V I T A S. B R Y N O L P I I I :< i i

S V E T H I C E

Ä * a p o c r a p h o ö r n h jelm ia x o b ib l io t h e c a e r . a c a d . UPSAL.

A U C T A E T IL L U S T R A T A .

V EN IA AMPJG. FA CU LT. P HI LOS* UPSAL.

PRÆ SIDE

mag. J O H . H E N R . S C H R Ö D E RR E G . ACAD. BIBLIOTHECARIO, HISTO R. U T T E R . ET ARCIIAEOL. PROF. BEG. ET ORD.

NUMIMOFHYEACII ACAD. PRAEFECTO , REG. ORD. HISTORIOGRAPHO, R E J. ACAD. L IT T .

HVW . H IST . ET ANTIQU. STOOKH. REG. SOCIET. SCIENT. UPSAL. REG. SOCIET. SCIENT.

ET t- IT T . HUM. GOTHOB. REG. SOCIET. H IST . SCAND. STOCKH. , REG. SOCIET. SCIENT,

NIEDAR03. R EO . INSTITU T. AM ST. REG. SOCIET. ANTIQUARIOR. ΗΛΕ NIENS. E T EDINBURG.

IN S T IT U T . ARCHAEOL. ROM. REG. SOCIET. ACAD. SABAUD. , SOCIET. HIST. ET ANT.

Ρ Ο Μ ϊ ί . E T NORW. SOCIET. E IT T . ET ART. MITAV. AC FLORENT. MEMBRO E T CORRBJP.;

NEC NON SOCIET, U X T . ISL . lIAF.NiRXS. CET. MEMJJRO HONORARIO,

P . t.

E R I C U S ERI CI SPARRECO M ES. G E S T E . U C L S ttiG l '3 .

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXI. MAJI MDCCCXXXVIf

H P . M . 3 .

P. I.

U P S A L I ÆE X C U D E B A N T R E G I Æ A C A D E M I Æ TYPOGK A P HÍ ·

APHORISML

I.

J L e fo r m a t io sacrorum in Svecia merito eadem salutatur reform atio linguæ Svecanæ.

II.

N o v a Sacri Codicis versione O l a v u s et L a u r e n t i u s P e t r i in utraque re perennaturam nominis laudem sibi— met con ciliaru nt. Quorum quam magna de sermonis vernaculi integritate et vigore merita sin t, in promtu erit com paratione instituta inter translationem N ovi Testam enti, quæ ip so R eform ation is exordio cura L a u r e n t i i A n - d r e æ p ro d iit , e t eam , quæ post X V . ferme annorum intervallo a fratribus illis adornata fu it; ne quid dicam de eorum scriptis L itu rg ici, H om iletici, Ascetici et Eristici cet. argum enti, quibus lingua Suecana novas adquisivit vires et ditiores induit form as.

III.

M onum enta hujus epochæ lingui.stica (sit venia dicto) non u n o nom ine hodieque examinari merentur ab iis, quibus volupe fuerit serm onis nostri origines et fata indagare,

\

Hcer bårjas thces hcelga herrans, Sancti B r y n i o l f f i

liffwernt, som Btscop war j Skarom, och war K. Fadhtr

H err T h o r c h i l haffwer wcendt aff Latino.

1 hœssins hcelga herrans, Btscop B r y n i o l f f i liffwernt war m ykit hælikt oc gudelikt: han war fodder a f wcelburnom oc mœchtugaste Sl'œchtt j Sverigis rijkei oc han hade X I . brod her, wxlburna Riddara oc mykit mœchtuga a). Æ n Konungh M a g ·

”Cum venerabilis Pater D . B r y n o l p h u s ex nobi

libus et potentioribus totius regni Sw eciæ esset oriundus et g en itu s, sibique undecim essent fratres, milites et s tre

nui et p o ten tes, R e x M a g n u s , dictus L a d u s l a a s , qui

a) More Hagiologis frequentissimo annum nativitatis silet auctor. Silet etiam Legenda Breviarii Scarensis in ceteris copiosior, haec tantum apponens: ”claris ortus parentibus natale solum Veegociam h a bu it .” Natum vero fuisse anno i a 48 liquet ex litteris Capituli Sca- rensis 1278 d. 20 Ang. in quibus S. Brynolphus Episcopus electus ” vir pienæ et maturæ astatis, utpote qui jam t r i c e s i m u m a e t a t i s a n n u m exegit.” Diplomatar. Svecan. Tom. I. p. 53o. Parens A l- g o t u s B r y n o l p h i ”miles magnificus vocabatur et Legifer Vesgociae era t dum in humanis egit.’’ Item ”Capitaneus tocius Vesgociae rexit castra et totam patriam terræ Vesgociæ nomine Regis, et non erat nobilior progenies in toto regno Svecias quam ipsius B. Brynolphi.” Item ”progenies ejus olim vocatur et hodie (anno nimirum i 4 17, quo attestationes p ro Canonizatione S. Brynolphi calamo exarata»

n u s , som kallades Ladulaas ( rom nu j Stocholm tig g er , / Upsala BircopzdSme, segz oe talas at giora icertekne b) la tk

jam Stockholmiæ, Upsaliensis D y o ceseo s , dicitur corru - scare m iraculis, nescitur qua occascione recepta, dictorum fratrum septem decollari fecit. Quo per dictum B. B r y n o l - p h u m com perto, timens iortassis simili occasione et tanto,, præsertim quoniam jura ac libertates ecclesiae solebat d efendere, a præfato Dom ino R eg e , scu aliis assissinis v e - risimiliter supplantari, cedere ad tempus tanto furori con sultius æstimabat. Veniens proinde in Alwastrum M onasterium Cisterciense, L incopensis D yoceseos, postquam ib idem aliquamdiu pausam traxisset, melius recollectus ad sedem suam redire disposuit, iter arripiens per V astenum , ubi nunc situm est monasterium Sanctarum Mariae et B ir - gittae, ordinis S. Augustini, Sancti Salvatoris nuncupati Lincopensis D yceseos, et percepto ibidem , quod a dicti R egis familiaribus letanter insequeretur, Yentus quoniam sibi contrarius reluctaretur, quo m ediante, stagnum dictum V e t h e r , satis latum et longum, transfretari necesse liaberet, vidensque se cum suis in tantis periculis c o n s li-

sunt) apud omnes nobiliores et potentiores regni Sveciae vocatur F o l k u n g a S l æ c h t , quod adhuc (ut attestationes h. 1. addunt)* hodie apparet in Ð. AI g o t o M a g n i Barone potenti (sic), qui in tertio gradu consanguinitatis ab codenr patre B. Brynolplii descenderat,·7

b) Ex Cleri in Regem sur studiosissimum reverentia profectum· testimonium 1 Quid? q u o d ”H e l g a K o n u n g M a g n u s a g r a i habent litteras de an. i 43q ap. Stricker, Fata Templi Riddarhohneiis. p. 3'J..

halshugga V II* a f ihem brodronien, an hwadh ordsa.ak celler tilfælle han thcer iil haffde, weth icke c). Tha S. B r y nii o l f f u s hår dt sine brädher swa aj} tagne aff da gha, rceddis han cajf samme tilfcellom sik nokot toeket ofwerga , hcelst for thy h\ar> plcr- gade wcerna ot bes känn a hœlga Kirkio rcctt oc fr ih re t, thy w ar honom i waanom af fSrencempdom Konunge och hans med list andar om undertrykkias oc forhafvas* Thcetta icenktandit, tyckte honom raadh wara at fly til en iidh: tha kom ihan til Alwctstra closter, som ligger j LinkSpingz Biscopzdome, S.

tutum , yotum fecit B. H elenæ speciali Patronæ V esgoto- rutn, quocl si ab hujusmodi periculis evaderet, in D e i et ejus honorem , specialem historiam com pilaret, et subito prospero ductus vento, venit ad ecclesiam dictae S. H e le nae Marliris in Skiodw e, suas D yoceseos, in vigilia assum ptionis b. V irg in is, et festum ipsius assumptionis cuin debita sollennitate et veneratione reverenter peregit. R ex aulem praefatus, cum tunc esset in castro suo A xcw al personaliter constitu tus, hoc percepto, venit ad eundem

c) Sancta simplicitas! Ea enim reticet reverendus praesul qu® ex annalibus residuis nobis bene cognita habemus. En testimonium D ici O lai! ” Anno Domini 1288 mense Martii rapuit Dominus Foleho , filius D:ui sl/goli Legiferi Vesgothorum, Domicel.'am Itigridemy filiam Domini Sraniapoli, desponsatam Domino Dai'id 'lorslenson de Daeia, et cum ea fugit iu JNorvegiam. Hac de caussa eodem mense captus est Dmus sligoius, pa ter ejus, c t l):nus Jiöricus frater ejus. Alii autem fratres sui - - - fugerunt in Norvegiam, et Λ Rfge Nor- vegias sunt recepti” . — Cfr. Clnonol. N:o XV11. inter Sciiplores Her. Suec. 1: 63 . Cfr. Lagerbring, S. R, II. 11; 601.

Btrnhardi orden: tha han hade ther nokot skifte w arit, oe bert· ter sig betœnkt, tok han tha til rada, heem til sit scethe fara: Sva kommandes til JVadhstena Ju ngfru Marice och S. B ir*gittœ closter j Linkopingz Biscopzdåme, fick han spor ja , at Konungzsens t]cenara oc wcenir foro œptir hans l i j fswaada; ther medh war wcedret mot honom oc han skulde ower IV ä tters vatn, som langt oc bredt a r , och kunde ej ower t het komma får motwadher. Tha han saa sik oc sina tiœnara stadde i tockom storom waada, giorde han låffte til S. Helena j Skod- w i d ) , hvilken som cer eenkannelika IVessgåthe Patrona , oc lof- wade sammanscettia och dikta etna eenkannelika Historiam e) i Gudz heder oc hcenna wordningh, oc tha thcet lofwat w a r , tha kom strax boor f) ceptir hans w ilja : oc kom swa til S. Helenas Kirkia j Skodwi uppa Assumptionis Marice afton fF), oc ihewcer- doga hogtijdh tnz alla gudhelikhet fulkompnadhe thcersam-

D B r y n o l p h u m , quasi jam in virum alium melius reform atus, veniam ab eo hum iliter postulans de offensis. Et ex tunc confoederati se m utuo in Dom ino sum m opere diligebant. ” (Depositiones Brynolphi Caroli episcopi Scarensis.)

d) Hodie S k Ö f d e , Latine S c h e d v i a appellata.e) Hymnus S. Brynolphi, in laudem S. Helenas, exstat adhuc, hu

jus tenoris: ”Salve Decus patrias, mater Deo grata,Ad laudem Westgotiae coelitus donata. &c.

cfr. Diss. nostram de Poesi Latina medii aevi in Svecia, p. 3o.

f ) B ö r , ventus secundus.ff) Die i 5 Augusti.

m dstedz thy hctnne tilhurde m z alla wordning. N a KmtuMgh M a g n u s fdresagder, som tha war tippa Axewal staddir, ftek thette spSrja, tha kom han til honom, som nu waniir i ten annan man oe mykit bcetire, beddis han forlatilst tim thet han haffde honom eemoth bruihit g): sidhan cdskade sik inbördes hur ar· annan mykit innerlika.

Thcennt hoelge herr an H. B r y n i o l f j u s war mykit gui de- lik i sinom tmgdome. Han war oc kommin af gudelikom fSr- celdrom, hvilke, ibland andra thern godhgtrrningar, som the plægade g o r a , ladht sik mykit win tim at rcetta oc byggria

”E x nobilibus et D eo devotis parentibus traxit o r ig in em , qui inter cetera eorum merita ex bonis suis ,ad h onorem D e i ecclesiarum reditus augere sollicite studui-

g ) Contra fidem res ita exponit auctor. Etenim ad sedem suam S. Brynolphus minime reversus est, neque Regis conspectui sese sistere ausus est, antequam iram illius sollemni declaralione 1288 d. i 5 Dec. data , de fidelitate Regi u ltro præstanda, sedavit, quid? quod sententiæ excommunicationis, per Archiepiscopum Upsaliensem ferendae, se submitteret, si articulos, qui per litteras patentes placitati su n t in te r se et Dominum Regem, non servaverit illibatos ’’videlicet q u o d neque F r a t r e s s u o s , neque quoslibet alios, quos n u n c i n i m i c o s D : n i R e g i s e s s e n o v e r i t , vel scire poterit in fu turum , in sui præjudicium aut regni detrimentum fovebit publice vel occulte. N eque procurabit seu procurare faciet, intra regnum vel e x t ra , aliquid, quod secundum conscientiam suam præjudicium praestare po te ri t regno seu Regias Majestati &c.’’ (Diplomatar. Svecan. II. p. 67, cfr. p. 63 .) Algotum Legiferum S. Brynolphi patrem, eodem arino e carcere liberatum monet Ericus Olai 1. c. p. 68.

ÍU haetga Kirkio a f sinom œgodelom, oc aff the goda, som the itte, lctto the jemwœl byggia eena Kyrkio aff n y o ) som kalla· íir Rhydheh) j Skara Biscopzdóme liggiand'u, m td storom kœr. l:tk oc godwilja. Áhn thenne œhrejnlla herran S. l i r y n i o l f · f u s , Œptirfoljandis sijna Jórœldrarr footspoor, uppwœxte han cc gik ajf dygd oc idugh , nu j gudelikom bånom oc androm godhom gerningom sik manlika offwadhe, oc j idkelika stnde- ran, hvilke síuderan han idkelika julkompnade i Paris i cttn aar i), cellir widh ihe matto. Sidan tha han wart Caniker

erunt ac ecclesiam unam dictam R yde in dyocesi Sca- rensi de novo fundarunt et ipsam de bonis sibi a Deo collatii dotarunt.” (Articuli Canonization,)

*’S. Brynolphus, devotorum parentum suorum vestigiis inhærens, de virtute in virtutem a juventute sem- per crescens et procedens, nunc orationibus devote in ten tus fuit, nunc frequenti vacavit studio quod Parisius X V IU . annis /el quasi, continuo complevit."

A) Erda iii territorio Barne Iíörad Westrogóthi».i) Lectio, scriptoris v itio , manifeste corrupta. Lege XV1I1. Le

genda Breviarii Scareusis, hac in materia uberior i la : ” cum jam ab au- nis teneris liberalibus studiis applicatus supra modum valuisset ingenio, ad Franciam parentum decreto pe rven it : u b ind u n i v e r s i t a t eni P a r i s i e n s e m , t a m q u a m f a m o s i o r e m , se contulit.” Addunt insuper Vttestaliones : ’’quod B. Brynolplius de Parisiis rediit, postquam p

j Skara och Dœkin j LinkSpingh j ) , liffde han j alla hcrJogheet bade i godom setdom, i storan hofwiskheet, oc war m yH t lofli- gm och prijslig in for sitt hcrlga umgœngilse. For iocket œhrlikit rykte oc hans hœlga Ujfwerne wceldis han endrcechte- lika aff allom till Biscop i Skara k). The hœlga Kirkio siyrdhe han oc foresaa i X X X V I I I . a hr mykit gudelika oe forsamb leg a , bcerandis hcelogx formans byrdho oc tungo pa sik, oc aff

"JFactus Canonicus Scarensis et postmodum D ecanus L yncopensis vitae sanctitate, morum honestate et laudabili conversatione praeclarus exstitit, et tandem in Episcopum ecclesiae Scarensia concorditer electus est. Ipsi Scarensi ecclesiae triginta octo annis fructuose praesidebat, reg im in is ejus onus suis impositum humeris m ore boni sanctir que pastoris laudabiliter gerens et exercens,"

qui sibi denuo de necessariis pro studio optime providit, eumque Parisios red ire jussit." Ibi p e r alterum novennium litterarum studia consummavit. cfr. Attestationes N:o 6.

j ) Ut Decanus Lincopensis prnsdia contulit Ecelesiæ Lincopensi sibi ”a prædilecto consanguineo" D:no Benedicto, illustris Regis Sweciæ (h e ic aliquid d ees t, suppleas forsan f r a t r e (?) vel simile quid) ’”ut D ecanatu i ejusdem ecclesiæ attineant perpetuo permansura.’’ K .al- ruarnias 1278 «J. 9 Jul. (Diplomatar. Svecati. I r 52q)

i ) E lectionem , per compromissarios an. 1278 faciam, egregie illustrant Litterae capituli Scarensis ad Archiepiscoptun Upsalicns*m supra Iaudalæ. Edidit Rabenitcs, de Legiferis Westrogotluæ in App· 5 . vid. D iplomatar. Svecan. 1. c- p. 53o.

alta the godho, som han haffde f'angit œp tir sinom forœ ldrom , skikkade han V \ Canica Praebendas i Skara Kirkio aff: gaffth er

til rœnto off til œwcerdelik aar t at the thœr medh skulde uppe .

hallas. Thcer mz lœth han sik ej atnoga at thesse fo re - skrifno, ut han forokte til Biscopz bordh manga andra Prae- bendor 1) aff the goze han haffde œrfft œptir sinom få r celdroni,

”D e bonis ex dictis suis parentibus legitim e ad qu i- sitis quinque praebendas canonicales in dicta ecclesia Sca- rensi de novo fundavit et erexit, ipsas pro totidem p ersonis idoneis in easdem instituendis com petentibus fru ctib u s,

reditibus et proventibus largitione perpetua dotavit ad

honorem D ei et augmentum divini cultus.”

"Iis qui suo statui necessaria videbantur dum taxat contentus, cetera quæ ad eum tam successione parentum vel alias legitim e pervenerunt, in usus p ios singulari studio

I ) Attestationes hujus articuli omnium pr im o mentionem faciunt de "curia seu grangia episcopali Fielakra (hodie Fjellåkra in paroecia Broddelorp) cum X. colonis et ultra, per ipsum venerabilem pa

trem B rynolphum oliin de bonis sui patrimonii mensae Scarensis epi

scopi applicata: et de aliis grangiis seu maneriis episcopalibus in quibus residebat et in melius reformabat. Quod autem de novo aedifi

cabat Sekkieslada (Säckestad in paroecia Fcigrect) Bioi'seta [Björsäler in paroecia ejusdem nominis) Hvvsaby, (praedium B iss- s. B isp-garden in paroecia H u sa b y , ruinis aedificii lapidei percelebre) Lekkallwena (corrupte iorsan pro L e c k ö , vel villa quadam in paroecia Kjelvene?) et Bistopslorp ( Bestorp in paroecia M edelp lana)y insuper bona in Honetorp (olim H ijnetorp, Ilognetorp hodie Jiöyentorp in paroecia