Valores Éticos · Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación...

Valores Éticos

A materia de Valores Éticos ten como obxectivo básico orientar o alumnado adolescente na escolla do seu proxecto de vida persoal. A orientaciónde Valores Éticos permitirá que ese proxecto se vaia enchendo de xeito acorde coa racionalidade práctica. Isto supón que o proxecto, por racional,vai requirir virtudes intelectuais como o rigor, a coherencia, a honradez intelectual ou o apego á realidade. Pola dimensión práctica desaracionalidade, o proxecto requirirá que o alumnado vaia construíndo, desde a reflexión, un código ético de valores e normas que determinarán assúas decisións para guiar a súa conduta de tal xeito que realce a súa dignidade persoal e, ao mesmo tempo, permita a súa realización plena e felizcomo persoas e a promoción de relacións sociais marcadas polo recoñecemento das outras persoas, o respecto cara a elas, e pola finalidade dealcanzar cotas cada vez maiores de xustiza, tanto no nivel máis próximo á persoa como no nivel global.No plano didáctico, Valores Éticos contribúe á consecución das competencias clave. Resulta evidente que o obxectivo de alcanzar maiorescompetencias sociais e cívicas está na súa propia constitución como materia. Pero a reflexión ética tamén require a posta en práctica dacompetencia comunicación lingüística, pola necesidade de rigor e claridade na exposición das propias ideas, e da capacidade dialóxica paracomprender os puntos de vista alleos e aprender deles. Tamén resulta indispensable fomentar tanto a competencia de aprender a aprender comoa de sentido da iniciativa e espírito emprendedor, pois ambas inciden na necesidade de crecemento persoal, tanto na orde do exercicio dosprocesos cognitivos como na do aprecio pola creatividade, o sentido crítico e o non-estancamento. Para a reflexión ética, ademais, é necesariocoñecer e dialogar con pensadores/as que, coas súas teorías antropolóxicas, éticas e políticas, foron moldeando tanto a nosa cultura como osvalores de respecto, non-violencia, liberdade, igualdade entre as persoas, solidariedade e pluralismo; valores que son o corazón da DeclaraciónUniversal dos Dereitos Humanos (DUDH). É desde eses valores como tamén se analiza o traballo científico e tecnolóxico, polo que tamén setraballa a competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, non desde unha perspectiva substantiva, pero si desde aanálise da actividade científico-tecnolóxica como actividade que debe ser acorde a valores éticos universais, tanto nos seus procedementos comonos resultados que dela se poidan obter. Por último, a materia préstase a desenvolver nos alumnos e nas alumnas, tanto en traballos colaborativoscomo en tarefas individuais, a competencia dixital, que lles permita acceder e seleccionar información, procesala e plasmar as súas creacións enprodutos cunha innegable capacidade para a comunicación.Apúntase, tamén, a oportunidade que brinda a materia para pór en práctica metodoloxías didácticas activas e contextualizadas que faciliten aparticipación do alumnado en traballos cooperativos, a realización de tarefas, a aprendizaxe baseada en problemas, o estudo de casos, o traballopor retos, etc., metodoloxías todas elas que lle confiren ao alumnado o papel de axente activo da súa propia formación.Poucas materias afondan no tratamento dos elementos transversais do currículo como a de Valores Éticos, tendo algún deses elementos, como aeducación cívica e constitucional, como parte nuclear, e necesitando o concurso dos outros, como a comprensión de lectura, a corrección naexpresión oral e escrita, o uso de ferramentas para a comunicación audiovisual e outros elementos de TIC, ou a aposta polo emprendementocomo antítese do estancamento e a pasividade. Pero, ademais, na materia abórdanse temas como o desenvolvemento sustentable, o abuso e omaltrato de persoas con discapacidade, ou o fomento da igualdade de oportunidades, porque nestes e en outros é a reflexión ética a quen ten queorientar a nosa conduta.

85

O currículo da materia está estruturado en seis bloques temáticos con enfoques, perspectivas e niveis de fondura diferente. Son os seguintes: "Adignidade da persoa", "A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais", "A reflexión ética", "A xustiza e a política", "Os valoreséticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos" e, por último,"Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía". As diferenzas entre bloques e o ter en conta os diversos momentos dodesenvolvemento cognitivo do alumnado nesta etapa foron os motivos determinantes de que, no currículo do primeiro ciclo, os alumnos e asalumnas de primeiro de ESO traballen o referido á personalidade e á súa constitución, a ineludibilidade dos problemas morais e a introdución áreflexión ética e política. En segundo de ESO abórdanse as achegas que, no campo da reflexión moral, fixeron os/as grandes pensadores/as efilósofos/as da historia, así como as conexións necesarias entre o campo da ética, o do dereito e o da política; conexións nas que o concepto dexustiza ocupa un papel central. En terceiro de ESO, curso final do ciclo, os temas atinxen á configuración da vida social e política, pondo comocriterio ético básico dunha sociedade xusta o respecto á DUDH e os valores que a conforman, e vendo que tanto a Constitución Española como oEstatuto de Autonomía de Galicia se axustan a este criterio e o enriquecen. No cuarto curso da etapa retómanse xa, pero desde un nivel deafondamento superior, todos os temas que foron xurdindo nos cursos previos, tendo como horizonte que o alumnado, ao final da etapa, estea xacapacitado para levar a cabo o proxecto máis importantes de aqueles nos que se embarcarán: o dunha vida persoal e social digna e satisfactoria.

1º de ESO

Valores éticos. 1º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

Bloque 1. A dignidade da persoa

a d h

B1.1. O concepto problemático de persoa.Significado etimolóxico.

B 1 . 2 . C a r a c t e r í s t i c a s d a p e r s o a :independencia, racionalidade e liberdade.

B1.3. Dignidade da persoa: a persoa comoser moral.

B1.1. Construír un concepto de persoa,consciente de que esta é indefinible,valorando a dignidade que posúe polo feitode ser libre.

VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definir oconcepto de persoa, analizando o seusignificado etimolóxico.

CCL

VEB1.1.2. Describe as característicasp r i n c i p a i s d a p e r s o a : s u b s t a n c i aindependente, racional e libre.

CCL

VEB1.1.3. Explica e valora a dignidade dapersoa que, como ente autónomo, seconverte nun "ser moral".

CSC

a b d e g

B1.4. Adolescencia: crise de identidade,formación de grupos e influencia do grupono/na adolescente.

B1.5. Desenvolvemento da autonomíapersoal na adolescencia. Control da conduta

B1.2. Comprender a crise da identidadepersoal que xorde na adolescencia e as súascausas, e describir as características dosgrupos que forman e a influencia queexercen sobre os seus membros, coaf inal idade de tomar conciencia da

VEB1.2.1. Coñece información, de fontesdiversas, arredor dos grupos de adolescentes,as súas características e a influencia queexercen sobre os seus membros nadeterminación da súa conduta, e realiza unresumo coa información obtida.

CAA CSC

86



h e escolla de valores éticos. necesidade que ten, para seguir medrandomoralmente e pasar á vida adulta, dodesenvolvemento da súa autonomía persoale do control da súa conduta.

VEB1.2.2. Elabora conclusións sobre aimportancia que ten para o/a adolescentedesenvolver a autonomía persoal e ter ocontrol da súa propia conduta conforme aosvalores éticos libremente elixidos.

CSIEE

a f g l

B1.6. Personalidade: factores xenéticos,sociais, culturais e do contorno ambientalque inflúen na súa construción. Capacidadede autodeterminación no ser humano.

B1.3. Descr ibi r en que consiste apersonalidade e valorar a importancia deenriquecela con valores e virtudes éticas,mediante o esforzo e a vontade persoal.

VEB1.3.1. Identifica en que consiste apersonalidade e os factores xenéticos,sociais, culturais e do contorno que inflúen nasúa construción, e aprecia a capacidade deautodeterminación no ser humano.

CSC CSIEE

a d g h

B1.7. A razón e a liberdade na estruturaciónda personalidade e na escolla dos valoreséticos que a conformarán.

B1.4. Xustificar a importancia que ten o usoda razón e a liberdade no ser humano paradeterminar "como quere ser", elixindo osvalores éticos que desexa incorporar á súapersonalidade.

VEB1.4.1. Describe e estima o papelrelevante da razón e a liberdade paraconfigurar cos seus propios actos a estruturada súa personalidade.

CSC

VEB1.4.2. Realiza unha lista dos valoreséticos que estima como desexables paraintegralos na súa personalidade, e explica asrazóns da súa elección.

CSIEE

a b d e g h

B1.8. A intelixencia emocional e o seu papelno desenvolvemento moral da persoa.

B1.9. Emocións, sentimentos e vida moral. B1.10. Valores éticos e capacidade de

autocontrol emocional.

B1.5. Analizar en que consiste a intelixenciaemocional e valorar a súa importancia nodesenvolvemento moral do ser humano.

VEB1.5.1. Define a intelixencia emocional eas súas características, valorando a súaimportancia na construción moral do entehumano.

CCL

VEB1.5.2. Explica en que consisten asemocións e os sentimentos, e como serelacionan coa vida moral.

CCL

VEB1.5.3. Atopa, disertando en grupo, arelación entre algunhas virtudes e valoreséticos e o desenvolvemento das capacidadesde autocontrol emocional e automotivación,tales como a sinceridade, o respecto, aprudencia, a temperanza, a xustiza e aperseveranza, entre outras

CAA CSC CSIEE

87



a b d g h m

B1.11. Habilidades emocionais segundoGoleman.

B1.12. Habilidades emocionais e virtudeséticas.

B1.13. Introspección: autocoñecemento,autocontrol e autonomía.

B 1 . 6 . E s t i m a r a i m p o r t a n c i a d odesenvolvemento da intelixencia emocional ea súa influencia na construción dapersonalidade e o seu carácter moral, concapacidade de empregar a introspecciónpara recoñecer emocións e sentimentos noseu interior, para mellorar as súashabilidades emocionais.

VEB1.6.1. Comprende en que consisten ashabilidades emocionais que, segundoGoleman, debe desenvolver o ser humano, eelabora un esquema explicativo arredor dotema, en colaboración en grupo.

CAA

VEB1.6.2. Relaciona o desenvolvemento dashabilidades emocionais coa adquisición dasvirtudes éticas, tales como a perseveranza, aprudencia, a autonomía persoal , atemperanza, a fortaleza da vontade, ahonestidade cun mesmo, o respecto á xustizae a fidelidade aos propios principios éticos,entre outras.

CSC

VEB1.6.3. Emprega a introspección comomedio para recoñecer as propias emocións,os sentimentos e os estados de ánimo, coafinalidade de ter un maior control deles e sercapaz de automotivarse, converténdose nodono da propia conduta.

CAA CSIEE

a d g m

B1.14. Construción da identidade propiaconsonte valores éticos.

B1.15. Persoa como proxecto vital.

B1.7. Comprender e apreciar a capacidadedo ser humano, para influír de maneiraconsciente e voluntaria na construción dasúa propia identidade, consonte os valoreséticos, e así mellorar a súa autoestima.

VEB1.7.1. Toma conciencia e aprecia acapacidade que posúe para modelar a propiaidentidade e facer de si mesmo/a unha persoaxusta, sincera, tolerante, amable, xenerosa,respectuosa, solidaria, honesta, libre, etc.,nunha palabra, digna de ser apreciada por simesmo/a.

CSIEE

VEB1.7.2. Deseña un proxecto de vidapersoal conforme o modelo de persoa quequere ser e os valores éticos que desexaadquirir, facendo que a súa propia vida teñaun sentido.

CSIEE

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais

a b

B2.1. A natureza social do ser humano. B2.2. Relación dialéctica entre individuo e

sociedade.

B2.1. Coñecer os fundamentos da naturezasocial do ser humano e a relación dialécticaque se establece entre este e a sociedade,

VEB2.1.1. Explica por que o ser humano ésocial por natureza e valora as consecuenciasque ten este feito na súa vida persoal e moral.

CSC

88



d e g h

B2.3. Os valores éticos como guías dasrelación interpersoais na sociedade.

estimando a importancia dunha vida socialdirixida polos valores éticos.

VEB2.1.2. Discirne e expresa, en pequenosgrupos, sobre a influencia mutua que seestablece entre o individuo e a sociedade.

CCL CSC

VEB2.1.3. Achega razóns que fundamenten anecesidade de establecer uns valores éticosque guíen as relacións interpersoais e utiliza ainiciativa persoal para elaborar, mediantesoportes informáticos, unha presentacióngráfica das súas conclusións sobre este tema.

CD CSIEE

a b d e g h ñ

B 2 . 4 . P r o c e s o d e s o c i a l i z a c i ó n :interiorización de valores e normas morais.

B2.5. Valores inculcados polos axentessociais na configuración da personalidade.

B2.6. Necesidade da crítica racional paraalcanzar valores ét icos universais ,exemplificados na DUDH e baseados nadignidade humana.

B2.2. Describir e valorar a importancia dainfluencia do contorno social e cultural nodesenvolvemento moral da persoa, a travésda análise do papel que desempeñan osaxentes sociais.

VEB2 . 2 . 1 . Desc r i be o p r oceso desocialización e valora a súa importancia nainteriorización individual dos valores e asnormas morais que rexen a conduta dasociedade en que vive.

CCL

VEB2.2.2. Exemplifica, en colaboración engrupo, a influencia que teñen na configuraciónda personalidade os valores moraisinculcados polos axentes sociais, entre eles afamilia, a escola, os amigos e os medios decomunicación masiva, elaborando unesquema e conclusións, utilizando soportesinformáticos.

CAA CD CSC

VEB2.2.3. Xustifica e aprecia a necesidade dacrítica racional, como medio indispensablepara adecuar aos valores éticos universaisestablecidos na DUDH os costumes, asnormas, os valores, etc., do seu medio,rexeitando todo o que atente contra adignidade do humano e os seus dereitosfundamentais.

CSC

a h

B2.7. Diferenza entre a vida privada(regulada pola ética) e a vida pública(regulada polo dereito). Límites da liberdadenos dous ámbitos.

B2.3. Distinguir na persoa os ámbitos da vidaprivada e da vida pública, a primeiraregulada pola ética e a segunda polo dereito,coa finalidade de identificar os límites daliberdade persoal e social.

VEB2.3.1. Define os ámbitos da vida privadae a pública, así como o límite da liberdadehumana, en ambos os casos.

CCL

89



a b d h

B2.8. Habilidades emocionais de Goleman evalores éticos que atinxen ás relaciónhumanas.

B2.4. Relacionar e valorar a importancia dashabilidades da intelixencia emocionalsinaladas por Goleman, en relación coa vidainterpersoal, e establecer o seu vínculo cosvalores éticos que enriquecen as relaciónshumanas.

VEB2.4.1. Comprende a importancia que paraGoleman ten a capacidade de recoñecer asemocións alleas e a de controlar as relaciónsinterpersoais, e elabora un resumoesquemático sobre o tema.

CAA

a b d g h

B2.9. Asertividade fronte a agresividade e ainhibición.

B2.10. Asertividade e respecto á dignidadedas outras persoas.

B2.11. Asertividade e outras habilidadessociais.

B2.5. Utilizar a conduta asertiva e ashabilidades sociais, coa finalidade deincorporar á súa personalidade algúnsvalores e virtudes éticas necesarias nodesenvolvemento dunha vida social máisxusta e enriquecedora.

VEB2.5.1. Explica en que consiste a condutaasertiva, facendo unha comparación cocomportamento agresivo ou inhibido, e adoptacomo principio moral fundamental, nasrelacións interpersoais, o respecto ádignidade das persoas.

CCL CSIEE

VEB2.5.2. Amosa, nas relacións interpersoais,unha actitude de respecto cara ao dereito quetodos os seres humano teñen a sentir, pensare actuar de forma diferente, a equivocarse, agozar do tempo de descanso, a ter unha vidaprivada, a tomar as súas propias decisións,etc., e nomeadamente a ser valorado deforma especial polo simple feito de serpersoa, sen discriminar nin menosprezar aninguén, etc.

CSC

VEB2.5.3. Emprega, en diálogos curtos reaisou inventados, habilidades sociais como aempatía, a escoita activa, a interrogaciónasertiva, etc., coa finalidade de que aprenda autilizalos de forma natural na súa relacióncoas demais persoas.

CAA CCL

VEB2.5.4. Exercita algunhas técnicas decomunicación interpersoal, mediante arealización de diálogos orais, tales como aforma axeitada de dicir non, o disco raiado, obanco de néboa, etc., co obxecto dedominalas e poder utilizalas no momentoadecuado.

CAA CCL CSIEE

90



a b d h

B2.12. Valores e virtudes éticas nas relacióninterpersoais.

B2.13. Deber moral e cívico do auxilio.

B2.6. Xustificar a importancia dos valores edas virtudes éticas para conseguir unhasrelacións interpersoais xustas, respectuosase satisfactorias.

VEB2.6.1. Identifica a adquisición das virtudeséticas como unha condición necesaria paralograr unhas boas relacións interpersoais,entre elas a prudencia, a lealdade, asinceridade, a xenerosidade, etc.

CSC

VEB2.6.2. Elabora unha lista con algúnsvalores éticos que deben estar presentes nasrelacións entre o individuo e a sociedade,tales como responsabilidade, compromiso,tolerancia, pacifismo, lealdade, solidariedade,prudencia, respecto mutuo, xustiza, etc.

CSC

VEB2.6.3. Destaca o deber moral e cívico quetodas as persoas teñen de prestar auxilio esocorro a outras cuxa vida, liberdade eseguridade estean en perigo de xeitoinminente, colaborando na medida das súasposibilidades a prestar primeiros auxilios, encasos de emerxencia.

CSC

Bloque 3. A reflexión ética

a d h

B3.1. Diferenzas entre ética e moral.Importancia da reflexión ética.

B3.1. Distinguir entre ética e moral, sinalandoas semellanzas e as diferenzas entre elas eestimando a importancia da reflexión éticacomo un saber práctico necesario para guiarde forma racional a conduta do ser humano ásúa plena realización.

VEB3.1.1. Recoñece as diferenzas entre aética e a moral.

CSC

VEB3.1.2. Achega razóns que xustifiquen aimportancia da reflexión ética.

CSC

a d f h

B3.2. Conduta instintiva animal e ocomportamento racional, libre e moral do serhumano.

B3.2. Destacar o significado e a importanciada natureza moral do ser humano, tomandoconciencia da necesidade que ten de normaséticas.

VEB3.2.1. Distingue entre a conduta instintivado animal e o comportamento racional e libredo ser humano, destacando a magnitude dass ú a s d i f e r e n z a s e a p r e c i a n d o a sconsecuencias que estas teñen na vida daspersoas.

CMCCT CSC

a b

B3.3. Liberdade e concepto de persoa. B3.4. Influencia na liberdade da intelixencia e

B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe araíz da estrutura moral na persoa e apreciar

VEB3.3.1. Describe a relación entre aliberdade e o concepto de persoa.

CCL

91



d e f g h

da vontade. B3.5. Factores biolóxicos, psicolóxicos,

sociais, culturais e ambientais, que inflúen nodesenvolvemento da intelixencia e a vontade,nomeadamente o papel da educación.

o papel que a intelixencia e a vontade teñencomo fac to res que inc rementan acapacidade de autodeterminación.

VEB3.3.2. Analiza e valora a influencia queteñen na liberdade persoal a intelixencia, quenos permite coñecer posibles opcións paraelixir, e a vontade, que nos dá a fortalezasuficiente para facer o que temos decididofacer.

CAA

VEB3.3.3. Analiza algúns factores biolóxicos,psicolóxicos, sociais, culturais e ambientais,que inflúen no desenvolvemento daintelixencia e a vontade, nomeadamente opapel da educación, e expón as súasconclusións de forma clara, mediante unhapresentación real izada con soportesinformáticos e audiovisuais.

CCL CD CMCCT

a b d e h

B3.6. Valores. O seu papel na vida individuale colectiva.

B3.7. Clases de valores. B3.8. Xerarquías de valores.

B3.4. Xustificar e apreciar o papel dosvalores na vida persoal e social, resaltandoas súas características, a súa clasificación ea súa xerarquía, coa finalidade decomprender a súa natureza e a súaimportancia.

VEB3.4.1. Explica o que son os valores e assúas principais características, e aprecia asúa importancia na vida individual e colectivadas persoas.

CCL

VEB3.4.2. Procura e selecciona informaciónsobre a existencia de clases de valores:relixiosos, afectivos, intelectuais, vitais, etc.

CAA CSC

VEB3.4.3. Realiza, en traballo en grupo, unhaxerarquía de valores, explicando a súafundamentación racional, mediante unhaexposición usando medios informáticos ouaudiovisuais.

CD CSC

a d h

B3.9. Carácter distintivo dos valores éticos. B3.5. Resaltar a importancia dos valoreséticos, as súas especificacións e a súainfluencia na vida persoal e social do serhumano, destacando a necesidade de serrecoñecidos e respectados por todos.

VEB3.5.1. Explica a diferenza entre osvalores éticos e o resto dos valores, e valoraa importancia para a persoa dos valoreséticos.

CSC

92



a d e g h

B3.10. Valores e normas éticas, e os seusefectos beneficiosos para a persoa e para acomunidade.

B3.6. Tomar conciencia da importancia dosvalores e das normas éticas, como guía daconduta individual e social, asumindo aresponsabilidade de difundilos e promovelospolos beneficios que proporcionan á persoae á comunidade.

V E B 3 . 6 . 1 . D e s t a c a a l g u n h a s d a sconsecuencias negativas que, a nivelindividual e comunitario, ten a ausencia devalores e normas éticas, tales como oegoísmo, a corrupción, a mentira, o abuso depoder, a intolerancia, a insolidariedade, aviolación dos dereitos humanos, etc.

CSC

VEB3.6.2. Emprende, utilizando a iniciativapersoal e a colaboración en grupo, aorganización e o desenvolvemento dunhacampaña no seu medio, co fin de promover orecoñecemento dos valores éticos comoe l e m e n t o s f u n d a m e n t a i s d o p l e n odesenvolvemento persoal e social.

CAA CSC CSIEE

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitoshumanos

a c d h

B5.1. Preámbulo da DUDH: a dignidade daspersoas como fundamento dos seus dereitosuniversais, inalienables e innatos.

B5.1. Identificar, no preámbulo da DUDH, orespecto á dignidade das persoas e os seusatributos esenciais como o fundamento doque derivan todos os dereitos humanos.

VEB5.1.1. Explica e aprecia en que consiste adignidade que esta declaración recoñece aoser humano como persoa, posuidora dunsdereitos universais, inalienables e innatos,mediante a lectura do seu preámbulo.

CCL

a b c d e g h

B5.2. Dereitos da muller: patróns económicose socioculturais que fomentaron a violencia edesigualdade de xénero.

B5.3. Dereitos da infancia.

B5.2. Estimar a importancia do problemaactual do exercicio dos dereitos da muller eda infancia en grande parte do mundo,coñecendo as súas causas e tomandoconciencia deles, coa finalidade de promovera súa solución.

VEB5.2.1. Dá razóns sobre a orixe históricado problema dos dereitos da muller,recoñecendo os patróns económicos esocioculturais que fomentaron a violencia e adesigualdade de xénero.

CSC

VEB5.2.2. Xustifica a necesidade de actuaren defensa dos dereitos da infancia, loitandocontra a violencia e o abuso do que nenos eas nenas son vítimas no século XXI, talescomo o abuso sexual, o traballo infantil, ou asúa utilización como soldados/as, etc.

CSC

93



VEB5.2.3. Emprende, en colaboración engrupo, a elaboración dunha campaña contra adiscriminación da muller e a violencia dexénero no seu medio familiar, escolar e social,e avalía os resultados obtidos.

CSC CSIEE

a d e g

B5.4. Organizacións que traballan polosdereitos humanos: institucións internacionaise ONG.

B 5 . 3 . Ap r ec ia r o labor que realizaninstitucións e ONG que traballan poladefensa dos dereitos humanos, auxiliando aspersoas que por natureza os posúen, peronon teñen a oportunidade de exercelos.

V E B 5 . 3 . 1 . I n d a g a , e n t r a b a l l o e ncolaboración, sobre o traballo de institucións evoluntarios/as que, en todo o mundo, traballanpolo cumprimento dos dereitos humanos(Amnistía Internacional, e ONG como MansUnidas, Médicos sen Fronteiras e Cáritas,entre outros), e elabora e expresa as súasconclusións.

CAA CSC CCL

94

Valores Éticos


212


2º de ESO




a d h l

B1.1. Conceptos de persoa achegados polafilosofía.

B1.1. Construír un concepto de persoa,consciente de que esta é indefinible,valorando a dignidade que posúe polo feitode ser libre.

VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definiro concepto de persoa, analizando algunhasdefinicións achegadas por filósofos/as.

CCL

a c d h l

B1.2. Visión kantiana: a persoa comosuxeito autónomo e como un fin en simesma.

B1.2. Ident i f icar os conceptos deheteronomía e autonomía, mediante aconcepción kantiana da persoa, coafinalidade de valorar a súa importancia eaplicala na realización da vida moral.

VEB1.2.1. Explica a concepción kantiana doconcepto de persoa, como suxeitoautónomo capaz de ditar as súas propiasnormas morais.

CSC

VEB1.2.2. Comenta e valora a idea de Kantao concibir a persoa como un fin en simesma, rexeitando a posibilidade de sertratada por outros como instrumento paraalcanzar fins alleos a ela.

CSC

213



a b d h l

B1.3. Noción aristotélica da virtude: relacióncos actos, os hábitos e o carácter. Virtudeséticas.

B1.3. Entender a relación entre os actos, oshábitos e o desenvolvemento do carácter,mediante a comprensión do concepto devirtude en Aristóteles e, en especial, orelativo ás virtudes éticas, pola importanciaque teñen no desenvolvemento dapersonalidade.

VEB1.3.1. Sinala en que consiste a virtudee as súas características en Aristóteles,indicando a súa relación cos actos, oshábitos e o carácter.

CSC

VEB1.3.2. Enumera algúns dos beneficiosque, segundo Aristóteles, achegan asvirtudes éticas ao ser humano, identificaalgunhas destas e ordénaas segundo uncriterio racional.

CAA CCL CSC


a b e g h

B2.1. Diferenzas entre ética e dereito. B2.2. Posibles conflitos entre os valores que

regulan a vida privada e os que regulan avida pública.

B2.1. Distinguir, na persoa, os ámbitos davida privada e da vida pública, a primeiraregulada pola ética e a segunda polodereito, coa finalidade de identificar oslímites da liberdade persoal e social.

VEB2.1.1. Distingue entre os ámbitos deacción que corresponden á ética e aodereito, e expón as súas conclusiónsmediante unha presentación elaborada conmedios informática.

CCL CD

VEB2.1.2. Reflexiona arredor do problemada relación entre estes dous campos, oprivado e o público, e a posibilidade de queexista un conflito de valores éticos entreambos, así como a forma de atopar unhasolución baseada nos valores éticos,exemplificando de maneira concreta talescasos, e expón as súas posibles soluciónsfundamentadas eticamente.

CCL CSC CSIEE


a d h

B3.1. Diferenza entre ética e moral. B3.2. Reflexión ética como guía racional de

conduta.

B3.1. Distinguir entre ética e moral,sinalando as semellanzas e as diferenzasentre elas, e estimando a importancia dareflexión ética como un saber prácticonecesario para guiar de xeito racional aconduta do ser humano á súa plenarealización.

VEB3.1.1. Recoñece as diferenzas entre aética e a moral, no que se refire á súa orixee á súa finalidade.

CSC

VEB3.1.2. Achega razóns que xustifiquen aimportancia da reflexión ética, como unhaguía racional de conduta necesaria na vidado ser humano, expresando de formaapropiada os argumentos en que sefundamenta.

CSC

214



a b d g h

B3.3. Estrutura moral da persoa. B3.4. Etapas do desenvolvemento moral en

Piaget e Köhlberg. Paso da heteronomía áautonomía moral.

B3.2. Destacar o significado e a importanciada natureza moral do ser humano,a n a l i z a n d o a s s ú a s e t a p a s d edesenvolvemento e tomando conciencia danecesidade que ten de normas éticas, libree racionalmente asumidas, como guía doseu comportamento.

VEB3.2.1. Sinala en que consiste aestrutura moral da persoa como ser racionale libre, razón pola que esta é responsableda súa conduta e das consecuencias desta.

CSC

VEB3.2.2. Explica as tres etapas dodesenvolvemento moral na persoa,segundo a teoría de Piaget ou a deKöhlberg, e as características propias decada unha, destacando como se pasa daheteronomía á autonomía moral.

CCL CSC

a g h

B3.5. A liberdade como raíz da estruturamoral da persoa.

B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe araíz da estrutura moral na persoa, eapreciar o papel da intelixencia e davontade como factores que incrementan acapacidade de autodeterminación.

VEB3.3.1. Describe a relación entre aliberdade e os conceptos de persoa eestrutura moral.

CCL

a b c d e g h

B3.6. Características distintivas dos valoreséticos.

B3.7. Valores éticos e dignidade humana.

B3.4. Resaltar a importancia dos valoreséticos, as súas especificacións e a súainfluencia na vida persoal e social do serhumano, destacando a necesidade de serrecoñecidos e respectados por todos.

VEB3.4.1. Describe as característicasdistintivas dos valores éticos, utilizandoexemplos concretos deles e apreciando asúa relación esencial coa dignidadehumana e a con formac ión dunhapersonalidade xusta e satisfactoria.

CCL

VEB3.4.2. Emprega o espírito emprendedorpara realizar, en grupo, unha campañadestinada a difundir a importancia derespectar os valores éticos, tanto na vidapersoal como na social.

CSC CSIEE

a b h l

B3.8. Normas. Especificidade das normaséticas.

B3.9. Relativismo moral dos sofistas. B3.10. Intelectualismo moral en Sócrates e

Platón. B3.11. Relat iv ismo moral f ronte a

obxectivismo moral.

B3.5. Establecer o concepto de normaséticas e apreciar a súa importancia,identificando as súas características e anatureza da súa orixe e validez, mediante ocoñecemento do debate ético que existiuentre Sócrates e os sofistas.

VEB3.5.1. Define o concepto de norma e denorma ética, distinguíndoa das normasxurídicas, relixiosas, etc.

CCL

VEB3.5.2. Sinala quen foron os sofistas ealgúns dos feitos e das razóns en que sefundamentaba a súa teoría relativista damoral, destacando as consecuencias queesta ten na vida das persoas.

CCEC

215



VEB3.5.3. Coñece os motivos que levaron aSócrates a afirmar o "intelectualismomoral", e explica en que consiste e apostura de Platón ao respecto.

CCEC

VEB3.5.4. Compara o relativismo e oobxectivismo moral apreciando a vixenciadestas teorías éticas na actualidade, eexpresa opinións de forma argumentada.

CCL CSC

b e g h l

B3.12. Clasificación das teorías éticas:éticas de fins e éticas procedementais.

B3.13. A ética de Epicuro como ética de fins.

B3.6. Explicar as características e osobxectivos das teorías éticas, así como asúa clasificación en éticas de fins eprocedementais, sinalando os principiosmáis destacados do hedonismo de Epicuro.

VEB3.6.1. Enuncia os elementos distintivosdas "teorías éticas" e argumenta a súaclasificación en éticas de fins e éticasprocedementais, e elabora un esquemacoas súas características máis destacadas.

CAA CCL

V E B 3 . 6 . 2 . E n u n c i a o s a s p e c t o sfundamentais da teoría hedonista deEpicuro e os valores éticos que defende,destacando as características que aidentifican como unha ética de fins.

CCEC

VEB3.6.3. Elabora, en colaboración cogrupo, argumentos a favor e/ou en contrado epicureísmo, e expón as súasconclusións cos argumentos racionaiscorrespondentes.

CAA CCL

b h l

B3.14. O eudemonismo aristotélico comoética de fins.

B3.15. O ben supremo da persoa enAristóteles e as tres tendencias da alma.

B3.7. Entender os principais aspectos doeudemonismo aristotélico, identificándoocomo unha ética de fins e valorando a súaimportancia e a vixencia actuais.

VEB3.7.1. Explica o significado do termo"eudemonismo" e o que para Aristótelessignifica a felicidade como ben supremo, eelabora e expresa conclusións.

CCL

VEB3.7.2. Distingue os tres tipos detendencias que hai no ser humano,segundo Aristóteles, e a súa relación co queel considera como ben supremo da persoa.

CCEC

VEB3.7.3. Achega razóns para clasificar oeudemonismo de Aristóteles dentro dacategoría da ética de fins.

CCL

216



b g h l

B3.16. O utilitarismo como ética de fins:principio de utilidade; concepto de pracer;compatibilidade do egoísmo individual coaltruísmo universal; localización do valormoral nas consecuencias da acción.

B3.8. Comprender os elementos máissignificativos da ética utilitarista e a súarelación co hedonismo de Epicuro,clasificándoa como unha ética de fins eelaborando argumentos que apoien a súava lo r ac ión pe r soa l a r r edo r des taformulación ética.

VEB3.8.1. Fai unha recensión das ideasfundamentais da ética utilitarista: o principiode utilidade, o concepto de pracer, acompatibilidade do egoísmo individual coaltruísmo universal e a localización do valormoral nas consecuencias da acción, entreoutras.

CCL

VEB3.8.2. Enumera as características quefan do utilitarismo e do epicureísmo unhaséticas de fins.

CCEC

VEB3.8.3. Argumenta racionalmente assúas opinións sobre a ética utilitarista.

CCL CSIEE

Bloque 4. A xustiza e a política

a b e h l

B4.1. Relación entre ética, política e xustizano pensamento aristotélico.

B4.2. Semellanzas, diferenzas e relaciónsentre valores éticos e valores cívicos.

B4.1. Comprender e valorar a importanciada relación entre os conceptos de ética,política e xustiza, mediante a análise e adefinición destes termos, destacando ovínculo entre eles no pensamento deAristóteles.

VEB4.1.1. Explica e aprecia as razóns quedá Aristóteles para establecer un vínculonecesario entre ética, política e xustiza.

CCEC

VEB4.1.2. Utiliza e selecciona informaciónsobre os valores éticos e cívicos,identificando e apreciando as semellanzas,as diferenzas e as relacións entre eles.

CAA

b e g h l

B4.3. A política de Aristóteles. B4.4. Concepto aristotélico de xustiza e a

súa relación co ben común e a felicidade.

B4.2. Coñecer e apreciar a política deAristóteles e as súas característicasesenciais, e entender o seu concepto dexustiza e a súa relación co ben común e afelicidade, elaborando un xuízo crítico sobrea perspectiva deste filósofo.

VEB4.2.1. Elabora, recorrendo á súainiciativa persoal, unha presentación consoporte informático, sobre a políticaaristotélica como unha teoría organicista,cunha finalidade ética e que atribúe afunción educativa ao Estado.

CSIEE CD CSC

VEB4.2.2. Selecciona e usa información, encolaboración co grupo, para entender eapreciar a importancia que Aristóteles lle dáá xustiza como valor ético no que sefundamenta a lexitimidade do Estado e asúa relación coa felicidade e o ben común,e expón as súas conclusións persoaisdebidamente fundamentadas.

CAA CCL

217




b e h

B5.1. Relacións entre ética e dereito. B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, oderei to e a xust iza, a t ravés docoñecemento das súas semellanzas,diferenzas e relacións.

VEB5.1.1. Procura e selecciona informaciónen páxinas web, para identificar asdiferenzas, as semellanzas e os vínculosentre a ética e o dereito.

CCL CD

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

a b d e f g h m

B6.1. Dimensión moral da ciencia e datecnoloxía polo seu impacto en todos osámbitos da vida humana.

B6.2. Valores recollidos na DUDH comocriterio para fixar límites á investigacióncientífico-tecnolóxica.

B6.1. Recoñecer a importancia dadimensión moral da ciencia e a tecnoloxía,así como a necesidade de establecer límiteséticos e xurídicos, coa finalidade de orientara súa actividade consonte os valoresdefendidos pola DUDH.

VEB6.1.1. Utiliza información de distintasfontes para analizar a dimensión moral daciencia e a tecnoloxía, avaliando o impactopositivo e negativo que estas poden ter entodos os ámbitos da vida humana (social,económico, político, ético e ecolóxico, etc.).

CAA CMCCT CSC

VEB6.1.2. Achega argumentos quefundamenten a necesidade de pór límiteséticos e xurídicos á investigación práctica,tanto científica como tecnolóxica, tomandoa dignidade humana e os valores éticosrecoñecidos na DUDH como criterionormativo.

CCL CMCCT CSC

VEB6.1.3. Recorre á súa iniciativa persoalpara expor as súas conclusións sobre otema tratado, utilizando medios informáticose audiovisuais, de xeito argumentado eordenado racionalmente.

CD CSIEE

a d g m

B6.3. Problemas da tecnodependencia. B6.2. Entender e valorar o problema datecnodependencia e a alienación humana áque conduce.

VEB6.2.1. Destaca o problema e o perigoque representa para o ser humano atecnodependencia, sinalando os seussíntomas e as súas causas, e estimando assúas consecuencias negativas, como unhaadición incontrolada aos dispositivoselectrónicos, aos videoxogos e ás redessociais, que conduce as persoas cara aunha progresiva deshumanización.

CMCCT

218



a b d e f g h m

B6.4. Dilemas morais que presentan osavances en medicina e biotecnoloxía.

B6.3. Utilizar os valores éticos contidos naDUDH no campo científico e tecnolóxico,coa finalidade de evitar a súa aplicacióninadecuada e solucionar os dilemas moraisque ás veces se presentan, nomeadamenteno terreo da medicina e a biotecnoloxía.

VEB6.3.1. Analiza información seleccionadade diversas fontes, coa finalidade decoñecer en que consisten algúns dosavances en medicina e biotecnoloxía, queformulan dilemas morais (utilización decélulas nai, clonación, euxénese, etc.),sinalando algúns perigos que estesencerran de prescindir do respecto ádignidade humana e os seus valoresfundamentais.

CCL CMCCT CSC

VEB6.3.2. Presenta unha actitude detolerancia e respecto ante as opinións quese expresan na confrontación de ideas, coafinalidade de solucionar os dilemas éticos,sen esquecer a necesidade de empregar origor na fundamentación racional e ética detodas as a l ternat ivas de soluc iónformuladas.

CSC CSIEE

219

Valores Éticos


381


3º de ESO

Valores éticos. 3º ESO



a c d h l

B4.1. A democracia como forma de gobernona que se plasman os principios éticos daDUDH.

B4.2. O Estado de dereito. B4.3. Léxico da unidade: democracia,

cidadán/cidadá, soberanía, autonomíap e r s o a l , i g u a l d a d e , x u s t i z a ,representatividade, etc.

B4.4. División de poderes. A proposta deMontesquieu e a súa función de control doEstado por parte da cidadanía.

B4.1. Xustificar racionalmente a necesidadedos valores e principios éticos contidos naDUDH, como fundamento universal dasdemocracias durante os séculos XX e XXI,destacando as súas características e a súarelación cos conceptos de "Estado dedereito" e "división de poderes".

VEB4.1.1. Fundamenta racionalmente eeticamente a elección da democracia comoun sistema que está por riba doutras formasde goberno, polo feito de incorporar nos seusprincipios os valores éticos sinalados naDUDH.

CSC

VEB4.1.2. Define o concepto de "Estado dedereito" e establece a súa relación coadefensa dos valores éticos e cívicos nasociedade democrática.

CCL

VEB4.1.3. Describe o significado dosseguintes conceptos e establece a relaciónentre eles: democracia, cidadán/cidadá,soberanía, autonomía persoal, igualdade,xustiza, representatividade, etc.

CCL

382



VEB4.1.4. Explica a división de poderesproposta por Montesquieu e a función quedesempeñan o poder lexislativo, o executivoe o xudicial no Estado democrático, comoinstrumento para evitar o monopolio do poderpolítico e como medio que permite aoscidadáns e ás cidadás o control do Estado.

CSC

a d g h

B4.5. Deber moral da participación cidadá noexercicio da democracia.

B4.6. Riscos de democracias que violen osdereitos humanos.

B4.2. Recoñecer a necesidade daparticipación activa dos cidadáns e dascidadás na vida política do Estado coafinalidade de evitar os riscos dunhademocracia que viole os dereitos humanos.

VEB4.2.1. Asume e explica o deber moral ecivil que teñen os cidadáns e as cidadás departicipar activamente no exercicio dademocracia, coa finalidade de que serespecten os valores éticos e cívicos no seodo Estado.

CSC

VEB4.2.2. Define a magnitude dalgúns dosr i s c o s q u e e x i s t e n n o s g o b e r n o sdemocráticos cando non se respectan osvalores éticos da DUDH (dexeneración endemagoxia, ditadura das maiorías, escasaparticipación cidadá, etc.) e formula posiblesmedidas para evitalos.

CSC CSIEE

a b c d h l

B4.7. A Constitución española: valores éticosnos que se fundamenta e conceptospreliminares que establece.

B4.3. Coñecer e valorar os fundamentos daConstitución española de 1978, identificandoos valores éticos dos que parte e osconceptos preliminares que establece.

VEB4.3.1. Identifica e aprecia os valoreséticos máis salientables nos que sefundamenta a Constitución española, e sinalaa orixe da súa lexitimidade e a súa finalidade,mediante a lectura comprensiva e comentadado seu preámbulo.

CCL CSC

V E B 4 . 3 . 2 . D e sc r i b e o s co n ce p t o spreliminares delimitados na Constituciónespañola e a súa dimensión ética (naciónespañola, pluralidade ideolóxica ou papel efuncións atribuídas ás Forzas Armadas), através da lectura comprensiva e comentadados artigos 1 ao 9.

CCL

a c d

B4.8. Dereitos e liberdades públicasfundamentais na Constitución española.

B4.4. Amosar respecto pola Constituciónespañola e identificar nela, mediante unhalectura explicativa e comentada, os dereitos

VEB4.4.1. Sinala e comenta a importanciados "dereitos e as liberdades públicasfundamentais da persoa" establecidos na

CSC

383



h e os deberes do individuo como persoa ecidadán ou cidadá, apreciando a súaadecuación á DUDH, coa finalidade deasumir de xeito consciente e responsable osprincipios de convivencia que ben rexer noEstado español.

Constitución: liberdade ideolóxica, relixiosa ede culto; carácter aconfesional do Estado;dereito á libre expresión de ideas epensamentos; e dereito á reunión política e álibre asociación, e os seus límites.

a b c d g h

B4.9. Adecuación da Constitución españolaaos principios éticos da DUDH.

B4.10. Deberes cidadáns na Constituciónespañola.

B4.11. Responsabilidade fiscal e principiosreitores da política social e económica naConstitución española.

B4.5. Sinalar e apreciar a adecuación daConstitución española aos principios éticosdefinidos pola DUDH, mediante a lecturacomentada e reflexiva dos "dereitos edeberes dos cidadáns" (artigos do 30 ao 38)e dos "principios reitores da política social eeconómica" (artigos do 39 ao 52).

VEB4.5.1. Coñece e aprecia na Constituciónespañola a súa adecuación á DUDH, e sinalaos valores éticos en que se fundamentan osdereitos e os deberes dos cidadáns e dascidadás, así como os principios reitores dapolítica social e económica.

CSC

VEB4.5.2. Explica e asume os deberescidadáns que establece a Constitución, eordénaos segundo a súa importancia,xustificando a orde elixida.

CCL CSIEE

VEB4.5.3. Achega razóns para xustificar ai m p o r t a n c i a q u e t e n , p a r a o b ofuncionamento da democracia, o feito de queos cidadáns as cidadás sexan conscientesnon só dos seus dereitos, senón tamén dassúas obrigas como un deber cívico, xurídico eético.

CSC

VEB4.5.4. Recoñece a responsabilidadefiscal dos cidadáns e da cidadás, e a súarelación cos orzamentos xerais do Estadocomo un deber ético que contribúe aodesenvolvemento do ben común.

CSC

a b g h l ñ

B4.12. Estatuto de Autonomía de Galicia:título preliminar; título primeiro, capítulos I eII.

B4.6. Coñecer e valorar os elementosesenciais do Estatuto de autonomía deGalicia segundo aparece no seu títulopreliminar e no título primeiro, capítulos I e II.

VEB4.6.1. Sinala e comenta, a través dotraballo colaborativo, os elementos esenciaisdo Estatuto de autonomía de Galiciarecollidos no seu título preliminar.

CAA CSC

V E B 4 . 6 . 2 . I d e n t i f i c a e v a l o r a a scaracterísticas sinaladas no título I sobre o"poder galego".

CCL

384



VEB4.6.3. Identifica e valora as funcións e ascaracterísticas do Parlamento sinaladas nocapítulo I, e da Xunta e a súa Presidencia,segundo o capítulo II.

CCL

a d h l

B4.13. Desenvolvemento histórico da UniónEuropea (UE): obxectivos e valores éticos enque se fundamenta, de acordo coa DUDH.

B4.14. Logros alcanzados pola UE enbeneficio dos seus cidadáns e das súascidadás.

B4.7. Coñecer os elementos esenciais daUE, analizando os beneficios recibidos e asresponsabilidades adquiridas polos estadosmembros e a súa cidadanía, coa finalidadede recoñecer a súa utilidade e os logrosalcanzados por esta.

VEB4.7.1. Describe a integración económicae política da UE, o seu desenvolvementohistórico desde 1951, os seus obxectivos eos valores éticos nos que se fundamenta, deacordo coa DUDH.

CSC

VEB4.7.2. Identifica e aprecia a importanciados logros alcanzados pola UE e o beneficioque estes supuxeron para a vida doscidadáns e das cidadás (anulación defronteiras e restricións alfandegueiras, librecirculación de persoas e capitais, etc.), asícomo as obrigas adquiridas en diferentesámbitos (económico, político, da seguridadee a paz, etc.).

CSC


a b e h

B5.1. Relación entre ética e dereito. B5.2 . Re lac ión en t re lega l idade e

lexitimidade.

B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, odereito e a xustiza, a través do coñecementodas súas semellanzas, diferenzas erelacións, e analizar o significado dos termosde legalidade e lexitimidade.

VEB5.1.1. Busca e selecciona información enpáxinas web, para identificar as diferenzas,semellanzas e vínculos existentes entre aÉtica e o Dereito, e entre a legalidade e alexitimidade, elaborando e presentandoconclusións fundamentadas.

CAA CD

a b e g h l

B5.3. Xustificación das normas xurídicas. B5.4. Convencionalismo dos sofistas B5.5. Iusnaturalismo. Iusnaturalismo de

Locke. B5.6. Iuspositivismo de Kelsen.

B5.2. Explicar o problema da xustificacióndas normas xurídicas, a través da análisedas teor ías do derei to natura l ouiusnaturalismo, o convencionalismo e opositivismo xurídico, identificando a súaaplicación no pensamento xurídico dedeterminados/as filósofos/as, coa finalidaded e i r c o n f o r m a n d o u n h a o p i n i ó n

VEB5.2 .1 . E labora en grupo unhapresentación con soporte dixital sobre ateoría iusnaturalista do dereito, o seuobxectivo e as súas características,identificando na teoría de Locke un exemplodesta no que se refire á orixe das leisxurídicas, a súa validez e as funcións que lleatribúe ao Estado.

CD CSC

385



argumentada sobre a fundamentación éticadas leis.

VEB5.2.2. Destaca e valora, no pensamentosofista, a distinción entre "physis" e "nomos",descr ib indo a súa cont r ibuc ión aoconvencionalismo xurídico, e elaboraconclusións argumentadas arredor destetema.

CCEC

VEB5.2.3. Analiza información sobre op o s i t i v i s m o x u r í d i c o d e K e l s e n ,nomeadamente no relativo á validez dasnormas e dos cri terios que uti l iza,especialmente o de eficacia, e a relación queestablece entre a ética e o dereito.

CCEC

VEB5.2.4. Recorre ao espírito emprendedor eá iniciativa persoal para elaborar unhapresentación con medios informáticos, encolaboración co grupo, comparando as tresteorías do dereito e explicando as súasconclusións.

CAA CD CSIEE

a b d e h l

B5.7. Elaboración da DUDH e creación daONU. Circunstancias históricas, obxectivosde ambos os acontecementos e papel daDUDH como código ético de conduta dosestados.

B5.3. Analizar o momento histórico e políticoque impulsou a elaboración da DUDH e acreación da ONU, coa finalidade deentendela como unha necesidade do seutempo, cuxo valor continúa vixente comofundamento ético universal da lexitimidadedo dereito e dos estados.

VEB5.3.1. Explica a función da DUDH comoun código ético recoñecido polos paísesintegrantes da ONU, coa finalidade depromover a xustiza, a igualdade e a paz entodo o mundo.

CSC

VEB5.3.2. Contrasta información dosacontecementos históricos e políticos queorixinaron a DUDH, entre eles o uso dasideoloxías nacionalistas e racistas quedefendían a superioridade duns homes sobreoutros, chegando ao estremo do Holocaustoxudeu, así como a discriminación e oexterminio de todas as persoas que nonpertencesen a unha determinada etnia, a unmodelo físico, a unha relixión, a unhas ideaspolíticas, etc.

CAA

386



VEB5.3.3. Sinala os obxectivos da creaciónda ONU e a data en que se asinou a DUDH,e valora a importancia deste feito para ahistoria da humanidade.

CCEC

a b c d e g h l

B5.8. Estrutura da DUDH: os seus artigos eos tipos de dereito.

B5.4. Interpretar e apreciar o contido e aestrutura interna da DUDH, coa finalidade decoñecela e propiciar o seu aprecio erespecto.

VEB5.4.1.Constrúe un esquema sobre aestrutura da DUDH, que se compón dunpreámbulo e 30 art igos que podenclasificarse da seguinte maneira:– Os artigos 1

e 2 refírense aos dereitos inherentes atodas as persoas: a liberdade, a igualdade,a fraternidade e a non-discriminación.

– Os artigosdo 3 ao 11 refírense aos dereitosindividuais.

– Os artigosdo 12 ao 17 establecen os dereitos doindividuo en relación coa comunidade.

– Os artigosdo 18 ao 21 sinalan os dereitos e asliberdades políticas.

– Os artigosdo 22 ao 27 céntranse nos dereitoseconómicos, sociais e culturais.

– Finalmente,os artigos do 28 ao 30 refírense áinterpretación de todos eles, ás condiciónsnecesarias para o seu exercicio e aos seuslímites.

CAA CCL

VEB5.4.2. Elabora unha campaña, encolaboración co grupo, coa finalidade dedifundir a DUDH como fundamento do dereitoe a democracia, no seu medio escolar,familiar e social.

CCEC CSC CSIEE

b h

B5.9. Xeracións de dereitos e feitosh i s t ó r i c o s q u e i n f l u í r o n n o s e udesenvolvemento.

B5.5. Comprender o desenvolvementohistórico dos dereitos humanos como unhaconquista da humanidade

VEB5.5.1. Describe os feitos máis influentesno desenvolvemento histórico dos dereitoshumanos da primeira xeración (dereitos civís

CCEC

387



l e po l í t i cos) , da segunda xerac ión(económicos, sociais e culturais) e da terceira(dereitos dos pobos á solidariedade, aodesenvolvemento e á paz).

a c d e

B5.10. Problemas aos que se enfronta oexercicio dos dereitos civís e políticos daDUDH.

B5.6. Avaliar, utilizando o xuízo crítico, amagnitude dos problemas aos que seenfronta a aplicación da DUDH.

VEB5.6.1. Investiga mediante informaciónobtida en distintas fontes, sobre osproblemas e os retos da aplicación da DUDH,no que se refire ao exercicio de dereitos civís(destacando os problemas relativos áin to le ranc ia , a exc lus ión soc ia l , adiscriminación da muller, a violencia dexénero e a existencia de actitudes como ahomofobia, o racismo, a xenofobia, o acosolaboral e escolar, etc.) e dos dereitos políticos(guerras, terrorismo, ditaduras, xenocidio,refuxiados/as políticos/as, etc.).

CAA CD CSC

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

a b d e f g h

B6.1. Necesidade de criterios éticos nainvestigación científica. Progreso científico-técnico e valores éticos.

B6.1. Recoñecer que existen casos en que ainvestigación científica non é neutral, senónque está determinada por intereses políticos,económicos, etc., mediante a análise da ideade progreso e a súa interpretaciónequivocada, cando os obxectivos nonrespectan un código ético fundamentado naDUDH.

VEB6.1.1. Obtén e selecciona información,traballando en colaboración, dalgúns casosnos que a investigación científica etecnolóxica non foi guiada nin é compatiblecos valores éticos da DUDH, xerandoimpactos negativos nos ámbitos humano eambiental, sinalando as causas.

CAA CD CMCCT CSC

VEB6.1.2. Diserta, colaborando en grupo,sobre a idea de progreso na ciencia e a súarelación cos valores éticos, o respecto ádignidade humana e o seu medio, e elabora eexpón conclusións.

CCL CMCCT

388



VEB6 . 1 . 3 . Se l ecc i ona e con t r as t ainformación, colaborando en grupo, sobrealgunhas das ameazas da aplicaciónindiscriminada da ciencia e a tecnoloxía parao contorno ambiental e para a vida(explotación descontrolada dos recursosn a t u r a i s , d e s t r u c i ó n d e h á b i t a t s ,contaminación química e industrial, choivaácida, cambio climático, desertificación, etc.).

CCL CMCCT CSIEE

389

Valores Éticos


625


4º de ESO




a b c d h

B1.1. A dignidade do ser humano como valorbásico no que se asenta a DUDH.

B1.2. Atributos esenciais do ser humano naDUDH: razón, conciencia e liberdade.

B1.3. Léxico do bloque: dignidade da persoa,fraternidade, liberdade humana, trato digno,xuízo xusto, trato inhumano ou degradante,detención arbi t rar ia, presunción deinocencia, discriminación, violación dedereitos, etc.

B1.1. Interpretar e valorar a importancia dadignidade da persoa como o valor do queparte e no que se fundamenta a DUDH,subliñando os atributos inherentes á naturezahumana e os dereitos inalienables euniversais que derivan dela, como o punto departida sobre o que deben xirar os valoreséticos nas relacións humanas a nivel persoal,social, estatal e universal.

VEB1.1.1. Identifica a orixe dos dereitosinalienables e universais que establece aDUDH na dignidade do ser humano en tantoque persoa e os atributos inherentes á súanatureza.

CSC

VEB1.1.2. Identifica na DUDH os atributosesenciais do ser humano: razón, conciencia eliberdade.

CCL

VEB1.1.3. Relaciona adecuadamente ostermos e as expresións seguintes, que seutilizan na DUDH: dignidade da persoa,fraternidade, liberdade humana, trato digno,xuízo xusto, trato inhumano ou degradante,detención arbitraria, presunción de inocencia,discriminación, violación de dereitos, etc.

CAA

626




a b c d e g h

B2.1. Dereitos e liberdades dos individuosestablecidos na DUDH que o Estado deberespectar.

B2.1. Explicar, baseándose na DUDH, osprincipios que deben rexer as relacións entrea cidadanía e o Estado, co fin de favorecer oseu cumprimento na sociedade en que viven.

VEB2.1.1. Comenta, segundo o establecidopola DUDH nos artigos do 12 ao 17, osdereitos do individuo que o Estado deberespectar e fomentar, nas relaciónsexistentes entre ambos.

CCL

VEB2.1.2. Explica os límites do Estado queestablece a DUDH nos artigos do 18 ao 21,ao determinar as liberdades dos cidadáns edas cidadás que este debe protexer erespectar.

CCL

VEB2.1.3. Elabora unha presentación consoporte informático e audiovisual que ilustreos contidos máis sobresalientes tratados notema, e expón as súas conclusións de xeitoargumentado.

CCL CD CSIEE

a c d g h

B2.2. Fenómeno da socialización global. B2.3. Perigos da socialización global á

marxe dos valores éticos universais. B2.4. Medios de comunicación de masas e

socialización global. Conflito entre liberdadede expresión outros dereitos.

B2.2. Explicar en que consiste a socializaciónglobal e a súa relación cos medios decomunicación masiva, valorando os seusefectos na vida e no desenvolvemento moraldas persoas e da sociedade, e reflexionaracerca do papel que deben ter a ética e oEstado en relación con este tema.

VEB2.2.1. Describe e avalía o proceso desocialización global, mediante o que seproduce a interiorización de valores, normas,costumes, etc.

CCEC CCL

VEB2.2.2. Sinala os perigos que encerra ofenómeno da socialización global se sedesenvolve á marxe dos valores éticosuniversais, e debate acerca da necesidadede establecer límites éticos e xurídicos nestetema.

CSC

VEB2.2.3. Diserta acerca do impacto queteñen os medios de comunicación masiva navida moral das persoas e da sociedade,expresando as súas opinións con rigorintelectual.

CCEC CCL

627



VEB2.2.4. Valora a necesidade dunharegulación ética e xurídica en relación co usode medios de comunicación masiva,respectando o dereito á información e áliberdade de expresión que posúen oscidadáns e as cidadás.

CCEC CSC


a d f h

B3.1. Importancia e valor da reflexión éticacomo defensa dos DDHH.

B3.2. Novos campos da ética aplicada:profesional, bioética, ambiente, economía,empresa, ciencia e tecnoloxía, etc.

B3.1. Recoñecer que a necesidade dunharegulación ética é fundamental no mundoactual de grandes e rápidos cambios, debidoá magnitude dos perigos aos que se enfrontao ser humano, polo que resulta necesaria asúa actualización e a ampliación aos novoscampos de acción da persoa, co fin degarantir o cumprimento dos dereitoshumanos.

VEB3.1.1. Xustifica racionalmente e estima aimportancia da reflexión ética no século XXI,como instrumento de protección dos dereitoshumanos ante o perigo que podenrepresentar entes posuidores de grandesintereses políticos e económicos e gruposviolentos, que teñen ao seu alcancearmamento de grande alcance científico etecnolóxico, capaces de pór en grande riscoos dereitos fundamentais da persoa.

CSC

VEB3.1.2. Sinala algúns dos novos camposaos que se aplica a ética (profesional,bioética, ambiente, economía, empresa,ciencia e tecnoloxía, etc.).

CMCCT CSIEE

a d g h m

B3.3. Proxecto de vida persoal: límites eoportunidades que ofrecen as circunstanciaspersoais, e valores éticos que serven comoguía.

B3.2. Comprender e apreciar a importanciaque teñen para o ser humano do século XXIas circunstancias que o rodean, salientandoos l í m i t es que l l e i m poñen e asoportunidades que lle ofrecen para aelaboración do seu proxecto de vida,conforme os valores éticos que librementeelixe e que dan sentido á súa existencia.

V E B 3 . 2 . 1 . D e s c r i b e e a v a l í a a scircunstancias que no momento actual o/arodean, identificando as limitacións e asoportunidades que se lle formulan desde asperspectivas social, laboral, educativa,económica, familiar, afectiva, etc., co obxectode deseñar, a partir delas, o seu proxecto devida persoal, determinando libremente osvalores éticos que deben guialo/a.

CSIEE

a b

B3.4. Éticas formais e éticas materiais. B3.5. Ética kantiana: carácter formal.

Autonomía da persoa como valor ético

B3.3. Distinguir os principais valores éticosnos que se fundamentan as éticas formais,establecendo a súa relación coa ética

VEB3.3.1. Define os elementos distintivosdas éticas formais e compáraos cos relativosás éticas materiais.

CCL

628



d h l

fundamental. kantiana e sinalando a importancia que estefilósofo lle atribúe á autonomía da persoacomo valor ético fundamental.

VEB3.3.2. Explica as características da éticakantiana (formal, universal e racional), asícomo a importancia da súa achega á éticauniversal.

CCL

VEB3.3.3. Aprecia, na ética kantiana, o seufundamento na autonomía da persoa comovalor ético esencial e a súa manifestación noimperativo categórico e as súas formulacións.

CSC

b c d e g h

B3.6. Ética do discurso, de Apel e Habermas,como ética formal. Relación coa ética deKant.

B3.4. Identificar a ética do discurso, deHabermas e de Apel como unha ética formal,que salienta o valor do diálogo e o consensona comunidade, como procedemento paraatopar normas éticas xustas.

VEB3.4.1. Identifica a ética do discurso comounha ética formal e describe en que consisteo imperativo categórico que formula,sinalando as similitudes e as diferenzas queposúe co imperativo da ética de Kant.

CAA

VEB3.4.2. Utiliza a súa iniciativa persoal eemprendedora para e laborar unhapresentación con soporte informático acercadas éticas formais, expresando e elaborandoconclusións fundamentadas.

CD CSIEE


a c d h l

B4.1. Democracia e xustiza. B4.2. Deberes cívicos como cumprimento de

valores éticos e como defensa e difusión dosdereitos humanos.

B4.1. Concibir a democracia non só comounha forma de goberno, senón como unestilo de vida cidadá, consciente do seudeber como elemento activo da vida política,colaborando na defensa e na difusión dosdereitos humanos tanto na súa vida persoalcomo na social.

VEB4.1.1. Comprende a importancia que tenpara a democracia e a xustiza, que oscidadáns e as cidadás coñezan e cumpran osseus deberes (defensa dos valores éticos ecívicos, coidado e conservación de todos osbens e servizos públicos, participación naelección de representantes políticos/as,respecto e tolerancia á pluralidade de ideas ede crenzas, acatamento das leis e dassentenzas dos tr ibunais de xustiza,pagamento dos impostos establecidos, etc.).

CSC

629



a c d h l

B4.3. Perigos dunha globalización senvalores éticos.

B4.4. Promoción dos DDHH por parte dosEstados: fomento e ensino dos valoreséticos.

B4.2. Reflexionar acerca do deber dacidadanía e dos Estados de promover oensino e a difusión dos valores éticos comoinstrumentos indispensables para a defensada dignidade e os dereitos humanos, ante operigo que o fenómeno da globalización poderepresentar para a destrución do planeta e adeshumanización da persoa.

VEB4.2.1. Diserta e elabora conclusións, engrupo, acerca das terribles consecuenciasque pode ter para o ser humano o fenómenoda globalización, se non se establece unharegulación ética e política (egoísmo,d e s i g u a l d a d e , i n t e r d e p e n d e n c i a ,internacionalización dos conflitos armados,i m p o s i c i ó n d e m o d e l o s c u l t u r a i sdeterminados por intereses económicos quepromoven o consumismo e a perda deliberdade humana, etc.).

CAA CSC

VEB4.2.2. Comenta o deber ético e políticoque teñen todos os estados, ante os riscosda globalización, de tomar medidas dep ro tecc ión dos de re i tos humanos ,nomeadamente a obriga de fomentar oensino dos valores éticos e a súa vixencia, ea necesidade de respectalos en todo omundo (deber de contribuír na construcióndunha sociedade xusta e sol idaria,fomentando a tolerancia, o respecto aosdereitos das demais persoas; honestidade,lealdade, pacifismo, prudencia, e mutuacomprensión mediante o diálogo, a defensa eprotección da natureza, etc.).

CSC

Bloque 5. Os valores éticos, o Dereito e a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH)

a d g h

B 5 . 1 . D e r e i t o e l e i s : f i n a l i d a d e ,características e xustificación ética.

B5.2. Conflitos entre principios éticosindividuais e principios normativos sociais.

B5.1. Apreciar a necesidade das leisxurídicas no Estado, para garantir o respectoaos dereitos humanos, e disertar acercadalgúns dilemas morais nos que existe unconflito entre os deberes éticos, relativos áconciencia da persoa, e os deberes cívicosque lle impoñen as leis xurídicas.

VEB5.1.1. Explica a finalidade e ascaracterísticas das leis xurídicas dentro doEstado e a súa xustificación ética, comofundamento da súa lexitimidade e da súaobediencia.

CCL

VEB5.1.2. Debate acerca da solución deproblemas nos que hai un conflito entre osvalores e principios éticos do individuo e osda orde civil, formulando solucións razoadas,en casos como os de desobediencia civil eobxección de conciencia.

CCL CSIEE

630



a b c d e g h

B5.3. Teoría da xustiza de Rawls: posiciónorixinal e veo de ignorancia; criterio deimparcialidade; función dos dous principiosde xustiza.

B5.2. Disertar acerca da teoría de Rawlsbaseada na xustiza como equidade e comofundamento ético do dereito, e emitir un xuízocrítico acerca dela.

VEB5.2.1. Procura información en internet cofin de definir os principais conceptosutilizados na teoría de Rawls e estableceunha relación entre eles (posición orixinal eveo de ignorancia, criterio de imparcialidadee función dos dous principios de xustiza quepropón).

CAA CD

VEB5.2.2. Realiza un xuízo crítico acerca dateoría de Rawls e explica a súa conclusiónargumentada acerca dela.

CCL

a b c d e g h

B5.4. Os DDHH como ideais irrenunciables. B5.5. Deficiencias na aplicación dos DDHH

referidos ao económico e ao social. B5.6. Organizacións que traballan pola

defensa dos DDHH.

B5.3. Valorar a DUDH como conxunto deideais irrenunciables, tendo presentes osproblemas e as deficiencias na súaaplicación, especialmente no relativo aoámbito económico e social, indicando aimportancia das institucións e os/asvoluntarios/as que traballan pola defensa dosdereitos humanos.

VEB5.3.1. Xusti f ica racionalmente aimportancia dos dereitos humanos comoideais para alcanzar polas sociedades e osEstados, e recoñece os retos que aíndateñen que superar.

CSC

VEB5.3.2. Sinala algunha das deficiencias noexercicio dos dereitos económicos e sociais(pobreza, e falta de acceso á educación, ásaúde, ao emprego, á vivenda, etc.).

CSC

VEB5.3.3. Emprende a elaboración dunhapresentación, con soporte informático eaudiovisual, acerca dalgunhas institucións evoluntarios/as que, en todo o mundo,traballan pola defensa e respecto dosdereitos humanos: Organización das NaciónsUnidas (ONU) e os seus organismos, comoFAO, Organismo Internacional de EnerxíaAtómica (OIEA), Organización Mundial daSaúde (OMS), Organización das NaciónsUnidas para a Educación, a Ciencia e aCultura (UNESCO), etc., organizacións nongobernamentais como Greenpeace, UNICEF,Cruz Vermella, Media Lúa Vermella, etc., asícomo o Tribunal Internacional de Xustiza, oTribunal de Xustiza da Unión Europea, etc.

CCEC CD CSC

631



a b d e g h

B5.7. Dereito á seguridade e a paz. B5.8. Compromiso coa paz e a solidariedade

coas vítimas da violencia. B5.9. Ameazas á paz.

B5.4. Entender a seguridade e a paz comoun dereito recoñecido na DUDH (no seuartigo 3) e como un compromiso dosespañois e das españolas a nivel nacional einternacional (preámbulo da Constituciónespañola), identificando e avaliando o perigodas novas ameazas que xurdiron nos últimostempos.

VEB5.4.1. Diserta, en pequenos grupos,acerca da seguridade e a paz como undereito fundamental das persoas, e aprecia asúa importancia para o exercicio do dereito ávida e á liberdade, elaborando e expresandoas súas conclusións (artigo 3 da DUDH).

CCL

VEB5.4.2. Toma conciencia do compromisodos españois e das españolas coa paz, comounha aspiración colectiva e internacionalrecoñecida na Constitución española, erexeita a violación dos dereitos humanos,amosando solidariedade coas vítimas daviolencia.

CSC

VEB5.4.3. Emprende a elaboración dunhapresentación, con soporte audiovisual, sobrealgunhas das novas ameazas para a paz e aseguridade no mundo actual (terrorismo,desastres ambientais, catástrofes naturais,mafias internacionais, pandemias, ataquescibernéticos, tráfico de armas de destruciónmasiva, de persoas e de órganos, etc.).

CD CSC

a d h

B5.10. As Forzas Armadas na Constituciónespañola.

B5.11. Misións das Forzas Armadas. B5.12. Conflitos armados: importancia das

organizacións internacionais na súaprevención e na súa solución.

B5.5. Coñecer a misión atribuída naConstitución española ás Forzas Armadas ea súa relación cos compromisos que Españaten cos organismos internacionais a favor daseguridade e a paz, reflexionando acerca daimportancia do dereito internacional pararegular e limitar o uso e as aplicación daforza e do poder.

VEB5.5.1. Coñece, analiza e asume comocidadán ou cidadá os compromisosinternacionais realizados por España endefensa da paz e a protección dos dereitoshumanos, como membro de organismosinternacionais (ONU, OTAN, UE, etc.).

CSC

VEB5.5.2. Explica a importancia da misióndas forzas armadas (artigo 15 da lei dedefensa nacional) en materia de defensa eseguridade nacional, de dereitos humanos ede promoción da paz, e a súa contribución ensi tuac ións de emerxencia e axudahumani ta r ia , tan to nac iona is comointernacionais.

CSC

632



VEB5.5.3. Analiza as consecuencias dosconflitos armados a nivel internacional,apreciando a importancia das organizaciónsinternacionais que promoven e vixían ocumprimento dun dereito internacionalfundamentado na DUDH.

CSC

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía.

a b e f h m

B6.1. Validez ética dos proxectos científicose tecnolóxicos.

B6.1. Identificar criterios que permitan avaliar,de xeito crítico e reflexivo, os proxectoscientíficos e tecnolóxicos, co fin de valorar asúa idoneidade en relación co respecto aosdereitos e valores éticos da humanidade.

VEB6.1.1. Utiliza información de formaselectiva para atopar algúns criterios quecumpra ter en conta para estimar aviabilidade de proxectos científicos etecnolóxicos, considerando a idoneidadeética dos obxectivos que pretenden e aavaliación dos riscos e as consecuenciaspersoais, sociais e ambientais que a súaaplicación poida ter.

CAA CMCCT CSC CSIEE

a d f g h

B6.2. Códigos deontolóxicos dos axentessociais.

B6.2. Estimar a necesidade de facer cumprirunha ética deontolóxica a científicos/as,tecnólogos/as e outros/as profesionais.

VEB6.2 .1 . Comprende e exp l ica anecesidade de apoiar a creación e o uso demétodos de control, e a aplicación dunhaética deontolóxica para científicos/as etecnólogos/as e, en xeral, para todas asprofesións, fomentando a aplicación dosvalores éticos no mundo laboral, financeiro eempresarial.

CMCCT CSC CSIEE

633

Valores Éticos · Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación...

Documents

Transcript of Valores Éticos · Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación...