespón e Cures. Dentro dos vinte e un que

entón formaban o partido xudicial de Noia, pertencentes á provin-

cia da Coruña. Pero estes concellos só duraron ata o 1º de outubro

de 1823 en que Fernando VII volveu a instaurar o antigo réxime.

Tras a morte de Fernando VII, e xa no reinado da súa filla

Isabel II, o Real Decreto do 23 de xullo de 1835 dispón que se

faga un novo arranxo dos concellos. Como consecuencia disto o 5

abril de 1836 exponse un proxecto no que desaparecen os antigos

concellos de Cespón, Cures e Boiro, e créase un só: o de Boiro, composto polas parroquias de Aban-

queiro, Boiro, Bealo, Cespón, Cures, Fruime, Lampón e Macenda.

Ao ser publicado este proxecto foron abondosas as alegacións que se presentaron, todas resoltas

pola deputación da Coruña na sesión do 7 de xuño de 1836 e efectando ao concello de Boiro coa segre-

gación dunha das parroquias inicias: a de Fruime, que foi engadida ao concello de Lousame.

Pouco tempo despois os veciños de Cespón demandaron de novo concello propio. A deputación

da Coruña, en sesión do 6 de novembro de 1837, acorda que dita petición pase a informe, a cal non pros-

perou.

A nova distribución, xa definitiva, de concellos da provincia, no que corresponde ao partido

xudicial de Noia, foi publicada no Boletín Oficial Provincial da Coruña o 22 de xuño de 1836, e nela

figura o concello de Boiro, da seguinte forma literal

Na relación anterior falta a actual parroquia de Santa María do Castro, porque daquela estaba

integrada na de Santa Eulalia de Boiro. Non foi ata 1929 cando a dita parroquia se segregou da de Boiro.

NURIA TUBÍO SANTAMARÍA e ARIADNA RESÚA REY 4º A

DEPARTAMENTO DE SOCIAIS

CONCELLO DE BOIRO

Parroquias que o forman Nº de veciños Nº de almas

Boiro, Santa Eulalia 579 2.316

Lampón, Santiago 178 760

Cures, San Andrés 127 664

Macenda, San Juan 40 160

Bealo, San Pedro 82 405

Cespón, San Vicente 245 1.100

Abanqueiro, San Cristóbal 168 764

1.419 6.169

X A N E L A

60

NOVAS

AMICOS O venres, 30 de novembro,

AMICOS, a Asociación de

Familias de Persoas con Disca-

pacidades Psíquicas, presentou

unha exposición no noso insti-

tuto, nela mostrábanse obxec-

tos feitos por persoas con di-

versas enfermidades psíquicas

demostrando así que unha per-

soa cunha enfermidade neuro-

dexerativa tamén é capaz de

facer cousas. Na exposición

tamén nos mostraban diferen-

tes obxectos para as persoas

con calquera tipo de minusval-

ía (libros escritos en braille,

reloxos falantes, euromoedei-

ros, rotuladores especiais…)

Ademais de ver a exposición

os alumn@s de 4º visionaron

un vídeo.

Foi unha exposición moi ame-

na e interesante na que puide-

mos comprobar que as persoas

con minusvalías tamén son

capaces de facer cousas.

QUERO SER GRANDE

O venres 16 de novembro os

alumn@s de 3º de ESO, acudi-

mos á Casa da Cultura Ramón

Martínez López para presen-

ciar unha obra de teatro. Tiña

por título Quero ser grande, e

representaba o paso da infancia

á adolescencia na vida de tres

rapazas. A obra compoñíase de

varias secuencias humorísticas

nas que se reflectían escenas

da vida cotiá.

Foi unha obra entretida, coa

que moitos de nós nos senti-

mos identificados.

DESFILE EN TONOS

O venres 2 de novembro, os

alumn@s de 4º de ESO do

noso instituto, como vén sendo

tradición dende hai moitos

anos, organizaron un desfile co

fin de recadar cartos para a

excursión de fin de curso, este

ano, á neve.

Contou o desfile coa participa-

ción de moitos alumn@s. Cada

vez máis tendas están dispostas

a deixarlles a roupa para os

pases: Rules, Imán Moda,

Brincos… O desfile foi un

grande acontecemento para a

maioría da xente do noso insti-

tuto, mesmo para os profesores

que, unha vez máis non dubi-

daron en asistir a tal acontece-

mento. Na pasarela os alumnos

e alumnas de 4º desfilaron con

roupa interior, pixamas, roupa

deportiva e ata traxes de noiva.

Sen dúbida, cada ano o desfile

de 4º é un dos eventos máis

entretidos do curso.

GAMBERRADA

O xoves sete de febreiro, logo

de voltar das vacacións de en-

troido, atopámonos coa sorpre-

sa de que atrancaran as portas

do colexio e non podiamos

entrar. Ao pouco tempo che-

gou a Policía Local, a Garda

Civil e os bombeiros que rom-

peron un cristal a abriron as

portas dende dentro.

Pero os amigos da silicona

volveron a incordiar o luns día

tres de marzo. Esperamos que

esta sexa a última gamberrada.

X A N E L A

61

SEMINARIO DE EMPRE-

SAS

Alumnos do noso Instituto

asistiron, o pasado mes de no-

vembro, a un seminario sobre a

difusión e creación de empre-

sas, organizado pola sociedade

BigGalicia. O obxectivo foi

mostrarlles aos alumnos como

se poden xerar ideas de carác-

ter empresarial.

A actividade estivo orientada

aos rapaces/as que cursan a

materia optativa Taller de Ini-

ciativas Emprendedoras. A

partir de casos reais abordáron-

se aspectos como as aptitudes,

habilidades e coñecementos

precisos para superar as barrei-

ras que acostuman aparecer

cando se comeza unha aventu-

ra industrial.

Á sesión da Cachada acudiron

membros das compañías boi-

renses Fungo e Xarelo, que

contaron aos rapaces/as as súas

experiencias no mundo empre-

sarial.

MEMORIAL PEPE BUCE-

TA O día 23 de decembro do ano

pasado tivo lugar a III Carreira

Popular “Mar de Boiro” orga-

nizada polo Departamento de

Deportes do Concello de Boiro

na que se lle rendeu homenaxe

ao amigo Pepe Buceta, faleci-

do o pasado mes de maio.

Cómpre resaltar a destacada

actuación que compañeiros do

noso Instituto tiveron en dita

proba dentro da categoría de

cadetes:

Antón Seijas , 1º clasificado.

Neptalí Canle, 3º clasificado.

Laura Davila, 3º clasificada.

Daniel Sieira, 4º, clasificado.

Esteban Miguens, 5º clasifi-

cado.

PRESENTACIÓN

O venres, día 22 de febreiro,

tivo lugar na Estación Leña-

verde de Boiro a presentación

do poemario Vestíbulo da que

foi profesora do noso instituto,

Rosa Enríquez. A propia auto-

ra recitou versos ao son da

música da violoncelista Carme

Tubío. Para rematar o acto, o

artista plástico Damián Eiras

plasmou todo nun cadro pinta-

do in situ. Ao final dous bai-

laríns danzaron sobre un mapa

da comarca dentro dunha mira

telescópica.

CALENDARIO O Equipo de Normalización e

Dinamización Lingüística do

IES A Cachada en colabora-

ción co Concello de Boiro,

editou un precioso calendario

para o ano 2008. Esta activida-

de é outra iniciativa máis

dentro dos proxectos de revita-

lización da lingua galega. O

calendario 2008 pretende dous

obxectivos: normalizar o uso

do galego e ofrecer un perco-

rrido polo concello a través de

rutas de sendeirismo no que

todas as parroquias están re-

presentadas.

Repartíronse máis de tres mil

exemplares entre os alumnos/

as de todos os centros de ensi-

no de Boiro e entre o comercio

local.

RECITAL POÉTICO

O pasado martes, día 1 de abril

o noso alumnado de 1º da ESO

achegouse a escoitar un recital

poético na Casa da Cultura da

Cachada a cargo do autor gale-

go Antonio García Teijeiro que

se celebrou para conmemorar o

Día Internacional da Poesía.

Este poeta, nacido en Vigo no

ano 1952, é mestre e exerce a

crítica como especialista de

literatura infantil nos xornais e

revistas máis importantes de

Galicia. Ten publicada unha

extensa obra poética para ne-

nos e mozos, entre os que po-

demos citar obras como: Poe-

mas do sol e da lúa e Na fo-

gueira dos versos entre outras .

X A N E L A

62

CERTAME

Con motivo

de fomentar

a lectura e a

c r e a c i ó n

literaria entre

os máis mo-

zos, a Biblio-

teca Munici-

pal de Boiro

convocou un

certame lite-

rario nas modalidades de conto,

relato e poesía dirixido aos alum-

nos dos centros de ensino do mu-

nicipio. O concurso denomínase

Rámón Martínez López e inclúe

a concesión de premios por un

importe total de 1500 €.

Ademais de animar os rapaces a

penetrar no mundo da literatura,

o obxectivo deste certame é o de

destacar a figura de Ramón

Martínez López.

Como requisitos imprescindibles

figuran que as obras teñen que

estar escritas en lingua galega e

ser inéditas.

EXCURSIÓN DE 3º DE ESO

Os días 7, 8 e 9 de maio algúns

alumn@s realizaremos unha ex-

cursión a Madrid co departamen-

to de Música e de Física e Quími-

ca. Acompañarannos as profeso-

ras Aurora, Pilar e Ana Belén.

O día sete espéranos unha longa

viaxe, pobres profes que se xa se

cansan de nós nunha mañá de

instituto, imaxinade o balbordo

de corenta rapaces nun autobús

durante sete horas seguidas!

Pola tarde iremos para os bunga-

lows, na serra, onde nos aloxare-

mos os tres días. Teremos esa

tarde libre. Supoñemos que nos

presentarán aos monitores e fare-

mos o reparto de habitacións. Na

noitiña dirixirémonos cara ao

centro de Madrid onde disfrutare-

mos do musical “Hoy no me pue-

do levantar”.

Erguernos vainos custar, xa que á

mañá seguinte teremos que ma-

drugar, porque nos espera un

longo día: unha visita guiada

polo Madrid dos Austrias, o cine

IMAX (o maior cine tridimensio-

nal de Europa), visita ao Museo

do Prado ou Reina Sofía e final-

mente ao Museo de Cera. Esa

noite, a última da nosa estancia

en Madrid á discoteca!

Pero unha das mellores cousas

queda para o final, todo o día

seguinte pasarémolo no Parque

Warner! Onde por suposto mon-

taremos en todas as atraccións.!

Agardamos con impaciencia o

mes de maio para disfrutar duns

días de relax cos nosos compa-

ñeiros, moi lonxe do noso temido

instituto.

ENCONTRO CON JOAN MA-

NUEL GISBERT

O día 4 de marzo no salón de

actos da Casa da Cultura Ramón

Martínez Ló-

pez, o departa-

mento de Lin-

gua Castelá

organizou un

encontro co

escritor Joan

Manuel Gis-

bert, dirixido aos alumnos de 2º

de ESO, que previamente leran o

libro do autor Los caminos del

miedo.

O escritor foi presentado polas

alumnas Julia Otero e Lorena

Resúa, as cales lle agradeceron a

súa presenza.

Despois de facer un breve co-

mentario sobre os relatos do libro

entrouse nun debate con algunhas

preguntas moi interesantes, como

por exemplo cando se lle pregun-

tou, ao escritor, canto tempo lle

levaba escribir un libro, ao que

costestou entre dous ou sete me-

ses; onde atopaba inspiración

para escribir, ao que respondeu

que en sitios silenciosos ou final-

mente qué era o que a el lle daba

medo ao que Joan Manuel Gis-

bert contestou que ao descoñece-

mento.

O acto rematou asinando libros e

regalando marcapáxinas.

BLOG

O Equipo de Normalización e

Dinamización Lingüística do

noso Instituto abriu en Internet

un blog para dar a coñecer todo o

relativo ás actividades, proxectos

e inquietudes referentes á norma-

lización da nosa lingua.

Nel aparecen todas as revistas

XANELAS que foron saíndo

dende o ano 2004, os calendarios

2007 e 2008, a convocatoria de

concursos, o entroido 2008 con

86 fotos na súa galería, o veredic-

to do xurados dos concursos, etc.

Visitade esta páxina no seguinte

enderezo:

ht tp : / /www.blo goteca .co m/

xanelacachada/

X A N E L A

63

FOTO-FLASH

FOTO-FLASH

FOTO-FLASH

NOME:

Álvaro Resúa Rey

IDADE:

21 anos

ESTUDOS:

ESO e Bacherelato (facendo 4º de

Enxeñería Industrial Superior)

UN ACTOR:

Manquiña.

UNHA ACTRIZ:

Paz Vega.

UN LIBRO:

O lapis do carpinteiro de Ma-

nuel Rivas.

UN CANTANTE:

Freddy Mercury.

UN DÍA:

O día do Samaín.

UNHA MATERIA:

Mecánica de fluídos.

UN IDIOMA:

O portugués.

UN CD :

Calquera de Pink Floyd, Led

Zeppellin ou Deep Purple

UNHA CIDADE:

Dublín.

UNHA VIAXE:

A Estambul.

UNHA COR:

O negro

UN LUGAR PARA VIVIR

SEMPRE:

Como non, Galiza.

UN LUGAR CON SIGNIFI-

CADO ESPECIAL:

Lousame.

UNHA PELÍCULA:

Mar adentro.

UNHA FRASE:

“Mexan por nós e temos que

dicir que chove”.

ESCRITOR/A:

Xosé Luís Méndez Ferrín.

UNHA PALABRA GALEGA:

Enxoval, zoscadoiro e esquío.

TRAZO QUE DESTACAS

DO TEU CARÁCTER:

Son moi hiperactivo.

QUE MÁIS APREZAS DUN/

HA AMIGO/A :

A compaña, botamos xuntos

moitas horas mortas na faculta-

de.

QUE CHE GUSTARÍA

SER :

Un peixe para poder surcar os

mares e para que nunca chovera

por min.

UNHA COMIDA :

Polbo á feira.

UNHA AFECCIÓN :

Pesca submariña.

UN DEPORTE

Ciclismo, aínda que tamén o full

-contac.

X A N E L A

64

● TÍTULO : CARTAS DE AMOR.

● AUTOR : Fran Alonso.

● EDITORIAL: Xerais.

● COMENTARIO: Son un conxunto de relatos en forma de cartas escri-tas por mulleres que viven circunstancias vitais moi difíciles, ás que se enfrontan con valentía. Os verdadeiros protagonistas das cartas son a pobreza, a guerra, a inmigración, o franquismo, a violencia, a prostitu-ción, a presión social, a integración...

● TÍTULO : MADE IN GALIZA.

● AUTOR : Séchu Sende.

● EDITORIAL : Galaxia.

● COMENTARIO: Este “best seller” galego (xa vai pola terceira edición) está formado por un conxunto de relatos irónicos nos que xoga co dobre sentido das palabras e cos conflitos lingüísticos galegos que nos fan reflexionar ao mesmo tempo que nos provoca o riso.

● TÍTULO: O NENO DO PIXAMA A RAIAS.

● AUTOR: John Boyne.

● EDITORIAL : Faktoría K.

● COMENTARIO: Novela histórica que relata o holocausto xudeu da Se-gunda Guerra Mundial a través dos ollos dun neno alemán de nove anos. Bruno ve desde a xanela da súa habitación o aramado do campo de concentración de Ouvichs e aos xudeus vestidos con cadanseu pixa-ma a raias. É unha oda á amizade máis alá de razas e esa amizade leva a esta novela a ter un final sorpresivo.

X A N E L A

65

TÍTULO:RATATOUILLE

DIRECTOR: Brad Bird.

NACIONALIDADE : USA XÉNERO : Animación, Comedia.

SINOPSE: Remy, a pesar da oposición da súa

familia , soña con ser un bo xefe de cociña. O destino leva ao rato Remy aos sumidoiros de Pa–

rís, está situación é inmemorable, xa que se atopa

xusto debaixo do restaurante de Auguste Gusteau, unha estrela da “cuisine”. A pesar do perigo que

representa ser un visitante pouco común (e pou

co desexable) nos fogóns do exquisito e selecto restaurante francés, a paixón de Remy pola

cociña revoluciona o mundo culinario

parisino.

TÍTULO : O ORFANATO

DIRECTOR: Juan Antonio Bayona.

NACIONALIDADE : España. XÉNERO : Thriller sobrenatural.

SINOPSE : Laura regresa coa súa familia ao

orfanato onde se criara, coa intención de abrir unha residencia para nenos discapacitados. Aquí, o pe–

queno Simón, fillo de Laura, comeza a deixarse

levar por uns estraños xogos que provocan na súa nai un grande desacougo, xa que deixarán de ser

unha simple diversión para converterse nunha

ameaza.Unha serie de inesperados acontece- mentos obrigarán a Laura a mergullarse

no dramático pasado da casa que

fora o seu fogar cando era nena.

TÍTULO : JUNO.

DIRECTOR : Jason Reitman.

NACIONALIDADE: USA. XÉNERO : Comedia dramática.

SIPNOSE : Juno Macguff ten 16 anos e é unha

moza culta, enxeñosa, observardora e sobre todo

sarcástica. A relación que mantén cun compañeiro

da clase, Bleeker, remata por deixar o seu froito:

esta embarazada. Juno está soa co seu problema pero cunha decisión xa tomada: terá o neno e logo

darao en adopción. O seu pai e a súa madrasta

están de acordo. Agora só queda atopar un pais adoptivos xeitosos. Son Mark e mais Va-

nesa, e son ideais. Só que Mark com-

parte demasiadas cousas con Juno.

X A N E L A

66

4º A

4º C

Só estes alumn@s de 4º B quixeron saír na foto

Quen é esta nena tan guapa?

Pista: 2º ESO

A que non a coñecedes? Pista: 4º ESO e el non é quen

pensades

Que nenas e nenos tan espelidos.! Xa van en 2º de

X A N E L A

67

Mirando os choqueiros Sara Piñeiro Silva

O baile das gamelas Carlos García González

Alameda Carlos García González

Unha rata de biblioteca Iago Blanco Vilasó

X A N E L A

68

Escribe no círculo a sílaba común ás 3 palabras

AS NOSAS PREGUNTAS: Por que os galegos responden a unha pregunta con outra

pregunta?

AS VOSAS REPOSTAS:

Sábelo ti?

Por que de tanto gritar de casa en casa quedamos xordos

Pódesmo repitir que non o entendo?

Eu? Non creo. Ti que cres? Fago eu iso?

Por que mo preguntas?

E ti que opinas da cor que lle da o polbo ás patacas?

Porque sempre que non sabemos algo queremos quedar

ben.

Porque somos moi preguntóns.

Porque somos como o raio, dicimos a resposta pero co-

mo os outros son parados non a oen. Cando se dan conta

nós xa lles estamos preguntando a eles.

Por que preguntas ti?, importache a miña vida acaso?,

Pois xa está non preguntes.

CRUZADA VISUAL Sitúa na cuadrícula os nomes

que corresponden a estes

obxectos de cociña. Para axu-

darche xa están colocadas

algunhas letras.

X A N E L A

69

HORIZONTAIS

1. Substancia química de símbolo S. Cortar o

pelo ou a la a un animal. 2. Nome de consoan-

te. Cólera. Demostrativo. 3. Pronome persoal.

Espreita, espía. Símbolo da prata. 4. Preposi-

ción. Prefixo que significa “anterioridade”.

Pono a galiña. Vogal. 5. Fogar. Organización

das Naciones Unidas. 6. Vogal. En plural, lazo

que se desfai con dificultade. En plural, anfi-

bio. Consoante. 7. Nota musical. En plural,

valo feito con varas, estacas, ramas… Percibe.

8.Adverbio de lugar. Documentación dun bar-

co. Espiñazo do porco. 9. Elóxiana, gábana.

En plural, gran ou partícula de rocha.

VERTICAIS

1. Parte amarela do ovo. Relativo á boca. 2.

Cheira. Romanos, cincuenta. Cada un dos aros

que forman unha cadea. 3. Virtude teologal.

Alimento básico. Dirixíase. 4. Consoante. En

plural, franxa de terreo sen cultivar no extre-

mo dunha terra de labor. Consoante. 5. Eixo.

Existirá. 6. Nota musical. Que é como debe

ser ou como convén. 7. Tira de carne ao longo

do lombo do porco. Pica, esmiúza. 8. Artigo.

Nais dos pais ou das nais. Consoante. 9. Ex-

tremo da perna. Certa illa. Reflexivo. 10. Parte

dun obxecto pola cal se colle. Vogal. Depráza-

se polo ar.. 11. Suco. En plural, tecido feito

con fíos de liño, algodón...

ENCRUCILLADO

Que fai María? Está cortando o

XEROGLÍFICO

X A N E L A

70

Vai un home co seu coche pola auto-

estrada e cólleo un radar a 200 km/h.

Ao pouco tempo párao unha patrulla da

policía e dinlle:

- Sabe vostede a canto ía?

- Si, a 200.

- E logo, está vostede tolo? A ver,

ensíneme o seu carné de conducir.

- Non o teño.

- Ai meu deus… Ensíneme os

papeis do vehículo.

- O coche é roubado.

- É a quen llo roubou?

- Á vella que matei coa pistola

que teño na guanteira.

O policía todo asustado pide reforzos.

Ao pouco tempo hai cinco patrullas alí.

Sae un sarxento. Vai a xunta o home do

coche e dille:

- Ensíneme o seu carné.

E o home ensínallo.

- Ensíneme os papeis do coche.

E o home dallos.

- Abra vostede a guanteira.

O home ábrea e resulta que non hai na-

da. Logo di:

- E aínda lle dirían que ía rápido.

CHISTES AS NOSAS PREGUNTAS: Por que os ovos se contan por ducias?

AS VOSAS REPOSTAS:

Porque miña avoa non sabe contar de vinte

en vinte.

Porque normalmente van de dous en dous.

Para non perder o tempo contando de un en

un.

Porque en Galicia só botaron os capítulos

doce e vinte e catro de Barrio Sésamo.

Porque as galiñas poñen moitos ovos.

Porque as galiñas son moi valentes.

Tamén se contan por medias ducias.

Porque é unha forma fácil de vendelos, por

quilo sería máis complicado.

Porque 3x4 son doce.

Porque doce ovos uns encima dos outros fan

un ovón.

Para facer unha tortilla moi grande.

Porque as galiñas preguiceiras só poñen un

ovo por mes, e hai doce meses no ano.

Porque as galiñas cacarexan doce veces.

Porque os ovos e as galiñas teñen tanta lóxi-

ca coma esta pregunta.

Porque os cartóns xa veñen así.

Que foi antes o ovo ou a galiña?

Porque se tes que contar os ovos de un en un

non acabas hoxe.

X A N E L A

71

SOLUCIÓNS

Completa este refrán

P _ r _ _ m _ g _ s_ , t _ d _ s;

P _ a _ _n _ m _ g _ s , _ b _ nd _

_ n s _

X A N E L A

72

dedicatorias

Xanela 2008

Documents

Transcript of Xanela 2008