V Plan Igualdad CAE e

8/16/2019 V Plan Igualdad CAE e

http://slidepdf.com/reader/full/v-plan-igualdad-cae-e 1/183

2010

EAE-KO EMAKUMEEN ETAGIZONEN BERDINTASUNERAKO

V. PLANAIX. LEGEALDIRAKO JARRAIBIDEAK



2

AURKEZPENAEmakumeek eta gizonek gizartean bete izan dituzten rolak errotik aldatzen aridira azken hamarkadetan: gizartean aldaketak gertatu dira emakumeen etagizonen arteko benetako berdintasunerako bidean, nola esparru publikoanhala pribatuan. Aldaketa horiek gertatzeko funtsezkoa izan da mugimendufeministaren eta emakume-elkarteen ekarpena eta aldaketak bultzatzen etagauzatzen isilean aritu diren emakumeen eta gizonen konpromisoa.Berdintasuna emakumeentzat ez ezik gizonentzat ere onuragarri da, etagizarte zuzenago eta berdinzaleago ba ten aldeko apustu sendoa da .

Lorpenak aintzat hartzea beharrezkoa den arren, berdintasun-adierazleekerakusten dutenaren arabera, harreman pertsonalak eta sozialak asimetrikoakdira botereari dagokionez, eta ondorioz, emakumeak desberdintasun-egoeran jarraitzen dute gizonen aldean. Asimetria horren erakusle dituguonura sozial eta ekonomikoak, boterea, baliabideak eta eskubideak eskuraizatea, kontrolatzea eta erabiltzea; emakumeen eta gizonen garapenpertsonala; ongizatea eta indarkeriarik gabeko bizitza; erabakiak hartzekoahalmena; lan-merkatua; arlo sozio-politikoan parte hartzea; etxeko lanak etazaintza-lanak eta denboraren erabilerak, besteak beste.

Hori kontuan hartua, dokumentu honetan erakusten diren datuen bidez,

egiaztatu daiteke berdintasuna oraindik ere ameskeria dela, aurrerapenakaurrerapen. Berdintasun formala legez aitortu izana erabakigarria izan badaere, ez da aski izan. Izan ere, emakumeen eta gizonen arteko aldea bizitzarenedozein alorretan dago, eta horregatik, berdintasuna arauetan aldarrikatzeramugatu gabe, berdintasun-politikak abian jarri behar dira, bizitza publiko zeinpribatuko arlo guztietan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunabenetan eta eraginkortasunez ezartzeko erronka bere egingo dutenak.

Bestalde, berdintasun-politikek kontuan hartu behar dute sexuaren araberakodesberdintasun eta bereizkeriaz gain, beste inguruabar batzuk ere egon

da itezkeela (maila, adina, desga itasuna, sexu-aukera, inmigrazioa, etnia, etaabar) eta horiek aldi berean gertatzen direnean, askotariko bereizkeria sortzendela edo sor daitekeela, eta horrek kalte egiten diela emakumeen posizioarieta bizi-baldintzei, eta ondorioz, herritar gisa dagozkien eskubideak osokibaliatzeari. Horrenbestez, berdintasuna lortzeko bidean ez dute berdin aurreraegingo emakume guztiek, ezta gizon guztiek ere.

“EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V. Plana – IX. Legealdiko J arraibideak” planean askotariko bereizkeria helburu guztietan txertatzekoahalegina egin da, batzuetan modu esplizituan eta beste batzuetan moduinplizituan, baina beti gogoan izanda berdintasun-politiketan askotarikobereizkeria askoz hobeto txertatu beharra. Horrek eskatzen du aniztasuna



3

aintzat hartzea eta eskuragarritasunaren printzipioa benetan betetzea lan-prozesu eta jarduera guztietan.

Euskal Autonomia Erkidegoan berdintasun-politikak garatzeko, beharrezkoaikusi zen emakumeen eta gizonen berdintasunean espezializatutako erakunde

bat sortzea Eusko J aurlaritzaren ba itan. Horrela, otsailaren 5eko 2/1988Legearen bidez 1, Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortu zen, xedenagusia izanik emakumeen eta gizonen artean berdintasuna lortzea,benetakoa eta eraginkorra, Euskal Autonomia Erkidegoko politikagintza,ekonomia, kulturgintza eta gizartearen alor guztietan. Emakunderenhelburuak dira, beraz, sexuen arteko berdintasuna bideratzeko baldintzaksustatzea; berdintasun hori, izatez eta zuzenbidez, bere osotasuneangaratzeko dauden oztopoak kentzea; eta emakumea baztertzeko edozeinmodu deuseztatzea .

Horretaz ga inera, bai Eusko J aurlaritzako sailek bai Foru Aldundiek eta uda lkopuru esanguratsu batek berdintasunerako administrazio-unitateak sortudituzte, nork bere eskumen-eremuan eta lurralde-eremuan berdintasun-politikak bultzatzeko.

Esan beharra dago Euskal Autonomia Erkidegoan berdintasun-politikengarapena indartu egin zela 2005ean: Eusko Legebiltzarrak otsailaren 18ko4/2005 Legea onartu zuen, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakoa 2.Mugarri historikoa izan zen gure erkidegoan emakumeen eta gizonenberdintasuna lortzeko helburuan aurrera egiteko.

Lege horretan, euskal herri-aginteentzako manu eta lan-oinarri batzukezartzen dira; horretaz gainera, 15.1 artikuluan esaten denez, Eusko

J aurlaritzak plan orokor ba t onetsi behar du Legealdi bakoitzean, eta bertan,euskal herri-aginteek emakumeen eta gizonen berdintasunaren arloan izangodituzten jarduerak orientatzeko jarraibideak eta gidalerroa k modu koordinatueta orokorrean jasoko dira.

Hori jasota geratu zen Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortzeariburuzko otsailaren 5eko 2/1988 Legearen 4. artikuluan: Erakundeakemakumeen eta gizonen benetako eta egiazko berdintasuna lortzeko

Autonomia Erkidegoan aplikatu beharreko neurrien plan bat aurkeztuko dio J aurlaritzari, legealdi bakoitzean onartzeko.

4/2005 Legearen 9. artikuluaren arabera, Emakunde da Euskal AutonomiaErkidegoaren esparruan emakume eta gizonen berdintasun-politikak bultzatu,

1 2/1988 Legea, otsailaren 5ekoa, Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundea sortzekoa (EHAA, 45zk., 1988ko martxoaren 4koa); 4/2005 Legeaz aldatua.

2 4/2005 Legea, otsailaren 18koa, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakoa (EHAA, 42 zk.,2005eko martxoaren 2koa).



4

aholkatu, planifikatu eta ebaluatzeko erakunde arduraduna; beraz,Emakunderi dagokio plan orokor hori egin dadin sustatzea.

Emakundek berdintasunaren alorreko plangintza egin behar du, eta Eusko J aurlaritzari aurkeztu behar dio, onartzeko. Horretaz gain, 4/2005 Legeak

adierazten duenez, plangintza horren esparruan, Eusko J aurlaritzako sailek(15.2 artikulua), foru aldundiek eta udalek (15.3 artikulua) berdintasunerakoplanak egin behar dituzte, eta horiek bat etorri behar dute plangintzanadierazitako jarraibide eta gidalerroekin. Horretarako, onartu baino lehen,plan horiei buruzko txostenak egin behar ditu Emakundek (15.4 artikulua).

Adierazitakoarekin bat etorriz, Berdintasunerako V. Plana orokorra da, helburuestrategikoak eta operatiboak adierazten ditu, eta horiek betetzeko, IX.Legealdian, euskal herri-aginte guztiek parte hartu behar dute.

Baina Berdintasunerako V. Planak, 2/1998 Legearen eta 4/2005 Legearenmanuei erantzuteaz ga in, IX. Legea ldirako Eusko J aurlaritzaren jarraibideenberri ere ematen du. J arraibide horiek ba t datoz Estatuko, Europako etamunduko berdintasun-politikekin, erabakiekin eta tresna juridikoekin.

Adierazi beharra dago, Patxi López lehendakariak, lehendakari izendatzeko2009ko maiatzaren 5ean Eusko Legebiltzarrean egin zuen hitzaldian,eguneroko bizitzaren alor guztietan emakumeen eta gizonenberdintasunarekiko konpromisoa adierazi zuela, eta esan zuenez, IX.Legealdiko lehentasunezko helburuak izango ziren genero-indarkeriadeuseztatzeko lana, emakumeen enplegua babestea, soldata-aldeamurriztea, familia eta lana bateragarri egiteko neurriak sustatzea, etxekolanetan eta zaintza-lanetan erantzukidetasuna babestea, eta gizartearen etapolitikaren eremu guztietan emakumeak sustatzea , besteak beste.

Lehenago ere, emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna islatuta geratuzen 2009ko autonomia-hauteskundeetarako PSE-PSOEren hauteskunde-programan. Gizarte-kohesiorako beharrezko faktoretzat jo zen emakumeeneta gizonen arteko berdintasuna; izan ere, beste alderdi batzuekin batera,gizarte baten garapenean eta herritarren ongizatean eraginik handiena duenalderditzat hartu zen genero-berdintasuna. Horregatik, IX. Legealdian

emakumeen eta gizonen arteko benetako berdintasunerako plan estrategikobat abian jartzeko PSE-EE-PSOEk hartutako konpromisoa jaso zenhauteskunde-programan.

Konpromiso hori berriro ere adierazi zuen Emakundeko zuzendari MaríaSilvestrek, Patxi López lehendakariak zuzenean izendatuta eta eskuordetuta,“Gizarte Politikak, Lana eta Berdintasuna” Legebiltzar Batzordean 2009koekainaren 24an egindako agerraldian. Esan zuenez, IX. Legealdirako,berdintasunaren alorrari dagokionez, saihestezineko helburua eta lehentasunaizango zen Berdintasunerako V. Plana egitea eta abian jartzea .



5

Patxi Lopez lehendakariak inbestidura-hitzaldian berdintasunari dagokionezadierazi zituen helburuek zerikusia dute Euskal Erkidegoko berdintasunarenalorreko berariazko legedian jasotako manuekin, baina baita ere, Estatukoberdintasunaren alorreko berariazko legedi-esparruarekin eta erlazionaturikobeste araudi ba tekin. Horri dagokionez, nabarmentzekoa da :

1. 1/2004 Lege O rga nikoa 3, abenduaren 28koa , Genero Inda rkeriaren aurkakobabes osorako neurriei buruzkoa.

2. 3/2007 Lege Organikoa 4, martxoaren 22koa, Emakumeen eta Gizonenartean Benetako Berdintasuna lortzekoa.

Bestalde, edukiak bat datoz Estatuko Administrazioko berdintasun-politikenlan-helburuekin. Horiek Estatuko Administrazio Orokorrak 2008-2011 aldirakoezarritako lan-dokumentuaren bidez zehaztu dira (Aukera-berdintasunerakoPlan Estrategikoa, 2007ko abendua).

Patxi Lopez lehendakariak adierazitako helburuak berdintasunaren alorreanEuropan dauden politiketan ere landu dira arian-arian. 1975az geroztik,Europar Batasunean ondare komunitario garrantzitsu bat sortu daberdintasunaren alorrean, eta jatorria Erromako Itunaren 119. artikuluan 5 kokatu ohi da. Zuzentarau, erabaki, ebazpen eta gomendio ugari ezarri dira,eta horiei eta Europako Erkidegoetako J ustizia Auzitegiko J urisprudentziariesker, Europar Batasunaren politika definitu da berdintasunaren a lorrean.

Berdintasunerako eskubidea eta bereizkeriarik ezaren eskubidea Europar

Batasuneko eta estatu kideetako tresna juridikoetan sartzeaz gain, EuroparBatasunak 80ko eta 90eko hamarkadetan, ekintza komunitarioko programabatzuk garatu zituen, emaitzen berdintasunean oinarrituta eta ekintzapositiboa desberdintasunari aurre egiteko estrategiatzat hartuta. Lan horrekahalbidetu zuen emakumeen eta gizonen berdintasunerako helburuanaurrera egiteko estrategiak eta edukiak garatzea. Esan daiteke azken urratsaAmsterdamgo Itunaren sinadura 6 izan zela. Izan ere, berdintasunarenprintzipioa enpleguarekin zerikusia ez zuten eremuetan bultzatzen hasi zen,ordura arte ez bezala, eta lehenengo aldiz, Europar Batasunaren misio 7 eta

3 1/2004 Lege Organikoa, abenduaren 28koa, genero indarkeriaren aurkako babes osorako neurrieiburuzkoa (BOE, 313 zk., 1994ko abenduaren 29koa).4 3/2007 Lege Organikoa, martxoaren 22koa, emakumeen eta gizonen artean benetako berdintasunalortzekoa (BOE, 71 zk., 2007ko martxoaren 23koa).5 EEB eratzeko Itunaren 119. artikuluan, lan berbera egiteagatik emakumeei eta gizonei berdinordaintzeko printzipioa ezartzen da (BOE, 1986ko urtarrilaren 1a). Gero, ordainketa-berarenprintzipioa Amsterdamgo Itunean jasotzen da “lan berbererako edo balio bereko lan baterako” (119.1art.).6 Amsterdamgo Itunak Europar Batasunaren Ituna eta Europako Erkidegoak eratzeko Itunak aldatuzituen, bai eta horiekin lotuta zeuden zenbait ekintza ere; 1977ko urriaren 2an sinatu zen (EEAO, 340,

1997ko azaroaren 10a; BOE, 1998ko abenduaren 17a).7 Amsterdamgo Itunaren 2. artikuluan ezartzen denez, “Batasunaren misioa izango da (…) emakumeeneta gizonen arteko berdintasuna sustatzea (…)”.



6

ekintza 8 zeharkako ba ten modura, itun batean genero-zeharkakotasuna sartuzen aurreneko aldia izan baitzen.

Gaur egun, Europar Batasuna emakumeen eta gizonen artekoberdintasunerako lan-plana (2006-2010) ezartzen ari da. Plan horretan sei

lehentasunezko jarduera-arlo ezarri dira:

1. Independentzia ekonomiko bera emakumeentzat eta gizonentzat.2. Bizitza pribatua eta jarduera profesionala uztartzea.3. Ordezkaritza bera erabakiak hartzerakoan.4. Emakumeen aurkako indarkeria modu oro erauztea.5. Estereotipo sexistak deuseztatzea.6. Berdintasuna sustatzea kanpo politikan eta ga rapenekoan.

Azkenik, interesgarria da Batzordearen “Emakumeen eta Gizonen artekoBerdintasuna – 2010” txostenean 9 aipatzen diren erronka eta orientabideakadieraztea. Txostenean adierazten denez, 2010ean Europako Batzordeakberretsi egingo du emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna sustatzekokonpromisoa, eta aipatu lan-planaren ordez (2006-2010) beste estrategia bathartuko du genero-berdintasunerako. Halaber, adierazten du beharrezkoadela genero-berdintasuna finkatuta geratzea Hazkunderako eta EnplegurakoLisboako Estrategia eguneratzerakoan eta Europar Batasunaren 2020rakoEstrategian.

Azkenik, adierazi beharra da go Nazio Batzuen jardueraren ba itan hitzartutakoakordioekin bat datozela Eusko J aurlaritzak berdintasunaren alorrean IX.Legealdirako ezarri dituen jarraibideak, eta ondorioz, Berdintasunerako V.Planaren helburuak.

Nazio Batuen Gutunetik eta Giza eskubideen Adierazpen Unibertsaletikabiatuta, NBEk hartu dituen akordio batzuen ondorioz, estatu kideakbehartuta edo premiatuta daude berdintasunaren printzipioa eta sexuarenaraberako bereizkeriarik ezaren printzipioa bermatzera. Euskal herri-aginteentzat erreferentzia garbia diren tresna nagusienen artean, aipatubeharrekoak dira:

8 3. artikulua aldatu da, eta beste idatz-zati bat gehitu da, 3.2:”artikulu honetan jasotako jardueraguztietan, Batasunaren helburua izango da emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunakdeuseztatzea eta berdintasuna sustatzea”.

9 Batzordearen txostena, Kontseiluari, Europako Parlamentuari, Europako Ekonomia eta GizarteKomiteari eta Eskualdeetako Komiteari, Brusela, 2009ko abenduaren 18a, COM(2009)694 amaiera.Urtero, Europako Batzordeak Udaberriko Europar Kontseilua informatzen du EBko estatu kideek

emakumeen eta gizonen berdintasunaren alorrean lortutakoaren gainean, eta etorkizuneko erronkaketa lehentasunak aurkezten ditu.



7

- Emakumearen eskubide politikoei buruzko konbentzioa 10.- Emakumeen aurkako bereizkeria modu oro deuseztatzeari buruzko

konbentzioa 11 eta Konbentzioaren Hautazko Protokoloa 12.- Emakumeen aurkako indarkeria ezabatzeari buruzko adierazpena 13.- Beijingo Adierazpena eta Nazio Batuen Emakumeei buruzko IV. Mundu-

konferentziako Ekintzarako Plataforma 14 eta ondorengo saioak Beijing+5(New York, 2000), Beijing+10 (New York, 2005) eta Beijing+15 (New York,2010).

Halaber, esan beharra dago esparru juridiko eta soziopolitiko hau kontuanhartu dela Berdintasunerako V. Plana Eusko J aurlaritzaren IX. Legea ldirakogobernu-plantzat hartzeko, beste 22 planekin batera eta beste 51 jardueraesanguratsurekin batera. Eta hala adierazten da IX. Legealdiko Planen eta

J arduera Esanguratsuen Egutegian, zeina 2010eko apirilaren 13an onartubaitzuen Eusko J aurlaritzak.

Berdintasunaren alorrean, EAEko administrazioek dituzten eskumenen etaegitekoen esparrua.

Euskal Herriaren Autonomia Estatutuak 15, 9.1. artikuluan, EspainiakoKonstituzioan xedatutakora igorrita, berdintasunerako eta sexuaren araberakobereizkeriarik ezaren eskubidea aldarrikatzen du, eta 9.2.d artikuluan xedatzenduenez, euskal herri-aginteek neurriak hartuko dituzte gizakien etagizataldeen askatasuna eta berdintasuna zinezko eta benetakoak izatekoba ldintzak eragiteko eta oztopoa k desagerrarazteko.

Bestalde, Gernikako Estatutuan, Euskal Herriaren eskumen esklusiboen artean,"Emakumeen egoera" jasotzen da, 10.39 artikuluan.

10 Nazio Batuen Biltzar Orokorrak onartua 640(VII) Ebazpenean, 1952ko abenduaren 20an. Sinatzekoeta berresteko irekia. 1954ko uztailaren 7an sartu zen indarrean. Espainian 1974ko apirilaren 14anizenpetu zen.

11

Nazio Batuen Biltzar Orokorrak onartua 34/1980 Ebazpenean, 1979ko abenduaren 18an. Sinatzekoeta berresteko edo atxikitzeko irekia; 1981eko irailaren 3an sartu zen indarrean. Espainiako Estatuak1983ko abenduaren 16an berretsi zuen Konbentzioa.

12 1999ko urriaren 6an, A/54/4 Ebazpenaz, Nazio Batuen Biltzar Orokorrak emakumearen aurkakobereizkeria modu oro deuseztatzeari buruzko Konbentzioaren Hautazko Protokoloa onartu zuen.

13 Emakumearen aurkako indarkeria deuseztatzeko Adierazpena Biltzar Orokorrak onartu zuen 48/104Ebazpenaz, 1993ko abenduaren 20an.

14 Nazio Batuek Emakumeei buruzko IV. Mundu Konferentzia antolatu zuen; Beijingen (Txina) egin zen,1995eko irailaren 4tik 15era. 189 estaturen ordezkaritzak izan ziren (horien artean, Espainiakoa), etabi dokumentu garrantzitsu adostu zituzten: Beijingo Adierazpena eta Ekintzarako Plataforma.

15 3/1979 Lege Organikoa, abenduaren 18koa, Euskal Herrirako Autonomia Estatutuarena (BOE, 306zk., 1979ko abenduaren 22koa).



8

Estatuko Administrazioaren eta Euskal Autonomia ErkidegokoAdministrazioaren arteko eskumen-esparru honetatik abiatuta,berdintasunaren alorrari dagokionez eta EAEko erakunde komunei eta EAEkoLurralde Historikoen 16 organo komunei dagozkien eskumenen esparruan,4/2005 Legeak berdintasunaren alorrean EAEko herri-aginteei dagozkieneskumenak ezartzen ditu:

- Euskal Autonomia Erkidegoko osorako erakundeei dagokie, emakumeeneta gizonen berdintasunaren arloan, bai legegintzako eskumena, baiarauak garatzeko eskumena, bai eta zuzeneko ekintza 17 ere.

- Euskal Autonomia Erkidegoko osorako erakundeek zuzeneko ekintzakabiarazi baditzakete ere, emakumeen eta gizonen berdintasunarenarloko arauak betearaztea lurralde historikoetako foru-organoei eta tokikoadministrazioari dagokie.

Toki Administrazioari dagokionez, Toki Araubidearen oinarriak arautzen dituenLegeak 18 28. artikuluan 19 ezartzen duenez, berez beste herri-administraziobatzuei badagozkie ere, udalerriek haien jarduera osagarri batzuk eginditzakete, bereziki, emakumearen sustapenari buruzkoak, besteak beste.

Eskumenen banaketa honetatik abiatuta eta Euskal Autonomia ErkidegokoAdministrazioari, Foru Administrazioari eta Toki Administrazioari dagozkienegitekoen inguruan, adierazi behar da horiek 4/2005 Legean ezarritadaudela, hurrenez hurren 5., 6. eta 7. artikuluetan.

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioari, Foru Administrazioari eta TokiAdministrazioari dagozkien eskumenak eta egitekoak garatzeko,Berdintasunerako V. Planean, “EAEn Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako V. Plana Kudeatzeko Eredua" atalean azaltzen diren

16 27/1983 Legea, azaroaren 25ekoa, Autonomia Elkarte Osorako erakundeen eta bertako lurraldehistorikoetako foru-organoen arteko harremanei buruzkoa (EHAA, 182 zk., 1983ko abenduaren10ekoa).

17 Lege honen ondorioetarako, honako hau da zuzeneko ekintza: interes orokorra dela-eta edobaldintza tekniko, ekonomiko edo sozial bereziak direla-eta, Euskal Autonomia Erkidegoaren lurraldeosoan modu bateratuan bete behar diren eginkizunak, programak edo zerbitzuak eskaintzeko

eskumena .

18 7/1985 Legea, apirilaren 2koa, Toki Araubidearen Oinarriak arautzekoa (BOE, 80 zk., 1985ekoapirilaren 3koa).

19 Artikulu horri dagokionez, aipagarria da Konstituzio Epaitegiaren 214/1989 Epaia, abenduaren21ekoa, 1.2 oinarri juridikoa, non honako hau argitzen den: 28. artikulua eskumen-klausula generikogisa konfiguratzen da; Legearen 2.1 eta 25. artikuluen agintez, sektoreko legegileak udal-erakundeeiaitortu behar dizkien eskumenetatik haratago, udalerriei gaikuntza ematen die beste administraziobatzuen berezko jarduerak osatzeko jarduerak egiteko. Esan nahi da, jarduera osagarri horiek ez

dutela trabarik edo kalterik sortzen Estatuari edo autonomia erkidegoei dagozkien eskumeneidagokienez.



9

erakunde, zuzendaritza, unitate eta lan-batzordeez baliatzen dira aipatuadministrazioak.

“EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V. Plana – IX. Legealdiko Jarraibideak” planaren izaera eta lan-estrategia.

Esan bezala, munduko, Europako, Estatuko eta autonomiako esparru juridikoeta soziopolitikoan, Eusko J aurlaritzak zenbait plangintza ona rtu dituberdintasunaren alorrean. Horiek egokituz joan dira -berdintasunaren alorraridagokionez- erakundeen eta entitateen lanera, legegintza-garapenera etagizarte-beharretara:

- “EAEko Emakumeentzako Ekintza Positiboko Plana (1991-1994)”, Eusko J aurlaritzak 1991ko maiatzaren 7an onartua.

- “EAEko Emakumeentzako Ekintza Positiboko II. Plana”, Eusko J aurlaritzak1995eko abenduaren 29an onartua.

- “EAEko Emakumeentzako Ekintza Positiboko III. Plana. Genero-ikuspegiapolitika publikoetan”, Eusko J aurlaritzak 1999ko abenduaren 21ea nonartua.

- “EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako IV. Plana. VIIILegea ldirako J arraibideak”, Eusko J aurlaritzak 2006ko irailaren 26anonartua.

Beraz, Eusko J aurlaritzak berdintasunaren alorrean egindako plangintzentradizio luze ba ten oinordeko da Berdintasunerako V. Plana.

Bestalde, 4/2005 Legearen 15. artikuluan adierazitakoarekin bat etorriz,Berdintasunerako V. Plana orokorra da, helburu estrategikoak etaoperatiboak adierazten ditu, eta horiek betetzeko, EAEko herri-aginte guztiekpa rte hartu behar dute IX. Legea ldian.

Berdintasunerako V. Plana, horrenbestez, gidaplan izateko asmoz sortu da.Hau da, planaren xedea ez da berdintasun-politikak nola garatu adieraztea,IX. Legealdian gizartean zein aldaketa lortu nahi diren jakitera ematea baizik.Izan ere, gerora, J aurlaritzako sailetako, foru aldundietako eta udaletakoberdintasun-plan estrategikoek zehaztuko dituzte esku hartzeko estrategiak,planteatutako aldaketak lortzeko garatu beharreko jarduerak eta lan-prozesuak, bakoitzak bere esku-hartze eremuan, eskumen-eremuan eta

jarduteko lurralde-eremuan.

Lanerako estrategia -Berdintasunerako V. Planaren egituran jasotzen da-berdintasun-politika publikoek bultzatutakoa da , alegia, estrategia dua la:

1. Zeharkako berdintasun-politikak; hau da, genero-ikuspegia euskalpolitika publikoetan txertatzea.



10

2. Berdintasunerako berariazko politikak, emakumeen eta gizonenberdintasunaren helburua betetzen aurrera egiteko berariazko neurrienedo ekintza positiboen bidez.

Beraz, Berdintasunerako V. Planaren izaera eta lan-estrategia kontuanhartuta, adierazi behar da zer lortu nahi den Berdintasunerako V. Planarekin:

1. Berdintasunerako politika zeharkakoak gara daitezen bultzatzea, hauda, genero-ikuspegia txertatzea Euskal Autonomia ErkidegokoAdministrazioko, Foru Administrazioko eta Toki Administrazioko politikapublikoetan.Berdintasunerako V. Planak hasierako arlo bat du: “Emakumeen etaGizonen Berdintasunaren aldeko Gobernantza”; berdintasunarenaldeko gobernantza hobetzeko helburuak aipatzen dira.

Berdintasunerako V. Planaren xedea ez da erakundeekberdintasunaren alorrean nola lan egin behar duten esatea. Hala ere,4/2005 Legeak oinarrizko betekizun batzuk ezartzen dizkie erakundeei,ez bakarrik berdintasunaren alde lan egiteko moduan egoteko, baiziketa berdintasunaren printzipioa erakundean bertan, erakundearenfuntzionamenduan eta jardueran txertatzeko, politika publikoenga rapena hobetuz eta berrantolatuz. Horrela, Eusko J aurlaritzako sailek,foru aldundiek eta udalek abiarazitako politiketan genero-ikuspegiatxertatzeko alderdirik oinarrizkoenak jasotzen eta zabaltzen dituhasierako arloak.

2. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioek berdintasunerako politikaberariazkoak ezartzea, nork bere esku-hartze eremuan, eskumen-eremuan eta jarduteko lurralde-eremuan.Berdintasunerako V. Planean, berdintasunerako berariazko politikengarapenean, esku hartzeko 3 ardatz aipatzen dira (emakumeenahalduntzea eta balioen aldaketa; gizarte-antolaketa erantzukideaeta emakumeen aurkako indarkeriari aurre egiteko helburuak).Ardatzak programetan eta helburu estrategiko eta operatiboetanbanatuta daude.

Adierazi beharra da go Eusko J aurlaritzak berdintasunaren alorrean onartuduen plangintzaren esparruan –lehen aipatu dugu-, Foru Administrazioakberdintasunerako foru-plan estrategikoen bitartez zehaztu duela aipatuplangintza. Hain zuzen ere, gaur egun:

- Arabako Foru Aldundia: Emakumeen eta Gizonen BerdintasunerakoArabako III Foru Plana egiten ari da.

- Bizkaiko Foru Aldundia: Emakumeen eta Gizonen arteko Aukera-berdintasunerako Bizkaiko III. Plana (2009-2011) ezartzen ari da.

- Gipuzkoako Foru Aldundia: Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako

Gipuzkoako Foru Plana (2008-2011) garatzen a ri da .



11

Toki Administrazioari dagokionez, 4/2005 legearen ezarpenari buruz 2008anegindako tarteko ebaluazioan adierazten denez, 47 udalerri eta 2mankomunitate ari dira berdintasunerako plan estrategikoak ezartzen.

EAEko herri-aginteen politika eta ekintza guztietan genero-ikuspegia

txertatzea 4/2005 Legeak aipatzen du 3.4 artikuluan; herri-aginteen jardueraarautu eta bideratu behar duten printzipio orokorretariko bat da. Hain justuere, politika publikoek gizarte-kohesioa eta gizarte berdinzaleago ba teraikitzea ahalbidetu behar dute, politika publikoen antolamendu etagarapena hobetzearekin ba tera.

Politika publikoetan genero-ikuspegia txertatzearen indarretako bateraginkortasuna da, alegia, esku hartu beharreko gizarte-testuinguruari buruzzehatz eta sakon jakitea eragiten du, eta ondorioz, politiken kudea ketaeraginkorragoa eta efizienteagoa izatea ahalbidetzen du, eta horrenbestez,gai publikoak egoki gobernatzea.

Ikuspuntu horretatik, genero-zeharkakotasunaren edo genero-mainstreamingaren politikak zuzen-zuzenean lotuta daude gobernantzarenideiarekin. Kontzeptu hori gero eta gehiago erabiltzen da herri-aginteen esku-hartzearen kalitatea, eraginkortasuna, efizientzia eta orientabide onaizendatzeko, eta batzuetan "gobernatzeko modu berri bat" gisa definitzendena legitimatzeko baliatzen dute herri-aginteek.

Horregatik, hain zuzen ere, ez da harritzekoa zeharkako genero-politiketanespezialista direnen Taldeak (EG-S-MS), Europako Kontseiluak deituta 1995ean

bildu zenean, honela definitzea zeharkakotasuna edo genero-mains t reaming a:

“Prozesu politikoa k antolatzea , hobetzea , garatzea eta eba luatzeada; beraz, neurri politikoak hartzen parte hartzen duten eragileekgenero-berdintasunaren ikuspegia sartu behar dute politikaguztietan, maila guztietan eta urrats guztietan”.

Horregatik, EAEko administrazio publikoen eskumen-esparrutik abiatuta,Berdintasunerako V. Plana Eusko J aurlaritzako sail guztientzat, forualdundientzat eta udalentzat da . Berdintasunerako V. Planeko helburu

operatiboetan, horietako bakoitzean inplikatuta da uden administrazioakidentifikatu dira. Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioari dagokionez,inplikatuta da uden sailak aipatu dira; ez dira zehaztu, ordea, helburuenarabera sail ba koitzean inplikatuta geratzen diren sektore publikoa etazuzendaritzak.

Eusko J aurlaritzako sailen, foru aldundien eta udalen plan estrategikoekxehetasun handiagoz zehaztu beharko dute, zein zuzendaritza, arlo, zerbitzueta sektore publiko geratuko diren zuzenean edo zeharka inplikatutaplanetan adierazten diren helburu operatiboetan.



12

Berdintasunerako V. Planerako baliabide ekonomikoak eta giza baliabideak.

Berdintasunerako V. Planak, gidaplana den aldetik, koordinatuta eta orokorkiadierazi behar ditu EAEko herri-aginteen jarduera bideratu behar duten

jarraibideak eta gidalerroak, eta aipatu den bezala, berdintasunaren

helburuan aurrera egiteko ezinbestekotzat jotzen diren helburu estrategikoaketa operatiboak adierazten ditu. Halaber, datozen lau urteetarakolehentasunezkotzat jotzen diren aldaketa sozialak aipatzen ditu, ezarribeharrekoak diren prozesuak eta jarduera zehatzak zehaztu gabe.

Berdintasunerako V. Planak, gidaplan orokorra denez, ez du esku hartzekoestrategiarik nahiz jarduerarik aipatzen. Beraz, ez du eragin ekonomikorik.

Eusko J aurlaritzako sailetako, Foru Aldundietako eta udaletako berdintasun-planetan adieraziko da, hain zuzen ere, Berdintasunerako V. Planean ezartzendiren helburuak betetzeko zein jarduera egin behar diren eta nola, eta aipatuhelburuak lortzeko behar diren baliabide ekonomikoen aurreikuspena. Planhoriek, bestalde, Berdintasunerako V. Plana onartu ondoren egin behar dira,4/2005 Legearen 15.2 eta 15.3 artikuluetan a dierazitakoaren a rabera.

Horregatik hain zuzen, Berdintasunerako V. Planak ez ditu aipatzen helburuaklortzeko behar diren giza baliabideak. Zehaztuta daude, ordea, “EAEkoEmakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V. Plana Kudeatzeko Eredua”riburuzko atalean ikusten den bezala, Berdintasunerako V. Plana garatzekobeharrezko diren erakundeak, zuzendaritzak, unitateak… eta lan-egiturak(erakundearteko eta sailarteko koordinaziokoak, eta gizarte partaidetza etalankidetzakoa k); horiek Jaurlaritzako sailen, foru aldundien eta uda len planestrategikoen bidez zehaztuko d ira.

Plan estrategiko horietan adieraziko dira zein giza baliabide behar direnBerdintasunerako V. Planean aipatutako helburuak betetzeko beharrezkodiren lan-prozesuak eta jarduerak abian jartzeko.



13

AURKIBIDEA

AURKEZPENA ............................................................................................................ 2

AURKIBIDEA............................................................................................................ 13

SARRERA .................................................................................................................14

I. EA E- KO EM A KUM EEN ETA G IZO NEN BERDIN TA SUNERA KO V . PLA NA REN

PRO FILA REN D ESKRIBA PENA ........................... ............................ .......................... 15

II. PLA NA PRESTA TZEKO METO DO LO G IA ......................... .......................... .......... 19

1. KAPITULUA:......................................................................................................... 22

EMAKUMEEN ETA GIZONEN BERDINTASUNERAKO GOBERNANTZA ...................22

I. M A INSTREA M ING A ETA G O BERNA NTZA ........................................................... 23

II. BERDIN TA SUNA REN A LDEKO G O BERNA NTZA HO BETZEKO NEURRIA K.......... . 28

2. KAPITULUA:......................................................................................................... 63

BERDINTASUN GAIETAN ESKU HARTZEKO ARDATZAK ..........................................63

I I .. E E M M AA K K U U M M E E AA K K AA H H AA LLD D U U N N T T Z Z E E AA E E T T AA B B AA LLI I O O AA K K AA LLD D AA T T Z Z E E AA ............................... 69

I I I I .. AA N N T T O O LLAA K K E E T T AA S S O O Z Z I I AA LL E E R R AA N N T T Z Z U U K K I I D D E E AA R R E E N N AA R R D D AA T T Z Z AA ..................................... 114

III. ARDATZA EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA...........................................136

3. KAPITULUA:.......................................................................................................158

EMAKUMEEN ETA GIZONEN BERDINTASUNERAKO V. PLANA KUDEATZEKO EREDUA EAEn................................................................................................... .....158

I. KUDEAKETA EGITURAK......................................................................................161

KUDEAKETA EREDUAREN 1. FASEA: PLANGINTZA ..............................................168

KUDEAKETA EREDUAREN 2. FASEA: EZARPENA ..................................................174 KUDEAKETA EREDUAREN 3. FASEA: EBALUAZIOA ..............................................179



14

SARRERA



15

I I .. E E AA E E - - K K O O E E M M AA K K U U M M E E E E N N E E T T AA G G I I Z Z O O N N E E N N B B E E R R D D I I N N T T AA S S U U N N E E R R AA K K O O V V .. P P LLAA N N AA R R E E N N P P R R O O F F I I LLAA R R E E N N D D E E S S K K R R I I B B AA P P E E N N AA

EAEko Em a kum e en e ta G izon en Be rd in ta sune ra ko V. Pla na (aurrerantzean,Berdintasunerako V. Plana) Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005Legeak, otsailaren 18koak, agindutakoaren ondorio da. Horrela, IX.legegintzaldi honetan, «euskal botere publikoek emakumeen eta gizonenberdintasunaren arloan izango dituzten jarduerak orientatzeko jarraibideaketa gidalerroa k modu koordinatu eta orokorrean jasoko dira».

Eusko J aurlaritza berria eratu den honetan prestatuko da plana, eta aurreko

legealdiarekin alderatuta aldaketa eta hobekuntza nabarmenak egitekoasmoa dute. Nahi horrek berdintasun politiketan ere izango du eragina.

Horrek, baina, ez du esan nahi EAEn orain arte egindako ibilbidea arbuiatukoduenik. Aitzitik, dokumentu hau egiteko, sakonki aztertu ditu bideko indar etaekarpenak, orain arte lortutakoa kapitalizatzeko eta helburuak betetzekoestrategiak optimizatzeko.

Be r d in t a su n p o l it ik e n g a ra p e n a Eu sk a l A u t o n o m ia Erk id e g o a n

Bilakaera garrantzitsua izan dela adierazten digu 4/2005 Legea etaberdintasunerako lau plan autonomiko onartu izanak (1991-1994, 1995-1998,1999-2005, 2006-2009), baita hainbat mailatako erakundeetan gero etaplangintza estrategiko gehiago gauzatzeak eta gizartean zein enpresapribatuaren esparruan plan espezifikoak sortu izanak. Horri guztiari esker,gainera, zabaldu egin dira gizarte eragileen eta erakundeen jakintza etaautonomia berdintasunaren arloari dagokionez.

Berdintasunerako IV. Planak –4/2005 Legea onartu ostean egindakolehendabizikoak–, aurrerapen nabarmenak ekarri zituen besteekin alderatuta,hainbat lehentasun finkatu zituelako berdintasun arloan aurrera egiteko eta,aldi berean, plangintzaren eraginkortasuna hobetu zuelako.

Planaren egiturak, ardatz estrategikoetan eta lehentasunetan oinarrituta,berebiziko garrantzia izan zuen Legearen eta emakume zein gizonenberdintasun plangintzaren arteko harremana koordinatzean eta fintzean.Bestalde, zehaztutako helburuei eta programei esker, erakundeen plangintzaare homogeneoa goa izan zen.

Kudeaketari dagokionez, Berdintasunerako IV. Planak ahalegin berezia eginzuen lan egiteko moduak sistematizatzen. Hori horrela, adierazle ugari eta



16

kudeaketarako hainbat tresna aurreikusi zituen, berdintasuna lortzeko bideanoihartzun eta eragin handiagoa izateko.

Hala ere, beti izaten da hobetu beharreko esparrurik, baita erakundeen etaeragile sozialen eskakizunik ere. Eta horiei guztiei erantzuna ematea da

Berdintasunerako V. Plan honen eta, oro har, IX. legegintzaldiaren berdintasunpolitiken abiapuntua.

• Lehenik eta behin, bizkorrago egin behar da plangintza prozesua.Plangintza xumeago, operatiboago eta zehatzagoak egin behar dira,planak eraginkorragoak izan daitezen. Era berean, EAEko berdintasunpolitiken dokumentu gidaria sinpleagoa eta erabilerrazagoa izateakomeni da.

• Emakumeek bizi duten desberdinik gabeko egoera ez da aldagaitza;

konplexua eta hainbat dimentsiotakoa baizik. Hortaz, sailen etaerakundeen arteko elkarlana bultzatu beharra dago, helburuakerdiestera bideratutako estrategiak eta ekimenak zehaztuta. Gainera,administrazioetako zenbait sailek ere esku hartu behar dute, betierekoordinatuta.

• Berdintasunerako IV. Planean jasotako adierazleak hobekuntzaren ispiludiren arren, nahitaezkoa da adierazle horiek zehazten jarraitzea eta,batez ere, horien eraginkortasuna areagotzea. Horren guztiaren bidez,berdintasun politiken nondik norakoa zehazteko erraztasunak emannahi dira; hots, berdintasuna erdiesteko elementu egokienak zein diren,zein arlotan ematen diren aurrerapausoak azkarren, zein diren oztoponagusiak, etab . Berdintasun politikek zer-nolako eragina duten jakinda,hobeto finkatu ahal izango ditugu eraginkortasun handienekoestrategiak eta tresnak, baita erakundeen esku-hartzea indartubeharra dagoen esparruak ere.

• Zaila denez berdintasun politikak arestian aipatutako irizpideen araberakudeatzea, garrantzitsua da elkarlanean sakontzea eta sailen zeinerakundeen arteko koordinazioa sustatzea. Hori guztia ez dainposizioaren, errezeta errazen edota ohiko tresnen bidez etorriko;erakunde bakoitzaren esperientziaren, ezagutzaren eta elkarlanarenbitartez baizik.

• Azkenik, esan dezagun aurreko legegintzaldian ugaritu egin direlaberdintasun arloko plangintzak, eta sendotu egin direla lan egiturak.Horri esker, berdintasun politika osoagoak presta ditzaketeadministrazioek; laguntza eta aholkua emateko tresna hobeak dituzteeskura, eta elkarlanean eta koordinatuta modu azkarragoan eta

eraginkorragoan aritzeko lan egiturak eta prozesuak.



17

Be rd in t a su n e ra k o V . Pla n a re n p ro f ila

Esandako guztia a intzat hartuta, Plan honen ekarpen nagusia gidari modukoaizatea da. Izan ere, berdintasuna erdiesteko beharrezko diren helburuestrategiko eta operatiboak zehazten baititu, baina esku hartzeko eta

jarduteko estrategiak finkatu gabe, erakunde bakoitzaren esku utzi ba itu jardunbidea diseinatzeko zeregina, horien kanpo zein ba rne errealitateanoinarrituta.

Beraz, Berdintasunerako V. Planak ez du aurreko planen kutsu estrategikoa.Lehenagoko planek xehetasunez zehazten zituzten jarraitu beharrekoestrategia eta helburuak erdiesteko egin beharreko jarduerak.

Dokumentu honen helburua, beraz, legegintzaldi honetan emakumeen etagizonen arteko berdintasunaren alorrean botere publikoek egin beharreko

lana bideratuko duten esku-hartze ildoak eta jarraibideak ezartzea da.Horretarako, agiri honetan daude bilduta datozen lau urteotan lehentasunaeman behar zaien gizarte aldaketak. Nolanahi ere, dokumentu honetan ezdaude zehaztuta adierazitako helburuak lortzeko beharrezko prozesuak eta

jarduerak. Laburbilduz, galdera honi erantzuten dio: emakumeen eta gizonenarteko zein hutsunek dute lehentasuna datozen lau urteotarako?

Berdintasunerako V. Planaren helburua ez da denek lana modu bereanegitea, ba ina bai norabide berean.

Abantaila nabarmena da hori. Horretarako, baina, ahalegin berezia eginbehar izan da ondorengo arlo hauetan:

• Berdintasunaren arloko lehentasunak sailkatzen eta kontzeptuakegituratzen.

• EAEko administrazioen helmugak edo egoerak argitzen.

• Esku-hartzearen zentzua arintzen eta sinpletzen, logika bateratua izandezan. Horrela, diagnostiko zehatzetan oinarrituta daude jarraibideak,arlo jakin horiek zergatik landu behar diren azaltzen baitute.

• Berdintasun politiken kudeaketa hobetzen, ekintzen eragina hobetoneurtuta. Horretarako, ezinbestekoa da berdintasun gaien ingurukoinformazioa partekatzeko sistema eraginkorra sortzea, baita ebaluaziotresnak gainbegiratzea eta optimizatzea ere.

Hala ere, administrazioetan plangintza edo programazio estrategikoakdiseinatzean sor daitezkeen beharrak asetzeko gauza izan behar du ereduhorrek; hots, helburuak, lorbideak eta kronograma zehazteko lagungarria.



18

Zeregin hori erraztearren, gehiago landu behar dira kudeaketa tresnak; aldehorretatik, hainbat tresna, prozesu eta egitura lagungarri sortuko ditugulegegintzaldi honetan:

• erakunde bakoitzak proposatutako helburuak betetzeko jardunbideegokienak zein diren zehazten laguntzeko;

• eguneroko plangintza finkatzeko lanetan laguntzeko, sailen etaerakundeen arteko elkarlana indartuz.

D o k u m e n t u a r e n e g it u ra

Dokumentuak argi eta ga rbi bereizitako hiru zati ditu:

• Lehen kapituluan, berdintasunaren aldeko gobernantza hobetzekoneurriak proposatzen dira. Nahiz eta Berdintasunerako V. Planarenhelburua ez den erakundeek berdintasunaren arloan nola aritu beharduten azaltzea, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005Legeak erakundeek bete beharreko oinarrizko baldintza batzukezartzen ditu; ez soilik berdintasunaren alde lan egiteko moduanegoteko, baizik eta berdintasunaren printzipioa erakundean bertan etabere funtzionamenduan txertatzeko ere. Kapitulu honetan, erakundeakezarritako politiketan genero ikuspegia txertatzeko beharrezkoak diren

oinarrizko arloak azaltzen dira.• Bigarren kapituluan, IX. legegintzaldirako proposatutako gizarte

aldaketaren erronkak azaltzen dira. Hiru ardatz dituzte: Emakumeakahalduntzea eta beren balioak aldatzea, Erantzukidetasuneanoinarritutako gizartearen antolakuntza eta emakumeen aurkakoindarkeria. Ardatz horietako bakoitzean, lana egiteko moduaegituratzeko bizpahiru programa proposatzen dira. Gizartediagnostikoek programen helburu estrategikoak marrazten dituzte, etagizon-emakumeen arteko desberdintasun nagusiak identifikatzen

dituzten helburu operatiboetan zehazten.

Lehen eta bigarren kapituluak bereizi izanak ez du esan nahi, inolaz ere,ba tak besteak baino garrantzi handiagoa duenik. Biak dira oinarrizkoakberdintasun politika eraginkorrak garatzeko. Batetik, administrazioguztiei dagozkien zeharkako neurriak daude, eta, bestetik,administrazioen arlo bakoitzaren eskumenen eta herritarren beharrenarabera esleitu beharrekoak.

• Hirugarren kapituluak proposaturiko kudeaketa ereduari egiten dio

erreferentzia. Horrek garrantzia berezia du, erraztu egiten duelakoaurreko kapituluetan zehaztutako helburuak lortzeko lan prozesua.



19

Kapitulu horretan, kudeaketarako egiturak eta hiru faseak datozazalduta (plangintza, ezarpen eta ebaluazio faseak).

IIII.. P P LLAA N N AA PPRREESS T TAA T TZZEEK K OO MMEE T TOO DDOO LLOO GG IIAA

Dokumentua prestatzeko, kontsultak egin dizkiegu EAEko administraziopublikoei eta gizarte eragileei, eta ondoren haien ekarpenak alderatu etaproposamenak eskatu dizkiegu.

Behin proiektua abian jarri ostean, lehen urratsa Berdintasunerako V. Planarenoinarrizko ildoa definitzea izan zen. Emakundeko buruekin eta teknikariekinosatutako lantaldeen bitartez, aurreko berdintasunerako planen alde onaketa hobetzeko modukoak aztertu genituen, eta Berdintasunerako V. Planarenegitura eta eredua prestatu. Planaren egitura nagusiaren lehen zirriborroasortu genuen beraz; ardatz, programa eta helburu estrategikoen lehenproposamena jasotzen zuena. Zirriborro eskematiko eta ireki horrek ondorengofaseetarako lan tresna gisa balio izan zigun.

Irailean eta urrian, Emakundeko Zuzendaritzak alde biko bilerak egin zituenGobernuko sailekin, gorpuzten ari zen prozesuari buruz informazioa ematekoeta lankidetzarako akordioak lortzeko.

Arlo teknikoari dagokionez, berdintasun gaietan espezializatutako Eusko J aurlaritzako, Foru Aldundietako eta udaletako hainbat sailetako teknikariekindeialdi irekiak egin ziren: planaren egitura nagusia jasotzen zuen zirriborroaaurkeztu zitzaien teknikariei eta gogoeta eta ekarpenak egitera bideratutakobitartekoak eta materialak jarri ziren haien esku.Bakoitzak bere kabuz landuzituen material horiek, hilabetez, eta gero, bigarren deialdi batean, denenartean aztertu zituzten. Berdintasunerako V. Planari egingo lizkioketenaldaketak, ekarpenak eta hobekuntzak izan zituzten mintzagai. Amaitzeko,prozesuaren emaitzaren berri emateko azken bilera bat deitu zuten.

Zirriborroa emakumeen elkarteei, sindikatuetako berdintasun batzordeei etabeste hainbat elkarteri ere aurkeztu genien, plana lantzeko prozesuan partehartzeko aukera izan zezaten.

Hilabete baino gehiagoz, erakundeen zein gizarte eragileen iritziak etaekarpenak jasotzeko gune bat egon zen martxan Emakunderen web orrian.Ekarpen horiek guztiak eztabaida taldeetan aztertu genituen gero. Eraberean, elkarteen barnean hausnartze prozesuak bultzatu genituen, partehartzen zuten erakundeen eta pertsonen kopurua handitzeko asmoz. Deialdihorien ondorioz, 150 pertsona baino gehiagok hartu zuten parte eta 275ekarpen egin zituzten orotara. Ekarpen horiek berraztertu eta azken deialdibat egin genuen, ekarpen horietatik zein sartu genituen, zein ez, eta zergatikazaltzeko.



20

Zirriborro hori Emakundeko Zuzendaritza Kontseiluan, Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako Erakundeen Arteko Batzordean, eta Eusko J aurlaritzakoEmakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Sailen Arteko Batzordean aurkeztuzen eta gero, ekarpen eta gomendioak jasotzeko tartea ireki zen eta horiekaztertu ostean, II. zirriborroan txertatu ziren.

Testua berrikusi ondoren, Eusko J aurlaritzaren web orriko «Irekia» guneanargitaratu zen. Gune horrek ekarpenak egiteko eta elkarlanerako blog bateskaintzen du. Ondorioz, zazpi agiri sortu ziren 21 ekarpenekin, blogean zazpiiruzkin jaso ziren eta Emakundek, beste bide batzuetatik, 106 ekarpen jasozituen; hau da, 134 ekarpen guztira.

J endaurrean jartzetik lortutako ekarpenekin III. zirriborroa prestatu zen etaEmakunderen Zuzendaritza Batzordeari igorri zitzaion onar zezan. Azkenean,Gobernu Kontseiluak izenpetu zuen Emakumeen Eta GizonenBerdintasunerako V. Planaren behin betiko testua.



21

BERD INTA SUNERA KO V . PLA N A EG ITEKO PRO ZESUA REN LA BURPENTA ULA :

1. Planaren oinarrizko orientazioa: egiturarenanalisi orokorra eta definizioa

Irailaren 1etik 18ra

2. Proiektuaren aurkezpen politikoa Iraila eta urria

3. Proiektua erakundeei aurkeztea etaekarpenak jasotzea

Urriaren 7tik azaroaren 13ra

4. Proiektua elkarteei aurkeztea etaekarpenak jasotzea

Urriaren 6tik azaroaren 13ra

5. Helburu operatiboak zehaztea Urriaren 14tik azaroa ren 13ra

6. Helburu operatiboak alderatzea etaerakundeen eskumenak zehaztea

Urriaren 7anAzaroaren 26anAbenduaren 2an

7. Emakundeko teknikariekin barne lana Azaroa ren 20tik abenduaren3ra

8. V. Planaren I. zirriborroa prestatzea Abenduaren 9tik 18ra

9. I. zirriborroa Emakundeko ZuzendaritzaKontseiluari aurkeztea

Urtarrilaren 11n

10. I. zirriborroa BerdintasunerakoErakundeen Arteko Batzordeari aurkeztea

Urtarrilaren 14an

11. I. zirriborroa Berdintasunerako SailenArteko Batzordeari aurkeztea

Urtarrilaren 26an

12. Ekarpenak jasotzea Otsaila

13. V. Planaren II. zirriborroa idaztea Martxoaren 1etik 18ra

14. J endaurrean erakustea Apirilaren 22tik maiatzaren17ra

15. V. Planaren III. zirriborroa idaztea Maiatzaren 18tik 27ra

16. III. zirriborroa Emakundeko ZuzendaritzaKontseiluari aurkeztea

ekainak 9

17. Gobernu Kontseilua __________



22

1. KAPITULUA:

EMAKUMEEN ETA GIZONEN

BERDINTASUNERAKOGOBERNANTZA



23

II.. M M AA I I N N S S T T R R E E AA M M I I N N G G AA EE T TAA GG OO BBEERRNNAANN T TZZAA

Gaur egungo egoeran (krisi ekonomikoan murgilduta, administrazioa

konplexua eta hedatzeko joera duena izanik, eta herritarrek erakundeekikogero eta mesfidantza handiagoa duten honetan), beharrezkoa daGobernuaren ekintzak sakon ezagutzea, hobetu ahal izateko. Ez da nahikoaerakundeen egiturak eta prozedurak ondo diseinatzea; horrez gain, prozesuerrealak eta emaitza eraginkorrak izango dituzten politika publikoak beharditugu. Plangintza eta kudeaketa publikoaren ardatz bihurtu zaizkiguAdministrazioaren modernizazioa, eraginkortasuna (bai helburuak lortzearibegira, bai eraginkortasun ekonomikoa) eta, batik bat, gobernuenlegitimitate demokratikoa.

Emakumeen eta gizonen berdintasunerako politikek ezin diote planteamenduhorri ihes egin. Politika publikoetan emakumeen eta gizonen artekoberdintasuna bultzatzeko ikuspegi berriena mains t r eaminga delakoa da.Ikuspegi horren arabera, pixkanaka txertatu behar da genero ikuspuntuaerabaki publikoak hartzeko prozesuaren fase guztietan, eta prozesuanzeresana duten eragile eta partaide guztien inplikazioa behar dirahorretarako. Ikuspegi horren helburua berdintasun politikek gizarteanbenetako eragina izatea da, aginte publiko guztiak elkarrekin koordinatutaberdintasunezko gizartea eraikitzeko bidean bat eginda .

Mainst reaming kontzeptua hasiera batean Nazio Batuetako EmakumearenEgoera J uridikoaren eta Sozialaren Batzordeak proposatu zuen lehen aldiz,1987an. Ondoren, estrategia orokor moduan hartu zuen Emakumeen etaGizonen Aukera Berdintasunerako Europar Batasuneko Epe Ertainerako III.Ekintza Programak (1991-1995). Dena den, 1995ean sartu zen mains t reaming kontzeptua nazioarteko politikagintzan; hain zuzen ere, Nazio BatuenErakundeak antolatuta Pekinen egin zen Emakumeari buruzko IV. MunduBatzarrean onartutako Ekintza Plataformaren bitartez; bertan, gobernueiberen ekimenetan genero ikuspegia kontuan har zezatela eskatu zitzaien.

Mains t r eaming kontzeptuak esanahi desberdinak hartzen ditu, definizioanazpimarratzen dituen osagaien arabera: emakumeen eta gizonen arteanezberdintasunak daudela aitortzen duen ikuspegi gisa uler daiteke (bizibaldintzetan, egoera sozial, ekonomiko eta kulturalean eta beharretan) eta,beraz, politika publikoak erabakitzean, antolatzean, gauzatzean ereebaluatzean ere islatzen direla, berdintasuna lortze aldera. Era berean,estrategia gisa uler daiteke, berdintasuna agintari publikoen jardueretakoesparru eta ekintza guztietan aplikatu nahi duena. Estrategia hori prestatzekoprozesua konplexua da, eta beharrezkoa da erabakiak hartzeko orduaneragile instituzionalen eta sozialen lankidetza eta adostasuna jasotzea, etaprozesu horretan emakumeek ere parte hartzea. Hori guztia kontuan hartuta,honela definitu ohi da mains t reaming a:



24

«Prozesu politikoak antolatzea , hobetzea , garatzea eta ebaluatzea ,neurri politikoak hartzeko orduan zeresana duten aktore guztiekpolitika, maila eta etapa guztietan sar dezaten generoberdintasunaren ikuspegia» (Europako Kontseilua, 1998).

Mainst reaming a, beraz, helburu eta tresna da aldi berean: emakumezkoeneta gizonezkoen berdintasuna lortzeko helburua da batetik, eta erabakiakhartzerako orduan hobekuntzarako tresna bestetik. Prozesu politiko etaprozedura tekniko gisa ulertu behar da, beraz.

Mainst reaming erako baldintzak

Badira baldintza orokor batzuk, genero ikuspegia erakunde publikoen jardueran sartzeko lagungarri direnak. EAEko Emakume eta GizonenBerdintasunerako V. Planak hain zuzen ere baldintza horiek bultzatu nahi ditu,

ikuspegi horrek arrakasta izateko ahalik eta aukera gehien izan ditzan.• Berdintasunaren jakintza eta neurria: abiapuntuak holistiko eta

integrala izan behar du, gizarteko eta ekonomiako a lderdi desberdinakuztar ditzan; esaterako, familia, lana, politika, kultura, sexualitatea,indarkeria eta abar. Horretarako, ezinbestekoa da gizarteko egoerabehar beste ezagutzea; hots, generoen arteko harremanak benetannolakoak diren eta gizon-emakumeak gizartean zein baldintzetan bizidiren. Aintzat hartu behar da politika publikoek pertsonengan duteneragina; horretarako, batetik, beharrezkoa da esparru sozial

desberdinetan ikerketak eta azterketak egitea, eta, bestetik, estatistikaeta datu fidagarrien bitartez esanguratsua den informazio guztia

jasotzea.

• Agenda politikoaren arlo guztietan txertatzea: ezinbestekoa daerakunde publikoek sexuen arteko berdintasunaren aldeko konpromisopolitiko irmoa hartzea. Horretarako, ardura politikoa duten pertsonekargi erakutsi behar dute berdintasuna eragozten duten oztopo guztiakkentzeko borondatea dutela eta eraldaketa prozesu horretanerantzukizuna daukatela. Era berean, moldatu egin behar dituzteberdintasunerako politika espezifikoak, konplexutasunari erantzutekoga i izateko.

• Emakumeen parte-hartzea erabakiak hartzeko orduan: sekulakogarrantzia du emakumeek erabaki publikoak hartzeko prozesu osoanparte hartzeak. Parte-hartzea emakumeen interesak kontuan hartukodirela bermatzeko ezinbesteko baldintza da. Premisa horrek gogoetaegitea eskatzen du erakundeetan eta erabakiak hartzeko eremuetanemakumezkoek duten ordezkaritzari eta emakumeen eta gizonenpresentziaren parekotasunari buruz, berdintasun legea aplikatuz.



26

Ikuspegi horretatik, mains t reaming ak bat egiten du gobernantzarenideiarekin. Azken kontzeptu hori gero eta gehiagotan erabiltzen da herri-agintarien esku hartzearen eraginkortasuna, kalitatea eta ildo egokiaadierazteko, eta beren zilegitasunaren oinarria ematen die herri-agintariei.«Gobernatzeko modu berria» esaten zaio batzuetan. Gobernantzakontzeptuak erabakiak hartzeko eta erabaki horiek gauzatzeko prozesuan

jartzen du arreta; hau da , administrazioak berdintasunerako politikagintzanildo ona ziurtatzeko abian jartzen dituen mekanismoak aztertzen ditu.

Horregatik zuzendu dio EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V.Planak bere lehen atala berdintasunaren aldeko gobernantza hobetzeari:mains t reaming a gauzatzeko oinarrizko alderdiak jasotzearren, Emakumeeneta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legeak ezarritakoabetez.

Bere printzipio orokorren artean, 4/2005 Legeak genero ikuspegia herri-aginteek aurrera eramaten dituzten politika eta ekintza guztietan txertatzekoaldarrikapena egiten du, desberdintasunak ee zzaa bb aa ttzzee kkoo eta gizon-emakumeen arteko berdintasuna sustatzeko (3. artikulua). Legearen ondorioeibegira, honako hau da genero ikuspegia txertatzea: « Em a ku m e e n e t ag i z o n e n e g o e r a , b a l d i n t z a , j o m u g a e t a b e h a r r i z a n e z b e r d i n a k m o d usis temat ikoan a in tza t har tzea , e ta pol i t ika e ta ja rduera guzt ie tan , mai laguz t i e t an e t a ha i en p l ang in tza , eg ika r i t ze e t a eba luaz io f a se guz t i e t an ,desbe rd in t a sunak ezaba tzeko e t a be rd in t a suna sus t a t zeko he lbu ru e t a

ekintza zeh a tza k ga uza tzea ».Horretarako, 4/2005 Legeko II. Tituluan hainbat neurri ezarri dira, EAEkoadministrazio publikoen jardunean genero ikuspegia txertatzeko: bigarrenkapituluan, genero ikuspegia estatistiketan eta azterlanetan benetan kontuanhartzen dela bermatzeko hainbat xedapen daude; hirugarren kapituluakadministrazioko langileei berdintasun alorrean eman beharreko trebakuntzaarautzen du, guztia ere genero ikuspegia administrazioaren egunerokoantxertatu ahal izateko ezagutza praktikoa bermatze aldera; laugarrenkapituluan, araugintzan eta administrazioaren jardunean berdintasuna

sustatzeko neurriak daude jasota. Honako hauek, esaterako: generoarenaraberako eragina aldez aurretik ebaluatzea, herri aginteek hizkuntza moduez-sexistan erabiltzea, diru-laguntzak ematerakoan eta kontratazioetangenero ikuspegia balorazio irizpidetzat hartzea, eta hautaketa prozesu ez-baztertzaileak egitea.

Berdintasunerako V. Planaren lehen a tal honetan, jaso eta ga ratu egin ditugugenero ikuspegia EAEko administrazio publikoaren jardun orokorreantxertatzeko prozesua bultzatzeko eta indartzeko neurri horiek. Prozesuaketengabea izan behar du, eta pixkanaka-pixkanaka indartu beharrekoa.

Neurri horiek pixkanaka ezartzean, etorkizuneko politika publikoak desorekakprebenitzera egongo dira zuzenduta, diseinatzen direnetik ebaluatzen diren



27

arte, eta gizon-emakumeen arteko berdintasuna sustatzeko neurriak ezarrikodituzte.

BERDINTASUNAREN ALDEKO GOBERNANTZA HOBETZEKOEDUKIEN LABURPENA

A. Udal administrazioetan eta nagusiki kapital publikoa duten enpresetanegindako berdintasunerako planak.

B. Berdintasunerako unitate administratiboa k.

C. Koordinaziorako egiturak.

D. Genero ikuspegia duten estatistikak eta azterketak.

E. Genero ikuspegia duten administrazioen trebakuntza jarduerak etaberdintasunari buruzko trebakuntza jarduerak.

F. Berdintasun alorreko edukiak enplegu publikorako aukeraketaprozesuetan eta berdintasunean espezializatutako trebakuntza.

G. Hizkuntzaren edo/eta beste elementu komunikatiboen erabilerasexistarik egiten ez duten aldizkari ofizialak eta web orriak.

H. Generoaren eraginari buruzko a ldez aurreko eba luazioa duten arauak.

I. Genero ikuspegia duten a rauak eta aurrekontu programak, eta berezikiberdintasunera bideratutako aurrekontuak.

J . Genero ikuspegia duten sektorekako planak eta alor guztiak barnehartzen dituzten planak.

K. Kontratazioetako, diru-laguntzetako eta hitzarmenetako berdintasunirizpideak.

L. Emakumeen eta gizonen partaidetza orekatua duten epaimahaiak.

M. Berdintasunerako parte-hartze organoak, eta partaidetzako organozein prozesu kontsultiboetan emakumeen eta gizonen ordezkaritzaorekatua.



28

IIII.. B B E E R R D D I I N N T T AA S S U U N N AA R R E E N N AALLDDEEK K OO GG OO BBEERRNNAANN-- T TZZAA HHOO BBEE T TZZEEK K OO NNEEUURRRRIIAAK K

A. UDAL ESPARRUKO ADMINISTRAZIOETAN ETA NAGUSIKIKAPITAL PUBLIKOA DUTEN ENPRESETAN EGINDAKOBERDINTASUN PLANEN KOPURUA HANDITZEA.

Plangintzak sekulako garrantzia du berdintasun politikak lantzekoprozesuan. Alde batetik, hausnarketa egiteko guneak artikulatzendituztelako, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna errealitateannolakoa den ikusteko, berdintasun horren bilakaera nolakoa izan den

jakiteko, eta zer aldaketa gertatu diren eta zergatik aztertzeko; eta, bestealdetik, mains t reaming a ezartzeari begira, erakundeei berdintasunerakohelburuetan trebatzen laguntzen dietelako, administrazioen barruanpolitikak ezartzeko aliantzak eta lantaldeak sortzeko eta, oro har,berdintasun politiken eraginkortasuna areagotzeko.

Plangintzak egin aurretik, baina, beharrezkoa da ordura arte egindakoekintzak ebaluatzea; batetik, lorpenak ezagutzeko, bestetik, etorkizunekoerronkak zehazteko, eta azkenik kudeaketan zein koordinazioan dauden

indarguneak eta hobetu beharreko a rloak aztertzeko.Hori guztia dela-eta, 4/2005 Legeak hainbat artikulutan xedatzen duemakumeen eta gizonen berdintasunerako planak egiteko beharra. Hala,zera dio 15. artikuluko aurreneko hiru paragrafoetan:

«15. a rt ikulua .Em a kum ee n eta gizone n be rd inta sune ra ko p la na k.

1. Legegintzaldi bakoitzean, Eusko J aurlaritzak plan orokor bat onetsi behardu. Plan horretan, hain zuzen, euskal herri-aginteek emakumeen eta gizonenberdintasunaren arloan izango dituzten jarduerak orientatzeko jarraibideaketa gidalerroak modu koordinatu eta orokorrean jasoko dira. Plan horiegiteko orduan, euskal herri-administrazio enparauei parte hartzeko aukeraeman behar die Eusko J aurlaritzak.

2. Aurreko paragrafoan aipatutako plan orokorraren jarraibideak etagida lerroak garatzeari dagokionez, J aurlaritzaren sail ba koitzak bere planakedo jarduketa-programak egingo ditu.

3. Foru Aldundiek eta udalek berdintasunerako planak eta programak onetsikodituzte, Eusko J aurlaritzaren plangintza orokorrean ezartzen diren jarraibide etagidalerroekin bat; halaber, eta horretarako beharrezkoak diren baliabidematerialak eta ekonomi eta giza baliabideak eskainita, beren sail, erakundeautonomo eta menpean edo lotuta dituzten gainerako erakunde publikoetanaipatutako planek eta lege honek jasotzen dituzten neurriak benetan eta



29

modu koordinatuan betetzen direla bermatuko dute. Udalek banaka, zein kidediren, edo horretarako osa ditzaketen mankomunitateen bidez egin ditzakete

jarduketa horiek. Horretarako, Eusko J aurlaritzaren laguntza teknikoa etadagokion Foru Aldundiaren laguntza ekonomikoa izango dituzte, batez ereahalmen ekonomiko eta kudeaketa-ahalmen txikia dutenek.

Berdintasun alorreko plangintzak egiteko betebeharra ez duteadministrazio publikoek bakarrik; nagusiki kapital publikoa duten enpresekere egin behar dituzte. Zera dio 40. artikuluaren aurreneko paragrafoak:

40. a rt ikulua Em a kume en e ta g izon en b erdinta sune ra ko plan a k eta p ol it ikak.

1. Pa rta id etza na g usia ka p ita l p ub likoa rena d uten e np resa k ( .. .) , ha la e np resab a rru a n n o la k a n p o k o ja r d u n e a n e m a k u m e e n e t a g i zo n e n b e rd i n ta su n alor tzeko neurr i zehatzak eta eraginkorrak bi l tzen di tuzten planak edop rog ra m a k eg in b eha r d ituzte ».

Euskal Autonomia Erkidegorako berdintasun arloko bosgarren plangintzalantzen duen dokumentu honek 4/2005 Legeko 15. artikuluaren aurrenekoparagrafoa n xedatutakoari erantzuten dio. Era berean, hiru Foru Aldundiekdute Berdintasunerako Plana. Tokiko administrazioei dagokienez, 47 udaleta 2 mankomunitate dira Legeak 15.3 artikuluan xedatutakoa betetzendutenak, 2008an egin zen 4/2005 Legearen Ebaluazioan zehaztutakoarenarabera.

Testuinguru horretan, hauek dira legegintzaldi honetarako erronkak:

• Lehendabizi, Berdintasunerako Plana duten tokiko administrazioenkopurua ha nditzea , 4/2005 Legeko 15.3 artikuluari jarraiki.

• Bigarrenik, berdintasunerako planak prestatzeko eta ebaluatzekoprozesuetan kalitate irizpideak sartzea. Egia da antolatzeko etaebaluatzeko prozesua konplexua dela, antolakuntza inplikatu etasentsibilizatu behar baita zeharkako politikan lan egitearenbeharraz, askotan horretarako baliabide gutxi izanda. Hala ere,gainditu egin behar ditugu prozesuan sor daitezkeen oztopoak, etahorietatik ikasi, prozesuen kalitatea hobetzeko lanean tinko ekinez,politiketan behar-beharrezkoak baitira. Berdintasunerako V. Planakberdintasun politika publikoak kudeatzeko kapitulu bat du, Eudeleketa Emakundek 2008an landutako dokumentua osatzen duena (Berd in ta sune rako uda l p l anak d i se ina t zeko , kudea tzeko e t ae b a lu a t ze k o g id a ) .

• Hirugarrenik, beharrezkoa da berdintasunerako planak nagusikikapital publikoa duten enpresetan sartzen jarraitzea, berdintasunerabidean aldaketa sozialean aurrera egiteko oinarrizko mekanismogisa.



30

Inplikatutakoerakundeak

ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko to kiko et a foru a d m inistrazioe n, EuskoJaurla ritza ko sa ilen e ta a txikita ko e ra kund ee n kop urua

Nagusiki kapital publikoa da ukaten EAEko enpresenartean, Berdintasun Plana da ukatenen kopurua



31

B. BERDINTASUNERAKO UNITATE ADMINISTRATIBOENKOPURUA HANDITZEA.

Bistan denez, plangintza, ezartze eta ebaluazio prozesuek aurreko ataleanadierazitako erronkak lortu ahal izateko, ezinbestekoa da baliabide etaegitura egokiak izatea. Oinarrizkoa da berdintasunerako entitate, organoedo unitateak sortzea, eta badira kontuan hartu beharreko beste alderdibatzuk ere: erakunde organigraman zer kokapen duten, zenbat pertsonadituzten eta pertsona horien profila.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 11. artikulukoaurreneko paragrafoaren a rabera:

11. a rt ikulua Em a kume en eta g izone n b erdintasune ra ko uni ta te a k.

1.Auto no m ia Erkid eg oko A d m inist ra zioa k be re e g itura k ego kitu b eh a rko d itu ,e ta h orren b id ez, Eusko Jau rla ritza ko sa il b a koitze a n a d m inistrazio -unitate b a teg ong o da , eg ink izun ha uek b e te tzeko : sa i leko zuzend a rit za e ta a rloa k e tahor r i a tx ik i t ako e rakunde au tonomo, e rakunde pub l iko e ta o rganoaksusta tzea , koo rd ina tzea e ta ho riekin e lkar la ne a n a ritzea , ho rrela leg e ho net a neta Eusko Jaur lar i tzak onets i tako berdintasun planean xedatutakoabetetzeko.Unita teok posiz io organiko eta harreman funtzional egokia izanb eha r d u te , ba i e t a b e ren he lburua k be te a ha l iza te ko a urrekon tu-zuzk id urana h ikoa e re ».

Azaroaren 27ko 213/ 2007 Dekre tu a k sor tu e t a a ra utu d itu un ita te ho riek;e ra b e re a n , b a rn e a n o sa t u b e h a r re k o e r a k u n d e a u t o n o m o , so zie t a t e e t ag a ino n tzeko e rakund e p ub likoa k f inka tzen d itu .

Bestalde, 10. artikuluaren aurreneko paragrafoak foru eta tokikoadministrazioetako egoera arautzen du:

10. artikulua Fo ru- e ta to ki-ad m inistrazioa k.

1.Foru- e ta toki-adminis t razioek, bakoi tzak bere burua antolatzeko di tueneskumen en e rem ua n , be ren e g i tu ra k ego k itu be ha r d ituzte , ha lako m od uz non

adminis t razio bakoi tzak emakumeen eta gizonen berdintasun-pol i t ikakb u ltza tu , p rog ra m atu , eb a lua tu e ta ho rie i buruzko a ho lkua k ema ten j a rd ung od uen e rakunde , o rga no ed o a d m in ist ra zio -un it a te b a t iza ngo b a itu , gu txiene z,d a g o k io n j a rd u e ra e re m u a n ».

Eusko J aurlaritzako sailetan egun da goen egoera a ztertuta, ikusten daLehendakaritzak eta Gobernuko hamar sailek betetzen dutela Legeko 11.1artikuluan xedatutakoa, baina ez 213/2007 Dekretuaren mende daudengainerako erakundeek.

Era berean, 2008an 4/2005 Legea ebaluatzeko azterketaren emaitzakerakutsi zuen foru administrazio guztietan dagoela berdintasunerako



32

unitate bat erabateko arduraldian, eta trebakuntza espezifikoa duenpertsona ba t dutela gutxienez horietako ba koitzean.

Tokiko administrazioei dagokienez, da tuek erakusten dute ebaluazioanparte hartu zuten 31 udal eta 2 mankomunitateetatik 16 udalek eta 2

mankomunitatek dutela emakumeen eta gizonen berdintasunerakopolitikak sustatzeko, programatzeko, aholkatzeko eta ebaluatzeko zereginesklusiboa duen unitate administratiboa, eta beste 14tan funtzioesklusiborik gabeko erakunde ba t dutela.

Unitate administratibo horiek izen ezberdin ugari hartzen dituzte (arloa,departamentua, ordezkaritza, zerbitzua, saila); dena den, batek izan ezik,beste guztiek «berdintasun» edo «emakume» kontzeptuak hartzen dituzte,esklusiboki edo beste kontzepturen batekin batera.

Horien ardura duten sailak ere askotarikoak dira, batez ere funtzioesklusiboak dituzten unitateen kasuan. Funtzio esklusiborik ez dutenunitateen kasuan, ia erdiak Gizarte Ekintza/Gizarte Ongizate Sailarenmende da ude.

Guztira 62 lagun ari dira lanean 32 unitate administratibo horietan (% 91,9emakumeak dira). Unitate horietako langile kopurua ez da beti berdina:kasuen % 46,9an (k=15) langile bakarra dago; % 21,9an (k=7), bi langile; %18,8an (k=6) hiru langile, eta gainerako % 12,5ean (k=4) lau lagun edogehiago.

32 unitate administratibo horietan aritzen diren 62 langileetatik erdiakbaino gehiagok (n=34; % 54,8) «berdintasunerako teknikari, eragile edoaholkulari» gisa egiten dute lan, seik (% 9,7) zerbitzu/alor/atalekoarduradun edo buruzagi kargua daukate, lauk (% 6,5) dinamizatzaile gisaegiten dute lan, beste lauk (% 6,5) gizarte langile gisa, zazpik bestelakolanpostua daukate (psikologoa, abokatua, garapen eta enpleguteknikaria, esku-hartze sozio-komunitariorako teknikaria), eta beste zazpilaguntzaile administratiboak dira (% 11,3).

Unitate horietan lan egiten duten langileen ia erdia (% 45,2) karrerakofuntzionarioak edo bitarteko funtzionarioak dira; % 75 administrazioko Aedo B Taldeko kideak dira, eta gehienak lanaldi osoan aritzen dira lanean.

Nabarmentzeko moduko beste datu bat lan esparru horretako behin-behinekotasuna da (% 43,6).

Aurreko guztia kontuan hartuta, hurrengo legegintzaldirako erronkakhonakoak dira:

• Berdintasunerako unitate administratiboak dituzten udalen kopurua

handitzea.



33

• Berdintasunerako unitateak dituzten organismo autonomoen,erakunde publikoen eta Eusko J aurlaritzako sailei atxikitakoorganoen kopurua handitzea.

• Berdintasunerako unitate administratiboek organigraman daukaten

tamaina eta antolakuntza dauden beharretara egokitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko tokiko eta foru administrazioen, Eusko J aurlaritzako sailen eta atxikitako erakundeen artean,berdintasunerako unitate administratiboak edoberdintasunerako teknikariak dituztenak .

EAEko to kiko, foru e ta a uton om ia a d m inist ra zioe ta n,b erdintasun p ol it ikaz a rd ura tzen d iren teknika riena rd ura ld ia ren ehune koa

EAEko a d m inist ra zioe ta n ( tokikoa , forudu na etaa uto no m ikoa ) be rd inta sun p ol it ikaz a rd ura tzen d irenteknika rien p rof i l p rofe sion a la , kontra tu h a rrem a nm ota ren e ta a d m in ist ra zio eska la ko m a ila ren a rab era



34

C. KOORDINAZIORAKO EGITUREN KOPURUA HANDITZEA.

Berdintasun politikak eraginkor izan daitezen, eta bereziki mains t r eamingestrategia, dibertsifikatu egin behar dira ardurak eta funtzioak, baiadministrazio maila guztien artean, bai maila horietako bakoitzarenbarnean ere, departamentu, esparru edo/eta zerbitzuen artean. Egoerahorretan, funtsezkoa da koordinazioa: esku-hartzearen eraginkortasunaareagotzen du, herri-aginteen jardueran bikoizketak eta hutsuneakekiditen, lanean esanahiak eta orientabideak batzen, eta, oro har,baliabideen erabileran koherentzia eta optimizazioa sustatzen.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeak EAEkoberdintasun politiketarako oinarrizko bi egitura aurreikusten ditu 12. eta 13.artikuluetan:

«12. ar t ikulua.Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Erakunde ar tekoBatzordea.

1 .Em a kume en e ta G izon en Berd inta sune ra ko Era kund e a rteko Ba tzorde a sor tud a ; Autono m ia Erkid eg oko Ad m inist ra zioa k eta foru- e ta toki-a d m inist ra zioe kem a kumee n e ta g izone n b e rd in tasuna ren a rloa n g a ra tzen d i tuzten p o l it ikake t a p r o g r a m a k k o o r d i n a t z e a i z a n g o d a o rg a n o h o r r e neg ink izuna .Em a kunderen zuzend a ria iza ngo d a b a tzord ea ren bu rua .

2 . Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Erakunde ar teko Batzordea

Em a kund e ri, Em a kum ea re n Euska l Era kund e a ri atxiki za io.

3 . Em a kume en e ta G izon en Berdintasune ra ko Era kund e a rteko Ba tzorde a renosaera , eg ink izunak , an to lake ta e ta fun tz ionamendu-a raub ideaerregelamenduz ezartzen direnak izango dira. Eusko Jaurlaritzak, ForuAldund iek e ta ud a lek o rd ezkari-kop uru b e ra iza ngo d u te b a tzord ea n .

13. a rt ikulua .Em a kume en eta G izon en Berdintasune ra ko Sa il ar teko Ba tzorde a .

1 .Em a kume en eta G izon en Berdintasune ra ko Sa il ar teko Ba tzorde a EuskoJaurla rit zak e m a kume en e ta g izone n b e rd in tasuna ren a rloa n e g i t en d ituen

ja rd uke ta k ko o rd ina tze ko o rg a no a d a ; b a tzo rd e a Em a ku n d e ri, Em a ku m e a re nEuska l Eraku nd e a ri a txikiko za io.

2. Batzordearen eginkizunak, osaera, antolaketa eta funtzionamendu-araubidea erregelamenduz ezartzen direnak izango dira».

Legeak agindutakoa betez, 2006an Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako Sailen Arteko Batzordea arautzen duen abenduaren26ko 261/2006 Dekretua ona rtu zen, eta 2007an Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako Erakundeen Arteko Batzordea arautzen duen urtarrilaren16ko 5/2007 Dekretua .



36

J aurlaritzak genero indarkeriaren alorrean daukan antolakuntza.Aipatutako Zuzendaritzak hartuko luke bere gain Batzordea koordinatzekoeta sustatzeko ardura.

Euskal Autonomia Erkidego osorako jarduera protokoloa ezarri duen

Erakundeen Arteko II. Akordio horrez gain, nabarmentzekoa da udaletako32k indarkeriaren biktimei beren esparruan arreta hobea ematekokoordinazio akordioak egin dituztela edo egiten ari direla. Foru Aldundieidagokien espa rruan, a ldiz, jarduera protokolorik ez dago gaur egun.

Horregatik, hurrengo legegintzaldirako erronkak hauek izango dira:

• Berdintasun politikak garatzeko departamentuen arteko koordinazioorganoak dauzkaten foru eta tokiko administrazioen kopuruahanditzea.

• Berdintasun politikak koordinatzeko tresnen eraginkortasunaareagotzea.

• Indarkeriaren biktimei arreta hobea emateko jarduera protokoloakdauzkaten foru eta tokiko administrazioen kopurua handitzea.

Inplikatutakoerakundeak ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Departamentuen arteko koordinaziorako organoakdauzkaten EAEko tokiko eta foru administrazioenkopurua

Sa ilen a rte ko ta ld e te knikoa k dituzte n EuskoJaurla ritza ko sa ilen e t a o rg a nism o a uto no m oe nkopurua



37

D. GENERO IKUSPEGIA DUTEN ESTATISTIKEN ETA AZTERLANENEHUNEKOA HANDITZEA.

Berdintasunerako politika publiko eraginkorrak gauzatzeko, ezinbestekoada emakumeen eta gizonen arteko desorekak hautematea etakuantifikatzea, eta horien ezaugarriak finkatzea. Gizarteko esparruguztietan dagoen berdintasunari eta desberdintasunari buruzko azterlanakegiteaz gain, administrazioak egiten dituen estatistika eta azterlanguztietan generoaren ikuspegia txertatu behar da, bizitzako arlo guztietanberdintasunaren bilakaerari jarraipena egiteko eta balizko desorekakhautemateko.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 16. artikuluak

honako hau dio herri-aginteek estatistika eta azterlanak egitearidagokionez:

«16. a rtikulua .Esta tistiken e ta a zte rla ne n eg o kitza p en a .

a . Eg iten d ituzten esta t ist ika , inkesta e ta d a tu-bi lketa g uzt ie ta n sexu-alda ga iasiste m a tikoki sa rtu .

b . Esta tistika ko e ra g ikete ta n a d ie ra zle b e rria k ezarri et a sa rtu, ha in zuzen e reem a kume en e ta g izone n ba lio , ro l , eg oe ra , ba ld in tza , jom uga e ta b eha rre ta ndauden a ldeak , hor ien guz t i en ad ie razpena e ta az te r tuko dener rea lit a t e a rek in d u ten e lka rre rag ina hob e to ezag u tzea p osib le eg it eko .

c . Beste a ld a ga i b a tzuen e rag ina ezag u tzea p osib le e g i t eko b eha rrezkoakd iren a d ie raz lea k e ta m ekan i sm oa k d i se ina tu e ta sa rtu , a lda ga iok a ge rtzea kb ereizkeria a nizkoi tzeko eg oe ra k sorra ra zten b a d itu e sku ha rtzeko erem ue ta n.

d . Sa rtuta ko a ld a g a ia k sexu-alda g a ia o ina rri ha rtuta ust ia tu e ta a zter tzekoa d ina ko l ag in zab a la k a urkeztu .

e . Dauden datuak ust ia tu; horrela , esku-har tzearen eremu ezberdinetanem a kumee k e ta g izone k b izi d i tuzten eg oe ra , b a ld in tza , jom ug a e ta p rem iaezbe rd inen b e r ri ed uk i a ha l iza ngo da .

f. Gaur egun dauden es ta t is t ika-def iniz ioak berr ikusi e ta , hala badagokioegok i tu , emakumeen l ana a in tza te t s i e t a ba lo ra tzen l agun tzeko e taem a kumee n zenb a it ko lek t ibo ren este reo t ip a zio neg a t ibo a sa ihesteko .

Artikulu horiek onartu zituztenetik, hainbat aurrerapen izan dira. Eustat bereestatistika eta azterlanak genero ikuspegira moldatzen ari da. Lan horrenemaitza esanguratsuenetako bat bere web orriko «Emakume eta gizonenarteko berdintasuna» atala da, 2008an Emakunderekin elkarlaneansortutakoa. Atal horren helburua Euskal Estatistika Erakundeanemakumeen eta gizonen egoerari buruz sortutako informazio estatistikora

erraz jotzeko aukera ematea da, eta beste lurraldeekin eta urteekinkonparazioak egin ahal izateko elementuak eskaintzea .



38

Hala ere, ekoizpen estatistikoan parte hartzen duten erakunde guztiek(Eustatek eta Eusko J aurlaritzako, Foru Aldundietako eta udaletakodepartamentuetako organo estatistikoek) sakontasun handiagoz garatubehar dituzte Legean agertzen diren neurri batzuk; hala nola: adierazleberriak diseinatzea, taldeen egoera hobeto ezagutzeko aukerakbaliatzea, definizio estatistikoak genero azterketara moldatzea…

Gainera, Euskal Estatistika Erakundeak, 4/2005 Legeko 16. artikuluanxedatutakoa ahalik eta ondoen betetzeko, lan estrategiak susta etaantola ditzake, bere bi organo kontsultiboen bidez (Euskal EstatistikaBatzordea eta Euskal Estatistika Kontseilua). Organo horiek horrela osatutadaude:

1. Euskal Estatistika Batzordea: Legeak estatistika ofizialak egitekoeskumena ematen dien erakundeek osatzen dute; hots, J aurlaritzako

sailek, Foru Aldundietako zein udaletako departamentuek, etaEustatek.

2. Euskal Estatistika Kontseilua: erakunde ekoizleen (Batzorde kideak)eta organismo zein erakunde erabiltzaileen (Eusko Legebiltzarra, BatzarNagusiak, unibertsitateak, enpresa elkarteak, sindikatuak, merkataritzaganberak eta kontsumitzaileen elkarteak) arteko topagunea daorgano aholku-emaile hau.



39

Estatistika alorreko erronkak betetzeko, gomendagarria dirudi Espainianeta euskal sistema estatistikoan dauden tresnak eta egiturak erabiltzeak;esaterako, Emakumearen Erakundeak 2009an egindakoa ( G e n e r oikuspegiaren anal i s ia Espain iako es ta t i s t ika ba tzuetan e ta hobetzekop ro p o sa m e n a k ). Horrela, estrategia bateratuak antolatu ahal izango dira,eta estatistikak genero ikuspegira egokitzeko jardunbide egokiak sortu.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Informazio estatistiko ofiziala sexuaren araberab a na tuta d a ukate n EAEko a d m inist ra zioe n (EAEko hirua d m in ist ra zio m a ile ta koa) we b gune en kop urua

EAEko administrazioek egindako estatistiken etaazterketen ehunekoa, txostenek genero

desberdintasunak azaltzen dituztenak, esparrukabanatuta (tokikoa, foruduna eta autonomikoa)



41

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 17. artikuluarenarabera:

17. artikulua Euskal he rri-a d m inistrazioe ta ko la ng ilee n g a ikuntza.

1.Euska l he rri a d m inistrazioe k neu rri eg okiak ha rtu b e ha r d ituzte b e re n la ng ilee iemakumeen e ta g izonen a r t eko be rd in tasunaren a r loan o ina r r i zkop resta kuntza m a ilaka tu eta ira unko rra e ska intzeko (. ..) .

2 . (…) euskal herri-ad m inist ra zioe k be ren la ng ilea k em a kume en e ta g izon enb erd in ta suna ren a rloa n t reb a tzeko p lana k ge rta tu e ta eg ika ritu b eha r d ituzte ,b a i e ta erantzukizun p ol it ikoa d uten p er tson a k sentsib iliza tzeko ja rd uketa k eg ine re ».

Horrenbestez, oinarrizko bi tresna daude pertsonak trebatzeko: aldebatetik, administrazioaren prestakuntza plan orokorretan desberdintasunegoerari buruzko gaiak sartzea, eta, bestetik, berdintasunaren alorrekoprestakuntza plan espezifikoak prestatzea.

4/2005 Leg ea ezar tzea ri b uruzko b ita rteko e b a lua zioa ren (2008) arabera,EAEko administrazioak Berdintasunean Hezteko Plana onartu zuen 2008an,administrazio orokorreko eta bere erakunde autonomoetako langileentzat.Aurrez, administrazioek (orokorrak, forudunak eta tokikoak) teknikarieizuzendutako prestakuntza jarduera espezifikoak antolatu zituzten. Hala, 78trebakuntza ekintza egin zituzten 2007an: EAEko Administrazioan % 48,7;Foru Administrazioan % 21,8; eta Tokiko Administrazioan % 29,5. Batez

beste, trebakuntza ekintza bakoitza 22,6 ordukoa izan zen.2007an, administrazioan lan egiten zuten 3.351 lagunek jaso zutenemakumeen eta gizonen arteko berdintasunari buruzko prestakuntzamotaren bat. Haietatik % 47,6 ziren gizonezko. Pertsona horietako askoikastetxe eta heziketa zerbitzuen taldekoak (n=1.054; % 31,4) etapolizietako profesionalen ta ldekoak (k=970; (% 28,9) ziren.

Beraz, datorren legegintzaldirako erronka bikoitza da:

• Alde batetik, berdintasunari buruzko prestakuntza eta sentsibilizazio jarduerak aurreikusten dituzten prestakuntza plan orokor gehiagoegin behar dira. Pertsonak trebatzerakoan, kontuan izan behar dasektore administratiboen aniztasuna, eta diskriminazio anitza dutenemakumeekin lan egiten duten pertsonak trebatzeko planei emanbehar zaie lehentasuna.

• Bestetik, berdintasunari buruzko treba kuntza jardueren ordu kopuruaeta maiztasuna handitu behar da, lanean genero ikuspegiakontuan hartu behar duten pertsonek ere jaso dezatenprestakuntza. Trebakuntza jarduera hori talde bakoitzaren beharespezifikoetara moldatu behar da. Sexu arrazoiengatik egiten den



42

diskriminazioari egin behar zaio aurre, baita diskriminazioa eragitenduten beste faktore ba tzuei ere, horrela behar ba da .


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko Ad m inist ra zioe ta n em a kume en et a g izone nbe rd in tasuna ren a lo r rea n e g inda ko t reb a kun tzaekintzen kop urua , esp a rruka b a na tuta ( to kikoa ,f o ru d u n a e t a a u t o n o m ik o a )

Trebakuntza programen edukietan genero ikuspegiaaintzat hartzen duten Euskal Autonomia Erkidegokoadministrazioen trebakuntza ekintzen ehunekoa,esparruka banatuta (EAEko hiru administrazio mailak),



43

F. ENPLEGU PUBLIKORA SARTZEKO EDO BERTANSUSTATZEKO BERDINTASUN PRINTZIPIOARI BURUZKOEDUKIAK DITUZTEN EDOTA BERDINTASUNARI BURUZKOPRESTAKUNTZA BEREZIA ESKATZEN DUTEN HAUTAKETAPROZESUEN EHUNEKOA HANDITZEA.

Politika publikoetan genero ikuspegia txertatzeko berdintasun gaietakoprestakuntza funtsezkoa denez, administrazioak antolatutako prestakuntza

jarduerek ba t etorri beharko dute enplegu publikorako hautagaienezagutzei lehentasuna emateko irizpideekin. Alderdi hori Emakumeen eta

Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 17. artikuluaren 3. eta 4.pa ragrafoan dator araututa. Bertan esaten denaren a rabera:

17. artikulua Euskal he rri-a d m inistrazioe ta ko la ng ilee n g a ikuntza.

3. Euskal herri-ad m inist ra zioe k em a kum ee n e ta g izon en b erdinta suna ren a rlokop rog ra m a k susta tu e ta d iseinatzea z e ta a holkula ritza teknikoa eskaintzea za rd ura tzea d a kar ten plazak okupa tzen d itue n pe rtson a l teknikoa k esp er ientziaed o ta ga it a sun zeha tza ba d ue la b e rma tuko du te . Xed e ho rrek in , ezag u tze ib uruzko b erar ia zko b ete kizuna k ezarriko d ituzte p la za ho rie ta ra sa rtu a ha lizateko.

4. Enp leg u p ub likora sa rtzeko ha uta p en-p rozesuen g a ien a rtea n, euskal herri- a d m inist ra zioe k em a kume en e ta g izone n b erdintasun-pr intzip ioa ri e ta ho rreka d m inist ra zio- ja rd ue ra n d uen a p likazioa ri da g ozkion ed ukia k sa rtuko d ituzte .

4 /2005 Leg ea ren eza rp ena ri bu ruzko e b a lua zioa k (2008) ja so ta ko d a tuena ra b e ra , euska l ad m in ist ra zioe t an d a ud en b e rd in t a sune rako 32 un it a t eadminis t ra t iboetan lan egi ten duten 62 per tsoneta t ik % 69,3k (n=43)berdin tasun ar loko pres takuntza espezi f ikoa dauka, e ta % 64,5eke sk a rm e n t u a d a u k a a ip a t u t a k o a rlo a n .

Ebaluazioak , bestalde, erakusten du nabarmen hazi dela emakumeen etagizonen berdintasunari buruzko edukia daukaten aukeraketa prozesuenkopurua: 2005ean % 17,6 izatetik 2008an % 60,7 izatera igaro dira.

Hala ere, oraindik lortu gabe dauden hainbat erronkaren bidean aurreraegin beharra dago; hala nola:

• Aukeraketa prozesu guztietan berdintasun arloko prestakuntzaedo/eta eskarmentua izatea eskatzea beste eskakizunen artean,berdintasun politikak diseinatu, sustatu eta ebaluatu, eta

berdintasun alorrean aholkularitza teknikoa emateko funtzioakdituzten lanpostuetarako.



44

• Administrazio publikoen hautaketa prozesuetarako deialdi guztiekberdintasun printzipioari buruzko edukiak jasotzea .

Horretarako, hainbat material eta gida lagungarri daude.

Esaterako, Emakundek Udaletan eta udalaz gaindiko lurraldeerakundeetan berdintasunerako teknikariak kontratatzeko oinarrienorientazio eredua sortu zuen Funtzio Publikoaren Zuzendaritzarekin, HerriArduralaritzaren Euskal Erakundearekin (IVAP) eta Eudelekin batera. Ereduhorrek aipaturiko teknikariak kontratatzeko eskatu beharko liratekeentitulazio akademikoa eta baldintzak azaltzen ditu, baita merezimenduakbaloratzeko irizpideak, hautaketa prozesuan sar litezkeen gaiak eta betebeharreko funtzioak ere.

Bestalde, Emakundek Hautaketa prozesu ez diskriminatzailea burutzekogida argitaratu zuen 2004an. Gida hori Emakunderen webean eskuradaiteke eta era askotako elkarteentzat da ba liagarri.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Gaietan, orokorretan eta espezifikoetan, emakumeeneta gizonen arteko berdintasunari buruzko edukiakdituzten EAEko administrazioetako hautaketa prozesuen

kopurua eta ehunekoa, esparruka banatuta (EAEko hiruadministrazio mailetakoa).

Berdintasuna ren a lorrea n g utxien ez 150 ordu kop re sta kuntza e sp ezifikoa eska tze n d ute n EAEkoa d m inist ra zioe ta ko be rd inta sun era g ilea k ha uta tzekop rozesuen kop urua e ta e hunekoa , e sp a rruka ba na tu ta(EAEko hiru a d m inistrazio m a ileta koa )



45

G. ALDIZKARI OFIZIALETA N ETA WEB ORRIETAN HIZKUNTZARENETA GAINONTZEKO KOMUNIKAZIO ELEMENTUEN ERABILERASEXISTARIK EGITEN EZ DUTEN TESTUEN EHUNEKOAGEHITZEA.

Gaur egungo gizartean, emakumeen eta gizonen berdintasunarenalorrean aurrerapenak egiten ari diren arren, balio, jarraibide eta rolezberdinak ematen zaizkie emakumeei eta gizonei, eta horrek eragotziegiten du pertsonak eta berdintasun printzipioa osotasunean garatzea,euren sexua edozein dela ere.

Hizkuntzak eta, oro har, komunikazio elementuek (irudiek, mezuek,igorlearen eta hartzailearen kontzeptualizazioak...) egungo desberdintasun

egoera islatzen dute, eta areagotu ere bai. Baina, era berean,aldaketarako tresna gisa ere balio dezakete, pentsamenduarekin loturaestua izatean sekulako garrantzia dutelako pertsonen garapenean.Gainera, errealitatea izendatzeaz gain, interpretatu eta kontzeptuen bidezsortu ere egiten dute. Horregatik, funtsezkoa da gure hitz egiteko, idaztekoeta komunikatzeko modua aldatzea, bai emakumeek zein gizonek guregizarteari egin eta egiten dizkioten ekarpenak ikusarazteko, errespetatzekoeta onartzeko, bai gizarte berdinzaleagoa eraikitzen laguntzeko.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 18.4

artikuluaren arabera:«18. a rt ikulua .Xed a p en orokorra k.

4. Euska l herri-a g inte e k ez d ute hizkera se xista era b iliko, e z zuze ne a n, e z b e step er tsona ed o e ra kunde b a tzuen b it a r t ez so r tzen d ituzten d okum entue tan e taeuskarrietan ».

4/ 2005 Legearen eza rp en a ri b uruzko eb a lua zio a egiteko (2008), hainbatmotatako dokumentuak aztertu zituzten: EAEko eta hiru lurraldehistorikoetako aldizkari ofizialetan jasotako deialdiak, lizitazioak,

ebazpenak..., eta zenbait erakunde publikoren web orrietanargitaratutako dokumentuak.

Emaitzek erakusten dutenez, hizkera sexista erabiltzen ez dutendokumentuen ehunekoa nabarmen handitu da 2005etik (2005ean % 2,5eta 2008an % 68,8). Administrazio mailei dagokienez, EAEkoadministrazioak sortu du hizkera sexistarik gabeko dokumentu gehien (%78). Foru Aldundietan eta udaletan oso hazkunde handia izan da, etagaur egun % 64ko eta % 63ko ehunekoak dituzte, hurrenez hurren.



46

Gauza berbera gertatu da web orriekin: 2005ean % 17 izatetik 2008an % 69izatera igaro dira. Dena dela, kasu honetan banaketa ez da hainberdintsua: hizkuntzaren erabilera sexistarik egiten ez zuten testuak % 94

ziren EAEko Administrazioaren webguneetan, % 56 foru administrazioenwebguneetan, eta % 68a tokiko administrazioen webguneetan.

Alde horretatik, ezinbestekoa da:

• Hizkuntzaren eta gainerako elementu komunikatiboen erabilerasexista inongo dokumentutan ez egitea ; hots, ez aldizkari ofizialetan,ez webguneetan. Ahalegin berezia egin beharko da ForuAldundien eta udalen web orrien kasuan.

Bide horretan laguntzeko, badira hainbat dokumentu, eta horien arteanondokoak azpimarra ditzakegu:

- Kiro le a n e ra b iltze ko h izkuntza jarra ib id e a k – Emakunde, 2009

- O sa sun a rloa n erab iltzeko h izkuntza ja rra ib id ea k – Emakunde, 2009

- He zkuntzan e ra b iltze ko hizkuntza jarra ib id e a k – Emakunde, 2008

- Euska ra re n e ra b ile ra e z se xista – Emakunde, 2008

- Ge nero ikusp eg ia d u ten w eb o r ria k so r tzeko e t a ja rra ip ena eg it ekog i d a – Bilboko Udala, 2008

- G ene ro ikusp eg ia kom unikazio e t a irud i ko rpo ra t ib oa n – Emakundeeta Europako Erkidegoa/Europako Gizarte Funtsa, 2004

- N o m b ra e n Re d : Doa neko software librea, bi datu-basez eta kontsultatresna batez osatua. Hainbat dokumentu idaztean, hizkuntzabateratzailea erabiltzeko erraztasunak eta proposamenak aurkeztenditu.

(N o m b ra e n Re d deskargatzeko esteka - Emakumearen Erakundeah t t p :/ / w w w. m ig u a ld a d .e s/ m u je r/ d e sc a rg a / N o m b ra En Re d Se t u p .e x e )



47


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Hizkunt za e z-se xista e ra b ili d ute n EAEko a d m inistra zioe na ld izkar i of izia len eh une koa , esp a rruka b a na tuta (EAEkohiru a d m inist ra zio m a ile ta koa ) .

Hizkuntza ez-sexista erabili duten EAEko administrazioenw eb o r rie ta ko a rg it a lpene n ehune koa , e sp ar rukab a na tuta (EAEko hiru a d m inist ra zio m a ile ta koa )

Mezuetan eta irudietan komunikazio ez-sexista erabiliduten EAEko administrazioen web orrien ehunekoa,esparruka banatuta (EAEko hiru administraziomailetakoa)



48

H. GENERO ERAGINAREN ALDEZ AURREKO EBALUAZIOA AINTZAT HARTZEN DUTEN ETA BERDINTASUNA SUSTATZEKONEURRIAK DITUZTEN ARAU KOPURUA AREAGOTZEA .

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeakberdintasunaren aldeko gobernantza hobetzeko xedearekin aurreikustenduen tresnetako bat da genero eraginari buruzko aldez aurretikoebaluazioa. Arau edo egintza administratibo batean jasota jardueraemakumeen eta gizonen arteko desorekak ezabatzeari eta haien artekoberdintasuna sustatzeari begira onuragarria edo kaltegarria izan daitekeenaztertzea du helburu.

Beste faktore batzuen artean, arauak diseinatzen dituztenak haiek

berdintasunean duten eraginaz gogoeta egitera behartzen dituztelako dahain garrantzitsua eta, horrez gainera, ebaluazioa e x a n t e egin beharraezartzen duelako. Horrela, arau edo egintza administratiboa indarrean jarriaurretik zuzen litezke haren balizko ondorio negatiboak, hautemandakodesorekak murrizteko edo deuseztatzeko, eta sexuen arteko berdintasunabultzatzeko. Zehazki, 4/2005 Legearen 19. artikuluak ondokoa dio:

19. a r t iku lua G ene roa ren a ra b erako e rag ina a urre t i az eba lua tzea .

1 .Ad m inist ra zio-a ra u e d o -eg intza b a t e gi ten ha si aurret ik, hor i susta tzen d uena d m in ist ra zio -o rga noa k eba lua tu e g in be ha r d u ze in de n p rop osa m en ho rrek

em a kumee k e ta g izone k ko lek t ib o g isa b izi du ten e go eran i za n lezakee ne ra g ina (. ..) .

2. Eusko Ja urla ritza k, Em a kund ek (Em a kum ea ren Euska l Era kund e a )p rop osa tu ta , a raua k ed o g ida le r roa k one t si beha r d itu , non a d ie raziko d iren ,ba te t ik , ze in i zan behar d i ren aur reko pa ragra foe tan a ipa tzen denge neroaren a ra b erako e rag ina ren a urre t ia zko eb a lua zioa eg it eko e rreg e lak(...) ».

Horri 20. artikuluko aurreneko paragrafoan esaten dena gehitu behar zaio:

20. a rtikulua Ezb erd inta suna k ezab a tze ko et a b erd inta suna susta tzeko n eu rria k.

1 .Era g ina ren e b a lua zioa kontua n ha rtuta , a d m inist ra zio-a ra u ed o -eg intza renp ro iek tua n ne urriak sa r tuko d ira , e m a kume ek e ta g izone k ko lek t ibo m od uraha rtu ta b izi d u ten e go eran ne urriok izan d eza ke ten e ra g in neg a t iboa a ha like ta geh ien neu t ra l i za tzeko , an tzemandako ezberd in tasunak gu tx i tu edoezab a tzeko eta sexu b erdintasuna susta tzeko ».



49

Gobernu Kontseiluak, 2007ko otsailaren 13ko bileran, G ene ro e ra g ina rib u ru zk o a ld e z a u rre k o e b a lu a zio a e g it e k o e t a g i zo n e n e t a e m a k um e e nar t eko desbe rd in t a sunak ezaba tu e t a be rd in t a suna sus t a t zeko

ja rra ib id e a k onartu zituen. Ordutik 4/2005 Leg ea ren ezarpe na ri b uruzkoeba luaz ioa (2008) egin zen arte, 151 txosten egin dira; horietatik % 16 legemailako arauei buruzkoak ziren, % 41 dekretuei buruzkoak, % 40 agindueiburuzkoak eta % 2 ebazpenei buruzkoak. Emakundek egin eta 2010ekourtarrilean Arartekoari igorritako jarraipenaren arabera, 2009ko ekitaldian91 txosten gehiago izan ziren.

Legealdi honetarako erronka Autonomia Erkidegoko, Foru Aldundietakoeta udaletako administrazioetan 4/2005 Legea garatzeko eta betetzekoaurrerapausoak ematen jarraitzea da; ez soilik diagnostikoak eginda,baizik eta, batik bat eta bereziki, 20. artikuluaren 1. paragrafoa betez; hots,

jarduera bakoitzari dagokion esparruan ikusitako desberdintasunakzuzentzeko eta berdintasuna sustatzeko neurriak hartzen.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Ge neroaren a rab erako e ra g ina ren aur re t iko eb a lua zioaeg it en d u ten a ra u ed o eg in tza a d m in ist ra t iboe nkop urua e ta m a ila , esp a rrua ren a ra b era (EAEko hirua d m inist ra zio m a ile ta koa )

Berdintasuna susta tzeko neu rria k d ituzten a ra uen ed oa d m inist ra zio eg intzen iza era e ta m a ila , esp a rrukab a na tuta (EAEko hiru a d m inist ra zio m a ile ta koa )

Genero eraginaren ebaluazio ildoak dauzkaten EAEkoadministrazioen kopurua, esparruaren arabera (EAEkohiru administrazio mailetakoa)



50

I. GENERO IKUSPEGIA SARTUTA DAUKATEN AURREKONTU ARAUEN ETA PROGRAMEN EHUNEKOA HANDITZEA, BAITABERDINTASUNERAKO AURREKONTU BEREZITUAK DITUZTEN

ADMINISTRAZIOEN KOPURUA ERE.

Aurrekontu arau eta programak genero ikuspegia aintzat hartutaprestatzean, errazago ikus daiteke berdintasun helburua lortzeko izandakoeragina, baita aurrekontu publikoak emakumeen eta gizonen biziba ldintzetan dituen eraginak ere.

Garrantzitsua da desagregazio hori egitea , aurrekontu publikoa k ez baitiraneutroak generoari dagokionez. Gastu publiko orok du nolabaitekoeragina, eta ez da halabeharrez berdina izaten emakumeentzat etagizonentzat. Gainera, berdintasunaren helburuari ere eragiten dio.

Aurrekontu publikoak egiteko moduak, oro har, ez ditu kontuan hartzenemakumeen eta gizonen, nesken eta mutilen rolak, ardurak eta beharrak.Alde horiek egituratuta dauden moduarengatik, normalean emakumeakdesabantaila egoeran egoten dira, baliabide ekonomiko eta sozial etabotere politiko gutxiagorekin. Eta alde horiek politiketan, programetan etaba liabideen esleipenean ere islatzen dira, nahiz eta ez apropos.

Azken azterketa hauen helburua politika publikoa emakumeen eta

gizonen arteko berdintasun helburuarekin koherenteagoa bihurtzea da.Aurrekontuak generoaren ikuspegitik aztertzean ikusten dira emakumeeneta gizonen ga itasun pertsonalak zein sozialak garatzeko dauden aukerenarteko aldeak murriztera zuzendutako baliabide publikoak,komunitatearen ongizatearen sorreran eta banaketan ekitatiboki partehartzeko. Gabeziak hautemanez gero, hobetu egin beharko da politikapublikoen kalitatea. Izan ere, genero ikuspegia duten aurrekontuaklagungarriak izan ohi dira ekintza publikoen hartzaile diren talde sozialakhobeto ezagutzeko, baita politiken segimendua hobeto egiteko ere,azterketa horri esker erantzun egokiagoa jasoko baitute herritarrenbeharrek. Tradizioz emakumeei eta gizonei ezarri zaizkien rolak daudelaeta emakumeek hainbat jarduera alorretan oztopoei aurre egin behardietela kontuan hartuta, politikak emakumeen eta gizonen bizi kalitateamodu eraginkorragoan eta neurgarrian hobetzea da helburua.

Bestalde, aurrekontu arauen alderdi inplizituak ez ezik, esplizituak ereaztertu behar dira; zehazki, berdintasun politiketara bideratutakoaurrekontua.



51

Genero ikuspegia agintari publikoen jardunean txertatzeak desorekakdeuseztatzeko eta berdintasuna sustatzeko neurriak sortzea du helburu.Hala ere, neurri horiek ezin izango dira hartu, behar beste baliabidezhornituta ez badaude. Ildo horretatik, Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako 4/2005 Legeko 14. artikuluaren a rabera:

«14. a rt ikulua .Xed a p en orokorra .

Ad m inist ra zio a uto no m iko, fora l e ta loka lek, urtero, leg e h one ta n jasotzendiren eginkizunak betetzeko eta neurr iak egikar i tzeko behar di tuztenekonomia-ba l i ab ideak i zenda tuko e ta zehaz tuko d i tuz te bako i t za rena urre ko ntu e ta n».

2008ko 4/ 2005 Legearen eza rp en a ri b uruzko e b a lua zio a n zehaztutakoarenarabera, berdintasunerako egituretara eta zerbitzuetara bideratutakoaurrekontuan hazkunde nabaria izan zen, bai Foru Aldundietan (3.231.822€), bai tokiko administrazioetan. Azken horiek asko handitu zutenberdintasun sailen aurrekontua. Izan ere, 2005ean, haietatik erdiak 60.000 €baino gutxiagoko aurrekontua zuen. Eta 2008an heren batek 50.000 €baino gutxiagoko aurrekontua zuen arren, beste heren batek 50.000 € eta100.000 € artekoa zuen. Gainera, 2005ean 200.000 € baino gehiagokoaurrekontua zuten % 10,3k, eta 2008an % 15ek.

EAEko administrazioan gertatu den aldaketa nagusia Eusko J aurlaritzakosailek berdintasun politiketara bideratutako aurrekontuetan eman da. Osoirizpide ezberdinak erabili dituztenez aurrekontuak egiteko orduan, Sailbakoitzeko berdintasun alorrak urteko dokumentu-programak aurkezteanerabiltzeko irizpide komunak prestatzen aritu da 2008an Emakundekkoordinatzen duen Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako SailenArteko Batzordeko Talde Teknikoa .

Datorren legegintzaldirako erronkak bi izango dira:

• Alde batetik, genero ikuspegia duten aurrekontu arauen kopuruahanditzea.

•

Bestetik, Berdintasunerako V. Plana krisi ekonomiko egoeran egindela kontuan hartuta, garrantzitsua litzateke epe motzeanberdintasun politikei zuzendutako aurrekontuak mantentzea, etaepe ertainean goranzko joerari berriro eustea eta berdintasunpolitiketarako aurrekontu berezituak dituzten administrazioenkopurua ha nditzea .



52

Askotan, baliabideak falta direnean, enplegua sustatzeko eta gizartebabeserako politikak dira ondorioak pairatzen dituztenak. Hala ere, ez daahaztu behar pobreziak batez ere emakumeei eragiten diela.Horrenbestez, egoera horrek ez du eragin berbera izango emakumeenga neta gizonengan, eta kaltegarriagoa izango da emakumeentzat.Horregatik, berdintasun politikak ahalegin handiagoa egin beharko du krisiekonomikoak kaltetutako emakumeen egoera zehatza arintzeko etaemakumeen zein gizonen arteko berdintasun egoera orokorrari heltzeko.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko administrazioetan berdintasunerako egitura eta

zerbitzuei esleitutako aurrekontua , administrazioarenesparruka (EAEko hiru administrazio mailetakoa)

Aurrekontu partida da ukaten EAEko administrazioetakoberdintasunerako planen ehunekoa, administrazioarenesparruka (EAEko hiru administrazio mailetakoa)

EAEko administrazioetan berdintasunerako planeiesleitutako aurrekontuarekiko ehunekoaren batezbesteko hazkundea, administrazioaren esparruka(EAEko hiru administrazio mailetakoa)

Genero eraginari buruzko aldez aurreko eba luazioaegin zaien eta neurriak txertatu dituzten EAEkoadministrazioen aurrekontuen ehunekoa



53

J. BEREN DISEINU, EBALUAZIO ETA KUDEAKETAPROZESUETAN GENERO IKUSPEGIA KONTUAN HARTZENDUTEN SEKTOREKAKO ETA ZEHARKAKO PLANENEHUNEKOA HANDITZEA, BEREZIKI BEHAR BEREZIAKDITUZTEN TALDEAK ETA ASKOTARIKO DISKRIMINAZIOAJASATEKO ARRISKUA DUTENAK AINTZAT HARTUTA.

Plan bat dokumentu bat da, non erakunde bateko arduradunek epeertainean bete beharreko helburuak edo/eta estrategiak zehaztendituzten. Azken urteotan politika publikoak diseinatzeko eta ezartzekogehien erabilitako tresnetako bat dira planak; hots, erakundeen jarduna

egituratzeko eta antolatzeko.

Horrek politika publikoen kudeaketa eraginkorrari hobekuntzak ekarridizkion arren, oraindik ere erakundeen planak koordinatzea erronkanagusietako bat da. Koordinazioa ekintza bateratuak edo/eta osagarriakgauzatzeko egiturak sortzean datza, baina, horrez gain eta batez ere,lanerako prozesuak sortzean. Eta koordinazioa funtsezkoa da sinergiapositiboak bultzatzeko eta lanak bikoitz daitezen saihesteko, etaerakundeen esku-hartzearen beharra izanda halakorik ez duten esparrusozialei erantzuna emateko.

Politiken hartzaileak eta politika horiek ezartzeko arduradunak zenbat etagehiago izan, orduan eta garrantzi handiagoa du koordinazioak. Eta hainzuzen ere horixe da berdintasun politiken kasua.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 3.4 artikuluarenarabera:

«3. a rtikulua .Printzip io o roko rra k.

4 . Euskal herri-ag intee k ge ne ro- ikusp eg ia txerta tu b eh a r d ute b eren p ol it ika

e ta ek in tza guz t ie ta n , ha lako m od uz non hor ie ta n g uzt ie ta n e zb erd in tasuna keza ba tzeko e ta e m a kumee n e ta g izone n b e rd in tasuna susta tzeko he lb uruo ro korra e za rriko d ute n.

Leg e ho nen o nd oree ta ra ko , hona koa d a g ene ro- ikusp eg ia ren in teg ra zioa :e m a k u m e e n e t a g i z o n e n e g o e r a , b a l d i n t z a , j o m u g a e t a b e h a r r i z a nezbe rd ina k mo d u sistem a t ikoa n kontsid eratzea , e ta , ho rreta ra ko, po lit ika e t aekintza guzt ie tan, mai la guzt ie tan e ta hor ien plangintza- , egikar i tze- e taebaluazio-fase guzt ie tan, ezberdintasunak ezabatzeko eta berdintasunasusta tzeko xed ea d ute n helburu e ta jarduket a zeh a tza k txerta tzea ».



54

Horretarako, oso garrantzitsua da berdintasun politiketan ardura politikoaeta teknikoa duten pertsonek beste planak diseinatzeko, ezartzeko etaebaluatzeko ardura dutenekin koordinatuta aritzeko mekanismoakantolatzea. Zehazki, berdintasun politikez arduratzen direnen etasektorekako beste politika batzuez arduratzen direnen artean lanprozesuak ezartzea da kontua. Horrela, neurri zehatzak aztertu, ezarri etaebaluatuko dira urteroko plan operatiboetan, bai berdintasun politikenarloa n, nola beste sektore batzuetan.

Bestalde, berdintasunaren arloko plan asko daudenez gaur egun, bainabaliabide pertsonalak mugatuekin, beharrezkoa izango da koordinazioaridagokionez lehentasuna duten esparruak zein diren zehaztea. Arretaberezia eskaini behar zaie askotariko diskriminazioa pairatzen dutenemakume taldeei buruzko politikei, beren bizi baldintzei eta mailaridagokienez ahultasun egoera berezian baitaude.

Azkenik, euskal politika publikoen eta plangintzen hartzaileei dagokienez,kontuan hartu behar da horiek ez zaizkiela euskal herritarrei soilik zuzentzeneta ez direla EAEko lur esparruan bakarrik gauzatzen. Garapenerakokooperazio politikak batez ere beste errealitate sozio-politiko, kultural etaekonomikoak bizi dituzten emakume eta gizonei daude zuzenduta. Esku-hartze hori antolatzean, genero ikuspegia txertatu beharra dago, generoeta garapen alorreko politika espezifikoa ezartzeaz gain. Hala xedatzendu, espresuki, Emakumeen eta Gizonen Benetako Berdintasunerako 3/2007

Lege Organikoak bere 32. artikuluan. Eta, modu orokorragoan, 4/2005Legeko 3. artikuluak, EAEko agintari publikoek berdintasun alorrean izanbeharreko jarduera zuzenduko eta bideratuko duten printzipio orokorrak

jasotzen dituenak.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Genero ikuspegia aintzat hartzen duten EAEkoadministrazioetan inda rrean dauden p lan estrategikoenehunekoa, eta emakumeen eta gizonen egoera

desberdinaren diagnostikoak ezartzen dituztenak,berdintasunaren onurarako neurrien eta diskriminaziofaktore desberdinen arabera.



55

K. EMAKUMEEN ETA GIZONEN BERDINTASUNA SUSTATZEKONEURRIAK TXERTATUTA DITUZTEN KONTRATUEN, DIRULAGUNTZEN ETA HITZARMENEN EHUNEKOA HANDITZEA.

Kontratuak, diru-laguntzak eta hitzarmenak administrazioaren etagizartearen artean lotura ekonomikoak ezartzeko mekanismoak dira;horregatik, funtsezko tresna dira gizartea berdintasunerako bideanbultzatzeko.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeak berdintasunasustatzeko eta desberdintasunak desagerrarazteko bi neurri jasotzen ditu20.2 artikuluan: bata, aurkeztutako eskaintza ekonomikoari (kontratazioak)eta diruz lagundutako proiektuari edo jarduerari buruzkoa da, eta bestea

pertsona edo enpresa hautagaien edo eskaintzaileen gaitasun teknikoari(kontratazioak) edota diru-laguntzak jasotzen dituzten erakundeek betebeharreko baldintzen ingurukoa.

20. a rtikulua Ezb erd inta suna k ezab a tze ko et a b erd inta suna susta tzeko n eu rria k.

2. Eg oki irizte n zaien b e ste ne urri ba tzuk e re ha rtu a ha l dire n a rre n, eu skal he rri- adminis t razioek, beren diru- laguntzak arautzen di tuen araudian e ta legeeiburuzko kon t ra tue tan hor re la ba imentzen duen kasue tan , au rkez tu takop ro iek tu e do eska in tzan ge nero-ikusp eg ia k due n in tegrazioa ba lo ra tuko d uenir izpide bat sar tuko dute es le ipenerako i r izpideen ar tean.Kasu horie tan

bere tan , hau taga ien edo l i z i t a t za i l een ga i t a sun t ekn ikoa ba lo ra tzekoirizp id ee n a r t ean e ta , ha la b a d a go k io , d iru - la gun tzen o nurad unek be te b eha rd i tuz ten ba ld in tzen a r t ean , pe r t sona hor iek emakumeen e ta g izonenb erd in tasunerako p o l it iken ed o j a rduke te n ga ra p ene a n iza n d u ten ib ilb id eab a lo ra tuko d a ».

Oroba t , kon t ra tuen l eged ia r i e t a hur rengo pa ragra foan j a so takoar i meneg inez, kon t ra tua b e te tzeko b a ld in tzen a rt ea n esle ipend una k izan go d uenb e t e b e h a r b a t j a so k o d a : o b ra e g i n e d o ze rb i t zu a e m a t e ra k o a n , e m a k u m e e neta g izon en b erdintasuna susta tzeko ne urria k ap likatzea .

Artikulu horri dagokionez, Eusko Legebiltzarreko osoko bilkurak, 2007koekainaren 8ko saioan, kontratazio prozeduretan klausula sozialak sartzekoez-legezko proposamena onartu zuen ( Eusko Le g e b iltzarra re n A ld izka riOfiziala, 107. zk., 2007ko ekainaren 15ekoa). Proposamen horren bidez,Batzorde Tekniko batek –enplegu, gizarte gai, kontratazio eta ogasunarloko zerbitzu juridikoetako kideek osatutakoa– kontratazio prozeduretaneta kontratuen gauzapenean klausula sozialak sartzeko aukera azterzezala eskatu zion Eusko J aurlaritzari; baita beste politika publiko batzuekinuztartzea azter zezala ere: ingurumen politikarekin, lan segurtasun etaosasun arloko politikarekin, emakumeen eta gizonen arteko berdintasun

politikarekin, eta kalitatea eta lan baldintza politikekin, adibidez.



56

Batzorde Teknikoak, osatu zenean, proposamen bat prestatu zuen 30/1992Legeko 21.1 artikuluan xedatutakoari jarraiki (30/1992 Legea, azaroaren26koa, Administrazio Publikoen Araubide J uridikoa eta AdministrazioProzedura Bateratua arautzen dituena). Proposamen hori ekainaren 2ko6/2008 Ebazpenaren bidez gauzatu zen –LegebiltzarrarekikoHarremanetarako eta J aurlaritzaren Idazkaritzako zuzendariak eman zuenebazpen hori–, eta bertan esaten da argitaratu egingo dela GobernuKontseiluak 2008ko apirilaren 29an egindako bileran onartutako akordioa,Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore publikoarenkontratazioan irizpide sozialak, ingurumen irizpideak eta beste politikapubliko batzuk sartzeari buruzkoa.

Erabaki honen bidez zehazten da, erkidegoko autonomiari eta sektorepublikoari dagokionez, 4/2005 Legearen 20. artikuluan kontratazioari buruz

jasotako aurreikuspenak nola gauzatu behar diren. Erabakiak kontratazioprozesuaren hainbat fasetan berdintasuna sustatzeko neurriak txertatzeaproposatzen du; hau da, onarpen eta balorazio irizpideei eta kontratuagauzatzeko baldintzei dagozkien neurriak txertatzea.

Bestalde, 4/2005 Leg ea re n ezarpe na ri b uruzko eb a lua zio ak diru-laguntzeiburuz eskainitako datuen arabera, erakunde publikoek kasuen % 25,8ansartu zuten genero ikuspegia diru-laguntzak esleitzeko irizpideetan;2005ean, % 13,5en. Kontratazioen kasuan ere igoera izan da. 2005ean % 10ziren eta 2008an % 23; horietatik % 87 nahitaezko baldintza ziren; 2005ean,

berriz, % 50 ziren nahitaezkoak.Legealdi honetarako erronka, beraz, emakumeen eta gizonen artekoberdintasuna sustatzeko neurriak txertatzen dituzten kontratu, diru laguntzaeta hitzarmen kopurua areagotzea eta neurri horiek behar bezalaaplikatzeko jarraipena egiteko mekanismoak ezartzea da .


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko erakunde publikoek kontratatzeko egindakodeialdien ehunekoa, 4/2005 Legeko 20. artikuluko 2. eta3. puntuak betez berdintasuna bultzatzeko klausulakdituztenak, esparru administratiboaren eta eskaeramailaren arabera

EAEko erakunde publ ikoek diru- laguntzetarakoeg indako de ia ld ien ehunekoa , 4 /2005 Legeko 20 .ar t ikuluko 2. e ta 3 . puntuak betez berdintasunabultzatzeko klausulak dituztenak, esparrua d m in ist ra t iboa ren e ta e skaera m ai la ren a rab era

Berdintasuna bultzatzeko klausulak dituzten EAEkoorganismo publikoen arteko hitzarmenen ehunekoa



57

L. EMAKUMEEN ETA GIZONEN PARTAIDETZA OREKATUA DUTENEPAIMAHAIEN EHUNEKOA HANDITZEA.

Administrazioak garrantzi handia du berdintasuna sustatzeko orduan,eredu modura aritzen delako. Eta hori argi ikusten da administrazioakantolatutako edo diruz lagundutako edozein sari emateko sortutakoepaimahaietan emakumeen eta gizonen ordezkaritza orekatua bultzatzenduenean.

Enplegu publikoan sartzeko, hornitzeko eta aurrera egiteko hautaketaprozesuei dagokienez, zera dio 4/2005 Legeko 20.4 b) artikuluak prozesuhoriek xedatu behar dituzten arauei buruz:

«20. ar t ikulua.Ezberdintasunak ezabatzeko eta berdintasuna susta tzeko

neurriak.

4 . b ) Klausu la ba t , hau take ta -epa imaha ie tan t r ebakun tza , ga i t a sun e tap restakun tza e go k ia d u ten em a kumee n e ta g izone n o rdezkarit za o reka tuaiza ng o d ela b e rm a tze ko».

Aipatutako artikuluko 5. atalak honako neurri espezifiko hau jasotzen du:

5. Egoki ikusten diren beste neurri batzuk ere hartu ahal diren arren,a d m inist ra zioa k susta tuta ko ed o d iruz la g und uta ko ed ozein sa ri-mo ta e m a tekosor tzen d i ren ep a ima ha ia k e r reg u la tuko d ituzten a ra uek , e t a ku ltu ra - ed o ta

a rte-funtsa k eskura tzeko g a ituta ko a ntzeko o rg a no a k erreg ula tzen d ituztene k,k lau su la b a t i za ngo du te , ha u take ta -ep a im a ha ie ta n t reb a kun tza , ga it a sune t a p r e st a k u n tza e g o k ia d u t e n e m a k u m e e n e t a g i zo n e norde zkar itza orekat ua iza ng o d ela b erma tzeko ».

Azkenik, adierazi beharra dago Legeko 20.6 artikuluak honakoa esatenduela:

6 . Aurreko b i pa ra gra foe tan a d ie ra zit akoa ren ond oree ta ra ko , o rdezkarit zao re k a t u a i za n g o d a la u k id e b a in o g e h ia g o d it u zt e n e p a i m a h a i e t a n e d oantzeko organoetan sexu bakoi tzak gutxienez % 40ko ordezkar i tza baldin

b a d u . G a in e ra k o k a su e t a n , b i se x ua k o rd e zk a t u t a d a u d e n e a n iza n g o d ao reka tu a ».

4/ 2005 Legearen ezarpenar i buruzko ebaluazioaren (2008) arabera ,e p a im a h a ie k g a it a su n e t a p re st a k u n t za e g o k ia d u t e n e m a k um e e t ag izone n kop uru o reka tua iza ng o d u te la b e rma tzeko k la usu la d u ten sa riene h u n e k o a n a b a rm e n h a n d it u d a 2 00 5e k o d a t u e k in a ld e ra t u t a ; iza n e re ,2005ea n % 9 iza n zire n, et a 2008a n % 40. Hala ere, kontuan izanda Legeko20.5 artikuluan xedatutakoa bete zuten sari guztiak EAEko AdministrazioOrokorrak sustatu zituela, arlo horretan dagoen gabezia handia da

oraingoz.



58

Horrenbestez, datorren legegintzaldirako erronka emakumeen eta gizonenordezkaritza orekatua duten epaimahaien ehunekoa handitzea izangoda, eta xedapen hori gainerako administrazioei jakinaraztea etabetearaztea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko administrazioen sariak emateko epa imahaien etafunts kulturalak edo artistikoak bultzatzeko epaimahaienehunekoa, 4/2005 Legeko 20. artikuluaren 5. puntuanaurreikusitakoak, emakumeen eta gizonen ordezkaritzaorekatua bermatzen dutenak, esparruadministratiboaren arabera (EAEko hiru administrazio

mailetakoa)



59

M. BERDINTASUNERAKO PARTE-HARTZE ORGANOENKOPURUA HANDITZEA, ETA PARTE-HARTZE ZEIN KONTSULTAPROZESU ETA ORGANOETAN ORDEZKAPEN OREKATUA

AREAGOTZEA.

Parte-hartze prozesuak gero eta gehiagotan erabiltzen dira politikapublikoen diseinua eta kudeaketa hobetzeko eta legitimatzeko, etaherritarrak aktiboa go izateko bide ere ba dira.

Sektore eta esparru ugaritan erabiltzen dira prozesu horiek, politikapublikoak herritarrengana eta eragile sozialengana hurbiltzeko, eta bertanparte hartu dezaten errazteko. Funtsezko tresna dira parte-hartzesoziopolitikoa bultzatzeko. Batzuetan organo finkoen bidez bideratzen dapartaidetza hori, eta besteetan aldi baterako organoen bidez.

Berdintasunerako V. Plan honetan, bi mota bereiztu ditugu: batetik,espezifikoki berdintasuna sustatzeko parte-hartze organoei erreferentziaegiten dietenak –hots, administrazioek berdintasuna lortzeko ezartzekosortu dituztenak–; eta bestetik, beste organo eta prozesu guztiak,kontsultarakoak zein parte-hartzekoak, administrazioan dagoenekotxertatuta daudenak eta emakumeen eta gizonen presentziaorekatuagoa behar dutenak.

Lehenbizikoei dagokienez, zera dio Emakumeen eta GizonenBerdintasunerako 4/2005 Legeko 24.5 artikuluak:

24. a rt ikulua Elkar tea k eta erakund ea k.

5. Autonomia Erkidegoko Adminis t razioak beharrezkoak diren bal iabideakbul tzatu e ta jarr iko di tu ent i ta te bat sor tzeko, emakumeek eta herr i tarrene lka rtee k po lit ika sozia l, ekonom iko e ta ku ltu ra len g a ra pe nea n b ene tan e tam o d u a sk e a n p a r te h a rt ze k o b id e a e sk a in ik o d u e n a , e t a e m a ku m e e n e t agizonen berdintasunaren arloan euskal herri-administrazioekin hitz egitekosolaskid e o na rg a rria iza ng o d en a ».

Hain zuzen ere 1998an sortu zen Kontsulta Batzordea, ekainaren 9ko103/1998 Dekretuaren bitartez. Batzorde hori Emakunderi atxikita dago etaEAEko erakundeei informazioa, aholkuak eta proposamenak luzatzenaritzen da, emakumeen eta gizonen artean berdintasuna lortzeko.

Batzorde horren lanari eta EAEko berdintasun politikei esker, aurrerapenakegin dira elkarteen arteko lankidetzaren eta parte-hartzearen alorradiseinatzeko orduan. Hori horrela, Emakundek Berdintasunerako

Emakumeen Euskal Kontseilua sortzeko lege aurreproiektua prestatu du,emakumeen elkarteen partaidetzarekin eta gizarteari kontsulta publikoa



60

egin ondoren. Aurreikusita dagoenaren arabera, Eusko Legebiltzarraklegealdi honetan bertan emango dio onespena a urreproiektu horri.

Foru Aldundi mailan, 4/2005 Legeko 6 k) artikuluak dio foru administrazioeidagokiela:

6. a rtikulua . Foru administrazioen eginkizunak.

k) Era kunde p ub liko ze in p rib a tue k in ha rrem a na k f inka tzea e ta p a rt a ide tza e talank ide tza rako b ideak eza r tzea , ba ld in e ta e rakundeon xedeek edoeg ink izunek lu r ra lde -e remuan emakumeen e ta g izonen be rd in tasunaerd iesten l ag un tzen b a d u te ».

Era berean, 7.1 k) artikuluak dio udalei dagokiela, bakarka edomankomunitateen bitartez, honakoa :

7. a rtikulua Tokiko administrazioaren eginkizunak .

1 . k) Era kund e p ub liko zein pr ib a tuekin harrem a na k finkatzea e ta p a rta id etzae ta l ank ide tza rako b ideak eza r tzea , ba ld in e ta e rakundeon xedeek edoeg ink izunek tok i-e remua n e m a kumee n e ta g izone n b e rd in tasuna e rd iestenla g u n t ze n b a d u t e ».

4/2005 Legearen ezarpenari buruzko ebaluazioak jasotako datuenarabera, Foru Aldundi eta udal batzuek dagoeneko badauzkateBerdintasunerako Kontseiluak edo emakumeen parte-hartzea bultzatzekoantzeko organoak, baita berdintasun politikak garatzen aritzen diren beste

elkarte ba tzuk ere. 2008an 24 udal edo mankomunitatek dauzkate pa rte-hartzea bultzatzeko horrelako egiturak; 2005ean baino zazpi gehiagok,beraz. Hala ere, lan eskerga egin behar da oraingoz herritarrak aktibobihurtzeko bide gisa orokortu eta indartu daitezen.

Beraz, beharrezkoa da Berdintasunerako Tokiko eta Foru Kontseiluakindartzea edo, ez dauden lekuetan, sortzea; baita lanerako beste egituraeta prozesu batzuk ere, erakunde bakoitzaren eta dagokion lur esparruandauden emakumeen eta bestelako elkarteen beharrei, interesei etaegoerei erantzuteko egoki jotzen badira.

Gainerako organo eta prozesuei dagokienez, kontsultakoak zein parte-hartzekoak, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeakzera dio 23. artikuluan :

«23. a rt ikulua .Xed a p en orokorra .

Euskal herr i -adminis t razioek susta tu behar dute emakumeen eta gizonenpresentzia orekatua izan dadi la profesionalen, enpresaren, gizar te- ekonomiaren, s indikatuen, pol i t ikaren, kul turaren e ta beste lako ar loetakoe lka rte e ta e rakunde en zuzend ar it za ko o rga noe tan .Hor re ta rako , g eh i tu e d o

eg ok itu a ha l iza ngo d ituzte e lka r te e ta e rakunde o i ad ie razit ako he lburuab ete tzea ren a ra b era d a g ozkien d iru- la g untza k».



61

Oro har, berdintasun politiketan emakumeen eta gizonen ordezkaritzaorekatua dagoela esaten da sexu bakoitzak gutxienez % 40ko partaidetzaduenean.

Emakumeek erabakiak hartzeko prozesuetan parte hartzeko aukera

izango dutela bermatzeko, presentzia orekatua sustatu beharko dapartaidetzarako organoetan eta prozesuetan.

Esparru horiek, parte hartzeko prozesu bihurtzen direnean edota kideanitzeko organo gisa taxutzen direnean, gizartean aldaketak eragitekodiagnostikoak, helburuak eta tresnak eskaintzen dizkiete politika publikoei;eta kontsulta, aholkularitza, kooperazio eta ebaluazio funtzioak izatendituztenez, ezinbestekoa da horietan emakumeen ikuspegia, beharrak etaegoerak presente egotea.

EHUko Zien tzia Politikoen eta Administrazio Zientzien Saileko GeneroAzte rke te n Ta ld ea k 2009a n Em a kunde ren tza t e g ind a ko a zt e rla na rena ra b e ra ( Em a kume e t a g izon en p resen tzia Euskad iko e ra b a k ig unee ta n ) ,aztertutako kide anitzeko 84 organoetatik 26tan % 40ko edo gehiagokoordezkaritza zuten emakumeek, eta soilik 24 zeuden emakumeengidaritzapean. Organo horien osaera, normalean, ez da nominala izaten;hots, kargu jakin batzuk dituzten pertsonek osatzen dituzte. Bainapartaidetza prozesuetan dagoen desoreka egoera islatzen dute nolanahiere.

Bestalde, txostenak dioenez, ezberdina da emakumeek eta gizonek parte-hartzeari eskaintzen dioten denbora: emakumeak kanpora begirako lanaegiten eta pertsonei arreta zuzenean eskaintzeko jarduera boluntarioetanaritzen dira gehienbat; gizonak, aldiz, erakunde barruko jardueraboluntarioetan.

Ildo horretatik, legealdirako erronkak hauek dira:

• Emakumeek eta gizonek elkartegintzan dituzten eginkizunakdibertsifikatzea eta emakumeek partaidetza prozesuetan duten

presentzia bultzatzea .• Osaera paritarioa duten edo/eta emakumeek zuzentzen dituzten

kide anitzeko organoen kopurua handitzea .



62


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Emakumeen eta gizonen ordezkaritza paritarioadaukaten kide anitzeko organoen kopurua etaehunekoa, espa rru administratiboa ren arabera (EAEkohiru administrazio mailetakoa)

EAEko a dministrazio publikoek bultzatutako parte-hartzeprozesuen ehunekoa (herritarrei, elkarteei edo/etaadituei egindako kontsultak), emakumeen eta gizonenpresentzia orekatua dutenak, esparruadministratiboaren a rabera (EAEko hiru administraziomailetakoa)



63

2. KAPITULUA:

BERDINTASUN GAIETAN ESKU

HARTZEKO ARDATZAK



64

Kapitulu honen xedea IX. legegintzaldiak emakumeen eta gizonen artekoberdintasuna erdiesteko gizartean egin beharreko a lda ketak zehaztea da .

Garrantzitsua da emakumeek eta gizonek bizitzako alor guztietan aukeraberdinak izateko eta tratu bera jasotzeko lehentasunak zehaztea; batez ere,emakumeen autonomia eta egoera sozial, ekonomiko eta politikoabultzatzeko, jasaten duten diskriminazioa dela-eta. Horretarako guztirako,gainera, kontuan izango dira emakumeen eta gizonen aniztasuna eta berenarteko aldeak biologiari, bizi baldintzei, nahiei eta beharrei dagokienez, baitaemakumeen eta gizonen taldeen aniztasuna eta aldeak ere.

Berdintasunerako V. Planaren xedea berdintasun politiken helburu nagusiabetetzea da. Eta helburu hori, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakootsailaren 18ko 4/2005 Legearen arabera, honako hau da: « Berdintasunezkog iza rt ea lo r tzea , non p e r tson a o ro lib re iza ng o d en , ha la e rem u p ub likoa nno la p rib a tua n , b e re ga it a sun p e r tson a la k ga ra tu e t a e rab a k ia k ha rt zeko ,oh iko ro l ek sexua ren a ra b e ra e za rt zen d ituzt en m ug a k iza n g a b e ; g i za rt e b a tnon be rd in a in t za t ha r tu , ba lo ra tu e t a bu l t za tuko d i r en emakumeek e t ag izon ek d ituzt en p o r ta e ra , jom ug a e t a b eha rriza na k ».

Horretarako, generoarekin lotutako zer hutsunetan esku hartu behar denadierazi eta aztertu da. Eta lehentasuna eman zaie emakumeen eta gizonenberdintasuna lortzeko eragin handiena izan ditzaketenei, balioen, iritzien,

jokabideen eta jarreren alorretan, banakakoak eta taldekoak, eta antolaketasozialaren egiturakoak eta motetakoak.

EGITURAZKO ELEMENTUEN DESKRIBAPENA

Berdintasunerako V. Planak, hasierako zatian, emakumeen eta gizonen artekoberdintasunaren aldeko gobernantza hobetzearekin lotutako helburuakzehazten ditu. Planaren bigarren zatia, berriz, lau elementu nagusireninguruan dago egituratuta: ardatzak, programak, helburu estrategikoak etahelburu operatiboak. Atal honetan, elementu bakoitza zer den, zer funtziobetetzen dituen eta nola zehazten den azaltzen da.



66

P r o g r a m a k .

Berdintasunaren alorreko ardatzen xehetasunak ematen dituzten lan ildoakdira programak.

Berdintasun gaietan hautemandako beharren arabera eta gizarteko egoeraaldatzeko duten ahalmenaren arabera zehaztu dira; betiere, 4/2005Legearen edukia kontuan hartuta. Ondokoak dira:

PROGRAMEN ZERRENDA

1. programa: autonomia pertsonala eta balioakaldatzea.

2. programa: baliabide ekonomikoak etasozialak eskuratzea eta kontrolatzea .

EMAKUMEAKAHALDUNTZEA ETABALIOAK ALDATZEA

3. programa: partaidetza soziopolitikoa etaeragina.

4. programa: erantzukidetasuna etadenboraren erabilera berriak.ANTOLAKUNTZA SOZIAL

ERANTZUKIDEA

5. programa: bateratze erantzukidea.

6. programa: sentsibilizazioa eta prebentzioa.EMAKUMEEN AURKAKOINDARKERIA

7. programa: arreta.

H e lb u ru e st ra t e g ik o a k .

Helburu estrategikoek programetako helburu orokorren artean lehentasunadutenak zein diren adierazten dute. Gizarteko egoera hainbat eremu edoesferatan banatzen da, eta helburuak ezartzen dira horietan. Horrekprograma bakoitzari globalki eta koherentziaz heltzeko aukera ematen du,eta errazagoa suertatzen da ondoren zehaztea edo eraginkortasunabultzatzea.



67

He lb u ru o p e ra t ib o a k .

Helburu operatiboek unitate exekutiboetan banatzen dute helburuestrategikoa, esku-hartzea ahalbidetzeko.

Helburu operatiboek gizarteko egoera zehatzak dituzte oinarrian, batez eregeneroen arteko aldeak eta emakumeen diskriminazio zein desorekaegoerak. Horiei aurre egitea lehentasunezkoa izango da legegintzaldihonetan, zenbait erakundek eta bigarren mailako informazio iturriekemandako datuetatik abiatuta egindako diagnostikoa aintzat hartuta.Helburu operatiboen funtzioa lehentasuna izango duten eginbeharrakzehaztea eta lortutako emaitzen arrakasta ba loratzea da. Helburuek zehatzaketa neurgarriak izan behar dute, operatiboak eta ulergarriak, egokiak etagarai jakin bati egokituak. Hainbat alderdi jasotzen dituzte: zer helburu betenahi dituzten, zergatik den hain garrantzitsua egoera jakin horretan eskuhartzea , zein diren helburu horren lorpenean inplikatutako a dministrazioak, etazein diren eragin sozialaren adierazleak.

Berdintasunerako V. Planaren eragina ebaluatzeko proposatutako adierazleeidagokienez, ahalegin berezia egin dugu adierazle horiek erraz eskuratzekomodukoak izan daitezen. Horregatik, azterketa bat egin dugu eskuragarridaudenak zein diren jakiteko –eragiketa estatistikoen edo aldizkako azterketaofizialen bidez–, eta letra etzanez markatu ditugu.

Gainerakoak, berriz, datu egonkorrak lortu ahal izateko landu egin beharko

dira legegintzaldian, orain bertan azterlan edo estatistika zehatz batzuetatikeratorritako informazioa dagoelako edota, alderantziz, inongo informaziorik ezdagoelako. Horregatik, inplikatuta dauden administrazioek, helburuakbetetzera bideratutako jarduerak gauzatzeaz gain, proposatutakoadierazleak neurtzeko mekanismoak sortu beharko dituzte.



69

II.. EEMMAAK K UUMMEEAAK K AAHHAALLDDUUNN T TZZEEAA EE T TAA

BBAALLIIOO AAK K AALLDDAA T TZZEEAA Gure gizartean, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren alorreanaurrerapen handiak egin diren arren, oraindik ere desoreka nabarmenakdaude euren artean eskubideak, boterea, baliabideak eta onurak lortzeko,gauzatzeko eta kontrolatzeko orduan.

Patriarken sistemak botere harreman asimetrikoa k bultzatzen ditu emakumeeneta gizonen artean: menderatze jarrera esleitzen die gizonezkoei, eta

mendetasunezkoa emakumezkoei. Botere harreman horiek bizitzako alorguztietan agertzen zaizkigu, hainbat modutan: eremu pribatuan, adibidez,etxeko tratu txarrak emakumeak menderatzeko eta kontrolatzeko mekanismobezala erabiltzen dira; eremu publikoan, berriz, pobreziaren feminizazioan,parte hartzeko eta erabakiak hartzeko prozesuetan emakumeak automatikokibaztertzeko joeran, baliabideak lortzeko ezintasunean eta abarretan ikusditzakegu. Emakumeen Garapena Sustatzeko Nazio Batuen Funtsaren(UNIFEM) arabera, hain zuzen ere emakumeek erabakiguneetan dutenpresentzia da herrialdeen baliabide ekonomikoen arabera aldatzen ez dengenero desorekaren adierazle bakarra.

Emakumeen eta gizonen harreman pertsonaletan eta sozialetan orekahandiagoa lortzeko, emakumeek genero harremanak berreraikiz lortu behardute botere, erabateko autonomia eta herritartasuna lortuta.

«Ahalduntze» hitza ingelesezko e m p o w e r m e n t terminoaren itzulpen literala da,eta «boterea areagotzea» esan nahi du; hots, pertsonal bezala indartzea etanorberaren egoera sozial, ekonomiko eta politikoa sendotzea .

Ahalduntzearen estrategia Emakumeari buruzko Nazio Batuen III. Mundu

Batzarrean jada erabili zuten arren (Nairobi, 1985), IV. Mundu Batzarreanga ratu eta sendotu zen (Pekin, 1995).

Honela defini genezake ahalduntzea : pertsonak bere bizitzari eragiten diotenba liabide eta erabakiei buruzko autoritatea eta boterea areagotzea.

Emakumeak, banaka eta talde gisa, euren egoeraren jabe egitearekin dagolotuta, horrela areagotu egingo dutelako erabakiak hartzeko prozesuetanduten parte-hartzea, bai eta boterea erabiltzeko eta eragina izatekoahalmena ere.



70

Banakakoa, emakumeek beren mendetasunari buruzko kontzientzia hartzekoprozesu pertsonala delako. Emakume bakoitzak ezagutzen ditu bereeskubideak, indarguneak eta interesak, eta horrela indartu egiten ditu bereautonomia eta botere pertsonala, eragina izateko eta erabakiak hartzekoahalmena erabiltzeko asmoz.

Taldekoa , prozesu horretan emakumeen interesak lotzen direlako, etataldearen egoera sendoagoa izanik, baliabide materialetara etasinbolikoetara errazago iritsi daitezkeelako. Horrez gain, eragina izatekoahalmen handiagoa izango dute eta erabakiak hartzen eta gizartea aldatzenpa rte hartu aha l izango.

Ildo horretatik, prozesua ez da banakora mugatzen; taldearen eremura erezabaltzen da. Emakumeek banan-banan egindako lana lagungarria izangoda interes kolektiboen alde borrokatzeko; hau da , genero interesen a lde.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeko 1. artikuluarenarabera, beharrezkoa da « b izit za ren a rlo g uzt ie t a n e m a kume ek e t a g izone ka ukera e ta t ra tu b erdina k iza n d itza ten susta tzea e ta b erm a tze a , e ta , b erezik i,e m a k u m e e n a u t o n o m ia b u lt za t ze a e t a e m a k um e e k g i za rt e a n , e k o n o m ia nzein p o lit ikan d ute n p o sizio a se nd otzea ». Gainera, 3. artikuluan Euskadikobotere publikoen jarduna zuzendu behar duten printzipio nagusiak daude

jasota, eta horien arabera, botere publikoek « neu rri eg ok ia k ha rtu b eha rdi tuz te emakumeek e ta g izonek eskubide pol i t ikoak, z ib i lak , ekonomikoak,so zia la k e ta kultura la k , e ta a ra ue ta n a itor tu lekizkie kee n g a ine ra ko o ina rrizkoeskub id ea k , a uke ra b e rd inek in b a lia t zen d ituzt e la b e rma tzeko , bo te rea e t ab a lia b id e e t a e t e k in e kono m ikoa k e t a sozia la k e skura tu e t a kon t ro l a t zeab a r n e ». Legeak horren bidez adierazi nahi duena da aukeren berdintasunakez duela eskubide, botere, baliabide eta onurak eskuratzeko baldintzetaramugatu behar, baizik eta horiek guztiak behar bezala erabiltzeko etaeraginkortasunez kontrolatzeko baldintzei ere eragin behar diela. Ildohorretatik, emakumeek horiek eraginkortasunez erabiltzeko eta kontrolatzekoneurriak ezartzeko beharra jaso du. Legean «ahalduntze» hitza agertzen ezden arren, inplizituki prozesu hori adierazten du. Halaber, III. Tituluko I.

kapituluan emakumeen partaidetza sozio-politikoa bultzatzeko neurriak jasotzen ditu.

Ahalduntzea, beraz, boterea eskuratzeko estrategia bat da, erabatekoautonomian eta herritartasunean oinarrituta dagoena. Era berean,emakumeek eta gizonek aukera berdinak izateko eta tratu berbera jasotzekoezinbestean jarraitu beharreko prozesua da, berdintasun hori lortzekobeharrezkoa delako emakumeek eta gizonek alor publikoan eta pribatuanberdintasunez parte hartzea eta harreman ez-hierarkizatua izatea.

Helburu hori lortzeko, emakumeak ahalduntzeaz gain, formulak eta guneaksortu behar dira gero eta gizonezko gehiagok gune publiko zein pribatuetanmaskulinotasunaren eredu tradizionala zalantzan jar dezaten,



71

berdintasunaren aldeko jarrerak izan ditzaten, eta emakumezkoekin bateragizonak eta emakumeak batera garatzeko eta guztientzat mesedegarria dengizarte justuago eta pa rekatuagoa lortzeko konpromisoa har dezaten.

ARDATZARI LOTUTAKO PROGRAMAK.

Ardatz hau osatzen duten eremu eta alderdi guztietan batera aurreratzeko,hiru programa proposatu ditugu:

1. A UTO N O M IA PERTSO N A LA BULTZA TZEA ETA BA LIO A KA LDA TZEA

Programa honen helburua emakumeei autonomia pertsonalaegikaritzeko erraztasunak ematea da, bakoitzaren balioa etaautoestimua sendotuta. Horretarako, emakumeen autonomia indartubehar da, bai alor psikologikoan eta erabaki pertsonalak hartzekoalorrean, bai alor fisikoan eta gorputza zaintzeko alorrean. Alorpsikologikoan, bizitzari eragiten dioten erabakiak hartzean emakumeekeuren interes eta beharrak aintzat hartzea da helburua. Autonomiafisikoaren alorrean, emakumeek bere burua zaintzeko denbora etaohitura hartzea bultzatu behar da. Horretarako, askotan inguruan

dituztenak zaintzeko baztertzen dituzten ohitura osasungarriei eutsibeharko diete. Alor fisikoan eta psikologikoan, harreman afektiboen,sexualitatearen eta ugalkortasunaren gainean botere eta kontrolhandiagoa izatearekin lotuta dago autonomia pertsonala.

Emakumeen autonomia eta generoaren kontzientzia bultzatzeko,funtsezkoa da, halaber, gizartean zabalduta dauden sinesmen, jarreraeta jokaerak aldatzeko lan egitea. Eta horrek balioak, rolak eta generoestereotipoak eraldatzera garamatza, bai alor publikoan, baipribatuan.

Horretan guztian oinarrizkoa da emakumeek emakumeen egoerariburuz sortutako jakintza sustatzea, aintzat hartzea eta zabaltzea.Emakumeek sortutako jakintza areagotzean, bultzada handia ematenzaio emakumeek egindako lanari, eta ahalduntzeko oinarrizkoa denesparrua sustatzen da. Emakumeen egoerari buruzko jakintza zabaltzealagungarria izango da ba lioak aldatzeko eta berdintasuna bultzatzeko.



72

2. BALIABIDE EKO N O M IKO A K ETA SO ZIA LA K ESKURA TZEA ETAKO N TRO LA TZEA .

Autonomia ekonomikoak hainbat ondorio ditu; besteak beste,baliabide ekonomikoak eta ondasunak erabiltzea eta kontrolatzea –enplegura berdintasunez jotzeko aukera emanda, laneko eskubideakgauzatuta eta pobreziaren feminizazioa murriztuta– eta gizartebaliabideak erabili ahal izatea (garraioa, teknologia berriak, osasunbaliabideak eta kultur, arte eta kirol eskaintza).

Emakume guztiek baliabide horiek guztiak eskuratzeko, erabiltzeko etakontrolatzeko aukera dutenean –eta, bereziki, beren egoerapertsonalarengatik diskriminazio anitza jasaten dutenek– izango da alor

honetako berdintasuna erabatekoa. Horregatik, bi alderdinabarmendu behar ditugu: alde batetik, baliabideak eskuratu ahalizateko printzipioa eta, bestetik, ba liabideek emakumeen beharrak, bizibaldintzak eta jarrerak aintzat hartzeko beharra.

3 . PA RTA IDETZA SO ZIO PO LITIKO A ETA ERA G INA

Autonomia sozial eta politikoa oinarrizko eskubide politikoak aitortutaizatearekin eta eraginkortasunez egikaritzearekin dago lotuta.Ondorioz, emakumeek alor soziopolitikoan eta erakundeen partaidetzaprozesuetan parte hartzeko eskubidea bultzatu behar da. Horretarako,emakume mugimenduen eta berdintasunaren aldeko elkarteenpresentzia bultzatu behar da alderdi politikoetan, sindikatuetan etaparte hartzeko prozesu eta egitura publikoetan. Halaber, emakumeenpartaidetza sozio-politikoa erabatekoa izan dadin, parekotasuna lortubehar da herri administrazioaren, enpresa pribatuen eta irabazi asmorikgabeko erakundeetako erabakiguneetan.



EDUKIEN LABURPENA1. PROGRAMA: Autonomia pertsonala eta

balioak aldatzea2. PROGRAMA: Baliabide ekonomikoak eta sozialak

izatea eta kontrolatzea 3. programa

1.1: EMAKUMEEN AUTONOMIAREN GARAPENAETA GENEROAREN KONTZIENTZIA BULTZATZEA.

1. Independentziaren autopertzepzioahanditzea.

2. Erabakiak hartzeko autonomiahanditzea.

3. Norberaren burua zaintzeko ohiturasustatzea.

4. Harreman afektibo-sexualetan kontrolahanditzea.

2.1: EMAKUMEEN LANERATZEA, LAN BALDINTZAK ETAMAILAZ IGOTZEKO A UKERAK HOBETZEA, TALDEEN ETAEGOEREN ANIZTASUNA KONTUAN HARTUTA.

1. Kalitatezko enpleguetan lan tasa handitzea.

2. Emakume sustatzaileen kopurua eta haienproiektuen bideragarritasuna handitzea .

3. Solda ten arteko aldea murriztea.4. Lanean mailaz igotzen diren emakumeen

kopurua handitzea.5. Baztertutako taldeentzako estaldura hobetzea .6. Enpresa pribatuetan berdintasunerako planen

kopurua handitzea.

3.1 EMAKBULTZATZEAHARTZERA B

1. Berbazhan

2. Elkdut

3. Forharhan

4. Berdituhan

1.2: BALIOEN A LDAKETA BULTZATZEA, SEXUARENARABERAKO ROL SOZIALAK ETA ESTEREOTIPOAKDEUSEZTATUTA

1. Funtzio sozialak sexuaren araberaesleitzeko joera aldatzea .

2. Lan alorreko balioak aldatzea.3. Etxearen a lorreko balioak aldatzea .4. Berdintasunaren aldeko jarduerak

ugaritzea.5. Hezkidetza sustatzea .

2.2: POBREZIA EDO/ETA BAZTERKETA ARRISKUAN EDOEGO ERAN DAUDEN EMAKUMEEN EGOERA HOBETZEA

1. Pobreziaren feminizazioa murriztea .

2. Emakumeen jarduera tasa handitzea etaenplegua uzteko joera murriztea.

3. Emakumeek eskainitako baliabideekiko dutenpoztasun maila handitzea .

3.2 ERABAK

1. Sekpos

2. Sekpos

3. Elkerakerabkop

2.3: BALIABIDE SOZIALAK ESKURATZEKO AUKERAKHOBETZEA, BATEZ ERE DISKRIMINAZIO ANITZEKOEGOEREI ERANTZUTEARI DAGOKIONEZ

1. Teknologia berriak.2. Garraioa.3. Osasuna4. Kirola.5. Kultura.



1. PROGRAMA: AUTONOMIA PERTSONALA ETA BALIOAK ALDATZEA

HELBURU ESTRATEGIKOA: 1.1 EMAKUMEEN AUTONOMIAREN GARAPENA ETAGENERO KONTZIENTZIA BULTZATZEA

Helburu estrategiko honen xedea emakumeen ahalduntze pertsonalaareagotzea da. Norberaren eskubideak, balioa eta autoestimua indartzeandatza prozesu hau. Horrek generoaren arabera moldatuta dagoen gizarteaberrantolatzea eskatzen du neurri batean eta, beraz, emakumeek jasatenduten diskriminazio eta desoreka egoeraz jabetzea .

Emakumeek beren bizitza kontrola dezaten eta, hortaz, eremu pertsonaleanerabakiak hartzeko aukera izan dezaten, beharrezkoa da banakoenemantzipazio prozesuak bultzatzea, genero kontzientzia eta sistema patriarkalaaldatzeko lana ahaztu gabe. Horretako, ezinbestekoa da hainbat alorretan lanegitea:

• Norberaren balioa sustatzeko prozesuetan jarrerak eta portaerakaldatzen. Hala, berehala hobetuko dira norberaren irudi positiboa,estimua, eskubideak eta genero kontzientzia.

• Emakumeen lidergoa indartzen eta norberaren hautematea garatzen.Ondorioz, emakumeek independentzia handiagoarekin hartuko dituzteerabakiak, euren eta besteen interesetan oinarrituta, bizitzapertsonalaren alor guztietan (hezkuntza, lana, osasuna, aisialdia,pa rtaidetza soziala…).

• Nork bere burua zaintzeko jarrerak eta ekintzak bultzatzen, elikadurarieta ariketa fisikoari arreta eskainita eta osasunerako kaltegarriak dirensubstantzien kontsumoa baztertuz. Adibidez, Eusko J aurlaritzako OsasunSailak 2007an kaleratutako O sa sun inke sta ren arabera, gorputz masaindize normala duten emakumeen ehunekoa gizonezkoena bainohandiagoa den arren (emakumeen % 55 eta gizonen % 41), emakume

gehiagok izaten dituzte elikadura arazoak. Gazteriaren EuskalBehatokiaren arabera, EAEko ospitaleetan 2005ean anorexiagatik edobulimiagatik alta jaso zuten 15 eta 29 urteko 22 lagunetatik 20emakumeak ziren, eta 2 gizona k.

Eusko J aurlaritzako Kultura Saileko Kirol Zuzendaritzak 2008anargitaratutako EA Eko kiro l oh iture i b uruzko inke sta ren arabera,emakumeen % 45ek soilik egin zuten ariketa fisikoa –paseoak barne–azken hilabetean; gizonezkoen kasuan, berriz, % 65ek.



75

Osasunerako kaltegarriak diren substantzien kontsumoari dagokionez,2008ko Euskad i e t a d rogak txosteneko datuen arabera, helburuakpsikofarmakoen kontsumoa jaistea izan behar du. Inkestek erakustendutenez, gehienbat emakumeek kontsumitzen dituzte halakofarmakoak, maila orotan (modu esperimentalean, azkenaldian eta gauregun). Mediku errezetarik gabeko psikofarmakoen kontsumoari buruzkodatuak alde batera utzita –ezinezkoa zaigu horien kontsumoareninguruko zehaztapen gehiago egitea–, aztertutako gainerakokontsumoei dagokienez, esan dezakegu emakumeen kontsumoak iabikoiztu egiten duela gizonezkoena. Kontsumo diferentzialaren ratioa(2:1) antzeko ezaugarriak dituzten azterlan epidemiologikoek eskaintzen

dutenaren oso antzekoa da .Oso konplexuak dira kontsumoan dagoen aldea azaltzen dutenarrazoiak. Ikuspuntu organikoarekin lotuta daude batzuk, faktorepsikologikoekin beste batzuk, eta gizonen eta emakumeen bizimoduezberdinaren ezaugarri sozio-kulturaletan beste hainbat. Azken urteetangenero ikuspegitik egindako azterlanek beste arrazoi batzuk ereaipatzen dituzte; hala nola, medikuntzako profesionalek psikofarmakoakerrezetatzeko orduan generoaren arabera joera ezberdina izatea.

Bestalde, errezetarekin emandako psikofarmakoen erabilerari buruzkodatuek bi alderdi esanguratsu erakusten dizkigute:

o Aurrenekoa aztertutako botika motekin lotuta dago: emakumeeneta gizonen kontsumoari dagokionez alde handiena dutenakantidepresiboak dira. Kasu honetan, kontsumo esperimentaleaneta azkenaldikoan ikusitakoaren arabera, emakumeek gizonekbaino ia hiru aldiz gehiago hartzen dituzte (% 3,8 eta % 2,3).

o Bigarrenak kontsumo mailekin du zerikusia (esperimentala,

azkenaldikoa eta gaur egungoa), eta erakusten du aztertutakokontsumo mota denboran zenbat eta gertuagokoa izan, orduaneta handiagoak direla sexuen arteko aldeak.

• Azkenik, aldatu egin behar da sexualitatea amatasunarekin lotzen dueniritzia, lehen bezainbesteko indarra ez badu ere. Horretarako, bereizi eginbehar dira emakumeen sexualitatea eta ugalketa, eta nork bere buruazaintzean oinarritutako jarduera sustatu.



76

Ildo horretatik, funtsezkoa da emakumeak –eta bereziki gazteak– sexuharremanetan preserbatiboak edo/eta bestelako antisorgailuakerabiltzea k duen garrantziaz jabetzea , sexuaren bidez transmititzen direngaixotasunak eta nahi ez diren haurdunaldiak ekiditeko. Emakundek2009an kaleratutako EAEko ne ra b ea k. Hurb ilke ta a ha ld untze t ik a b ia tu ta txostenaren arabera, nesken % 20k preserbatiboa ez den besteantisorgailuaren bat erabiltzen dute haurdun ez gelditzeko, eta biga rrenmetodo erabiliena (% 6,5) «atzera egitea» izenez ezagutzen den teknikada.

Sexualitatearen garapenaren beste alderdi garrantzitsu bat sexu aukeraaskatasunez eta modu irekian bizitzea da. Aipatutako azterketak berakadierazten du gure Autonomia Erkidegoko nerabeek «ezkutatu» egitendituztela praktika homosexual batzuk. Mutilek gehiago onartzen dute –%

4,0k adierazi dute sexu bereko bikote egonkorrarekin edo pertsonekindituztela harremanak– neskek baino –ia % 1ek ditu sexu harremanaksexu bereko bikote egonkorrarekin eta inork ez sexu bereko bestepertsona ezagun ba tekin–.



77

Hori guztia aintzat hartuta, lau helburu operatibo finka ditzakegu, oinarrizkoakdirenak norberaren autonomiaren garapena bultzatzeko:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 1.1 EMAKUMEEN AUTONOMIAREN GARAPENA ETAGENERO KONTZIENTZIA BULTZATZEA

Helburu operatiboak:

1.1.1. Autonomia, independentzia eta erabakiak hartzeko botere gehiago dutelanabari duten emakumeen kopurua handitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko hamabost urtez gorako emakumeen ehunekoa, azkenlau urteotan erabaki pertsonalak hartzeko boterea handituizana islatzen duten portaerak garatu dituztenak. Orotara etaportaera motaren arabera

EAEko ha m a b ost urtez g ora ko herr ita rrek na b a rituta ko kontrolm a i l a e g u n e r o k o j a r d u e r e t a n e r a g i n a d u t e n e r a b a k i a kha rtze rakoa n , sexuaren a ra b era .

1.1.2. Bizitzaren hainbat alorrei (osasuna, lana, prestakuntza, aisia) buruzko erabakiakhartzean, irizpideen, interesen eta beharren araberako informazio eta gaitzeprozesuak gauzatzen dituzten emakumeen kopurua handitzea .


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko hamabost urtez gorako emakumeen ehunekoa, azkenurtea n osasun, lan, e txebizitza, prestakuntza, aisialdi edo kulturaarloetan erabaki pertsona lak hartzeko informazio bila aritudirenak,esparru administratibo, informazio mota eta iturriaren arabera

EAEko hamabost urtez gorako emakumeen ehunekoa, azkenurtean osasun, lan, prestakuntza, aisialdi edo kultura arloetanerabaki pertsonalak hartzera bideratutako prestakuntza jasodutenak EAEko administrazioen zerbitzu publikoetan, esparruad ministratiboaren eta p restakuntza motaren a rabera



78

1.1.3. Bere burua zaintzeko ohitura duten (behar pertsonaletara eta bizitza estiloraegokitutako elikadura orekatua, jarduera fisikoa, arrisku jarrerak murriztea,besteen artean) emakume ume, gazte eta helduen kopurua handitzea.


Sailak:Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta KontsumoaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko ha m ase i u rtez gorako b iztan lee n e hunekoa , norma lea n

ar ike ta f isikoa eg iten du ena , sexuaren a rab era .

EAEko ha m a sei urtez go ra ko he rr ita rren ehu ne koa , osa sune rakop o te ntzia lki a rriskutsua k diren sub sta ntzia k ha rtzen d ituzten a k(a lkoho la , t a ba koa , d rog a k , h ip nolasa iga rriak e ta ba rb i tu rikoa k),sexuaren a ra be ra .

EAEko hamasei urtez gorako herritarren ehunekoa, elikatzearazoak dituztenak, sexuaren eta a razo motaren a rab era

EAEko ha m a sei urtez go ra ko he rr ita rren e hune koa , egu nea n seio r d u b a in o g e h ia g o l o e g it e n d u t e n a k , se x u a re n e t a a d in a r e na r a b e r a .

EAEko ha m a sei urtez go rako he rr ita rrak me d ikua ren kontsul tara

jo a te n d ire n m a izta sun a , sexu a re n e ta e sp e zia lita te a re na r a b e r a .

EAEko hemezortzi urtez gorako herritarren ehunekoa, moduarriskutsuan gidatzen dutenak, sexuaren arabera



79

1.1.4. Nahi gabeko haurdunaldiak ekiditen eta afekzio-sexu harremanak eta jokab ideak beren behar eta interesetara egokitzen dituzten –betiere,aniztasun sentimentaletik eta sexualetik– emakumezko gazteen eta helduen

kopurua handitzea.


Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta KontsumoaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko hamabost urtez gorako emakumeen ehunekoa, berenharreman afektibo-sexualak askatasunez bizitzeko nahikoa leku

dutela uste dutenak, aukera afektibo-sexualaren eta adintartearen arabera

EAEko hamabost urtez gorako emakumeen ehunekoa, berenharreman afektibo-sexualetan bikotearen aldetik jeloskortasunaeta beren jardueren eta ekintzen kontrola neurri onartezineanedo/eta kezkagarrian nabari dituztenak, aukera afektibo-sexualaren eta adin tartearen arabera

HELBURU ESTRATEGIKOA: 1.2 BALIOEN ALDAKETA BULTZATZEA, SEXUARENARABERAKO ROL SOZIALAK ETA ESTEREOTIPOAK DEUSEZTATUTA

Berdintasuna lortzeko eremu publikoan eta pribatuan, banakoen artean zeintaldeen artean hainbat jarrera aldatu behar diren arren, horrekin baterabalioak, portaerak eta sinesmenak ere aldatu behar dira, baita sexueiesleitutako roletan hautematen diren eta erabat barneratuta ditugunestereotipoak ere.

2004an Eusko J aurlaritzako Lehenda karitzaren Prospekzio SoziologikoenZerbitzuak egindako EAEko b iz t an leek g i zon e t a emakumeen a r t eko

b e rd inta suna ri b uruz dituzte n iritzia k azterketaren arabera, herritarren % 81ekgarrantzia handia edo nahiko handia ematen dio emakumeen eta gizonenarteko berdintasunari, eta ia gehienek uste dute gizakien arteko harremanenkalitatea hobetzeak gizonen eta emakumeen garapen pertsonala errazten etademokrazia inda rtzen duela.

Hala ere, subkontzientean eta diskurtso esplizituan oraindik ere bizi-bizirik daudesexuaren araberako estereotipoak; horiei jarraiki, gizonei lan produktiboadagokie –ordaindua, normalean– eta emakumeei ugalketa eta zaintza lana –ordaindu gabea, normalean–. Hala erakusten du herritarren ehuneko batek,txikia izan arren, lanpostu gutxi daudenean gizonek emakumeek bainoeskubide gehiago izan behar dutela pentsatzeak.



80

Lanaren arloan rolak sexuaren arabera bereizteari dagokionez, estereotipoenondorioz kategoria profesional ezberdinetan sailkatzen diren emakumeak etagizonak, eta itxurazkoa baino ez da izaten berdintasuna; horregatik, alorhorretan aurrerapausoak emateko beharrik ez dagoela irizten dute askok.Emakumeen % 20k eta gizonen % 31k uste dute ez dela egia baldintzaberberetan (adinari, prestakuntzari eta eskarmentuari erreparatuta) gizonekemakumeek baino aukera gehiago dituztenik enplegua lortzeko. Bestalde, %24k uste dute berdintasuna lortzeko ez dagoela zertan lanaren antolaketaberrantolatu. Emakumeek lan munduan egin ahal edo nahi dituzten funtzioeidagokienez, herritarren % 14k oraindik uste dute emakumeak ez dutela gizonekadina interes ardura handiko postuak hartzeko.

Etxearekin lotutako balioen kasuan, emakumeen eta gizonen artekoerantzukidetasuna aitortzeko beharra dagoela onartzen dute herritarren % 93k,

baina benetako banaketaren datuak ez datoz horrekin bat. Oro har, gizonekemakumeek baino gehiagotan esaten dute etxeko lanak erdibanatzendituztela (% 39 eta % 26, hurrenez hurren). Emakumeek, ordea, gizonek bainoardura gehiago dituztela adierazten dute. Alor honetan ere aurrerapausoakeman beharrik ez dagoela iruditzen zaie herritarrei: % 29ren ustez, berdintasunalortzeko ez dago familiako harremanak aldatu beharrik, eta % 46ren iritziz ez duzailtasunik sortuko eguneroko bizitzaren antolaketan.

Azkenik, hezkuntzaren alorrari lotuta, hezkuntza formaleko eta ez-formalekoguneetan, lehen mailako sozializaziorako prozesuetan oinarrizko eragileek sexu-

genero sistema sortzeko oinarrizko rola dute, eta neskei eta mutilei sexuarenaraberako rol, balio eta gaitasunak erakusten dizkiete.

Hezkuntzaren alorrean genero rolak nabarmen aldatu diren arren, gaur egunoraindik curriculumaren hainbat eduki androzentrikoak dira; neskei eta mutileibalio eta nahi ezberdinak transmititzen zaizkie eta, inplizituki, rol maskulinoakfemeninoak baino gehiago balioztatzen dira. Horrenbestez, ezinbestekoa dahezkuntzaren alorrean egin beharreko ahaleginak ez zuzentzea emakumeenirismenera bakarrik; batez ere funtzio sozialei lotutako edukietara bideratubehar dira.

Oro har hartuta, kontzientzia kolektiboan aldatu behar dira ba lioak, lanaren etaetxearen esparruko roletan, berdintasunean proaktiboak diren pertsonenpromozioan, eta helduen, haurren zein nerabeen hezkuntzan. Horretarako,beharrezkoa da herritarrei informazioa helaraztea, alor guztietan benetakoberdintasuna lortzeko dauden arazoez jabe da itezen eta zer neurri hartu behardiren jakin dezaten. Areagotu egin behar da errealitateko egoera ezagutzenduten eta berdintasunaren alde lan egiten duten pertsonen kopurua, maila etaadin guztietan.



81

Horrenbestez, balioak aldatzeko proposatu ditugun helburu operatiboakondoko hauek dira:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 1.2 BALIOEN ALDAKETA BULTZATZEA, SEXUARENARABERAKO ROL SOZIALAK ETA ESTEREOTIPOAK DEUSEZTATUTA

Helburu operatiboak

1.2.1. Erantzukizun ekonomikoa gizonekin eta familiaren ardura emakumeekin lotzenduten umeen, gazteen eta helduen kopurua txikitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Etxeko erantzukizun ekonomikoagizonei emakumeei baino gehiagoesleitzen dioten EAEko herritarren ehunekoa, sexuaren, adinaren,prestakuntzaren eta lan-egoeraren a rabera bereizita.

Etxeko lanen erantzukizuna emakumeei gizonei baino gehiagoesleitzen dioten EAEko herritarren ehunekoa, sexuaren, adinaren,prestakuntzaren eta lan-egoeraren a rabera bereizita.

1.2.2. Enpleguaren arloan rolak sexuaren arabera esleitzen dituzten neska, mutil, gazteeta helduen kopurua murriztea (sexuaren arabera kategoria profesional, funtzioeta lan-espa rruen asignazioa).


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko hamabost urtez gorako herritarren ehunekoa, Lan espa rruangizonei eta emakumeei rol eta funtzio espektatiba desberdinakematen dizkieten EAEko herritarren ehunekoa, sexuaren, adinareneta lan-esparruaren arabera

EAEko herritarrek soldatetan dauden aldeei ematen dien garrantzia(administrazioak esku hartu behar lukeen arazotzat hartu behar denedo ez), adinaren eta sexuaren arabera bereizita.

1.2.3. Gazteek eta helduek etxeko lanak eta zaintza gizarte behar bezala hartzea, etaarlo horretan gizonek, erakundeek, merkatuak eta gizarte zibilak ere parte hartubehar dutela ikustea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko hamabost urtez gorako herritarren ehunekoa , etxeko lanei etazaintza lanei orda indutako lanaren garrantzi berdina edo handiagoaematen diena, ad inaren eta sexuaren arabera.

EAEko hamabost urtez gorako herritarren ehunekoa, gizonek etxekolanetan eta zaintza lanetan parte hartzeari garrantzia ematendiotenak, adinaren eta sexuaren arabera (balioen eta jarrereneskala)



82

1.2.4. Berdintasunaren aldeko pertsona proaktiboen kopurua handitzea, berezikiadingabeen kargu badaude edo adingabeentzat eredu badira, etaberdintasunaren alde dauden gizon gazteen zein helduen kopurua

handitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko hamabost urtetik gorako herritarrek berdintasun politikeiematen dieten garrantzia, beste politika sozialekin alderatuta,sexuaren, adinaren, prestakuntzaren eta adinga beekikoegoeraren arabera

EAEko hamabost urtetik gorako herritarren ehunekoa,berdintasunaren alde proaktibo direnak (manifestazioetara

joaten direnak, elkarteetako kide direnak edota azken urtean jarduera publikoren ba ten parte hartu dutenak), sexuaren,adinaren, prestakuntzaren eta adingabeekiko egoerarenarabera .

1.2.5. Sail guztiak barne hartzen dituen lanerako printzipio moduan, urteko lanprogrametan hezkidetza sartzen duten ikastetxe formalen eta ez formalenkopurua handitzea.


Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza SailaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko diruz lagundutako ikastetxe kopurua, beren urteko lanprogrametan hezkidetza txertatzen dutenak, LurraldeHistorikoaren, ikastetxe motaren eta ikasleen adinaren arabera

Irakasleei laguntzeko zerbitzuen kopurua, hezkidetzanespezialista den pertsona bat dutenak

EAEko hezkuntza esparru ez-formalak, beren urteko lanprogrametan hezkidetza txertatzen dutenak, LurraldeHistorikoaren, ikastetxe motaren eta ikasleen adinaren arabera



83

2. PROGRAMA: BALIABIDE EKONOMIKOAK ETA SOZIALAK LORTZEA ETAKONTROLATZEA

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.1 EMAKUMEEN LANERATZEA ETA LAN BALDINTZAK ETAMAILAZ IGOTZEKO AUKERAK HOBETZEA, TALDEEN ETA EGOERA ANIZTASUNAKONTUAN HARTUTA

Enpleguaren munduan emakume gehiago sartzea, lanari eusten diotenemakumeen kopurua handitzea eta maila profesionalez igotzen direnakgehiago izatea funtsezkoa da berdintasuna lortzeko, horren bidez autonomiaekonomikoa , boterea , ba liabideak eta onurak lortzen baitituzte emakumeek.

• Emakumeak lan merkatuan etengabe sartzen ari diren arren, Emakundek2008an egindako Euskad iko em a kum e en e ta g izo ne n eg o erar i b uruzko zif rentxostena ri jarraiki, emakumeen eta gizonen lan tasen artean aldenabarmenak daude oraindik; hau da, ezberdina da oso lan merkatuan aridiren sexu bakoitzeko pertsonen ehunekoa. Hala, emakumeen batezbesteko lan tasa % 44koa da, eta gizonezkoena % 62koa. Aldea % 17koa da,beraz. Eta 45 eta 54 urte a rtekoen artean, % 25ekoa .

Sektoreei erreparatuta, hamar emakumetatik ia bederatzik zerbitzuensektorean egiten du lan. Hortaz, sektoreko fluktuazioek eragin nabarmena

dute emakumeengan. Emakumeen jarduera nagusiak merkataritza,ostalaritza eta administrazio publikoa dira, lanean ari diren emakumeen % 55baino gehiagok arlo horietan egiten baitute lan.

Nekazaritza eta eraikuntza bezalako sektoreak oso maskulinizatuta daudeoraindik. Gauza berbera gertatzen da ikerketa zientifikoaren eta garapenteknologikoaren sektoreetan. Horietan, enpresetan eta administraziopublikoan (goi hezkuntzako ikerketa zentroetan, adibidez) langile guztienherena besterik ez dira emakumeak (Eustat, 2008).

Ildo horretatik, ezinbestekoa da emakumeen okupazio tasa handitzea,sektore estrategikoetan batez ere. Hala ere, sortutako enpleguakkalitatezkoa izan behar du; hau da, iraunkortasun mugagabekoa eta lanaldiosokoa.

Izan ere, Emakunderen Euskad iko em a kume en e t a g izone n eg oe ra ri b u ruzkozifre n t xoste na ren arabera (2008), lanaren ezengonkortasunak eta behin-behinekotasunak emakumeei eragiten die batez ere, egoerak hobera eginduen arren. Kontratu egonkorra duten pertsonetan sexuaren araberakodesoreka (emakumezkoen eta gizonezkoen arteko desberdintasunak) ia

bederatzi puntukoa da; gizonezkoena % 81 eta emakumezkoena % 72.Horrez gain, Euskadin lanaldi partzialeko kontratua dutenen % 83,6



85

batxilergo zientifiko-teknikoko ikasleen artean % 32,7 besterik ez. Lanbideheziketan, berriz, gizonen kopurua handiagoa da, batez ere erdi mailakoheziketan. 2007-2008 ikasturtean matrikulatutakoen % 60 gizonak dira, irudipertsonalaren, osasunaren, zerbitzu sozio-kulturalen eta komunitatearizuzendutako zerbitzuetan izan ezik, horietan ez baitira % 10era iristen.Unibertsitatean, lizentziaturetan eta diplomaturetan, gizonezkoak ez dira %36ra eta % 30era iristen, hurrenez hurren. Baina ingeniaritza eta arkitekturaikasketetan alderantzizkoa gertatzen da: ingeniaritzan eta arkitekturanmatrikulatutakoen artean % 34 dira emakumeak, eta ingeniaritza etaarkitektura teknikoetan % 26.

• Azkenik, enpresa pribatuek garrantzi berezia daukate emakumeakenpleguratzeko eta mailaz igotzen orduan berdintasuna sustatzearidagokionez, baita emakumeen lan baldintzak hobetzeari begira ere. Lan

esparruan tratu eta aukera berdintasuna errespetatzera behartuak daudeenpresa pribatuak, eta horretarako emakumeen eta gizonen arteko landiskriminazio mota oro ekiditeko neurriak hartu beharko dituzte. Emakumeeneta Gizonen Berdintasun Eraginkorrerako 3/2007 Legeak zehaztu egiten duzein enpresa dauden Berdintasunerako Plan bat egitera behartuta, baina,hala ere, edozein enpresak egin dezakeela Berdintasunerako Plan bat, legezderrigortuta ez egon arren. Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako4/2005 Legeak ere aipatzen du enpresa pribatuetan BerdintasunerakoPlanak ezartzeko beharra. Euskal Autonomia Erkidegoa n, dagoeneko 44 diraberdintasun planak dituzten enpresak edo elkarteak, eta 424/1994

Dekretuaren arabera berdintasunaren aldeko erakunde laguntzaile gisahomologatuta daudenak.



86

Aurreko guztia kontuan hartuta, ondoko erronka hauek izango dira IX.legealdian enpleguaren alorrean:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.1 EMAKUMEEN LANERATZEA ETA LAN BALDINTZAK ETAMAILAZ IGOTZEKO AUKERAK HOBETZEA, TALDEEN ETA EGOERA ANIZTASUNA

KONTUAN HARTUTA.

Helburu operatiboak

2.1.1. Emakume taldeen okupazio tasa handitzea, kalitatezko lanpostuetan(mugagabeak eta lanaldi osokoak) lan egiten dutenen kopurua areagotuta.Lehentasunezkoa da :• Zientzia, teknologia , ekonomia eta finantza alorretan emakume

ikertzaileen kopurua handitzea.• Teknologiako sektore aurreratuenetan eta intentsiboenetan lan egiten

duten emakumeen kopurua handitzea.Inplikatutakoerakundeak

Lehendakaritza

Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta KontsumoaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza SailaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko b izta nleen okup a zio ta sa , sexua ren , ad ina ren eta JESNena r a b e r a

EAEko ha m a sei urtez g orako b izta nleen e hune koa , Bestee ntza kola nea n kont ra tu m uga ga be a rek in a ri d iren EAEko b iztan leenehune koa , sexuaren , ad ina ren e ta JESNen a rab era .

EAEko ha m a sei urtez g orako b izta nleen e hune koa , Bestee ntza kolanean lanaldi partzialeko kontratuarekin ar i diren EAEkobiztan lee n e hunekoa , sexuaren e ta JESNen a ra be ra .



87

2.1.2. Enplegua eta autoenplegua sustatzen duten emakumeen kopuruahanditzea, baita beren proiektuen bideragarritasuna ere; hots, emakumeeksortutako enpresek lanean ematen duten urte kopurua, lehiakortasuna etanazioartekotasuna areagotzea.


Lehendakaritza

Sailak:Ekonomia eta O gasunaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta G izarte G aiakIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza SailaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Jardue ra ekintzai lee n ta sa , sexua ren ara b era.

Se n d o t u t a k o n e g o zio e t a e n p re sa e k im e n e n e h u n e k o a ,enplega tu tako per t sonak d i tuz tenak , sexuaren e tae n p le g a t u t a k o p e rt so n e n k o p u ru a r e n a ra b e r a .

Erna ltze a ld ian d au d en e np rese ta n , finka tu ta ko enp rese ta n , e taenp resen i txie ra ta n d a ud en EAEko pe rt sona he ldue n ehu nekoa ,sexuaren a rab era .

Sozie ta te ano nim o la bo ra le ta ko ba zk ide ak ab end ua ren 31n ,s e x u a r e n e t a m o t a r e n a r a b e r a ( b a z k i d e l a n g i l e a k e d okapitalistak)

2.1.3. Emakumeen eta gizonen batez besteko urteko soldata gordinen arteko aldeatxikitzea, ba tez ere a ldea handien den sektoreetan.


Lehendakaritza

Sailak:Ekonomia eta O gasunaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta G izarte G aiak

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko b iztan le o kupa tuen urteko b a te z be steko so lda ta go rd ina ,sexua ren eta JESN okup a zioa ren arab era

EAEko biztanle okupatuen batez besteko errenta erabi lgarr ia ,sexuaren , la nb id ea ren e ta e r ren ta m ota ren (euroa k) a ra be ra .



88

2.1.4. Lantokietan sustapen profesionala izaten duten emakumeen ehunekoahanditzea, batik bat feminizatutako sektoreetan.

Inplikatutakoerakundeak LehendakaritzaSailak:

Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza J ustizia eta Herri AdministrazioaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko herritarren ehunekoa, ibilbide profesionalean mailazbehin edo gehiagotan igo direnak, sexuaren eta J ESNokupazioaren a rabera.

2.1.5. Emakume behartsuenen lan baldintzak eta estaldura soziala hobetzea,bereziki lehenengo sektorean lan egiten dutenenak, etxeko lanak egitendituztenenak eta ezkutuko ekonomian lan egiten dutenenak. .


Sailak:Enplegua eta G izarte G aiakIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Kon traturik iza n g a b e solda ta ja sotzen d ute n EAEko 16 eta 64urte b ita r teko b iztan leen ehune koa , sexuaren , ad ina ren e taJESN sekto rea ren a rab era

Neka za ritza ust ia kete ta ko fam ilia la na k:p ertson a f isiko t itularra ke ta ust iake ta b urua k , a d inaren e ta sexuarenarab era ;ezkont id ea k e ta u st iake ta buruak , a d inaren e tasexuaren a rab era

Ust iake ta ko t itu la rrak la nea n em a nd a ko egun ak e tae zk o n t id e a k u st ia k e t a n la n e a n e m a n d a k o e g u n a k

Fa m ilia lana :ust ia keta ko ard ura na gu sia

EAEko ne kazaritza ust iakete ta ko solda ta p eko lan f inkoa .

Per t sona kop urua , a d ina ren , sexuaren e ta lan eg ind akod e n b o ra r e n e h u n e k o a re n a ra b e r a

Giza rte Seg uran tzako a raub id e b erezien esta ldura , a rau b ideorokorreko esta ld urarekin alde ra tuta



90

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.2 POBREZIA EDOTA BAZTERKETA ARRISKUAN EDO EGOERANDAUDEN EMAKUMEEN EGOERA HOBETZEA.

Pobrezian bizi diren emakumeek, askotan, ez dute funtsezko baliabideakeskuratzeko aukerarik izaten; adibidez, maileguak, lurrak eta oinordekotzak.Inork ez du haien lana saritzen, ez aintzat hartzen. Osasuna eta elikadurazaintzeko behar handiagoa daukate, ez dute hezkuntza eta babes zerbitzuaklortzeko behar bezalako aukerarik, eta apenas hartzen dute parte etxean etakomunitatean erabakiak hartzeko prozesuetan. Pobrezian bizi direnemakumeek ez dute haien egoera aldatu ahal izateko baliabideak etazerbitzuak erabiltzeko aukerarik.

Pekinen 1995ean Nazio Batuetako Emakumeari buruzko IV. Mundu Batzarrakonartutako Ekintza Plataformak emakumeek pairatzen duten pobrezia aipatuzuen kezka berezia eragiten duten hamabi alderdien artean. Kontu horrekarreta berezia eskatzen du beraz, eta gizarte zibilak, gobernuek etanazioarteko komunitateak neurriak hartu behar dituzte horren inguruan. Halaere, eta NBEren datuen arabera, egun oraindik ere emakumeak dira gehienegunean dolar batekin edo gutxiagorekin bizi diren 1.500 miloi pertsonenartean.

Gainera, azken hamarkadan egoera okertu egin da, eta fenomenoari«pobreziaren feminizazioa» deitzen zaio.

• Euskadin, pobreziak emakume aurpegia du. Hala adierazten du J ustizia,Enplegu eta Gizarte Gaietarako Sailak 2008an oinarrizko errenta jasotzenzuten pertsonei buruz egindako azterlanak. Horren arabera, oinarrizkoerrenta jasotzen duten gehien-gehienak emakumeak dira (bi herenba ino gehiago). Egoeran sakonduta, eta Eusko J aurlaritzako J ustizia,Enplegu eta Gizarte Segurantza Sailak 2008an argitaratutakoPobreziaren eta desberdintasun sozialen inkesta ren arabera,emakumeak dira gehiengo talde pobreenetan (% 53,1), baita, moduorokorragoan, pobrezia arazoak dituzten edota ongizaterik gabekopertsonen artean ere (% 57,3).

Sexuen arteko aldea asko murrizten da pertsonen ezaugarri pertsonalakaintzat hartuz gero, eta ez pertsona nagusiarenak; hala ere,emakumearen prekariotasun egoera mantendu egiten da.Ezberdintasuna askoz ere argiago ikusten da ongizate falta eta pobreziatasak batera hartzean: % 16,3koa da emakumeen kasuan, eta %12,8koa gizonengan. Emakumeen eta gizonen pobrezia tasak nahiko

parekatua agertzen zaizkigu (% 4,3 eta % 4, hurrenez hurren), nahiz etaemakumeen kasuan pixka bat altuagoa den.



91

Gizonak buru dituzten etxeak gehiago direnez, etxe horietako pertsonakgehiago dira beti, baina ongizate egoera hobetzen den heinean,pertsona horien pisu erlatiboa handitu egiten da. Alde horretatik,emakumeak buru dituzten etxeetako pertsonen ehunekoa betiminoritarioa bada ere, nabarmen igotzen da ongizate egoera okertzendoan heinean. Horrela, emakumeak buru dituzten etxeetan pertsonenproportzioa ongizate egoeran dauden pertsonen % 13,5 baino ez denbitartean, ongizate falta kasuetan % 31ra igotzen da, eta % 32rapobrezia arrisku egoeratan.

Aztertutako arazoei dagokienez, 2004. urtera arte indar handia zuengenero osagaiak bakarrik zeuden pertsonei zegokienez, eta 2008anmantendu egin da joera hori. Pobrezia arriskuaren eta ongizate faltarentasak gizonen artean ere altuak diren arren (% 7,3 eta % 19,7 hurrenezhurren, beti EAEko batez bestekoaren gainetik), arriskua bakarrik daudenemakumeen artean hazten da batik bat, bereziki ongizate faltarilotutako arazoei dagokienez (% 41,3, eta pobrezia arriskuaren tasa %8,2an kokatzen da). Aipatu beharra dago bakarrik dauden emakumeakdirela ongizate egoerak % 60tik beherako erakusleak dituen taldebakarra (guztien % 58,7).

Aldiz, guraso bakarreko familietan genero faktoreak ez du, 2008an,eragin desberdintzaile bera, ezta zentzu berdina ere. Pobreziaarriskuaren eragina, gaur egun, handiagoa da gizonak buru dituzten

familietan (% 16,5), emakumeen kasuan baino (% 10,8). Hala ere,pobrezia eta ongizate faltari lotutako arazoen eragina handiagoa daguraso bakarreko familian pertsona nagusia emakumea denean (%25,7) gizonezkoen kasuan ba ino (% 21,1). Hala ere, alde hori askoztxikiagoa da ba karrik da uden pertsonen artean ikusitakoa ba ino.

Familia ardurak dituzten emakumeen menpeko pertsonen pobrezia etaongizate faltaren arriskua ere adierazgarria da mantenuarenprekariotasuna aztertzean. Ongizaterik ez izateko arriskua bi aldizbaino handiagoa da emakume baten menpe dauden pertsonen

artean (% 28,1), gizonen menpe da udenen kasuan baino (% 12). Gauzabera geratzen da pobrezia arriskuari dagokionez, baina askoz ere aldehandiagoarekin: pobrezia arriskua % 8,2koa da emakume bat buruduten etxeetan bizi diren pertsonen artean, eta % 3,3koa pertsonanagusia gizonezkoa denean. .

• Pobreziaren zirkuluan sartuta dauden pertsonei laguntzeko, ezinbestekoada faktore ekonomikoa indartzea. Emakumeei aukera ekonomikoak etahezkuntza jasotzeko aukerak emanez gero, baita aukera horiekaprobetxatzeko beharrezko autonomia ere, haien pobrezia baztertzeko

oztopo nagusi bat desagerraraziko litzateke. Hori baino lehen, ordea,



92

emakumeen jarduera tasa handitu beharko litzateke, eta zailtasunekonomikoak prebenitzeko enplegua bilatzen lagundu.

• Dena den, ez da ahaztu behar ezinbestekoa dela bestelako ba liabideakeskuratzeko aukerak areagotzea ere; adibidez, gizarte segurantza,

justizia, etxebizitza eta gizarteratzea. Emakundek 2007an kaleratutakoEuskadiko emakumeen e ta g izonen egoerar i buruzko z i f rak txostenari

jarraiki, EAEk guztira 46.417.283 euro zuzentzen ditu hainbat taldegizarteratzeko programetara. Emakumeak dira guztira eta p e r c a p it a diru gutxien jasotzen dutenak (23.637 €), beste talde batzuetan sartutakoemakumeak kontuan hartu gabe, noski.

Aurreko guztia kontuan hartuta, ondoko hauek dira arda tzaren helburuak:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.2 POBREZIA EDO/ETA BAZTERKETA ARRISKUAN EDO

EGOERAN DAUDEN EMAKUMEEN EGOERA HOBETZEA.


2.2.1. Pobrezia edo/eta bazterketa arriskuan edo egoeran dauden emakumeenehunekoa murriztea.


LehendakaritzaSailak:

Enplegua eta Gizarte G aiak

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak M a n t e n u e t a m e t a t ze p o b r e zia t a se n b ila k a e ra , e t x e kofam iliab uruaren sexua ren a rab era.EAE

Etxeko d i ru-sa r re ren e ta ong iza te fa l t a ren m uge n a rteko a lde a ,her ria lde aren e ta sexuaren a rab era . 2008

Oina rr izko errent a jasotzen d ute n b izta nleen e hune koa , sexua rena r a b e r a

2.2.2. Emakumeen jarduera tasa handitzea eta enplegua uzten duten emakumeentasa murriztea.



Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza J ustizia eta Herri AdministrazioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta Gizarte G aiak

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Bizta nleen jardue ra tasa , sexua ren, a d ina ren e taprestakuntzaren a rab era

Etxeko lanak egi ten ar i tzen den biztanleria inaktiboarenehune koa , sexuaren a ra be ra .



93

2.2.3. Erakundeek eskainitako erantzunak eta baliabideak baztertze arriskuandauden emakumeen beharretara hobeto egokitzea (zerbitzu sozialak,ekonomikoak, osasuna, hezkuntza, enplegua, justizia, segurtasuna eta

etxebizitza).



Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza

J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta KontsumoaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn gizarteratzeko programetan egiten den gastu orokorra eta p e r c a p it a gastua, programaren arabera

Baztertze arriskuan dauden pertsonentzako zerbitzueneskaintzaren e ta eskariaren arteko aldea , sexuaren arabera

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.3 BALIABIDE SOZIALETARAKO SARBIDEA HOBETZEA, BATEZ ERE,DISKRIMINAZIO ANITZEKO EGOEREN ARRETARI DAGOKIONEZ

Emakumeek baliabide ekonomikoetarako sarbidea izatea funtsezkoa izateazgain, beste eremu batzuetan lan egitea ere nahitaezkoa da, hain zuzen ereondasunetarako eta baliabide sozialetarako sarbidea izan dezaten, eta haiekbaliatu eta kontrolatu ditzaten, bereziki hainbat motatako bazterkeria eragindezaketen bestelako faktoreak jasateagatik ahulezia egoeran daudenemakumeen kasuan.

• Informazioaren eta komunikazioaren teknologien alorrean emakumeenegoera ere ahulagoa da. Eustaten Informazioaren Gizartearen Panorama:

Euskadi 2007-2008 txostenaren arabera, Internet erabiltzen duten gizonenportzentajea (% 53) emakumeena (% 45,9) baino % 7,1 gehiago da.Interneteko konexiorik ez duten pertsonen profila honako hau da, haienegoera sozio demografikoei erreparatuta: isolatuta bizi dira, 55 urte edogehiago dituzte, hezkuntza maila txikia dute, langabezian daude edobiztanleria ez aktiboaren parte dira. Horrenbestez, egoera horretan daudenemakumeak lehentasunezko taldea dira.

Bestalde, ordenagailuaren erabilerari dagokionez, erabiltzaileak ez direntaldean, emakumeen portzentajea gizonena baino handiagoa da, % 57,6

eta % 42,4, hurrenez hurren.



94

Gainera, nagusienen eta biztanleria ez aktiboaren artean, genero desorekakere handiagoak dira. Alor horretan jardutea garrantzitsua da gaur egungogizartean informazioaren teknologiak oinarrizkoak baitira komunikatzeko(posta elektronikoa, txatak eta foroak), informazioa bilatzeko (ondasunaketa zerbitzuak, informazio baliabideak, administrazio publikoarenbaliabideak edo osasun arazoak) edo askotariko zerbitzuak bilatzeko (aisia,kultura, kontsumoa eta jarduera ekonomikoak).

• Garraioaren alorrean ere beharrezkoa da emakumeen eta gizonen artekoaldeak aintzat hartzea. Bi sexuek antzerako denbora ematen dute joan-etorriak egiten, baina erabiltzen duten garraiobidea ez da bera. Eustaten2008ko Denbora Aurrekontuen Inkes ta ren arabera, gizonen % 47k etaemakumeen % 27k autoz egiten dituzte joan-etorriak. Bestalde, emakumeen% 17k eta gizonen % 11k garraio kolektiboa erabiltzen dute egunean behin.

Garraiatzeko arrazoiak ere ezberdinak dira. Lantokira joaten diren gehienakgizonak dira eta zaintza edo laguntza lanak egitera joaten diren gehienak,emakumeak. Ildo horretatik, beharrezkoa da garraio publikoa horienbeharretara egokitzea, batez ere, landa inguruetan, konplexuagoa baitagarraio publikoa kudeatzea.

• Baliabide sozialekin loturiko lehentasunezko beste jarduera-eremu batosasuna da.

Emakumeek eta gizonek arrisku-faktore bereizgarriak dituzte, bai sexuarrazoiengatik –biologikoa k– bai generoaren egitura sozialarengatik. Laniktxarrenak eta soldatarik baxuenak, erabakiak hartzerakoan autonomiatxikiagoa, desabantaila sozialik handienak, lanaldi bikoitzak eragindakoestres fisikoa eta mentala, eta familia osoaren zaintzaile izaki, lanemozionalak sorturiko estresa izatearen ondorioz, ariketa fisiko gutxiagoegiten dute, ordu gutxiago ematen dituzte lotan eta aisialdiaz gozatzekodenbora gutxiago dute.

Hori dela-eta, emakumeak eta gizonak ez dira prozesu berberez gaixotzen,ezta maiztasun berarekin ere, ez dute sintomatologia bera adierazten eta

tratamenduei ez diete berdin erantzuten. Emakumeei edo gizonei esklusibokieragiten dieten kontsulta arrazoiez gain, hala nola, sexu bakoitzeko berezkoezaugarri biologikoekin loturiko osasun-prozesuak, emakumeek erikortasunbereizgarri bat pairatzen dute, hots, maizagoa den gaixotasun multzoa:arazo osteomuskularrak, mina eta neke kronikoa, gaixotasun autoimmuneak,asaldura endokrinoak, buruko osasunaren eta elikatze jokaerarennahasmenduak, beste ba tzuen artean.

Gainera, 2009-2012 aldirako Eusko J aurlaritzaren Emakumeen O sasunProgramaren arabera, emakumeentzako kaltegarriak diren genero joerak

identifikatu dira osasun arretan, diagnosi eta terapia esfortzuan etaikerketan. Horiek gizartean eta osasunaren arloko profesionalen artean



95

oraindik indarrean dauden genero-estereotipoei zor zaizkie. Adibiderikezagunena emakumeen patologia koronarioarena litzateke. Programahorren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan egindako ikerketek agerianutzi dute lehen mailako arretan emakumeei ez zaiela beren bizimoduenga inean gizonei bezainbeste galdetzen. Hortaz, ezin dira prebentziorako etaosasuna sustatzeko sistemaren gaitasunaz baliatu. Are gehiago, beren buruaerretzaile eta edaletzat duten biztanleen artean, EAEko emakumeek aholkugutxiago jasotzen dute erretzeari uzteko edo alkohol gutxiago kontsumitzeko.

Horren guztiaren ondorioz, beharrezkoa da zenbait arlotan jarduten jarraitzea:

Lehenengoa, genero-ikuspegia osasunaren arloan txertatzea da.Osasunaren barruan generoaren ikuspuntuak zientifikoago bilakatzen dumedikuntza eta gizon zein emakumeei zuzenduriko osasun interbentzioen

kalitatea eta eraginkortasuna hobetzen du. Osasun jardueren zeharkakoikuspuntu honek ez du soilik emakumeek eta gizonek gizartean dituztengenero rolen ondoriozko ezberdintasunak agerian jartzen, baizik eta gizonek,beren rolaren interpretazio soziala dela-eta, aurre egin jasan behar dituztenosasun arazoak ere identifikatzen ditu. Osasun arloan esku-hartzeek gizoneneta emakumeen osasun beharrei arreta egokia eskain diezaieten,beharrezkoa da osasunaren kontzeptu integraletik abiatzea, moduezberdinean eragiten dieten faktore biologikoak zein sozialak, ahultasunpsikosozialeko eta bizitako esperientzia subjektiboko faktoreak, kontuanhartzen dituena.

Bigarrena, osasun sexual eta erreprodukziozkoari dagokio. Hain zuzen ere,funtsezkoa da jaiotza tasa kontrolatzeko baliabideetarako sarbidea,amatasuna eta aitatasuna libreki eta kontzienteki hautatzeko aukera,haurdunaldian, erditzean eta erditu ondorengo aldian arreta hobea izatea,eta emakumeak erabaki gehiago hartu ahal izatea erditze eta jaiotzaprozesuetan.

Nahigabeko haurdunaldiei dagokionez, hauexek dira datuadierazgarrietako batzuk: 2006an haurdunaldiaren borondatezko eteteak

(HBE) egin zitzaizkien EAEn bizi diren 2.586 emakumeri; gazteen artean,haurdunaldien % 96 nahigabekoak dira eta eskola-ibilbidea edo ibilbideprofesionala sustraitik eteten dute eta, kasu askotan, ahaldungabetzeprozesuak dituzte ondorio; gainera, 2006an abortatu zuten nerabeen % 86kez zuen aurreko bi urteetan metodo antisorgailuak erabiltzeko edokontrolatzeko osasun-zerbitzuetara jo. Horregatik, egun koito osteko piluladoan ematearekin batera 1.000 haurdunalditatik 53 ekiditen diren arren etametodo antisorgailuen erabilerraztasuna hobetzeko lanean ari den arren,alor horretan jarduteak oinarrizkoa izaten jarraitzen du.



96

Erditzeari dagokionez, Osakidetzak 2007an 18.134 erditze artatu zituen –EAEko erditzeen % 88, alegia– eta zesarea tasa % 13,23koa izan zen, OsasunSistema Nazionalaren (% 25,8) eta EAEko sektore pribatuaren (% 29,6) batezbestekoaren oso azpitik eta zesarea kopurua % 15 baino handiagoa ezizateko OMEk egindako gomendioari egokituta. Hala ere, beharrezkoaizaten jarraitzen du eta Osakidetzak eta Osasun Sailak konpromisoa hartudute erditzean eta jaiotzean ematen den arreta hobetzeko. Horrek arretapertsonalizatua ematea da kar berekin, ebidentzia zientifikoan eta emakumebakoitzaren eta bere haurraren beharretan oinarrituta, eta fisiologia etaemakumeen protagonismoa nahiz autonomia errespetatzen dituena.

Hirugarrena, utero-lepoko eta bularreko minbizia da. Utero-lepoko minbiziaEuskal Autonomia Erkidegoan eragin txikia duen neoplasia da: 83 kasu berri2006an eta 29 emakumetik heriotza bakarra. Hala ere, diagnostikogoiztiarrarekin senda daiteke eta, batez ere, ekidin daiteke egungoezagutzak arazoa goiz detektatzea ahalbidetzen baitu. Egiaztatu daprebentziorako programei esker, utero-lepoko minbiziaren eragina % 80baino gehiago murrizten dela, betiere programa antolatuak badira, faseguztietan kalitate maila altua badute eta xede den publikoari ondozuzenduta badaude. Hortaz, EAEk bere egin du esparru horretaneraginkortasunez lan egiteko konpromisoa . Bestalde, bularreko minbiziadiagnostikatu zaien emakumeek arreta integrala eta kalitatezkoa behardute, punta-puntako aurrerapen zientifikoak erabiltzen eta haien beharrakasetzen dituena. Profesional ugarik parte hartzea nahitaezkoa denez eta

bularreko minbiziak hainbat tratamendu behar dituenez, hala nolatratamendu kirurgikoa, onkologikoa, erradioterapiakoa, errehabilitaziokoa,psikologikoa, eta abar, komenigarria da arreta-zirkuitu guztiak berrikusteahoriek optimizatze eta beren koordinazio egokia bermatze aldera .

Laugarrena buruko osasunaren alorrari dagokio. OMEk 2002an eginikoburuko osasunari eta generoari buruzko txostenaren arabera ohiko burukonahasmenduak (depresioa, antsietatea, kexa psikologikoak eta somatikoak)emakumeengan bi aldiz gehiago ematen dira gizonengan baino etaemakumeengan bilakaera okerragoa dute. Gainera, nahasmendu

horietako asko, % 13 emakumeen kasuan, ez datoz bat ezagutzen direndiagnosi-kategoriekin. Eragin handiagoa izatea faktore psikosozialekin etagenero-faktoreekin loturik dago, bai eta profesionalek prozesu horiekemakumeengan gizonezkoengan baino gehiagotan diagnostikatzeaeragiten duten genero-estereotipoekin ere. Frogatu denez, erkidegoarenazterketetan erabili ohi diren diagnosi-galdeketek genero joerak dituzte.Hala, depresioa hautemateko sintomen a rtean negarra eta tristura agertzendira, gizarteak emakumeen kasuan onartuta dituen bi ezaugarri; eta ezdituzte aipatzen, ordea, depresioa duten gizonen artean ohikoenak direnbeste batzuk, hala nola, suminkortasuna, agresibitatea, alkoholaren etatoxikoen kontsumoa. Beraz, gerta daiteke gizonengan depresio kasu



98

eusten zaio. 2007ko datuen arabera, oraindik ere emakumeen % 57k ez dubere a isialdian jarduera fisikorik egiten; gizonen kasuan, ordea , % 48k.

Adin taldeka, 16 eta 24 urteko mutilen kasuan ikusten da gutxi mugitzeko joera nabarmen murriztu dela; izan ere % 39ko proportzioa du eta sexu eta

adinaren arabera gehien mugitzen den taldea da. Adin-segmentu berekonesken kasuan, ordea, kopurua % 58ra igotzen da. Datu horrekin lotuta,Emakundek 2009an egindako azterlanak EAEko nerabeak. Hurbi lke taa ha ld un tze t ik ab ia tu t a , erakusten du neska nerabeek kirol jarduerak egiteariuztearen arrazoi nagusia jarduera horiek garatzeko azpiegituren gabeziadela. Alderdi hori ez da mutilen kasuan agertzen.

2002an Itxaso proiektuaren baitan egindako azterlanak barnean hartzenzituen gazteek kirola uzteari buruzko zenbati ondorio. Horien artean honakohauek dira azpimarratzekoak:

• Kirolaren munduak egitura maskulinizatua du.• Egituraren aldetik zaila da kirola praktikatzen jarraitzea adin

jakin batera heltzean, eskola-kirol federatutik, 13-14 urterekin,kadete kategoriara pasatzerakoan.

• Ez dago mutilentzat pentsatutako kirol antolaketa aldatzekoprograma espezifikorik, eta egin den gauza bakarra egiturahori bera neskei aplikatzea izan da.

• Eskola-kirola praktikatzearen eta klubetan kirol antolatua

praktikatzearen arteko lotura ahula izan ohi da, batez erepraktika federatura pasatzeari buruzko informazioarida gokionez, etsipenak eta bertan behera uzteak ekiditeko.

• Gazteen artean praktika sustatzen duten eredu nahiz estimulupositibo gutxi dago.

• Orientazio profesionala eskuratzea helburu duen jarduerareneta kirola uztearen artean erlazioa dago, emakume gazteekkirola egitea eskolaz kanpoko beste ekintzak baino gutxiagobaloratuta baitago.

•

Kirolak ez ditu emakume gazteak dibertitzen, beren emoziozkomundua ez da kirol praktikan inplikatzen.

Horregatik, beharrezkoa da ahalegina egitea, emakumeek ariketa fisikoaegiteko instalazioak, baliabideak eta zerbitzuak erabiltzeko aukera gehiagoizan ditzaten. Ahalegin horri emakumeen lehentasunak eta beharrak aintzathartuko dituen ikuspegi zabal eta anitzetik heldu behar zaio. Aintzat hartubeharrekoak dira, halaber, oztopo arkitektonikoak kentzea, instalazioakegokitzea eta egokitutako makinak eta laguntza teknikoak izateko beharra.



100

• Kulturaren alorrean ere aldeak daude, bai jarduera kulturalei dagokienez,bai kulturaren sorreran emakumeen presentziari dagokionez ere.

Praktika kulturalei dagokienez Eusko J aurlaritzako Kultura Sailak egindakoinkestan ikus daiteke praktika kultural gehienetan interes-mailarenadierazleak, ehunekotan, altuagoak izan ohi direla emakumeen kasuan.Hala ere, bertaratzea hizpide denean, portzentajea altuagoa dagizonengan –arte eszenikoetan izan ezik, bai interesa bai bertaratzeaaltuagoak direlako emakumeengan–.

Hala gertatzen da Internet edozein motatako kontsumo kulturalerakoerabiltzen dutenen artean (% 34,2 emakumeak, % 44,3 gizona k); museoetara

joan ohi diren pertsonen artean (% 17,9 emakumeak eta % 18,3 gizonak);

arte galerietara joan ohi diren pertsonen artean (emakumeen batezbestekoa % 9,1ekoa da, gizonena % 10,2koa); musika entzun ohi dutenpertsonen artean (% 71,5 emakumeak eta % 75,1 gizonak); musika erosi ohiduten pertsonen artean (emakumeen batez bestekoa % 27,7koa da,gizonena % 33,0koa) musika-kontzertuetara joan ohi diren pertsonen artean(emakumeen batez bestekoa % 15ekoa da, gizonena % 18,3koa) eta zinera

joan ohi diren pertsonen artean (emakumeen ba tez bestekoa % 37,9koa da ,gizonena % 42,2koa

Emakumeak produkzio kulturalean duten presentziari dagokionez, eskura

dauden azkeneko datuak 1994koak direnez, beharrezkoa litzateke horiekeguneratzea egungo egoera ezagutzeko.

Argi ikusten da emakumeek gutxiengo presentzia dutela eremu kulturalguztietan (zinea, antzerkia, musika, dantza, arte plastikoak eta literatura) etamaila eta funtzio gehienetan, bereziki zuzendaritza, ekoizpen eta sorkuntzaartistikoan. Beraz, baliabideetara sartzeko eta horiek kontrolatzeko zailtasunaegiaztatu da sorkuntzari eta produkzio kultural eta artistikoari da gokionez. Eraberean, aipatzekoa da produkzioan estereotipo sexistak ga inditzeko beharraargia dela, bai gizonen bai emakumeen aldetik.

Gainera, garrantzitsua da kultura emakumeen ekarpenak aintzat hartutaulertzea eta berdefinitzea –oraingo emakumeak, zein etorkizunekoak, baitairaganekoak ere–. Ondare historiko artistikoari dagokionez, ezin izan diradatu kuantitatiboak bildu, baina gogoeta kualitatibo batzuk jaso dira,genero joera garrantzitsuenak non gertatzen diren adierazten dutenak.

Generoari eta kulturari buruzko hainbat azterlanen arabera, arkeologiareneta haren ikerketaren alorreko ondorioen balizko objektibotasunak argi utzidu, behin eta berriz, arkeologia praktikek iragan kulturalaren adierazpenak

eraikitzerakoan joera sexistak eta androzentrikoak dituztela, ikertzeko gaienaukeraketatik hasita, haien azterketara eta emaitzen hedapenera arte.



101

Horren ondorioz, gaur egungo gizartean zabaltzen den ideia da iraganeanemakumeek rol jakin batzuk betetzen zituztela, eta horrek guztiakestereotipoak sortzen eta zenbait jarrera eta balio justifikatzen laguntzen dugaur egun. Gauza bera gertatzen da historiografiarekin eta giza eta gizartezientziekin loturiko beste diziplina batzuekin.

Gainera, aipamen berezia merezi duen beste alor bat museoen edobestelako ondare-zentro edo agiritegien kudeaketa da. Ikerketa batzuenarabera, programak eta ekintzak berrikusi behar dira ondare kulturalerakosarbidea berdintasunean oinarritzeko. Ekitate kulturalaren alde egitekogogoak eta botere gutxiago duten taldeak kultura garapenaren subjektuaktibo gisa aitortzeko gogoak, kulturarako sarbidea demokratizatzekoahaleginak harago eramatea du helburu. Beharrezkoa da beraz,emakumeek eta gizonek memoria historikoan eta kultur ondarean dutenpresentziari buruzko eztabaida aberastea.

Modu horretan, kudeaketa kulturalaren eremu jakin batzuetan emakumeeta gizonen arteko ezberdintasunak eguneratzen edo neutralizatzen direnmoduari buruzko gogoeta instituzionaleko prozesuaren bidez, gizarteaberatsagoa eta anitzagoa eraikitzeko jardutea proposatzen da. Emakumeedo gizon unibertsalaren ideiaren eta haren identitatearen, mailaren etaegoeraren aldaezintasunaren aurrean, genero-kontzeptuak errealitateakzehazteko eta miatzeko erronka mahaigaineratzen du, haiek emantzat hartugabe.



102

Beraz, ondokoak dira proposatutako helburuak:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 2.3 BALIABIDE SOZIALETARAKO SARBIDEA HOBETZEA, BATEZERE, DISKRIMINAZIO ANITZEKO EGOEREN ARRETARI DAGOKIONEZ

Helburu operatiboak

2.3.1 Teknologia berriak erabiltzen dituzten emakume kopurua handitzea; bereziki,nagusienen artean eta horretarako zailtasunak dituzten taldeen a rtean .


Lehendakaritza

Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta KontsumoaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Inte rne terako sa rbide a d ue n bizta nleria ren %, sexua ren, ad ina rene t a n a zio n a lit a t e a re n a r a b e ra

Ord en a g a ilua e rab iltzen d ue n bizta nleria ren %, sexua ren , a d ina rene t a n a zio n a lit a t e a re n a r a b e ra

Inte rne ten e rab ilera na gu sia k, sexua ren a ra b era .

Kzgunea erabi l tzen duen biztanleriaren %, sexuaren, adinaren,naz iona l i t a tea ren e ta ez in tasunaren ondor iozko egoerarena r a b e r a

2.3.2 Aniztasunari eta beharrei egokitutako garraio eta ekipamendu publikoarenestaldurarekin pozik dauden emakumeen kopurua handitzea, batez ere, landaeremuetakoak.


Sailak:Herrizaingo Saila

J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Joa n-eto rriak e g iten d itue n EAEko b izta nleria ren %, sexua ren,g a rra i o b i d e a re n e t a h e lb u r u a re n a ra b e r a

Ekipamendu, zerbitzu eta garraio publikoarekin loturiko beharrakasetuta dituzten landa-eremuko biztanleriaren %, sexuaren etaeskualdearen arabera



103

2.3.3 Osasun-baliabideak emakumeen beharretara hobeto egokitzea eta genero-ikuspegia lehentasunez barneratzea ba liabide horietan:• Osakidetzaren plan, programa eta protokoloen genero azterketa gauzatzea

eta osasunarekin loturiko esku-hartzeetan genero-ikuspegia barneratzeahelburu duten neurriak proposatzea

• Sexu eta ugalketa osasunaren hobekuntza sustatzea• Utero-lepoko minbiziaren prebentzioa eta bularreko minbizia diagnostikatu

zaien emakumeei ematen zaien arreta hobetzea• Genero-baldintzatzaileekin loturik, emakumeek pairatzen dituzten buruko

osasun-arazoen gainean arreta hobea sustatzea• Diskriminazio anitzeko egoeran dauden emakumeen osasuna hobetzearen

alde egitea


Sailak:

Osasuna eta Kontsumoa

Adierazleak Genero ikuspuntua txertatu zaien O sakidetzako plan, programaeta protokolo kopurua e ta egindako a ldaketa kopuruaUtero-lep oko m inb izia ren erag ina Euskal Auto no m ia Erkid eg okobiz tan leengan

Bularreko minbiziaren ga ineko arreta eta hura jasaten dutenemakumeen bizi-kalitatea hobetzeko a zken lau urteotantxertatutako baliabide kopurua eta haien tipologiaEuskal Auto no m ia Erkid eg oa n eg inda ko HBEa k

Erditzee ta n eg ind a ko zesa rea e ta e p isoto m ia kop urua EuskalA u t o n o m ia Erk id e a g o a n , e ra k u n d e p u b lik o / p rib a t u a r e n a ra b e ra .

Ant i sorga ilua k e rab ilt zen d i tuzten e ta uga ltzeko ad ina du tene m a ku m e e n % , a d i n a r e n e ta a n t isorga ilu mo taren a rab era

Tokoginekologiazko zerbitzuetan jasotako osasun-arretarenbalorazioa, diagnosi motaren eta kontsultaren xedearen arabera(prebentziozkoa edo tratamendua).Buruko o sa sun a ra zo kop urua Euskal Auto no m ia Erkid ea g oa n,sexuaren a rab era

Aldaketak buruko osasun arazoen diagnosi eta tratamenduprozeduranEm a kume im m igran te ek jaso ta ko o sa sun-ar re ta ren b a lorazioa

Ezin tasuna du ten emakumeek jaso tako osasun a r re ta ren

ba loraz ioa .



104

2.3.4 Kirol baliabideak erabil ditzaketen emakumeen kopurua handitzea, eta kontuanhartzea taldeen aniztasuna eta beharrak, bereziki:

• Ariketa fisikoa egiten duten eta kirola praktikatzen duten emakumeenehunekoa handitzea, bereziki emakume gazteenen kasuan.

• Emakumeek kirolerako eta aisialdirako espazioen inguruan duten poztasunahanditzea, eta haien beharretara egokitzea.

• Emakumeei zein gizonei kirola egiteko zailtasunak sortzen dizkieten oztopoakkentzea, honakoak aintzat hartuta: sarrerak eta sarbideak, makinakegokitzea, bainugelak, laguntza teknikoak egokitzea...

• Sektore eta kirol maila guztietan emakumeen presentzia handitzea


Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza

KulturaForu Aldundiak

Udalak

Adierazleak Ariketa f isikoa eg iten d uen b izta nleria ren %, sexua ren e ta a d ina rena r a b e r a

Biztanleen gogobetetzea kirolguneen egokitasunarekiko, gunemotaren, adinaren eta sexuaren arabera

Ariketa f isikoa eg iten d uen b izta nleria ren %, sexua ren e ta a d ina rena r a b e r a

Kiro l fed era tua eg iten d u ten em a kume en ta sa , ad ina ren e ta k iro l

d izip lina ren ara b era

Kirol profesiona la egiten duten emakumeen tasa, kirol espa rruarenarabera.

2.3.5 Produkzio kultural eta artistikoko lekuetan emakumeen presentzia handitzea,kulturaren arlo eta maila guztietan, eta emakumeen sarbidea eta emakume-kolektiboen gogobetetzea areagotzea arlo horiek haien beharretara,gustuetara eta interesetara egokitzeari dagokionez.



Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza

KulturaForu Aldundiak

Udalak

Adierazleak Produkzio kultural edo/eta artistikoarekin loturiko enpleguetan jarduten diren emakumeen tasa, ekintza kultural eta okupaziomotaren arabera.

Aisia ld iko e kintza kultural ed o a r t ist ikoa k eg iten d itue n b izta nleria ren%, sexuaren e ta ek in tza m ota ren a rab era



105

3. PROGRAMA: PARTAIDETZA SOZIOPOLITIKOA ETA ERAGINA

HELBURU ESTRATEGIKOA: 3.1 EMAKUMEEK ELKARTEEN MUGIMENDUA ETAHORRETAN PARTE HARTZEA BULTZATZEA:

Feminismoak emakume askoren bizitzan hobekuntzak lortu ditu, baina herrialdeaurreratuenetan ere, genero ezberdintasuna dago oraindik. Berdintasunerakoemakumeen mugimenduak beraz funtzio garrantzitsua du oraindik. Taldean,beharrezkoa da agerian jartzea zergatik edo nola jarraitzen duten gizonekbotere politikoa eta soziala izaten. Azter ditzagun gertakari batzuk:

• Eustatek elkarteen erregistroari buruz dituen datuen arabera (2009), Euskadin

emakumeen sustapenerako kategorian sailka daitezkeen 321 elkarte ditugu.Horietatik 59 Araban daude (% 18), 169 Bizkaian (% 53) eta 93 Gipuzkoan (%29). Talde feministen kategoriari dagokionez, guztira 54 talde daude EAEn.Horietako 8 Araba n daude, 29 Bizkaian eta 17 Gipuzkoan.

Haiekin kolaboratzen aritzen diren berdintasun eragileen arabera, emakumegazteak erakartzea da haien erronka. Belaunaldi gazteek berdintasunariburuzko eduki batzuk bere egin dituzte eta lorpenei etekina atera diote,baina ez dira identifikatzen feminismoaren enuntziatuetan eta teorietan,emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna lortuta dagoela uste baitute.

Modu batean, ez da feminismoaren benetako esanahia ezagutzen etabatzutan, postulatuak ez dira ondo interpretatzen.

Ildo horretatik garrantzitsua da mugimendu feministari eta emakumeenelkarte mugimenduari belaunaldi gazteenekin eta bestelako mugimendusozialekin komunikatzeko kanalak eta hizkuntzak sortzen laguntzea. Hala,berdintasunaren inguruko helburuak helaraziko dizkiete emakume eta gizongazteei eta horien elkarteei. Horren helburua emakume gazteekemakumeen mugimenduan parte har dezaten bultzatzea da, berenikuspuntuak ekarri ditzaten eta berdintasunaren aldeko elkarte lanaren

iraupena bermatzeko.

Bestalde, beharrezkoa da emakumeek elkarte mugimendu orokorrean partehar dezaten sustatzea, emakumeen jabekuntzarako eta alor publikoan liderizateko ezinbestekoa baita. Ildo horretatik, helburua emakumeakdiskriminatzen dituzten alorrak deuseztatzea eta emakumeek gizartearengarapenean parte hartzen dutela lortzea da . Partaidetza sozialarenba rruan, hainba t alorrek lehentasuna dute.

Sindikatuak ezinbestekoak dira ekoizpen sarean eta gizartearen egituran.

Emakumeak ordaindutako lanak egiten hasi izanaren ondorioz, aldatu egindira lan horien egitura eta erabakitzeko organoak. EHUk egindako



106

Emakume e t a g i zonen p resen tz i a Euskad iko e rabak i gunee tan 2008 txostenaren arabera, sindikatuen guztizko afiliatuen artean gutxi gorabeheraheren bat emakumeak dira. Zifra hori murriztu egiten da sindikatuenordezkaritza organoak aztertzen ditugunean, idazkari orokorra emakumeaden kasu bat salbu (LAB), gainerakoak gizonak dira eta gainera, batzordebetearazleen osaketan emakumeen presentzia % 25 (ELA) eta % 33 (UGT)artekoa da.

Ekoizpenaren alorrean eragina duten beste egitura garrantzitsu batzukenpresen organizazioak eta profesionalen elkarteak dira. Gizartean etainstituzioen artean ekonomian erabaki eragile gisa jotzen dituzte, beraz,erabaki organo garrantzitsu dira. Erakunde horiek osatzen dituztenemakumeen eta gizonen inguruko datu homologaturik ez dagoen arren,emakume buruzagien portzentajea oso txikia da bietan.

Bestalde, alderdi politikoak ere gizartearen garapenean eragina duenegiturak dira eta horietako kide diren emakumeak gizonak baino gutxiagodira. Euskal Herriko Unibertsitateko Genero Ikerketa Taldeak hainbat datutanoinarrituta ondorioztatu zuen EA eta EB-Berdeak alderdiek soilik dutelaosaera parekidea (kideen % 40 emakumea k), PSE-EE eta EAJ osaeraparekidera gerturatzen direla (% 38 eta % 36, hurrenez hurren) eta Aralarparekidetasunetik urrun dagoela, kideen % 19 besterik ez direlakoemakumeak (ezin izan zuten PPri buruzko informaziorik lortu).

Edozer kasutan, besteak beste, partaidetza eta eragin alor horietan bultzatubehar da ordezkaritza orekatua. Baina beste batzuk ere izan daitezke etabadira; horregatik informazio gehiago bildu behar da erakundeen

jardunean lehentasunak zehazteko.

Gainera, aintzat hartu behar dugu edozein motatako elkarteetan partehartzen duten emakumeen ehunekoa areagotzeko premia, batez erediskriminazio anitza jasaten duten emakumeena, horixe jabekuntzapertsonalerako edo kolektiborako tresna paregabea baita.

Horretarako, aintzat hartu behar dira, halaber, kolektibo horiek parte

hartzeko dituzten baldintzatzaileak eta mugak. Emakume immigranteenkasuan, adibidez, bai egoera administratiboak (irregulartasuna, hasierakobaimena, berritzeak...) bai lan-merkatuaren segmentazioak inposatzendituzten zailtasun berezien ondorioz, emakumeen tradiziozko rolen jarraipenhutsa diren sektoreetan (etxeko zerbitzua, mendekotasuna duten pertsonenzaintza, eta abar) sartzen dira emakume asko; horrek ezkutuko enplegu tasaaltua du ezaugarri. Emakume immigrante askorentzat ikuspen eskasa dutenlanaldi luzeko enpleguak dira, hemen irauteko eta beren jatorrizkoherrialdean dituzten senideei dirua bidaltzeko. Ondorioz, sare sozialak etaabar garatzea zaila izaten da haientzat eta askotan oso defizitarioa dahaiek inguruaren, baliabideen, beren eskubideen eta abarren gaineanduten ezagutza. Beraz, partaidetza soziopolitikoaren eta eraginaren gakoa



107

oso mugatuta dago eta beharrezkoa da beren egunerokotasuna etaelkarteen partaidetza bateragarriak izatea. Izan ere, alderdi hori kontuanhartu beharko da, adibidez, bai elkarteen eta partaidetza prozesuen baielkartekidetza susta dezaketen baliabide sozialen ordutegiak malgutuz.

• Oro har, partaidetza sustatzeko tresna garrantzitsua esku-hartze eta parte-hartze modu berriak bultzatzea da. Internet eta sare sozialak iritzia ematekogunez osatuta daude, eta aldaketarako eta iritziak adierazteko eta sortzekotresna izateko ahalmen handia dute; baita antolaketa sozialerako egituraberritzaileak sortzeko ahalmena ere, bestelako eta gaur egungo gizarteariegokitutako pa rtaidetza soziopolitikoaren ereduak bideratzeko.

• Ildo horretatik, erakunde sozialek berdintasuna bultzatzeko eta beren jardunean genero ikuspegia txertatzeko gero eta jarduera ildo gehiagoezartzen dituzte. Generoa administrazioko sail guztietara eta politikapublikoetara iritsi da, eta hurrengo pausoa elkarte mugimenduaren alorguztiek eta gizarteko eragileek ere berdintasunaren alde lan egitea da.Horrek hainbat metodo sortzea behar du, erakundeei laguntza etaaholkularitza emateko genero ikuspegia txerta dezaten edo berdintasunga ietako ekintza zehatzak gauza ditzaten.



108

Aurreko guztia kontuan hartuta, legegintzaldirako helburuak hurrengoak dira:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 3.1 EMAKUMEEK ELKARTEEN MUGIMENDUA ETAHORRETAN PARTE HARTZEA BULTZATZEA:


3.1.1 Berdintasunaren alde lan egiten duten emakumeen elkarteen kopurua etaelkarteetan parte hartzen duten kideen kopurua handitzea .



Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Berd in tasuna susta tzen d u ten e m akum ee n elkarte kopuruaEuskal Autonomia Erkideagoan, e lkarte motaren a rab era

Berd in tasuna sus ta tzen du ten emakumeen e lkar tee tako k ided iren ema kumezkoe n ehune koa Euska l Auto nom ia Erk id eg oa n .

3.1.2 Elkarte mugimenduko hainbat taldetan, bereziki, sindikatuetan, alderdipolitikoetan eta enpresen erakundeetan, parte hartzen duten emakumeen(batez ere, diskriminazio anitza jasaten dutenak) kopurua handitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Sind ika tue ta n pa rte ha rtzen d u ten p er t sone n ehune koa EuskalAutonomia Erkidegoan, se x u a re n e t a p a rt a i d e t za m o t a re n (diru- la g u n t za , ja r d u e r a re n b a t e g it e a e d o n o n b a i t a f ilia t u t a e g o t e a )a r a b e r a

Erakund e p o l it ikoe ta n pa rte ha rtzen d u ten p er t sone n ehune koaEuska l Autono m ia Erk id eg oa n , sexuaren e ta pa rta ide tza m ota ren(d i ru- lag untza , ja rdue ra ren b a t e g i tea e d o no nb a i t a f ilia tu tae g o t e a ) a ra b e ra .

En p r e sa e ra k u n d e e t a n e d o e ra k u n d e p r o f e sio n a le t a n p a rt ehar tzen du ten per t sonen ehunekoa Euska l AutonomiaErk id eg oa n , sexuaren e ta p ar ta ide tza m ota ren (d i ru- la gun tza ,

ja rd ue ra re n b a t e g ite a ed o no n b a it a filia tu ta eg o te a ) a ra b e ra .



109

3.1.3 Alor politikoan eta sozialean parte hartzen duten emakumeen kopurua handitzea,parte hartzeko formula berrien bidez, esaterako, sareak sortzea edo sareetankolaboratzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Administrazioak sortutako edo sustatutako partaidetza-sarekopurua, administrazio eremuaren arabera.

Administrazioak sortutako edo sustatutako partaidetza-sareetakopa rte-hartzaile kopurua, sexuaren eta pa rtaidetza eremuarenarabera

3.1.4 Egitarauetan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari buruzko helburuakdituzten erakunde sozialen kopurua handitzea .


LehendakaritzaSailak: J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaEnplegua eta G izarte G aiakIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza SailaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Azkeneko urtean, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunasustatzea helburuetako bat duten Euskal Autonomia Erkidegokoelkarteen %, elkarte feministak eta emakumearen promoziorakoelkarteak salbu

Azkeneko urtean, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunasustatzeko ekintzak egin dituzten Euskal Autonomia Erkidegokoelkarteen %, elkarte feministak eta emakumearen promoziorakoelkarteak salbu

HELBURU ESTRATEGIKOA: 3.2 ERABAKI ETA ERAGIN ALORRETARAKO IRISMENAHANDITZEA.

Emakumeek espazio publikoan bete-betean parte hartzeko, sektorepublikoaren eta pribatuaren, elkarte mugimenduaren eta erakundeen erabakipostuetara iritsi behar dira, eta parekotasuna lortu behar dute. Emakumeen etagizonen berdintasunerako 4/2005 Legearen arabera, emakumeen eta gizonenpresentzia orekatua da kideen gutxienez % 40 sexu batekoak edo bestekoak

direnea n. Gainera, administrazioaren eta politikaren espa zio zehatz ba tzuetanparekotasun hori betearazteko neurri bat du.



110

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioari dagokionez, Eusko J aurlaritzarenosaerak hobera egin du 2008 eta 2010 artean. Eusko J aurlaritza osatzen dutensailburu kopuruak Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Legea betetzendu. Hala ere, sailburuordetza eta idazkaritzatan gizonen kopurua oraindik % 71baino handiagoa da (2008an % 86koa zen). Beste alde batetik, Eusko

J aurlaritzako sailak antolaturik dauden 120 zuzendaritzen artean, 68tan gizonakdira bertako buru, hots guztizkoaren % 56,67 (% 63 aurreko legegintzaldian).

Ildo horretatik, Emakundek ahalegin handiak egin ditu 4/2005 Legea norainobetetzen den jakiteko eta erabaki-eremutzat jotzen dena hainbat alorretarazabaldu du, hala nola sozialera, ekonomikora eta politikora. Emakundek2009an argitaratutako Emakume e ta g izonen presentz ia Euskadiko erabakig u n e e t a n txostenetik ateratako datuen arabera, lanean jarraitu behar daerakundeetako erabaki postuetara emakumeak eramateko, administraziopublikoan, finantza erakundeetan, enpresa pribatuetan eta elkarte zeinerakunde sozial nagusietan.

Foru Aldundien esparruan, 2007an egindako azken hauteskundeetanemakumeen presentzia nabarmen areagotu zela antzeman genuen, forudiputatuen artean parekotasun printzipioa lortu baitzen. Dena dela,emakumeei dagokien ehunekoa 2004. urtearekin alderatuta bikoiztu den arren–% 32,4koa da– zuzendaritza postuetan oraindik asko falta da gizonak bezainbeste emakume egoteko. Era berean, horri hiru Aldundiek buru gisa gizon batdutela gehitu behar zaio.

Udaletan, ardura politikodun karguak dituzten emakumeen kopurua (adibidez,alkateak) oraindik oso txikia da. Izatez, 2007an, EAEko udalen % 19,9an bakarrikagintzen zuten emakumeek.

Hala ere, 2003ko egoerarekin alderatzen badugu, datuak gora egin zutenazken hauteskundeetan eta hamahiru udalerrik gehiagok aukeratu zutenemakume bat alkate gisa. Udaleko azken hauteskundeetan alkate gisaemakume bat aukeratu zuten 50 udalek EAEko 2007ko biztanleriaren % 11,5osatzen zuten. 2003an, aldiz, % 6,5 ziren.

Euskal unibertsitate publikoa ere botere publikoa denez, aurreko erakundeekbezala bete behar du 4/2005 Legearen III. tituluko 23. artikulua. Izan ere, horrenbidez, «Euskal herri aginte guztiek, beren zuzendaritza organoetakoeta organo kolegiatuetako kide izateko pertsonak izendatzerakoan,izendatutakoen artean trebakuntza, gaitasun eta prestakuntza egokia dutenemakumeen eta gizonen ordezkaritza orekatua izan dadila sustatu behar dute.Xede horretarako, beharrezkoak diren arauzko neurriak edo bestelakoakhartuko dituzte».



111

Horrek ez die eragiten zuzenean EAEn dauden bi unibertsitate pribatuei,Deustuko Unibertsitateari eta Mondragon Unibertsitateari, alegia. Hala ere,4/2005 Legearen 2.3 artikuluak ondoko hau zehazten du: «Lege honetako 3.art ikuluko eta 16, 18.4 eta 23 . artikuluetako printzipio orokorrak EuskalAutonomia Erkidegoko herri aginte guztiei aplikatuko zaizkie. Erakunde pribatueiere aplikatuko zaie, baldin eta Erkidegoko herri aginteetako batekin kontratuakedo lankidetza hitzarmenak sinatzen badituzte, edo herri aginte horiekemandako laguntzen edo diru-laguntzen onuradunak ba dira».

Horregatik, lehenik esan behar da hiru unibertsitateetako zuzendariak beti izandirela gizonezkoak. Idazkaritza nagusiak, aldiz, ordezkaritza parekoagoa da,eta EHUn eta Mondragon Unibertsitatean emakumeek zuzentzen dituzte, bainaez da gauza berbera gertatzen zuzendaritzako kontseiluetan. Emakumeakkideen % 40 baino gutxiago dira, eta Deustuko Unibertsitatean desoreka arehandiagoa da, emakumeak % 20 besterik ez baitira.

4/2005 Legeak alor publikoan emakumeen eta gizonen parekotasuna lortzekoaurrerapenak ekarri baditu ere, alor pribatuan lorpenak askoz gutxiago dira,eta legegintzaldi honetarako erronka nagusietako bat izango da. Izan ere,EAEn egoitza soziala duten finantza erakunde guztietako presidenteak gizonakdira. Zuzendaritzako kontseiluei dagokienez, emakumeak gutxiengoa dira,nahiz eta zenbait erakundetan, adibidez, Kutxan, BBKn eta Vital Kutxan,zuzendaritza kontseiluko kideen laurdena emakumeak izan. Beste muturrean,Banco Guipuzcoano dago. Banku horretan ez dago emakume bakar bat ere

erabaki guneetan.Bestalde, Eusko J aurlaritzako Ekonomia eta Oga sun Saileko FinantzaZuzendaritzak emandako datuen arabera, EAEko gizarte aurreikuspeneko 181erakundeetatik, 12k bakarrik dituzte emakumezkoak lehendakari. Beraz,erakunde horien % 93k gizonak dituzte lehendakari eta % 7k emakumeak.

Lehendakariorde karguan askoz gehiago dira gizonezkoak emakumezkoakbaino. Kargu horien % 85 gizonezkoek betetzen dituzte, eta % 13emakumezkoek. Idazkaritzako karguei dagokienez, gizonen eta emakumeenarteko aldea txikiagoa da. Hala ere, emakumeen kopurua gizonena baino %20 txikiagoa da.

Ibex35-aren parte diren euskal enpresei (BBVA, GAMESA eta IBERDROLA)dagozkien datuek erakusten dutenez, buruzagi guztiak eta administraziokokontseiluetako kideen % 85 baino gehiago gizonak dira.

Erakunde sozialen kasuan, egoera bera da, oro har eta gizarteanerrekonozimendu eta babes handiena dutenen kasuetan. Euskadiko sindikatunagusietako batzorde exekutiboetako kide gehienak ere gizonak dira, LABenkasuan salbu. Azken horretan, zuzendaritzako kide diren emakumeen kopurua

orekatua ez ezik, gizonena baino handiagoa ere bada (% 58).



112

Azterketa horrek beste desoreka nabarmen bat hauteman du Euskadikoenpresen erakundeetan. Gizonak dira presidente eta, zuzendaritzaba tzordeetan, kasu onenean, emakumeak % 20 dira (Adegi).

Hiru lurralde historikoetako 103 elkarte profesionaletako zuzendaritzei,

lehendakaritzei edo ordezkaritzei dagokienez, aztertutako elkarteen % 12,6 soilikdute emakume bat presidente bezala.

Horregatik guztiagatik, ondoko erronkak planteatu ditugu legegintzaldirako:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 3.2 ERABAKI ETA ERAGIN ALORRETARAKO IRISMENAHANDITZEA.


3.2.1. Sektore publikoko zuzendaritza postuetan emakumeen presentzia handitzea,bereziki, desoreka handiena dagoen alorretan.

Horien artean, hurrengo hauek dute lehentasuna:• Ekonomikoak, finantzarioak eta enpresakoak.• Unibertsitatea eta ikerketa erakundeak.• Erakunde akademikoak, artistikoak eta kulturalak.• Komunikabideak.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Alka te d iren e m a kumee n kop urua Euska l Autonom ia Erk id eg okouda le r r ie tan

Em a kum ea k b uru d ituzten Eusko Ja urla ritza ko sa ilen etazuzend ar it zen %, eg itu ra m ota ren a rab era

Em a kume ak buru d ituzten Euska l Auton om ia Erk id eg oko en t i t a tee d o e lk a rt e p u b l ik o e n e h u n e k o a

Em a kum ea k buru d ituzten Euskal Auto no m ia Erkid eg oko hiru ForuAldund ie ta ko sa i len e ta zuzend a rit zen (ed o eg itu ra ba liok id ea ) %e g it u ra r e n a r a b e r a

Emakumeak buru di tuzten Euskal Autonomia Erkidegokoud a le ta ko sa ilen e ta zuzend a rit zen (ed o eg itu ra ba liok ide a) %,

eg itu ra ren a rab era



113

3.2.2. Sektore pribatuko enpresetako erabaki alorretan eta zuzendaritza postuetandauden emakumeen kopurua handitzea:Ondoko jarduera sektore hauek jotzen dira lehentasunezkotzat:• Hirugarren sektoreko enpresak (batez ere finantzarioak eta bitartekaritza

ekonomikokoak).• Unibertsitate eta ikerketa zentro pribatuak.• J arduera artistikoetako eta kulturaletako enpresak.• Komunikabideak.


Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEkonomia eta OgasunaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta Gizarte G aiakKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Em a kum ee k be tet zen d ituzten zuzend a ritza -ka rg uen % euskalenp reseta n, EJSNren a rab era

Zuzendaritza-karguak (errektoretza, idazkaritza nagusia edozuzendaritza kontseilua) betetzen dituzten emakumeen kopuruaEuskal Autonomia Erkidegoko emakumeen %

EAEko enpresaburuen elkarteetako buru diren emakumeenkopurua, buru diren presidentetzaren edo zuzendaritzaba tzordearen arabera.

3.2.3. Elkarte mugimenduko, irabazi asmorik gabeko erakundeetako eta erakundepolitikoetako erabaki postuetan dauden emakumeen kopurua handitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Euskal Autononomia Erkidegoko sindikatuetako idazkaritzaorokorretan eta batzorde betearazleetan dauden emakumeen%

Euskal Autononomia Erkidegoko alderdi politikoen idazkaritzaorokorretan eta batzorde betearazleetan dauden emakumeen

%Emakume bat buru duten eta EAEn egoitza duten elkartenagusien %.

Emakume bat buru duten eta EAEn egoitza duten enpresa-elkarteen eta elkarte profesionalen erregistroan daudenelkarteen %.



114

IIII.. AANN T TOO LLAAK K EE T TAA SSOO ZZIIAALL EERRAANN T TZZUUK K IIDDEEAARREENN

AARRDDAA T TZZAA Lana eta familia bizitza bateratzeko «arazoa» pertsonek hainbat alorretan(pertsonala, familiartekoa , soziala eta lanekoa) beren beharrak asetzeko dutenpremiari uko egitearen edo ez ikustearen ondorioz sortzen da, alegia,errealitate zehatz bat ez ikustearen ondorioz: pertsonen oinarrizko beharrakasetzeak eskatzen duen denbora eta lana. Sozialki nahitaezkoa den denboraeta lana ikusgai egiten da soilik emakumeak –isilean horretaz arduratzenzirenak–ordaindutako lanari ekiten diotenean eta ondorioz, etxeko lanez

arduratzen jarraitu behar dutenean, askotan bakarrik. Horren ildotik aipatubeharra da go lan erreproduktiboari buruzko gogoetak izan duen garrantzia etamugimendu feministak eta emakumeen elkarteek egindako lan bikoitza.

Egoera hau lan-kontzeptuaren ikuspegi androzentriko eta mugatuaren ondoriozuzena da, industrializazio garaian sortutakoari dagokiona. Une horretan,zereginen sexukako banaketa finkatu zen gaur egun ezagutzen dugunmoduan: gizonek lan ordaindua izango dute eta haiek izango dira baliabidematerialen hornitzaile ofizialak; emakumeek etxeko eta zainketa lanetan

jardungo dute eta ez dute ordainsaririk jasoko, haien emetasunarekin loturiko

lantzat hartuko dira («bere» lanak) eta hortaz ez dute inolako balio sozialik edo , ekonomikorik izango. Hala, produkzioaren alorreko lana enpleguarenkontzeptuarekin lotuko da, eta horregatik, ordaindutako lana izango da;etxeko eta zainketa lanetan jarduten diren pertsonak, ordea , «inaktibotzat» eta«mendekotzat» hartuko dira. Ikuspegi horren ondorioz, etxeko eta zainketa lanabaliorik eta identitaterik gabeko lantzat hartu izan da, eta sistematikoki lanarenedozein diseinutik eta kudeaketatik kanpo geratu da, eta gauza bera gertatuda, hezkuntzarekin, hiri-planeamenduarekin, gizarte zerbitzuen sistemarekin.

Etxeko eta zainketa lanen balorazio eskasak edo baloraziorik ezak eragin

dituen ondorio garrantzitsuenetako ba t lan horiek ikusezin bilakatu izana da. Ezda kasualitatea emakumeen lan-merkaturatzea areagotzearekin baterakontziliazioa agenda publikora gehitu izana. Hortaz, emakumeek nahiz gizonekbizitzaren hainbat alorretan hartu beharreko erantzukizunei ezin dietenez aurreegin arazo sozial bilakatu da eta horrek jaiotza-tasa murriztea, familiaren etalanaren esparruan gatazkak areagotzea eta emakumeek pairatzen dituztenzama psikologiko, ekonomiko eta sozialak handitzea ekarri du. Ildo horri jarraiki,nabarmentzekoa da gatazka horiek gutxitzen direla, berriz ere, etxeko etazainketa lanak egiteko emakumeak kontratatzen direnean prekarietatehandiko baldintzatan. Gaur egun emakume immigrante askok dihardu motahorretako lanetan, bertakoak ordezkatzeko. Beraz, beharrezkoa da



115

kontziliazioari eta erantzukidetasunari buruzko planteamendu orotan jasotzeaemakume immigranteek egiten dituzten lan prekarioek ez dituztelaaurrerapenak eta ga tazka eza erlatiboa eutsi behar.

Ez da kasualitatea ere «kontziliazio» izena bera hartu izana, bi eremutaz hitz

egiten ariko bagina legez: publikoa eta pribatua, hermetikoak, bananduak etabateratu behar direnak. Ordea, egokiagoa litzateke gizartea antolatzekoeredu berri baten premiaz hitz egitea, pertsonek, emakumeak nahiz gizonak,beren behar guztiak asetzeko aukera izan dezaten, bizitzaren arlo guztietan,eta eremu pribatuan eta publikoan dituzten erantzukizunei aurre egindiezaieten. Antolaketa sozialaren eredu berriak bizitzaren esfera ezberdinenharmonizazioa izan beharko luke oinarri eta horrela egungo egoera ekidinahalko litzateke, esfera guztiak bakar batera egokitu behar baitira: lanekoa.Etxeko eta zainketa lana k behar diren neurrian baloratzea funtsezkoa da guregizarteen funtzionamendurako eta erreprodukziorako, baita haiei eusteko ere.Gainera, produkzio lanei bezain beste garrantzi aitortu behar zaie, edogehiago, eta bestalde, pertsonek beren denbora eta sozializatzeko denborabehar dutela aitortzea ere funtsezkoa da .

Kontziliazioa baino haratago joan beharra dago eta erantzukidetasunaberdintasun-politiken printzipio gisa ezarri, hau da, emakumeak zein gizonakeremu publikoan eta pribatuan erantzukizuna hartzea eta, batez ere, gizoneketxeko lanei eta zaintza lanei dagokien eremuan duten partaidetzaareagotzea. Eta zerbait gehiago. Ardatz honen gako estrategikoa ez datza

soilik gizonen erantzukidetasunean, baita Estatuaren, merkatuaren eta, oro har,gizartearen erantzukidetasunean ere. Beraz, kontziliazio erantzukidea erraztekoenpresa kultura aldatu behar da, zerbitzu publikoen estaldura eta malgutasunaareagotu, eta hirigintza plangintza aldatu.

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeak, III. tituluan,bizitzaren alor guztietan emakumeen eta gizonen benetako berdintasuneraginkorra sustatzea xede duten hainbat neurri arautzen ditu, bizitzapertsonala, familiakoa eta lanekoa bateratzea lehentasunezko esku-hartzeadela nabarmenduta. Hori bultzatzeko titulu horretako IV. kapituluan

aldarrikatutako neurriak daude eta beste batzuk gehitu zaizkie hirugarren tituluhori osatzen duten gainerako sei kapituluei.

Kapitulu horretan ezarritakoa betez, Euskadiko administrazio publikoek bizitzapertsonala, familiakoa eta lanekoa bateratzearen alde egin behar dute hiruneurriren bidez: etxeko lanetan gizonen erantzukidetasuna sustatzea,enpleguaren egiturak bizitza pertsonalaren eta familiakoaren beharretaraegokitzea eta, azkenik, zerbitzu soziokomunitarioak, prestazio ekonomikoak etaneurri fiskalak sortzea edo egokitzea.

Erantzukidetasuna sustatzeari dagokionez, 4/2005 Legeak hezkuntza-administrazioa ikasleei jakintza multzo bat ematera behartzen du, haiek etxekolanekin eta pertsonen zaintzarekin loturiko premiak eta erantzukizunak,



116

gaurkoak zein etorkizunekoak, beren gain har ditzaten. Era berean, Euskadikoadministrazio publikoari ere eskatzen dio lan egin dezala gizonek etxeko lanenardura har dezaten bultzatzeko , eta kontziliazioaren helburua lortzeko zerbitzusoziokomunitarioak barnean hartzen dituzten arauek gizonak arlo horretanerantzukide izateko neurriak izan ditzaten.

Enplegu-baldintzei dagokienez, 4/2005 Legeak eskatzen du Euskadikoadministrazio publikoek neurriak ezartzea lanaldia malgutzeko etaberrantolatzeko, eszedentziak hartzen dituzten langileentzako laguntzakematea, etxeko lanak eta mendekotasun egoeran dauden pertsonakzaintzeko beharrak asetzeko baimenak ematea eta lanaldia murriztea, bai etaenpresei laguntzak ematea ere lanaldia malgutu eta berrantolatu dezaten etakontziliazioa helburu duten bestelako neurriak har ditzaten.

Azkenik, zerbitzu soziokomunitarioen egokitasunari dagokionez, Legeakarautzen du administrazioek zerbitzu eskuraerrazak, malguak, kalitatezkoak etasarbide errazekoak ezarri behar dituztela autonomia funtzional nahikoa ezizateagatik eguneroko jarduerak beren kaxa egin ezin dituzten pertsonakzaintzeko beharrak asetze aldera. Beste alde batetik, eskatzen du haurreizuzenduriko hezkuntzako eta laguntzako arreta zerbitzuak, eskola-jantokienzerbitzu osoa, curriculumetik kanpoko eta eskolaz kanpoko arreta osagarria,zerbitzu enpresentzako laguntzak eta azkenik, zainketa lanak egiten dituztenpertsonentzako lasaialdi-programak eta laguntza ekonomiko, tekniko etapsikosozialeko zerbitzuak bermatzea.

ARDATZAREKIN LOTURIKO PROGRAMAK.

Ardatz honek proposatzen dituen eremu eta alderdi guztietan batera lanegiteko asmoz, bi programatan lan egitea proposatzen da:

4. ERA N TZUKID ETA SUN A ETA DENBO RA REN ERA BILERA BERRIA K

Gizarte erantzukide batek behar duena da giza behar guztiak balio

maila berean kontuan hartzea, bai bizitzari eusteko beharrak baimendekotasuna duten pertsonak zaintzeko eta horiei arreta ematekobeharrak, bai eta mendekotasun ekonomikoa sortzen duen produkziozkolanari dagozkionak ere. Hori guztia behar pertsonalak eta sozialak ahaztugabe.

Programa honek funtsezko alderdi bat lantzea du xede: emakumeak etagizonak modu orekatuan produkziozko eta erreprodukziozko laneanparte hartzea, denboraren erabilera emakumeen eta gizonen arteanmodu berrian banatze aldera.



117

Eta horretarako bi helburu estrategiko planteatu ditu. Lehena, gizonenpartaidetza areagotzea sustatzea etxeko eta zainketa lanetan; hala,ardura horiek emakumeentzat izan direla eta direla ezarri duen lanarensexukako ba naketa neutralizatuko da .

Bigarrena, aurrekoaren osagarria, emakumeek produkziozko lanean etaharreman eta aisialdirako esparruan erabateko partaidetza izan dezatensustatzea. Hori errazagoa izango da gizonak etxeko eremuko zeregin etaarduretan pa rte hartzen badu, besteak beste.

5. KO N TZILIA ZIO ERA N TZUKID EA

Programa honen xedea da Estatuaren eta merkatuaren aldetikerantzukidetasun handiagoa lortzeko neurriak ezartzea, batez ere, etxekolanei eta zaintza lanei dagokien eremutik eratorritako erantzukizunakbere egiteari dagokionez. Hori guztia, emakumeak nahiz gizonak,berdintasunean, produkziozko eta erreprodukziozko lanean eta gizarteanoro har pa rte hartzeko aukera izan dezaten.

Gizonek eta emakumeek produkzioaren eta erreprodukzioaren esferakpartekatzen badituzte eta, orokorrean, esparru publikoa eta pribatuapartekatzen badute, behar beharrezkoa da kontziliazio neurriak ezartzeahoriek bateragarri egiteko. Gaur egun kontziliazio neurriek emakumeen

enplegu baldintzen gainean duten eragin negatiboa saiheste aldera,benetako modu erantzukidean erabili behar dira, hau da, gizonek etaemakumeek proportzio berean ba liatu behar dituzte. Beraz, erakundeenkultura kontziliazio erantzukiderantz aldatu beharko da, zerbitzusoziokomunitarioen estaldura handitu beharko da eta horietan nahizbiztanleentzako gainerako zerbitzuetan ordutegi malguagoak ezarribeharko dira, pertsonen beharretara egokitzeko eta langileenkontziliazioa ere bermatzeko.

Produkzioaren eta erreprodukzioaren esferen banaketa ere leku

fisikoaren antolaketan islatzen da. Ezarritako muga gizartearenantolaketa erantzukidea lortzea baldin bada, hiriko plangintza etagarraio publikoa ere egokitu beharko dira kontziliazioa errazteko.Horretarako joan-etorrietarako behar den denbora murriztuko dutenzerbitzuak eskainiko dira, eguneroko bizimoduaren jarduerak ga uzatzeko.



118

EDUKIEN LABURPENA

4. programa Erantzukidetasuna etadenboraren erabilera berriak

5. programa Kontziliazio erantzukidea

44 ..11 .. EERRAANN T TZZUUK K IIDDEE T TAASSUUNNAA EE T TAA ZZAAIINNK K EE T TAARREENN EE T TIIK K AA SSUUSS T TAA T TZZEEAA..

1. Amatasun eta a itatasunba imenak parekatzea

2. Kontziliazio neurriei heltzen dietengizonen kopurua areagotzea

3. Generoen arteko desorekamurriztea , etxeko eta zainketalanetan emanda ko denboraridagokionez

4. Neska-mutilenerantzukidetasunaareagotzea

5.1 ENPRESEN KULTURAKONTZILIAZIO ERANTZUKIDERANTZALDATZEA

1. Kontziliazio erantzukiderakoneurriak areagotzea enpresapribatuetan (handiak etatxikiak bereiziz)

2. Kontziliazio erantzukiderakoneurriak areagotzeaadministrazioan

3. Biztanleen gogobetetzeaareagotzea kontziliazioerantzukiderako neurriekiko

44..22.. EEMMAAK K UUMMEEEEK K AAIISSIIAALLDDIIRRAA ZZUUZZEENN T TZZEENN DDUU T TEENN EE T TAA AAUU T TOO NNOO MMIIAA// IINNDDEEPPEENNDDEENN T TZZIIAA EEK K OO NNOO MMIIK K OO AA LLOO RR T TZZEERRAA BBIIDDEERRAA T TZZEENN DDUU T TEENN DDEENNBBOO RRAA HHAANNDDII T TZZEEAA..

1. Generoen arteko desorekamurriztea bizitza sozialarieskainitako denboran

2. Generoen arteko desorekamurriztea lan ordainduari etaprestakuntzari eskainitakodenboran

5.2 ZERBITZUEN ESTALDURA ETAHAIEN ORDUTEGIEN MALGUTASUNAAREAGOTZEA

1. Zerbitzu soziokomunitarioenordutegien malgutasunaareagotzea, langileenkontziliazio erantzukidea

bermatuz2. Zerbitzu soziokomunitarioen

estaldura maila areagotzea,langileen kontziliazioerantzukidea bermatuz

5.3 HIRIGINTZAKO PLANGINTZA ETAHERRITARREI ZUZENDUTAKOZERBITZUAK ALDATZEA KONTZILIAZIOERANTZUKIDEA ERRAZTEKO

1. Eguneroko bizimoduaren jarduerak egiteko joan-etorrietan emandako denboragutxitzea

2. Hirigintzako plangintza etagarraioaren diseinua hobetzeaautonomia eta kontziliazioerantzukidea errazteko



4. PROGRAMA: ERANTZUKIDETASUNA ETA DENBORAREN ERABILERABERRIAK

HELBURU ESTRATEGIKOA: 4.1 ERANTZUKIDETASUNA ETA ZAINKETAREN ETIKASUSTATZEA

Antolaketa sozial erantzukidearen ideiaren funtsa da gizarte osoa gizakienbizitzaren sostenguaren erantzule dela, eta horrek esan nahi du behar guztiakhartu beharko direla aintzat: erreprodukzio beharrak (gizakien bizitza zaintzeaeta pertsonei arreta ematea) eta independentzia ekonomikoari dagozkionak,

pertsonek eremu pertsonaletik eta sozialetik eratorrita dituzten beharrak ahaztugabe. Hala ere, bizi garen gizartearen ereduan bizitzaren gainerako esferaguztiak produkziozko lanaren mende daude, eta hortaz, gainerako denborasozialak (pertsonala, familiakoa eta soziala) minimizatuta geratzen dira. Hau dalehenengo oinarrizko arazoa .

Gainera, oraindik ere lana sexuaren arabera banatzen da, eta horrenbestez,emakumeei etxeko eta mendekotasuna duten pertsonak zaintzeko lanenardura ematen zaie soilik. Beraz, funtsezko bigarren arazoa da emakumeeketxeko eta zainketa esparrutik eratorritako erantzukizunak hartzen jarraitzen

dutela, eta haiek egiten dutela erreprodukzio lananaren zatirik handiena. Etaoraindik ere hala da, azken urteotan familia ereduetan eta bizikidetzakomoduetan aldaketa garrantzitsuak ikusi ditugun arren eta sexu bati eta besteariemandako rolak malgutu diren a rren.

Emakumeen lan merkaturatzeak bi alderdiak islatzen ditu; alde batetik, lanekoesparruak ez dituelako bere funtzionamendu ereduak aldatzen, eta ondorioz,ez du aintzat hartzen erreprodukziozko lana dagoenik; eta, bestetik, ideia batekbere horretan dirau, alegia, emakumeak lanean hasi izanagatik familiaerantzukizunez arduratzen jarraitu behar dutela.

Bi alderdiak islatuta daude mundu produktiboa eta erreproduktiboabateragarri egitera bideraturiko neurrietan: familiako eta laneko bizitza etabizitza pertsonala bateratzeko abiarazi diren amatasun eta aitatasunbaimenak eta kontziliazio neurriak.

Amatasunagatiko eta aitatasunagatiko baimenek iraupen ezberdina dutenez,emakumeen eta gizonen artean da goen genero desoreka areagotu egiten dalaneko esparruan. Izan ere, denbora luzez lanetik kanpo egotea zigortzen daeta, hortaz, emakumeak zigortzen dira. Lotura dago, halaber, baimen horien

eta emakumeak lan merkatura sartzeko aukera ezberdintasunaren artean; izanere, enpresariek nahiago dute gizonak kontratatu haiek zaintzaile lanak egingo



120

ez dituztela uste dutelako, eta hortaz, lanetik kanpo denbora gutxiago igarokodutela a urreikusten dutelako.

J ustizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak egindako 2006-2008 ald ira ko , fa m ilie ila g un tzeko e ra kunde en a rt eko II. p la na ren t a rt eko e b a lua zioa ren arabera,seme-alabak edo senideak zaintzeko hartzen diren eszedentzien % 94 etalanaldi murrizketen % 93,4 emakumeei dagozkie.

Gauza bera gertatzen da beste kontziliazio neurriekin. Kontziliazioaren xedeada familia izateko eta zaintzeko aukera ahalbidetzea, baita lan merkaturakosarbidea ematea ere, bai gizonei bai emakumeei. Eta gainera,norberarentzako denbora eta denbora soziala izatea. Hala ere, batez ereemakumeei zuzendu zaizkie, emakumeak etxeko eremuko beharrak asetzekoarduradun bakarrak bailiran, eta gehienbat emakumeak dira baliatzendituztenak. Ondorioz, lortzen ari garena kontziliazioa emakumeena baino ezden arazotzat hartzea da, horrek enplegua lortzeko, lan merkatuan irautekoeta lanpostuz igotzeko da kartzan ondorioekin. Emakundek eginda ko Desorekakem a kume en ib ilb id e e t a eg oe ra p ro fe siona lea n EAEn (2009) azterlanak horrengaineko datu aipagarri bat eskaintzen du: sektorerik maskulinizatuetan,eraikuntza kasu, kontziliazio neurri gutxiago ezartzen dira eta emakumeek beteohi dituzten administrazio postuetara mugatzen dira.

Gizonek seme-alaben, pertsona gaixoen, pertsona ezinduen edomendekotasuna duten adinekoen zaintza eta etxeko lanak beren gain hartzen

dituztenean eta emakumeen proportzio berean kontziliazio neurriak erabiltzenhasten direnean soilik sartu ahal izango dira emakumeak lan merkatuankalitatezko enpleguekin, lanpostua galtzeko inolako beldurrik gabe eta berenibilbide profesionalaren garapena bermatuta.

Kontrakoa gertatuz gero, emakumeen lanaldi luzeen egoerari eutsiko zaio,horrek dakarren narriadura fisiko eta psikikoarekin, beren laneko promozioaasko zailduko du eta beren bizitzako beste alderdi batzuen garapenamugatuko –kultura, aisia edo harremanak–. Ondorioz, lanaren eta gainerako

jardueren artean desoreka handia sortuko da . Datu batzuek desoreka hori

erakusten dute.

Eustatek eginiko Denbora aurrekontuei buruzko inkes taren (2008) arabera,emakumeek egunero batez beste 3 ordu eta 33 minutu ematen dituzte etxekolanak egiten, gizonek ematen duten denboraren (ordu 1 eta 29 minutu)bikoitza baino apur bat gehiago. Etxean pertsonak zaintzeko (haurrak etamendekotasuna duten helduak) emakumeek batez beste 2 ordu eta 18 minutubehar dituzte egunero, gizonek eskaintzen duten denbora, ordea, ordu 1 eta41 minutukoa da.



121

Portaera hori aldatu egiten da asteburuetan: emakumeek etxeko laneieskaintzen dieten denbora apur bat gutxitzen da, baina 30 minutu gehiagoematen dituzte mendekotasuna duten pertsonak zaintzen. Bestalde, gizonenkasuan arinki areagotzen da bi jarduerei eskaintzen dieten denbora. Hala ere,datuek adierazten dutenez, laneko edo prestakuntzako jardueretatik kanpogeratzen zaien denbora gehiena ez dute etxeko lanak egiten ematen, aldiz,aisialdian eta bizimodu sozialean inbertitzen dute.

Gauzak horrela, datuen arabera, gizonen portaera dela-eta haien eta

emakumeen arteko desberdintasunek nabarmenak izaten jarraitzen duteetxeko eta zaintza lanetan parte-hartzeari dagokionez, eta hortaz, oraindik ereerantzukidetasunetik oso urrun gaude. Izan ere, erantzukidetasunak ez su soilikpartaidetza, ekarpena edo laguntza esan nahi, baizik eta beharrenantolaketaz, kudeaketaz eta mantentzeaz arduratzea, hau da,erreprodukziozko lanaren ardura izatea.

Baina, zer gertatzen da belaunaldi gazteenen kasuan? Emakunderen EA Ekon e r a b e a k . .Hurbi lke ta ahalduntze t ik abia tu ta (2008) azterlanetik lortutakodatuek adierazten dute neskek mutilek baino etxeko jarduera gehiago egitedituztela, nahiz eta nesken partaidetza ere ez den oso handia.

Hala, komenigarria litzateke etorkizuneko belaunaldietan erantzukidetasunaeta zainketaren etika sustatzea eta haiengan ideia bat barneratzea lortzea,alegia, etxeko ingurunearen mantentzea eta pertsonen zainketa ez direlaaukera pertsonalak, baizik eta bakoitzaren eta gizartearen erantzukizunak.



122

Aurreko guztia kontuan hartuta oinarrizko lau helburu identifikatzen dira etabeharrezkoa da horiek legegintzaldi honetan sustatzea erantzukidetasunarenbidean aurrera egiteko:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 4.1 ERANTZUKIDETASUNA ETA ZAINKETAREN ETIKASUSTATZEA


4.1.1. Amatasun eta aitatasun baimenen parekatzea sustatzea, iraupen bera izan dezaten etabesterenezinak izan daitezen.


LehendakaritzaSailak: J ustizia eta Herri AdministrazioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaEnplegua eta G izarte G aiak

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Aitatasun eta amatasun baimenen parekatzea sustatzeko EuskalAutonomia Erkidegoan egindako proposamenen edo neurrienkopurua.

Aitatasun baimenari dagozkion egunen eta amatasunba imenenari dagozkionaren a rtekoa aldea

4.1.2. Kontziliazio neurriei heltzen dieten gizonen ehunekoa handitzea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Aitata suna g a tiko e szed ent zia k ha rtzen d ituzten gizon en % EuskalAuto nom ia Erk ide go an

Aurreko e ta ond oreng o a ha id ea k za in tzeko la na ld i-murrizke te ihe ltzen d iete n g izon en % Euskal Auto no m ia Erkid eg oa n

Noizbait kontziliazio neurri bati edo batzuei heldu dieten pertsonen%, okupazio sektorearen, sexuaren eta neurri motaren arabera



123

4.1.3 . Generoen arteko desoreka murriztea, gizonek eta emakumeek etxeko etazainketa lanetan emandako denborari dagokionez.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Per t sona b akoi tzak e txeko lane tan e m ate n d i tuen b a te z be stekoordu kop urua , sexuaren a rab era

Per t sona b akoi tza k e txea n p er t sona k za in tzen e m a ten d ituen b a te zbe steko o rd u kopu rua , sexuaren a ra b era

La na d u ten p er t sona k e txeko lane ta n ja rdu ten d iren m aiztasuna rena r a b e r a

4.1.4. Neskek eta mutilek etxeko eta zainketa lanaren erantzukidetasunari eskaintzendioten denbora areagotzea, bereziki mutilen gainean eraginda.


Sailak:Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak G a zt e e k e t x e ko la n e t a n e m a t e n d i tu zt e n b a t e z b e st e k o o r d ukopurua , sexuaren a ra be ra

Ga ztee k e txeko lan b a koitza eg iteko e ra b ilit a ko ordu kop urua

Etxeko per t sonen za inke tak b i l t zen d i tuen ja rduera tan gaz teeke m a n d a ko o r d u k o p u ru a .



124

HELBURU ESTRATEGIKOA: 4.2 EMAKUMEEK AISIALDIAZ GOZATZERA ETA

MENDETASUN EKONOMIKOA MURRIZTERA BIDERATUTAKO DENBORA HANDITZEA

Helburu estrategiko honen asmoa produkziozko lanean eta aisialdirakoguneetan emakumeen partaidetza areagotzea da, hau da, aurrekohelburuaren ordaina da. Etxeko esparruan gizonen erantzukidetasunasustatzeak berekin dakar emakumeek kalitatezko enplegua lortzeko aukeragehiago izatea, baita haiek berentzako denbora izatea ere, harremanei edoaisiari eskaintzeko, a ukera berdintasunean.

Emakumeak produkziozko lanean hasteak, eta beraz, burujabetasunekonomikoa izateak, oztopo zail bat izan du bidean, lanaren sexukakoba naketa eta erreprodukziozko lana tradizioz emakumeei esleitzea , alegia.

EAEn gaur egungo egoera da emakumeen jarduera-tasa gizonena bainohamazazpi puntu beherago dagoela. Eustatek 2009ko III. hiruhilabeterakoBiztanler iaren jardueraren araberako inkes tan / BJA adierazitako datuenarabera, emakumeen jarduera tasa Euskadin % 47,3koa da eta gizonena %64koa. Aipatzekoa da, halaber, enpleguaren segregazio horizontala, hau da,emakumeen lehentasuna eremu pribatuaren eta etxeko eremuaren luzapenadiren eta zainketa lanarekin oso estuki lotuta dauden enpleguetara sartzeko.Gainera, aldi baterako kontratazioak, lanaldi murriztukoak etaazpienplegukoak, gehienbat emakumeen kasuan gertatzen dira. Hori guztiaazaltzeko aipatu beharra dago emakumeek tradizioz izan duten zaintzaile rolaoztopo galanta dela, beste ba tzuen artean, lan munduan sartzeko. Era berean,familiaz arduratu beharra kasu askotan lan merkatua uzteko arrazoia da.Emakundek egindako Ezb e rd in t a su n a e m a ku m e e n i b ilb id e e t a e g o e raprofesionalean EAEn (2009) azterlanaren arabera, enplegua uzten dutenemakumeen % 14k dio lana uzteko arrazoia adingabekoen edo pertsona

ezinduen zainketa dela, eta arrazoi hori ez da inoiz ere gizonen kasuan eman.Aurreko helburu estrategikoan emakumeek etxeko eta zainketa lanak egitendenbora gehiago ematen dutela aipatzen bada, lan ordaindurako etaprestakuntzarako emandako denboraren kasuan, kontrakoa gertatzen da.

Eustatek egindako Den b ora a urreko ntue i b uruzko inkesta re n (2008) arabera,emakumeek, batez beste, egunero 6 ordu eta 47 minutu ematen dituzte lanordainduan eta prestakuntzan, gizonek ordea 7 ordu eta 51 minutu; iaordubete gehiago.



125

Gizonek lan jarduerari eskaintzen dioen denborarekin parekatuz gero,emakumeek beren mendekotasun ekonomikoa murriztuko lukete. Baina ezedozein preziotan. Helburua guztizko lan zama ez handitzea da. 2003anemakumeen guztizko lan zama 6 ordu eta 2 minutukoa zen (asteko 7egunetan), gizonena, ordea, 5 ordu eta 3 minutukoa. Lanegunetan gizonenpartaidetza merkatu-lanean handiagoa zenez, horrek nolabait konpentsatuegiten zuen etxeko erantzukizunekiko inplikaziorik eza. Hala ere, gizoneninplikazio falta hori agerian geratzen zen asteburuetan, lan zama ez izateagatiklortutako denbora hori ez baitzen etxeko lanei eta zaintzari eskainitakodenborarekin konpentsatzen.

Interesgarria da lan zamaren egiturak 1993tik 2008ra izan duen bilakaerarierreparatzea. Aldi horrekin lotuta Eustatek egindako Denb ora au rrekon tue iburuzko inkesten arabera, emakumeek lan ordainduari 39 minutu gehiago

eskaintzen dizkiote eta etxeko lanetan ematen duten denbora 45 minutugutxitzen da; zainketan emandako denborak ez du aldaketarik izan. Gizonenkasuan lan ordainduari eskaintzen dioten denbora apur bat murriztu da, etxekolanetarako denbora 9 minututan areagotu eta zainketan emandako denboraia berdina da. Horrek esan nahi du emakumeak etxeko lanetarako emandakodenbora murriztea ez dela gizonezkoek zeregina beren gain hartu izanarenondorio.

Logikoa da pentsatzea emakumeek lan zama handiagoa badute, aisialdirakoedo beste jardueretarako denbora gutxiago izango dutela.

2008an emakumeek egunero batez beste ordu 1 eta 57 minutu erabiltzenzituzten aisialdi aktiborako eta kiroletarako, gizonek, ordea, 2 ordu eta 28minutu. Ordu erdi bat baino gehixeagoko aldea, azken hauen mesedetan. Etaemakumeak baino 22 minutu gehiago aisialdi pasibora. Hau da, aisialdirako iaordu erdi bat gehiago zuten.

Kontuan hartu beharko litzateke harremanak pertsonen harremanen kapitalaosatzen dutela, eta horixe oso baliagarria dela lan bizitzaren eta bizitzaprofesionalaren kudeaketarako eta garapenerako. Zentzu horretan, gizonek

batez beste eguneko 8 minutu gehiago eskaintzen diete ekintza horiei.



126

Gauzak horrela, legegintzaldi honetarako proposatzen diren helburuakondokoak dira:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 4.2 EMAKUMEEK AISIALDIAZ GOZATZERA ETAMENDETASUN EKONOMIKOA MURRIZTERA BIDERATUTAKO DENBORA HANDITZEA


4.2.1. Generoen arteko desoreka murriztea emakumeek eta gizonek aisialdiari etabizitza sozialari eskaintzen d ioten denboran .


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Bizitza sozia la ren ja rdue ra b akoi tzea n em an d ako ba tez be stekodenbora, parte-hartzai le eta tasaren, bizi tza sozialaren jardueram o t a r e n e t a se x u a re n a ra b e ra

Aisia ld i a kt ib ora ko ba tez b esteko d en b ora sozia la , pa rte-ha rtza ilee ta t asa ren , a i s ia ld i ak t iboko ja rduera motaren e ta sexuarena r a b e r a

Aisia ld i p a sib orako b a tez b esteko d en b ora sozia la , p a rte-ha rtza ilee ta t asa ren , a i s ia ld i pas iboko ja rduera motaren e ta sexuarena r a b e r a

4.2.2. Generoen arteko desoreka murriztea emakumeek eta gizonek lan ordaindurakoeta prestakuntzarako ematen duten denboran, osoko lan zama handitu gabe.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak EAEko b izta nleria ren ja rdue ra ta sa , sexua ren a rab era

La nerako p restakuntzarako b a te z b esteko d enb ora soz ia la , p a rte - ha rtza i le e ta t asa ren , lan eko p restakuntzako ja rdu era m ota ren e tasexuaren a ra be ra .

La n o rd a in d u a n e t a o rd a in d u g a b e a n e m a n d a ko b a t e z b e st e kod enb ora soz ia la , pa rte -har tza i le e ta t asa ren e ta sexuaren a rab era .



127

5. PROGRAMA: KONTZILIAZIO ERANTZUKIDEA

HELBURU ESTRATEGIKOA: 5.1 ENPRESEN KULTURA KONTZILIAZIO

ERANTZUKIDERANTZ ALDATZEA

Antolaketa sozial arduratsua lortzeko, emakumeek eta gizonek lekuak etadenborak partekatzeko beharraz gain –bereziki etxekoak eta mendekotasunegoeran dauden pertsonak zaintzekoak–, enpresen inplikazioa erebeharrezkoa da. Produkzio eremuaren hegemonia berrikusi beharra dagodenbora sozialen banaketa berria erreprodukziozko lanean ere barnera dadin.Antolaketaren kultura kontziliazio erantzukiderantz zabaltzea da helburua.

Adierazitakoa gertatzeko kontziliazio neurriak ezarri behar dira, enpresek berenerabilera erraztu behar dute eta, funtsean, gizonek beren gain hartu behardituzte.

Hala ere, batzuetan kontziliazio neurriak enpresaren kudeaketa edo kanpokoirudia hobetzera bideratzen dira, autonomia, lanerako motibazioa edolangileen gogobetetzea benetan errazten dituzten estrategiak martxan jarrigabe.

Emakundek egindako Ezb e rd in t a su n a e m a ku m e e n i b ilb id e e t a e g o e rap ro fesio na le a n EAEn (2008) azterlanean ondorioztatzen da elkarrizketatutakoenpresen artean kontziliazio neurrien norainokoari eta tipologiari buruzkoezjakintasuna nabarmena dela. Galdetutako enpresen % 60k ez du batereezarri edo ez ditu neurriok ezagutzen, kontziliazio neurri gisa identifikatzen ezdirelako. Enpresei zergatik ez dituzten ezarri galdetu zaienean, % 51,9k erantzundu ez direla behar edo langileek ez dituztela eskatu. Oso adierazgarria daED/EDE erantzunei dagokien indizea % 29,4koa izatea. Hala, azterlanakondorioztatzen duen moduan, kontziliazioa ez da enpresen arauen arteandagoen jokabide-ildoa .

Enpresen tamainaren arabera ezartzen dira kontziliazio neurriak. Enpresatxikienek zailtasun handiagoak dituzte neurri batzuk ezartzeko eta abiaraztekoorduan; baliabide gutxiago dituzte eta neurrietako batzuek berenproduktibitateari eragin diezaiokete. Azterlan berberean ere adierazten da 10langile baino gutxiagoko enpresen artean, % 20,7k ez duela neurririk ezarri;ehuneko hori % 8,2ra jaisten da 50 langile baino gutxiago dituzten enpresetan.

Izan ere, aintzat hartu beharra dago emakumeen eta gizonen berdintasuneraginkorrerako martxoaren 22ko 3/2007 Lege Organikoak ezartzen duenez,beharrezkoa dela 250 langile baino gehiago dituzten enpresekberdintasunerako planak ezartzea eta plan horiek kontziliazio neurriak jasobehar dituztela berdintasunari dagokionez.



128

Hala ere, kontziliazio neurriak ezartzea ez da baldintza nahikoaerantzukidetasuna ezartzeko eta aipatu kontziliazio planetan jasotzen direnneurri guztiak ez dira benetan kontziliazio neurriak, emakumeen garapenprofesionala eta burujabetasun ekonomikoa mugatzen ba itituzte.

Erreferentziazko azterlanak behin eta berriz aipatzen du kontziliazio neurriakgehienbat emakumeek erabiltzen dituztela. Gainera aipaturiko neurrienerabilera bultzatzeari dagokionez, enpresa-pentsamoldean dauden oztopoaketa horrek emakumeen ibilbide profesionalak garatzeko dakarren penalizazioaaipatzen ditu. Horietako bat erantzukizuneko lanpostua eduki ahal izatekoerabateko prestasuna eta dedikazioa eskatzen zaiela da, eta adieraztenduenez, prestasun baldintzen parekotasuna apurtu egiten da emakumeentzathaurra izaten duten unea n.

Alderdi horrek lanera ez joateari eta produktibitatea galtzeari buruzkoenpresaren aurreiritziari egiten dio erreferentzia; bai gizonak bai emakumeakalderdi horretaz jabetzen direnez, gizonek atzera egiten duteerantzukidetasuna erraztuko luketen neurriak hartzerakoan. Faktore horri bestebat gehitu behar zaio, alegia, kontziliazioaren aldeko neurriek gainerakolangileen lan-zama areagotzen dutela eta erakundean gatazkak sortzendituztela ustea.

Kontu horiek guztiak ere erakunde publikoetan islatzen dira, beraz, erakunde-kultura aukera berdintasuneratz eta kontziliazio erantzukiderantz aldatzearenerronka inposatzen da, gaur egun dauden oztopoa k kenduz.



130

5.1.3 . Emakumeen eta gizonen poztasun maila areagotzea kontziliazio erantzukiderakodauden neurriei dagokienez, eta gizonek eta emakumeek kontziliazio neurriakhartzeko duten zailtasun maila murriztea.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Kontziliazio neurriak hartzen dituzten pertsonei beren enpresanlanpostuz igotzeko edo soldata igotzeko aukerak murrizten zaizkielauste duten biztanleen %, sexuaren, neurri motaren eta enpresakontratatzailearen ekonomia jardueren sailkapen nazionalaren(EJ SN) a rabera.

Kontziliazio neurriak hartzen dituzten pertsonek beren enpresankaleratzeko edo erantzukizun gutxiago izateko a ukera gehiago

dutela uste duten b iztanleen %, kontziliazio neurri motaren,sexuaren eta enpresa kontratatzailea ren EJ SNaren a rabera.

HELBURU ESTRATEGIKOA: 5.2 ZERBITZUEN ORDUTEGIEN ESTALDURA ETAMALGUTASUNA AREAGOTZEA

Antolaketa sozial erantzukideak administrazio publikoen inplikazioa ere behardu kontziliazioaren aldeko zerbitzuak eskaintzeko. Gizonek eta emakumeekeremu pribatua eta publikoa partekatzen badute eta, beraz, produkziozko etaerreprodukziozko lana, beharrezkoa izango da mendekotasuna dutenpertsonen zaintza babesten duten gizarte eta komunitaterako zerbitzuakizatea: haur-eskolak, egoitzak, eguneko zentroak, etxez etxeko zerbitzua...Horrelako zerbitzuak biltzen dituen sare egokia sortzea behar beharrezkoa da,eta funtsezkoa da , halaber, zerbitzu horien ordutegiek eta egutegiek gurasoenedo/eta zaintzaileen ordutegiekin bat egitea. Era berean, zerbitzu horietakolangileen kontziliazio beharrak ase behar dira.

Garrantzi handia du, gainera, zerbitzuak malgutzea, hainbat egoera eta beharezberdin erantzuteko dibertsifikatuz.

Zainketaren ondor ioak. Kontz i l iaz io es t ra tegiak emakume e ta g izoneneguneroko bizi tzan EAEn (Emakunde, 2007) azterlanak adierazten duenez,azterlanean parte hartu zuten pertsona gehienek uste dute gaur egun eskasakdirela mendekotasun egoeran dauden pertsonak zaintzeko zerbitzuak etazerbitzuok ez dutela dagoen eskaria asetzen. Nabarmendu dute haur-eskoleneskaintzak ez duela biztanleen eskaria estaltzen, udalerriaren tamaina edoEAEko zein lurralde historikotan kokatzen diren alde batera utzita. Aldagai

ekonomikoa faktore garrantzitsua dela ere aipatu dute. Aurrekontu txikiakdituzten ekonomiatan zerbitzu horien kostua handia delako ikuspegia



131

erabakigarria da. Aipatzekoa da, bestalde, ikastetxeen ordutegiak eta lan-ordutegiak ez datozela bat.

Administrazio publikoek familiak eta mendekotasuna duten pertsonaklaguntzeko programen eta zerbitzuen sarea dute, hainbat premiari

egokitutakoa; programa eta zerbitzu horiek berebiziko garrantzia dutekontziliazio aukerak zabaltzeko ga raian. Hala ere, Eusko J aurlaritzako J ustizia,Lan eta Gizarte Segurantza Sailak egindako 2006-2008 a ldira ko , fa m ilie ila g un tzeko e ra kunde en a rt eko II. p la na ren t a rt eko e b a lua zioa k onartzen duadministrazioek ahaleginak egin behar dituztela kontziliazioaren arazoarentzaterantzunak bilatzeko.

Beharrezkoa da, halaber, herritarrei zuzenduriko bestelako zerbitzu publikoak,hala nola, enplegu-zerbitzuak, administrazioko izapideak egiteko bulegoak,informazio-bulegoak, ekitaldi edo zerbitzu kulturalak, pertsonen kontziliaziobeharretara egokitzea eta haien ordutegiak malgutzea .

Hala ere, gizonei dagokie zerbitzu horiek guztiak modu erantzukidean erabildaitezen lortzea eta horretarako, beren inplikazioa handituko dute haiekeguneroko bizimoduan erabilita. Izan ere, egun emakumeak dira gehienbatbeharrezko ba liabideak identifikatzen dituztenak eta haien erabilera kudeatzendutenak.



132

Aurreko guztia kontuan hartuta oinarrizko bi helburu identifikatu dira:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 5.2 ZERBITZUEN ORDUTEGIEN ESTALDURA ETAMALGUTASUNA AREAGOTZEA


5.2.1. Mendekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzusoziokomunitarioen eta herritarrei eskaintzen zaizkien zerbitzuen ordutegienmalgutasuna areagotzea, langileen kontziliazio erantzukidea bermatuta


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Mendekotasun egoeran dauden pertsonei arreta ematekoordutegiaren aldetik malgutasuna duten zerbitzu soziokomunitariokopurua, administrazio eskaintzailearen esparruaren arabera

Ordutegi malguagoa izateko neurriak jasotzen dituzten etaherritarrei zuzendurik dauden administrazio publikoen zerbitzukopurua, administrazio eskaintzailearen esparruaren arabera.

5.2.2. Mendekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzusoziokomunitarioen estaldura maila areagotzea, bertako langileen kontziliazioerantzukidea bermatuz

Inplikatutako

erakundeak

Sailak:

Hezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEnplegua eta Gizarte G aiakOsasuna eta KontsumoaIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta ArrantzaSaila

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Mendekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzusoziokomunitarioen eskariari dagokion estalduraren %, zerbitzumotaren eta mendekotasun motaren a rabera.



133

HELBURU ESTRATEGIKOA: 5.3 HIRIGINTZAKO PLANGINTZA ETA HERRITARREIZUZENDUTAKO ZERBITZUAK ALDATZEA KONTZILIAZIO ERANTZUKIDEA ERRAZTEKO

Lanaren sexukako banaketa eta ondoriozko produkzio eta erreprodukzio jardueren arteko banaketa espazioaren antolamenduan ere islatzen da .Hirigintzaren eta garraio publikoaren plangintza funtsezko alderdia da bi

jardueretan kontziliazio erantzukidearen alde egiten duen antolaketa sozialalortze aldera.

Zerbitzuen kokapenak eta, beraz, hurbiltasunak edo urruntasunak,irisgarritasunak edo irisgarritasunik ezak pertsonen bizimodua baldintzatzen du.Zonakatze oso espezializatua duen hiri batek kontziliazioa zailtzen du egitenden jardueraren arabera (lan egin, erosi, ikasi, aisialdiaz gozatu, eta abar),

etengabeko joan-etorriak behar direlako. Bestalde, funtzio anitzeko guneakdiseinatzearen aldeko apustuak zerbitzuen edo eguneroko bizimodurako lekuguztien hurbiltasuna bermatzen du.

Denbora ongi kudeatzea eta, beraz, joan-etorriak murriztea, funtsezkoa dahainbat jarduera bateratzen saiatzerakoan sortutako gatazkak konpontzeko.Zentzu horretan, hirigintzako plangintza ona eta garraio publikoaren plangintzaegokia konbinatu behar dira. Horretarako, beharrezkoa da laneko etafamiliako bizimodua uztartzen denean egiten diren joan-etorri motakezagutzea, haiek ezberdinak izango baitira denbora lanari guztiz eskaintzen

diogunean egiten ditugun joan-etorriekiko. Kasu guztietan garrantzitsua dainguruaren ezaugarriak kontuan hartzea, batez ere, hiri edo landa eremuabaldin bada. Oso bestelako errealitateak dituztenez, egokitutako soluzioakbeharko dituztelako.

Eustatek egindako Den b ora a urreko ntue i b uruzko inkesta re n (2008) arabera,biztanleek,batez beste,egunean 1 ordu eta 12 minutu behar dituzte joan-etorrietarako, partaide bakoitzeko; gizonak emakumeak baino apur batgehiago. Ibilbidean itxaron beharreko denbora 17 minutukoa da, 19 minutukoagizonen kasuan eta 15 minutukoa emakumeen kasuan. Ibilbidearen zioaren

araberako ezberdintasunak interesgarriak dira. Gizonek egunero denboragehiago ematen dute erakunde-zerbitzuetara, lanera eta ikastera joaten etaemakumeek, ordea, denbora gehiago erabiltzen dute besteak eramateko,laguntzeko eta beste etxe batzuetan laguntzeko asmoz egin beharreko joan-etorrietan. Mugikortasun ereduak ezberdinak dira gizonen eta emakumeenartean. 2003an egindako inkesta berdinean adierazten da aldeaknabarmenagoak direla autoaren eta garraio publikoaren erabileraridagokionez. Gizonen % 47,6k autoa erabiltzen du eguneroko joan-etorrietarako, emakumeen artean, ordea, % 27,4k. Hala ere, gizonen % 11,1eksoilik erabiltzen du garraio publikoa, emakumeen artean % 17,4k. Oinezko edobi gurpildun ibilgailuetan egiten diren leku-aldaketei dagokienez, ehunekoakantzekoak dira sexu bietan.



134

Oro har, badirudi gizonak urrunago joaten direla, batez ere autoan; guztirabidaia gutxiago egiten dituzte eta bidaia kateatuen kopurua txikiagoa da,beste pertsona batzuk laguntzeko bidaia gutxiago egiten dituzte eta batik batlanaga tik lekualdatzen dira. Emakumeek, batez ere, garraio publikoa erabiltzendute, maiztasunez laguntzen diete mendekotasuna duten pertsonei,erosketako poltsak eramaten dituzte eta bida ia laburragoak egiten dituzte.

Hiriko diseinuaren mende dagoen beste faktore bat irisgarritasuna da, baidauden lekuak hobetzeari bai hirigune berriak eraikitzeari dagokionez.Arkitektura-oztopo oro kentzeak pertsonen autonomiari mesede egiten dio,bereziki ezintasunen bat duten pertsonei, eta, aldi berean, zaintzaileen edolaguntzaileen lan-zama murritz dezake.

Garraioari dagokionez, bi dira kontuan hartu beharreko alderdiak: ibilbideeneta ordutegien egokitasuna eta ibilgailuen egokitzapena. Bi alderdi horiekkontuan hartuta joan-etorrietarako erabiltzen den denbora optimizatu ahalkolitzateke eta mendekotasuna duten pertsonei autonomia gehiago emanahalko litzaieke, baita mendekotasun egoeran dauden edo erantzukizunakdituzten pertsonekin bidaiatzen dutenei garraioa erraztu ere.

Esku-hartze horiek abian jartzearekin batera, antolaketa sozial erantzukidearenalde egingo duen hirigintzako plangintzarako aurrerapausoa egingo da etahorrek, biztanleen bizi kalitatea orokorrean hobetuko du.



135

Horrenbestez, hauexek dira oinarrizko helburuak:

HELBURU ESTRATEGIKOA: 5.3 HIRIGINTZAKO PLANGINTZA ETA HERRITARREIZUZENDUTAKO ZERBITZUAK ALDATZEA KONTZILIAZIO ERANTZUKIDEA ERRAZTEKO


5.3.1. Eguneroko bizimoduko jarduerak egiteko biztanleek joan-etorrietan ematenduten denbora murriztea

Inplikatutakoerakundeak Sailak:

Etxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Pertson a b a koitza k joa n-eto rriei eg une ro e skaintzen d ien b a tezbe steko de nb ora , sexuaren a rab era

Per t sona b akoi tza k joa n-e tor rie ta n i txa ron be ha rreko ba tez be stekod e n b o ra , se x u a re n a r a b e r a

Egun ero a u toa ed o g ar ra io p ubl ikoa e ra b i lt zen d uen b izta n le r ia renehune koa , sexuaren a rab era

5.3.2. Kontziliazio erantzukidea eta pertsonen autonomia erraztuko duten hirigintzako

plangintzarako eta garraioaren diseinurako irizpideak identifikatzea etaaplikatzea.

Inplikatutakoerakundeak Sailak:

Etxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Beren mugikortasun planetan kontziliazio eta pertsonenautonomiarako neurriak jaso dituzten EAEko administrazio kopurua,

ad ministrazioaren espa rruaren (tokikoa , Foru Aldundia edoerkidegoa) eta neurri motaren arabera

Beren hirigintzako planetan kontziliazio eta pertsonenautonomiarako neurriak jasotzen dituzten tokiko administraziokopurua, neurri motaren arab era



136

III. ARDATZA EMAKUMEEN AURKAKOINDARKERIA

Emakumeen aurkako indarkeria, gizon eta emakumeen artekodesberdintasunaren adierazpen larrienetako bat da. Zentzu horretan,ezinbestekoa eta premiazkoa da giza eskubideen urraketa larri eta onartezinhorren aurka lan egitea. Horretarako, epe laburrean aritzea ezinbestekoa da,biktimak babesteko eta haiei arreta eskaintzeko neurriak eta baliabideaksortuz. Gainera, emakumeen aurkako indarkeria gizonen eta emakumeenarteko desberdintasunaren ondorio dela erakusten duten sentsibilizazio etaprebentzio ekintzek lehentasuna dute hura erabat desagerrarazteko bidean.

Hiru jokabide horiek (biktimen babesa eta arreta osoa, sentsibilizazioa etaprebentzioa), Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko4/2005 Legean daude bilduta.

Lege horren artikuluetan zenbait neurri ezartzen dira emakumeen eta gizonenarteko berdintasuna lortzeko, emakumeen aurkako edozein indarkeriaprebenitzeko oinarrizko eta funtsezko alderdi gisa. III. Tituluko (Zenbaitinterbentzio gunetan berdintasuna sustatzeko neurriak) VII. atalean(Emakumeen aurkako indarkeria) arazo horri aurre egiteko zenbait alderdiarautzen dira.

Lehenik eta behin, 4/2005 Legearen 50. artikuluak lege horrek emakumeenaurkako indarkeriatzat zer hartzen duen definitzen du labur: se xu a rra zo ia g a tikegindako edozein ekin tza bor t i tz , ondor ioz , min f i s ikoa , sexuala edop sik o lo g ik o a d a k a rre n a e d o e k a r d e za k e e n a e d o e m a ku m e a ri su f rim e n d u ae rag in d ieza iokee na , ho rre l ako e k in t za k eg it eko m eha txua , de rrig o r t zea ed oa ska ta sun a rb it ra rioa uka tzea e re b a rnea n ha rtu t a , b a i b izit za p ub likoa n b a ip r iba tuan .

Ondoren, kapitulu horrek bi atal ditu eskumena duten Euskadiko administraziopublikoek esku hartzeko neurriak biltzen dituztenak. Lehenengoa (51-53 art.)ikerketari, prebentzioari eta emakumeen aurkako indarkerian parte hartzenduten langileen trebakuntzari dagokiona; eta bigarrena (54-62 art.), etxekotratu txarrak eta sexu erasoak jasan dituzten biktimei arreta osoa eta babesaematera zuzendutakoa, baita gai horretan eskumena duten euskaladministrazio publikoen arteko koordinazioa bultzatzeari buruzkoa ere, ekintzaeraginkorrak bideratzeko asmoz.

Emakumeen aurkako indarkeriaren inguruko prozesuan eta une honetara arteegindako lanaren garapenean oinarrituta komenigarria da IX. legegintzaldianGenero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritza sortzea, Eusko

J aurlaritzako Herrizaingo Sailaren baitan, sail honek zuzentzen eta



137

koordinatzen ba itu Eusko J aurlaritzak gai horren inguruan duen politika. Eraberean, horren inguruan legegintzako esparru espezifiko ba ten beharra da go,aipatu indarkeriaren hainbat adierazpenei aurre egingo dieten neurriakarautzeko asmoz.

Zentzu horretan, Eusko J aurlaritzak, 2009ko azaroa ren 17an egindako saioan,legegintzaldi honen (2009-2013) egutegia onartu zuen. Bertan, generoindarkeriaren biktimei arreta osoa emateko gobernuak gauzatu beharrekolege ekimen ba t azaltzen da.

ARDATZARI LOTUTAKO PROGRAMAK.

Ardatz honek proposatzen dituen eremu eta alderdi guztietan batera lan

egiteko asmoz, bi programatan lan egitea proposatzen da:

6. SEN TSIBILIZA TZEA ETA PREBENITZEA :

Sentsibilizatzea eta prebenitzea oinarrizko osagaiak dira emakumeenaurkako indarkeria murrizteko, hura guztiz desagerrarazi arte.Sentsibilizatzeko eta prebenitzeko lanik egin gabe indarkeria horri aurreegitea, haren eraginen aurka lan egitea litzateke, baina ez harenarrazoien aurka, eta are garrantzitsuagoa dena, prebentzioa etasentsibilizazioa beharrezkoa k dira indarkeria errepika ez dadin.

Lehen pausoa, beraz, erakundeen parte-hartzea arazoaren sustraietanardaztea izango da. Horregatik, programa honen helburua, batetik,edozein genero indarkeria agerian uzteko lan egitea da, eta bestetik,gizarteari emakumeek bizitzako alor guztietan pairatzen dutendesberdintasun eta diskriminaziotik sortzen den arazoa dela ikusarazteaeta portaera bortitz horiek bultzatzen dituzten balio, jarrera eraestereotipo sozialak ezabatzea.

Gainera, beharrezkoa da emakumeen segurtasuna handitzea, bai hiridiseinuari dagokionez, beren diseinuagatik edo argi ezagatik edoisolatuta daudelako arriskutsuak diren edo segurtasun sentsazioa sortzenduten tokiak kenduz, bai prebentzio prozedurak edo protokoloak ezarriz.

Arlo honekin loturiko prebentzioak, indarkeria mota ezberdinen kausei,eraginei eta ondorioei buruzko jakintza areagotzea eskatzen du, baitabiktimen errealitateari eta premiei buruzko jakintza areagotzea ere,diskriminazio anitza aintzat hartuta. Halaber, beharrezkoa izango daabian dauden ekintzen eragin maila aztertzea, bere eraginkortasunahanditzeko asmoz.



138

7. A RRETA

Programaren helburua indarkeria egoerei era oso eta eraginkorrean

aurre egitea da, biktimei administrazio publikoetatik ematen zaien arretahobetuz.

Ildo horretan, indarkeria egoeretatik irten nahi duten emakumeenkopurua handitzea da helburua, eta egoera horretan ematen dutendenbora gutxitzea, egoera goiz antzemanez, zerbitzuetara etabaliabideetara iristeko bidea erraztuz eta arreta eraginkorragoaemanez.

Halaber, arreta hobetzeak esan nahi du protokoloen norainokoahanditu egingo dela indarkeria egoera edo kasuetan, biktima direnemakumeen arreta osoaren prozesuko zerbitzu eta laguntzen estalduraeta eraginkortasuna hobetuko dela, eta prozesuaren aldi guztietanberen segurtasuna bermatuko dela.

Halaber, esan nahi du hala eskatzen duten pertsona guztiek eskuratuahal izango dituztela zerbitzuak, beraz, diskriminazio anitzeko kasuakkontuan hartu beharko dira. Horretarako, beharrezkoa izango da arretazerbitzuetako bulegoetan ez arkitektura oztoporik izatea, eta bestelakotraba k ere ezabatzea . Hortaz, beharrezkoa izango da zerbitzuek zenbait

baliabide izatea, hala nola, zeinu hizkuntza, interpretazio zerbitzua, kulturbitartekaritza edo beste era ba tekoa .



EDUKIEN LABURPENA6. programa: Sentsibilizatzea eta prebenitzea 7. programa: Ar

6 ..11.. IINNDDAARRK K EERRIIAARRIIK K GG AABBEEK K OO PPOO RR T TAAEERRAA EERREEDDUUEENN GG AARRAAPPEENNAA BBUULL T TZZAA T TZZEEAA • Emakumeen aurkako inda rkeria iraunarazten duten irudi e ta edukiakezabatzea.• Indarkeria hori agerian jartzen duten programa eta jardueretan gero etapertsona gehiagok parte hartzea.• Sentsibilizazio eta p rebentzio jardueretan gizonek gehiago pa rte hartzea .• Gizarteak genero indarkeria mota ezberdinei buruz duen pertzepzioaareagotzea, batez ere gazteen artean.

7.1. PORTAERA BORTITZAK GARAIZ HAAREAGOTZEA

Indarkeria kasuak garaizago hautematea.• Biktima diren emakumeei erabakiak hartzen la• Zerbitzu eta ba liabideak erab iltzea erabakitzenkopurua handitzea.

66..22.. PPOO RR T TAAEERRAA BBOO RR T TII T TZZEENN PPRREEBBEENN T TZZIIOO AA HHOO BBEE T TZZEEAA • Informazioa biltzeko sistemak eta haien homogeneizazioa hobetzea .• Azterketak eta ikerketak egitea.• Emakumeek segurtasun eza nabaritzen duten lekuak identifikatzen dituzteneta haiek egokitzen d ituzten uda lerrien kopurua handitzea .• Sexu jazarpena p rebenitzeko protokolo gehiago ezartzea .

7.2. BIKTIMA DIREN EMAKUMEAK BABEST

• Arreta protokoloek ematen duten babesa erabikopurua handitzea.• Diskriminazio anitza jasaten duten edo jasatekozaintzeko nahikoa ba liab ide dituzten a rreta zerb• Biktima diren emakumeei laguntza ekonomiko• Genero indarkeria egoeraren iraupena laburtz• Biktima diren emakumeen segurtasuna bermatz• Biktima diren emakumeentzako etxebizitza esk• Gizarteratze eta laneratze bermea ematea, prog• Arreta prozesuetako kalitate sistema bermatzea. Lurraldeen eta uda lerrien artean arreta zerbitzueeta estaldurari dagokionez dauden desberdintas



140

6. PROGRAMA: SENTSIBILIZATZEA ETA PREBENITZEA

6.1 HELBURU ESTRATEGIKOA. INDARKERIARIK GABEKO PORTAERA EREDUAKBULTZATZEA

Emakumeen aurkako indarkeria era askotakoa izan daiteke, eta hainbatazterketak eta ikerketak erakutsi duten moduan, adin guztietako emakumeeieragiten die, baita edozein egoera ekonomiko, kultura maila, herrialde edokulturako emakumeei ere, minusbaliotasunak izan ala ez. Baina, salatzen direngertaerak eta haien larritasuna fenomeno honen zati txiki bat baino ez dira;icebergaren punta baino ez. Emakumeen aurkako indarkeria erak, bai eremupribatukoak bai publikokoak isilpean gordetzen dira oraindik kasu askotan,beraz, datuek benetako eraginaren zati txiki bat besterik ez dute erakusten.

Emakumeen aurkako indarkeriak haiek gizarte barruan jasaten dutenegiturazko desberdintasun egoeran du jatorria, eta arazoaren neurriak eta huraisilpean gordetzeak esan nahi du indarkeriarekiko tolerantzia maila handia delagizartean, eta bortizkeriazko portaerak bultzatzen dituzten balioak eta jarrerakindarrean daudela oraindik.

Azken urteetan erakunde publikoek emakumeen eta gizonen berdintasunariburuzko sentsibilizazio, dibulgazio eta informazio kanpaina ugari abiarazidituzte, baita emakumeenganako indarkeriaren berri emateko, prebenitzekoeta deuseztatzeko kanpainak ere. Kanpaina horiek eraginkorrak direla ikusi da,arazoari buruzko kontzientziazioa eta gaitzespena areagotzeko eta arazoakonpontzeko partaidetza bultzatzeko.

Horregatik, ezinbestekoa da sentsibilizazio, informazio eta trebakuntzakanpainak egiten jarraitzea, emakumeenganako indarkeria mota guztiakagerian jartzeko eta haien jatorria emakumeek jasaten duten desoreka etadiskriminazio egoeratik datorrela ulertarazteko, eta nola ez, egoera horiekprebenitzeko.

Hala ere, jarraibide hauek sortzeko Euskadiko erakunde publikoek abiarazitakoparte hartzeko prozesuan bildutako informazioaren arabera, oro har, jarduerahorietan batez ere emakumeek hartzen dute parte. Horrenbestez, emakumeenaurkako indarkeriaren sentsibilizazio eta prebentzio jardueretan gizonenpartaidetza bultzatzeko, gizonezko erreferente berriak eta maskulinotasunerreferente berriak sortu beharko dira, eta horrek jardueren eraginkortasunahandituko du.



141

Garrantzi berezia du jarduera horiek herritar gazteenei zuzentzeak, ondoriozgeneroarekin lotutako estereotipoak eta rolak ezagutarazteko, horien inguruanhausnartzeko eta haiek aldatzeko. Hala, harreman berdintsuagoak sortuko dira,eta indarkeria motak hasieratik identifikatu ahalko dira. Alde batetik arazoagainditzen eta biderka dadin saihesten lagunduko duelako, eta bestetik,datuek erakusten dutelako arazoa berdin ematen dela adin guztietan. Eusko

J aurlaritzako Barne Sailari atxikita dagoen Genero Indarkeriaren Biktimei ArretaEmateko Zuzendaritzaren arabera, 2009an bikoteak edo bikote ohiakeragindako indarkeriaren ondorioko izandako biktimen % 35 (n=1.222) 18 eta 30urteko emakumeak ziren; familia barruko indarkeriaren (bikotearen edo bikoteohiarena izan ezik) biktimen % 18 (n=189) hemezortzi urtez azpiko emakumeak;eta a skatasun sexualaren aurkako delituen biktimen % 68 (n=163) hogeitahamar urtez azpiko emakumeak; horietatik % 37 hemezortzi urtez azpikoak eta% 31 hemezortzi eta hogeita hamar urte artekoak.

Testuinguru horretan kokatu behar dugu Emakundek antolatutako NAHIKOprograma. Ikasleek etorkizunean izango dituzten bikote harremanetan tratutxarrak saihesteko programa da hori, 10-12 urteko neska-mutilei zuzendutadagoena. Programa 2003an jarri zen abian, proba moduan. Ordutik 2007.urtera arte, 37 ikastetxek, hezkuntzako ehun profesional inguruk eta ia 1.500ikaslek eta haien familiek hartu dute parte.

Azken urteotan hedabideek erakusten duten emakumeen irudia nabarmenaldatu den arren, emakumeak diskriminatzen dituzten irudiak eta edukiak

argitaratzen dituzte oraindik ere, edo emakumeak objektu sexual gisaaurkezten dituztenak. Irudi horiek gizartean hainbat genero diskriminazio motasortzen laguntzen dute, eta horien artean larriena emakumeen aurkakoindarkeria da. 4/2005 Legeko 26. artikuluaren arabera, hedabideek ezingodituzte pertsonen arteko duintasun maila handiagoak edo txikiagoak erakutsihaien sexuaren arabera, eta ezingo dituzte, halaber, pertsonak objektu sexualhuts gisa aurkeztu, ezta emakumeen aurkako indarkeria justifikatzen, huraarinkeriaz hartzen edo bultzatzen duten edukiak erakutsi ere. Hori beraxedatzen du 27. artikuluak publizitatearen arloari dagokionez.

Alde horretatik, EAEn Em a kum ee n e ta G izo ne n Berdin ta sune ra ko IV. Pla nab e t e a ra zt e la n e t a n b o t e r e p u b l iko e n ja rd u n a r e n m e m o ria ren arabera, jakinbadakigu gai horren inguruan 41 sentsibilizazio kanpaina egin zirela Erkidegoan2006an, eta 42 kanpa ina 2007an. Kanpaina horien bidez, emakumeen a urkakoindarkeria eta bere adierazpenen jatorria ikusarazi nahi izan zizkieten herritarrei,bereziki gizarte, kultura eta komunikabideen alorrean, irudi eta eduki sexistakidentifikatzeko eta salatzeko. Datozen urteotan indartu egin beharko dira erahorretako ekintzak, komunikabideetatik eta publizitaterik aipatutako eduki etairudiak ezaba tu aha l izateko.



142

Alor horretan, beraz, honako hauek lortu behar dira:

6.1 HELBURU ESTRATEGIKOA. INDARKERIARIK GABEKO PORTAERA EREDUAKBULTZATZEA


6.1.1. Pertsonek euren sexuaren arabera giza duintasun gehiago edota gutxiago

dutela adierazten duten irudi eta eduki mediatikoak ezabatzea, bai etapertsonak sexu objektu huts bezala aurkezten dituztenak edota emakumeenaurkako indarkeria justifikatzen, arinkeriaz hartzen edota nolabait bultzatzendituztenak ere.



Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaOsasuna eta KontsumoaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn em a kume en au rkako ind a rkeria rek in lo tu ta a b ian ja r rit akosen tsibiliza zio ka np a inen kop urua

6.1.2. Emakumeen aurkako indarkeria agerrarazten duten programa eta jardueretanparte hartzen duten pertsonen kopurua handitzea, baita prebenitzen laguntzendutenena eta indarkeriarik gabeko gatazken konponbidea sustatzen dutenenaere.

Inplikatutako

erakundeak

ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Emakumeen a urkako indarkeria agerrarazten eta prebenitzenduten programa zein jardueretan pa rte hartzen duten EAEkopertsonen kopurua, sexuaren arabera

Emakumeen aurkako indarkeria agerrarazten duten programa eta jardueretan parte hartzen duten EAEko elkarteen kopurua

Emakumeen aurkako indarkeria agerrarazteko eta prebenitzekoEAEn eg iten diren programen eta ekintzen kopurua



143

6.1.3. Sentsibilizazio eta prebentzio jardueretan gizonek gehiago parte hartzea.

Inplikatutako

erakundeak

ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Emakumeen a urkako indarkeria agerrarazten eta prebenitzenduten programa zein jardueretan pa rte hartzen duten EAEkogizonen ehunekoa

Gizonduz ekimenean parte hartzen duten gizonen kopurua,ikastaroetan, gutuna sinatzen edo sare sozialean parte hartuz

6.1.4. Gizarteak, eta bereziki gazteenek, genero indarkeriaz duen pertzepzioaareagotzea, batez ere indarkeria mota sotilenei eta gutxien ikusten direneidagokionez (mikroindarkeria).



Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaKultura

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Sexu jazarpenaren kasuetarako prebentzio protokoloak dituztenEAEko erakunde p ubliko kopurua (administrazioak edo erakunde

autonomoak), eremuka bereizita (EAEko hiru administraziomailetan).

J azarpen sexista prebenitzeko protokoloak dituzten EAEkoenpresen kopurua, esparruaren arabera (tokikoa, foruduna etaautonomikoa)

6.2 HELBURU ESTRATEGIKOA. PORTAERA BORTITZEN PREBENTZIOAHOBETZEA

Emakumeen aurkako indarkeriaren arloan prebentzioa areagotzeko, leheniketa behin horren zergatiak, eraginak eta ondorioak ezagutu behar dira, baitahorien biktima diren emakumeen egoerak, baldintzak eta beharrak ere,diskriminazio anitza kontuan hartuta. Halaber, garrantzitsua da monitorizazioeta ebaluazio prozesuen bidez abian jarritako ekintzen emaitzak ezagutzea,horrela eraginkortasun handiagoarekin diseinatu edo/eta birdiseinatu ahalizango baitira programak, baliabideak eta zerbitzuak. Horretarako, baina,ezinbestekoa da informazioa biltzeko sistema homogeneoa izatea, arazohonen eraginari eta ematen zaion erantzunari buruzko datu eguneratuakizateko.



144

Dagoeneko ahalegin handia egin dugu informazioa biltzeko sistemaegituratzen eta homogeneizatzen, baina, hala ere, oraindik bide luzea dagoegiteko.

Emakundek 2006an egindako Em a kume en kon t ra ko e txeko t ra tu txa rren a rloko

g iza rte zerbi tzue n eb a lua zioa txostenak datuak hobeto biltzea gomendatzendu. Horretarako, arreta zerbitzuetara teknologia berriak hedatu behar direlaeta datuen heterogeneitatea gutxitu behar dela adierazten du, tresnak,ereduak eta informazio sistemak bateratuta. Gainera, datuak monitorizatu eginbehar direla zehazten du, eta informazioa beharra duten zerbitzuei luzatu. Erahorretan, gizartean arreta ematen duten zerbitzuek duten eraginaren gainekoikuspegi orokorra izango da, eta hobeto ikusi ahal izango da emakumeenaurkako indarkeriaren arazoa izaten ari den bilakaera, gerora erabakiakhartzeko.

Arreta zerbitzuetan parte hartzen duten polizia, epaitegi eta osasun zerbitzuekere aitortzen dute emakumeen aurkako indarkeriarekin lotutako datuenkalitatea hobetzeko eta datu horiek erakundeen artean banatzeko beharra.

Bestetik, emakumeen aurkako indarkeria arlo pribatuan ez ezik publikoan eregertatzen denez, ezinbestekoa da indarkeria horren prebentzioa enpleguareneta hiriaren esparrura hedatzea.

Enpleguaren esparruari dagokionez, sexu jazarpena prebenitu beharra dago.4/2005 Legeak, 43. artikuluan sexu jazarpentzat jotzen du pertsona batek bere

sexua dela-eta nahi izan gabe jasan behar duen edozein portaera, hitzezkoa,ez hitzezkoa ala fisikoa, pertsona horren duintasunaren aurka joateko asmozegindakoa, edo egoera beldurgarri, zakar, iraingarri, mingarri edo laidogarriasortzeko asmoz egindakoa. Gainera, portaera horrek sexu izaera duenean sexu

jazarpentzat joko dela adierazten du.

Emakumeen aurkako edozein indarkeria bezala, sexu jazarpeneko egoerakikusezinak dira, izan ere, ez baitago gizarte kontzientziarik jazarpenaren nondiknorakoez, haren egoeraz eta eraginez, batez ere jasaten dituztenek egoerahori ez salatzeko jasotzen dituzten presioak direla-eta. Dauden datu urriek

agerian uzten dute uste baino ohikoagoak diren egoerak direlaindarkeriazkoak. Arazoari aurre egiteko gizarte guztiari jakinarazi beharko zaiosexu jazarpena zer den eta, bereziki, enpresariei, sindikatuei eta lankideei, etaerakunde guztietan arazoa prebenitzeko eta tratatzeko protokoloak ezarribeharko dira, haren benetako eragina azaleratzeko, biktimei laguntzeko etahura desagerrarazteko.

Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioari dagokionez, Em a ku m e e n e t ag izonen be rd in t a sune rako 4 /2005 Legea ren eza rpena ren e rd ib idekoeba luaz ioa txostenaren arabera, 2006an Ogasun eta Herri Administrazio Sailak

sexu jazarpen kasuen aurrean erabiltzeko prebentzio protokoloa eta jokabideprotokoloa ezarri zuen, Autonomia Erkidegoko administrazioan eta bere



145

Erakunde Autonomoetan. 2007an, Herrizaingo Sailak SegurtasunAdministrazioko Zerbitzu Laguntzaileen eta Euskal Herriko Polizia Ikastegiarenesparruko prebentzio neurriak eta jokabide prozedura arautu zituen, baitaErtzaintzako langileen artean ere.

Ez daukagu beste erakundeetan sexu jazarpena prebenitzeko abian jarritakoekintzen inguruko daturik, ezta sektore pribatuan egindakoez ere. Dena den,beharrezkoa dirudi sexu jazarpena prebenitzeko prozesuak indartzea, baieremu publikoan, bai pribatuan.

Beharrezkoa da, halaber, emakumeen aurkako indarkeria hiri esparruanprebenitzea. Hiriaren diseinuak eragina izan dezake indarkeria egoeraksortzearekin eta emakumeek segurtasun eza sentitzearekin. Ikerketa ugarikerakusten dutenaren arabera, emakumeek segurtasun falta sumatzen dutenlekuak daude herri eta hirietan, bai lekuaren ezaugarriek indarkeria ekintzakgertatzea errazten dutelako (adibidez, erasotzaileei ezkutatzeko edo biktimaisolatzeko aukera ematen dieten leku ilunak), bai beldurra sortzen dutenezaugarriak dituztelako (adibidez, leku isolatuak, gaizki argiztatutakoak edozikinak).

Benetako segurtasun ezak (indarkeria ekintza baten biktima izateko aukerak)eta segurtasun ezaren sentsazioak (erasoa pairatzeko beldurra, eraso horigertatu ala ez) asko gutxitzen dute emakumeek hiriaz gozatzeko aukera etahaien mugitzeko askatasuna. Hiriak diseinatzeko orduan segurtasun gutxikolekuak neutralizatzeak, erasoa gertatzeko benetako aukerak gutxitzeaz gain,gune publikoaz gozatzeko eta mugikortasuna handitzeko aukera ematen dieemakumeei.

Euskad iko e m a kume en e t a g izone n e g oe ra ri bu ruzko 2006ko zifra k txosteneanbiltzen eta aztertzen dira Eusko J aurlaritzak 2006an egindako EAEkob izta nleria re n se g urtasun p e rtze p zio a inkestaren datuak. Datu horiek erakustendutenez, segurtasun sentsazioa pixka bat jaitsi egin da aurreko urteekiko(2004an zein 2005ean % 88 eta 2006an % 84), eta gainera, segurtasunsentsazioa baxuagoa da emakumeen artean gizonen artean baino. Inkestarierantzun dioten emakumeen % 20k segurtasun gutxi edo batere segurtasunik ezdu. Gizonen kasuan, aldiz, % 10ek.

Alde horretatik, zenbait udalerritan «beldurraren mapa» izeneko ekimenaantolatu dute azken urteotan, emakumeek segurtasunik ez duten eta errazeraso ditzaketen lekuak identifikatzeko.



146

Alor honetan, beraz, ezinbestekoa da ondokoa lortzea:

6.2 HELBURU ESTRATEGIKOA. PORTAERA BORTITZEN PREBENTZIOA HOBETZEA

HOBETZEAHelburu operatiboak:

6.2.1 Informazioa biltzeko eta homogeneizatzeko sistemak hobetzea, EAEngertatutako genero indarkeria kasuei buruzko datu eguneratuak izateko eta gaihorretan parte-hartze publikoa hobetzeko .


Sailak:Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerkuntza

J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri LanakOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Indarkeriaren biktimei arreta emateko zerbitzuetan teknologiaberriak erabiltzea.

Ind a rkeria ren (sozia la , osa sun a rloko a , p ol izia ren a eta jur id ikoa )b ik t ima d i ren emakumeei a r re ta eska in tzeko zerb i tzue tan lanegiten duten pertsonek zerbi tzuen arteko koordinazioari buruzeginiko balorazioa, zerbi tzu motaren eta lurralde historikoarenarab era b ere izit a

6.2.2 Emakumeen aurkako indarkeriaren ezagutza handiagoa erraztuko dutenazterketak eta ikerketak egitea, programa eta neurri berriak diseinatzea etaindarkeria deusezteko abian jarritako neurrien eraginkortasuna aztertzea,diskriminazio anitzarekin zerikusia duten faktoreak kontuan hartuta.




J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn genero indarkeria kasuak prebenitzeko e ta jardutekoprotokoloen kopurua

Eusko J aurlaritzan emakumeen aurkako indarkeria kasuakprebenitzeko eta jarduteko protokoloen kopurua



147

6.2.3 Emakumeak seguru sentitzen ez diren lekuak identifikatzen dituzten eta horiekkontrolatzeko neurriak hartzen dituzten udalerrien kopurua handitzea, etaemakumeak seguru sentitzen ez diren leku berriak sortzea saihesteko irizpideakezartzea.


Sailak:Herrizaingo SailaEtxebizitza, Herri Lanak eta Garraioa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko biztanleek segurtasunaren gainean duten pertzepzioa,sexuaren arabera

6.2.4 Eraso sexisten alorrean prebentzio eta ekintza protokoloak ezartzen dituztenerakunde pribatu eta publikoak gehitzea, biztanleria okupatuko proportziohandienak dituzten jarduerak lehenetsiz, sexu jazarpen hori azaleratzeko etadeusezteko.


ERAKUNDE GUZTIAK

Adierazleak Sexu jazarpena prebenitzeko protokoloak d ituzten EAEko erakundepublikoen kopurua

Sexu jazarpena prebenitzeko protokoloak dituzten EAEko erakundepriba tuen kopurua

7. PROGRAMA: ARRETA

7.1 HELBURU ESTRATEGIKOA. PORTAERA BORTITZAK GARAIZ HAUTEMATEA ETAINFORMAZIOA ZABALTZEA

Goiz antzematea izan behar da lehentasuna emakumeen aurkako indarkeriaprebenitzeko eta arreta emateko ekintzetan; alde batetik, arazoaren benetakoeragina azaleratzen laguntzen duelako, eta bestetik, goiz esku-hartzeaahalbidetzen duelako, gatazkak bortitzagoak edo traumatikoagoak izateaeragotziz eta egoera horien irtenbidea ez gehiago korapilatuz edo luzatuz.

Inda rkeriaren biktima izandako emakumeei arreta emateko da uden zerbitzueneta baliabideen gaineko ebaluazioek egoerari buruzko informazioa ematendigute.

Em a kume en a u rkako e txeko ind a rke ria ren p o l izia b a lia b id ee n a zt e rke ta (2007) dokumentuan datu esanguratsuak azaltzen dira salaketa jartzen den uneaz.



148

Hortik ondoriozta daiteke indarkeria egoerak ez direla, gehienetan, garaizantzematen. 2007an, salaketen % 9 (n=314) polizien esku-hartze zuzenarenondoriozko atestatuen bidez egin zen, % 7 (n=237) lesioak zirela-eta osasunarlotik igorritako jakinarazpenen bitartez eta % 3 (n=89) gizarte zerbitzuetatik.

Giza r t e Ze rb i t zuen eba luaz ioa emakumeen e txeko t r a tu txa r r en a lo r r ean dokumentuak adierazten duenez,galdeketan parte hartu zuten lehen mailakoarretako gizarte zerbitzuen % 66k ez du emakumeen aurkako inda rkeriaantzemateko pa rte-hartze komunitarioko jarduerarik. Jarduera horiek ezezartzeko arrazoi nagusiak baliabide falta eta haien ardura nagusienetakoa ezdela pentsatzea dira.

Bestetik, Em a kume en a u rkako e txeko t ra tu txa rren a rloko b a lia b id e sa n it a rioe ne b a lua zioa (2008) dokumentuaren arabera, 2007an 693 lesio-agiri igorri zituztenepaitegira lehen arretako zerbitzuetatik eta ospitale saretik. 2008an parteenkopurua 716ra igo zen, horrek esan nahi du aurreko urtearekiko % 3,32 igo zela.Ospitaleko sarean erregistratutako informazioak emakumeen aurkakoindarkeria susmo kopurua ere biltzen du eta oro har oso txikia da: 10 kasu2006an, 13 kasu 2007an, eta 299 2008an. Susmo kopurua izugarri hazi izana,Bizkaian izan duen igoeraren ondorio da, izan ere, 2007an 2 kasu izatetik,2008an 274 izatera igaro baita. Ildo horretan, argi geratu da ga ur egun

jokabide sanitarioa erreaktiboa dela, nagusiki, eta arreta proaktibo ba t izatekoegin behar duela aurrera, indarkeria kasuak goiz antzemateko. Batez ere,kontuan hartzen bada osasun zerbitzuak benetan egokiak direla era horretako

kasuak antzemateko.Hezkuntza arloa, halaber, gune egokia da indarkeria egoerak antzemateko,hala, behin igarrita, behar bezala artatu da itezke. Horretarako, beharrezkoa dairakasleei nola eta noiz esku hartu irakastea, bai adostutako protokoloen bidez,ba i trebakuntza emanda .

Dauden baliabide eta zerbitzuei buruzko kalitatezko informazioa emateak,baita informazio hori eskuratzeko aukerak hobetzeak ere, arreta zerbitzuetarahurbiltzen den emakume kopurua handitzeko aukera emango du, eta beraz,emakumeen aurkako indarkeriaren arazoaren benetako eragina azaleratzenlagunduko du. Informaziorako sarbidearen hobekuntzan emakumeen egoeraeta baldintza desberdinak hartu beharko dira kontuan, eta arreta bereziaemango zaie arriskuan dauden edo diskriminazio anitza jasaten dutenemakumeei.

Aipatutako azterketek informazioari dagokion beste gai garrantzitsu baterakusten dute. Polizia alorrean zein gizarte zerbitzuetan, biktima direnemakumeek dauden baliabide eta prozedurei buruzko informazioa eskatzendute, erabakiak hartu ahal izateko. Zentzu horretan, indarkeriaren biktima direnemakumeen % 36k uste du prozesua hasi aurretik jasotako informazioa ez zelanahikoa izan. Haien arabera, ondoko gaietan izan zuten informazio gabeziahandiena: prozesuaren iraupena (% 60), zigor motak (% 49), tratu txarren



149

kasuan Ertzaintzaren edo Udaltzaingoaren zeregina (% 48), epaia (% 47),epaiketa azkarra (% 47) babesteko agindua (% 46) eta abegi-etxeak (% 43).

Prozesua baino lehen, prozesuan zehar eta ondoren informazio nahikoa etaegokia izatea ezinbestekoa da indarkeriaren biktima diren emakumeek parte-

hartze aktiboa izan dezaten, egokienak iruditzen zaizkien erabakiak harditzaten eta beren aurreikuspenak gizarteak, poliziek eta epaitegiek ematendizkieten baliabideetan oinarrituta har ditzaten.

Alor horretan, beraz, honako hauek lortu behar dira:

7.1 HELBURU ESTRATEGIKOA. PORTAERA BORTITZAK GARAIZ HAUTEMATEA ETAINFORMAZIOA ZABALTZEA


7.1.1. Emakumeen aurkako indarkeriaren hautemate goiztiarra handitzea eraproaktiboan jardungo duten hezkuntza, osasun, polizia, epaitegi eta gizartezerbitzuetako profesional kopurua areagotuta, eta ezarritako protokoloenaraberako parte-hartzea eginez.




J ustizia eta Herri AdministrazioaEnplegua eta G izarte G aiakOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn g ene ro ind a rkeria de la -e ta u rte ro j a r tzen d en sa lake tak o p u r u a

EAEn ep a i teg ie ta ra e ram a nd ako lesioe n pa rtee n kop urua

EAEn ge ne ro inda rkeria ka sue z d a ud en susm oe n kop urua



150

7.1.2. Indarkeriaren biktima diren emakumeei babesa eskaintzea erabakiak hartu etaitxaropenak egokitu ditzaten, arreta integraleko prozesua ba ino lehen, prozesuagauzatzen den bitartean eta ondoren, laguntza baliabideei eta prozesuei,prozesu juridikoei, sanitarioei eta poliziarekin loturikoei buruzko informazioahizkera argi eta ulergarrian emateko gai diren profesionalen kopuruaareagotuta.




J ustizia eta Herri AdministrazioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEko em a kume ek ge nero ind arker ia ren kasu ba tea n a r re taeska in tzeko prozesua ab ia raz itakoa n e m a nd ako in forma zioa reningu rua n eg inda ko ba lorazioa .

Jaso ta ko in form a zio t ik ema kume a k gu tx ien a se tzen d ituzten ga iak

Jaso ta ko in forma zio t ik em akum ea k ge h ien a se tzen d ituzten g a iak

Aseta sun a d ierazlee n eb oluzioa

7.1.3. Administrazioek eskaintzen dituzten zerbitzuak eta baliabideak erabiltzeaerabakitzen duten emakumeen kopurua areagotzea, arreta berezia eskainitazerbitzuak eta baliabideak erabiltzeko zailtasun handienak dituztenei, haieninformazioarekiko eskuragarritasuna areagotuta eta hobetuta.



J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Ad m inist raz ioe n zerb i tzu e ta b a l iab ide e ta ra jo tzeko a ukera d u tenEAEko genero indarker ia ren b ik t ima izandako emakumeenk o p u r u a .



151

7.2 HELBURU ESTRATEGIKOA. BIKTIMA DIREN EMAKUMEEI BABES ETA ARRETA

OSOA BERMATZEA

Arestian aipatu bezala, arreta edo babes neurriak eskatzen dituztenemakumezko biktimak kasu askotan ezkutuan dagoen errealitatearen zati batbaino ez dira. Nolanahi ere, interesgarria da aurkezturiko salaketei etaba besteko a ginduen eskaerei buruzko datuak ezagutzea .

Genero indarkeriagatiko biktimizazioei dagokienez, azken urteetan hazi egindira EAEn; 2009an, esaterako, 4.859 biktimizazio izan ziren Eusko J aurlaritzako

Herrizaingo Saileko Genero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritzakemandako datuen arabera. Gure Erkidegoan ere gora egin dute babeseskaerek: 2006an 1.110 agindu eskatu zituzten, eta 2009an 1.950.

Bestalde, komeni da indarkeria egoeran egoten diren edo egon daitezkeendenbora jakitea, biktima diren emakumeek behar duten arretari eta babesaribegira. Ez dago gai horri buruzko datu zehatzik, aintzat hartu behar baituguemakumeen aurkako indarkeria hainbat eratan ager daitekeela. Nolanahi ere,komenigarria da Emakundek eginiko eta 2009ko apirilean eguneraturikoEmakumeen au rkako inda rke r i a txostenean jasotako hurrengo datuakaztertzea. Bertan jasota daude etxeko tratu txarreko egoeren iraupenariburuzko datuak. Datu horiek etxeko tratu txarren eta sexu erasoen biktimadirenei arreta psikologikoa eskaintzako programen 2008ko memoriei dagozkie;programa horiek, bestalde, Bizkaiko eta Arabako Foru Aldundiek gauzaturikoakdira. Bizkaiko eta Araba ko lurraldeei da gozkien da tu horien arabera,artatutako etxeko tratu txarren kasuen % 43k 10 urte baino gehiagoko batezbesteko iraupena dute, % 22k 5 eta 10 urte artekoa, % 27,5ek 1 eta 4 urteartekoa , eta % 7,5ek ba ino ez du batez besteko urtebeteko iraupena.

Ikusi dugun bezalaxe, salaketa kopuruak zein babes aginduen eskaerek goraegiten dute urtetik urtera, eta horrek esan nahi du arreta integralekozerbitzuetara jotzen duten emakumeen proportzioak ere gora egiten duela.Hortaz, eskaintzen diren zerbitzuak eta baliabideak ere egokitu egin beharkodira hazten ari den eskaerari, horregatik arretaren kalitatea edoeraginkortasuna murriztu ga be.

Arreta prozesu guztietan funtsezko elementua izan ohi da indarkeriarenbiktimen babesa. Horrekin lotuta, beharrezkoa izango da babes aginduenkoordinazioa eta babes neurrien eraginkortasuna hobetzea . Era berean, eraikin

judizialetan –haien sarreretan eta egongeletan– biktimen eta erasotzaileenarteko ba naketa fisikoa hobetu beharko da , eta biktimen segurtasuna bermatubeharko da prozesuaren fase guztietan.



152

Nahikoa baliabide ekonomiko ez duten emakumeentzako prestazio

ekonomikoei dagokienez, haiek gizarteratze lortzeko behar adinakobaliabideak eman behar dira, eta, gainera, izapideak ahalik eta azkarren eginbehar dira, prestazioak ahalik eta azkarren baliatu ahal izateko. Gauza beragertatzen da etxebizitzarekin. Beharrezkoa da arreta eskaintzeko prozesu osoa nzehar biktima diren emakumeek dituzten etxebizitza beharrak asetzea,aniztasun funtzionalari dagozkion gainerako egokitze beharrak ere aintzathartuta.

Emakumeak kalitateko lanpostuetan laneratzeko neurriak indartzea erebeharrezkoa da, langabezia edo lan ezegonkortasun egoeran dauden

emakumeen kasuan.Dauden diagnostikoetan erreparatuta, laneratze prozesuak indarkeriarenbiktima diren emakumeen egoera espezifikoetara egokitzeko eta malguagoakizateko ahalegina ere eskatzen du. Emakume gehienek zaintza lanak egitendituztela aintzat hartuta, biktima diren emakumeen ardurapean daudenmendeko pertsonek zerbitzu eta baliabide soziokomunitarioak eskuratzekomekanismoak garatzea eta areagotzea da eskaera garrantzitsuenetako bat.

Baina, horretaz gain, emakume, egoera eta baldintza aniztasunari beharbezalako erantzuna emateko bitartekoak dibertsifikatu eta eman beharko dira.Horri dagokionez, adierazi beharra dago lehen mailako arretako gizartezerbitzuek bestelako arazoak dituztela. Etxeko tratu txarren gaiarekin lotutakogizarte zerbitzuen ebaluazioaren arabera oztopo arkitektonikoak daudekontsultaturiko zentroetan, 10 zentrotik 4tan hain zuzen ere. Kontsultaturikozentroen % 2k bakarrik ditu zeinu hizkuntzan komunikatzeko gaitasuna dutenlangileak eta % 7an bakarrik dago kultur bitartekaria. Bi baliabide horiek 50.000biztanletik gorako udalerrietan da ude ba tik bat.

Zerbitzu judizialei dagokienez, egindako ebaluazioak adierai du komunikazio

oztopo nagusia ulertzeko zaila den hizkera teknikoegia erabiltzea dela. Justiziaadministrazioak laguntza teknikoa eskaintzeko zerbitzuak ditu, eta itzulpengintzazerbitzuak hizkuntza guztietan, zeinu hizkuntza barne. J ustizia J auregiek ez dutemugikortasun murriztua duten pertsonei bertan sartzea galarazten dietenoztopo arkitektonikorik. Nolanahi ere, elkarrizketaturiko operadoreeknabarmendu dute, oro har, Epaitegi Bateragarrietara zuzenduriko baliabideakez direla nahikoa .

Polizia zerbitzuen ebaluazioaren arabera, kontsultaturiko langileek ez dutegabeziarik ikusten aniztasun funtzionala edo zeinu hizkuntza bitartez

komunikatzeko beharra duten pertsonei eskainitako arretan, eta gabeziahandiena duen baliabidea kultur bitartekotzarena dela diote. Hortaz,



153

beharrezkoa izango da egoera berezietatik edo diskriminazio anitzetikeratorritako egoerei erantzuteko behar adinako ba liabideak dituzten zerbitzuakpixkanaka areagotzea.

Indarkeriaren biktima diren emakumeei arreta eskaintzeko EAEn abian jarritako

funtsezko tresnetako bat emakumeen aurkako indarkeria kasuetan arretaeskaintzeko eta jarduteko protokoloak dira. Gaur egun, Eudelen eta GeneroIndarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritzaren datuen arabera,koordinaziorako akordioak prestatu dituzten edo horretan ari diren udalerrieiburuzko informazioa 32 udalerriri dagokie. Gai horri dagokionez, jarraibideakegiteko prozesuetan parte hartu duten Udaletako eta Foru Aldundietakolangileekin eginiko lan saioetan bildutako informazioa ren arabera komenigarrialitzateke protokolo horiek emakume gazteen egoera berezietara egokitzea .

Azkenik, emakumeen aurkako indarkeria kasuetan eskainitako arretarenkalitatean eta baliabideen eta prestazioen hornikuntzan udalerrien arteandauden ezberdintasunak murrizteko lanekin jarraitu beharra dago, erkidegoosoan eskainitako arreta eraginkorra eta kalitatekoa dela bermatzeko.Adierazitakoari dagokionez, arreta berezia eskaini behar diegu udalerritxikienei, haietan baliabide gutxiago baitago eta zerbitzuak eskuratzekozailtasunak handiagoak baitira. Alor horretan, beraz, honako hauek lortu behardira:



154

7.2. HELBURU ESTRATEGIKOA BIKTIMA DIREN EMAKUMEEN BABESA ETA ARRETAOSOA BERMATZEA


7.2.1. Emakumeen aurkako indarkeria kasuetan arreta eta jardun protokoloeneraginpean dauden pertsonen kopurua handitzea, emakumeen egoereiegokituta, eta emakume gazteen egoerari arreta berezia eskainita.



J ustizia eta Herri AdministrazioaIndustria, Berrikuntza, Merkataritza eta TurismoaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn g ene ro ind a rkeria de la -e ta u rte ro j a r tzen d en sa lake tak o p u r u a

EAEn ge nero ind arkeria d e la -e ta e g i ten de n ba b es eskaerak o p u r u a

Indarker ia j asue tan a r re ta eska in tzeko e ta j a rduerak eg i teko

pro to koloe n e rag inpe an d a ud en EAEko uda le r ri kopurua

7.2.2. Hortaz, beharrezkoa izango da arriskua duten taldeen premia egoeretatik edodiskriminazio anitzetik eratorritako egoerei erantzuteko behar adinakoba liabideak dituzten zerbitzuak pixkanaka areagotzea.



J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaEnplegua eta G izarte G aiak

Osasuna eta KontsumoaForu Aldundiak

Udalak

Adierazleak A r r i s k u t a l d e r e n b a t e k o a i z a t e a g a t i k e d o h a i n b a t m o t a t a k odiskriminazioa jasateagat ik sortutako beharrei erantzutekobe ha rrezko b a lia b ide ak eska in tzen d i tuzten ge nero inda rkeria renb ikt im ei arreta eskaintzeko zen tro kop urua (o ztop o a rkitekto nikorikez eg o te a , ke inu h izkuntzan kom unika tzeko g a i d iren lan g i lea k e takultura b ita rteka ria ) .



155

7.2.3. Emakumeen aurkako indarkeria biktimen laguntza ekonomiko beharrenestaldura bermatzea , haien izapideak arinduz.



Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Ge nero inda rkeria ren b ik tim a iza n e ta ge nero inda rkeria renbikt im ei zuzend uta ko lag untza ekono m ikoa eska tu due n em a kumekopurua .

Ge nero inda rkeria ren b ik tim a iza n e ta ge nero inda rkeria renbikt im ei zuzend uta ko lag untza e konom ikoa jaso d uen e m a kumekopurua .

Ge nero inda rkeria ren b ik t im ei zuzend utako la gun tza ekono m ikoakobra tzeko b eha r iza n du te n de nb ora , ba te z be ste .

7.2.4. Emakumeek genero indarkeria egoeran ematen duten denbora murriztea.



J ustizia eta Herri AdministrazioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn e m a kume b ikt im ek jasa nd a ko e txe t ra tu txarrek ira und u t e n d e n b o ra

7.2.5. Edozein genero indarkeriaren biktima diren emakumeen segurtasunabermatzea arreta integralaren fase guztietan.



J ustizia eta Herri Administrazioa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Genero indarker ia ren b ik t ima d i ren emakumeak EAEn, a r re ta ja sotze ko p ro ze sua re n fa sere n b a te a n d a ud e n a k e ta

erasotzai lea ren erasoa k ja sa ten d ituzten a k



156

7.2.6. Indarkeriaren biktima diren eta hala eskatzen duten emakumeen etxebizitzaeskaerak estaltzea, babes ofizialeko etxebizitza lortzeko lehentasuna emanezedota etxebizitza lortzeko bestelako edozer abantailaren bitartez.


Sailak:Herrizaingo SailaEtxebizitza, Herri Lanak eta Garraioa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak EAEn genero indarker iaren bikt ima diren emakumeene txeb izit za eskae ra b e te d en kasuen ehune koa

7.2.7. Indarkeriaren biktima diren emakumeen laneratzea bermatzea, hala behar

badute, laneratzeko programak haien premiatara egokituz eta berenzaintzapean dauden pertsonak zerbitzu soziokomunitarioetan sartzearilehentasuna emanez.


Sailak:Herrizaingo SailaHezkuntza, Unibertsitatea eta IkerkuntzaEnplegua eta G izarte G aiak

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak La nea n a ri d iren e ta ind a rkeria ren b ik t ima d iren EAEko em a kume ene h u n e k o a

Ind a rkeria ren b ikt im a iza nik, la n m und uratzeko prozesuet a n p a rtehar tu du ten emakumeen sa t i s faz ioa , e rakundeek eska in i takozerbi tzue i d a g okienez

7.2.8. Genero indarkeriaren biktimei arreta emateko prozesuetan kalitate sistema batezartzea, haien eraginkortasunaren eta emaitzen jarraipena eta ebaluazioaeginez.



Herrizaingo Saila J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Kalitatezko sistema bat sortzeko neurriak: biktimei arretaeskaintzeko zerbitzuen ebaluazioak eta lortutako emaitzakualitatiboen eta kuantitatiboen bilakaera



157

7.2.9. Lurraldeen eta udalerrien artean arretaren kalitatean eta emakumeen aurkakoindarkeriarekin loturiko laguntzetan eta baliabide hornikuntzan daudenezberdintasunak murriztea, arreta berezia jarrita landaguneetako udalerriei.



Herrizaingo Saila J ustizia eta Herri AdministrazioaEtxebizitza, Herri Lanak eta GarraioaOsasuna eta Kontsumoa

Foru Aldundiak

Udalak

Adierazleak Udalen a r teko az te rke ta konpara t iboa , indarker ia ren b ik t imeieskainita ko a rreta ren kal ita tea ri b uruzkoa



158

3. KAPITULUA:EMAKUMEEN ETA GIZONEN

BERDINTASUNERAKO V. PLANAKUDEATZEKO EREDUA EAEn



159

EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako V. Planak nabarmenaldatzen du aurrekoetan finkatutako plangintza eredua.

Aldaketa nagusia Berdintasunerako V. Planak duen xedean eman da,gizartean zer aldatu nahi duen zehazten baitu, eta helburu horretara zuzentzenbaititu berdintasun politiken plangintzak. Horregatik, erakunde bakoitzeko planestrategikoak izango dira aldaketa horiek gauzatzeko lan prozesuak eta

jarduerak zehaztuko dituztenak.

Eredu honen bitartez, errazago ikusarazi nahi ditugu legealdi honetan gizarteanegin beharreko aldaketak eta euskal agintari publikoek izango dituztenlehentasunak. Horrela, erakunde maila desberdinen arteko elkarlana bultzatunahi dugu, emakumeen eta gizonen berdintasunaren helburuan eragin

handiagoa izateko. Horretarako, sinplifikatu egin dugu Berdintasunerako V.Plana; argiagoa da orain. Horrela, erakundeei errazago izango zaie helburukomunak betetzeko egin dezaketen ekarpena zehaztea.

Dokumentu hau hain sakona ez bada ere, abian jartzeko hainbat auzizehazteko eta koordinatzeko ahalegina egin behar da eta, beraz,eraginkorragoa izango da Eusko J aurlaritzako sailen, foru aldundien eta udalenarteko lankidetzarako aukera emango duten sinergiak sortzea lortutakoan.Horregatik, Berdintasunerako V. Plan honen helburua sailen eta erakundeenarteko harremanak sakontzea da, funtsezkoak baitira erakunde horiek hemenaipatutako egiturazko eta dimentsio anitzeko fenomenoa, emakumeen etagizonen arteko berdintasun falta, alegia, eraginkortasunez konpontzeko.

Hori horrela, kudeaketa eredua funtsezko elementua da. Berdintasunerakoantolaketa egiturak indartzea zein dinamizatzea eta lanerako prozesuaksortzea du xede, Berdintasunerako V. Planean ezarritako helburuak betetzekobeharrezkoak diren plangintza, gauzatze, segimendu eta ebaluazio lanakerrazago egiteko.

Horrenbestez, EAEn berdintasunerako politikek erdietsitako garapenaaprobetxatu behar da, bai parte hartzen duten pertsonen eta erakundeen

jakintzari eta esperientziari dagokionez, ba i sortutako lanerako egiturei etaezarritako lanerako prozesuei dagokienez. Politika horietan lortutako garapenmailari esker, antolaketarako kultura berria izan dezakegu. Parte hartzaileeneta erakundeen hazkundeak zein dibertsifikazioak eragindakodeszentralizazioari esker, politikak gauzatzeko orduan esku hartzeakkoordinatzea errazagoa da, besterik gabe modu indibidualean garatutakoahalik eta politika gehien sortu beharrean.



160

Horretarako, dokumentu honek EAEn berdintasun politikak behar bezalakudeatzeko hainbat elementu ditu. Horietako batzuk beharrezko edonahitaezko baldintza dira (lege mandatuetatik eratorritakoak edo osogarrantzitsutzat hartutakoak), eta beste batzuk gomendioak eta jardunbideegokien ideiak.

Horrenbestez, dokumentu honetan deskribatzen dira Berdintasunerako V. Planagaratzeko antolaketazko egiturak eta kudeaketa prozesuaren hiru fasenagusiak: plangintza, txertatzea eta ebaluazioa.

Plangintza: berdintasun politikak abian jartzeko lanerako prozesua diseinatzeandatza. Hau da, helburu estrategikoak eta operatiboak nola lortuko diren, zereta nola egingo den, jarduera bakoitza noiz jarriko den abian, nork eta zererantzukizunekin, zer baliabide material eta ekonomikorekin, zein helburulortzeko asmotan, eta abar. Gainera, funtsezko beste bi proiektuak (txertatzea

eta ebaluazioa) eta horiei laguntzeko prozesuak nola eta noiz gauzatuko direnere identifikatu behar da .

Txertatzea: txertatzeko prozesuak adierazi behar du plangintzan aurreikusitakoaabian jartzeko koordinazio eta segimendu prozesuak nola gauzatuko diren.Dauden egiturak nola eta zein helbururekin dinamizatuko diren zehaztu beharda. Prozesu honetan parte hartzen dute komunikazioa, partaidetza etatrebakuntza oinarrizko funtzio dituzten pertsonak, sailak eta arloak.

Segimendua eta ebaluazioa: plangintza abian jarri eta horren segimenduaegitea da helburua; hau da, programatutako jardueren eta gauzatu direnmoduaren segimendua eta, finkatutako helburuekin alderatuta, lortutakoemaitzen balorazioa. Beraz, emaitzak baloratu eta zailtasunak zein jardunbideegokiak identifikatzen dira izandako esperientzian ikasitakoaren ikuspegitik.Horri esker, hobetzeko estrategiak ezartzeko aukera izango dugu.

Fase ba koitzean zer egin behar den finkatuko da eta 4/2005 Legeak ezarritakobetebeharra edo gomendioa den adieraziko da, baita horretarakoproposatutako prozedurak ere.

Dokumentu honetan komunikazioa eta partaidetza txertatze fasean garatu

diren a rren, abiapuntua da biak direla herritar aktiboak izateko eta berdintasunpolitikak ahalik eta ondoen garatzeko lanerako printzipioak. Beraz, kudeaketaprozesuko fase guztietan aintzat hartzea gomenda tzen da.



161

I. KUDEAKETA EGITURAK

Ondoren aipatuko ditugu Emakumeen eta Gizonen Berdintasuneko EAEko V.Plan hau garatzeko antolaketa egiturak. Kasu batzuetan 4/2005 Legeak jasotako egiturak dira eta beste ba tzuetan, berriz, Legean jasota egon ez arren,ezarrita daudenak edo ezartzeko bidean daudenak. Berdintasun politikakbehar bezala kudeatzeko komenigarritzat jotzen direnak ere badira. Kasubatzuetan zein besteetan, egitura horiek sortu edo indartu egin behar diraBerdintasunerako V. Planaren indarraldian. Gobernantzaren lehen kapituluandago jasota xede hori.

Sustapenerako eta erakundeen arteko koordinaziorako egiturak

I. Autonomia Erkidegoko Administrazioa Emakunde, Emakumearen Euskal Erakundea

Genero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzenda ritza

Gizon-emakumeen berdintasunerako unitate administratiboa k

Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako sail arteko Batzordea

II. Foru Administrazioa

Berdintasunerako foru organoak edo unitate administratiboa k Koordinaziorako berdintasuneko foru organoak

III. Tokiko Administrazioa

Berdintasunerako tokiko organoak edo unitate administratiboa k

Koordinaziorako berdintasuneko tokiko organoak

Udalerrien arteko koordinazioa

Erakundeen arteko lankidetzarako eta koordinaziorako egiturak Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Erakundeen Arteko

Batzordea

Erakunde arteko Akordioaren J arraipen Batzordea EAEn tratu txarrak etaeraso sexualak izan dituzten biktimei a rreta eskaintzeko hobetzeko.

Erakundeen arteko lurralde protokoloak, indarkeriaren biktimei arretahobea eskaintzeko



162

Lankidetzarako eta gizarteak parte hartzeko egiturak

I. Autonomia Erkidegoko Administrazioa: Batzorde aholku-emailea

II. Foru Aldundia eta Tokiko Administrazioa

Berdintasunerako a holkuak eta beste partaidetza organoba tzuentzako aholkuak

SUSTAPENERAKO ETA ERAKUNDEEN ARTEKOKOORDINAZIORAKO EGITURAK

I. Autonomia Erkidegoko Administrazioa

Emakunde, Emakumearen Euskal Erakundea

Otsailaren 5eko 2/1998 Legearen bidez sortu zen Emakunde, EmakumearenEuskal Erakundea , J aurlaritzako Lehendakaritzari atxikitako erakunde autonomogisa. Euskal Autonomia Erkidegoko politikako, ekonomiako, kulturako etagizarteko hainbat alorretan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunalortzea da helburu nagusia. Otsailaren 18ko emakumeen eta gizonenberdintasunerako 4/2005 Legearen 9. artikuluak adierazten du Emakunde delaEAEn emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako politikak sustatzeaz,aholkatzeaz eta ebaluatzeaz arduratuko den erakundea. Horregatik dagokioEmakunderi adierazitako legearen 15.1. artikuluan jasotako EAErakoberdintasunerako plan orokorraren prestaketa eta ezarpena sustatzea,ebaluatzea eta administrazio publiko guztiek plana ezar dezaten laguntzateknikoa eskaintzea .

Genero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritza:

Bederatzigarren legegintzaldiko Euskal Autonomia ErkidegoarenAdministrazioko sailak sortzen, ezabatzen eta aldatzen dituen maiatzaren 8ko4/2009 Dekretuaren arabera, Herrizaingo Sailak zuzendu eta koordinatubeharko ditu genero indarkeriako biktimak artatzeko politikak. Hori dela eta,Herrizaingo Saileko egitura organiko eta funtzionalari buruzko abuztuaren 28ko471/2009 Dekretuaren bidez, Eusko J aurlaritzaren G enero indarkeriaren BiktimeiArreta Emateko Zuzendaritza sortu zuten. Zuzendaritza hori arduratzen dagenero indarkeriaren biktimak artatzeko Eusko J aurlaritzaren politikakzuzentzeaz eta koordinatzeaz, baita biktimei emandako laguntza hobetzeko



164

II. Foru Administrazioa

Berdintasunerako foru organoak edo unitate administratiboak:Beren eskumeneko lurraldean eta eremuetan berdintasun politikak bultzatzea,programatzea, koordinatzea eta ebaluatzea dagokie, 4/2005 Legeko 10.artikuluaren arabera. Horregatik, Legearen 10. eta 15. artikuluei jarraiki,berdintasunerako foru planak sortu beharko dituzte, Berdintasunerako V.Planean ezarritako esku hartze ildoei eta jarraibideei buruz, foru planakbultzatzeaz eta horien segimendua egiteaz gain. Halaber, gai horren ingurukoaholkularitza eman behar diete foru administrazioa osatzen duten organoei etaerakundeei.

Koordinaziorako berdintasuneko foru organoak:

Berdintasunerako V. Plana ezartzeko foru planak gauzatzean, foru aldundibakoitzeko jarduerak koordinatzea da haien zeregina. Berdintasunari buruzkoforu politiken programazioa, segimendua eta ebaluazioa behar bezalakudeatzea eta gai horren inguruko sail arteko ekintza koordinatua bultzatzeada helburua.

III. Tokiko Administrazioa

Berdintasunerako tokiko organoak edo unitate administratiboak:

Beren eskumeneko lurraldean eta alorretan berdintasun politikak bultzatzea,programatzea, koordinatzea eta ebaluatzea dagokie, 4/2005 Legeko 10.artikuluak dioenaren arabera. Horregatik, Legearen 10. eta 15. artikuluei jarraiki,berdintasunerako tokiko planak sortu beharko dituzte, Berdintasunerako V.Planean ezarritako esku hartze ildoei eta jarraibideei buruz, tokiko planakbultzatzeaz eta horien segimendua egiteaz gain. Halaber, gai horren ingurukoaholkularitza eman behar diete tokiko administrazioa osatzen duten organoeieta erakundeei.

4/2005 Legearen 15.3 artikuluaren arabera, udalek banaka zein kide diren edohelburu horietarako osatzen dituzten mankomunitateen bidez egin ditzakete

jarduera horiek.



165

Koordinaziorako berdintasuneko tokiko organoak :

Berdintasunerako V. Planaren bidez ezarritako tokiko planen koordinatutako sailarteko jarduera bultzatzea da bere funtzioa, tokiko berdintasun politikenprogramazioa, segimendua eta ebaluazioa hobeto kudeatzeko.

Udalerrien arteko koordinazioa:

Garrantzitsutzat jo da udalen eta mankomunitateen arteko sareak sortzea,tokiko eremuan berdintasun politiken ezarpena eta garapena sendotzeko.Hala, antzerako ezaugarriak dituzten udalek edo mankomunitateek guztieieragiten dieten arazoen gainean elkarrekin hausnartzeko eta lanean aritzekogunea izango dute.

Sare horiek hausnarketarako espazioak sortuko dituzte jardunbide egokiakaztertzeko eta partekatzeko, kudeaketa tresnak garatzeko, baliabideakoptimizatzeko, elkarrekin jarduerak gauzatzeko eta abarrerako. Era berean,plangintzako tresnak udalen egoera ezberdinei egokitzeko eta aplikatzekomoduei buruzko ezagutza sortzeko dinamikak sortu behar dituzte.

Nabarmentzekoa da horretarako Berdinsareak (Indarkeriaren aurkako etaberdintasunaren aldeko Euskal Herriko udalerrien sarea) egiten duen lana.Berdinsarea 2005ean sortu zuten, Emakunderen eta Eudelen (Euskadiko UdalenElkartea) arteko hitzarmen baten bidez. Bederatzigarren legegintzaldian sortuzutenetik, Genero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritzak ereparte hartzen du. Udalek azkartasunez eta eraginkortasunez lan egitekoespazioa izatea du helburu, tokiko gobernuek berdintasunaren alde etaemakumeen aurkako indarkeriaren kontra kudeatzen dituzten programak etazerbitzuak bultzatzeko, sendotzeko, koordinatzeko eta ebaluatzeko.

ERAKUNDEEN ARTEKO LANKIDETZARAKO ETAKOORDINAZIORAKO EGITURAK

Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Erakundeen Arteko Batzordea:

Batzorde hau 4/2005 Legearen 12. artikuluari jarraiki sortu zen eta urtarrilaren16ko 5/2007 Dekretuaren bidez erregulatzen da. Hala, Emakumeen etaGizonen Berdintasunerako Erakundeen Arteko Batzordeak, EmakumearenEuskal Erakundearen (Emakunde) mendekoak, erkidegoko, foru eta udalerakundeek berdintasun gaietan sortzen dituzten politikak eta programakkoordinatzen ditu. Ildo horretatik eta erakunde horien eskumenen markoan,Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak abiarazitako berdintasun politikaketa planak koordinatu behar ditu, Legearen 15. artikuluak erregulatzen



166

dituenak, baita erakunde eta organo erantzuleekin lankidetzan aritu ere,politika eta plan horiek aplika ditzaten.

Bestalde, EAEko erakunde publikoen arteko elkarrizketa organoa daemakumeen eta gizonen arteko gaiei dagokienez. Esperientziak eta

proposamenak bateratzeko espazioa ere bada, erakundeen arteko lankidetzaprozesuak sortzeko, berdintasun politiken kudeaketa eta emaitzak optimizatzealdera.

Halaber, EAEko erakunde publikoen esku-hartzeak eta jarduerakokoordinatzeko berdintasun jarraibideak proposatzen eta ezartzen ditu, baipolitika zehatzei dagokienez, bai politika publikoetan berdintasun printzipioatxertatzea ri dagokionez.

Erakunde arteko Batzordeak, gainera, 4/2005 Legea betetzean EAEko

erakundeen artean sor daitezkeen eskumen gatazkak konpontzeko irizpideakere proposatu behar ditu, eta proposamenak egin behar dizkie Legeanezarritakoa betetzen edo garatzen laguntzen duten arauak hartu edobestelako ekintzak gauza ditzaten.

EAEko hiru erakunde mailetako ordezkariek osatzen dute, proportzio berean.Guztiek sailburuorde maila edo antzerakoa dute. Aipatutako 5/2007 DekretuakBatzordeari laguntzeko Erakundeen arteko Talde Teknikoa, teknikari adituzosatutakoa –erakunde bakoitzeko ordezkari kopuru berbera–, eta gai bereziakedo sektorekako gaiak lantzeko lan taldeen sorrera ere erregulatzen ditu.

Etxeko tratu txarrak eta sexu erasoak jasaten dituzten emakumeei laguntzahobea emateko erakunde arteko hitzarmenaren Segimendu Batzordea :

4/2005 Legea ren, 62.1 artikuluari jarraiki, EAEko administrazioak generoindarkeriaren gaietan eskumenak dituzten erakunde publikoen artekolankidetza hitzarmenak sustatu behar ditu, emakumeen aurkako indarkeriarenarazoari aurre egiteko jarduera koordinatu eta eraginkorren bidez. Legeaonartu aurretik, 2001eko otsailaren 18an, Etxeko t ra tu txa rra k e ta sexu e ra so a k

ja sa te n d ituzte n e m a ku m e e i la g u n tza h o b e a e m a te ko e ra ku n d e a rte kohi tzarmena sinatu zuten. Ondoren, hitzarmena arreta hobetzeko sortutakobeharretara egokitzeko, 2009ko otsailaren 3an beste hitzarmen bat sinatuzuten, Etxeko t ra tu txarrak e ta sexu erasoak jasa ten d i tuz ten emakumeeil agun tza hobea ema teko I I . e r akunde a r t eko h i t za rmena . Horren bidez,autonomia erkidego osorako jarduera protokolo homogeneoa eta koordinatuaezarri zuten, biktimak artatzen dituzten profesionalen kolektiboen jarduerariburuz.

Hala, erakunde arteko bigarren hitzarmenak Segimendu Batzorde batensorrera ezartzen du, EAEn gai honen inguruan eskumenak zituztenerakundeetako ordezkariek osatzen dutena. Hitzarmenaren arabera,



167

Segimendu Batzordearen funtzioak honako hauek dira: biltzen dituen neurriaketa jarraibideak behar bezala aplikatzen direla bermatzea; erakundeekelkarren artean egiteko jarduerak eta erakundeen arteko koordinazioahobetzeko jarduerak proposatzea; eta jarduera protokoloaren edukiak egoeraberrietara eta ager daitezkeen egoeretara egokitzeko proposamenak egitea.

IX. legegintzaldian, Barne Sailari atxikitako Genero Indarkeriaren Biktimei ArretaEmateko Zuzendaritzak sortu dutenez, Eusko J aurlaritzak genero indarkeriarenalorrean daukan egitura berrantolatu behar da. Ondorioz, SegimenduBatzordearen antolaketa ere aldatu behar da, aipatutako Zuzendaritzak hardezan bere gain Batzordea koordinatzeko eta sustatzeko a rdura.

Segimendu Batzordea ez ezik, erakunde arteko hitzarmenak Erakunde arteko Talde Teknikoaren sorrera ere ezartzen du. Segimendu Batzordean partehartzen duten erakundeetako teknikariek osatzen dute, eta bartzordekideeilaguntza teknikoa da haien eginkizuna.

Erakundeen arteko lurralde protokoloak indarkeriaren biktimei arreta hobeaemateko:

4/2005 Legearen 62.3 artikuluari jarraiki, foru eta tokiko erakundeek berenlurralde eremuan sustatuko dute EAEko erakunde arteko jarduera protokoloanadierazitako akordioak protokoloak garatuko, zehaztuko eta administraziobakoitzaren errealitatera egokituko dituzten lankidetza eta protokoloak hardaitezela. Protokolo horiek Eusko J aurlaritzako G enero Indarkeriaren BiktimeiArreta Emateko Zuzendaritzak jakinaraziko ditu. Indarkeriaren biktimei arretahobea emateko, erakunde arteko hitzarmenak eta protokoloak sinatu behardira lurralde maila guztietan, orain arte egin den bezala. Hitzarmenetan gaihonetan eskumenak dituzten erakundeek hartzen dute parte eta, kasuba tzuetan, jarduera lurraldeko bestelako erakunde ba tzuk.

LANKIDETZARAKO ETA GIZARTEAK PARTE HARTZEKOEGITURAK

I. Autonomia Erkidegoko Administrazioa

Batzorde aholku emailea 1998an sortu zuten 103/1998 Dekretuaren, ekainaren9koaren, bidez. Batzorde hori Emakunderi atxikita dago eta EAEko erakundeeiinformazioa, aholkuak eta proposamenak luzatzen a ritzen da, emakumeen etagizonen artean berdintasuna lortzeko.



168

Batzordea Emakundeko zuzendaritzak eta teknikariek ez ezik, EAEkoemakumeen elkarteek eta fundazioek, estatutuetako helburu bakartzatberdintasun printzipioa bultzatzea dutenak, osatzen dute. Batzorde aholkuemailearen markoan, erakundeak eta fundazioak lau jarduera arlotan hartzendute parte, haien helburuak kontuan hartuta, zehazki: arlo soziokulturala,hezkuntza, laguntza-osasun arloa eta hausnarketa feministaren arloa. Indarreanegongo da eta bere funtzioei eutsiko die, 4/2005 Legearen 24.5 artikulua betearte; hau da, Berdintasunerako Emakumeen Euskal Batzordea sortu arte,emakumeen elkarteek politika publikoen garapenean parte har dezatenespazio gisa, eta berdintasunaren arloan Euskadiko herri administrazioekin hitzegiteko onargarria izango dena.

II. Foru Aldundia eta Tokiko Administrazioa

Berdintasunerako kontseiluak edo emakumeek parte hartzeko beste organoaketa, hala dagokionean, beste elkarte batzuk bideak eskaintzen dituzte foruadministrazioaren eta tokiko administrazioaren berdintasun politiketanlankidetzan aritzeko eta parte hartzeko; hala, herritarrak jarrera aktiboa izandezaten eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna lortzen parte hardezaten.

KUDEAKETA EREDUAREN 1. FASEA:PLANG INTZA

PLANGINTZA PROZESUAREN DESKRIBAPENA

Berdintasun politiken plangintzari dagokionez, zera dio 4/2005 Legearen 15.artikuluan:

1.Leg eg intza ld i ba koi tzea n, Eusko Ja urla ritza k p la n o roko r ba t o ne tsi be ha r du. Pla nhorretan, hain zuzen, euskal herr i -aginteek emakumeen eta gizonenberdintasunaren ar loan izango di tuzten jarduerak or ientatzeko jarra ibideak etag id a lerroa k m od u koordinatu e ta o roko rrea n ja soko d ira . Pla n hor i eg iteko o rd ua n,euskal herri-ad m inist ra zio e np a ra ue i p a rte ha rtzeko a ukera e m a n b eh a r d ie Eusko

Jau rlaritza k.Plan ho ri la ntzeko o rd ua n, ga ine ra ko e uska l he rri-ad m inistrazioe i p a rteha rtzeko a ukera e m a n b eha r die Eusko Jau rla ritza k.



169

2 . Aurreko p a rag ra foa n a ipa tu tako p la n o rokorra ren ja rra ib idea k e ta g ida le r roa kg a ra tzea ri d a g okionez, Jaur la ritza ren sa il b a koitza k b ere p la na k ed o jarduketa - p r o g ra m a k e g i ng o d i tu .

3 . Foru-a ldund iek e ta ud a lek b e rd in ta sunerako p la na k e ta p rog ram a k one t siko

dituzte, Eusko Jaurlaritzaren plangintza orokorrean ezartzen diren jarraibide etag ida le r roek in ba t ; ha laber, e t a hor re ta rako behar rezkoak d i ren ba l i ab idem a te ria lek in e ta ekono m i e ta g iza b a liab ide ak e ska in it a , b e ren sa i l, e ra kundea u t o n o m o e t a m e n p e a n e d o l o t u t a d i t u z t e n g a i n e r a k o e n t e p u b l i k o e t a na ip a tu ta ko p lanek e ta l ege hone k ja so tzen d ituzten neur riak be ne ta n e ta m od ukoord ina tuan b e te tzen d i re la b e rma tuko du te .Ud a lek ba na ka ze in kide d iren e d oondore hor ie ta rako osa d i t zake ten mankomuni ta teen b idez eg in d i t zake te

ja rd uke ta ho rie k. Ho rre ta ra ko , Eusko Ja urla ritza re n la g un tza te kn iko a e ta d a g o kio nForu Aldund ia ren l agun tza ekonomikoa i zango d i tuz te , ba tez e re aha lmenekono m iko e ta kudea ke ta -aha lm en txik ia d u tene k .

4 . Aurreko b i p a ra gra foe tan a ipa tu tako p la na k e ta p rog ram ak o ne t si a u rre t ik,hor ie i buruzko txostena eman behar du Emakundek, Emakumearen EuskalEra kunde ak , zeha zteko , ha in zuzen , p la n e ta p rog ra m on e d uk ia k ba t d a tozenleg eg intza ld i ba koitza ren ha sieran Eusko Ja ur la ritza k, 1 . pa ra g ra foa n xed a tuta koa ri

ja rra iki, o ne tsi b e ha r d itue n ja rra ib id e e kin e ta g id a le rro e kin ».

Berdintasunerako V. Planak zehaztuko ditu, beraz, euskal administrazioak IX.legegintzaldian emakumeen eta gizonen berdintasun alorrean zuzendukodituzten jarraibideak eta gidalerroak. Dituen helburu eta edukiengatik,berdintasunaren arloko helburu estrategikoak eta operatiboak ezartzekoerreferentzia da. Aldez aurretik egindako diagnostikoetan finkatzen dira helburuhoriek. Dena den, berdintasun politikek administrazioetan duten garapena etaaurrerapena ezberdina izanik, administrazio horiek zehazten dituzteadierazitako helburuak lortzeko beharrezkoak diren esku hartzeko estrategiaketa jarduera zehatzak. Dena den, beharra duten administrazioen lanaerrazteko asmoz, ekintzen gida ere emango zaie laguntza material moduan.

Hala, 15. artikuluaren bigarren eta hirugarren atalak betez, beharrezkoa daEusko J aurlaritzako sailek, foru aldundiek eta udalek beren jarduera planakegiteko prozesuak prestatzea. Plan horietatik abiatuta zehaztuko dituzteondoren, Berdintasunerako V. Planerako berdintasun politikak. Plan horiekerakunde bakoitzaren funtzionamenduari ondoen datorkion maiztasuna izandezakete. Hala ere, planak behar bezala garatzeko eta baliabideak ahalik etaondoen erabiltzeko, hainbat urtekoak izatea eta garapen aldia erakundeba koitzeko gobernu organoaren agintaldiarekin bat etortzea komeni da .



170

BERDINTASUNERAKO HAINBAT URTETARAKO PLANESTRATEGIKOEN EDUKIAK

4/2005 Legeko 15.4 artikuluaren arabera, Berdintasunerako hainbat urtetarakoPlan estrategikoei buruz txostenak egin beharko ditu Emakundek, eta txostenhoriek zera jaso beharko dute:

• Emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunei buruzko diagnostikoedo azterketa, lurralde esparruaren eta jarduteko eskumenaridagokienez.

• Berdintasunerako V. Planak izango dituen helburu estrategiko eta

operatiboak.

• Helburuak lortzeko diseinatutako estrategiak eta aurreikusitako ekintzak.

• Berdintasunerako Plana ezarriko den epea eta, hala dagokionean,gomenda tutako epeaz bestelakoa ezarri izanaren zerga tia.

• Emaitzen adierazleak.

• Emakumeen eta gizonen berdintasunerako politiketan trebakuntzaeta/edo esperientzia duten teknikariak, hainbat urterako

Berdintasunerako Plan Estrategikoa sustatzeko, koordinatzeko etaebaluatzeko eta berdintasun ga ietan aholkuak eskaintzeko.

• Kudeaketarako egituraren zatitzat hartzen diren sailak edo arloak,estrategia eta/edo ekintza bakoitza sustatzeko eta gauzatzeko arduradutenak.

• J arduteko estrategien eta aurreikusitako jardueren aurreikuspenadeskribatzen duen kronograma.

• Gutxi gorabeherako aurrekontua.

• Kudeaketa sistema, honakoa deskribatzen duena:

Urteko programazio prozesuen garapena nork (erakunde edopertsona arduraduna), nola (aurreikusitako prozesuak edolanaren garapenaren ezaugarriak), noiz (zein garaitan) eta zeremaitzarekin egingo duen .



171

Plana ezartzeko prozesuen garapena nork (erakunde edopertsona arduraduna), nola (aurreikusitako prozesuak edolanaren garapenaren ezaugarriak), noiz (zer garaitan) eta zein

helbururekin egingo duen, garapen hori koordinatua,pa rtaidetzan oinarrituta eta komunikatua izan dadin.

Planaren ebaluazioa nork (erakunde edo pertsona arduraduna),nola (aurreikusitako prozesuak edo lanaren garapenarenezaugarriak), noiz (zein garaitan) eta zer helbururekin egingoduen.

Hainbat urterako Berdintasunerako Plan estrategikoek aukera ematen dute laneremuak zehazteko baina zaila izaten da urtean zehar egingo den lana

zuzentzeko moduko plan zehatzak egitea. Horregatik, urteko programazioaegitea eta bertan urte horretarako helburuak eta ekintzak zehazteaproposatzen da. Programazio horren berri ez du Emakundek emango, hala ere.

HAINBAT URTETARAKO BERDINTASUNERAKO PLANESTRATEGIKOAK PRESTATZEKO GOMENDATURIKO IRIZPIDEAK:

• Proiektuaren hasierako faseetatik hartu behar dute parte proiektuangauzatzeko ardura dutenek, bai politikariek, bai teknikariek .Horretarako, proiektua, faseak eta partaideen funtzioak eta interesgarriiritzitako beste jarduerak aurkeztu behar dira.

• Proiektua diseinatzeko orduan, Berdintasunerako Plan Estrategikoaprestatzea eta prozesuan elkarlanerako lan ildoak eta aliantzak sortzeakizan behar du xede. Horregatik, garrantzitsua da sailen artekokoordinazioa erraztuko duten lanerako hainbat tresna, egitura eta guneaezartzea, bai Berdintasunerako Planaren edukiak sortzerakoan, baiegiaztatzerakoan.

• Beraz, ez zaie helburuei, estrategiei, ekintzei, arduradunei etakronogramei bakarrik erreparatu behar, baita barne komunikaziorakosistemei eta plana prestatzen eta/edo gauzatzen parte hartzen dutenenarteko lankidetzarako bideei ere. Barne komunikazioaz gain, kanpokomunikazioa ere oso garrantzitsua da plana prestatzeko prozesuosoan, komunikazio horri esker jakinarazten baitzaizkie herritarrei asmoaketa pa rtaidetzarako dituzten bideak.



172

• Emakumeen elkarteak eta emakumeak berebiziko indarra diraberdintasuna lortzeko. Horregatik, ezinbestekoa da herritarrekdiagnostikoak egiten parte hartzeko prozesuak diseinatzea , herritarren

eremuen eta jardueren ikuspuntutik. Horri esker, aliantzak ere sortuko diraBerdintasunerako Plan Estrategikoa ezartzeko faserako. Lankidetzaharremanak ezartzeko eta partaidetzari eusteko, garrantzitsua da partehartu duten pertsonei eta elkarteei emaitzak itzultzea eta jakinarazteazein ekarpen hartu diren aintzat, zein ez eta zergatik.

• Emakumeen elkarteek Berdintasunerako Plana egiten parte hartzeazgain, garrantzitsua da beste elkarte, gizarte eragile eta gainerakoherritarrek ere parte hartzeko bideak eta guneak ezartzea, horrela,prestatzeko fasean ekarpenak egiteko aukera izan dezaten.

• Berdintasunerako Plan Estrategikoa prestatzeko orduan, inguruan egitenari direna jakitea komeni izaten da, lankidetzarako eta koordinaziorakoeremuak eta/edo jardunbide egokiak bilatzeko helburuarekin. Horrezgain, baliabideak ahalik eta ondoen erabiltzeko eta administrazioenlanerako eskumenak antolatzeko, lankidetzarako eta erakundeenarteko koordinaziorako prozesuak abian jartzea komeni da.

• Berdintasunerako Plana prestatu ondoren, funtsezkoa da barneko etakanpoko komunikazio prozesuak indartzea , antolakuntzan aritutakoek

eta herritarrek prozesuaren emaitza jakin dezaten, partaide izan direnedo ez aintzat hartu gabe.

Plangintza prozesuan hona ko urratsei jarraitzea komeni da :

• Berdintasunerako V. Planeko zein helburu landuko diren eta zein ezerabakitakoan, helburu bakoitza argitu behar da, zer lortu nahi den etazergatik zehaztuz . Horretarako, beharrezkoa da gizartearen egoeraaztertzea eta erakundearen esku hartzeko eremuan zehaztea. Horrezga in, erakundeak une horretan lanerako dituen aukerak ere aztertu eginbehar dira. Horretarako, bigarren mailako iturriak aztertu edo a d h o c ikerketak egin daitezke, helburuaren irismena eta edukia zehaztuz,gizartearen beharren (hainbat bazterkeria jasateko arriskuan daudentaldeen behar zehatzak aintzat hartuta) erakundearen jardutekoaukeren arabera.

• Eskumenak eta jarduteko gaitasuna argitzea . Horretarako,erakundearen barne azterketa edo diagnostikoa egin behar da, helburubakoitza lortzeko eskumen eta gaitasun handiena duten erakundearenatalak identifikatzeko eta, helburu bakoitzean zer egin behar den, zeregin daitekeen eta zer dagoen abian zehazteko. Arlo bakoitzaren



173

eskumenak, potentzialak eta hobetu beharreko a lderdiak zehaztu behardira, baita sortutako zailtasunak eta lehentasunak eta esku hartzekogaitasuna aintzat hartuta zer egin behar den eta egin daitekeen ere.Aurreko azterketen araberako jarduera estrategiak ere finkatu behardira.

• Emaitzak adostea eta gizarteari azaltzea . Behin betiko plangintza eginaurretik, prestatzen parte hartu dute erakundeko eta kanpoko pertsoneizirriborroaren edukiaren berri ematea komeni da, haien inpresioak,oharrak eta hobetzeko proposamenak jasotzeko.

• Adierazleak, esperotako emaitzak eta kudeaketarako prozedurakezartzea. Zer egingo den, nola eta nork egingo duen erabakitakoan,erakundeko politikariekin eta teknikariekin esperotako emaitzak,ebaluatzeko adierazleak, kronograma, giza baliabideak, aurrekontuaeta plana kudeatzeko sistema zehaztu behar dira.

1. fasea : PLANGINTZA

Plangintzarako erreferentzia da V. Plana. Bertan daude ezarrita euskaladministrazioek IX. legealdian esku hartzeko erabili beharreko jarraibideak

Administrazioek zehaztuko dituzten esku hartzeko estrategiak eta jardueraespezifikoak

Eusko J aurlaritzako sailek, foru aldundiek eta udalek ezarriko dituzte planakprestatzeko prozesuak

Hona hemen hainbat urterako plan estrategikoek izan beharreko edukiak:diagnostikoa,helburuak, estrategiak, ekintzak, kronograma, emaitzenadierazleak, teknikariak, arduradunak, aurrekontua, kudeaketa sistema

Hona hemen planak egiteko gomendatutako irizpideak: politikariek etateknikariek parte hartzea, sailen eta erakundeen arteko koordinazioa, kanpokoeta ba rneko komunikazioa, pa rtaidetza prozesuak elkarteekin

Honako urrats hauei jarraitzea gomendatzen da:

1. Landuko diren V. Planaren helburuak finkatzea

2. Helburu bakoitza argitzea: zer lortu nahi da eta zergatik

3. Eskumenak eta jarduteko ga itasuna argitzea

4. Emaitzak jendarteratzea eta adostea

5. Adierazleak, esperotako emaitzak eta kudeaketarako prozedurak ezartzea



174

KUDEAKETA EREDUAREN 2. FASEA:EZARPENA

Berdintasunerako Plan Estrategikoa diseinatutakoan, ezartzeko edo abian jartzeko fasea dator.

Fase honetan, sail, zuzendaritza, arlo, berdintasunerako unitate edo zerbitzubakoitzak dagozkion ekintzak garatu behar ditu. Horrez gain, beharrezkoa dakoordinatuta lan egiteko hainbat kudeaketa lan egin behar direla ere aintzathartzea, esku hartzea eraginkorra izan dadin. Lan horien artean aipagarriakdira sailen eta erakundeen arteko lankidetzarako eta koordinaziorako egiturak

dinamizatzea; elkarteek ezarpen fasean parte hartzeko egiturak eta bideakdinamizatzea eta komunikazioa eta trebakuntza hobetuko duten neurriakhartzea.

Alor honetarako hainbat iradokizun eskainiko ditugu.

KOORDINAZIORAKO EGITURAK DINAMIZATZEA.

Sailen arteko lankidetzarako eta koordinaziorako egiturak

Berdintasunerako Plan Estrategikoa ezartzeko arduradunekin plangintza faseanedukiak, eskumenak eta emaitzak adostea funtsezkoa den aldetik, planaabian jartzerakoan ere elkarlanerako dinamika horri eutsi behar zaio.Horretarako, sustatu egin behar da sail, zuzendaritza edo arlo batek bainogehiagok parte hartzen duten lanetan ekintzak batera egiteko dinamika etahelburuei lotutako lanen koordinazioa.

Hori horrela, komenigarria da aldizka koordinaziorako organoekin bilerak

egitea. Batetik, maila politikoan, sustapen eta adostasun politikoa beharrezkoadenean. Bestetik, maila teknikoan; esate baterako, plana sailetan,zuzendaritzetan edo arloetan ezartzearen inguruan gogoeta eragiteko eta

jakintza sortzeko, esperientziak partekatzeko, sailen arteko jarduerakkoordinatzeko eta sustatzeko, elkarlanerako gaitasunak garatzeko eta tresnaksortzeko (eskuliburuak, jardunbide egokiak...) eta abarrerako.

Eusko J aurlaritzari dagokionez, berdintasunaren arloan gobernuaren ekintzabat garatzeko sailen arteko elkarlana eta koordinazioa Emakundek sustatzendu Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Sail Arteko Batzordearen bidez

eta Sail Arteko Talde Teknikoaren eta sail arteko beste lantalde batzuen bidez.Genero indarkeriari dagokionez, sailen arteko koordinazioa sustatzeko lanak



175

egitea Herrizaingo Sailari atxikitako Genero Indarkeriaren Biktimei ArretaEmateko Zuzendaritzari dagokio. Koordinazio lan horiek Dekretu bidez arautzendira.

Foru administrazioek eta tokikoek sail arteko lanerako batzordeen bidezkoordinatutako erakunde mailako jarduerak egiten dituzte.

Erakundeen arteko lankidetzarako eta koordinaziorako egiturak dinamizatzea

Berdintasun gaietan elkarlanean eta koordinatuta lan egiteko erakundeenarteko jarduerak sustatzeko eta kudeaketarako egiturei dagokien ataleanezarrita da goen gisan, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Erakundeen

Arteko Batzordearen bidez sustatzen du Emakundek jarduera hau. ErakundeenArteko Talde Teknikoak laguntzen dio, baita gaiak zehatzago edo sektorekalantzeko sortutako lantaldeek ere.

Honako lanak egin ditzakete talde teknikoek besteak beste:

Euskal administrazioetan 4/2005 Legea eta Berdintasunerako V. Planaezartzen laguntzeko gidak edo dokumentu gidariak egitea.

Berdintasunerako V. Plana abian jarritakoan antzemandako beharreierantzutea.

Berdintasunerako V. Planaren helburu estrategiak erakundeetanezartzeko sustapen lanak egitea, honakoak sortuz:

‐ J ardunbide egokiak.

‐ Lan operatiboen prozesuen ereduak.

‐ Euskal administrazioen eskumenen banaketa kontuan hartuta,elkarlana eta koordinatutako lanak, Berdintasunerako V. Planarenhelburuak betetzeko eta, oro har , elkarlanak partaide guztiei on

egiten dien alorretan (azterlanak, sentsibilizazio kanpainak,trebakuntza prozesuak…).

Genero indarkeriaren biktimei arreta eskaintzeko politikei dagokienez, EuskoLegebiltzarraren IX. legealdian indarkeriaren biktimei arreta hobea eskaintzekoerakunde arteko akordioari jarraipena egiteko Batzordea sortzeko beharrezkourratsak eman dira. Horregatik, laster sortuko da Batzordea eta, horrekin batera,Batzordearen antolaketa Eusko J aurlaritzak ezarritako laneko errea litate berriraegokitzeko prozesua abiaraziko da. Horretarako, Eusko J aurlaritzako HerrizaingoSailari atxikitako Genero Indarkeriaren Biktimei Arreta Emateko Zuzendaritzasortu da, Zuzendaritza horrek Batzordea sustatzeko eta koordinatzeko lanakegin ditzan. Hori guztia, Berdintasunerako V. Plana abian den bitartean



176

indarkeriaren biktimei arreta eskaintzeko sor litezkeen beste batzorde edo taldeba tzuei kalterik egin gabe.

PARTAIDETZA

Berdintasunerako Plan Estrategikoa ezartzeko fasean, plangintza etaebaluazioa egiteko faseetan bezala, garrantzitsua da partaidetzanoinarritutako prozesuak izatea emakumeen, herritarren eta elkarteenpartaidetza sustatzeko, baita hainbat eratako bazterkeria jasateko arriskuandauden taldeen elkarteen partaidetza sustatzeko eta Berdintasunerako PlanEstrategikoak ezartzeko eta garatzeko egiten dituzten ekarpenak kudeatzekoere.

Hortaz, erakunde bakoitzak bere eremuari eta errealitateari ondoen doakionpartaidetzarako egitura edo bidea ezarri behar du. BerdintasunerakoKontseiluak sortzea izaten da ohikoena. Gaur egun, Kontsulta Batzordea daBerdintasunerako V. Plana ezartzeko orduan emakumeen elkarteei partehartzeko aukera eskaintzen dien lanerako egitura. EmakundekBerdintasunerako Emakumeen Euskal Batzordearen Legearen aurreproiektuaprestatu du da gokien organo eskumendunei eta Legebiltzarrari bidali eta haiekegin beharreko izapideak egin ditzaten.

Planak ezartzeko fasean gizarteak parte hartzeko prozesuen helburuak hainbatmotatakoak izan daitezke:

Emakumeen eta gizonen berdintasunari buruzko kontuetan informazioaemateko eta/edo sentsibilizatzeko jarduerak antolatzea .

Gai espezifikoei buruzko lanerako edo trebakuntzarako saioakPartaidetza Kontseiluetan parte hartzen duten erakundeentzat.Elkarteentzat interesgarriak diren gaiei buruzkoak edo planen jardueraestrategiak ezartzen lagun dezaketenak.

Ekintzen segimendua egiteko lantaldeak sortzea, administrazioaren zeinelkarteen esku hartzeak izaten dituzten a lorretan partaidetza sustatzeko.

Nolanahi ere, helburua da lanerako prozesuak diseinatzea emakumeenelkarteek berdintasun politiketarako solaskide gisa duten errekonozimenduaeta emakumeek solaskide gisa duten partaidetza sustatzeko; hau da,noizbehinkako partaidetzatik harago joan eta lankidetzarako prozesuegonkorrak sortzeko.



177

KOMUNIKAZIOA

Berdintasun politikak behar bezala ezartzeko ezinbesteko prozesua dakomunikazioa, funtsezkoa baita onuradunei zein sustatzaileei informazioaemateko, dinamizatzeko eta inplikatzeko.

Plangintza egitea eta erakundearen barneko alorretan, kanpokoetan etagizartean erabiltzea komeni da, helburuak, bideak eta mezuak berdintasunpolitiken eraginpean dauden pertsonen eta taldeen beharretara etaegoeratara egokituz. Bestalde, oso garrantzitsua da komunikazioa guztientzatirisgarria izatea eta, hala behar denean, irisgarritasun hori ziurtatzen dutenneurriak hartzea.

Ezartze fasean egiten den barneko komunikazioan , beharrezkoa izaten daberdintasunerako unitateek edo zerbitzuek planak ezartzeko erabiltzen direnkudeaketa egitura guztiak aintzat hartzea; hau da, plana ezartzekoerantzukizun politikoak eta teknikoak dituzten pertsonak eta, oro har,erakundeko gainerako langile guztiak ere bai .

Honako funtzioak ditu: erakundean erantzukizunak dituzten pertsona guztiakplanean inplikatzea eta lankidetzarako mekanismoak eta tresnak eskaintzea ;helburu bera izango duen lantaldea sortzea ; berdintasun politikak diseinatzeko,

kudeatzeko eta ebaluatzeko prozesuak eta horien emaitzak ezagutaraztea ;esku hartzeko estrategiak eta ekintzak abian jartzeko informazio garrantzitsuaeskaintzea eta Planak erakundeko hainbat egituratan ezartzeko prozesuahobetzeko etengabeko segimendua egitea.

Komunikazio prozesuak aztertzea baliagarria izaten da, funtzionatzen dutenaketa hobekuntzak behar dituztenak detektatzeko eta komunikazio fluxuakezartzeko eta planifikatzeko.

Kanpoko komunikazioaren funtzioa herritarrei edo berdintasun ezaren inguruan

hartzaile zuzenak diren herritarrei informazioa ematea eta horiek sentsibilizatzeada, berdintasun ezak hor jarraitzen duela eta gizarteari kalte egiten diolafrogatzeko. Beste funtzio bat ere badu, hain zuzen, berdintasunerako helburuaklortzeko herritarren partaidetza eta elkarlana sustatuko duen komunikaziogunea ezartzea, hainbat erakundetako Berdintasunerako Planetan ezarritakolehentasunetan urratsak ematea sustatuz.

Funtsezkoa da, halaber, berdintasunaren inguruan hartzen ari diren neurriak etahorien emaitzak herritarrei jakinaraztea, hala, informaziorako eskubideabermatua egon dadin eta berdintasun politiken segimendua eta gizartearen

partaidetza sustatzeko, jakintzan eta gogoetan oinarrituta.



178

Garrantzitsua da garatzea erabakitako komunikazio estrategian zer, zergatik,norentzat, noiz eta non argitzea. Izan ere, behar bezala planifikatu gabekoestrategiak ez dira eraginkorrak izaten.

2. fasea : EZARPENA

Plangintzan ezarritako ekintzak gauzatzen dira fase honetan eta, horretarako, honakoagarrantzitsua da:

Koordinaziorako egiturak dinamizatzea:

Ekintzak elkarrekin egitea sustatuz

Bilera politikoak eta teknikoak deituz

Esperientziak eta jardunbide egokiak partekatuz

Lanerako tresnak sortuz

Partaidetzarako bideei eustea: Partaidetzarako egiturak zehaztuz

Informazioa emateko eta/edo sentsibilizatzeko jarduerak antolatuz

Lan saioak edo trebakuntza saioak sortuz

Ekintzen segimendua egiteko taldeak osatuz

Komunikazio prozesuak garatzea :

Mezuak, bideak eta hartzaileak zehaztuz

Erakundeko pertsonen partaidetza bultzatuz (barneko komunikazioa)

Herritarrei informazioa emanez eta horiek sentsibilizatuz (kanpokokomunikazioa)



179

KUDEAKETA EREDUAREN 3. FASEA:EBALUAZIOA

BERDINTASUNERAKO V. PLANAREN EBALUAZIO PROZESUARENDESKRIBAPENA.

Berdintasunerako V. Planaren ebaluazioa egiteko, ebaluazio estrategiapluralista eta malgua hartuko da oinarri. Planaren ezarpen urteetankonbinatuko ditu, hainba t aldi ezberdinetan:

Plana eta Legea gauzatzearen balorazio sakona eta orokorra, batez ere,kontuak emateari eta balorazio orokorrari erreparatuz.

Berdintasun politikek eragina izan dezaten, funtsezkotzat jotzen dituguneta ikasteko eta hobetzeko erabilgarriak diren alderdi espezifikoetanazterketa fokalizatuak egitea.

Prozesuan genero berdintasunerako politikaren arloan funtsezkoak direnebaluazio galderen inguruan hausnartzeko hainba t estrategia erabiliko dira:

Betetze mailaren ebaluazioa :

Urtean behin ebaluazioa egingo da, Berdintasunerako V. Planaren zein zatilandu den eta zein ekintzaren bidez landu den baloratzeko. EmakumearenEuskal Erakundea (Emakunde) sortzeko otsailaren 5eko 2/1998 Legearen 4.artikulua betetzeari dagokio. Artikulu horren arabera, Emakundek memoria batprestatu behar du EAEko botere publikoek emakumeen eta gizonenberdintasunerako gaietan egindako plangintzaren inguruko jarduerei buruz.Horregatik eta horretarako:

Emakundek segimendua egiteko sistema bat ezarriko du, inplikatutakoadministrazioetan jasotako informazioaren segimendua erraz eta arin eginahal izateko.

Urtea amaitutakoan, EAEko administrazioen eskutik jasotako informazioosoaren azterketa egingo du Emakundek, EAEko botere publikoekemakumeen eta gizonen berdintasunerako plangintza lanetan egindakolanei buruzko lehen adierazitako memoria prestatzeko.



180

Berdintasunerako V. Plana ezartzeko aldia amaitutakoan, Emakundekmemoria bat egingo du Berdintasunerako V. Plana zenbateraino beteden ebaluatzeko. Memoriak IX. legealdian egindako lana jasoko du.

Koherentziaren ebaluazioa:

Metodologia kualitatibo baten bidez garatuko da eta EAEko berdintasunpolitiken dimentsio kontzeptual eta edukizkoa hartuko ditu aintzat. Beraz,

jarduerak gauzatzeaz gain, jardueren eduki politikoak baloratuko dira etaduten kalitateari eta transformatzeko potentzialari buruz hausnartuko da.

Prozesuaren ebaluazioa:

Ezarpen prozesua sakontzeari eta erakundean eta jardueretan hedatzearierreparatzen dio. Eragile partaideen balorazioei jarriko zaie arreta batez ere,ikuspuntu pluralistatik. Eragile horiek laguntzarako tresnek zenbaterainogogobetetzen dituzten eta baliagarritzat jotzen dituzten edo ez identifikatukoda. Ondorioz, ikaskuntzari eta hobekuntzari oso lotuta dagoen ebaluazioaizango da eta erabakiak hartzeko alderdi kualitatibo garrantzitsuak txertatzekoaukera emango du.

Eraginaren ebaluazioa:

Berdintasun politikek dituzten eraginak aztertuko ditu, bai esperotakoak, baiespero gabekoak . Bi galdera erantzun beharko dira. Nola aldatu daberdintasun politiken jomuga diren taldeen egoera? Nola aldatu da gizarteanemakumeen eta gizonen arteko berdintasunik ezaren egoera? Zer eragin jasandute esku hartzerik izan ez duten beste talde batzuk?

Horretarako, honakoetan oinarritutako metodologia erabiliko da:

Bigarren mailako iturriak jasotzea. Orain ditugun iturriak osatu egingodira , batetik, ditugun eragiketa estatistikoen adierazleak modu egokianerabilita sortutako datuekin eta, bestetik, estatistika ofizialarengaldetegietan sar litezkeen adierazle berrietatik eratorritako datuekin.Horretarako, diseinua eta ezarpena gauzatzeko prozesua jarriko da abian.

Lehenengo mailako iturriak sortzea eta garatzea . Lehen aipatutakokasuei ez dagozkien adierazleak a d h o c sortuko dira eragiketa estatistikoespezifiko batean.



182

• Programa edo plana gauzatzen duen taldearen funtzionamenduari,kudeaketa prozesuei, horretarako ezarritako koordinazioari eta praktikan

jartzeko parte hartzen dutenen (erraztasunak edo zailtasunak jarriz) jarduerari buruzko balorazioa .

• Aurreikusitako kronogramaren betetze mailaren balorazioa.

EBALUAZIO PROZESUAK GAUZATZEKO GOMENDATUTAKOIRIZPIDEAK

Plangintza egiteko prozesuan aintzat hartu beharko liratekeen faktoreakbaliagarriak dira ebaluazioa egiteko; izan ere, kudeaketa etengabekoprozesua denez, etengabe birrelikatu beharra baitago, hobetzen joan dadin.

Ekar ditzagun gogora:

• Gauzatzeaz arduratzen diren arduradun politiko eta teknikoeninplikazioa sustatzea, proiektuaren hasierako faseetatik ebaluazioraino.Ebaluatzen dena beren lana denez, garrantzitsua da giro baikorrasortzea eta garbi uztea helburua ez dela zigortzea, planaren kudeaketahobetzea ba izik.

• Lanerako tresnak eta sailen arteko koordinazioadinamizatzea. Izan ere,funtsezkoa da ebaluazioa autoerreferentziazkoa izateaz gain, partaide

guztiek ba tera eginda ko lanaren emaitza izatea.

• Barneko komunikaziorako sistemak eta ebaluazioan parte hartzenduten pertsonen a rteko harreman fluxuak sustatzea , elkarlanean aritzekoeta beharrezko informazio trukea egiteko bidea emateko.

• Partaidetza prozesuak diseinatzea , ebaluazioan erabiltzaileen balorazioaeta plana ezartzearekin lotutako beste pertsona batzuen balorazioa eresartzeko. Horren osagarri gisa, denborak eta baliabide ekonomikoekhorretarako aukera eskaintzen dutenean, balorazioa aztertzea komenida.

• Plana ebaluatutakoan, barneko eta kanpoko komunikazio prozesuenbidez emaitzak jakinaraztea komenigarria izaten da, lorpenen etahobetu beharreko alderdien irudi orekatua erakutsiz.

• Ebaluazioaren emaitzak hurrengo plangintzan hobekuntzak egiteko etaplan berria abian jartzeko erabiltzea, hala, berdintasun politikei eskerlortutako emaitzak hobetzeko.



3. fasea : EBALUAZIOA

Bi prozedura erabiliko dira V. plana ebaluatzeko:

Betetze mailaren ebaluazioa: Emakundek urtean behin egiten duen ebaluazioada. Botere publikoen lana baloratzen da, administrazioek emandakoinformazioan oinarrituta.

Koherentziaren ebaluazioa: EAEko berdintasun politiken dimentsio kontzeptualaeta edukizkoa hartzen du aintzat.

Prozesuaren ebaluazioa: ikaskuntzari eta hobekuntzari erreparatuta, ezartzekoprozesuak aztertzen ditu.

Eraginaren ebaluazioa: berdintasun politikek dituzten eraginak aztertzen dituenebaluazioa

Erakunde bakoitzak garatutako berdintasunerako plan estrategikoak erakundeakberak ebaluatuko ditu. Eba luazio horietan:

Emaitzak eta berdintasun politikak praktikan nola jartzen ari diren aztertzen da

Honakoei buruzko informazioa ere eskura daiteke: betetzea, estaldura,

V Plan Igualdad CAE e

Documents

Transcript of V Plan Igualdad CAE e