Tema 3-o Século Das Luces

download Tema 3-o Século Das Luces

of 5

Transcript of Tema 3-o Século Das Luces

  • 7/24/2019 Tema 3-o Sculo Das Luces

    1/5

    TEMA 3

    O SCULO DAS LUCES

    -O desenvolvemento do esprito crtico: a Ilstraci!n" A Enciclopedia" Aprosa ilstrada"-A novela eropea no s#clo $%III"

    &" O desenvolvemento do esprito crtico: a Ilstraci!n

    No sculo XVIII domina en Europa o pensamento ilustrado. A Ilustracin unmovemento cultural nacido en Francia, baseado na razn como forma decoecemento no camado !culo das "uces.

    Aparece un esp#rito cr#tico co $ue se empezan a cuestionar as crenzasestablecidas en todos os aspectos do pensamento. A razn est% por encima da fe.& coecemento do ome sep%rase das s'as crenzas reli(iosas. & esp#rito ilustradofomenta o ideal do ome cultivado capaz de e(ercer o seu esp#rito cr#tico comolibrepensador. Aparece, pois, a in)uencia do racionalismo, $ue a*rma $ue a razn a fonte do coecemento.

    &s monarcas ilustrados or+anizan ferreamente o Estado. "evan a caboreformas en diversos %mbitos industria, a+ricultura, educacin- para mellorar avida dos seus s'bditos, pero sen contar con eles. o despotismo ilustrado cu(olema /todo para o pobo pero sen o pobo0.

    As relacins coa I+re(a compl#canse, pois os estados buscan un maior controldesta re+alismo-, dando lu+ar a fortes con)itos, como a e(pulsin de (esu#tasdal+'ns pa#ses.

    & avance cient#*co l+rase en boa parte +razas ao nacemento de academiase sociedades. En f#sica, $u#mica e matem%ticas oubo decisivos avances +razas %scontribucins de *+uras como Ne1ton ou "avoisier.

    2e acordo con 3ant, a Ilustracin perse+ue liberar ao ome para $ue poidausar a s'a inteli(encia e a s'a razn por si mesmo, sen a +u#a doutros. & lema4antiano ser% /sapere aude0 atrvete a saber-.

    A educacin a de contribu#r a liberar % (ente da i+norancia e dasupersticin. A educacin fundamental para $ue o ser umano poida alcanzar afelicidade.

    '" A Enciclopedia

    A Enciclopedia una s#ntese dos coecementos da poca e, en especial,dos principais contidos do pensamento da Ilustracin. 5o subt#tulo de /2icionariorazoado das ciencias, das artes e dos o*cios0, comezouse a escribir en 6789 econclu#r en 677:, con dezasete volumes de te(to e once de l%minas. &s seusdirectores, 2iderot $ue ademais escribiu m%is de mil arti+os- e 2;Alembert,convertrona nuna obra autnticamente ori(inal< ademais colaboraron nelaautores como Voltaire, =ontes$uieu, >ousseau e ?u@on. A Enciclopedia concede+rande importancia %s ciencias aplicadas, % tecnolo(#a e aos o*cios e, sobre todo,defende as ideas liberais e do pro+reso, polo $ue foi una obra clave na loita contrao absolutismo e o Anti+o >(ime.

    3" A prosa ilstrada

    6

  • 7/24/2019 Tema 3-o Sculo Das Luces

    2/5

    & utilitarismo e o af%n peda+(ico ilustrados provocaron o desenvolvementodos (neros ensa#sticos na literatura, en detrimento dos (neros de *ccin.

    2entro da prosa ilustrada podemos mencionar aMontes(ie foi un nobre $ue, tras via(ar por Europa e observar os

    costumes de diversos pobos, reclu#se no seu castelo para re)e(ionar e escribir. Asd'as obras principais de =ontes$uieu son Cartas persase O esprito das leis.

    A primeira est% escrita en forma epistolar, e un suposto intercambio de

    cartas entre dous persas $ue residen en Bar#s e os seus familiares $ue viven na s'aterra de ori(e. Nelas, o autor critica os costumes franceses e europeas do seutempo, % vez $ue d% conta dos problemas sociais, pol#ticos e reli(iosos da poca.

    O esprito das leis un ensaio $ue contn al+'ns fundamentos do liberalismopol#tico $ue ter%n una enorme in)uencia posterior. Nesta obra mstrase partidarioda divisin dos poderes le(islativo, e(ecutivo e (udicial.

    Diderot foi o plani*cador e principal director da Enciclopedia, % $uecontribu#u con m%is de novecentos arti+os. Escribiu, ademais, obras *los*cas,cr#tica de arte, novela e teatro. En canto % educacin, 2iderot defend#a un sistemade educacin p'blica diri(ido polo Estado. A s'a narracin m%is coecida

    Jacques, el fatalista, na $ue describe os con)itos entre a moralidade e o destino.%oltaire, (a na s'a mocidade sufriu un ano de c%rcere polos seus escritos

    revolucionarios, e foi posteriormente desterrado durante tres anos a In+laterra,onde coeceu a literatura in+lesa e as novas correntes cient#*cas e *los*cas. Foiun racionalista de esp#rito libre, cr#tico e independente $ue defendeu en todos osseus escritos a tolerancia, o pro+reso, a i+ualdade, as liberdades pol#ticas eindividuais do cidad%n, etc., ideas $ue abrir%n a porta % >evolucin Francesa e auna nova etapa na umanidade.

    Cozou duna e(traordinaria fama e e(erceu una +ran in)uencia na vidaintelectual do s. XVIII europeo. 5ultivou os (neros m%is variados *losof#aDicionario losco-, istoria Ensaio sobre os costumes e esprito das nacins-,teatro Edipo-, narrativa Cndido ou o optimismo, O inxenuo-, cr#tica literaria,poes#a...

    A s'a novela m%is importante , sen d'bida, Cndido ou o optimismo. unanovela de car%cter *los*co na $ue Voltaire satiriza o optimismo de "eibniz,representado na novela polo persona(e do *lsofo Ban+loss, preceptor de 5%ndido.Este Ban+loss cre $ue vivimos no mellor dos mundos posibles. A obra, con todo,non fai m%is $ue representar una realidade ben diferente os continuos infortunios$ue sofre o prota+onista en Europa e en Amrica e os males do mundo.

    )ossea, un autodidacta $ue levou una vida a(itada e polmica e $uemorreu na m%is absoluta pobreza, coecido, ademais de pola s'a colaboracin naEnciclopedia, por obras de distintos (neros Confesins, O contrato social, asnovelasA nova Elosae Emilio.

    El contrato social un ensaio de *losof#a pol#tica. Bara >ousseau a sociedadenace dun pacto mediante o cal os individuos ceden a le(itimidade do poder a unsoberano $ue precisamente por isto est%s sometido % vontade (eral. As tiran#asnacer%n da perversin dos soberanos $ue en+ana % (ente facndolles crer $ue aori(e da s'a autoridade divia ou sa+rada.

    A primeira, A nova Elosa, una novela epistolar de tema amoroso ecar*cter +los!+co, $ue obtivo un (ito enorme trala s'a publicacin. &s amoresdos prota+onistas son perfectamente naturais, pero a sociedade mstrase contrariaa eles e lvanos a un tr%(ico *nal. A partir deste tema, >ousseau e(pn as s'asideas acerca da sociedade, do matrimonio, da reli(in, da moral, da educacin, etc.

    Emilio una novela de car*cter dotrinalace+a da educacin. Nela opropio escritor, transformado en persona(e, o preceptor dun neno orfo camado

    Emilio, $ue o educa ata o matrimonio. >ousseau considera $ue preciso rebelarsecontra a nefasta in)uencia $ue a sociedade e(erce no desenvolvemento do ome.

    :

  • 7/24/2019 Tema 3-o Sculo Das Luces

    3/5

    5re na bondade innata e natural dos seres umanos, por iso polo $ue considera$ue a educacin debe ter por mestra a mesma natureza. Foi una obra moipolmica, censurada pola !orbona e polo Barlamento de Bar#s. 5on todo, a s'ain)uencia no pensamento peda+(ico posterior foi decisiva.

    Bola presenza do sentimentalismo e a emocin ante a natureza, >ousseaupode ser considerado tamn como un prerrom%ntico.

    ," A novela eropea no s#clo $%III

    &" Drante o Clasicismo e a #poca ilstrada2urante o 5lasicismo e a poca ilustrada, o (nero narrativo apenas ofrece

    en rancia froitos de calidade, se e(ceptuamos una novela psicol(ica de=adame da FaDette e os ori(inais relatos *los*cos de Voltaire do $ue (a tratamos.

    En In.laterrado sculo XVIII consol#dase o m%is moderno dos (nerosliterarios, a novela, $ue alcanza un cultivo, un (ito e una calidade e(traordinaria.

    Al+'ns feitos e(plican este fenmeno & fortalecemento da clase bur+uesa urbana $ue, con medios e tempo paraler, orienta os seus +ustos cara ao entretemento e o didactismo, $ue s pod#aofrecerlle a novela.

    A incorporacin da muller de clase media % lectura, debido ao seu crecentealfabetizacin e ao tempo libre do $ue a+ora dispn. & racionalismo da poca, $ue leva a substitu#r, como materia novelesca,os feitos fabulosos pola vida coti% e pola e(ploracin detallada dos sentimentos.

    & +ran sculo da novela in+lesa in#ciase con d'as obras e(traordinariasobinson CrusoeeAs viaxes de !ulliver"

    De/oe2aniel 2efoe 6G67H6- dedicouse ao comercio e % pol#tica ata $ue, aossesenta anos, sorprendeu coa publicacin de obinson Crusoe, una novelainspirada nun feito real e $ue non se a(ustaba a modelos anteriores.A aventura dun n%ufra+o nuna illa deserta convrtea 2efoe nuna ale+or#ada e(istencia e nuna recreacin do proceso evolutivo $ue sufriu aumanidade a loita contra un mediou ostil< a dedicacin % caza, aa+ricultura e o pastoreo< o culto % divindade< os problemas da convivencia...>obinson personi*ca ao ome moderno enr(ico, independente, capaz desometer a natureza< pero tamn radicalmente solitario, descon*ado e fu(id#oante os seus semellantes.A utilizacin da primeira persoa, a insistencia nos detalles m%is nimios davida coti% e o estilo claro e directo, dotan % narracin dun realismo inslito enobras anteriores, propio (a da novela moderna.

    S0i/tonatan !1ift 676789- foi un ome sin(elo, desconforme coa poca $uelle tocou vivir, $ue defendeu a liberdade pol#tica, reli(iosa e de pensamento,fronte aos abusos de todo tipo de poder.EnAs #iaxes de !ulliverutiliza as aventuras do prota+onista por catro pa#sesima(inarios poboados de ananos, (i+antes e seres infra ou sobreumanos-para facer una amar+a s%tira do noso mundo o pro+reso, a civilizacin, aciencia, a pol#tica, a reli(in...- e para dar una visin profundamentepesimista e escptica da condicin umana

    H

  • 7/24/2019 Tema 3-o Sculo Das Luces

    4/5

    '" A novela prerrom*ntica

    A#nda non ofrecera o Neoclasicismo os seus mellores froitos, cando (a>ousseau e o seu ami+o e disc#pulo !aintBierre daban cabida nas s'as obras aosentimentalismo, % intimidade e % emocin ante a natureza.

    -En rancia

    )osseaeanac$ues >ousseau 676:677J- o escritor $ue m%is in)u#u na evolucindas ideas en Europa.Nas s'as novelas *los*cas Emilioe A nova Elosa, verteu as ideas $ue m%islle preocupaban sobre educacin, reli(in e moral, or+anizacin social, etc.-,as# como as s'as e(periencias e as s'as desventuras sentimentais. A forza dapai(n entre una moza e o seu preceptor, a idealizacin da vida rural e otr%(ico *n da prota+onista, fan de A nova Elosa una das primeirasmanifestacins do Brerromanticismo.

    Saint-1ierre?ernardin de !aintBierre 67H76J68- intentou levar % pr%ctica as ideas de>ousseau, vivindo apartado da civilizacin e empre+%ndose en empresas*lantrpicas $ue fracasaron estrepitosamente.En $ablo e #irxinia67JJ-, o relato dos tr%(icos amores de dous mozos nunae(tica illa do Bac#*co srvelle para Kpoer en evidencia varias +randesverdades, entre outras a de $ue a nosa felicidade consiste en vivir conforme% natureza e % virtudeL. A tenrura dos sentimentos, a bondade natural dospersona(es, o seu desprezo pola vida civilizada e a s'a admiracin polanatureza salva(e dotan a esta novelia dun claro esp#rito prerrom%ntico.

    -2a In.laterrada se+unda metade do sculo XVIII d%se un paso m%is o(nero narrativo convrtese no relato duna aventura interior, na an%lise doscambiantes estados de %nimo da persoa, especialmente da muller, no $ue incumbeao sentimento amoroso.

    & pionero en reducir ao m%(imo a accin e(terna e interesarse polosprocesos an#micos foi

    Samel )icardson 6JM676-, autor de $amela. & tema do ascenso socialduna rapari+a pobre, os consellos pr%cticos para as mozas, a *nalidademoral Bamela subtit'lase ou a virtude recompensada- e certa car+a deerotismo, e(plican o enorme (ito destes relatos. & autor eli(iu en ambas aforma epistolar para poder ofrecer, con m%is naturalidade e senintermediarios, a comple(idade sentimental das s'as prota+onistasfemininas.

    4enr5 ieldin.67G76798- parodia as novelas sentimentais e KfemininasL de>icardson enJosep% Andre&se 'om Jones, relatos KmasculinosL de accin ede aventuras. &s persona(es viven numerosos incidentes ata $ue o destino

    acaba premi%ndoos co descubrimento da s'a ori(e nobre e a unin cunamoza $ue nada ten $ue enve(arlles. & individuo se+ue sendo o centro da

    8

  • 7/24/2019 Tema 3-o Sculo Das Luces

    5/5

    novela, pero a Fieldin+ non lle interesa a s'a evolucin interior, senn asociedade $ue o rodea.

    Larence Sterne676H67J-Este e(cntrico clri+o an+licano, o autor de #ida e opinins do cabaleiro'ristram (%and), un dos libros m%is curiosos da literatura universal. Non una novela tradicional, senn m%is ben una parodia de novela, $ue se vai

    facendo sobre a marca, sen a(ustarse a un plan preconcibido. ai, ademais,un mani*esto desprezo pola cronolo(#a saltos temporais cara atr%s ou cara aadiante-, (o+os tipo+r%*cos p%(inas en ne+ro, cap#tulos en branco,+arabatos $ue reproducen os vaivns da narracin...-, citas en lat#n ou enfrancs, (o+os de palabras, etc. Esta descarada burla da escritura mesmaconverte a !terne nun claro precursor da novela moderna.

    -En Alema6a

    7oan 8ol/.an. 9oete678M6JH:- a m%(ima *+ura da literatura alem%.

    As cuitas do mo*o +ert%er, a s'a primeira novela, converteu a Coete en+u#a do /!turm und 2ran+0.A istoria dun amor imposible $ue acaba en suicidio tia a s'a ori(e nunae(periencia propia, pero Coete soubo pro(ectar nela as in$uedanzas damocidade da s'a poca esa(erado sentimentalismo, an+ustia vital, comuncoa natureza... Iso e(plica o seu enorme (ito o seu repercusin nas modasvestidos, perfumes, abanos, ob(ectos de a+asallo...- e ata nocomportamento dos mozos a novela foi condenada pola I+re(a por$ue a s'apublicacin desencadeou una ola de suicidios-.Coete utilizou a forma epistolar entn en bo+a. Nas cartas a un ami+o,Oerter ofrcenos os se+redos m%is recnditos da s'a alma e a s'a +ra dualevolucin, desde a felicidade inicial % desesperacin e ao suicidio. Bero nontodo son con*dencias amorosas< tamn ai re)e(ins sobre os m%is diversostemas a educacin da infancia e a tiran#a dos pais< a liberdade e i+ualdadedos individuos< o dereito ao amor e % vida< a cr#tica % reli(in e % moraltradicionais, etc.& libro asombra tamn pola s'a lin+ua(e preciso, armonioso, ceo decolorido e de abundantes ima(es.

    9