Tema 10.- O imperio dos Austria.

Monarca Anos de reinado Caracteres

Carlos I 1516-1556 Instaurou a dinastía chamada de

Habsburgo ou de Austria Gobernaron sobre un inmenso Imperio,

formado polas posesións europeas e

polos territorios americanos ⟹ guerras

constantes Filipe II 1556-1598 Foi rei de España pero non

emperador de Alemaña

Filipe III 1598-1621 O Imperio iniciou a súa lenta decadencia.

A crise da economía, o descenso da poboación e as derrotas militares

puxéronlle fin á hexemonía hispánica en Europa

Filipe IV 1621-1665

Carlos II 1665-1700

Trazos básicos do Imperio español

Monarquía formada pola unión de diversos Estados que mantiñan as súas leis e institucións particulares

Carácter común: todos os territorios estaban gobernados polo mesmo rei, auxiliado por diversos consellos

Carecía de continuidade territorial: os dominios españois estaban dispersos. Isto dificultaba a cohesión e as

comunicacións, multiplicaba os problemas e os inimigos

Os reis afrontaron numerosas guerras para: manter a unidade do imperio, conservar a hexemonía política, e

defender e expandir o catolicismo

O centro do imperio era a Coroa de Castela

Carlos I rei de España = Carlos V emperador de Alemaña

1.- O Imperio universal: Carlos I (1516-1556).

1.1.- A formación do imperio de Carlos I.

Herdanzas do seu pai Filipe I de

Habsburgo (o Fermoso)

Países Baixos [17 provincias, incluía os actuais Países Baixos,

Bélxica e Luxemburgo]

Franco Condado

Charolais

Herdanzas da súa nai Xoana I de Castela

(a Tola)

Coroa de Castela

illas Canarias

enclaves no Norte de África (Melilla, Orán…)

territorios conquistados en América

Herdanzas do seu avó Fernando II de

Aragón (o Católico)

Coroa de Aragón: territorios en España + posesións

mediterráneas

Reino de Sardeña

Reino de Sicilia

Reino de Nápoles

Herdanzas do seu avó Maximiliano I de

Habsburgo

Arquiducado de Austria

feudos dos Habsburgo (Sur de Alemaña)

dereitos ao trono do Sacro Imperio Romano Xermánico (SIRX)

Conquistas de Carlos I

Milán

territorios conquistados en América (imperio azteca, inca…)

prazas africanas

1.2.- Os problemas internos: a revolta das Comunidades (1520-1521).

2. Que, de conformidade coas leis e ordenanzas do reino e cos antigos costumes, a Súa Maxestade non lles conceda nin oficio nin beneficio nin mando nin pensión nin carga aos estranxeiros, senón unicamente aos casteláns nados e residentes no reino (...).

5. Que de ningún modo se lles pague aos estranxeiros tipo ningún de suma nos seus reinos (...); que a Súa Maxestade empece por lles atribuír as cargas e mais as pensións dos seus reinos aos casteláns antes de utilizalas con algún outro fin.

a

autor os “comuneiros”: fidalgos, artesáns e comerciantes de varias cidades da Coroa de

Castela sublevados contra a política do rei Carlos I

ano 1520

trata de peticións que os comuneiros dirixen ao rei

b

causas da revolta

das Comunidades

O rei Carlos I concedeu os principais cargos de goberno da Coroa de Castela aos

nobres estranxeiros que viñan con el

O rei Carlos I solicitou ás Cortes un imposto extraordinario para pagar os gastos da

súa elección como emperador alemán

O rei Carlos I gobernaba de forma autoritaria, sen respectar as leis de Castela

lugares as principais cidades da Coroa de Castela: Toledo, Segovia, Ávila, Burgos,

Valladolid, Salamanca…

c demandas dos

comuneiros

que o rei quite os cargos, dignidades e beneficios concedidos aos conselleiros

estranxeiros, e llos dea aos casteláns

impedir a saída de moeda ou metais preciosos da Coroa para outros reinos: os

recursos de Castela hanse de empregar en Castela

d resultado os comuneiros foron derrotados na batalla de Villalar (1521); os seus principais

dirixentes (Padilla, Bravo e Maldonado) morreron axustizados

1.3.-Os conflitos no exterior.

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1525 - 1544

loita pola hexemonía europea

disputas territoriais (Milán, Navarra…)

sucesivas guerras e treguas que non

cambiaron as posicións

Carlos I anexiona Milán

Turcos 1529 - 1541

impedir a expansión do Imperio turco,

que ameazaba a zona do Danubio e do

mar Mediterráneo

conquista de Tunes en 1535

fracaso da conquista de Alxer en 1541

Príncipes

alemáns 1540 - 1555

relixiosas: evitar a propagación da

Reforma protestante de Lutero

políticas: varios príncipes alemáns

apoiaban a Lutero e enfrontábanse á

autoridade do emperador

vitoria de Mühlberg (1547) sobre os

príncipes protestantes alemáns

pero tivo que firmar a Paz de

Augsburgo (1555), que recoñecía a

liberdade relixiosa dos Estados

alemáns ⟹ división de Europa entre

católicos e protestantes ⟹ guerras de

relixión

2.- O Imperio hispánico: Filipe II (1556-1598).

O imperio de Filipe II

territorios

herdados do

seu pai

Carlos I en

Europa

España + as posesións aragonesas no Mediterráneo (Sardeña, Sicilia e Nápoles)

dominios da casa de Borgoña:

Países Baixos

Franco Condado

Charolais

Milanesado

África enclaves na costa mediterránea (Melilla, Orán...)

América Vicerreinado de Nova España (México, Centroamérica e illas do Caribe)

Vicerreinado de Perú (colonias de América do Sur)

territorios

incorporados

durante o

seu reinado

Europa

En 1580 herdou Portugal co seu inmenso imperio ultramarino, que comprendía:

Brasil en América

illas do Atlántico (Azores, Madeira, Cabo Verde...) e colonias nas costas de

África (Angola, Mozambique, Zanzíbar...)

colonias nas costas de Asia (na India, en China...) e no océano Índico (Sri Lanka,

Xava...) e Pacífico (illas Molucas)

Asia as illas Filipinas e outros arquipélagos no Pacífico

América a península de A Florida

A expresión no imperio español nunca se puña o sol fai referencia á complexidade xeográfica do imperio:

posuía territorios estendidos por varios continentes, separados por enormes distancias e caracterizados pola

súa heteroxeneidade (leis e institucións diferentes).

2.2.- A defensa da ortodoxia católica.

Que de aquí en diante ningún dos nosos súbditos e naturais, eclesiásticos e segrares, frades e cregos nin outros algúns non poidan ir nin saír destes Reinos a estudar, ensinar, aprender, estar, residir en universidades ou colexios fóra destes Reinos. (...)

Pragmática de Filipe II. 1559.

Prohibía aos españois saír ao estranxeiro e obrigaba aos residentes no exterior a retornar a España.

Filipe II pretendía evitar a contaminación cultural e ideolóxica coas correntes reformistas, consideradas

heréticas, e impedir a penetración do protestantismo nos reinos hispánicos.

O obxectivo final consistía en defender a ortodoxia católica e manter a unidade relixiosa nos seus reinos.

O número de mouros que se alzaron en Granada multiplicouse e (...) queimaron igrexas, asasinaron sacerdotes e cristiáns vellos (...). A causa é que lles foron retiradas algunhas prebendas [beneficios, dereitos...] que ata hoxe en día lles eran concedidas, é dicir: a lingua e mais a indumentaria mourisca, lavarse en determinados baños, facer diversos tipos de danzas, festas e rituais propios á lei de Mahoma, cousas que a Súa Maxestade decidiu prohibirlles xa que, realmente se ben están bautizados, en canto á fe, son máis mouros aínda que os que viven en África.

Carta do Nuncio Apostólico sobre a insurrección mourisca das Alpuxarras. 1568.

a causas Filipe II prohibiu o uso da lingua, a indumentaria, os costumes, festas e ritos dos mouriscos

b obxectivo Filipe II quería forzar os mouriscos a integrarse realmente na sociedade cristiá

c conflito Comezou nas Alpuxarras (Granada) en 1568 e estendeuse polas zonas limítrofes. Tras 3 anos

de loita as tropas cristiáns derrotaron os mouriscos (1571) ⟹ deportacións masivas

d expulsión A expulsión dos mouriscos por Filipe III, (1609) ⟹ despoboamento de amplas zonas rurais de

Aragón, Valencia e Andalucía, o que repercutiu negativamente na produción agrícola

2.3.- Os conflitos no exterior.

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1556 - 1559 loita pola hexemonía europea vitoria española na batalla de San

Quintín (1557)

Turcos 1571

frear a expansión musulmá polo

Mediterráneo

vitoria da Liga Santa (Papa, Venecia e

España) na batalla naval de Lepanto

(Grecia) en 1571

Inglaterra 1585 - 1604

apoiaba os protestantes (sobre todo

de Flandres)

atacaba a flota española que

comerciaba con América

fracaso do proxecto de invasión de

Inglaterra: o desastre da Armada

Invencible (1588)

Protestantes

de Flandres 1566 - 1609

descontento dos flamengos polos

fortes impostos

conflito relixioso pola extensión do

calvinismo nos Países Baixos

división dos Países Baixos en 2 áreas

(7+10 provincias):

a N calvinista e independente

(Provincias Unidas, hoxe Países

Baixos)

a S católica e fiel ao rei (Países

Baixos do Sur, hoxe Bélxica e

Luxemburgo)

3.- Os “Austrias menores" (século XVII)

Reinado Política interior Política exterior

FILIPE III

1598-1621

goberno mediante validos ou privados (duque

de Lerma

expulsión dos mouriscos (1609)

crise: despoboación, esgotamento económico

política pacifista:

Tregua dos Doce Anos coas Provincias

Unidas (1609-1621)

paz con Francia e Inglaterra

FILIPE IV

1621-1665

a política centralizadora do valido Conde-

Duque de Olivares: o proxecto da Unión de

Armas (1625)

as reaccións: a crise de 1640, a escisión da

monarquía:

a insurrección de Cataluña (1640-1652)

a independencia de Portugal (1640-1665)

sublevacións en Andalucía, Aragón, Sicilia e

Nápoles

intervención na Guerra dos Trinta Anos

(1618-1648)

guerra paralela contra as Provincias Unidas

desde 1621

enfrontamento simultáneo con Francia

desde 1635

derrotas militares e fin da hexemonía

española en Europa

Paz de Westfalia (1648)

Paz dos Pireneos (1659)

CARLOS

II

1665-1700

inestabilidade política: sucesión de rexencias e

validos

decadencia económica e quebra financeira do

Estado

decadencia ante a expansión de Francia:

perda de varias cidades da Flandres

fronteirizas con Francia + o Franco Condado

(1678)

morte sen descendencia de Carlos II ⇒

cambio de dinastía: dos Austria aos Borbón

(1700) ⇒ Guerra de Sucesión

Teña a Vosa Maxestade polo negocio máis importante da súa Monarquía, o facerse Rei de España: quero dicir, Señor, que non se contente a Vosa Maxestade unicamente con ser Rei de Portugal, de Aragón, de Valencia, Conde de Barcelona, senón que traballe e pense con consello maduro e secreto, por reducir estes reinos de que se compón España, ao estilo e leis de Castela sen ningunha diferenza, que se a Vosa Maxestade o consegue, será o Príncipe máis poderoso do mundo.

a autor, ano e

destinatario Conde-duque de Olivares, valido do rei Filipe IV. Memorial redactado en 1624 e dirixido ao rei

b contido

trata sobre a Unión de Armas, proxecto deseñado por Olivares, que tiña dous obxectivos:

establecer en todos os territorios peninsulares as leis de Castela

crear un exército permanente no que participasen todos os reinos da monarquía

este fragmento recolle o primeiro deses obxectivos: Olivares quería reforzar o poder da

monarquía; para iso propón a Filipe IV suprimir as leis particulares de cada Estado e impoñer

neles o modelo legal e administrativo da Coroa de Castela

c razóns

obxectivo xeral: manter a hexemonía española en Europa, no contexto da participación de España

na Guerra dos Trinta Anos(1618-1648)

obxectivo concreto: impoñer a chamada Unión de Armas: proxecto de reparto dos gastos de

mantemento do Imperio entre todos os reinos da monarquía, de acordo coas súas posibilidades

respectivas en canto a número de homes e riquezas

para poder implantar a Unión de Armas era necesario impoñer as leis de Castela nos distintos

territorios da monarquía

d consecuen-

cias

o proxecto centralizador foi rexeitado e provocou a chamada crise de 1640: sublevación

simultánea de varios dos Estados da monarquía: Andalucía, Cataluña e Portugal.

o levantamento de Andalucía foi rapidamente sufocado nese ano (1640)

en Cataluña, as autoridades pedíronlle axuda a Francia, e a insurrección prolongouse desde

1640 ata 1652

Portugal declarouse independente e nomeou un novo rei (Xoán IV). A independencia de

Portugal foi recoñecida por España no ano 1668, durante o reinado de Carlos II

Comunidades

de Castela

Revolta das principais cidades de Castela (Toledo, Segovia, Ávila, Burgos...) contra as

medidas económicas e a política centralizadora do rei Carlos I, desenvolvida entre 1520 e

1521. Rematou coa vitoria das tropas imperiais sobre os comuneiros en Villalar (Valladolid).

Xermanías

Revolta de artesáns e campesiños da Coroa de Aragón, contra os señores e o rei Carlos I,

desenvolvida entre 1521 e 1523. Os axermanados pedían ter acceso aos cargos municipais e

a mellora dos arrendamentos campesiños.

Corrixidor representante do rei nos municipios, que controlaba a xestión municipal.

Inquisición Tribunal eclesiástico encargado de perseguir e castigar os herexes.

Mouriscos

Musulmáns que permaneceron en España tras a conquista do reino de Granada,(1492) e que

foron obrigados a converterse ao cristianismo a partir de 1499. Pero seguían practicando de

forma clandestina a relixión islámica, e conservaban os hábitos, usos e costumes propios da

cultura hispanomusulmá. Foron perseguidos pola Inquisición e expulsados dos reinos

hispánicos entre 1609 e 1624, no reinado de Filipe III.

Validos Un valido ou privado era unha persoa que gozaba da máxima confianza do rei, o cal lle

encargaba o goberno e a administración do reino no seu nome.