SERMOIAK (I) - Euskaltzaindia · horrelakorik ikusi beharko ote zuen beldurrak kezkatzen zuen. Bai...

FRAY MATED DE ZABALA

AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK (I)

18

Edizio kritikoaFr. Luis Villasante Kortabitarte

REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCAlEUSKALTZAINDIABILBAO 1996

AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK (1)

Colecci6n EUSKARAREN LEKUKOAK-18

Bizkaiko Foru Diputaci6n ForalAldundia de Bizkaia

•Kullura Saila

•Departamenlo de Cullura

© REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCAJEUSKALTZAINDIAPlaza Barria, 5 - 48005 BILBO

I.S.B.N.: 84-85479-81-5Legezko Gordailua BI: 2099-96

Maketazioa: R.B.U.

Fotokonposaketa: Ikur, S.ACuevas de Ekain, 3, "1° - 48005 BILBO

Moldiztegia: AG. Rontegui, S.AL.Avda. Ribera de Erandio, 4 - 48950 ERANDIO (Bizkaia)

AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK

I. tomoa

SARRERA .Argitalpenari zenbait ohar .

1. ATALA

IXXXVII

1. Misifioraco sarbidea (J, 1-12)................................. ..... 32. Arimearen balio andiaren ganeco sermoia (B, 203-208.

or.)........................................................................ 153. Jaungoicoaren graciaren ganeco sermoia (B, 209-214. or.) 254. Jaungoicoaren errukia (J, 121-128. or.)....... 355. Jesucristo-c gu erostea (J, 129-141. or.)......................... 45

2. ATALA

1. Yesucristoren Pasifioaren ganeco sermoia (A, 1-18. or.)... 592. Baricu-guren arratsaldeco yazkeraco sermoia (B, 1-11. or.). 833. Baricuguren arratsaldeco eresqueracoa (B, 169-176. or.) 97

3.ATALA

1. Autsen eguneraco sermoia (B, 161-166. or.).................. 1132. Garizumaco domequetaraco icas-bideen aurreco

sartzaierac (B, 113-121. or.). 1193. Garizumaco lenengo domecaraco Penitenciaren ganeco

sermoia (B, 215-219. or.). 129Garizumaco lenengo domecaraco Penitenciarenganeco sermoi bera, papel cintzoago batetic artua (B,220-224. or.) ···· .. ······ .. ···· 135

VII

FRAYMATEO DE ZABALA

4. Garizuma arratsaldeetaco eusquerazco sermoeac.Sartzaierea. (B, 121. or.) 143

5. Pecatuaren ganeco sermoea (B, 122-126. or.).............. 1456. Pecaturaco bidea emotea [eskandaluzko pekatua] (1,

201- 210. or.).......................................................... 1557. Pecatu-bideen ganeco sermoea [arrisku eta okasioak]

(B, 145-152. or.)... 1718. Pecatura barriro biortuten direanen ganeco sermoea

(B, 153-157. or.)..................................................... 1819. Yangoicoagana biurtutea eriotzaco orduraco luzatuten

daveenac (A, 1-10. or.)............................................ 19110. Ce bideti galduten direan pecatariac: pecatari gogor-

tuen ganean (1, 189-199. or.). 201

4.ATALA

1. Eriotzearen ganeco sermoia (B, 127-131. or.).............. 2152. Eriotza osteco, edo Bacocharen Judicioaren ganeco

sermoia (B, 197-202. or.).......................................... 2253. Infernuaren ganeco sermoea (B, 133-138. or.)............. 2354. Infernua (J, 158-171. or.) 2455. Purgatorioco arimeen lenengo sermoia (B, 177-181.

or.)....................................................................... 2596. Purgatorioco arimeen ganeco bigarren sermoia (B,

181-185. or.). 2677. Purgatorioco Arimeen irugarren sermoea (B, 186-191.

or.). 2758. Ceruco gloriaren ganeco sermoea (B, 139-144. or.)...... 2859. Ceruco gloria (A, 1-10. or.) 295

VIII

JUAN MATEO ZABALA AITAREN(1777.1840)

MIXIOETAKO SERMOIAK

SARRERA

1. Aita Zabalaren garaia

Aita Zabala 1777. urtean jaio zen Bilbon eta Zarautzen 1840anhi!. Berak bere abizena batzutan b-kin idazten zuen eta beste batzutan -eta sarriago, segur aski- v-kin.

Bilbok garai hartan 10.000 edo 11.000 biztanle izango zituen1; uri

elebiduna zen. Eta gure Juan Mateoren etxean bai euskaraz eta baierdaraz ere egiten zen. Gurasoak, aita, Bakion eta ama Villaronjaioak zituen. Bai aitak eta bai amak, bi-biek Zabala abizena zuten.

Garai nahasia benetan fraide honi bizitzeko gertatu zitzaiona.Frantziako Iraultza handia eta horren ondorioz han-hemen igarotako nahasmenduak. Baina garai horretan egin zuen bere egitekoagure Zabalak eta bai zintzo eta konplituki egin ere. 1808. urtean, etaBilbon hain zuzen, altxamendu edo matxinada bat gertatu zen frantsesen kontra, eta San Frantzisko komentuko fraideek ere parte hartu zuten. Horren ondorioz, sasi-errege Jose Bonapartek fraideak komentutik atera arazi zituen. Orduan Aita Zabala, Bilbo utzi etahortik eta hemendik ibili (Galizian, etab.), eta azkenean Zarautzenfinkatuko da.

Euskal literatura ez zaigu garai horretan hain antzu agertzen.Hor nunbait ditugu Mogeldarrak, Aiiibarro,J. Bta. Agirre, Gerriko,Astarloa anaiak, aita Bartolome karmeldarra, Ulibarri Okondokoperratzailea, Jose Kruz Etxeberria, etab.

Karlisten lehen gerratea ere ikustea tokatu zitzaion gure AitaZabalari, Zarauzko komentuan bizi zela.

Bilbo, gure idazle honen jaioterria, Euskal Herrian halako salbuespen bat bezala izan zen. Karlisten eta liberalen arteko gerrateanBilbo erabat liberalen aldeko azaldu zen.

1 Ikus Enciclopedia Aufiamendi, «Bilbao», 137 OIT.

IX

FRAY MATEO DE ZABALA

Bere sermoietan, ordea, gure Zabalak ez du sekulan politikaarazorik aipatzen.

Lehendik ere ezaguna genuen Aita Zabala euskal literaturan.Ezaguna batez ere aditzari buruz egin zuen liburuagatik, euskalliteraturaz utzi zuen bibliografi zerrendagatik eta euskarazko alegi etafabulengatik. Baina haren euskal sermoiei buruz ez genekien tutikere. Aita Ruiz de Larrinagak, gure Zabalari eskeini zion monografian, espreski dio berak ez duela haren sermoirik ikusi2

.

Baina gure mendean hor-hemen azaldu dira hiru liburu txukunenkuadernatuak, Zabalaren letra txiki eta ederraz idatziak. Nonazaldu dira liburuok? Bata Bermeoko gure komentuan, beste batJerusalenen -San Salvadoreko gure komentuan- eta bestea, azkenik, Irungo Pasionisten komentuan.

Edukiaz denaz bezan batean, hiru liburu horietan sermoi batzukerrepikatuak daude, baina egilearen beraren hobekuntza batzuekin.

Aipatu ditugun tokietara heldu arte zer-nolako ibilerak eta gorabeherak ezagutu zituzten liburu hauek? Rori ez da jakiten erreza.Uste dudana esango dut. Aita Zabala hil zenean, fraideen exklaustrazioa gertatu zen Zarautzen. Orduan fraide batzuek hartu eta berekin eramango zituzten liburuok beren predikuetarako lagungarriizango zituztelakoan. Liburuok zituztenak, ordea, hor-hemen barreiatu ziren -exklaustrazio garaia zela ez da ahaztu behar-, etaazkenik ifiork ere ez zekien beroien berri. Urte askoren buruan, berriz, esandako tokietan azaldu dira.

Sermoe hauek bizkaieraz daude idatziak denak. Euskararen gordairuan toki bat zor zaiela uste dugu, eta hala Bizkaiko DiputatuNagusi zen Alberto Pradera jaunari beroiek argitaratzeko laguntzaeskatu genion eta bai berak laguntzeko hitza eman ere. Laguntzahoni esker kaleratzen dira, bada, eta hargatik neure eskerrona agertu nahi dut.

2. Aita Zabalaren bizitza

Aita Juan Mateo de Zabala -esan dugun bezala- Bilbon jaioeta San Antongo elizan bataiatua izan zen 1777. urtean. Bere aitaJuan, Bakiokoa zen eta ama Josefa, Areatza edo Villarokoa. Bi-

2 RUIZ DE LARRINAGA (Fr. Juan), El Vasc6filo franciscano R.P.Fr. Juan Mateo deZabala. Estudio Bio-bibliognifico. San Sebastian, 1927, p.12-13; pAOss. Lan hau RIEV-en ereagertu zen. Ikus RIEVVI, 33, 313, 337 orr.

x

AITA JUAN MATEO ZABALAREN SERMOIAK I

-biek, aita eta amak, alegia, Zabala abizena zuten. Gurasoak elebidunak ziren: bai euskera eta bai erdera ere zekitenak, alegia. Etaberdin gure Juan Mateok ere. Honek arreba batzuk ere izan zituen,eta horietako batzuekin gero har-emanak izango ditu eskutitz-bidez.Lehenengo ikasketak etxean eta eskolan egingo zituen, noski.

Oso goiz, dirudienez, gurasoak ohartu ziren seme hark fraideizateko bokazio-aztarnak bazituela, eta latina ikastera jarri zuten. 15urte zituela frantziskotar Ordenako habitua hartzen du eta Nobiziadoa egiten. Non? Ez dakigu. Aita Larrinagak dioenez, Bilbon ezzuen hartu habitua, beste komenturen batean baizik. Apaizgorakoikasketak ere Bilbotik kanpo egin zituen, Kantabriako Probintzi barruko etxe-komentuetan, hots, erderaz egiten zen herrietako komentuetan. Zein herritan, ordea? Ez dakigu. Ordufian? Gasteizen? edoArabako beste komenturen batean? Ez jakin. Dena den, berberakesaten du orduan dorpetu edo atzeratu egin zela euskeraz. 1804.urtean Filosofiako Lektore izendatzen dute. Bonaparte-ren exklaustrazioa dator, ordea. Orduan Bilbotik irten beharra izan zuen.

1803. urtean argitaratzen da Astarloaren euskal apologia3• Astar

loa honek anaia bat zuen fraidea eta Probintziala izatera ere iritsizena, gainera. Gure Zabalak liburu hori irakurri eta euskera hobekiikastera lotzen da sermoi eta aitortza-Ianak hobekiago betetzeko asmoz. 1800. urte inguruan hartzen du apaizgoa eta predikari eta aitorle izateko onespena ematen zaio.

Aita Ruiz de Larrinagak dio 1808. urtean -Bonaparteren exklaustrazioa dela eta- irten zela Aita Zabala Bilbotik.

Badakigu, gainera, bi urte edo gehiago egin zituela Herbon-en(Corufia), hango Mixiolari-kolejioan. Eta han aurkituko du bere bokazioa. Hain zaletu zen etxe horietan egiten zen bizimoduaz, nonBilbora itzultzean, 1814ean, eskatuko du Zarauzko Mixiolari-kolejiora joatea eta hartako baimena lortuko duo Zarautzera joate hori1815ean izan zen. Hemendik aurrera, hil arte, Zarautzen biziko da,bada4

•

Zer ziren «Mixiolari-kolejio» horiek? Frantziskotar komentuak,noski, baina xede berezi bat zutenak, hots, herrietan mixioak ema-

3 ASTARLOA, Pablo de (presbitero), Apologia de la lengua bascongada, 0 ensayo criticofilosofico de su perfeccion y antigiiedad sobre todas las que se conocen: en respuesta a los reparospropuestos en el diccionario geogrtifico historico de Espafla, tomo Il, palabra navarra. Madrid,1803. (Ikus, A. VINSON-en Essai d'une Bibliographie de la Langue Basque, Paris, 1891).

4 Mixiolari-kolejioei buruz, ikus, PARRONDO, Fr. Domingo, OFM., Historia de los Colegio-Seminarios de Misiones de la regular Observancia de N.S.P.S.Francisco existentes en estaPeninsula de Espafla, Madrid 1818.

XI


tea. Eta Zarauzkoak bazuen bere eremu propioa lan hori egiteko:euskal eremua, noski.

Zarauzko kolejio honek Sahagungotik hartu zuen hasiera 1746.urtean, nahiz eta frantziskotar komentu bezala lehenagokoa izan,1610. urtean sortu baitzen, eta 1840ko exklaustrazioaz izan zuen bere azkena. Egia da Restaurazio edo berriztatze-garaian berriz zabaldu zela, baina komentu bezala soilki, ez mixiolari-kolejio bezala.

Dena den, 25 urte, bere bizitzako azken urteak, Zarauzko kolejiohorretan emango ditu Aita Zabalak. Eta han estimu handitan izanzuten. Bi aldiz izendatu zuten Guardian eta behin Bikario. Hil zenean ere Guardian zen.

Obra handiak egin zituen komentua eta eliza hobetzeko. Mixioak ematera ere maiz ateratzen zen, eta beti Bizkaira eta Arabakozenbait herritara. Zergatik? Bizkaieraz egiten zituelako bere sermoiak -hala uste dugu-. Aita Afiibarrok, bizkaitar izanarren, mixioak ematen zituenean, berdin joaten zen Bizkaira, Gipuzkoa edoNafarroara, baina Aita Zabala ez, dirudienez. Kontuan eduki beharda euskalkien mapa, euskalki bakoitzaren hedadura eta mugak zekarzkiena, egin gabe zegoela oraindik. Aita Zabala hil ondoren Bonaparte printzeak egingo du euskalkien mapa famatu hori. Bizkaikoeuskalkia zen, bada, Aita Zabalak menderatzen zuen euskalkia etahorregatik -uste dugu- Bizkaian eta Arabako bazter-herri batzuetan xoilki ematen zituen bere mixioak.

Bi fraide gutienez joaten ziren herri batean mixioak ematera,bertako erretore jaunaren baimena izan ondoren, noski. Eta zenbaitegun irauten zuten mixioek. Aita Afiibarro hil zenean (1830), gureAita Zabalak egin zuen, luze idatziz, haren aipamena Zarauzko komentuko kronikan.

Aita Zabalak mixio asko eman zituen. Bizkaiko herrietan etaArabako zenbaitetan -euskalkiagatik, noski-. Hark mixio emandako herri guztien zerrenda osoa, segur-aski, ez dugu ematerik.

Aita Zelestino Solagurenek dioenez, Aita Zabalak 1817-1818 urteetan honako herri hauetan eman zituen mixioak (Ruiz de Larrinagari pasatu zaizkionak, noski): Zaldibar, Elorrio, Durango, Laudio,Zamudio, Mallabia, Urduliz, Mungia, Gorozika, Munitibar, Mundaka, Plentzia, Busturia, Erefio, Ipazter, Arratzu, Zeberio, Berriatu.Mixio hauetan Aita Manuel Ignacio de Aldekoa izan zuen mixio-emale lagun.

1819-1821 urteetan, berriz: Arrigorriaga, Abadifio, Berriz, Gamiz, Getxo, Lumo, Arrankudiaga, Sondika, Bakio, Ibarrangelu, Mafiari, Muxika, Gernika, Mungia, Bernagoiti, Zaldibar, Leioa, Errigoiti, Dima, Ea. Aita Juan Ignacio Astigarraga, Basaurikoa, zuen

XII

AITAJUAN MATEO ZABALAREN SERMOIAK I

berarekin batean mixio-emale lagun. Euskaraz egiten zen Arabakozenbait herritan ere eman zituen mixioak: Okondo, Baranbio, ...

Mixioak ematera zihoanean poltsikoak liburuskez beteak eramaten zituen. Hartako kantuen letrea zekarzkiten liburuskak ziren, alegia, jendeari partitzeko. Eta liburuskok inprimarazi egiten zituen5

.

Lehen ere exklaustrazioa ikusia zen Aita Zabala eta berriro erehorrelakorik ikusi beharko ote zuen beldurrak kezkatzen zuen. Baina Zarauzko komentuan behintzat, Aita Zabala bizi zen artean ezzen exklaustraziorik ezagutu. Aita Zabala 1840. urtean hil zen. Etahura hil eta bertatik, bai, etorri zen exklaustrazioa.

Mendizabal-en desamortizazio-legea 1836. urtean emana izanzen, baina Gipuzkoan 4-5 urte igaro arte ez zen lege hori indarreanjarri, eta, hain zuzen, bitarte horretan gertatu zen Aita Zabalarenheriotza.

Esan behar da, azkenik, Aita Zabala gorputz osoko fraidea izanzela, guztiz jainkotiarra, otoitz-zale aparta eta bere barne-bizia arduraz zaintzen zuena. Anaia lego izateko gogoaz zegoen Hermano batek -Miguel Antonio Altuna- idatzi zituen komentuko kronikanlerro murritz batzuk berari buruz, eta beroietan hara zer dioen: «EraSabio y Santo.... de poco corner y de poco beber, de poco sueiio ymucha oracion»6.

3. Aita Zabala euskalari

Aita Zabala, herri-mixiolari izateaz gainera, estudio-gizona erebazen, intelektual bat, alegia. Euskera sustraitik ikasi eta aztertuzuena. Herrietan mixioak ematen zebilenean, entzuten zituen hitzakhartu, eta beroien ahoskera zehazki jasotzen zuena.

Adibidez, bada liburu bat argitaragabea eta egile-izenik ez duena, Azkuek «manuscrito de Otsandiano» deituraz bataiatua, eta gaurUrkixo liburutegian dagoena (Donostiako Diputazioan, alegia). 1txura guztien arabera, Juan Mateo de Zabala da beronen egilea.Hala uste dute Azkue berak eta bai Berriotxoa anaiak eta KoldoMitxelenak ere. Ikus Azkueren hiztegiaren hitzaurrean irakurtzenduguna: «La obra que figura con la abreviatura de «ms-Ot» es otrovocabulario anonimo, (debido, creo, al P. Zabala), que me 10 regaloel Sf. Cura de Otsandiano»7. Hitz asko -edo hobeki esan, hitzen

5 Ikus, LEZAMA-LEGUIZAMON-en eranskina Ruiz de Larrinaga-ren monografian, 7980 or.

6 Ikus, RUIZ DE LARRINAGA-ren monografia, 20. or.7 Ikus, AZKUEren-ren hiztegiaren hitzaurrea, XIV.or.

XIII


adiera asko- datoz Azkueren hiztegian laburdura honen azpian.Gaur hiztegi hori Gipuzkoako Diputazioaren Urkixo liburutegiandago (argitaragabe, noski). Hartzen duzu, esate baterako, Azkuerenhiztegian, enda hitza. Lehenik dakarren esanahia hauxe da: «casta,raza», eta bigarrena «(B, ms.Ot) hebra». Honelako aipamenik askotan egiten da Azkueren hiztegi honetan.

H.V.B. (Hermano Valentin de Berriotxoa-k) artikulu koxkor batdu Boletfn de Amigos del Pais-en eta berak ere hiztegi hau Zabalarena dela uste du8

. Eta aburu berekoa da baita Koldo Mitxelena ere:«Mas sobre el manuscrito de Ochandiano»9.

Azkue jaunak 1918. urtean Ofiatin Eusko Ikaskuntzaren lehenbiltzarrean euskal fonetikaz egindako hitzaldian hara zer dioen:«Los autores que mas fenomenos foneticos de esta naturaleza hanmostrado en sus escritos son los vizcainos; tales como los presbiterosMicoleta y Moguel (el mayor) y en especiallos religiosos franciscanos Afiibarro y Zabala, castizos, de lenguaje fluido y seguramentepor su estilo, los mas recomendables de cuantos han cultivado esteviejo dialecto»lO.

Aita Zabalaren obrarik ezagunena honako hau da noski: El verbo regular vascongado del dialecto vizcaino, San Sebastian 1848, Imprenta Baroja; 109 orrialde. Ikusten denez, egilea hil ondoren aterazen; baina hil zenerako, argitara ahal izateko Ordenaren baimenakeskuratuak zituen.

Azkuek txitean-pitean aipatzen du liburu hau Mor/ologia Vasca-n (Ikus obra honen «Indice de autoridades»).

Eguzkitza-tar Jon euskaltzainak artikulu koxkor bat du Euskeraagerkarian: «Zabalak idatzitako adispiakera batzuetaz zerbait», Euskera III (1922), 11. zenbakia (1922), 30-35 or. Euskal aditzaren flexiobatzuez ari da, eta bereziki zu, berez aintzina plural zenak, singularbihurtzetik sortu diren istiluezll .

Esan dugun bezala, Azkue bere Mor/ologia Vasca liburuan, aditzari buruz hitzegitean, maiz ari da gure Aita Zabala eta beronenliburuak aipatzen. Batez ere aipatzen ditu Zabalak aditzari buruzdaukan liburua eta bai beronen alegiak edo fabulak ere, Azkue be-

8 H.Y.B. «El manuscrito de Ochandiano, de la Biblioteca Julio de Urquijo», Boletin deAmigos del Pais, San Sebastian 1962, 80-82 or.

9 MITXELENA, Koldo, Ikus BAP 1962,82-83 or.10 AZKUE, Resurrecci6n Ma de, Fonetica Vasca en Primer Congreso de Estudios Vascos,

Bilbao 1919,478 or.11 Beste lan bat ere badu Eguzkitzak Aita Zabalari buruz, hots: «Zabala Aita ta euskereaz

ko bere lanab, Lenengo Euskalegunetako itzaldiak, Bilbon 1920, 13-30 or.

XIV


rak Parisko Biblioteka Nazionalean 1904 urtean aurkitu zituenakl2.

Zabalaren alegiak aipatu ditugu. Zabalak berak esaten digu gaixorik zegoen aldi batean, beste ezer egiterik ez izaki eta, alegiok idatzi zituela. Alegi edo fabula hauek RIEV-en argitaratu ziren lehenikl3

. Eta geroztik liburu bezala ere azaldu dira behin eta berrizl4.

Euskal bibliografi labur bat ere utzi zuen Aita Zabalak egileizenik gabe, eta halaxe, izenik gabe, argitaratu zuen Bonaparte Printzeak Donostian 1856. urtean: «Noticia de las obras vascongadas quehan salido a luz despues de las que cuenta el P. Larramendi, SanSebastian, imprenta Baroja, 1856 (10 orrialde)15.

Euskaltzaindiko Euskera agerkarian berriz, 1922. urtean, gureZabalaren beste lan bat argitaratzen da, hots, «103 Conjugacionesdel presente perfecto de Indicativo en el dialecto vizcafno 0 Muestrade los 206 presentes de Indicativo que da al vascuence D. PabloPedro de Astarloa, escrita por FT. I.M. de Zavala para Mr. Fl. Uc1use, catedratico de Literatura griega, Secretario de la Facultad deLetras, Caballero de la Legion de honor. En Zarauz, en 17 de Febre-ro de 1829 afios»16. '

12 Azkuek bere hiztegiaren hitzaurrean dioenez, Antoine d'Abbadie-ren erregalu gisa joanziren alegiok Pariseko liburutegi horretara. Ikus hiztegiaren hitzaurrea, XIV or.

13 Ikus RIEV 1,90-98, 529-543; Ill, 27-40 orr.14 Klasikoak sortan agertu ziren Anjel Zelaietaren ardurapean, Labayru Ikastegia, Bilbo;

inprimatzailea Itxaropena, Zarautz. Ez du urterik jartzen. Sorta berriari sarrera emanez KoldoMitxelenaren hitzaurre luze bat dakar 9-19 orrialdeetan. Mitxelenak sarrera honetan ez duZabalaren aipurik egiten. Anjel Zelaietak, ordea, bai, Ikus 21-28 or. Alegion jatorriaz eta iturriez mintzo da Zelaieta orrialde hauetan. Alegion iturriez denaz bezanbatean, Juan AntonioMogel aipatzen du Zelaietak (ikus 23. or.). Ikus baita ere KORTAZAR, Jon, «l,Fabulas ineditasde Juan Antonio Moguel?» FLV 1980, 253-277 or. Ikus, baita ere, «Zabala-tar Matai», EuskoAlegiak, Euskaltzaleak, Donostia 1934.

15 Aita Larramendik bere garaian eman zigun euskalliburuen zerrenda osatu edo gaurkotunahirik, geroztik eta bere egunera arte irtendakoen berri ematen digu hemen Aita Zabalak;baina, jakina, bera hil ondoren, 1856 urtean, alegia, agertu zen lan hau Bonaparte Printzeariesker. Noticia delako honetan Aita Zabalak esaten digu berak ez duela liburuen kritikarikegingo, liburuok kritika ona merezi dutenean baizik. Orain, bada, Devociozco vicitzaraco sarrera, San Francisco Salesec aterea eta Aita Frai Jose Cruz Echeverria-k euskeratua 1821. urteanagertu zen Tolosan.

Aita Jose Cruz Etxeberria hau Zarauzko Mixiolaria zen; Aita Zabala bizi zen komentuberekoa, beraz. Eta Zabalaren katalogo honetan Jose Cruz Etxeberriaren liburu hau etorribadator, baina ez dio bat ere kritikarik egiten, eta berak egin digun abisuaren arabera, badakiguhorrek zer esan nahi duen: Zabalaren ustez liburu honek ez duela kritika onik merezi, erderakada gehiegi sartzen dituelako etab., seguraski. Aita Aiiibarroren liburuei, berriz, laudoriozkokritika egiten die. Baina Aita Etxeberriak bazekien Zabalaren iritzi-aburuen berri eta, agian,aldezaurretik erantzunez bezala, hitzaurrean hauxe esaten dio irakurleari: «Utci bada aurqueriai. Eta beguiratu sustanciari». Iracurtzalliari advertencia labur; p.6. Tolosan, Don Francisco dela Lama-ren echean, 1821. urtean.

Hitzen kontu horiek haurkeriak ziren Etxeberriarentzat; Zabalarentzat, berriz, ez.16 Euskera (1922), 36-64 or.

xv


Tituluan bertan esaten denez, lan hau Lecluse-rentzat prestatuzuen Aita Zabalak.

Aita Zabalaren beste idazki bat orain arte Zarauzko komentukoartxiboan sekula argitaratu gabe dagoena, honako hau da: Correcciones a la obra Urteco domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac,ceinzubetan azalduten dan Erromaco Catecismua...Lenengo liburua;Bilbon, Eusebio Larumbe, 1816. Bigarren liburua, Bilbon baita ere,handik bi urtetara irten zen17

•

Aita AstarIoa hau frantziskotarra zen eta Kantabria Probintziako frantziskotarren Probintziala izatera heldu zen. Abizen berekoeuskal apologistaren anaia, gainera. Aita Zabalak haren liburuariegiten dizkion zuzenketak purismo aldetik eginak dira batez ere, etaneurri batean aditzaren erabileragatik ere bai.

4. Aita Zabalaren eskutitzak

Eta honenbestez pasa gaitezen beste sail edo arIo batera, hots,eskutitzen sailera, prediku eta mixioen saila azkenerako uzten dugula. Aita Zabalaren eskutitzak -guk ezagutzen ditugunak, noskihonela sailkatuko ditugu:

a) Familia artekoei egin zizkienakb) Fl. Lecluse-rekin Zabalak izan zituen har-emanakc) Mendizabal Tolosako inprimatzaileari egin zionad) Jose PauIo de UIfbarri y Galfndez-i egindakoa.

a) Familia artekoekin izan zituen har-emanak Luis de LezamaLeguizamon jaunari eskerrak ezagutzen ditugu. Jaun honek bazuenahaidego edo senidetasun hurbila Aita Zabalaren familiaz, eta hala,berri asko jakin izan ditugu beragandik. Aita Ruiz de Larrfnagak,eraskin gisa sartu ditu eskutitz horiek Aita Zabalari eskaini zionmonografian. Eskutitzok erderaz daude denak, bai etxekoenak etabai Aita Zabalarenak, baina honek hor-hemen sartzen ditu euskalesaerak eta bai esaldiak ere. Gu ipi-apa guztietara ez gara hedatuko,noski. Pixka bat gainetik eta gaingiroki ukituko dugu gaia.

Bere aitari -Juan de Zavala- idazten dio Zarauztik urriko28an, 1827. urtean, eta esaten dio esklaustrazio-zurrumurruak entzuten direla. Eta gaineratzen du: Espero dut Jainkoak sekularizaziotikgordeko nauela, eta gaur dela 34 urte hartu nuen bizibidean hilkonaizela.

17 Ikus VINSON, Essai d'une Bibliographie de la langue basque, nO 183. Liburu hau AitaPedro Astarloarena da, noski.

XVI


Bere arrebari idazten dio Zarauztik 1822ko abenduaren 8an, komentuko Bikario izendatu dutela jakinaraziz.

Eta arreba honi beroni 1822ko azaroaren 7an exklaustrazioa etorriko ote den beldur eta zurrumurruak agertzen dizkio, eta bera,bere anaia fraideak doazen bide beretik joango dela jakinaraztendio. Jainkoak daki -esaten du- zer komeni zaigun. Esaten dio,baita ere, Arantzazuko komentuaren zati bati su eman diotela Konstituzioaren aldekoek eta fraideek Ofiatiko Bidaurretara jetxi beharra izan dutela.

Abenduko 8an berriz ere idazten dio arreba honi Aita Emaldiaren eskutitz bat bidaliz. Eta hauxe gaineratzen du: Aita hau Forukokomentua kendu zenean Arantzazuko komentura bidali zuten, baina hango fraideak Bidaurretan daude eta han lekurik ez izanez, honera etorri da -Zarautzera, noski-.

Abenduaren 16an idazten dio berriz ere: erabakia dago jadanik450 auzotar ez dituzten herrietako komentuak kentzea. Gure herrihonek -Zarautzek- ez ditu horrenbeste. Ez dut ahaztuko zuk zeureetan ematen didazun aholkua: Jainkoak, alegia, gure onerako zuzentzen dituela gertaera guztiak. Dena den, azkenean bukatzen du:Jainkoak eman diezaizkigula Gabon asko, aurtengoak baino zoriontsuagoak.

1826ko abuztuaren 24ean idazten dio aitari Guardian izendatudutela esanez. Eta izan ere, berehala hasten da hobekuntza-obrakegiten, bai elizan eta bai komentuan ere. Santuen imajinak Bilbotikekararazi zituen.

Hunkigarriak dira, baita ere, ama hil zitzaionean idatzi zituenlerroak (1826).

Bergarako besarkadaren ondoren (1839) berriz idazten dio aitari, gerragatik ez baitzuen idazterik izan. Bigarren aldiz Guardianizendatu dutela jakin arazten dio. Baita ere, Getaritik Gobernadoreaetorri zaiela zera esatera: Beldurrik ez izateko, alegia.

1840an esaten du Getarira preso bezala eramana izan dela, Zarauzko herria zergak ordaintzeke dagoelako.

1831ko otsailaren 17ko eskutitz batean Juan Manuel Sagarminagak zera idazten dio: entzuna duela bera -Aita Zabala, alegiahiztegi baten egile dela. Aita Zabalak erantzuten dio berak ez duelahiztegirik egin; aditz-jokatzeaz, ordea, bai, baduela eginik, edo iabukaturik, lan bat. Lan hau 1840. urtean bukatu zuen. Eta hain zuzen, urte horretan hi! zen Aita Zabala.

b) Fl. Lecluse-rekin Zabalak izan zituen harremanak.

1. Leclusek Aita Zabalari (1830, urriak 5). Euskal aditza buruhauskarri bat dela esaten dio, eta laguntza-eske Aita honengana jo-

XVII


tzen dUo Oraingoz indikatiboko presente eta perfektoa soilik eskatzen dio. Eskatzen dio, bada, aipatutako denboren formak idazkizbidaltzeko. Baita ere eskatzen dio seme galduaren parabola hiru dialektotan (B, G eta L, alegia). Inglesek nahi omen dituzte.- Geroeskutitz berean Larramendiri buruz ari da. Larramendik bere hiztegian ez du jartzen -eta behar zuen jarri- zein aditzek galdegitenduten naiz, eta zeinek dut. Ezta ere ez du jartzen hitzen bukaerako anoiz den artikulua eta noiz hitzaren beraren zatia. Dut laguntzaileaaditz iragankorretan soilki jartzen dela eta eraman dezakeela osagarri bat zuzena eta beste bat zeharkakoa, etab.

2. Aita Zabalak Lecluse-ri (1830, abenduak 5). Labur bilduz, esaten dio eskatzen duena -aditzari buruz- ez dela lan makala, bainahalere, berari atsegin ematearren, saiatuko dela eskabideari erantzuten. Eskerrak ematen dizkio Plauto Poligloto-ren bi ale erregalatudizkiolako, etab.

3. Lecluse-k Aita Zabalari (1830, abenduak 12). Berriz ere argieske Aita Zabalarengana jotzen duo Aditzari buruz, etab. duda-muda batzuk agertzen dizkio. Leizarragaren aditzaz ere mintzo da.

4. Lecluse-k Aita Zabalari (1831, irailak 17). Bere atrebentziagatik barkazioa eskatuz, Lecluse-k bidaltzen dio -ez eskutitz honetan,honekin batera baizik- Mendiko hitzaldiaren itzulpena, oker daudenak zuzentzeko eskatuz. Euskal aditzaren adizkiak ere eskatzendizkio. Euskal ortografiari buruz berak dituen ikuspuntuak ere bidaltzen dizkiola jakin arazten dio. Egiten dituen hutsak zuzentzekoetab. eskatzen dio.

Ikusten denez, Lecluse irakasleak estimu handitan zituen AitaZabalak egiten zizkion aholkuak, zuzenketak, etab. euskerari buruzko gauzetan.

c) Mendizabal Tolosako inprimatzaileari egindakoak.Mendizabal hau Tolosako Lopez Mendizabal euskal editore fa

matuaren arbaso da, noski. Harremanetan zegoen Lecluse-Zabalarekin -eskutitzetatik ikusten denez-, Frantzialdeko editore etaabarrekin. Bitartekotzat hartzen dute, alegia, Mendizabal hau, baiZabalak eta bai Leclusek, liburuak, etab. elkarri bidaltzeko.

Leclusek Mendizabali egindako bi eskutitz datoz Ruiz de Larrinagak dakarren eraskinean, eta horiek zer ikusi dute Aita Zabalarekin, noski, baina zuzenean Mendizabalek Aita Zabalari edo honekhari egindakorik ez dakar.

d) Aita Zabalak Ulibarri Galindez-i egion zion eskutitza.Jose Paulo de Ulibarri eta Galindez (1775-1847), arabarra zen,

Okondon (Oquendo) jaioa eta Abandon, «Bilbo Uriyaren alboan»perratzaile bezala lan egiten zuena. Euskaltzale sutsua zen. Euskal

XVIII

~-


gauzetan nabarmentzen zirenei eskutitzak zuzentzen zizkien; eta baiidazten eta bai hartzen zituenak ere, berak Gutunliburua deitzenzuen liburuan kopiatzen zituen. Gaur Gutunliburua Donostiako Diputazioan dago, Urkixo liburutegian. Gutun liburu honen faksimilgisako argitalpena egin zuen Arabako Diputazioak Ulibarri Galindezen bigarren mendeburua ospatzeanl8

.

Hemen dator, bada, Ulibarrik Aita Zabalari egindako eskutitzaeta bai honek hari erantzunez e~in ziona ere. Bai bata eta bai besteaere euskaraz daude. Ulibarrik1 eskatzen dio, bada, Aita ZabalariBizkaiko Fueroa euskaraz jar dezan; eta hori guti balitz, euskal gramatika bat eta bi hiztegi idatz ditzan. Aita Zabalak hauxe erantzutendio:

«i.,Cer: burua galanto ausi liburuac eguin ecinic, urtu orreec arguitara ateraceco, or, ogueta amar, edo berroguei milIa errial, taguero saguac, cedenac, ta autsac yateco; edo dendeetan euracaz tabacoa edo piperra salduteco? Ezcagoz orren zoroac! eztakit nic cetaraco naucan Iangoicoak; baya orain beintzat eztarabilt alango amesic20

.

5. Aita Zabalaren Mixioetako sennoiak

Zerbait bitxi da Aita Zabalaren sermoe-liburuekin gertatu dena.Zarauzko frantsizkotarren komentuko artxiboan Aita Zabalarenhainbat gauza direlarik, haren mixio-sermoiei buruz ez da fitsik.

Aita Ruiz de Larrfnagak 1927. urtean argitaratutako bere monografian aitortzen du berak ez duela ikusi Aita Zabalaren sermoirik,ez Zarauzko artxiboan eta ez hango bibliotekan ere21

.

Egia da, bestalde, Aita Larrfnagak berak dakarrela Anaia Migue1Ant6n de Altunak Aita Zabalari buruz etxeko kronikan idatzi zuenberri laburra. Eta bertan, beste gauzen artean, hauxe dio: «Compusomuchos sermones».

18 Reproducci6n facsfmil del «Cutun liburuQ» de Jose Paulo de Ulibarri y Galfndez, 1975.19 Ulibarri y Galfndez, 1975.20 Ulibarri Galindez-i buruz ikus «Disertaci6n del P. Aquesolo sobre la figura de Ulibarri»,

Euskera (1971), 35-48 or. Ikus baita ere Okondon egin zitzaion omenaldian irakurri zirenak,hots, Lino AKESOLO: «Jose Paulo de Ulibarri Galindez (1775-1847). Actualidad de su obra»;M.B. ALTZOLA GEREDIAGA: «Ulibarriren idazti-lanen ganean hitz batzuk»; E.KNORR:«Ulibarri eta Okondo»; Federiko BARRENENGOA: «El euskera de la tierra de Ayala». Ikusdenak Euskera (1976), 167. eta hurrengo orrialdeetan.

21 RUIZ DE LARRINAGA, op. cit., 40. or.

XIX


Berri labur hau, ordea, ez da Aita Zabala hil zenean idatzia, urteasko geroago idatzia baizik. Edozein modutan ere, Zabalaren sermoiidatziei buruz zerbait zekien hark.

Sermoi idatzi hauekin gertatu dena ulertzeko, kontuan eduki behar dira, nik uste, urte haietako gertaerak. Aita Zabala hil zen urteberean esklaustrazioa gertatzen da Gipuzkoan (beste probintzietanlehenago gertatua zen).

Fraide exklaustratu haiek, ordea, apaiz bezala bizi zitezkeen. Etabatek baino gehiagok, bere apaiz-lanetarako mesedegarri izango zituelakoan, hartu eta berakin eramango zituen sermoiok. (Hala ustedugu).

Horrela sakabanatu ziren Aita Zabalaren sermoiak. Urte askoren buruan, ordea, -gure mendean, alegia-, Aita Zabalaren hirusermoi-liburu eskuz idatziak hor-hemen azaldu dira: bat Bermeokofrantziskotarren komentuan, beste bat lrungo Pasionistetan, eta bestea non eta Jerusalemen (hango San Salvador izeneko komentuan).

Jerusalemgoa, Aita Solagurenek uste du Aita Gerekak (1846-1912) eramango zuela, eta gero, handik bueltatu zenean, oharkabezedo, han utzi22•

lrungo Pasionistetan zegoena Lemoako apaiz batek mezaberrikoerregalu bezala eman omen zion Pasionista bate3

.

Liburu horietatik zaharrena Bermeokoa da, eta data hau dakar:1816. lrungoa, berriz, 1822-33 alderakoa. Jerusalemgoak ez du datarik. geroagokoa, itxuren arabera24

.

Guzti hau esplikatzeko, gure ustez, kontuan eduki behar da zergertatu zen Aita Zabalaren heriotza-inguruan: fraideen esklaustrazioa Gipuzkoan. Espainiako beste lekuetan lehenago gertatu zen;Gipuzkoan pixka bat atzeratu zen, baina azkenean honera ere helduzen.

Fraide esklaustratu horiek apaiz bezala bizi zitezkeen, ordea, etaliburu horiek beren predikuetarako mesede egingo zietela pentsatuz, hartu eta berekin eraman zituzten. Horrela sakabanatu ziren etagero inork ere ez zekien non zeuden; baina azkenean, liburu horiekzeuzkatenak hil zirenean edo, pixkaka hor-hemen azaldu dira. Horigure mendean gertatu da.

Zein da, ordea, liburu hauen edukina?

22 Aita Solagurenek eskutitz batean Villasanteri adierazia.23 Ikus L. VILLASANTE, Historia de la Literatura Vasca, bigarren agerraldia, 1979, 43

orrialdeko nota batean.24 Hiru liburu horietaz gainera, badira Arantzazuko bibliotekan Aita Zabalaren sermoi sol

teak.

xx


Mixioetan, eta bereziki Garizuman, predikatzen ziren gaiak.Adibidez, azken egiak: Heriotza, Judizioa, Infernua, Zerua, Purgatorioko arimen sermoia, Penitentzia, Erospena, Grazia, Arimaren balioa, Jainkoaren errukia, Garizumako domekatarako sermoiak, Misiorako sarbidea, Aitortza, Jainkoaren Aginduak, zer egin bear denonean irauteko, hots, hartutako gogo onean irauteko. Garizumakodomeka-arratsaldeetarako sermoien gaiak: Bekatua, Heriotza, Judizioa, Infernua, Zeruko gloria, Bekatu-bideak, Birreroriak, Arimarenbalioa~ Jaungoikoaren grazia, Purgatorioko arimen sermoia, Barikuguren arratsalderakoa, etab.

Fedearen gordailuko egiak aldatu ezinak dira, noski; beti bat dirautenak dira, alegia. Baina mende eta tokien arabera lehentasunaematen zaio bati besteari baino areago, misterioaren alderdi bat sakon daiteke bestea baino areago, etab. Horrekin zer ikusi handia du,baita ere, fededunaren adinak, kulturak, etab.

Gure mixiolariak bazekien, noski, zer gizaki-mota zuen entzule,eta hauen adin eta irizpide eta premietara egokitutako sermoiak egiten zituen. Beraz, euskaldun xaloak, fededun bai, baina askotan pixka bat nagi eta ezjakin zirenak, horietxek nahi ditu argitu, bizkortueta kristautasunean sendotu.

Batzuetan badaki deskribapen oso biziak egiten, mozkorkeriazmintzo denean, esate baterako,

Baina Aita Zabalarengan adimen edo buruak agintzen duo Entzuleei dotrina zuzena nahi die irakatsi; egiak, alegia, argi dezalagizonaren bizia. Ez da saihesbideetan galtzen, xedera doa zuzen.

Joan mendeko hasieran Bizkaia nolakoa zen jakiteko, batez ereherri txikietan, ez dira ispilu txarra Aita Zabalaren sermoiak. Berakmaite du herri hau, baina ez dago itsuturik akatsak ez ikusteko, etanahi dio lagundu eta bide zuzenera ekarri.

Sermoion dataz, eta beste.

Aita Zabalaren beraren iskribuetan agertzen da sermoe batzuendata: 1816, 1822, 1825, 1833, etab. Beste sermoi askotan ez da datarikageri; baina inguru horretan eginak dira guztiak. Denbora nahasiakziren politika eta ideologia berrien eraginagatik; Aita Zabalak, ordea, ez dut uste politika egoeraz fitsik esaten duenik. Betiko kristaudotrina eta morala azaltzera mugatzen da.

Aita Zabalaren mixio-sermoiak argitaratzea, hori da, bada, gurexede eta helburua. Merezi dutela uste baitugu. Euskal gordailua ezda ugariegia, eta izkribu hauek, lehen ere galdu-gordean egon direnak, berriz ere -eta agian betiko- gal ez daitezen, nahi dituguargitara eman eta euskal irakurlearen eskuetan jarri. Beroien barne-

XXI


ikerketa egitea, etab., irakurlearen esku uzten dugula, halere. Gurezeregina, beraz, hauxe da: izkribu hauek argitara eman eta irakurlearen eskuetan jartzea.

6. Aita Zabaleren euskara

Aita Zabala bizi zen garaian euskal baratza ez zen guztiz antzua.Baziren, alegia, gramatikalari, apologista eta idazle batzuk; eta esanbeharrik ez dago: Zabalak liburu horiek irakurtzen zituen eta beroiei buruz bere iritzi propioa moldatua zuen. Zabala bera dugu bizkaieraren aditza lehen aldiz osorik bere adizki eta aldi guztiekineman ziguna, eta bai Larramendiren ondoren atera ziren euskalliburuen zerrenda osatu zuena ere, bi liburuok -aditzarena eta euskalbibliografiarena- bera hil ondoren agertu baziren ere.

Garai hartan euskara batuko bidearen ametsik ez zuen inork egiten eta praktikan euskal idazleak bere inguruko euskera-modua segitzen zuen, hots, euskalkia. Hala egingo du Aita Zabalak ere. Bizkaiko euskalkia erabiliko du bere sermoietan eta euskalki horimintzo den tokietan xoilki egingo ditu bere sermoiak. Baina mugahau denek, dirudienez, ez zuten gordetzen. Aita Afiibarrok, esatebaterako, ez zuen eragozpenik izaten mintzoz bizkaitar ez ziren herrietan ere mixioak emateko; Zabalak, aldiz, bai, dirudienez.

Bizkaiera zen, bada, berak arret'az ikasia eta menderatua zueneuskalkia, eta berau hartu zuen lanabes-gisa bere mixio-sermoietarako. Eta hainbesteraino da hori egia, non, mixioak emateko Bizkaiaeta Araba-aldean euskaldun ziren herriak xoilki hartu zituen mixioak emateko eremu bezala.

Nondik hartua eta ikasia zuen Zabalak bere euskara? Mintzairabizitik aurrena -etxetik, kaletik-, eta liburuetatik gero. Familiaelebidun batean jaio eta hazia zen. Aurki konturatu zen apaizakElizan bete behar dituen zereginak betetzeko, behar zuela euskaraerrotikan ikasi, eta horretarako, eskumenean zeuzkan liburuak erabili zituen.

Bizkaieraz zein liburu zeuden orduan argitaratuak? Frai BartolomeSanta Teresa karmeldarrarenak25 eta Fr. Pedro Astarloa frantziskotarrarena26

. Astarloa hau beste Astarloa apologistaren anaia zen,

25 Prai Bartolome Santa Teresaren obrak: Euscal Errijetaco olgueeta ta dantzeen neurrizkogatz-ozpinduba, Pamplona, 1816; Jaungoicuaren Amar aguindubeetaco Ielengo bosten icasiquizunac, Pamplona, 1816 (Hiru tomo dira).

26 Aita Astarloaren obra: Urteco Domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac, ceinzubetanazalduten dan Erromaco Catecismua. Bilbao 1816-1818 (Bi liburu dira).

XXII


frantziskotar fraidea eta Kantabria Probintziako Probintziala ereizan zena.

Hauek baino lehenagokoak ditugu Juan Antonio Mogel-en27 etaharen iloba Juan Joseren28 liburuak ere.

Beraz, bizkaiera literarioaren guraso edo aitaponteko bezala aipa ditzakegu -lehenagoko batzuk aipatu gabe29

- honako autorehauek: Mogeldarrak, Afiibarro, Aita Prai Bartolome karmeldarra,Astarloa frantziskotarra eta bai gure Zabala bera ere, baina honenidazkiek ez dute gaur arte argia ikusi.

Aita Zabalaren sermoien egiturari begiratuz, trinko eta arduraztajutuak daudela esan behar, bai hizkuntza aldetik eta bai mamiarenaldetik ere. Euskalkia zen orduan idazlearen bidea. Iparraldean lapurtera; Hegoaldean, berriz, gipuzkera eta geroago bizkaiera erebai, esan dugunetik agiri denez.

Gure egunotan zabaldu da euskara batua, idatzizko arrunta bezala erabiltzeko, euskalkien gainetik (hauek erabat baztertu gabe).Baina problematika hau berria da, eta Aita Zabalak ez zuen batereezagutu.

Euskal apologistek euskara goratzeko erabiltzen zituzten ahoberokeriak gure Zabalak ez zituen gehiegi maite. Ikus, adibidez, Lecluse-ri egiten dion karta baten zatitxo hau: «no he visto la obra delAbad de Iharce y no puedo asegurar he podido hacerme cargo de susaciertos 0 desaciertos, pero su prospecto, que le tengo, no me satisfizo, y me parecio que podrfamos tener en el no un segundo Astarloa,sino un nuevo Sorreguieta, falto de 10 que en los talentos del hombrellamamos juicio (yes aquel peso con que damos a cada razon supropio merito) 0 peso con que graduamos el merito de las razones ydamos a cada una su propio lugar»3o.

27 Juan Antonio MOGEL, Confesio ta Comunioco Sacramentuen ganean Eracasteac. Pamplona, 1800 (Gipuzkeraz); Confesino ona. Vitorijan, 1803 (Bizkaieraz); El doctor Peru Abarca,catedratico de la lengua vascongada en la Universidad de Basarte 0 Dialogo entre un rUsticosolitario bascongado y un barbero callejero llamado Maisu Juan. Durango, 188l.

28 Juan Jose MOGEL, Baserritar nequezaleentzaco escolia, Bilbao, 1816. Egunoroco lan onta erregubac meza santuba ondo enzuteco, confesino eta comuninoya biar dan leguez eguitecoprestaera eta zuzenbidiak. Bilbao, 1820.

29 MICOLETA, Rafael, Modo breve de aprender la lengua vizcafna. (Micoleta XVII. mendekoa da, baina haren liburua 1880ra arte ez zen argitaratu eta orduan ere Bartzelonako errebista batean. Bizkaiera da berak irakasten duen euskara).

30 Ikus RUIZ DE LARRINAGA, op.cit., 67. or.

XXIII


Hitz batean esanik, Aita Zabalak mixioak emateko bizkaieraerabiltzen zuen beti. Hauxe zuen sustraitik ikasia eta menderatua,eta hain urrun eraman zuen hori, non beste euskalkirik erabiltzenzen lekuetan ez baitzuen mixiorik ematen. Egia da euskalkien mapaegin gabe zegoela orduan. Hau lehenbiziko aldiz L.L. BonapartePrintzeak egin zuen gure Zabala hil eta gero, baina zer euskara-modu egiten zen toki batean eta bestean, handizka bederen, bazekiten gure mixiolariek, eta guk dakigunez -Aita Afiibarrok ez bezala-, gure Juan Mateok Bizkaiko herrietan eta euskaraz egiten zenArabako batzuetan xoilki ematen zituen mixioak.

Bestalde, badakigu J.A. Mogelek adiskidetasun mina izan zuelaZarauzko kolejio edo komentuko fraide mixiolari batzuekin31 etaZarauzko komentuan egon zela gorderik Mogelen Peru Abarca ariketa 1881. urtean argitaratu zen arte32•

El verba regular vascangada del dialecta vizcaina bere libururariipini zion bibliografian 30etik gora liburu aipatzen ditu, bai Hegoaldeko eta bai Iparraldekoak ere33

. Ongi jantzia genuen, bada, AitaZabala euskal gauzetan.

Guk orain lehen aldiz argitaratzen ditugun mixio-sermoiak idazki gotorrak dira, ongi taxutuak eta egituratuak, bai azalez eta baimamiz. Ezpairik gabe, euskararen lekukoen artean egotea merezidutela iruditzen zaigu. .

Euskalkian daudela eta ez euskara batuan? Bai, hala da, eta ezinizan zitekeen bestela. Eta euskara batuari deus kendu gabe, euskalkiak ere hor daude eta berauentzat gero ere leku bat izango delauste dugu. Euskararen iturri eta lekuko diren idazkiak behar dituguberreskuratu, bildu eta ezagutzera eman. Hizkuntza batek behar dubere gordailua zaindu.

Labur, Aita Juan Mateo Zabalaren sermoi hauek mamiz eta azalez ongi landuak diren idazkiak ditugu, eta bestalde, -gizonen lanekin beti gertatzen den bezala- beren garaiko eta tokiko seinale etazantzuak dituztela, aitortu behar.

31 Ikus L. VILLASANTE, «El Padre Palacios (1727-1804). Estampa de un gran Misionerode nuestro siglo XVIII», Scriptorium Victoriense, 1961,7-101 or.

32 Nola eta noren bidez joan zen Zarautzera Peru Abarca, ikus VILLASANTE, Historia dela Literatura Vasca, 2a ed., 1979; nO 315.

33 Ikus RUIZ DE LARRINAGA, op.cit., p. 22-23.

XXIV


7. Gure argitalpena

Gure asmoa da, bada, egilearen testua ahalik eta zehatzen ematea, baita ortografia bera ere errespetatuz.

Eskerrak eman beharrean gara Bizkaiko Diputazio eta beronetan Kultura Sailburu den Tomas Uribeetxebarria jaun agurgarriarieta lan hau aurrera eramaten modu batera edo bestera lagundu diguten guztiei, eta bereziki Aita Jose Luis Zurutuza, Itziar Rekalde,Luis Arozena, Joan Barrena eta Aita Zabalaren bizitzako xehetasunbatzuk jakinarazi dizkigun Aita Zelestino Solaguren-i.

xxv

ARGITALPENARI ZENBAIT OHAR

1. Aita Juan Mateo Zabalak hiru sermoi liburu idatzi zituen: Bermeokoa (B), Jerusalemgoa (J) eta lrungoa (liburu bakoitza nondikdatorren adierazten dugu era horretara). Aita Zabala Zarauzko komentuan goardian eta bikario bezala bizi izan zen bitartean, berelehengo sermoiak eraberritu eta oso txukun idatzi zituen berriro.Sermoi hauexek jasotzen dira lrungo liburuan. Beste bi liburuetan,berriz, sermoiak beren lehen edo bigarren idazkeran azaltzen dira,orrialde ertzetan ohar ugari dituztela. Arantzazuko (A) artxiboanbadira Zabalaren beste sermoi batzuk ere.

2. Orrialdeen ertzetako oharrak testu barruan sartzen dira argitalpen honetan, bakoitza bere lekuan eta parentesi artean. Zenbaitalditan, zalantzak izan dira ohar horiek non ezarri.

3. Zabalaren sermoietan hitz asko agertzen dira azpian puntutxoak dituztela. Era horretan, esanahi berdineko hitz ezberdinakematen ditu edo erabil daitezkeen gramatikazko beste era batzuk:«intencifio» (edo «asmu»), «bailitzan legue-che» (edo «balitz leguez»)... Argitalpen honetan ez dira, noski, jasotzen puntutxoen zehaztasun horiek, orrialde ertzetan beroriei dagozkien oharrak ez badatoz behintzat.

4. Lehenengo bi liburuetako puntuaketa nahiko nahasia da eta ezbeti era berdinekoa. Argitalpen honetan, irakurketa errazteko, zenbait zeinu sartzen dira behar-beharrezko edo komenigarri direla usteden tokietan, komak normalean. Beste zenbait aldiz, gaurko eraraegokitzen da puntuaketa, esate baterako, bi puntuak eta puntu takoma erabiltzerakoan.

5. Noizean behin hitz batzuk, ohartu gabe seguru asko, gaizkiidatzita daude, Zabalaren beste sermoietatik ikus daitekeenez. Horiek zuzen jarri dira, berak ohi duen bezala. Beste zenbait hitz, nahizeta Zabalak oso letra ona eduki, ez dira errazak irakurtzeko; kasuhorietan, gure ustez egokien datorren irakurketa eman dugu. Geurealdetik zerbait osatuz eransten dugunean, kortxete artean ipintzendugu.

6. Latinezko aipamenetan, lehen idazkeraren ondorioz nonbait,akats batzuk irakur daitezke. Behar den erara jartzen dira huts horiek.

XXVII


7. Aita Zabalaren Bermeoko eta Jerusalemgo sermoiak zenbaitsailetan ordenatuta ematen dira hemen, sermolariak berak egitenduen eran gehienbat: Jainkoaren eta Graziaren saila, Jesusen nekaldiarena, Garizumako sermoiak, bekatuaren saila, Azken Egiena, Aitortzaren eta Jainkoaren aginduena, beste eratako zenbait sermoi...

8. Aipatutako hiru liburuetan gai berdintsuak lantzen ditu aitaZabalak, misioetan eta Garizuman erabili ohi zirenak gehienetan.Hala ere, idazkera nahiko ezberdinean datozenez gero, probetxuzkoa iruditu zaigu Bermeoko eta Jerusalemgo sermoi guztiak argitaratzea. Sermoi hauen artean ez dago Andra Mariarenik, ez Santuenik. Beste nonbait ote daude?

9. Sermoi bakoitzaren hasieran, zein liburutatik hartua dagoenzehazten da, eta liburu horretan dituen orrialdeak ere bai. Jerusalemgo liburuko orrialde zenbakiak geuk Arantzazun jarriak dira.Batzuetan aita Zabalak berak ematen ditu aurkibidean sermoiak dituen zatiak.

10. Zenbait sermoitan parentesi zeinuak ageri dira, atal batzukkanpora utz daitezkeela adierazteko. Parentesi horiek ez diruditeaita Zabalak ipiniak eta hemen ez ditugu jaso.

11. Sarri ikusten dira hitzaldi hauetan hitz laburtuak: Ygcoa edoJgcoa (bi eratara, beti argi ez badago ere), J.c.0

, Cc. (cristifiauac),Ne. E. Mc. (neure entzula maiteac), pctua (pecatua), ne. (nere, neure)... laburdura horiek beren horretan utzi ditugu, irakurtzea nolabait oztopatzen ez badute behintzat.

XXVIII

1. ATALA

1-I

1. MISINOAREN SARBIDEA 34

(J, 1-12. or.)

Sicut missit me Pater, et ego mitto vos.Joan.20. v.21.

(1) Barri onae, eta guztizeo onae daeartzueguz, eristifiauae. Peea- (1)tupean bici zareen peeatari errukigarriae, peeatu mortalaren eatea gogorraeaz loturik, eta eatigu zagozenoe, poztu zaiteee. Ceuen arimeensalbacifioagaz iehirie, edo erdi ichian, eta emegadu aguinean aurkitutenzareenoe, zabal zabal eguizuez ceuen biotz estu-larri orreee, bada gaur-co arratsaldean dator eeuee gana eeuen eguillea, eta ceuen aita gozoa.Datortzue ceuee ainbeste bider ceuen peeatuaeaz ofien-azpian erabiliizan dozuen yaun errukior au, ceuee-gaz bakeae eguitera, eta ceuenarimaae peeatuen eareela ilun-iearagarri orretarie ateratera. Datorki-zue Yesus ceuen, eta guztioen aita, ta erredentore maitagarria, ceuenarimaae peeatuen loikerietarie garbitutera, eta bere graeiagaz edertute-ra, ta apaindutera. Icusten dau daueazuezala eeuen arima orreee icatzbaltza bera bafio bere baltzago; zagozela iya infemuan amilduteco, etabetieo galduae izateeo bidean; eta onee erdibitu deutso bere biotz bigu-na; eta atera gurarie ceuee eeuen bide okerretarie, biralduten deutsuemisifio santu au ceuen errira, eeuei adietan emoteeo, bene benetanondu gura badozue, prest dagoala bera baita ondo prest, ceuei pareatu-teeo, eta eeuen adiskide izateeo.

Bai, neure erri noblea, Yaungoieoae bere erruki andiz biraldugaituz ona neure lagun maitea ta ni; eta ori eguiteeo onetara eearridituz gueure biotzae, eta beste guztienae bere: eta esan guifiaikeeguia oso osoagaz, eta ao betean eee, etorri eguin gareala alan guraizanie bertoeo eabildu beneragarriae, yusticiaeo yaun prestuae, etaerrieo zar-gazte,.andi-ehiki eta umeguifioeoae. Eldu yaeo Yesus gozoari berae eeuri eta inguruetaeo erriai bere ontasuna eraeusteeo,eta mesede andiae eguiteeo ieentadurie euean aldia. jAy, N.N.!~Ceinbat eta eeinbat izango ete dira eeure semeen artean, eta albo-

34 Aita Juan Mateo Zabalaren sermoiek bi ardatz hauek dituzte: Misiiioa eta Garizuma.Misioak garizuman emango ziren sarritan. Hori gogoan hartuz, sarrera-sermoi hau jartzen dugulehen liburukiaren hasieran. eta azken agurraz itxiko dugu nolabait bigarren liburukia.

3


rengo errietaeo semeen artean aspaldieo urteetan Ygeoa ganie iguesieta deslai dabiltzazanae? i.,Ceinbat ete dira peeatuan bici direanae,eta gaistakerian beguibietaguifio ondaturie dagozanae? jAy! orainemenehe berton aguertueo balituz gueure guztioen barruae, i.,eelanieusieo ete guendukez gueyenen arimaae? Gueyenae eeuen peeatuaeaz barrien barri eurutzean eskegui eguin dozue Yesueristo gueureyaun maitea; gueyenae peeatuaeaz galdurie daueazue Ygeoaren gra-

(2) cia ederra, galdurie daueazue eeruraeo eeunkeen (2) eseu-bidea: galdurie daueazue eeuen Ygeo laztana; eta orainehe elesha au beerabaletor, eta guztiae azpian zapaldu, dereehat eee gueyenae infernuraeo izango eifiatekezala. Eztifiot nie au albastoan ta destayuan: larbere lar dakit eelan bici direan gaureo egunean eristifiaurie gueyenae.

Baya, neure entzula maiteae, biotz zabala. Orainehe da Ceuenaldia: aushe da Jesus gozoae eeuei bere ontasuna eraeusteeo iminirieizan daven abegune ederra. Onetaraeo biraldu gaituz gueu erri onetara; eta gueuri dirauseu beste aldi baten Apostolu santuai legueehe:sicut misit me Pater, et ego mitto vos. Neu neure aitae biraldu ninduan legueehe, alanehe nie bere eeuee biralduten zaituedaz. Ni yatzinintzan mundura galdurie egozanae billatuten eta onduten, eta eeueebere ori eguiten yoan bear dozue. Nie ondu nevan Samaria-eo emaeume peeatuan aseotan yausia: izango dira erri orretan bere zar-gazte aseo seigarreneeoan sarri yausi izango direanae, eta oneee ondubear deustazuez. Nie ona izatera ecarri nevan santa Maria Madalenea, errian eer esan andiae imini eituzana: izango dira erri orretanbere, ta ez guiehi guiehi, euren pecatuaeaz berba lecu andia iminiizango daveenae, eta orreee ondu bear deustazuez. Nie san Pedro-riezagutu eraguin neutsan bere deungaro eguina, eta negar andiaeeguin cituzan bere biraoae gaitie, eta guzurraren ganeeo yuramentuokerrae gaitie: badira erri orretan bere birao eguiten dakienae, etaguzurragaz yuramentu eguin izan daveenac, eta ea orrei garbatu eraguin albadeyozue alan eguina. Nie atera nevan san Mateo eseu artean erabiltzazan tratu okerretatie; badira erri orretan bere tratu okerrae eguiten dakiezanae, eta orrei galarazo bear deutsazuez alangotratuae. Nire esanagaitie Zakeoe atzera emon eituzan ondasun deungaro irabaciae: badira erri orretan bere ifio-ena eureneturic eta mamifi eguinie daukeenac, eta orrei esan bear deutsazue erreseataeeguiteeo, eta baeoehari berea emoteeo. Eta azkenean izango dirabeste era aseotaeo beeatariae, eta eguin bear dozuez aleguinae oneeepeeatuetarie ateretaeo, nie atera nituzan leguez adore bagaric egozan guizon eadenae, eta beste aseo.

Ara emen eetaraeo biralduten gaituzan Yesus maiteae, eta eeta-

4


raeo etorri garean gueu erri onetara: eeuee peeaturie atera-ta eeruraCO bidean iminteeo. Ez zatoz, ez, eeuon ondasunen atzean (billa):eeuen etseae, eeuen basterrae, eeuen abereae, beeea-riae (guiberriae,umerriae) eeuen eseu-arteeoae eeuentzaeo: gueugaitie orehe oso osorie guelditueo yatzuez. Baya arimeen atzean gatoz, eta arimaae emonbear deuseuzuez, ez gueuretzaeo, ezpada Jesus maitearentzaeo. Peeatuz baltziturie, eta bete beterie badaueazuez bere, ezta eeer orre-gaitie. Yaun onee eztau gura peeataria (3) galdu dedin, eta betieo il (3)dedin: gura davena da ondu daiteala, eta betieo bici daiteala. Ichigura badozuez bada orain arteeo bide okerrae, eta lengo peeatuaibein betieo agurra eguin, eta Yaunaren esanae eguiten dozuezala,gura badozue berae eraeusten deutsuezan bide artezetatie ibili, beraeartueo zaituez, berae pareatueo deutsuez peeatuae, eta guero, erio-tzea ezkero eroango zaituez eerueo gloriara. Orretaraeo galdu beardozuez orain arteeo izeune eharrae, aIde eguin peeaturaeo izan do-zuezan, eta izan daikezuezan bideetarie, iehi lagun deungaae, baeo-ehari berea biurtu, guztiaeaz bakeae eguin, berba baten emetic au-rrera eristinau on batzue izan bear tzare (dozue).

Baya alan eguin bearrean, aurrera eroan gura badozuez orainarteeo zantarkeriae, loikeriae, gorrotoae, biraoae, ordikeriae, lapurreriae eta osterantzeeo peeatuae, yakin bear dozue eee, etzala Yesueristo baearrie etorri mundura peeatariae ondutera, baita bere etorrizala peeatari gogortuae galdutera. Simeon santuae esan eutsan Maria santisimeari lelengo bere besoetan yaun au eleshara eroan evanean: yakin eguizu eee, umeehu au izango dala aseo galduteeo, eta aseobiztuteeo: positus est hie in ruinam, et resurreetionem multorum. Etaalan misino santua entzun-da onduten ezpazare, bildur izan bear tzare, eeuen buruen ganera etorrieo dala yaunaren aserre gogorra. Bearbada aushe da Ygeoae eeuentzaeo dauean azkenengo gracia; bearbada aushe da azkenengo eguingo deutsuen deia: eztozue bear badabeste misinorie entzungo; beintzat yakina da guztioe entzungo eztozuela, eta eeuen zorigaistoeoae, alan izanie, misino onegaz balietanezpazare.

Baya i,nor izango da neure entzulen artean alan eguingo davena?i,Noe zarratueo (gortueo) dituz bere belarriae Yesus-en dei gozoaeez entzuteeo? i,Noe gogortueo dau bere biotza Yesus-en dei gozoaiez erantzuteeo? Ez, eztot uste alangoric izango danic. Biotzerie guraizan dozue misinoa, gogo onagaz asi zare etorten; eta dereehat eeealeguinae eguingo dozuezala aurrera bere etorteeo, zeuen arimaaegarbituteeo. Yangoieoaren bideetan sartuteeo, eta aurrerantzeanonae izateeo. Eta au gogo obeagaz eguin daguizuentzat esan beardeutsuet eee, elesha ama santuae bere orishe gura davela, eta ori

5


eguitea gaitic guztizco indulgencia, eta parcamen ederrac aguinduten deutsuezala.

Lelengo bada, misino denporaraco Aita Santuac emonic daucazlau indulgencia plenaria, edo parcamen oso osoac. Lelengo parcamena irabaci lei misinoac dirauan arteco edocein egunetan, eta edoceinbere eleshatan confesadu, ta comulgaduta. Bigarrena, eta irugarrena

(4) irabazten dira gueuc icentaduco doguzan comunino (4) generalecoegun bietaric baten, edocein eleshatan confesadu, eta guero eleshaonetan comunino santua artu-ta: eta bata egun atan berean irabazten da, ta bigarrena gueratuten da eriotzaco orduraco beste egunbaten esango deutsuedan leguez. Laugarrena arimeen funcinoaeguingo dan egunean, edocein eleshatan confesadu ta comulgadu,eta elesh' onetan oracino eguin-da; baita egun atan bertoco altaraguztiac dira purgatorioco arimea ateratecoac. Onezaz ganetic misinosantua entzun eskero, ilean bein daucazuez zazpi urte ta zazpi berroguei eguneco parcamenac confesadu ta comunino santua artu-ta.Entzuten duzuen doctrina bacocheco eun eguneco parcamena. lfioraguinduten (botetan) badozue misinoco doctrinara, edo etorteco bideric emoten badeutsazue, beste berreun egunecoa, eta au irabacicinaie gurasoac, ugazabaac, eta ugazaba-andreac, ceuen umeac, etaoguitucoac (otseinac) biralduta: Misinoa esaten dan eguna bada bulda santuac dacazan estacinoetaco eguna, irabazten dira Erromacozazpi eleshac icusita (visitauta) irabaci leitekezan indulgencia guztiac.

Oneec indulgencioc irabazteco arimea pecatu mortaleric garbiizatez gane euki bear da guztien bulda santua, baita escatu bear yacoYgcoari, arren bada beguiratu daguiola bere elesha santuari, galdudaguizala heregia guztiac, ecarri daguizala herege eta fedebagacoacbere legue santura, eta emon daguiela erregue eta principe catolicuaieuren artean bake ona eguiteco, eta alcar ondo artuteco gracia. Edolaburrago ta errazago, escatuco deutsazue Ygcoari, aita santuacaguinduten dituzan gauzaac gaitic. Ara celango indulgencien ondasun-teguia irabaci cinaikeen misinora etorrita. Eta obeto aditu (ulertu) daguizuen ondasun onen balioa, cerbait esan bear deutsuet indulgencien ganean.

Batec pecatu mortala eguiten davenean merecidu dituz infernucobetico penaac. Confesino onaren bidez parcatuten deutso Ygcoacpecatua, eta quenduten deutso bere infernura bearra: baya ezteutsobeti parcatuten pecatuaren zor guztia, cein kitadu ta pagadu bearcodaven edo mundu onetan gauz' onac eguinagaz, edo bestean purgatorioco pena ecin gogorragoacaz. Confesoreac aguinduten daven penitenciagaz bere ateraten da zor ori: baya ez orregaz bere beti guztia,

6


ezta onago bere. Azaz ganetie pitian pitian eguin daroaguz peeatuvenialae, eeintzueaz bere zor andiae artu daroaguz gueure lepo ganean. Elesha ama santuae emon gura leuskioe bere semeai zor orreeeateretaeo (paguetaeo) modua. Eta i,eer deriehazue eguiten davela?Daueaz bere eontura Yesueristo-e emon-da, Yesueristo beraren mereeimentuaeaz, Maria santisimearenae gaz, eta santu-santeenae gazeguiten direan ondasunen guiltzaae. Ondasun orree bada idiguitendituz, eta emoten deutse (5) bere semeai gauza onen bat eguiten (5)daveenean mereeimentu oneetarie batzuetan gueyago, batzuetanguiehiago eegaz atera, edo bai eegaz buruzpeeratu euren zorrae. Esa-ten yatzuenean bada indulgencia dagoala, edo irabazten dala, da esa-tea leguez aita santuae, edo obispo yaunae zabaldu daveela eleshea-ren ondasun au, eta eurae esaten daveena eguinagaz artuten dogula,eurae emoten deuseuen beste ondasun, eegaz erantzun Yaunarideutsagun zorrari.

Indulgencia edo pareamen au da modu bitaeoa, bata da osoa, tabestea ez osoa. Indulgencia osoa da Ygeoari zor guztia paguetaeobesteeoa dana. Ez osoa da zorraren zati bat paguetaeo bashen eztana; eontu eguizue zazpi urteeo indulgeneia, edo eun eguneeoa. Etaentzuten dozuenean au edo au eguin da, zazpi urteeo indulgeneiairabazten dala, eztozue uste bear eee, batee zazpi urtean purgatorioan egon beareo beeban, orren pareaeifioa irabazten davela. Esangura davena da, eguingo balituz batee anehina elesha santuae aguinduta eguin oi cirean zazpi urteeo peniteneiae, orregaz irabaeieo evangafia pareaeifio irabazten davela orain zazpi urteeo indulgeneia irabaeita. Baya eztakigu gueue eeinbat pareatueo leuskion Ygeoae purgatorioco peneetatic zazpi urteco penitencia eguiten davenari, etaorregaitie eein esan guifiaike eeinbat laburtuten yaean purgatorioanegon bearra zazpi urteeo indulgeneia irabazten davenari. Baya alanbere beti da aseo, eta gueue uste guifiaikean bafio aseoz gueyago.

Ea bada, neure entzula onae, aleguinac eguin bear dozuez ezgalduteco, ez elesha ama santuae zabalduten deutsuezan indulgenciaeta parcaeifio ederrae, ezta Yesueristo-e beragaz bakeac eguiteeoopa deutsuen era eein obea. Naguikeriae, eta gogo eharrae bostaehakia eta atzera-bide iminieo deutsuez ez etorteeo: batzuetanesango deutsue lan estuae dozuezala, eta denpora aseo galdu beardozuela misifiora etorrita; beste batzuetan burura emongo deutsue,ea eer eguingo dozuen emen ordu t'erdian misionisten eontuae entzuten, eta onetarieo beste milla gauza. Diabrua bere ezta 10 izangoea galarazo albaleizuez arimaeo ondasunae. Baya eeuee eontu eguinbear dozue eee, bear bada misifiora etortean dagoala eeuen betieosalbaeifioa: eta deriehat ece, alan izango dala ceuen arteeo aseoren-

7


tzat. Lanae barriz, goshagoehu yagui, bearrari gogoz ekin, eta alanaurreratu ta biribildueo dozuez. Eztozue egufio entzun izango misifiora etorteagaitie ifior pobretu ta meetu izan dala, edo arto ta gariguiehiago artu izan dala. jAy! balegoz or alboeo erriren baten ilteeoeeeen entzute andico batzue, nonbaistebere e-litzake lan esturieizango: e-liehakio luee ereehieo ango egon bearrari.

Baita bear bada bateri bateri entzungo deutsazue gueue misionis-(6) toe arguiroegui (6) berba eguin daroagula, aseoren beguiae peeatu

raeo idigui daroaguzala. Baya ori difioenae eztave misifio denporan(aldian) eonfesonario andirie berotu. Gueu leguez oreo 01 arteetanyarrieo balira, ieusieo leukee ez gueure esanetatie peeatu barriaeeguiten dituezala, ezpada-ee gueuri entzun-da eonfesetan dituezalagueuri entzun bafio leen eguin eituezanae, eta ifios eonfesetaeo biotzie izan eztaveenae, uste izanic eee eonfesoreae alango peeatuto tzarandien barririe eztakiela, edo ibiliric bein peeatu badireala, bein eztireala, beti biotzketaz, beti euren barrueo kezeaz, baya bein bere esaten asartu bagarie. jBeguiae idigui! eta gaurco egunean! l,Nori? l,Nori guero? jAy! Larregui izan doaz errietan gazteai beguiac idiguitecotokiac, ta lagunae. Larregui izaten dira gazteai lotsarie artu bagaric,euren aurrean esan oi direan berba nasaiae, eta larregui eguin oidirean zantarkeriae. Badira bere guraso ardurabagaco nasai (zabar)aseo, baearrean eguin bear leukeena, umeae alboan dituezala, edo ezbeintzat urrun urrun, eguin oi daroenae. Eztogu gueue esango seigarrenecoan, berbaraco, biguira edo celai batu baten eguiten dan amarrenic. Eta beste aidetie barriz guztientzat eguiten danean, guztienonari beguiratu bear yaco, eta ez alango uste-ez-eeo norbaiten calteari, difio Marchant yakitunae. Alan bada onelango ipuifiai yaramonbagaric, eurrez, eta ertzean, eta bide beteetan etorri bear tzare misifio santura; ergoienetan, eta bas-etse goyetan bat iehi etsea yagoteeo,eta ganeeo enparaduae sermoira.

Eta etorte au eeuen onie andieneraeo izan dedin, yakin bear dozue eelan etorrieo zareen, eelan egongo zareen, eta arantzean cereguin bear dozuen. Onantzean eta arantzean etorrieo zaree guisasemeae guisasemeetara, eta emacumeae emacumeetara, ez nastean,eta ez batzaan. Eztifiot nic au senar-emazteae-gaitie, ez guraso etaseme-alabaac gaitic, ez neba-arrebaegaitic. Ondo dirudie senaremazteae alcarregaz; ederto gurasoae umeae alboan dituezala; etapolito ta ez deungaro neba-arreba onae euren lotsa onean datozanac. Baya izan oi dira gazte zorapillo, gogo arin batzuc, baita urteetan gazte gazte eztirean beste batzue, baya sentzuna gazte ta eradaukeenac, eeintzue ez misifio santuari, ez gauzaric santuenari bereitzalie artuten eztakien, eta onelangoae gaitie esaten deutsuet: eta

8


bein danie bein ondo dirudianac ondo dirudi, eta ondo da alan egui-tea. Eta bideetan etzaree etorrico ipuinac esaten, ezta chancha burristaac, eta barre eragin-garriac bere. Errosario santua, edo besteoracifio batzuc esaten bacentoce, ori ondo litzateke, eta ori zan anchina lecu ascotan eguin oi zana. Beinic bein berba onac esaten etorrico zaree, eta orregaz guero misifio santuric on gueyago ateracodozue l,Cer eguin (7) daroa achurlariac cerbait erein bear davenean? (7)Aurretiaz prestetan dau bear dan leguez lurra. Alanche prestadubear dira biotzac, Yaungoicoaren berbearen acia erne, aci, eta labo-rea emotera etorri dedintzat.

Sermoian zagocen artean egongo zaree moduz, eta ishilchuric,barriketa bagaric, entzuten predicadorearen esanac. Estula baletortzue, lotutera eguin bear dozue. Baakit nie ecin beti eguin izatendala, baya ascotan icusten dana da, batec estula badagui, besteacbere alcarren leyan leguez eguin bear izaten daveela. Guero galduten dira berba asco, edo beintzat ezta ain ondo entzuten, ez eta aingogoz bere. Loac bazaroace, 10 ori ushatu eta galarazo bear dozue,eta albocoac 10 badacutsuez, iratzartu, baya moduz eta ifiori barrericeraguin bagarie. l,Cetaraco izango dozue misifiora etortea, guero sermoian loac artuta sanguilica egongo bazare? Vme titicoac bere misifioraco eztira onac: aec gaishoac eztakie asco cer eguiten daveen, etaonic onenean negarrez asten dira: eta predicadoreari galerazo, entzulaai galerazo, eta beste gauz' onie estave eguiten. Baya ifior noriiehi euki ezta, umeagaz baletor, ori at'ondoan paradu bear da, umechuac negarrari emoten badeutso bere berlan canpora urteteco. Etaonelangoac eguin bear leukeana da, umeari eleshara bafio leen ordubiz ado iruz leenago loa galerazo, guero emen loac artuta ishi ishilicegoteco. Baya esana esan, oba da ume chikiric ez ecartea.

Eta ez yatzue aserratu bear gueuc esango doguzanac gaitic. Ezcagoz gueu ifio-en contra: ezteuscu ifioc gachic eguin: ezteutsagu ifiorigachie opa: guztioc maite zaitueguz Yesucristo-gan eta Yesucristogaitic: eta, gueure escuan balego, orain bereon ceuec besondotic artu-ta guztiac eurrez, garauric bere ichi bagaric, ceruan sartuco cindukeeguz. Eta alan gueuc baguenki gueure berbaren batec ifiori minemongo leuskiola, ez gueunke alango berbaric aoric bere ateraco:eta alangoric yazoco balitz, yakinic zagoze ece, yakin-ez-ean, eta gogoaz bestera dala. Gueure gorroto guztia da pecatuen contra: oneecnondi-nora galduco doguzan gabiltz, oneec erri onetarie erbestetugura guendukeez, eta orretaraco izango dira gueure nekeac, gueureicerdiac, gueure buruco-minac, gueure deadarrac, gueure aserreac,eta gueure guztiac. Beste areriorie gueuc eztogu, besteri caltericeguin gura ezteutsagu, besteric lotsatu gura eztogu.

9

---------- -------


Baita onen contraco gueure berbac entzuten dozuezanean, etzare ibili bear, ceuen artean batari ta besteari limosnea balitz leguezzabalduten, eta esaten: onec urlia oso osoan atrapetan dau; besteaurleciari (urlinayari) jce ederto yatorkion! Ez, bacochac bere burua-

(8) ri ondo yatorcana, beretzat leguez (8) artu, contu eguinic a bereoneraco esan dala, eta besteai bake bakean ichi. jAy! alan eguingobalitz sermoietan, eta ez predicadoreen berbaac batari eta besteariezarten ibili, beste onariric ateraco litzateke sermoietaric. Baya ascoc okerreco guztia eguin daroe. Egongo da misionistea ordien contra gogor eta irrime eguiten: eta emacumeac edaten eztakienacegongo dira orduan zabal zabalic, ezpanetatic beera adurra dariela,eta biotza pozen pozez urtuten daukeela, urliari eta besteari orducosermoia ezarten. Eguingo dau besteren baten murmuracifioarencontra, eta esango dau, orretan emacumeac deungaro esateco latzacdireala, eta orduan egongo dira guizonac arro arro, zabalen zabalezazalac bere ecin artu dituzala, eta emacume a: edo bestea gogoandaveela. Esaten badau misionisteac cerbait tratu okerretan dabiltzazanen contra, beingoan difioe ascoc euren artean: jah bada! urliacoraingoan baaroa bear davena. Beti izan da eguia achinaco esakerea:ifioren buruco sitza icusi oi da, eta norberen buruco otsoa ez. Bayaez, neure cristifiauac, gueure buruari beguiratu bear deutsagu, eta ezbesteenari; gueuretzat ondo datorrena artu, eta besteai ichi gueldigueldi, eta onelan guztioentzat ona izango da misifioa.

Guero sermoia ezkero artez artez artuco dozue etseraco bidea:ez ibili or etseetan sartu-urtenetan gastuac eraguiten, ezta erbestecoac bere. Au erri guztietan esan daroagu, eta baakigu gueuc cegaitic dan, eta onetan gustu emon bear deuscuzue gueure esana eguinic.Ez ibili bere ardan-guelan (tabernan) sartuten: sermoi osteco berbeteac, eta barriketeac sermoian artu zan biotzeco berotasuna, eta samurtasuna galarazoten dau. "Cer eguiteco izango da aci ona ereitea,estaldu etzalaco choriac yaten badavee? Onelango ereitzeagaz eztagose andiric kenduco. Alanche izango da bada gueuc ereiten doguzan berbacaz bere, ceuec biotzean ondo gordetaco aleguinac eguitenezpadozuez. Beragaitic etseraco bidean bere, leen esan yatsuen leguez, yoango zare guizonac guizonetara, eta emacumeac emacumeetara, misifioan entzun dozuezan berba onac ceuen artean darabiltzuezala. Eta guero gaubean, edo ceuec esan, edo gazteai eraso ceenganean izan dan sermoia, etsean guelditu (lotu) direanac bere guztiagaldu eztaguientzat.

Onezaz ganetic misifio arteco egunac penitenciazco eguntzat artubear dozuez, eta eureetan besteetan bashen cerchubait gueyagoeguin bear dozue. Ondo izango da gauza orretaraco barau bat edobeste eguitea; elesha inguruetacoac egunean eguneango mecea en-

10


tzutea, eta baserri goicoetacoac, eta guztiac ceuen lanetan, eta bea-rretan diiiarduzuela, errezu batzuc esatea.(9) Onetara dator bere, (9)eta penitencien artean eguin ciiiaie leen esan deutsuedana taberne-tan, eta etseetan ez ecer (arean) artuteco. Gogora ecarri bear dozueYgcoa ceuen pecatuacgaz aserratu izan dozuela, eta bear bada urteosoetan bici izan zareela. buruan ulleac gaiia pecatu mortal eguitendozuela. Eta Yaun au datortzuenean ceuecgaz bakeac eguin guraric,ceuec bere ceuen aldetic aleguinac eguin bear dozuez ceuen biotzacbigunduteco, eta aren deiai ondo erantzuteco.

Orain bada baakizue cer eguin bear dozuen misiiiora zatocenean,celan egon bear dozuen sermoian, celan biurtuco zareen etsera, eta cereguin bear dozuen misiiioac dirauan artean. Eguizue bada alan, etaderechat ce orregaz Ygcoac escu beteacaz botaco dituzala ceuen biotzetara bere graciac, bere arguitasunac, ta bere laguntzaac, eta pecatariasco eta andiac sartuco direala Yaunaren bideetan. Alan guerta dedintzat imini daigun bitarteco gueure ama Maria santisimea.

Gueure ama laztana, gueure biotzeco guraso maitea, ara emen nonbatu direan N.-tarrac, baita inguruetacoac bere ceure semeagaz bakeaceguin guraric. Bai, ama, bai, lotsaturic gaukeez gueure pecatuac, icusiric ce andiac, ce eskergaac, eta ceinbat direan. Guztioen parcaciiioagura guenduke, eta orretaraco gatoz ceure oiietara, ceuri escatuten,arren bada izan zakigula ceure seme orregaz gueure bitarteco. Ceuriemoten deutsuz elesha ama santuac gueuri gozo eguiten yacuzan icenederrac. Ceu zara aren esakeran pecatarien iges-Iecua; ceu lam dagozanen poza eta zabaltasuna, ceu cristiiiauen laguntasuna. Oneec yakiteac biotza zabalduten deuscu, eta uste bete-betean gatoz ceugana, pecatari andiac izan arren, ez gozuzala ceure oiietaric botaco. Eta ceubitarteco zaitugula guztia eguintzat eguiten dogu. i.,Cer ucatu leyo semeac amari? i.,Cer ucatu Ygcoac bere sabelean erabili evan amari, bereugatzagaz ad evan amari? Bear dogu arguitasuna gueure pecatuac ezagututeco: bear dogu damuaria gueure pecatuacgaiti negar eguiteco; bear dogu biotz andi bat urrengoan alangoric ez eguiteco gogoac artuteco. Orreec guztioc eske gagoz. Bakizu ceuc ondo ceinbat balio davengueure arimeac. Ea bada ama maitea...

[EGUIN PENITENCIA]

(10) Paenitemini igitur, et convertimini ut deleantur peccata (l0)vestra. Act.3.v.19.

San Pedro apostoluac Israel-darrai bein baten eguin eutsen sermoian, mosuan esan ezkero celan eurac il eguin eveen Yaungoicoa-

11


ren seme Yesucristo, bere bician pecaturic eta erruren izpiric izan ezevana, berba eguin eutsen onelan. «Neure anayaac, baakit nic, alanceuec, alan ceuen aguintariac ondo ez yakinean ori eguin izan cenduela. Eguizue bada penitencia, eta biurtu zaitece Ygcoagana, pecatuen parcacifioa izateco». Aushe berau esan bear deutsuet nic bereceuroi neure entzula maiteoi. Eguizue penitencia pecatuen parcacifioa izateco. Bai, bada l,ceinbat eta ceinbat izango ete dira ceuenartean pecatu eguin-da Yesucristo gueure yauna barriro curutzeanyosi izan dozuenac, eta ez bein, ez birritan, eta bai ascotan eta ascotan? l,Ceinbat gazte izango dira Madaleneac leguez euren nasaikeriacaz errian berba-lecu andia imini izan daveenac? l,Ceinbat emacume bai nescatillac, bai andra ezconduac, Samaria-coa leguez beareztanagaz, eta eurena eztavenagaz ibili izan direanac? l,Ceinbat guisaseme ezcondu eta ezcontzagacoac, Herodes leguez araguizcoetanondaturic bici direanac? l,Ceinbatec Ygcoa ofendidu izango dozuesan Pedro berac aldi baten leguez ceuen biraoacaz, yuramentu okerracaz, eta ernegamentuacaz? l,Ceinbatec Zakeoc leguez lortu izango dozuez ceuen diruac legue eztan bidetic, eta artu-emon eta salduerosi okerracaz?

Izango dira seme-alabeen artean, baita berein, gurasoai lotsacharra artuten dakienac. Izango dira, baita ez guichi guichi, gurasoenartean euren umeac bear dan Ygcoaren bildurtasunean aciten eztituezanac. Izango dira ezconduen artean bere banacaac alcarregazbear leukeen bicitza ona eztaroenac. Eta azkenean izango dira ascota asco aserrecor-ocasifiotsuac, ordiac, loyac, lapurrac, deungaroesalaac, eta beste era ascotaco pecatariac. Baya l,cer difiot nic: «izango dira, izango dira?» l,Ceinbat ete dira gueure artean nondi andicetan edo atan pecatu eguin eztaveenac? Eta l,ceinbat pecatu eguinezkero bear dan confesifio ona eguin izan daveenac, eta lotsaz dala,bildurrez dala esan ecinic ibili eztireanac? jAy! Grain emenche berton aguertuco balituz Igcoac gueure guztioen barruac jcelan icusicoete guendukeez gueyenen arimaac! Bay gueyenac ceuen pecatuac

(11) direala medio (lasio, bitarte) galduric (11) daucazue Ygcoaren graciaederra, galduric daucazue ceruraco ceunken escu-bidea, galduricdaucazue ceuen Ygco laztana, eta orainche elesh au beera baletoreta guztiac azpian zapaldu, derechat ece gueyenac infernuraco izango cifiatekezela. Eztifiot nic au albastoan eta destayuan; lar bere lardakit celan bici direan gaurco egunean cristifiauric gueyenac.

Bada cristifiauac, san Pedro-c cifioana: eguizue, eguizue penitencia, eta biurtu zaitece Ygcoagana, pecatuen parcacifioa izateco. Baakit oic ondo ez yakinean eguin izan dozuezala ceuen pecatuac. Batzuc bestearen contraco su beroac itsutu cinduezan bengaia artuteco:

12


beste batzuei odolaren berotasunae, edo inoganaeo on-ereehi itsuaelanotu eutsuen burua legue etzirean zantarkeriae, eta nasaikeriaeeguiteeo; beste batzue premina estuae, eta gaueea bearrae eraguinda inoena eguin eenduen: eta gueyenae eguin izan dozue peeatu,eontuae ondo atera ez izanagaiti: mundueo gaueen keagaz itsuturie,eerueoai bear eeunkeen begui arguiaeaz beguiratu ezteutsazuelaeo,eta nekez izango da eeuen artean peeatu eguitea gaitie, beste bagarie, bear eztana eguin izan davenie. Onee peeatua garbituten ezpadeutsue bere, aehakia apur bat baueazue orregaiti Ygeoaren beguietan, eta yaun onee eeuen ez yakinari, eta argaltasunari beguiraturielasterrago, eta errazago pareatueo deutsuez peeatuae beragana biurtuten bazare, osterantzean, ondo yakinaren ganera eguin izan baeendue bano. Peniteneia bada, peniteneia: biurtu zaiteee biotz-biotzerieYgeoa gana penitenda benetaeo baten bitarteeoz, eeuen peeatuenpareaeinoa izateeo.

Eein orretaraeo opa lekikezue orain daueazuen banD abeguneobarie. Aita Yaungoieoa deyez yagotzue, eta berae yuramentuarenbeian esaten deutsue eee, gaistoari onduten dan egunerie eta gueyago ezteutseela ealteric eearrieo ordura arteeo gaistakeriae. Ygeo Semea izango dozue, eta dozue bere Aitagaz bitarteeo ederra eta eseuandicoa, eeuee gaitic beti eseatu bai eseatu dagoeana. Espiritu-santuyaunae dei gozoae eguiten deutsuez eeuen biotz barruan, eta emongo deutsuez peniteneia eguiteeo, eta onduteeo beareo dozuezan laguntza guztiae, eeuee eeuengan dagoana eguiten badozue. Mariasantisimea izango dozue eeuen ama gozoa eeuee-gaitie bere Semelaztanari eseatueo deutsana, eta Aingueru santuae, eta eerueo SantuSantaae izango dozuez beste ainbeste bitarteeo, eeuee gaitie Yaungoieoari erregututeeo.

Ea bada, peeatari maiteae, biotz zabala. Orainehe da eeuen aldia:aushe da Ygoeo gozo-bigunae eeuei bere ontasuna eraeusteeo icen-tadurie izan daven aldi (12) ederra. Onetaraeo biraldu gaituz neu- (12)re lagun maitea eta ni erri onetara, eeuei adietan emoteeo, benebenetan ondu gura badozue, bera prest dagoala, baita ondo prest,eeuei pareatuteeo, eta eeuen adiskide eguiteeo. Peeatuz atsituric, etabete beteric bazagoee bere, ezta ardura: orain artean eeuen arimeensalbaeinoagaz iehirie edo erdi iehian, eta ernegatu aguinean bid izanbazare bere, ezta eeer orregaitie. Yaunae eztau gura peeataria galdudedin eta betieo il dedin; gura davena da peeatari ori ondu daiteala,eta betieo bid daiteala. Iehi gura badozuez bada iehi orain arteeobide okerrae, lengo peeatuai beti betieo agurra eguin, eta Yaunaren[naia] eguiten dozuela, berae eraeusten deutsuezan bide arteeetatie

13


ibili, berac artuco zaituez, berac parcatuco deutsuez pecatuac, etaguero eriotzea ezkero eroango zaituez ceruco gloriara.

"Cetan zagoce bada, pecatariac? "Ceintzuc dira ceuen gogoac?Baya "cetan nago ni? Gogo-gogotic, eta egarri andiagaz gura izandozue misifio santu au, eta esan guifiaike ece, gueu etorri izan gareala erri onetara alan gura izanic bertoco cabildu beneragarriac, yusticiaco Yaun prestuac, eta errico zar-gazte, andi-chiki eta ume-guifiocoac. Gogo onagaz asi zare etorten, eta nago ece aurrera berealeguinac eguingo dozuezala etorteco. Eta "eztozuela Ygcoaganabiurtu guraco? Eztozuezala ceuen bici-moduac ondu guraco? Ezbeintzat, ezteust niri biotzac alangoric aguinduten (emoten). Nic derichot ece, aleguin guztiac eguingo dozuezala confesifio on bat eguiteco, ceuen arimaac garbituteco. Ygcoaren bideetan sartuteco, etaaurrerantzean onak izateco. Eta gogo obeagaz eguin daguizuentzat,esan bear deutsuet ece, elesha ama santuac bere ori gura davela, etaorretara ceuec ecartearren, misifio denporaraco indulgencia ederrac,eta parcamen andiac omoten deutsuezala. Ara celangoac.

Lelengo bada, etc.

14

2. ARIMEAREN HALlO ANDIAREN GANECOSERMOIA

(B, 203-208. or.)

Cognosce justitias, et judicia Dei.Eccli. cap. 17. v.24

(203) 1. Izan zaitez zure arimearen erruqui Jaungoicoari gustu (203)emonagaz, dirauscu Espiritu Santuac35

• Au eguingo dogu bere legueeta aguindu santuetatic ibiliagaz: orregaitic esan ezquero EscrituraSanteac biurtu gaitezala Jaungoicoarengana, ichi daiguzala pecatuac,iiies eguin daigula euren bide ta pelleburuetatic, dirauscu bertaticibili gaitezala Jaungoicoaren legue eta aguinduetatic36

. Aushe da ba-da gueure arimearen erruqui izaitea, eta Jaungoicoari gustu emoitea.Obeto ta obeto erruqui au euquiteco, eztaucagu beguiratu bashen celaztan izan daven gueure arimea, eta ce erruqui andia euqui deutsan,cer eguin daven beragaitic, eta noraguifio eregui daven, eta ausheizango da asco ez bacarric al daigun guztia arimeagaitic eguiteco,baita ezagututeco bere ce guichi eguiten dogun guc beronegaitic.Aushe da gaurco egun onetan esan gura neusquezuena puntu bitan.Lenengoan cer eguiten daven Jaungoicoac gueure arimeagaitic. Etaoneric ezagutuco dozue bigarrenean ce guichi eguiten dogun gucberagaitic. Jaungoicoaren arimeaganaco caridadearen anditasuna,eta gure ardura guichia beraganaco, izango da sermoe guztico gueia.

Lenengo zatia

2. Beti betico amodioagaz maite izan zaitudaz, dirauscu Jaungoicoac Jeremias-en aotic37

. Ez egoan oraindicoarren luurric, ez egoanceruric, ez egoan beste gauzaric Jaun andi au guganaco amodioan

35 Miserere animae tuae placens Deo.36 Cognosce justitias et judicia Dei.37 In charitate perpetua dilexi te.

15


erreric egoanean. Oneec eguin cituzanean guretzat eguin cituzan.Aingueruac izaitea artu be even gure gordetzalla ta yagola izaitecoartu eveen. Ceruac zabaldu bacituzan, gure bicilecutzat zabaldu cituzan. Luurric ifini beeban, guri yanari emoiteco ifini evan: chori, animalia, arrain edo beste gauzaric badacuscu, guztia da guretzat. Etaalan guizona bere escuetatic bere antz edo irudira atera evaneanguztien aguintari eguin evan, eta direanac imini cituzan bere aguindura. Ezagutu eta esquerrac emon bearrean lenengo guizon onecneurribaco mesede oneec gaitic, yagui zan bere eguille andiaren contra, eta artu cituzan asmuac bera beste izateco, eta ara non galduevan eucan nagusitasuna, eta guelditu zan Demonifioaren mempecoedo esclabo eguinic. Ce castigu merecidu ez evan Adanec pecatuonegaitic? Baya, jO Jaungoicoaren guizona ganaco amudio paregabea! Atera evan pecatutic eta biurtu evan bere adisquidetasunera.Esquer deungacoa izan bazan bere onguilleaganaco, etzirean obagoac izan bere Semeac. Ez castiguagaz, ez palaguagaz, ez mesedeacaz ecarri al izan cituzan Jaunac bere amodiora. Ain modutan egoanlur guztia pecatuz beteric ce, etzan Noe bafio beste onic aurquitutenmundu guztian. Castiguetan dituz uriolacaz, eta eztira guizonac obago: emoiten deutso munduari bere leguea, eracusten deutse celanbici bear daveen, eta eurac eztavee gorde gura bere aguinduric.Eguiten dituz miraari arrigarriac euren Jaungoicotzat euqui daguien,eta eurac adoretan dituez urregorri, cirar (edo urre), arri eta zurezcoidoloac edo talluac. Ycusiric Jaun andiac ce bide galduetatic ibiltzazan guizonac, biralduten deutsez bere servitzalle, Ygarla edo Profetac esan dayoen biurtu deitezala daroen bidetic betico galduac izanezteizan: datozala atsera benetaco Jaungoicoagana; emon daioelazor deutsezan eguiquera edo obra onen frutu gozoac. Baya eurac ezbacarric etzituezan enzun gura izan Patriarca, eta Profeta oneendeiac, ezpabere batzuc azotadu cituezan, beste batzuei arrica eguineutseen, eta beste batzuc modu ascotara il cituezan. Etzan orregaiticbere acabadu, ez amaitu Jaungoicoaren erruquia: bialduten dituzbeste bere criadu batzuc ea ondu al daitezan guizon galduac, esatendeutse oneec emon daioela Jaunari zor deutsen adoracifioa, ezautudaiela euren yaube eta onguillatzat, aushe eguinagaz beste bagaric

(204) zorionecoac izango direala, euren (204) pecatuac andiac badira bere,eztaiela bildurric artu, ce ichiten badituez darabiltzezan bide oquerrac eta badatoz beragaz, berac parcatuco deutsezala, eguin daveengach guztiac; eguzquia bafio bere garbiago eguingo dituzala, berebeso artean estuturic mozu ta laztan gozoac emongo deutsezala etabere Seme maite eguingo dituzala. Baya gogorturic guizonac eztituez enzun gura Jaungoicoaren bigarren bialdu oneec, botaten di-

16


tuez, ilten dituez, (banatuten, ta) birrinduten dituez. Biralduten dituz Jaunac bere otsein edo serbitzalleac irugarrenez, laugarrenez,bostgarrenez, eta bardin eguiten davee euracaz.

3. Ycusiric Jaungoicoac guizonen itsumendi au, ifinten da pensetan leguez (esate baten) ea ce modu artuco ete daven guizonarenbiotza bigunduteco; eta alan diiio: cer eguin nei guizona galdu eztedin?38 Ce modu artu neique guizona neure adisquide eguiteco?39bere borondatea irabazteco, neugana ecarteco, zorioneco eta neureSeme eguiteco?40 Emon deutset nire leguea, eta eurac eztave artugura izan: dei eguin deutset, eta ezteuste yaramonic eguin: bialdudeutsedaz neure servitzalleac mandatari, baita eurac il dituez. Cemodu artuco dot, bada, ain laztan dodan guizona galdu ce daguidan?4I. Ara or ce ardura andia daucan Jaungoicoac gure arimeagaz,ce atsacabe andia emoiten deutsan gu galdu bearrac. Baya cer derichazue eguiten davela, edo ce modu artuten davela gu beretzat irabazteco? Arritu ta icaratu zaitece lur, ceru eta Aingueruac. NeureSeme maitea biraldutera noa42, diiio bere artean. Cetara edo cetacobiraldu gura dozu, Jauna, zugaz izaite bat, Jaungoicotasun bat, zugazgauza bat dan Seme bacarra? Da benturaz castiguetaco guizonarenzuganaco lotsabacotasun neurribaguea? Bialduco dozu beragaz naste Aingueruzco exercitu icaragarriren bat zatitu daiezan zure serbitzailleac il dituezalaco? Ez, Cc., ez, eztau bialdu gura Jaungoico andiac bere Semea munduac euqui deutsan esquer deungueabenguetara, larregui bere lar gura deutso guizonari onelango gauzaric eguiteco; bialdu gura dau aurquitu daguian galdu zan arimea,osatu daiozan bere zauriac eta gachac, aberaztu daguian miraarizcoondasunacaz, eta arturic bere lepoan, eroan da§uian bere echera, anbetico zorion eta gozotasun artean bici dedin4 . 0 Jaungoico batengure arimea ganaco amudio parebaguea! 0 caridade neurribacoa!Nequez sinistu leiteque fedeac eracutsico ezpaleu ain ardura andiaemon deutsanic ceru-lurren eguilleac gueure arimeari.

4. Yatziten da bada cerutic lurrera Jaungoico baten Seme bacarmaitea. Baya celan derichazue? Ez ceruluurren eguilleari datorquion anditasunagaz, ez mundu guztiaren yaubeari datorquion magestadeagaz (itzalagaz), ezpada gure araguizco yazteco zar, urratu

38 Quid faciam.39 Quid faciam.40 Quid faciam.41 Quid faciam.42 Mittam filium meum dilectum. loan 3.v.17.43 Non misit Deus filium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per

ipsum.

17


eta zantarragaz yanciric, gure anaye eguinic, gure pecatuac lepoandituzala. Yaioten da ez yauregui, edo etse zabal ederretan, ezpabereabel-eche pobre, zar, eta zatar baten; otzac ilic, quiquilduric, nequeeta premifia artean; bere lenengo cumea asca bat dau, bere oea lastopusca bat, eta bere guela eta salea cimaurrez edo tela-arafiaz (aramauaz) beterico animalien corta bat. Orra celangoa dan gueure billalelengo emoten daven pausua, l Cer eguin ez evan ogueta amairuurtean gure oneraco? Celango ibillerac, celango icerdiac, celangonequeac, celango otzac, eta beroac, celango gose eta egarriac, celango baratiac eta gogortasunac (gogortadeac), celango gaubela eta oracifioac! Yzanic mundu guztiaren yaube ez evan bere etse bat nonbici, bere yaztecoa zan pobrea, guztiz ortosic, eta mundu guztia berecontura evala. Batzuetan erbestetuten dave, beste batzuetan bicitzeaquendu gura deutse: orain dirautse Demonifioa dauquela, guero guizon ordiacaz batzainduten dala. Oneec deituten (dei eguiten) deutseMoyses-en arerioa, a-ec guzurti eta engafiadorea; eta Yudegu etaYentilac bat eguinic, artuten dituez aldaiezan asmuac, eriotzaric gogor eta lotsagarriena emoiteco. Aushe zan, Ne.Cc., Jaungoicoarenseme benetacoaren gurariric andiena, equialaco bere eriotzeagazateraco evala gueure arimea Demonifioaren aguindupe- eta poderiotic, eguingo cituzala Jaungoicoaren eta gure artean baqueac; eguingo

(205) evala bere odolagaz (205) gure arimaac garbituteco bafiu bat, idiquico cireala ceruco ateac, eguingo guinduzala Jaungoicoaren seme, etaceruco yaubeguei, ta herederu Yaquinic pasino gogorra, eta eriotzacruela gueure arimearen oneraco zana, poz andi bategaz, eta borondate oso osoagaz irago evan, eutsen amudioaren anditasunagaitic;poz pocic artu cituzan bost milla azote eta gueiago. Poz pocic euquievan burua arantzazco coroe gogor bategaz zulaturic. Poz pocic euqui evan bere gorputz guztia burutic beatzera zauri bat eguinic. Pozpocic emon evan bere zanetaco odol guztia. Poz pozic igon evancurutzera, eta poz pozic galdu evan bere bicitzea untze gogorracazyosiric. Aushe zan bere guraari guztia, eta alan sarri ascotan esan oievan, bere biotzeco guraari guztia gugaitic bere bicitzea emoitea zala.

5. Ar'or, Cc., ceimbatean euqui evan Jaungoico batec gure arimea. Eguin dau eguno gurasoc semeagaitic, edo semec bere gurasoagaitic, mundu guztico Jaunac gure arimea gaitic eguin daven beste?Eztaquit aurquitu al daiquezuen. Baita asco erechi eutsan gure EguiHa andiac oneri? Ez, Ne.Ea

. Mc., ez: aurrera daroa bere gure arimearen ganean daucan ardurea. Ygoten dau ceruetara gure bitartecoAita beticoagaz izaiteco. Anche gugaitic erregututen deutso, gureerruqui euqui daguiala. Orretaraco eracusten deutsaz gugaitic artu

18

r----------- -- -


cituzan zauriac; eta seguridade andi bat euqui daigun dirauscu ce,ezteuscula ucatuco bere ta gure Aitac bere ucenean escatuten deutsagun gauzaric. Yzanic ain ona guretzaco bera lango bitarteco batceruan euquitea, orregaitic bere necatu ez guenguizan bere yoateac,ichi euscun Elesha bat cein garbitu evan bere odolagaz, guztiz garbi,eder, eta orban ta loitasun baguea izan cedin, artu evan bere esposamaitetzat, aberaztu evan bere bicitza, pasifio, eta eriotzaco merecimentuacaz. Yfini cituzan bere ondasun guztiac nai guenduzan guztian artu guenguizan. Onetaraco idigui dituz bertan zazpi Sacramentuac, zazpi iturri ugari leguez, ceintzuei darioezan ceruco doe,ondasun, eta graciac gura dogun guztian euracaz aberaztuteco gurearimaac. Ezteuscu ifioc galaazoten euretara elduten, eta darioenJaungoicozco ur gozo eta cerucoagaz naico bestean aseten; ez yacuonetaraco diruric escatuten, doa doaric emoten yacu ceimbat gura.Guizonic aberatzenac, Erregueric andienac, eta mundu guztiac ecinemon leiquegu Jaunaren iturri oneetan emoiten yacun beste ondasun. Eurac irabazteco eztogu mundu onetaco ondasunac batutecoigaroiten dan lainbeste neque igaro bear: eztaucagu cer emon izardiric, eztaucagu cer necatu, ez adicatu. Bein irabaci ezquero, gueucgura ezpadogu, ecin quendu leiqueguez, ez lapurrac, ez Demonifioac, ez infernuac, ez eriotzeac. i,Cer gueiago eguin leiquean Jaunacgure arimeagaitic? i,Ce ardura andiagaric euqui leiquean? i,Ce amudio erreagoric eracutsi leiquion? Bada orregaitarren bere guichi erechi deutso oneri guzti oneri, eta bere neurri bagaco yaquituriagazasmau dau guizon eta Aingueruri buruac emon bere ecin alleiquionmodu bat gueiago ta gueiago adierazoteco deuscun amudioa, etaceimbatean daucan gure arimea.

6. Ain zan andia ongura au ce beti gura euquean gugaz egon, etaalan gach eguiten yacan gu bacarric ichita cerura yoatea. Baya ecusan ce, guztiz convenidu yacula bera yoatea Aitaren aurrean gurebitarteco izaiteco, eta guretzat lecua prest iminteco: gura euscun mesede neurribaco au guri eguin cerura yoanagaz, baya gogor eguitenyacon gu bagaric egotea puntuchu bacar baten bere. Eta i,cer derichazue eguiten davela cerura yoateco eta gugaz egoteco? Noc asmadu euquean onelango gauzaric, Jaungoicoac berac bere cabubacoyaquituriagaz ez izanic? Eguiten dau Altaraco Sacramentu Santuagugaz betico egoteco, berac esan evana leguez. «Arar celan nagoanzuecaz munduaren azqueneraguifio». Yoan zan cerura gure arimearen ardurea euquiten ta lotu zan gugaz gu bera bagaric egon ez gaite-zan, urrago euqui daigun etzan lecu baten bacarric (206) gueratu (206)mundu onetan egon zanean leguez; errian errian aurquituten da.Orra non daucazuen, orche orche, Altara orretanche daucazue. Gu-

19


ra dozuen guztian eztaucazue beragana etorri bashen, beragaz egon,berari berba eguin, eta beragaz poztutera eldu. Onetaraco dago AItara orretan, gure lagun eguinic, eta au guzti au guichi bailitzan legue-che, ain da andia gure arimeari deutsan amudioa, ce gura dauceuc ceure barruan euqui daguizun, eta ceu bat izatera eldu zaitezan.Naien daven gaucea da Altara orretaco maira eldu zaitezala, artudaguizula zure aoan bere gorputz eta odola, iraga dagizula zure zamatic bularrera, ceugaz estutu daguizula, eta beragaz gauza bat izatera eldu zaitezala.

7. iO Jauna, 0 Jauna! cer esan guinaique aimbeste ardura zugangure arimeaganaco icusiric? Ez ceuntsan asco erechi mundu guztiaguretzaco eguiteari, gure aguindura guztia ifinteari, eta gure ardureaeuquiagaz ez ceuntsan asco erechi gure pecatuac zure ganean arturiceuracgaitic, eurac gaitic zure odol eta bicitzea, eurac guganic quendutearren emoteari, ezteutsazu asco erechi zure Aita eta gure arteanbaqueac eguiteari, ceruco ateac idiguiteari, eta betico erreinu batguretzaco irabazteari. Emenche, emenche gueratu yacu gueure ogui,gueure ardao, gueure yanari, eta edaari eguinic, guc artu daiguzan,eta ceu izaitera igaro gaitezan. Asco edo balio dau gure arimeac,bada au guztiau eguin dozu bera zuretzat erostearren. Bada zuc aimbestean euqui badozu gure arimea, eta aimbeste eguin badozu beragaitic, (,cer eguin bear eztogu guc? Eta alan da guzti, ain gagoz itsuturic ce, onegaz guzti onegaz bere nagui gagoz beragaitic ecereguiteco. Zoraqueria andia benetan; baya larregui bere lar yazotendana. Aushe da neure Sermoearen

Bigarren zatia

8. Ytanduco baneu pulpitu onetaric ea gorputzaren ala arimearenardura gueiago euqui bear dogun, derichat guztioc ao bategaz eranzungo ceusquedala: Jauna, bada, ori noc eztaqui? Leenago da arimea gorputza bashen, ce arimea galduten bada, guztia galdu zan, etaeztave arean bere balio mundu onetan aberatz ta Erregue bera izaitea arimea infernuan yausten bada. Aushe difio mundu guztiac, guztiac dauque eguia au sinisturic. Baya orregaitio ecer gaitic bere eztaguichiago eguiten arimeagaitic bafio. Baderichazue au ponderacifioandiren bat dala, beguiratu eguizue cer eguiten dan gorputzagaitic,eta oneshegaz bacarric esan bearco dozue eguia difiodala. Noc eguiten dau arimeagaitic, diruac irabaztearren eguiten dan laimbeste?Guizon bat aberaztu gura bada, ice lanac igaroten dituzan! Gau taegun (egun ta gau) dago pensetan ce modu artuco, gueien irabazte-

20


co; ce saldu-erosic ondo urtengo deutsan, celan urten leian tratu onetan, edo bestean, eta bein onetaric batera gogoz itzuli ezquero eztaatseguinic artuten, batzuetan galdu, beste batzuetan erosi; orainyoan batera, guero etorri bestera. Yrapaci on baten icharomen edoesperanzaric badauco, ichiten da echea, ichiten da familia, ichiten daatseguina, iragoten dira otzac, beroac, euriac, edurrac, ecachac etaafrontu guztiac; botaten da burua ichasoaren erdira onci baten pensura; fietan yaco bicitzea 01 zati bateri, iCe gaubelac! ice nequeac!ice gose ta egarriac! Ybilten da erriric erri, uriric uri, eta provinciaricprovincia, eta au guztiau ontzat eroaten da diru zati bat irabaztearren bada; eta ostera ostera ocasiiioric bada, beste onembeste batuteco, poz pocic igaroco dituz beste ain beste. Barriz arimaco ondasunac irabazteco jce atseracuntzea! Aste osoac igaroiten diraberagaitic ecerbere eguin bagaric, ez gomutau bere bagaric. Esangobalitz parcamen edo indulgencia andi bat dagoala urlia Eleshea bisitadu ta icusiagaz, eranzungo litzateque leenago dala bearra eguitea.Elduten da yaieguna, enzuten da meza bat arrastaca, al deitean arinena, eta orra arimeagaitic eguiten dan guztia.

9. Gueshotuten bada gorputza, betor bertatic medicua edo barberua gueshoac indarra artu baiio leenago, laster artuten da osasunagaitic botiquecoa, aguinduten bada edatecoric garratzena bere, to-petan da cegaz (207) pagadu, eta gacha igaroten bada, ondo osatu (207)artean ichiten da tabernea, ichiten da yolasa, ichiten dira zaleagodirean gauzaac. Austen bada azurren bat, urteiten badau oiii, cadera,escu edo besoac, billatuten da noc imini, eta min andiac bear badira,direanac ontzat artuten dira, azurra, oiia, besoa, edo escua compondutarren. Yausten da arimea gueshoric pecatuan, eta euquiric osa-guillea ta osasun-gueia, edo medicua ta medicinea ezta ecer eguingura: eguneric egunera, asteric astera, ileric ilera eta urteric urteraisten da gachagaz egoten. Elduten da confesorea gana, cein dan ari-maco medicu osaguillea, astun eta garratz eguiten dira aguindutendituzan osasunguei edo medicinac. Aguindu badagui ichi deila taber-nea, ezteila yoan yolasera, biurtu daguiola yaubeari ostu edo quenduyacona, parcatu dayola gach eguin deutsenari, edo deungaro esandavenari: «ecin osasunguei edo medicina au artu leiteque, laarreguiestututen dau confesore onec, ez nas beragana gueiago biurtuco».Dirautso Confesoreac osatu-arren arimea, ichiten ezpadituz aracoleen gueshotu eveen gauzaac, araco berba aldiac, araco adisquideta-sunac, araco ibillerac, barrien barri gueishotuco dala, pecatuan bestebein yausico dala, ezta yaramonic eguiten; ezta artu gura arimearenoneraco osasunguei edo medicina oneec. Cer esango dot, bada, gor-putzari yanaria, yaztecoac, eta beste bear dituzan gauzaac

21


emoiteco artuten direan neque eta arduraac gaitic? iCelango izardiac! jcelango nequeac! jcelango euriac! jcelango beroac! Cer eguiten ezta? Gosheric arratsera zagoce achurra, layea, yorrea, edo besteonelango instrumenturen bat escuan dozuela, eguzqui beguian, erreeta quisquilduten; guichitan daucazuez euriac, guichitan izotzac, guichitan edurrac, eta guichitan ceuen necatu eta adicatuteac, ce artuten badozue laborea, area, bedarra, edo matsa, ontzat eta pocic daroazuez eguin dozuezan bearrac, eta emon dozuezan icerdiac. lNoceguiten dau beste onembeste arimeagaitic? l Cer esango ceunqueeaguinduco beleutsue bear guzti au eguin daizuela, neque guzti oneecigaro daizuezala, icerdi guzti oneec emon daizuezala arimeagaitic?

10. Eztirautsut, ca., eztaizula bearric eguin gorputzagaitic; errazoe andia da bear eguitea, ce aushe da Jaungoicoac Adan-eri, etaAdan-egan guri guztioi aguindu euscuna, esan euscunean: «ceure arpeguico icerdiagaz yango dozu oguia». Eta S. Paulo Apc. difio ce,bearric eguiten eztavenac eztaguiala yan bere. Gura neunqueana da,ezteila bearra gorputzarentzat izan, aazturic dauquezuela arimea.Gatiac, egunac, asteac eta urteac daroaguz gorputzac; beretzat bearra, beretzat etsea, beretzat oea, beretzat yatecoa, beretzat nequea,beretzat bearra, beretzat guztia; arimea, barriz, aizturic: egufio beregomuta eztogula, gorputzari egunean egunean emoiten yaco yatengoshean, egtierdian eta arratsean, eta arimeari sei ilabete, eta ameneco urtebeteric urtebetera Sacramentu ori, cein bacarric dan bereyanari ta edaria, eta orduan bere ez arimearen ardurea daucalaco,ezpada chantelen bildurrez, eta Abade Maisua Jaunac castigadu cedaguian. Au da, Cc., arimea leenago izaitea gorputza bafio? Au daarimearen ardura gueiago euquitea gorputzarena bafio? Eztaquitazartu edo atrebiduco zareen baietz esaten. Baya jay Cc.! Ce zoraqueria andia, ce itsumendi negargarria! Confesetan dogu, sinistutendogu arimea Jaungoicoaren alabea dana, gorputza, barriz, lur zatibat, simaur, eta satz puzca bat bashen eztana eta alan bere gorputzacdaroaguz ardura guztiac eta arimea daucagu azturic. Esan eguidazue, ezpabere, sartuco bacine Jauregui edo Palacio baten, icusicobacendue otsein mempeco, edo criada baltz ezain bat, seda, urregorri, cirrar edo urrezurizco sofiecoacaz apainduric sala edo estradubaten yarriric etseco guztiac aora beguira cer aguinduten daven bertatic eguiteco, eta beste aldetic echeco andrea, Yaureguiaren yaubeaberez guztiz ona, ta ederra erropa zar etendu batzucaz, bazter batensarturic, ifioc yaramoiten ezteutsala, goseac ilic, lcer esango ceunque? Etzeunquee esango au eguiten davenac eztaucala sensunic, zo

(208) ro dala eta eroa? (208) Bada beste onembeste eguiten dozue zuecArimea da Jaungoicoaren Alabea, ceruco yaubeguei ta herederua,

22


eta gauza guztien yaubea, da guztiz ederra berez Jaungoicoaren antzedo irudira eguina dalaco. Gorputza da arima onen otsein eta aguinducoa, baita onetaraco eguin evan, eguin, Jaungoicoac; ezaina da,bada ezta luur zati bat, simaur eta corta, itz puzca bat, eta usteltasuna baiio; eta alan da guzti gorputz au apainduten dozue aldaizuenguztia, ceiien sensunac dagoz beguira cer aguinduten daven berpertatic eguiteco; beretzat dozuez, beretzat atseguinac, beretzat yanedanac, eta beretzat al dozuen guztia, eta arimea daucazue bazter taoquelu baten sarturic causiiioric eguin bere bagaric eta goseac ilic.

11. Baya i,cer diiiot, gorputza? Ceiien abere edo animalien ardura gueiago daucazue arimena baiio. Egunean egunean emoiten deutsazue yaten: gueshotuten badira, austen bayaque oiii edo besorenbat, bertatic aleguiiia eguiten dozue; galduten bayatzue idi, bei, zaldi, aari edo aume bat, edo auntzen bat, zabiltz mendiric mendi bereatsean. iCe naibaguea, ce nequea, ce tristecea bera galdu dalaco!Galdu da arimea, eta eztago sentimenturic, eztago atsacaberic, edopenaric; eztago arduraric billatuteco. jZoraqueria neurriba'coa benebenetan, diiio S. Agustin-ec: galduten da asto bat, bertati doaz berebilla; yausten da trocaren baten, guztiac doaz bera ateratera. Jaustenda arimea pecatuaren trocan, ezta yaramonic eguiten. Lotsaz betericeuqui bear guenduquez, asto bat arimea baiio gueyagotan euquiteac,dirauscu S. Juan Crisostomo-c. Ezpabere icusi daigun Jaun onegance andia dan gure arimearen balioa. Aurquitu al cinaiquee ceruan ezlurrean Jaun onen beste balio daven gauzaric? Sinistuten dozue guizon sensun ba'coa Jaungoico benetacoa dana curutze onetan dacusun au? Bada yaquin eguizu eztabela aushe baiio guichiago baliozure arima orrec, bada oneshegaz erosia izan da; Jaun onec erosicinduzan ez cirarragaz, ez urreagaz, ez arri baliotsuagaz, ez eguzqui,irargui edo izarrac gaz; ez Aingueruren bategaz, ezpabere beronenodolagaz i,Eta alan bere ain guichitan euquico dozu ceure arima ori?i,Nor engaiietan ete da, ala Jaun au ain bestean erosi davenean, alaceu ain guichitan daucazunean? Cc., ez gaitezan ain zoroac izan; ezagutu daigun gure arimearen balioa, eta arturic damu andi bat, ainitsuturic egon garealaco, esan daiogun Jaun oneri: Neure J.Co Jauna.

23

3. JAUNGOICOAREN GRACIAREN GANECOSERMOIA

(B, 209-214 or.)

Sta in sorte propositionis. Eccli. c.17.v.24

(209) 1. Bein Jaungoicoaren adisquidetasuna, eta gracia artuteraeldu bazara, zagoz sendo egoquera edo estadu orretan44

. Ecin euqui (209)leique guizonac zorion andiagoric mundu onetan, bein emon yacangracia ondo gordetean bafio; eta alan guizonen artean aurquitutendan zoraqueriaric andiena da ain yaramon guichi eguitea, Jaungoi-cozco doe au bagaric badagoz, bera euquiteco, eta dauqueenean ezgalduteco. Euqui daguizuezan beguien aurrean, ezagutu daguizuencer eguiten daven Jaungoicoaren graciac gure ariman, zoraqueriaaushe nai neunque ezagutu daguizuen; eta onetaraco esango deu-tsuet sermoe onetan: Lenengo cer eguiten daven gracia onec gureariman; eta emetic ezagutuco dozue bigarrenean, ce guichi eguitendozuen gracia onegaitic. Lenengoan eguingo dot aleguina adierazo-teco ce onra eta anditasun neurribacoa ereguiten daven graciac gurearimean; eta aushe ezagutuagaz bacarric icusico dozue ce itsumendiandia daucagun gracia onegaitic ecer ez gura izaitean.

Lelengo zatia

2. Ain dira andi eta Jaungoicozcoac graciac gugan eguiten dituzan miraariac ce, nequez ifioc sinistuco leuquez fedeac eracutsicoezpaleu. Ain da zoragarria emoiten deutsan edertasuna ce, ez beguicicusi, ez belarric enzun, ez guizonen gogotara eldu al leiteque beraleezcoric. Yrargui eta izarren arguitasuna gueiagotu eguizu al daizunguztia; bada au guztiau, bat eguinda bere, ezaintasun eta iluntasunabafio ezta gracian dagoan arimearen parean. Eta alan icusico baguendu arima bat gracian dagoanean, ceruan gagozala usteco gueunque; mundu onetaraco gauzaric ederrenac antoju emongo leusque-

44 Sta in sorte propositionis.

25


giie; gure guraaria bera icusten egotea izango litzateque, anche egongo guinatequez cocoturic berari beguira, gomutaric izan baga ez yateric, ez edateric, ez loric. Orregaitic ez evan gura Jaungoicoac icusiguenguian gueure arimea gracian dagoanean, arroturic bere edertasuna icusiagaz, galdu ez guinaitezan, Lucifer bere edertasuna gaiticgaldu zana leguez; bada aimbeste edertasun icusiagaz gueugan, usteco gueunque Jaungoicoa beste gareala; ac uste izan evana leguez.Ceruco aingueruac arritu eta muturic dagoz gracian dagoan arimearen edertasuna icusiagaz; euren guraari guztia da berari adi egotea,diiio S. Juan Crisostomo-c. Eta aushe adierazo gura izan evan DavidErregueac esan evanean bere arpeguia icusi guraco evala cerucoaberatsac, eta alan dirautse biurtu zaitez, biurtu zaitez onantza, icusizaiguzan. Ycusiric bere edertasuna ain zoragarria, itanduten deutsebatac besteari: (,Nor da datorren au egunsentico izarra bashen ederrago, ilarguia bashen miragarriago, eta eguzquia bashen arguiago,eta bere arerioentzat exercitu ondo ifiniac baiio bildurgarriago? Auguzti au eta gueiago esaten oi davee Aingueru santuac gracian dagoan arimeagaitic.

3. Baya ce mirari Aingueruac modu onetan berba eguitea etaarrituric egotea arimearen edertasunagaz, Jaungoicoa bera guraarizbeteric badago bera icusteco, beragaz egoteco, eta beragaz berbaeguiteco, diiio S. Juan Crisostomo-c? eta aushe berau aitu gura evalaDavidec esan evanean: icusi guraco dau Erreguec zure edertasuna.jCe berba gozoac esaten deutsaz zoraturic leguez beragaz ain ederricdagoalaco! Dirautsa: guztiz zara ederra, neure maitea, icustecoa dazure yancia. jAy ce ederra zarean! Beste batzuetan dei eguiten deutso bere esposa laztana, bere usoa, bere bacarra; eta beste batzuetanErreguiiia. Berba guzti oneetan gura dau ezagutu daigun ce andiadan deutsan amodioa, eta lecu altura ereguiten daven graciac ari

(210) mea, bada eguiten dau bere Esposa maite (210), eta orregaitic Erreguiiia ez lur zatiren bateco, ez urien batzuetaco, ezpada lur guzti etaCeruco; bada S. Paulo Ape. dirauscu ce, gracian dagoana J.Cogazbatera dala Aita beticoaren herederu. Aushe berau diiio Apostoluonec beste lecu baten. Graciac, diiio, eguiten gaituz Jaungoicoarenseme: baita seme bagara, bere ondasun guztien herederu ta yaubeguei45

. Gueratu gaitezan emenche pisca baten, eta beguiratu daigun,al daigun ondoen, S. Pauloc diiioana ezagututeco cerbaist noraguiiioerantetan gaituzan graciac. Jaungoicoaren herederu diiio eguitengaituzala, eta J.Co.ren lagun herencia onetan. Herencia onec emoi-

- 45 Quod si filii, et haeredes.

26


ten deuscun escubidea, J.Co.ren direan gauza guztietara elduten da,eta alan, esan evanean gauza guztiac ifini cituzala Aita Eternoacbere escuetan, zan esatea oneec guztioc emon euscuzala guri bere.Biztu eguizuz orain zure pensamentu eta guraari guztiac, eta icusieguizu ea aurquitu al daizun graciac emoten ezteuscun gauzaric. Alperric ibilico zara billatuten, bada ez bacarric eztozu aurquituco, eztaecin gogora bere inori eldu leiquio onelango gauzaric, bada graciacemoiten deuscuna ezta urre gorria, ez arri baliotsoac, ez luurra, ezeguzquia, ez irarguia ez ceruac, ez Aingueruac; Jaungoicoa bera da,bere ondasun, ontasun, eta yaquituriagaz eta orregaitic cirautsanDavid Erregueac Jaunari, zu zara neure herencia.

Beguiratu nosbait, Ne.Ea.Mc. (neure entzula maiteac), graciacarimeari emoiten deutsan ondasun miragarri au. Yagui zaitez nosbait pecatuaren lupatzatic. Yratzartu zaitez nos edo nos lo-zorroorretaric, eta icusi eguizu Jaungoicoac opa deutsun zori-on, sinistubere nequez leiqueana: zure escuetan daucazu, gura badozu Jaungoicoaren seme izan. Jaungoicoac emon deutsu escubidea gura dozunean bere Seme (izaiteco) eguiteco, dirautsu S. Juan Evangelisteac46

.

Mundu onetaco aguintari, Erregue eta andiac izanic gu leguez guizon ilcor ta ilbear batzuc, auts pusca bat, cimaur zati bat, gu leguez ilbear direanac, gu leguez luur biortu, eta ustelduco direanac sepultura baten, ez gaituez euqui gura adisquidetzat, ozta berba eguitendeuscue, ozta beguiratuten deuscue. Baya Jaungoico neurribaga, cabubaga, eta azquen-bagueac, izanic mundu guztiaren yabea, ceruluurraren eguillea, ez bacarric beguiratuten deuscu, ez bacarric izangura dau gueure adisquide, ez bacarric nai dau beragaz bici gaitezan,baita bere gura dau bere seme izan gaitezan, eta gueure borondateanichiten deuscu nai dogunean graciaren bitartez bere seme eguiteco47

•

jO ontasun parebacoa! 0 Jaunaren guizonaganaco amudio sinistubere ozta leiquiana! 0 caridade errea! Cer da, Jauna, guizona beregomuta izan zaitezan, edo guizonaren semea aimbestean euqui cenguian? Guizon batec bestea banD puscachu bat andiago dalaco, hacienda apur bat gueiago daucalaco, edo diru zati batzuc dituzalaco,ozta beguiratu gura deutsa besteari, ozta berba eguin gura deutsa,ozta beragaz ibili gura dau, eta nequez bere adisquide ta laguntzatgura dau, eta izanic ceu ceru-luurraren yaubea, eta guizona pobre,necatu eta caden bat; ceu Angueru, eguzqui, ilargui, izar eta gauzaguztiac adoretan zaituezana, eta guizona yayo orduco igues eguiten

46 Dedit eis potestatem filios Dei fieri.47 Dedit eis potestatem filios Dei fieri.

27


daiien gueriza bat; ceu mundu guztia ceure anditasun neurri bagueagaz betetan dozuna, eta guizona luur puscachu bat: ceuc gauza guztiac eta guizona bera ecer-bere ecetatic eguin cenduzana, eta guizona ceu ceure escuacaz eguina; eta alan-da guzti ceure aidean ecereztan guizon oneri ez bacarric beguiratuten deutsazu, ez bacarricberba eguiten deutsazu, ez bacarric gura dozu ceure adisquide izandedin, ez bacarric isten deutsazu zugaz naste etse baten bici izaiten,mai baten yanari bat yaten, ezpabere nai dozu ceure seme izan dedin, eta aguinduten deutsazu izan dedila, emoten deutsazula onetaraco escuicunea nai daiienean eguiteco Jaungoicoaren seme48

• Cc.,ce poz ta atseguin, ce olgura emon bear ezteuscu, Jaunac emoitendeuscun escubide onec? Cer eguin bear eztogu anditasun onetaraeldutarren? lCeimbatean euqui bear eztogu semetasun onetara ereguiten gaituzan gracia?

(211) (211) Esan eguidazu, Ne.Ea.Ma., artuco bacenduz Erregue Espa-fiacoc bere semetzat, aguinduco baleu ezagutu zaguiezala Asturia-coPrincipetzat, artu edo escogiduco bacinduz bere ondasun ta Erreinuguztien ofiordeco ta herederu, lcelangoa izango litzateke ceure onrea, ta celango poza ta atseguina asmauco etzenduke ceure biotzean? Eta castigaduco ta biralduco baleutsue orainche zoazala bereyauregui-palaciora, bertan bici izateco, beragaz mai baten yan, beragaz ibili, Erregue baten semeari datorquion anditasun guztiagaz, luzatuco ceunque eguneric egunera yoatea, echeco cereguin bategaitic,diru pusca bategaitic, hacienda zatiren bategaitic, edo olgura, yolasta dibersifioren bategaitic? Cein guichi. Leenago sinistuco neunquenic cer-eguin guztiac, diru guztiac, hacienda guztiac, eta fiesta guztiac, ichico ceunquezala ta bertatic, al daguizun bashen laster, yoango cifiatequezala Erregue gana, icustearren ceure burua an onra andian. Baya lcer da Erregue Espafiacoc emongo leusquezun onra taondasun guztiau, Ygcoaren graciac emoten deutsunaren parean?Ecer-ben~ ez, neure Cristifiauac; ece Erreguec emon leiquezun semetasunac, ceu leguezco guizon baten seme bafio etzeunquez eguingo, ta beti gueratuco cintequez ilcor ta il-bearra, lur pusca bat etagachez ta nequez beteric beteric leen leguez; barriz graciac eguitengaituz Yangoicoaren Seme Ceruco, ta eriotza bagac Erreguec emonleiquezun ondasunac eta erreinuac, luur zati bafio ecin izan leitequez; baya graciac emoten deutsun herencia da ceruco ondasun guztia. Erreguec emon leiquezun onreac guztiz guichi iraungo dau, denpora pusca bateraco bafio izango ez da: baya graciac emoten dabena

48 Dedit eis potestatem filios Dei fieri.

28


beti beticoa izango da. Erreguec emon-arren erreinua, quendu leiquezue, edo galdu cinaique; baya graciac emoten deutsun erreinua,ceuc gura ezpadozu, ecin inoc quendu leiquezu, ez eriotzeac, ez Demoninoac, ez infernuac.

Guizon arroac, guizon andiguraac, zabaldu eguizuez ceuen gurariac: biztu eguizue ceuen gogoa, eta icusi ea eldu al-bacinateequezanYangoicoac emoten deutsuen beste gura izatera, nai dala ondasunetan, nai dala oman, nai guztietan. Necazale triste, gaisho ta necatuac,l,cetaaco daucazue guizon aberatsen ondasunen, diruen, yanarien,etse ederren, ta onreen enbidia? Ceuec euqui cinaique au guzti aubanD gueiago; Yangoicoac emoten deutsue onetaraco escu-bidea.Dedit eis... Eguin zaitece graciaren bitartecoz Yaungoicoaren seme,eta euquico dozuez guizonic aberatsenac eta ondraduenac euquileian onra, ta ondasunac banD gueiago. Ateric ate eskean zabiltzenedadeco tristeac, l,cetaco daucazue Erregueen, Principeen, Duqueen, ta Marquesen enbidia? Ceuen escuan daucazue aec banD onraduago ta andiago izateco escu-escuinea. Eguin zaitece Yaungoicoaren Seme, gracian ifiniric ceuen arimea, eta ezta aurquituco Erregue,Principe, Duque, ez Marquesen artean zuec banD guizon ondraduagoric, ez andiagoric. Neure Cristinauac, l,cetaco necatu zuen buruac,mundu onetaco ondasun, onra, dignidade, eta lecu ereguiac alcancetarren? Ez eguizue urten ceuen biotzetatic; orche orche daucazuebacochac erreinuric zabal, eder, eta andiena, eta aberatsena, dirautsue Yesucristo-c. Baliau zaitece Yaungoicoac emoten deutsuen escubideagaz, eta eguin zaitece Yaungoico. Arrituten tzare berba oneec entzunda? Eztozue sinistu gura? Ara bada cer dirautsuen sanPaulo Apostoluac: Yaungoicoac emon deutsue, dino, gracia bere izatearen parte ta lagun izan zaitecen49

. San Paulo Apostoluac dino,Yangoicoagaz graciaren bitartecoz batuten dana, espiritu bat beragaz eguiten dala5o• Yesucristo-c dirauscu: Neuc esan dot, Yaungoicoac zare zuec, eta ceruco Yaunaren semeac guztioc. Pozturic badaanditasun onegaz esan daguigun san Yoan Evangelisteagaz: Yaungoicoaren semeac gara51

. Ara or, neure cristinauac, cer eguiten gaituzan graciac. Eta orregaitic bere, mundu onetaco gauzac-gaitic beargueiago eguiten dogu Yaungoicozco doe au-gaitic bano? Larreguiitsumendi aushe adierazoten da bigarren zatian.

49 ut efficiamini divinae consortes naturae.50 qui adhaeret Deo, unus spiritus est.51 nunc filii Dei sumus.

29


Bigarren zatia

(212) (212) Eztauca guizonac mundu onetan gurago daven gauzaric, andiizatea bafio. Eztau ecegaitic bear gueiago eguiten, lecu ereguira igotea gaitic bafio; eztau beste gauza gaitic, au-gaitic bafio neque gueiago iragoco. Au-gaitic artuten dira nequeac, au-gaitic igaroten dirapellebruac, au-gaitic galduten dira ondasun eta diruac, au gaitic guichitan izaten dau batzuetan bicitzea bera. i,Ceinbat bicitza dacusguzgalduric, guizon batzuen Erregue izateco guraria-gaitic? i,Ceinbatodolegaz lurra bustiric; ceinbat eche erreric, ceinbat uri iruliric? i,Celango guerrac, celango ibilerac, celango eriotzac, celango gastuac?Mundu guztia errebolbiduric ibili da, batac bafio besteac andiagoizan guraric. Eta i,cer atera dave guizonac euren neke, lan, icerdi, etaibilera onecaz? i,Cer atera dave ainbat guerra, ainbat degrollu, ainbat eriotza, ta ainbat odolegaz? Ecer-bere-ez. 11 tzirean: yaio ezpalira leguez ishilic guelditu cirean, aztu zan euren icena eta sepulturabaten lurpetu zan beti iraungo evala uste izan eveen onra, anditasun,eta gloria guztia. Oneec gura izan, ta alcanzadu ecin izan eveen onraeta anditasuna bafio andiagoa opa deutsu Yaunac. Badaqui guizonen biotzetic ecin quendu leitequeala gurari au, eta nai ta nai ezleguez, aurquituten dala gogo onegaz: eta dirautsue benetaco anditasuna eta gloria billatuteco. Au alcancetaco eztozue bear mundu onetaco guizon arroac eguin eveen beste. Ez yatzue aguinduten batuteco ejercitu andiac, aurquituteco ondasun andiac onei paguetaco; ezirulietaco uriac, irabazteco gazteluac, ilteco guizonac. Ezteutsueaguinduten eguiteco ontziac, sartuteco euretan, igaroteco ichasoac.Ezteutsue aguinduten isteco ceuen etseac, aztuteco gurasoac, umeac,senarra, emaztea, eta aideac. Berba baten, munduan aurquitu alleitequean bafio onra andiagora elduteco, ez yatzue escatuten guizonascoc bertatic iragoten dan ashe pusca bat alcancetaco igaro davennequeren eungarren parteric.

i,Cer escatuten yatzu bada? Yangoicoaren gracian zagocela, etanosbait ceuen argaltasunez galduten badozue, ainbat lasterren barriztadu daguizuela ceuen ariman, Yaunari parca escatu, eta confesaduagaz. Au eguin cinaikee ceuen etseco atseguin onean zagocela,ceuen cereguinac aztu-bagaric, ceuen senar, emazte ta familia ichibagaric, loa galdu-bagaric. Eta orregaitic bere nequez eguin gura dacerbait Yaungoicoac opa deuscun lecu eregui onera elduteco; etaarar non yazoten dan, ozta sinistu leitequean gauza bat. Gueugandaucagu onra, dignidade, eta lecu gorera ereguiteco gurari bici bat,ceinec indarrez leguez garoazan ashe alcancetara; ceinbat eta andia-

(213) goa eta altuagoa dan onrea, ainbat (213) eta gueiago ishiotuten da

30


bere guraritan, bera yadiesteeo ta alcaneetaeo esperantzarie badago.Onetaraeo ez da aleguinie eguin bagarie isten; dirua bear bada, topetan da; adisquideai berba eguiten yaque; billatuten dira bitarteeoae.Eta au alcanzadu ezquero, beste leeu gorago bat aguiri bada, barriroeguiten dira aleguinae arashe igoteeo. Beste aidetic, sinistuten doguta autortuten dogu eztagoala munduan, ta eein izan bere leitequeala,Yaungoieoaren Seme izatea banD onra andiagorie. Eta izanie ainerraza leeu onetara igotea, eztogu aushe, gauza erraz au, eguin gura,Yaungoieoaren Semetasun onetara elduteco; Dei-eguiten badeutsuee lapurra, esaten badeutsuee guzurraren ganean yuramentueguin dozuela, norbaitee badino yudegu-eastae zareela, bertatie dinozue: «ondra galdu deust, ecin iehi neio;» belan querellea; eseribaua batetie, letradua bestetie; gastetan da dirua, iehiten da bearra,eta au guzti au ontzat eroaten da, yagotearren onrea. Galduten daarimaeo onrea peeatuagaz, eta izanie ain erraz barriro onra orretarabiurtutea, gogor eguiten da. Esaten bada nongura daueazala confesoreae, yaiegun gosh bat artu daguiala Yaungoieoaren Seme izaterabiurtuteeo, onetaraeo eztavela bitarteeorie eer billatu, eztavela dirurie gastau bearrie, gosh bateeo eereguina dala graeiara biurtutea, ezta falta izaten aehaquiaren bat: nora-bait yoan bear dala, norbaitegazegon, edo cer eguin daueala, familia andia daucala, euren ardureacezteutsala isten astirie eonfesetan yoateeo. Modu onetan luzatutenda Yaungoieoaren Seme eguitea. Badago esperantzaren bat (no-bere burua edo) seme bat ondo ifinteeo, lecu onen baten sartzeeo, guizon andi eguin dedintzat; ee eereguintsu ibilten da: guiehituten dira,al daitean guztia, eeheeo gastuae, berari lagundutearren, bada biaredo etsi izango da gueure onragarri. Baya Yaungoicoaren Seme izatera elduteco pagadu (atera) bear badira zorrae, biurtu bear badaostua, quendu edo eguin dan ealtea, eztago eegaz, ozta ozta eldutenyat mantenietaeo (eehea estalduteeo).

Bada Cristinauae, ain astun, ain gogor eguiten bayatzue Yangoicoac escatuten deutsuen puseachu au eguitea, bere Seme izateco,bere erederu, bere ondasun guztien yauve, eta beragaz batera eerueoandi, eerueo Principe, eta eeruco Erregue, i.,eer esango eeunque eseatueo baleutsue eguiteeo, guizon arroae eguiten davena, mundu onetaeo gaur bada, biar izango eztan nagusitasuna gaitic? Baya i.,eerdinot? i.,cer esango eeunque eskatueo baleutsue beragaz bat izan gura bazare, eguin daguizuela mundu onetaeo ondasun, onra, edo guztiz gura dozuen gauza bategaitic eguiten dozuena? jAy, neure eristinauae! Baquizue eer adierazoten dozuen alan eguinagaz? Gueiagobalio daveela mundu onetaeo ondasun, onra eta olgurae, bere semeizateac bano; bada ceinbat eta gueiago eguiten dan gauzaren bate-

31


gaitic, ainbat eta gueiago eguiten da gauza ori, ainbeste aleguin edereguiten da beragaitic; baya guichitan badaucagu cerbait, eztogu ecereguiten beragaitic. Da esatea deungaro eguiten eveela santuac, ainbat lan, neque, gose, egarri, oracifio, barau, gaubela igarotea (eguitea) Yangoicoaren Seme izatearren. Da esatea deungaro eguin evalaYesucristo-c ainbat azote, ainbat zauri, pasifio ain garratza, ta eriotza ain gogorra igarotea (icustea) zuec bere seme eguitearren, etagraciagaz zuen arimac apaindu ta edertutearren. Esan eguidazue,

(214) neure cristifiauac, derichazue (214) yaquitunagoac zareela santuac,eta santuen santua bafio? l,Esan cifiaique aec bafio obato daquizuelacer balio daven Yangoicoaren Semetasunac? Eztaquit asartuco bazare, ta biotzic ta arpeguiric izango badozue au esateco. Bada ainbestean euqui badabe aec Yaungoicoaren Seme izatea, l,celan zuecdaucazue ain guichitan? Ainbeste maitatu badavee aec Yaunarengracia, l,cela zuec ain guichi eguiten dozue gracia ori? iO itsumendiarrigarria! jO zoraqueria guztien artean zoraqueriaric andiena!Yaungoicoaren Semea eguiten da guizonaren seme, guizonaren semea Yaungoicoaren seme eguitearren; eta guizonaren semeac eztavee Yaungoicoaren Seme izan gura. Yangoicoa eguiten da aragui,araguia Yaungoico eguitearren, eta eztau araguiac Yaungoico izangura. Yaungoicoa yazten da lurrera, lurra cerura eroatearren, etalurrac eztau cerura igon gura.

Iratzartu zaitece nosbait pecatuen lotan zagocenoc: eta ezagutueguizue Yaungoico baten Seme onegan, ceinbat maitetu bear dozuen (ce balio andicoa dan) Yaungoicoaren seme izatea.

Beguiratu eguizue Yangoicoaren seme onegan, ce laztan izan bear dozuen Yaungoicoac opa deutsuen gracia. Zuei doe au ecarteraetorri zan mundu onetara, zuec beragaz aberastutearren eguin zanpobre guztiac bafio pobreago; zuec beragaz edertutearren dago dacutsuen moduan ezainduric; zuec beragaz edertu ta apaindutearren,dago guztiz billosic; zuec beragaz osatutearren dago berau gueishoric eta zauri bat eguinic; eta zuei beragaz bicitzea emotearren dagoberau ilic; zuec beragaz onretearren dago ain lotsari eta desonra andian curutzeco urcamendi onetan yosiric. Beguiratu eguiozue, etaicusico dozue cer eguin bear dozuen beronen seme izateco, beronecainbeste eguin ezquero. l,Nori yoaco gueiago, neure cristifiauac, zuecYaungoicoaren seme izatean, zuei ala Yaun oni? l,Cer yoacan Yaunoni mundu guztia galdu balitz bere? l,Etzan ain andi, ain altsu tapoderosoa, eta ain yaquituna izango, cein da guizon guztiac salbaubalira? Ecin ucatu cinaie. Eta l,cer izango da zuecaz, Yaun onenacezpazaree? Demonifioaren menpeco, galduac betico infernu baten.Eta orregaitic bere ainbeste eguinic Yaun onec zuec bere seme beti-

32


co zorioneco, eta ceruco Principe izan zaitezen, eztozue cerbaiteguingo ain lecu altura, ain onra arrigarrira eldutearren? Benetandifiot eztaucazuela sensunic, etzareela guizonac, bada guizon guztiacdauque gurari bici bat lecu altu eta onragarriraco; ta ceinbat lecuereguiago ta onragarriago, ainbat gurari biciago. Eta alan baceunqueguizonaren biotza, gura ta gur'ez leguez eguingo ceunque aleguifiaYaungoicoaren seme izatearren: bertatic sartuco cinatequez guraribician confesifio on bat eguiteco, eta bicitza barri bat (eguiteco) asiteco. Ezagutu, bada, nos edo nos; eta icusiric ce guichitan euqui dozuen orain artean Yaungoicoaren gracia, parca escatu eguiozueYaun oni. Emon eguiozue berba oso bat, ainbat lasterren confesetaco, eta emenche aguindu eguiozue, onic aurrera euquiteco beti ceuonarimea bere gracian; esan eguiozue biotz guztiric: Neure Ye.C'.

33

4. JAUNGOICOAREN ERRUKIA

(1,121-128. or.)

iQuam magna misericordia Domini et propitiatioillius convertentibus ad se!

Eccli. 17. v. 28.

(121) Neure entzula onac, ;,nondic edo cegaz asi nei nic obeto (121)

gaur asten dogun misino santu au Ygcoaren erruquitasunaren gane-co sermoiagaz bafio? Misifioac izan oi dira gueien pecatariac Yauna-ren bideetara ecarteco. ;,Eta onetaraco: cer izan leiteque obeto dato-rrena Yaun onen erruquitasunaren gafieco sermoi ori bafio, ceineczabalduco deutseezan pecatariai euren biotz larri-estuac, eta ecarri-co dituzan bete betean Yaun oneri euren pecatu andien parcacifioaescatuten? jYgoicoaren erruquitasuna, Ygcoaren erruquitasuna!Berba gozoa beintzat: gueure erraiac urtu bear dituzan berbea. jAy,noc ecarri leiqueezan ona gaurco arratsalde onetan mundu zabalecoguisaseme eta emacume guztiac, Ygcoaren erruquiaren ganeco ser-moi gozoa entzutera! Bada bai neure biotzeco pecatari laztanac,gaur entzun bear deustazue gueure Ygco maitea dala errai samurre-tacoa, biotz bigunecoa, eta guztia erruquia beragana biotzetic damu-tuta datozan pecatarientzat.

Baaquit nic, eta alanche diraust S. Cyrilo Yerusalen-goac52, munduco mifi guztiac, bat eguinda bere, ez leuqueela Yaunaren erruquitasun orren dan izpiric chiquiena bere adierazoco. Baaquit nic, etaalanche diraust S. Yoan Crisostomo-c53 ain dala andia Ygcoarenerruqui ori ece, ecin ecetara bere berbeagaz iragarri eta azaldu leiquean: eztagoala ori ulertu eta adituco daven bururic: eta gueurearguiac eta zuurtasun guztia bafio goragoco gaucea dala Yaunarenerruquitasun ori. Alanbere celan-alan onen ganean cerbait esango aldeutsuet, eta derichot ece, Ygco beraren gracia lagun dodala, bateribateri biotza zabalduco yacala.

52 Cath.253 Homil.2. in Psal.50

35


Ara bada eeen ganean izango dan arrastegui onetaeo sermoia.Eraeutsieo deutsuet guztizeoa dala Ygeoae peeatari damutuentzatdauean erruquia, eta eztala mundu onetan peeatari ain galdurie, eeinda Ygeoae pareatueo ezteutsan, benetan damututa, parea eseatutenbadeutso. Orretaraeo nie iragarrieo deutsuet Eseritura Santuae onenganean daearrena, eta eeuee egunean egunean ieusten dozuena. Eseritura Santuetatie esango deutsuet Ygeoae eer esanie dauean bereerruquiaren ganean, eta eer eguin izan daven gueure peeatuen pareacifioraeo; eta onen osteian gogora eearrieo deutsuet eelan peeatariai ieharoten deutsen, eta eelan dei-eguiten deutsen beragana etorteeo, zuee ieusten dozuen leguez. Aror bada arrastegui onetaeo niresermoi-guei guztia.

Baita, barriz, l.nondie asi nei nie obeto Ygeoaren erruquieuntzaonen ganeeo berbetea, Ygeoae berae onen ganean esanie dituzanberba gozoetatie bano? jAy, eta eeinbat berba zoragarri esanie dauca, erruqui andi onen ganean! Eta noe leuquean guztiae batuta, eeueibein banaan esateeo astia! E-litzateque besterie bear sermoi lueeeder bat eguiteeo. Baya ganeeo guztiae ishilie gorde beareo badodazbere, ezta ishilie igaroteeo Ezequie1 santuaren bitartez54 esan cituzanberba gozoae. «Esan eguiezu, esan eutsan bein baten Ygeoae Ezequiel-eri, esan eguiezu nire partez Israel-go peeatari galduai: Ceueedifiozue: gueure peeatuae ganera eguin deuseue, eta gu bashengueiago dira: eta orregaitie galduta gagoz. l.Celan bici guintequezbada? Esan eguiezu eeue; Ygeoraeo, difio Ygeo Yaunae, eztot niegura gaistoa il ta galdu dedin, ez: gura dodana da gaisto orree bideeharrari iehi daguiola, eta bici dedila. Ausi eguizuez, ausi, eeiien bide

(122) (122) oquerroe. l.Cer eguiteeo il bear tzare? Ara bada, gaistoa onduten dan edoeein bere egunetie aurrera ezteutse gaehie eearrieo beregaistaqueriae. Eta nie esan-arren gaistoari: ilgo zara, il: berae penitencia eguiten badau, eta gueiago ondo bici bada, ezta ilgo, ez: eehaco arteeo peeaturie ari ezarrieo».

l.Cer gueiago gura dozue, peeatari gaishoae, eer gueiago? Ygeoaeberae eeinen berbaae egufio eztaveen utsean ez yo ta ez yoeo: Ygeoandiae, eeinen berbaae iraun beareo daveen eeru-Iurrae yoan da bere55 berbea emoten deutsue eeuen peeatuae, direanae direala, pareatuae izango yatzuezala, baldin eeuee orain arteeo bide eharrae iehieta beragana peniteneia benetaeo baten bitartez biurtuten bazare?«Ez , difio S. Lorenzo Yustinianoe56

, ez evan Ygeoac icentadu ez

54 c.33.v.v.l0,11,14,1655 Ez du oharra osatzen.56 Ez du oharra osatzen.

36


penitencia eguiteeo beareo zan aldirie, ez peeatuen eeinbatie, ez parca eseatuteeo leeurie. Eztifio, betoz gaztetan, edo onenbeste urteraartean peniteneia eguin gura daveenae, betoz, osasun onean datozanae; baya zartzarooan eta gaishoan datozanai ezteutset nie pareatuco. Eztifio, nie pareacifioa emongo deutset bein edo bein bategaz edoalan seigarreneeoan erraeuntzaren bat izan daveenai: baya ez urteosoetan zoro zantar eguinic bici izan direanai: edo nie pareatueodeutset ezeonbaaeoagaz ibili direanai, baya ez eeelanbere ezeonduaeaz eguin daveenai. Eztau esaten eztagoala pareacifiorie abere mutuaeaz, ganadu zantarraeaz deungaro ibili direanentzat, edo ifiorenetseari edo basoari su emon deutsenentzat, edo ifioren ealte eharrean guzurragaz yuramentu eguin daveenentzat. Eztau esaten ni prestnago parquetaeo euren baearrean, edo euren buruen aurreti bafiopeeatu eguin eztaveenai, baya, besteae galduten ibili direanae eztauque nigaz eer eguinie. Ez beintzat, eztifio Ygeoae alango gauzaric.Bete betean difio: gaistoa onduten dan edoeein bere eguneti pareatueo yaeazala bere peeatuae; ezteutsela ealterie eearrieo bere peeatuae; onegaz iragarten deuscuIa eztavela berae erruqui izateeo loearririe ez laburgarririe». Eta bere berbea aseo ezpalitz leguez, berbeaemon ez-eee, baita bere berba orren ganean yuramentu eguiten dau.l,Eldu leiteque gueiagora Ygeo baten guganaeo ontasuna? «jAy, gure zorionae, esan bear dogu pozen pozez Tertuliano-ren berbaeaz57

,

gueure zorionae, bay, Ygeoae yuramentu eguin gurea, gueuri peeatuen pareacifioaren usteae (esperantzea) bete betean emoteeo!» l,Ezalda aseo izango au guzti au, peeatari gaishoae, eeuen biotzean esperantza ederraren sua biztuteeo? Bayez nago.

Baya ori aseo ezpalitz bere derichat eee, aseoeo dozuela gogoraeeartea, eer eguin evan Ygeo onee, gue peeatuen pareaeifioa izandaigun. Fedeae daraeuseu, eta eetiee guztioe daquizue ondo, Ygeoaren semea, Trinidade santueo bigarren personea, Aiteagaz eta Espiritu Santuagaz Ygeo bat dana, guizon eguin tzala gueure guztioenpeeatuen pareaeifioraeo dana58

. Entzun dozuez berba laburroe, entzun dozuez? Laburrae dira, bay, baya aseo bafio gueiago esan guradavee. Ygeoa guizon eguintzan gueure peeatuen pareacifioraeo!»jErruquitasun andia! esaten dau S. Agustin-ee59 orregaz poz-arrendana urtuta; jErruquitasun neurribaeoa! Ceue, eeue bay ta ez besteeeearri euquean eerutie lurrera Ygeoa bera». Bai barriz, gueure peeatuen pareaeifioraeo etorri zan mundura Ygeoaren Semea, aushe izan

57 Ez du oharra osatzen.58 Ez du oharra osatzen.59 Ez du oharra osatzen.

37


evan bere betico escu-arteco cereguina, berau bere yana, bere edana, bere loa, eta berau bere guztia.

Emetic etorcan pecatari damutuacaz ain bigun izatea, eta beragana etozanean ain gozaro artutea. Bayatorco damuturic eta negarrezita bear evala araco errian cer esan andiac imini, eta deungueracobidea ascori emon eutsan emacume galdua? Bada, Yaunac bigunbigun artuten dau, eta dirautso gozaro: «Emacumea, parcatuten yatzuz ceure pecatuac; zoaz baquean»60. Ecarten deutse bere aurreraandra ezcondu bat araguizcoan bear ez evanagaz topau eveena? EtaYaunac, dacusalaco lotsaturic eta damuturic dirautso: «eztot nic ceure contra emongo. Zoaz bada eta ez gueiago alangoric eguin»61. Elduten yacaz beste pecatari asco bere berba gozoac entzuten? Etaberac ondo artuten dituz, eta bear bada eztauco atzera-bideric eurenera bazcaldutenJoateco, ezta bear bada euren artecoac bere escolan artuteco bere .

Baya ezta ori guztia. yco: bera dabil dandarrez pecatarien atze-(123) an. jAy egon bacine (123) Sicar-go iturriaren parean, ceuec icusico

cenduen celan egoan Yesus bideaz necaturie ieerdiz galduric, etagoseac ilie, Samaria-co emacume, zantar eguinic bici zan, baten beguira; celan aguertu eutsazan berac gordeta eueazan pecatuac, etacelan gueldi gueldi ecarri evan Ygcoaren bideetan sartutera63. Egonizan bacine Yerusalen-go pozu uzabalaren ertzean, icusico cenduencelan Jesus beguira yoacan itanduten ogueta amazortzi urtean oaturic egoan guizon cadena gorputza artuta eucanari, eta alango amesicburutan artu bere ez evanari, ea osatu gura beeban, eta celan gorputzeco osasunagaz batera arimacoa bere emoten deutsan, esaten deutsala, ez gueiago pecaturic eguiteco oquerragoren bat etorri (yazo)ce daquion64

• Eta i,cer cirean Yaun onec pecatariac onduteco ieusicituzan goseac, egarriac, ibilerac, icerdiac, burucominac eta arrastacac?

Baya i,cer? i,Derichazue ori izan zala Ygcoaren Semeac pecatarien oneraco eguin evan guztia? i,Derichazue ez evala besterieeguin? Bai beintzat, ori banD gueiago eta gueiago eguin evan. i,Baacutsue ceinbat doian guerizaric eta gorputzera, irudineric eta izatera? Bada ori guztiori eta gueiago doa nic esan dodaneric eta J.Co.ceguin evanera. Guericea da, irudina banD ezta, utsa da niri entzun

60 Ez du oharra osatzen.61 Ez du oharra osatzen.62 Ez du oharra osatzen.63 Ez du oharra osatzen.64 Ez du oharra osatzen.

38

....--------~. -


deustazuena Ygcoaren semeac eguin evanaren aldean. Au ceuei eracusteco ezteutsuet gogora ecarrico celan ceru-Iurraren yaubea yaiozan abel-etse edo esquepe baten: ez celan bici izan zan guztiz pobreeta artu. AIde batera ichico dot celan yaiota zortzigarren eguneanemon bear izan evan bere odola. AIde batera berac eguin cituzanbarau gogorrac, bere erritarrac ganic eta beste asco ganic icusi bearizan cituzanac, eta beste onetarico asco. Bacarric bada gogora ecarrigura deutsuet Y.Coren pasifio garratza.

Zatoce, bada, orain ceuen gogoagaz Yerusalen-go errira. Sartuzaitece Gesemanico ortuan, eta anche icusico dozue Ygcoaren Semea ain larri, ain estu ece, larriaren larriz odol garbi garbia darioicerdi orde bere gorputzeco aIde guztietati. Icusico dozue oraindocelan bertan preso artuten daveen bere arerio gogorrac. Yarraitueguiozue guero Amis-enera, Cayfas-enera, Herodes-enera eta arrituco zare icusiric celango guzur tzarrac asmetan deutsezan egufio pecaturic eguin ez evanari; gogortuco zare icusiric celan zoro eguitendaveen Ygcoaren yaquituria: eta betico icaraturic eta biotz-quetaurie lotuco zare icusiric celan darabilden barregarri belarr-ondoca,cocotecoca, osticoca. Pilatos-enean sartuten bazare, jay! anche icusico dozue celan bost-milla eta gueiago :azote emonda, gorputz guztiabana bana eguiten deutsen: icusico dozue oraindo celan arantzazcocoroe gogorragaz bere buru guztia galduten deutsen. Baya Calvarioco mendi ganean, l,cer icusi bear dozue? jAy! Emen, lecu itzal onetan icusico dozue Ygcoaren Seme au gueure pecatuacaitic curutzebaten esqueguiric dinguilizca, escu-ofietatic untze lodiacaz yosiric,eta minen-minez bicitzea galduten.

Eta onec guztioc l,cer esan gura dave? Gueure Ygco laztanacbiotzetic, eta ondo biotzetie parcatu gura deuscuzala gueure pecatuac, orretaraco bere Seme bacarra mundu onetara aguindu evanean, gueure anaye eguin evanean; gu~aitic ainbeste neque eracutsieutsanean, eta azquenean gueu pecatuetatic ateratearren (124) curu- (124)tze baten ain gogor il evanean. Pecatari gaishoac, l,bear dan leguezdamututa zagoze? Bada errazqui bildurrac aIde batera botaco do-zuez. l,Celan galdu guraco zaituez ceuec irabaztearren ainbesteeguin evanac? l,Cer? difio S.Paulo-c; l,Cer? bere Seme bere bereariparcatu ez eutsanac, eta bai gu guztioc gaitic Seme ori emon evanac,l,celan beragaz batera emongo ezteuscuz osterantzaco gauza guz-tiac? Eta Ygcoaren Seme ori gueure pecatuen parcacifioagaitic gui-zon eguina, ainbeste neque icusia, eta curutze baten ila, l,eztogugueure aIde izango parcacifio ori izan daiguntzat? Bai beintzat, bai.Pecatu eguin badogu, difio S, Juan-ec edo obeto esateco, difio Ygcoacberac S. Joan-en bitartez, «l.Co.gan daucagu bere Aiteagaz gueure

39


bitarteco, eta berac gozatuten eta bigunduten dau aren aserrea, ezbacarric gueure pecatuac gaitic daucana, baita mundu guztico pecatuac gaitic daucana bere». Eta Ycoa gueure aIde dogula, lnor izangoda gueure contra? Alan bada eldu zaitece bete betean Ygco erruquior onegana confesifio on baten bitartez, eta berac izango dauceuecaz erruqui.

Grain artean bere Yaun onec ondo, eta ondo bafio obeto eracutsideutsue parcatu gura deutsuela. Beguira ezpabere celan artu zaituezan Ygcoac bere contra pecatu eguin dozuenean. Yshilic egon yatzue castiguric emon bagaric; epea eta astia emon deutsue beraganagura badozue bere, eta berac ceuei orretaraco dei eguin deutsue.«Bai, dirauscu S. Buenaventura-c, bai, ondo ta ondo aguiri da Ygcoaren erruquitasuna, pecatariari luzaro icharotean: cegaiti ece, celan guizonac pecatu eguiten davenean Ygcoari bide-ba'aco andi bateguiten deutsan, eta Ygcoaren Semea barrien barri beragan daneticcurutzean yosten daven, ordu beretic galdua izan bear leuque Ygcoaren erruquia bitarteco sartuco ezpalitz». Alanche da, pecatariac;ceuec pecatu eguin da Ygcoaren contra yagui cifieenean, ceuen contra aserre parau cirean munduco gauza guztiac, eta galdu eguingocindueezan, Ygcoac ichi izan baleutse. Lurrac iruncico cinduezan,suac erre, urac ito, abere uzu mistoac eta pistia zantarrac apurtu etaetzan izango munduan ceuei al evan calte guztia eguingo ez eutsuengauzaric. Beguitanduten yat entzuten nagoala celan Ygcoari esateneutsan ceuecgaiti onetarico bacochac: banoa ni, Yauna, eta il beardot chacur gaisto ori.

Baya, l Ygco erruquiorrac? Expectat Dominus, ut misereatur vestrio Ez bein, difio Yaun bigun onec, bego bein. Neure contra dabilenori, nic eguin dot neuc, eta eztot nic galdu gura nire escuetaco gaucea. Neure contra aserre difiarduan orregaitic neure Semeac escatuten deust, eta nic entzungo dodaz Seme on onen escariac, berari zoryacan lotsa onagaitic. Bego bada bein, eta icusico dogu ea bere senera badator, eta sartuten bada bear dan bidean. Ezteuste nire erraiacichiten ori, orren gaistoa dala bere, ain laster galduten; ece nic aserrenasanean bere ecin aztu nei nire erruquia. Alanchec eguin dau badazuecaz pecatari gaishoac, alanchec, Yaun erruquiorrac. Grain arteanezteutsue bere aserreric eracutsi.

Gsterantzean lcer izango zan ceugaz guizona, cer ceugaz andrea,(125) guzurraren (125) ganean testigai oquerra emon cenduana? lEtzine

an egongo oraingotz infemuco ondarretan erretan eta quiscalduten?Ygcoaren erruquiagaitic ece; cer izango zan biraoti orregaz, batecgauzaric chiquiena eguiten deutsun orduco ceure biraoacaz luurragora, eta cerua beera ecarri bear dozunagaz? lEtzinean infemuan

40


egongo? Ygeoaren erruquiagaitic eee i,eer izango litzateque eeugaz,loi orregaz, eeinee eeure buruagaz dala, lagunagaz dala, eta ilotsagarri gogorra! ganadu mutuaeaz bere bai, beti ibili bear izan dozunzantarquerietan, araguizeoetan, beti loi-eiquin eguinie? jAy! Misericordiae Domini quia non sumus consumpti. Ygeoaren erruquitasunari esquer andiae bici bagara, galdu ez bagara, ondatu ezpagara.Bai, ee ganeeoan gueureae eguingo evan, bein betieo galduae izangoguinean. Galdua izango einean eeu lotsaarren eeure peeatua oonfesau ecinda ainbeste urtean erabili dozuna, bitartean Confesifio etaComunifio oquerrez ase ta bete eguiten zareala. Galdua izango einean eeu araeo peeatutic sortu yatzun seifia galduteeo Ygeoae daquizanae eguin eenduzana. Galdua izango cinean eeu ifioren ondasunaeazaberaztuta galanto bici zareana. Eta berba baten esateeo, Ygeoarenerruquiagaitie eee oraingotz galduta eengoeen, infernuan ondatutaegongo eineen peeatari erruearri guztiae.

Baya Ygeo erruquiorrae etzaituez galdu gura izan, eta orregaitieieharon deutsue, eta beragana biurtuteeo astia emon deutsue. Eztaori guztia; orrez ganetic berae dei-eguin deutsue, beragana eearrigura izan zaituez. Yaunae berae esanie daueo aserre danean bere,bere su-mina ta guzti, eraeutsi bear izaten davela bere erruquitasuna,eta ondo ta ondo aguertau dau ori eeueeaz peeatari gaishooeaz. jAyeeinbat bider dei-eguin deutsuen Yaun onee, eeinbat bider esandeutsuen anehina Yudeguai Yeremias-en bitartez legueehe: «beguira, beguira guztiz dozuela oquer eeuen Ygeoa iehi izana! i,Ezta eguiapeeatu eguinda guero berein bider eeuen barruan Ygeoaren deiaasmau izan dozuela? i,Ezta eguia peeatu eguin barritan, (eta guerobere, eta bear bada eeuen poz-zoroen onen onenean) eeuen biotzacerretan cinduezala, min emoten eutsuela, eraguiten cinduezala? Bada ori zan Ygeoae zuei peeatutic urteteeo eguite'eutsuen deia. i,Eztaeguia urlia eguneeo sermoia entzunda, artu eenduzala eeure bieitzeaonduteeo gogoae? Bada ori izan eenduan Ygeoaren dei gozo bat.i,Ezta eguia eeure laguna, edo eeure ume-galanta il yatzunean, edoadisquidea, aidea edo atzea il-tzanean eeure barruae estututa artueenduela eonfesifio on bat eguiteeo burua? Bada ori zan Ygeoaeeguin eutsun dei gozo bat.

jAy! Eta eeinbat bider gogora eearri deutsuezan, berae eeueieguinieo mesede ederrae eeuentzat prestauta dauean gloria zoragarria, onelan ondo esanean eeuen biotzae erosteeo! jCeinbat bideriearatu gura izan zaituezan infernueo pena eta neque gogorrae zueigogora eearrita ea gaehean eguin al beevan onean eein evana! Eeinueatu einaiquee gogotie igaro yatzuela, eta ez bein, ez birritan, etabai sarri eta sarri, ea noraeo zareen eeuee daroazuen biei-moduagaz;

41


ecin ceruric icusi cinaiqueela; infernuac izan bearco davela ceuenbetico toquia, ta bici-Iecuan beste bici-modu bat icasten ezpadozue.Eta orreec (,cer derichazue izan direla? Ygcoaren arguitasunac, Ygcoaren deiac, Ygcoaren gracia gozoac, Ygcoaren deiac izan dozuez

(126) modu berean, Ygcoac berac alan (126) gura izan da ceuec icusi izandozuezan gaishoac, atsacabaac, naibacoac, laburqueriac, nequeac,eta osterantzeco icusi bear guztiac, eta bein bashen sarriago euretatietorri izango yatzuez ceuen bicitzea onduteco amesac.

Eta (,cer da Ygcoaren deia eta dei andia bafio, berac ceuen erriraecarri deutsuen Misifio santu au? Esan eguidazue, arren, (,ezta eguiaMisifio au ceuen errira etorrico zanaren barria entzun cendueneticasi cineela batzuc batzuc, (,cer difiot batzuc? (,ezta eguia asco etaasco asi cineela ceuen artean confesifio on bat eguin bear cenduela;ceuen bici-modu charra ondu bear cenduela? Autortu eguizue badaYgcoac bide ascotati billatu zaituezala, beragana eroateco dei-gozoac eguin deutsuezala, eta bere aldetic aleguinac eta e~in eguinaceguin dituzala. Eta ori guztiori eguin deutsue zuecaz aserre dala,zuec bere arerio zareela. Eta (,parcatu guraco ezteutsue, beraganaparca esque, pecatuen damuagaz, elduten bazare? jAy! Esan beardeutsuet Yuditec beste aldi baten bildurrez ilic egozan batzuei cirautsena: Yaunac galdu gura izan bacinduez, ez eutsuezan oneecguztioc eracutsico.

Ara bada, Cristifiauac, ceinbat aldetatic icharon bear dozuen Ygcoaganic zuen pecatuen parcacifioa. Ygcoac berac esanic dauco, pecatariari parcatu gura deutsala, eta benetan ondutera badator, ezteutsela calteric ecarrico ordura arteco pecatuac. Ygcoac berac gueurepecatuen parcacifioraco bere Seme bacarra mundu onetara biralduevan, eta neque andiac, pasifio garratza eta eriotza gogorra eracutsieutsazan. Ygcoac epetasun andiagaz egon yatzue beguira, ea beragana biurtuten bazare, eta ori eguiteco berac sarri ta sarri era ascotaradei eguin deutsue. Eta (,ceuec? Ceuec (,cer difiozue? Oraindo bereegongo zare ez etorrico bai etorrico, parcatu guraco ezteutsuenenbildurrez? jAy! ori alan eguiten davenac eztaqui asco gueure Jangoicoa parquetaco nor dan. Onenbeste eguiten davenac pecatariac beragana ecarteco, (,eztituz artu guraco beragana datozanean? Parcacifioa opaca dabilenac, (,eztau parcatu guraco parca-escatutendeutsenean? (,Noc ori esan lei? (,eta gueure Ygco on-Iaztan maitegarriagaitic?

Ceuec pecatuetatic aIde eguin gura ezpadozue: aurrera eroan gura badozuez orain arteco bide charrac, orduan ez, ezteutsuet nicesango Ygcoac orain artean leguez icharongo deutsuela: guero bereceuen pecatuen parcacifioa emongo deutsuela. Ygcoac berac, ez nic,

42


dirautso alan eguiten davenari: «ez eguizu esan: Yaunaren erruquiaandia da, eta nigaz izango dau aurquiz nire pecatuac parquetaco; eceYgcoagan erruquitasuna eta aserretasuna alcarren urrean dabiltz,eta bere aserretasunac pecatarietara dauca beguia. Orregaitic ez berantau Yaunagana biurtutea: ez luzatu eguneric egunera, ece supitoan eta beingo beingo baten bere aserrea ceure ganera yausico da,eta galduco zaituz vengaia artuteco aldia yatorcanean». Onelan dirautso Ygcoac beragana biurtu gura ez-ic dabilen pecatariari, etaceuec bere alan bazabiltze, bildur izan bear tzare alan yazoco yatzue-la. '

Baya pecatuetatic aIde eguiten badozue, confesifio on bat eguiten badozue, eta guero bicitza on bat badaroazue, ez bildurric izan.Ygcoac parcatuco deutsuez pecatuac, baita munduco esquergueenaceta icaragarrienac badira bere. Eztago l.Co.ren odolagaz (127) osatu (127)ecin leian zauriric (Berm.). Batec il izan balituz Apostolu santu guz-tiac, araguizcoan munduco emacume guztiacaz yausi izan balitz,l.Co. bera curutzean yosi izan baleu, eta guero baletor YCo. berbe-ragana biotzeric damututa, eta parca escatuco baleutso, beingoanparcatuco leusquio Yaun onec, difio S. Vicente Ferrer-ec. Alan badaeriotzac eguin izan badozuez, aleguinac eguin izan badozuez sabele-co seifia galduteco, izan bazare seigarrenecoan aIde ascotara loiaceta zantarrac, zeuen buruagaz, dan leguezco lagunagaz, edo aberea-gaz, ibili izan bazare urte ascoan ceuen pecatuac lotsaarren confesauecinic, izan bazare biraotiac, lapurrac, ifioren gorrotoan bici izan zareenac, eta eguin izan badozuez buruco ulleac bafio edo ichasocoondarrac eta ur tantaac bafio pecatu gueiago, ezta ardura. Inquisici-fiora bagaric, Erroma-ra bagaric, ceuen buruac aguertu bagaric,ceuen errian izango dozue guztien parcacifioa confesifio on batenbitartez. Orren gura da Ygcoa; orren beguira dago Ygcoa. (,Ez aIdaasco orrenbestegaz, neure biotzeco pecatariac, ceuen biotzac bigunduteco? (,Ez al dozuez asco entzunac ceuen erraiac lashatuteco etazabalduteco? Izan bedi bada guichienez, izan bedi l.Co.c berberacbere ao gozotic esan evan parabola edo irudin ederra. Entzun bada.

Seme bi cituzan guraso batec, eta gazteenac esan eutsan bein:Aita, betor niri yagotan senipartea. Emo'eutsazan Aiteac bere diruac, eta Seme gazte ori diruoc artuta yoan tzan erri urrunetara (asagoetara). An oparo yan, naroro edan, galanto yanci, emacume zantarracaz deungaro ibili, eta yocoetan eta zoraquerietan beingoan yanta ondatu cituzan bere diru ederrac. Onetan goseta andi bat etorrizan erri atara eta goseac ilten ebilen gaishoa. Bere burua alan icusievanean gazte onec ain arlote, eta ain artu, billatu evan ugazaba bat,eta ugazaba onec aguindu evan lagufiecoac yagoten. Emen bere go-

43


sea emendatuteco yan guraco cituzan lagunecoai emoten yaqueezanezcur, ceruca, leca eta anabaqueetatic, baya ori bere ez eutsen laquetuten. Premina estu onec contuan yausi eraguin eutsan gazte zorooneri, eta esan evan bere artean: jAy, bada! Nire aitenean ceinbatotsein eta aloguereco dagozan ogui andi gura ezta dauqueela, eta ninago emen goseac ilten! Banoa bada, gurasoagana, eta esango deutsat celan pecatu eguin dodan ceruaren eta bere contra, eta eztodalanic mereci berac semetzat artutea: baya alan ta guzti artu naguialaaloguerecotzat. Esan ta eguin. Artuten dau erriraco bidea. Aiteacicusten dau urruneti celan datorren; eta bere erraiac ecin-ichita, bayoaco arin arinca, artuten dau besartean, emoten deutsaz mosu gozoac. Esaten deutse otseinai: ea gazteac: arin ecarri eguiozuez yantzquiric onenac eta onetaraco zapatac; il eguizue chalic gui~enena, bada gaur alazoco conbit bat eguin bear dogu, ece seme au il yatan, etabiztu eguin yat, galduric neucan eta aurquitu eguin dot.

Gueu gara, neure Cristinauac, gueu J.Co.c esan evan Seme galdueta galtzallea, pecatua dala medio Ygcoaganic urrun bici izan gareanac, bere graciazco ondasunac, ondatu eta galdu eguin doguzanac.Baya gueure ceruco Aiteac barriro artu gura gaituz bere adisquidetasunean; atzera emon gura deuscuz gueuc galdu doguzan graciazcoondasunac, eta ain egarri andia eracusten dau gueure arimen ece,berac dirauscu bere aotic ece, pozcari andiagoa izango dala Aingueruen artean pecatari bat Ygcoagana biurtuten danean, ece ez laurogueta emeretzi on penitenciaric bear eztaveenacgaitic. "Ceri beguira

(128) gagoz bada Yaunagana biurtu (128) ez eguiteco? "Esango dogugueuc bere anchina beste batzuc leguez: gueureac eguin dau, onezquero ecin ondu guintequez, aurrera eroango doguz gueure gogocharrac eta oquerreriac?

44

5. JESUKRISTO-C GU EROSTEA

(l, 129-141. or.)

Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis,qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam aeternam.

(129) Yesucristo gueure Yaunac esan eutsazan Nicodemus-erioneec berbooc: «onenbestean maite izan evan Ygcoac mundua ece,emon eutsan bere seme bacarra, beragan sinistuten eveenac galduetzitezentzat, eta bai euqui daguientzat betico bicitzea.» Eta zanesan izan baleu leguez: beti ta beti izan deutse Ygcoac guizonai onerechi (amodio) andi bat, eta aguertu izan deutse berac eguin izandeutsezan ainbeste mesedeetan. Berac eguin cituzan eurac ecer-ezeric, emon eutsen arima eder bat gorputz galant bategaz batera: berac euren bicitzeari iraun eraguiten deutso: berac emoten deutseyan-edana, ofia ta sofia, eta ganeco ondasunac. Eurentzat eguin cituzan munduco baster guztietan direan gauza ederrac; eta direanacimini cituzan euren aguindu-pean. Berac egunean egunean onentzateta gaistoentzat aguertu eraguiten deutso eguzkiari, eta bitzuoentzatbiraldu daroaz bear direan euri gozoac. Baya etzan onetan lotu(guelditu) Ygcoaren gizonac ganaco asco-gurea. Bere seme bacarra,beragaz bat evan seme laztan au guifiocoa, emon eutsen, beragansinistu gura eveen guztiac galdu etzitecentzat infernuan euren buruac ondatuta, ezpabere gauz'onac eguinagaz betico cerua irabacileguientzat. Orretaraco biraldu ninduan ni, mundu onetara, eta ordena estua emon eustan neure bicitzea guizonac gaitic emoteco(emon bearco nevala). Eta alanche izan bearco dau izan bere; presoartuco nave, azotaduco nave, eta curutze baten eskeguiric ni ilgo nazguizonac pecatuetaric ateretearren.

iCe berba gozoac oneec, gueure biotzac Ygcoa-ganaco amodioansutu, eshetu, eta erre eguinbear leukeenac! Ygco bat berac eguinicoguizon esker-gaistocoac-gaiti guizon eguin... Ygco batberac eguinicoguizon esker-gaistocoac-gaiti neke andiac icusi, eta bere bicitzea galdu... jAy bada au beti beguien aurrean bagueunco, Ygco ain laztanamaite izateco, eta aren esana gauza guztietan beti eguiteco! (130) (130)Bai alperric ece (nonbaiste bere, aurkich.) ori gogoan ondo ondo

45


artuta ezgueunke ainbeste bider aren contra eguingo, ez aren leguesantua ainbeste bider ausico. Aushe bada entzun bear deustazuearratsalde onetan, ea berotu albalediz ceuen biotz otz edo epel orreec Yesus maitearen amodioan. Icusi bear dozue ceinbat eguin evanJaun onec gueure oneraco, gueu pecatuetaric aterata ceruan sartuteco. Oneshen ganean bada izango da gaurco sermoia. Erdue badacristifiau onac, Jaunac eracutsi dituzan bideetatic zabiltzenoc, icusieguizue cer eguin evan ceuec gaiti Ygcoac, eta orregaz ezagutucodozue ceuec eguiten dozuen guztia eztala ecer ari zor deutsazuenenpareraco. Erdue ceuec bere pecatari gaishoac. Yaunaren contra gorroto gogorrean zabiltzenoc edo itsu-itsuric ebili zareenoc, eta icusieguizue ceuen esker gaisto eskerguea: baita ezagutu eguizue celanYgcoac errai erraietaric gura izan daven ceuen ona, eta celan orainbere besoac zabalic dagoan zuec artuteco beragana biurtu gura badozue.

Eta gauza oneri sustraia artuteco, gogora ecarri bear dozue celanYgcoac osterantzeco gauza guztiac eguin ezkero, eguin evan guizonaguztien buru, nagusi, eta aguintari izateco. Emon eutsan buru iratzarri-arguia, biotz zabala, prestua eta noblea, gurari ederrac eta citelkeria bagacoac. Edertu eutsan arimea gracia santuagaz, eta ain eguinevan bere adiskide ece, bete betean esan leitekean ece, Ygcoac guizonagaz eucala bere gozo guztia. Guizon au betico zorioneco eguinguraric, prestau eutsan gloria eder bat, non, munduco egot-aldiaeguin ezkero, egon bearco evan bere aurrean, bera icusten, eta beragozetan betico eta betico, munduan bici zan artean Yaunaren esanaeguiten beeban. Erraz eucan orduan Adan-ec Ygco orren aguinduaeguiten. Ez eucan gueuc leguez arerio gogor indar andicoric: araguiac ez eutsan guerraric eguiten, biotzac ez eutsan citelkeriaric ezokerreriaric emoten, diabruac ez eucan bere contraco indarric, etzaniuon lagun charric; eta berba baten, zan bere buruaren yaube osoosoa, eta eucan bere aIde Ygcoa gauza guztietan lagunduteco. Etajay, alan eguin izan baleu! Ez bera ez ece, baita beraganic guentozan, guztiac bere bera leguezco (lango) zorionecoac izango guineangueuc gueure erruz gueure burua galdu ezic.

Baya eta l,cer yazo zan? jay! ta l,noc gogora ecarrico dau negarriceguin bagaric Adanec eguin evana? Esker-gaistoco guizon onec ezevan eguin gura izan Ygcoaren esana. Yaunac esan eutsan (zaiguetz)sagar-ondo bateco frutaeitaric ez yateco (yan ez eiteco), baya berac

(131) Yaunaren esanari ez yaramon eguinda yan eguin evan, (131), etagauza ain erraza ez eguin gurea gaiti galdu evan Ygcoaren gracia etaadiskidetasuna, eguin tzan beragaz arerio, guztizco indar andiac artucituzan diabruac bere contra, gorputza bere mukerca abiadu yacon

46


arimeari esanie eguin gura ezie, galdu evan eeruraeo euean eseubidea (eseuieunea), eta eearri eutsan bere buruari betieo infernuanerreten egon bearra. Eta ez evan bere burua baearrie galdu, gueuguztioe bere galdu eguin guinduzan, eta gareanoe (danoe) gueurelenengo izaterie aldean izan guenduan bera ganie daeargun (yatoreun) peeatu originala, eta peeatu onetarie yatoreuzan negargarrizeoealteae.

i.,Cer eguin bear eutsan Ygeoae ain esker-gaistoeo agertu yaeanguizon oneri? i.,eer eguin bear eutsan ainbeste mesede bere eseuetarie artu ezkero, alango eeer-ez-keria bat eguin gura izan ez evanguizonari? i.,Pareatu bear eutsan, ala infernueo ondarretan ondatueta galdu bear evan? Eztakit nie eer esango leukeen gauzarie ehikiena parketan eztakienae, eta ifiogaz eeer izan ordueo, N.ra ta osteradabiltzanae kerellaae mundu guztiari eearten. Baya gueure Ygeoaegueyegui gura eutsan guizonari ez errukirie artuteeo, eta ez eutsanbiotzae iehi alan galdurie ieusten, i.,Cer eguin evan, bada? Erabagui(ebatsi) evan bere Seme baear laztana, Trinidade santueo bigarrenpersonea, Aiteagaz eta Espiritu-santuagaz Ygeo bat dana, guizoneguin eidila, guizon peeatuan yausia peeaturie aterateeo. Erabaguievan oraindo gueyago; erabagui evan Ygeo guizon eguinieo oneeneke, irauna, eta ala gogorrae icusi, eta eurutze itzal baten untzeaeazyosita bicitzea galdu leguiala, guizonari galdu evan arimaeo bicitzeaatzera emoteeo.

i.,Cer? Ygeoa guizona peeaturie ateretearren guizon eguin? i.,Ceru-Iurraren eguilIea berae eguin evan guizonari mesede eguitearrenguizon eguin? l,Ygeo andia ifioren bearrie eztaueana bere contra yagui yacon guizona bere adiskide eguiteeo guizon eguin? Eta guizoneguin bere guizon eskergaistoeo orregaitie nekeae ieusteeo, iraunaeeroateeo, eriotza icaragarria igaroteeo? i.,Cer gueyago eguin eukeanYgeoae bera guizon izan eta guizona Ygeo? Eta i.,eer eutsan Ygeoariguizona galdua-gaitie? Eeer ez (Bapere ez, arean ez). Ain andia zanYgeoa, ain gloria andieoa, ain atseguintasunez betea guizon guztiaegaldu ezkero, eein-da guizonae irabacirie. Milia aseo urteetan, edoobeto esateeo, betieo guztian egon tzan Yauna bapere guizonie bearbagaric, berae beragan gaur alaifia (edu, lainbeste) (132) gloria eta (132)atseguintasun evala. Guizonarentzat zan mesede eta on guztia, badaYgeoae peeatuetarie aseatu ezpaleu, egon beareo evan guizon orreeYgeoa Ygeo dan arte guztian infernueo ondarretan erreten eta kisealduten.

Baita bein guizona peeaturie atera gura izateeoan, i.,ez eucan Ygcoac orretaraco bera guizon eguitea bashen beste bideric? Baya eta

47


l.noc ucatu lei, diuo san Bernardo-c, gura daven guztia eguin leikeanac bere escuan beeucazala ori eguiteco beste milla ta milla bide?Aingueruai emon euskioen ori eguiteco ordena: eguin eukean pecatu bagaco guizon barri bat, eta ac kitadu leiala beste guizon errudunen zorra: parcatu euskion doan (doaric) guizonari bere becatua.Baya ez, difio Ygcoac. nire contra ibili dan guizonari, nire arerioeguin izan dan guizonari eguin bear deutsat eguin al-neikion mesederic andiena: eguin bidi guizon neure seme maitea, il bidi lapur batleguez curutze baten eskeguiric, eta orregaz eguingo dira guizonagaznire arteco bakeac. l.Eguin euskigun Ygcoac beste onango mesederic? l.Eracutsi euskegun on-erichi, eta ondo-gura andiagoric? Ygcoac berac emoten deutso amodio larreguiaren icena. Eta Zacariassantuac esan evan izan tzala Ygcoari errai erraietaric urten eutsanerrukia. Baya obeto ezagutu eta adituco dozue amodio onen anditasuna icusiric cer eguin evan Ygcoaren seme onec gueu pecatuetaricascatuteco.

Eta onen ganean berba eguiten asi bafio leenago, guztien sustraigarritzat esan bear deutsuet celan Ygcoaren seme guizon eguinaceguin leikean gauzaric chikien chikiena ascoco zala gueure guztioenpecatuen parcacifioraco. Eta alan aren negar anpulu (malco) bat,icerdi tanta bat, odol tistilla bat, oraciuo labur bat, eta beste edoceinbere gauza asco zan guizona pecaturic ateretaco eta (ori bere baibaya) aric gora eguin evan guztia gueuri euscun amodioac erazotaeguin evan. Dacusgun bada orain Ygcoac lagunduten deuscula,Yaun onec eguin cituzanen arteco batzuc. Eldu zanean Ygcoac icentaduric eucan aldia (denporea) Ygcoaren seme-guizon eguintzan,eta yaio zan andra Maria Virgineaganic Yesucristo gueure Yauna.Baya eta l.celan yaio bere? jAy! cerulurraren eguillea, Yaun guztienYauna, Erregue guztien Erregue; Ygcoa bera yaio zan ama pobrebateganic, ez etse barruan, ez oeric egoan lecuan; ezpabere abel-etsebaten, edo esan daigun corta zantar baten: askea (estramifiea) izantzan Yaun andi onec lenengo izan-evan cumea, lastoac bere oea(oguea). Yaiota zortzi-garren egunean asi zan bere balio andico odola emoten.

(133) (133) Eta l.Ceinbat neke, burucomin eta icerdi icusi etzituzangugaitic Ygcoaren semeac? Gugaiti egon tzan Ygcoa andra baten etaguizon baten mendean, bere amaren eta san Josepe-ren esanac ishilchuric, semeric esanecoenac leguez, eguiten cituzala. Gugaitic biciizan tzan ogueita amar urteguifio bere icerdiagaz oguia irabaztenevala. Gugaitic ibili bear izan evan erriric erri baster guztietan Jgobere Aitaren berbea zabalduten evala, eta sarri icerdia, gosea, egarria, nekea aidean ugari cituzala. Gugaitic eguin evan bapere (arean)

48


artu bagaric berroguei eguneco barau gogorra. Gugaitic entzun bearizan cituzan lancean lancean (pitean pitean) ereguiten,erantetan eutsezan milla deitu charreco guzur oker: yan-edan ondo eguiten zaleazala; deungacaz batzanduten (batuten, lagunduten) zala; bera ben~

gaisto oker bat zala, eta beste asco. Gugaitic erabili eveen il guraricbai Herodes erregueac, bai bere erritarrac, bai beste ascoc. Gugaitic.Baya bere pasino gogorrac daroat niri gogo guztia: emen inon banGobeto aguiri da Ygcoaren guganaco on-erechi eder laztana; eta alanonen ganean astirosheago eguin bear dogu.

Baita gauza bic nauke ni Yesucristoren pasino orretan icaraturic,eta conorte bagaric leguez: bata da Ygcoaren semea guztien osticopean icustea: bigarrena, barriz, Ygcoaren seme orrec icusi cituzanala gogor-ecin gueyagocoac: eta derechat ece, ceuec ben~ niri entzunda beste orrenbeste esan bearco dozuela. Entzun bada. Bai satzaleguez darabilde guztiac Yesus. Bere escolaco batec, beragaz oguibaten bid izan tzanac, salduten dau, eta dollorkeriaric citelenagaziminten dau bera ilteco ebilco-zan arerio okerren escuetan. Bestebatec biraoca eta erneguca dino beragaitic ece, berac eztazatielaalango guizonic: Eta ganeco guztiac, atzea emon-da, igues eguitendeutse. Mutil otsein icuski batec emoten deutsan belarrondoco eskergueagaz lotsea dariola iminten (ichiten) dau Pontifice nagusiareneta errico bana-banaceen aurrean, inoc orregaitic berba bat otseinorreri esaten ezteutsala. Soldaduac barriz beguiac estaldu (estari)barregarri darabilde, matrallacoca, chistu (tistu, chu) loiac eta gorroatsituac arpeguira urtica, dirautsela destanez barre zantzo artean:«ea igarlari, ea celan igarten doan noc yo auban.»

(134) Eta (,noc negar bagaric gogora ecarrico dau celan santuta- (134)suna eta ontasuna bera danari milla guzur oker lenagocoaz ganetic(ostean) ezarri eutseezan: erriai yagui eraguiten ebilela, Erreguearizor yacazan contribucinoac (pechuac) paguetea galarazo gura evala;Ygcoaren contraco berba deungaac esaten dtuzala, eta onelangoac:Celan barrabas okerra bashen okerrago eguiten daveen; celan lapurbiren erdian ilten daveen bera buru eta nagusi balitz leguez? (,Noribiotza ausico ez yaco icusiric Ygcoaren yakituria Herodes-ec zoroeguiten davela, eta berac burla-zar yantzi eraguin eutsen soneco zuriagaz daroela caleetatic cear, mundu guztiac irri ta barre eguitendeutsala? (,Nori azkenean errayac apurtuco echacoz dacusanean araco guizon noble odol onecoa, Ygcoa bera Aita davena, eta amataticogueta bat erregueen odoletic datorrena billau bat leguez azotaduric, eta lotsagarrizco curutzean (curtzioan) ilic?

Baya ezta beingoan igaroteco arantzazco coroaren cera... , barrelotsarizco negar-garria. Soldaduac, inoren leporic barre eguiteco beti

49


prest egon doazanae, ieusirie Yesus laztana nekerie andienetan bereishi ishilie egoala, eta bakerie bapere (arean) galdu bagarie, eta yaquinie beste aldetic ari edozein eharkeria eguina-gaitie, Pilatos-ee ezeutsela burueo-min andirie emongo, Yudeguai barriz orregaz biotzazabal zabal eguingo eutseela, artu eituezan asmuae (buruae), beragazbarre aldi bat izateeo. Eztakit nie obato esango ez neunkean diabruae gauza ori burura emon bear izan eutsela, bada eurae asmadueveena eztirudi ifiondi bere munduan danee ames bere eguin leikeala. Entzun izan eveen eelan Yesus gozoari beste gaueeen arteanezarten eutseen bere burua erregue eguin gura izan evalaeoa, etaorretaric buruae emon eutsen burlazarrezeo erregue eguin bear eveela.

Esan ta eguin. Eyoten dave arantza gogorraeaz eoroe iearagarribat, erantziten deutseez sofieeoae, ezarten deutse sorbaldeetatie beera (aehina) eapa gorri zar bat, yesarri (yarri) eraguiten deutse aulki(lenea) baten ganean, eta buruan yosten deutse indarea arantzazeoeoroe ori. Emoten deutse eseura eetro orde, eafiabera bat eta astenyaeaz erregueri leguez agurrae eta esku-munae eguiten. Paretan(iminten, yarten) yaeaz batzue aurrean, belaunieo (belaunbieo) etaalgaraz eta eareayaz dirautse: «agur Yudegtien erregue..» Besteaeartuten deutse eseuetaeo eafiaberea eta beragaz, blast, yoten daveburuan. Baya aseo cirean leguez, eein guztiae ain urrera eldu yaeazanorrenbeste eguiteeo; baya orreee bere euren eitalkeria eraeusteeo(arren, arric) gorro atsitu loyac eguiten eutseezan arpeguira. An cirean algaraae, an barre-zantzoae, an iji-ajac, an berba zantarrac, anche barallea eta iseanbillea.

(135) (135) Neure biotzeco cristifiauac, l,ete dira oneec ipuifien batzue,edo amesen batzuc? l,Eguin ete cirean onelango gauzaac guizonoker gaisto bici bere bear ez leukeanen bategaz? Ez, eztira eguia utsutsac bafio, eta eeru-Iurraren eguilleagaz, Ygcoagaz beragaz eguineireanae. Yaun au da araeo yaun andia, ceinen aurrean aingueruriegoyenae eta nagusienac bere euren aurpeguiae estaldu bear izatendituezan; eta cerutar guztiac auspez lurrean (celaian yarririe) eehunie opa (opatuten eskinduten) deutseezan euren buruetaeo eoroiae.Baya soldadu aldra billau batec darabil mundueo guizonie okerrenaleguez, edo satzena leguez, dandarrez barregarri. iO Yesusen paeiencia difio san Bernardo-c, 0 umiltasun miragarria, eta 0 amodioparebagacoa! Ezagutu daguigun gugaitic eguin izan dituzanetan,ceinbat gura deuscun. Ceinbat eta bere burua guichiago eguiten daYen, ainbat eta gueyago eta gueyago aguiri da gueuri deuseun legueaeta ondo-gurea. Baya ezta orretan bacarrie aguiri: aguiri da beregugaitic ieusi eituzan neke eta ala ecin esanezeoetan.

50


2. Ez eucan orretan bere Yesucristo gueure yaunac gueu pecatuetaric ateretaco ainbeste icusi bearric: baya bere amodioac etagueuganaco on-erichiac arr-arazo eutsazan, eguno munduan guizonec icusi dituzan gogorrenac. Munduco gogorrenac esan dot, eta eztot nic neure berbea yango. Baakit nic munduan ascoc icusi izandituezala Yesucristo-c icusi cituzan gauzaac langoac, baita aec bashen ascozaz eta ascozaz gogorragoac bere; baya ez eutseen aei orreec gauzoc onenbeste min eta ala emon, ceinda Yesucristo-ri bereac.Zagoce pusca baten, eta nic esango deutsuet cegaitic. Ceuec ondodakizue gueure fedeac daracuscuna, ece, Yesucristoren gorputza zala Espiritu-santuac bere graciaz eta birtutez eguina, eta esateracomoduan Espiritu-santuac berac bere escuz eguina. Beragaitic Yesucristo-ren gorputza zan osterantzeco guizon guztien gorputzac banoobeto eguina. Zan bada edocein bere gauzataraco besteenac bashenzuurragoa. Mina emoten dau bear dan bano gogorrago, latzago, edobear ez leukean leguez ucutu, yo, edo sartu eguiten dan gauceac, etabardinean zuurrago dan gorputzean min gueiago eguin bear dauedocein gauzaac, sorrago danean bano. Alan bada izanic Yesucristoren gorputza Espiritu-santuac eguina leguez, beste ganeco guztienacbanD ascozaz zuurrago, ascozaz bere minbereago izan bear evan besteenac bano, eta bardinean, eta guichiagogaz bere, ascozaz gogorra-goa izango zan ac artuco (136) evan mina, besteac artu leikeena (136)bauo. Au aurretic dozuela entzuzue orain celango min emoteco gau-za icaragarriac icusi bear izan cituzan Ygcoaren Seme onec.

Ain icaragarriac izan cirean ece, preso artuco eveen gau atanberean gogora etorteac ceinbat eta celangoac cirean icusi bearco cituzan onenbeste larritu eutsan biotza ece, gorputzeco aIde guztietatic eriozan zara zara odol garbizco icerdi tantaac. Eta alan eguinbeutsan etorteco egozanen gomuteac l,cer eguin bearco ez eutsenorreec guero etorri-ta igaro bear izan cituzanean? Bai beintzat: ezYesucristo-c leguez gorputza eguinic eucanari ez ece, baya guizonicgogorrenari, eta sorrenari bere icaragarriac eta latzac erechico yacazan neke eta ala orreec, berac igaroteco izan balituz. Isaias profetasantuac zazpireunta urtegaz leenagoric (aurretitic) icusi evan gueurepecatuac gaitic birrinduric, bururic eta beatzetara zati (atal) osoricez eucala: eta esan bear izan evan ece, beintzat ac alen eta gaishoenbarri ondo ekiala. Eta Isaias-ec ain anchinaric icusi evana, ondo taondo, eta ondo bashen obeto yazo zan pasino santuan. Onen ganeanorain artean bere makina bat gauza entzun deustazue, baya alanbereceuei obeto adietan (ulertuten) emoteco bere aldia eldu-ta escu artean darabilgun gauza au, gogora ecarri gura deutsuedaz Yesucristo-

51


-ren pasifio gogor orreco neke arrigarri bi, eta oneec dira bere azoteac, eta curutzeco eriotzea.

Ea bada entzula maiteac, errazki orain biotzera eguingo dozuezceuen indar guztiac, bada edo biotzic izango eztozue edo erdibitubearco yatzue, ceuen beguien aurrean imintera noyanagaz, beintzatbai Yesucristo-ganaco amodio apurren bat badozue. Goazan badalenengo Pilatos-en etsera, icusteco an ce aserre, ce barregarri darabilden Yesus laztana. Pilatos bildurtia icaraturic Cristo-ren contrachacur eguinic egozan Yudegtien cemacuntzacaz, aguindu evangueure Yesus biotzeco ori azotetea, ea ecetara bigundu al baleguizanYudegu gogor orren errai (gogorrac) aserreac. Eta Yudegtien aserreau chitozco aserre gogorra zan leguez, icaragarria zan leguez, alangura izan evan bere Yesucristo-ri emongo yacazan azoteac guztizcogogor-icaragarriac izan citecen. Esan ta eguin. Ozta ozta (nekez)aotic atera evan Pilatos-ec berba ori eta orra non artuten daveenYesus borreru nabarbenac, erantziten deutseez sofiecoac billos billo-

(137) sic narru gorrian ichi artean (guifiocoan) lotu, (137) estuten davesendaro irrime metarri (pillare arri-abe) batera, eta asten yacazdraunba draunba emon ta emon. Baya l,celan emon bere? Eurenindar itzal guztiagaz. Entzuten dan zumenen (mimenen) brrina zoliac bildurtu lei, ugalen eta cordelen brrunberia aserreac icaratu lei,eta azoteen durundio itzalac gogorturic ichi lei. jAy Yesus gaishoaren gorputz biguna, oraingoan beintzat celan gelditu bear dozun!Baltzunac eguin... , araguiac anditu... , zauri zaconac idigui..., zanacurratu... , azurrac aguirian imini..., eta gorputz guztia bururic beatzetara llaga luce bat eguinic ichiten deutse. Osticopean dabiltz araguiatalac (zatiac, lurrean eguin da odolezco erreca bat, borreru tzarracecin besoai eraguin deutsee, eta oraindo bere (oraindocoarren) anche dago Yauna azotecada barrien beguira. Cristifiau maiteac, l,beguiratuco ceunskioe negar bagaric? l,E-lichakezue erdibituco minenminez biotza Yesus biotzeco laztana alan icusiric? Orain bada eguizue ceuen artean celangoac izango cirean Yesucristo-ren alaac, Espiritu-santu yaunac eguin evan gorputz bigunaren minac alan banatueta trimindu eveenean. Eta contuac luceac eta zabalac eguin izandozuezanean, nic esango deutsuet ece, ori bauo min gueyago emoneutsan beste gauza bat icusi bear izan evala, eta aushe da curutzeanuntzeacaz yosita iltea.

Yesus maitea curutzean untzeacaz yosita il eveen. jAy ce lasteresaten dan au, baya celango arrigarrizco alaac icusi bearco cituzanyaunac ori eguin eutsenean! Curutzean yosita il.... l,Egon tzare iuosceuen artean ea cer izan leitekean alan iltea? Anchina ori ascotanicusten tzan gaucea zan, eta aldi ataco yakitunac diuoe ece, ori zala

52


eriotza gogor guztien artean gogorrena, eta ori bafio ascoz bere obeazala surtan erreta iltea bere, lasterrago eguiten tzalaco. Guizon batescu-ofietatic untzeacaz yosiric dagoana, odola zara zara guelditubagaric dariona, mementoric mementora argalduaz doyana, dardaricara dabilena eta egarriac ita bear davena, l,baliteke bera bafio gauza errukigarriagoric? Beso bateric ordu betean eskeguiric egotea asco izaten da guizonic gogorrenari eta sorrenari eguia aitortu eraguiteco (erasoteco). Bada l,cer izango zan escu-onetaric untzeacazyosiric egotea, eta iru orduan egotea, Yesus laztana biciric egon tzanleguez? Escu-ofietan batuten (batzaiten) dira zan guztiac, eta orregaitic escu-ofiac dira chitozco minberaac: besoac zabalic (idiguiric)egotea, eta zabalic bere, curutzean bear-dan leguez (138) curutzean (138)yosiric egoteco, da guztiz nekegarria: gorputzaren pisua beti egongozan untzeen cilloac (zuloac) etenduten eta gordinduten, eta gueroa-go eta zabalago eguiten; eta orregaitic beti egongo yacon odola urteneta urten, beinbere lotu bagaric. Onetaric etorrico yacon icara bildurgarrizco bat, egarri eta argaltasun guztizco andi bat, eta gorputzguztico ala icaragarriac, ceintzuc gueldi gueldi bicitzea kenduco eu-tsen curutzean egoan gaishoari. Onelango eriotza gogorra (aserrea)emon izan deutse Yesus gozoari, onen gogor il izan dave Ygcoarensemea.

Niri beguitanduten yat orainche, anche dacusdala curutzean eskeguiric bururic beatzetara aIde oso bagaric, anchina Isaias-ec icusievan legue-che. Burua dauco arantzaz galduric, gorputz guztia azotez ebaguiric, eta aIde guztietatic odol beroa dariola, arpeguia matrallacoacaz andituric eta baltzituric, mifia, ao-sabaya, eta eztarria (samea) egarriz leorturic eta sicuric, eta beaztunez minduric, escu-ofiacuntzez yosiric. l,Cer gueyago icusico evan geugaitic Yesus laztangozoac? l,Baauco bere gorputz guztian min barri batentzaco lecurenapurric? Ainbestera eldu zan bere nekea ece Yaunac berac, pasifioguztian ez ay bat, ez zotin bat eguin ez evan. Yaun onec, bere buruacurutzean alan icusi evanean, asi yacon bere Aita Yaungoicoari esaten: «Ene Ygcoa, ene Ygcoa, l,cegaitic alan ichi nozu? berba laburrac beintzat, baya alango Yaun paciencia eta bake andicoaren aoanasco bafio gueyago esan gura daveenac.

l,Baacutsue orain, neure cristiuauac, baacutsue no'guifio eldutendan Yaungoico maiteac gueuri eracutsi deuscun amodioa? Baacutsue? Gueugaitic guizon eguin tzan, gueugaitic icusi cituzan neke,icerdi eta buruco-ala andiac: gueugaitic ibili zan guztien ofien azpian;gueugaitic eroan (igaro) evan eriotzaric gogorrena. Bai gueugaitic,bere contra ainbeste bider yagui izan garean okerroc gaitic; bere

53


esanac eguin gura ecic ainbeste bider ibili izan garean mukerroc gaitic ainbeste icusi izan dau ceru-lurraren eguilleac, gueu eguin guinduzan, eta biciric gaucazan Ygcoac. Eta au entzunda, ceuen biotzaci,eztira bigunduco? Pecatari gaishoac, onenbeste gura izan deutsueYgcoac, eta i,ceuec ezteutsazue ari ondo guraco? i,Eztozue aren esanic eguin guraco? i,Aren gorrotoan bici guraco dozue? i,Alan eguiten yaco Ygcoari? i,Cer da au, neure cristinauac? i,nongo zorakeriacartu deutsue burua? Ygcoac ceuei ainbeste amodio eracutsi, etai,ceuec salduco dozue arrac yango daveen araguiaren gustu zantar

(139) bategaitic? (139) Ygcoac ceuei ainbeste amodio eracutsi, eta i,ceuecsalduco dozue egun bireco banD izango eztirean diruac gaitic? Ygcoac ceuei ainbeste amodio eracutsi, eta ceuec saldu guraco dozuelaster ichi bearco dozuen adiskide char batzuc gaitic? Ygcoac ceuecgaitic ainbeste icusi, eta i,ceuec neke erechico deutsazue bere esanaeguiteari? i,Etzare lotsa bere seme-alaba gazteac Ygcoa ceuei mesede eguitearren bere amaren eta san Josepe-ren aguindupean esanacishilic eguiten icusi-ta, ceuec gorasoac ecer esaten deutsuen orducoerremushcadaca, burrufadaaca, carcabu charca aguindua eguin guraezic (eztozuela) ebilten? i,Etzare lotsa senar-emazte bake charrecooc, Ygcoa ceuen oneraco aimbeste charkeria eta ainbeste nekebake onean eroaten icusita, ceuec beti alcarren kezcan, beti chacurcatuac leguez alcarren aserre gogorrean ibilten? i,Etzare lotsa cristinauac icusiric ceuen Ygcoa ishi-ishilic bakean deungaro andiac entzuten, min ala eskergaac icusten, eta eriotza arrigarria igaroten,ceuec deungaroren bat esan daguizuen orduco? chacharkeria apurren bat eguin daguizuen orduco, bengaya, kerellea, demandua gorrotoa, besteric ez erabilten? Ygcoaren Semea gueugaitic alaz etaminez ase ase eguinic, eta loi zantarrac araguiaren atseguintasun cikinez euren buruac asazcatu ecinic. Ygcoaren Semea gueugaitic barau gogorrac, goseac, egarriac icusten: ordi concorrac ardaoz sabelacbete ecinic. Ygcoaren Semea gueuri on eguitearren bicitza necosoa,eta eriotza itzala daroyala: testigu okerrac adiskidea serbidutearrenaren damu gorrian aren icen santu lotsa andicoagaz guzurragazcotesti-gantza (gaia) gaistoa emoten daveela.

i,Cer da au, neure cristinaua? i,Non da gueure aurpeguia? l.Nonda gueure biotza? Ygcoaren Semeac gueure oneraco ainbeste eguin,eta l.gueuc eztogu aren esanic eguin guraco? Eztot ondo esan.Gueuc gueure pecatuacaz, gueure pecatu anditzarracaz, barrien barri curutzean yosi bearco dogu? Ez, neure biotzeco entzulaac, ez.Amodioari amodioagaz erantzuten yaco: on-erechiari on-erechiagaz,eta ondo-gureari ondo-gureagaz. Eta bada Ygcoaren Semeac ceuecgaitic ainbeste eguin izan dau, ceuec bere aleguinac eguin bear do-

54


zuez bera ondo servietaco, bere esanac gauza guztietan eguiteco. Auescatuten deutsue Yesus maiteac; eta au eguin bear deutsazue Yesusmaiteari. Eta au eguiteco gogoac artuten badozuez, errazki yoangozare bete betean beragana: berac esan evan bere aotic bera pecata-rien billa etorri zala mundu onetara. Yesus gozoac (140) escatuco (140)deutso bere Aitari ceuen pecatuen parcacifioa. Curutzean min alazilten egoala escatu eutsan bera alan imini eveenac gaitic: eta orain-che gugaitic eguiten dagoala dirauscue San Yoan eta san Paulo apos-toluac, eta ez gueure pecatuac gaitic ez ece, baita mundu guzticoac-gaiti bere. Ceruan dagoala bere eztau galdu izan Ygcoaren Semeonec lengo guganaco on-erechi eta laztantasun gozoa, eta alanchedirauscu esatera noatzuen urrengo exemplu onec.

San Carpo izan tzan obispo santu arima-zale, eta bere conturaeucazanen ardura andicoa. Yazo zan bein, onetarico bat fedebagacoyentil batec engafiadu-ta euren fiesta zantarretara eroatea. Aracosan Carpo-c ori yakin evanean, su-min andi batec artu evan dana, etabere artean erreten ebilen euren contra, ez cer esan, ez cer eguinbere ez ekiala. Gaubean gaubean gauberdiric goraco guztia emoneroian oraciuoan, eta gau atan Ygcoari beragan egoan beroric andienagaz escatuten eutsan arren bada, eta arren bada castigadu leguizala gaiskin bi aec, galdu leguizala besteen oneraco bere alango guizonokerr-nabarbenac. Onetan egoan santua ekin ta ekin, bere erechianbear tzana bashen Ygcoari escatuten ez eutsala: baya Yaunac besteric uste evan, eta besteric aguertu eutsan urrengo visifio eta icusgarrionetan. Lur-icara bat izan tzan bera oracifio eguiten egoan lecuan,eta erdiz erdi zabaldu yacazan ceru ederrac eta icusi evan aingueruartean Yesucristo, arguiz eta gloriaz yantziric egoala. Idigui yaconbea bere, eta icusi evan ondo-bagaco cilo eta leza icaragarrizco bat,eta aren ertz ertzean larri egozala yausi aguinean bere pecatari biac,eta leza bee ataric etozan suga eskerga ascoc euren aguin zorrotzacaz eta busten luceacaz aleguinac eguiten cituezala biac antza eroateco.

Arguitu yacon orregaz san Carpo-ri biotza eta luce erichola aenyausteari berac bere bultzadaca bota gura cituzan andic beera. Bayaorra non icusten daven celan Yesus gozoa ta gozoa eta milla bidergozoa, guizon errucarri orreen larria icusiric, ceruric yazten dan aingueruac lagun dituzala, eta biai escua emon ta kenduten dituzalalezaren munaric. Au eguinda Yesus-ec berac Carpo-ri arpegui artuten deutso dirautsala: ea Carpo emenche nacazu: eta ainbeste suzbeteric zagozan ezkero esetsi eguidazu barriro ta barriro bere. Prestnago beste bein, eta beste milla bider bicitzea emoteco arimaac ceru-

55


ra eroatea gaitic: eta ori ifioren pecatu bagaric eguin al baledi, atseguintasun andi bat artuco neunke nie orregaz. Eta bada ceuc ainbes

(141) te arimeen celo (141) eta egarri eracusten dozu, ea beguira ceuretzaco cein guraago dozun, ala infernuan demonifioacaz betico erretanegotea, ala ceruan aingueru ederracaz beti beti Ygcoa icustea.

Onelango Yesus-en berba gozoac entzun-da eztira gueure biotzac bere amodioan bigunduco? Eztira urtuco? Bai beintzat: orainche bigundu bear doguz Yesus maitearen ofietan. Yesus laztana,neure biotzeco Yesus gozoa, i.,cec eguin zaituz gueugana orren echuna eta onen urtua? Baya, i.,cec? i.,cer icusi dozu gueugan ceure biotzagueuri onelan emoteco? Eracutsi deutsugu gueuc besteric ezpadalaburtasuna, chachakeria, eta okerreria? Bada, i.,cec zaucaz guganaain itsuturic? i.,Cer dirauscuzu? Baya, i.,cer esango deuscuzu? Anchina israel-darrai esaten ceuntsezanac. «Andra batec aztu lei beraceguifiico sefia errukiric ez izateco bere errayetaco umeari? Bada acaztuco baleu bere, ez nic ceuec. Nic neure escuetan escribiduta zaukeedaz.» Bai Jauna, escuetan escribiduta gaucazuz untzeac eguineutsuezan zuloacaz, gorputz guztian escribiduta gaucazuz guganacoamodio beroac artu eraguin eutsuzan ainbeste zaurigaz eta orregaiticecin aztu guifiaizuz. Oneec eracusten deutsazuz ceure Aita eternoarigueugaz bigun eguiteco, eta gueure pecatuen parcacifioa yadiesteco.Eracutsi eguiozuz arren orainche gueuc, ceu bitarteco iminiric, biotzeco minagaz pecatuen parcacifioa escatuten deutsagun arte onetan.

Aita-eternoa, gueugaitic ceure Seme maitea mundu onetara ilteco ordena estuagaz biraldu cenduana, «Ecce homo» ara emen, beguiratu eguiozu ondo celan egon tzan curutzean, gueure pecatuenparcacifioraco bere bicitzea emon evanean. Beguira, aita, buru arantzaz galdu oneri: beguira aurpegui anditu eta baltzitu oneri: beguirasorbalda zatitu onei: beguira gorputz banatu eta trimindu oneri: beguira escu-ofi untzez yosi onei: beguira albo zulatu eta irigui oneri.Oneec guztioc ceuri gueure pecatuen parcacifioa eske yagotzuz:onen odolac deadar eguiten dau ez gueure contra, ezpada gueureaIde. Beronec bici zanean eguin eutsuzan escariac entzun cenduzanbere lotseagaitic: entzun eguizuz orain eguiten deutsuzanac bere, etaparcatu eguiguzuz gueure pecatuac. Baya celan entzungo eztozuzceure Seme laztan onen escariac? i.,Celan ucatuco deuscuzu ceureSeme laztan onec guretzaco escatuten deutsuna? Berau seme gozoau gueuri emon ceuscun: i.,celan bada beragaz batera (nastean)emongo ezteuscuzuz ganeco gauza guztiac?

56

2. ATALA

1. YESUCRISTOAREN PASINOARENGANECO SERMOIA65

(A, 1-18. or.)

(1) Opressit me dolor meus...Aperuerunt super me ora sua, et (1)exprobrantes percusserunt maxillam meam, saturati sunt poenis meis.Azpian artu navee alae: idigui dituez nire contra eguiteco euren aoac,ni osticopeian erabilteco matrallan yo nave: aspertu ta asazcatu izan

dira neure nekiacaz.lob c. 16. v.v.8. et 11.

11 da Yesucristo gugaiti: gugaiti il Yesucristo. i,Ce besteric, bearda, onec berboc esatea, eta santocristo bat beguien aurrian imintiabafio Pilatosen beinolaco berbacaz: Ecce homo: Cristifiau direanenbiotzac damuz, minez, eta atsacabez beteteco ? Bai: ce onegaz gogoac beingoan emongo leuskioe Yaungoicoaren Semea, Trinidadesantuco bigarren personea, Aitagaz, eta Espiritu santuagaz Yaungoico bacar bat dana, ceru-lurren eguillea il dala, eta il bere eguin dala,gu bere arerioac adiskide eguiteco beragaz: guri okerroi, galdutaguenduan ceruraco bidea emoteco. Emongo leuskioe oraindo euracdakiezan Yaun orren neke andiac, bada beguiac eracutsico leuskioezburu arantzaz galdua, arpegui matrallacoz baltzitu, ta mallatua, sorbalda azotez apurtuac, escuan unzez yosiac, eta gorputz guztia bururic eta beatzetara birrindua, eta zati osaric baacoa.

Alanche da: baya zuec etzare onenbestegaz aspertuten, eta obetoberotuteco ceuen biotzac, ceatzago entzun guraco cendukez Yesusen neke orreec. Ondo eguinic dago bada, neure entzula onac, eta oriizan da beti guiza-aldi guztietaco cristifiau guztien guraria, eta Elesha ama santeac berac egunocaz iracurri eraguiten deuscu meza santuan, neke onen ganean evangelista santuac escribidu eveena.Eguingo deutsuet bada, eta ondo ta ondo gogoti, bada nic neuc,nasan epela izan da bere, neugan icusten dot, anchina san Leon-eccifioana, eztala gauza gozoagoric, ez atseguintasun gueiago emotendavenic, gure Salbatzallearen pasifioaren ganeco berbetea bafio.

65 Sermoi hau Arantzazuko artxiboan dago, ohar honekin: «Serm6n del Padre Zabala».Beste norbaitek egindako kopia da, eta hutsez betea dago, Zabalaren idazkera gogoan badugu.Hemenhuts horiek zuzenduta daude. Zenbait hitzetako ea>ia aldaketa bere horretan utzi dugu.(Ikusi, hala ere, «Lapurquerija'> 2. liburukian).

59


Eta au zuei bear dan argui bidean eguiteco, gogoac emon deust,Yesucristoren aotan imintia, araco Yob santuac burutic eta beatzerazauriz beteric, aIde guztietati atsacabez, eta naibacoz inguraturic, etaifiondi bere onic ez eucala, esan bear izan cituzan berba larri oneec:«Azpian artu nave alaac, zabaldu dituez nire contra euren aoac, etani ostico pean erabilteco matrallan yo nave: aspertu ta asazcatu izandira niri emonico nekiacaz.» Bai beintzat, oneec berboc Yesucristocbere pasifio aldian Yob santuac bafio ascoz ta ascoz, eta milla bidarascoz obeto esan eukezan, bada ordu onetan bere ifion dirian nekeacuriolatu dave, eta ez celan-naico nekeac, ezpabere beragaitic aspaldico urteetan esanic egoana, infernuco nekeac: osticopean, ta zatzeguinic erabili dave, guizona ez, eta lurreco ar-tzantar bat balitzanlegueche, eta azquenean alango yoteac, alango zauriac, alango desgarrioac eguin izan deutsez ece, beragaiti esan bear da Isaias Profeteac anchinaric esanic eucana, burutic eta beatzetara ez eucala atalosoric, ez urraturic, ez eucan zatiric.

Aushe zuei eracustea da nic neure buruari emoten deutsadangaurco gosheraco arloa ta sailla. Eta pasifioric gueienean, eta guztiz

(2) bere atsenengo neketan, (2) guztiac erabatera aguiri badira bere,orregaiti aIde batzuetan batzuc, beste batzuetan beste batzuc arguiroago icusten dira, eta beragaiti iru zati egingo dot Yesucristorenpasifio ori. Lenengoan eracutsico deutsuet, ce itzalac, eta ceindagueiagocoac izan cirean Yaun onec Gesemanico ortuan icusi bearizan cituzan biotzeco min-alaae. Bigarrenae artueo dau andie etaazoteac artu bear arteco guztia, eta berean icusico dozue Yaungoicoa zatz eguinic guztien ofi azpian. Eta irugarrenian entzungo deustazue enparaduan Yaun berac irago cituzan gorputzeeo ala icaragarri lotsagarrizcoae. Orregaz eroan-garriago eguingo yacu zuei etaniri, lucesheago izan doian pasifioco sermoia, eta iehi aldietan arnasaapur bat, eta indar barriae artueo doguz, nic esateeo, eta zuec enzuteco, esan ta entzun bear direan ainbeste gauza. Barriz bitartean ecinesan bagaric ichi neikezue, Yesucristoren pasifioa entzutean, bigundu bear yatzuezala biotzae: baya bigundu, pecatuen damutasuna, tagarbaia izateco, eta gueiago ez eguiteeo, goguae artuteco. Bada, i.,cetaraco izango da Yaunaren pasifio ori entzut-orduan erraiac samurtutea, eta gura badozue apurtutea, eta guero lengo peeatari guelditutea? Yerusalengo andra batzui esan eutsena: «ez niri negarrie eguin,eta bai zuen buruai, eta zuen umeai; bada oneec zugatz (arbola)eceagaz eguiten badira, egur igarracaz eer eguingo dira?»

Baya ezteutsazue orreri bere asco erechi bear, ezpada ce, icusiric,celan Yesucristoc Aitaren esana eguitea-gaitic, poza aIde batera ichi,lotsariari echaramon eguin-da, bakean eroan izan evan, gaisto oker

60


batzuc eracutsi eutsen alango pasifio garratza, alanche zuec bereYangoicoaren vorondatea eguitearren, penitenciazco bici-modu bateguin bear dozue, munduco zorakeri, poz zoro, ta atseguin guztietatialbora eguiten dozuela (aldenduten zareela) ceuen buruai nekegarria, ala ta damuaria emoten deutsazuela, eta ezta munduagaiti berepecatu eguiten eztozuela. Aushe adierazo (ulertu eraguin) gura izaneuscun Yaunac berac esan evanean: «neure atzean etorri gura davenac, artu bere curutzea , eta yarraitu beguit.» Eta san Pedroc dirautsue: « Cristo il tzan gugaiti, guri bidea eracusten euscula, bere ofiatzai (lorrotzai) yarraitu daguiozuentzat. Aushe da Yesus laztanarenpasifio garratza gogoan erabilteco modu egokia, ta mesedegarria.

Eta Yaunari ondo erechico yacon moduan eguiteco, echun gaitezan orain bere Ama Virgifia Maria-ren ofietan, eta esca gaguiozanarren bada yadietsi deigula, guc orretaraco bear doguzan laguntasunac. jO Ama biotzeco gozoa! inoc eztaki zuc bashen ondo cerzuc etacelangoac icusi cituzan ceure Seme laztanac. Ceuc, andrea, ceuc icusicenduan, celan egoan curutzean eskeguiric, aIde guztietatic minalaaz, atsacabez, ta naibaguez inguraturic eta urjolaturic. Orduco etapasifio guztico Ama Semeen nekeacgaiti, arren izan zakiguz Yaungoicoaren aurrean bitarteco, bitzuoen Seme orren pasifio garratza aubear dan leguez orain gogoan erabilteco, berataric guero bear dogunarimaco onurea aterateco. Mesede au escatuten deutsagu biotz biotzeti, eta orretaraco guztioc esaten deutsugu: Ave Maria.

Lenengo Zatia

Eldu zanean Yaungoicoaren Semeac bere bicitzea guizonen oneraco emon bear evan aldia, yoan zan Yaun andi au, Apostoluac la-gun cituzala, Gesemanico (3) ortura. Emen san Pedro, Santiago, ta (3)san Yoan-egaz besteac-ganic aIde eguinda, beinguan artuten dauYauna bildur icaragarrizco batec, ilun ilun eguiten yaco biotza, etaeztacus ifiondi bere, atseguin apur bat emon leikion gauzaric. Di-rautse bada onei: «guztiz ilun daucat biotza: zagoce emen oracifioguifian, tentacifioan ez yausteco.» Eta puscachu bat aldendu ta, belaunico yarriric, asten da bere Aitari escaari au eguiten: «Aita, eceta-ra albada, eztaguidan nic edan caliz au: baya ori ecin bada, eguinbedi zuc gura dozuna.»

jAy ene Cristifiauac, aushe gogoan artuten dodanean, beingoanche gogoac emon daroat: i.,Cer da au, edo cer dau Cristoc, onelanbildurtuteco, eta biotza onen yausi izateco, bere il bearra beguienaurrean dacusanean? i.,Ezta Yaun au orain artean esaten izan dabe-

61


na bera, estu bai estu dagoala, eta luee deriehola egun au eldu artean? l.Ezta berau beti eriotza ta pasino au gora eta bera erabili bearizan dabena, berau balitzan leguez mundu onetan atseguin gueiagoemoten deutsan gaueea? Cec bada, eec, orain onen larri ta iearaeguiten dau. l.Cegaiti ilunduten yaco ainbeste biotza? l.Ete da iltecobeldurrez? l.ete da iya ganean dacusazan neke ta ala gogorren itzalez?

l.Cer izango da, neure entzula onae? Yesueristo gure Yauna,Yaungoicoa bazan bere, zan orregaiti gu lango guizon egin eguina;berae ondo ta ondo daqui eerzue eta eelango iearagarriae ieusi beardituzan; eldu yaeo orretaraeo aldia: iya dacusaz bere ganean, etaeztau galarazo gura izan, onelangoae guizonai eguin daroaken erasoa. Baita barriz ieusi izan da, eta ez bein, eriotzaco sentencia iraeurrita, buru guztia urdinduten, odolez icerdituten, il aguinian, baitailic bertanehe beste bagaric gueldituten. Eta dana dala, beti izan doaeguia, san Gregorio andiae dinoana ece, orando neke gueiago emondaroakela guizonari, ganean daeusden eriotzeae, ilteae berae bano.

Yesueristoe ieusten evan, gau atan berean asita, biaramon (biaraume) arratsalde erdira artean eroan beareo zituzan nekeae: l.bayaeelango nekeae? Ez beraeautaco nekeac, ez alboric araeo ala arinenbatzue: ezpada neke gogorrae, neke itzalae, ecin gueiagoeo nekeae.Eta ieusten etzituzan bestiae oi dogun leguez, albastoan, erdi ieusianta nastean leguez; ezpabere eeatz, arguiro, eta baeoeha berez. Anehedacusaz bere contra atzeac eta oratuac, aide nagusiac, Elesh-guizonae, errieo aguintariae, eta Erregue guinoeoae. Anche daeus, eelanbere eseolaeo batee saldu bear daben: eelan beste bat lotsatueo danbera maisua davela autortuten; eta eelan besteae, bera baear baearrieiehita, igues eguingo deutsen. Danzuz erneeo deutsezan guzurrae etaemongo deutsezan iraunac: bere ganean asmetan dituz artu beareodituzan otzae, azotiae, arantzaae, untze gogorrae, eta eurutze itzala.Berba baten, guero bana banaeean ieusi beareo dituzan guztiae, anehe erabatera, ta arguiro arguiro beguien aurrean iminten yaeaz: etaesan guinaike eee, orduanehe ieusi bear izan eituzala aIde batera,guero bein banan eroango cituzanae. Eta bacoehae ainbeste eer ieusibeuean, eer izango zan, guztiac erabatera bere ganean yausi cireanean? jAy! Orduan esan eukian nonbait David-ee bashen obeto, eriotza-minae, infernuco alaae aIde guztietatie (inguratu) erdian artu nave.

(4) (4) Eta arren bada orree banG besterie izan ezpaleu: gaeh-erdibanG etzan izango orduan. Baya jAy! orrec eta orree, gueiago etaaseoz bere gueiago ieusi bear izan evan; edo obeto esateeo, orreebesten aldean eeer eztira. Gueiago, esango dozue, gueiago? l.eta

62


orren parean ain andiac? l,Certzuc guero? jAy! bai, izan cituzanorrec bafio min gueiago emon eutsen gauza bi, eta oneec dira, icustea munduan Yaungoicoaren contra eguin eta eguingo cirean pecatuguztiac, eta ainbeste ta ainbeste betico infernura galdu bearra.

Yaungoicoac biraldu (aguindu) evan Yesucristo, munduco pecatuen zorrac bere eriotzeagaz ateratera. Orretaraco bere lepora ezarten deutsaz gure guztioen okerreriac eta pecatuac, eta guztien zorkide bera eguiten dau, berberac guztiac eguin bailituzan leguez. Etayakin leguiantzat certzucaz zan zordun, eta ceen contu luceac garbitu bearko cituzan dan-danac (direan direanac) beguien aurreaniminten deutsaz. Ez ezteutsaz Yesus laztanari eracusten Ezekiel-erileguez, bacarric Israel-eco aldi ataco nagusien okerreria icaragarriac,ez: eracusten deutsa:l; arguiro arguiro, ta bein banan aldi guztietanmundu zabalean icusi, ta icusico direan pecatu eskerga tzarrac.

jAy celango pecatu errencada lucea, ce okerreria itzalac icusibear izan cituzan ordu atan Yesus gozoac guztiacaz errudun bereburua eguiten evala! jCeinbat eregia deunga! jCeinbat Yangoicoaren contraco lotsagalduco berba! jCeinbat yuramentu oker ifiorencaltean, edo ainbagan eguinac! jCeinbat lotsa char, ta gogorkeriagurasoai, ta nagusiai eracutsiac! Icusten dituz mundu zabaleti anchina seigarrenecoan araguiz, escuz, berbaz, gogoz aIde ascotara eguingo direan ainbeste ta ainbeste pecatu icaragarri: icusten dituz lapurretac, bestiai ernerico guzurto tzarrac, eta Yangoicoac dakizanosterantzeco pecatu eskergac: eta icusten dituz direanoc euren ezainta itzal guztiagaz, orduanche bere beguien aurrean eguingo baliralegueche. Eta ezta ori guztia: ezpada ce, dacus bere burua pecatuonen guztionen errudun andi: ce Isaias-ec difioan leguez, Aitac bereganean ezarri cituzan gure guztioen okerreriac eta pecatuac. Gureguztioen pecatuac, bai, zuenac bere, neure Cristifiauac, zuenac bere.Ceuec pecatu eguiten dozuen orduan, ondo azturic, eta atzera botaric izaten dozue: baya Yaunac ortuan beguien aurrean [eukazan]zuen okerreria guztiac.

Ara emen, nire entzula onac, Yesus gozoari biotzean damu, min,ta lotsa icaragarrizcoa emon bear izan eutsana. Zan YesucristoYaungoicoaren Seme laztana: maite evan inoc ez leguez Aita, etaeucan bere biotza agana echunic, eta urturic. Ondo ekian ceta-guifioelduten dan pecatuaren okerreria itzala, eta celango bidegabe eskerguea eguiten yacan Yaunari, pecatu eguiten dan bacochian. l,Cereguingo evan bada, icusten evanean ainbeste pecatu ta ain andi tzarrac eguin, ta eguingo cirela? l,Celango min andiac artuco ez eutsanbiotza? Beste aldi baten cordel batzucaz azotea lango bat eguin-da,saltzallaac Yerusalengo Eleshati canpora bota cituzanean, esan bear

63


izan evan san Yoan-ec ece, bere Aitaren etsea lotsa onean icustecoeucan garrac, Yaun oneri erraiac guztiac yan eutsazala. "Cer eguingoeutsan Aitaganaco gar orrec, Aita ori onenbeste pecatu eskerga tzarregaz osticopean zatz eguinic icusten evanian? Erre eguingo eutsa-

(5) zan? "Urtu? "Deseguin ta ecereztu? jAy cristifiauac! Guc (5) becorroc, guc Yaugoicoanaco epeloc, edo obeto esateco guc argui-baacoitsuoc eztakigu ondo, celango nabarben acia dan pecatua, eztazaugu,ce bide baaco andia eguiten yacan Yaungoicoari; eta bear bada argaltasuna dala, gazte-zaroac dacarrena dala, cera dala, achakia billaibili goaz gure pecatuac edertuteco, edo ameneco (bear bada) ecereztireala gueure buruari, ta bestiai iruditeco: eta orregaiti ecin eguindogu, cetara guifioco mina artuco evan Yesucristoren biotzac, munduco pecatuen pillo eskerga tzarra ain arguiiQ icusita. Baya esanbear dogu, alanche da eta, munduan bestec eztabela alangoric izanbere gurasoari, eta oratuai, edo berari, edo Yaungoicoari eguin izandeutsezan bide baga, nabarbetasun, calte, ta okerreriac-gaiti. Alan,eztira aotan bere artutecoac ez David-ec Yaungoicoaren contracookerkeriac-gaiti izan evan min-ala, ez Elias-ec Yangoico guzurrezcoai legue gaistoa Israel-go errietaric garbituteco, eracutsi evan garramore, ta egarri errea, ez Yeremias-ec Yerusalengo pecatuac gaitiartu evan damua, eta eguin cituzan negar saminac. Eta au da aIdebateti.

Baya besteti, "cer irago bearco evan Yaunaren arima gaishoac,icusten evanean bere burua ainbeste pecatu, ta ain icaragarrien azpian, eta bera guztien yaube? "Cer, icusten evanean ataric bere ganera etorrela bere Aitaren aserre gogor guztia, eta arerio gorrotogarria leguez aserre artu, eta onec erabili bear ebala? Ay! Pecatariariberac eguinico pecatu uts utsac, cer-eguin andia, ta lan gogorraemongo deutse, eta onenbestecoa izango da Judicioco egun icaragarrian euren pisua ece, betico yausico dira, gueiago indar bagaric."Cer egingo eutsen bada Yesus gozoari bere bizcarrean cituzanac ezguizon batenac, ez bienac, ez millenac, ez milla milloenac ezpadamundu guzticoenac: eta ez guizaldi bat, edo bicoenac, ezpada mundua danic eta izango dan arteco guztienac?

Cegaitic ece Yaun biotzecoac eztaucaz ganean bacarric David-ecleguez seigarreneco eten bat, eta eriotza gaisto bat, beti beguien aurrean erabili bearco cituzanac: ez san Pedro-c leguez, maisua ucatua,guzurrezco yuramentuac; eta arrenezco birao okerrac eguina, negargarratz ta zoli eraguiteco: ezta Manases-ec leguez aIde ascotara berac eguin, eta bestiai eraguin eutsezan pecatu icaragarrizco eskergac;euren penitencia eguin bear izateco: ez beintzat, ez: Yesus biotzecoac, berac garauric eguin ezpadau bere, bere lepoan dacusaz mun-

64


duan izan direan, ta izango direan dan danac, coscolic bere aterabaga, euren ezaintasun, eskerguetasun ta itzal guztiagaz: dacus eurencontra Yaungoicoac daucan sua, ta aserre erria: dacus euren zor guztia pasiiio garratzagaz, eta eriotza cruelagaz aterateco arduria.

iAy Yesus laztana! Eta celan zacusdazan besteen pecatuacazguztiori loituric, ta cikinduric. Edo san Paulo-c leguez berba eguiteco, jcelan zagozan, zuc pecatu eguin ezta, zu ceu pecatu eguinic!Baya eta lcer eguiteco? Ceure irudia san Yacob-eri bere amac estaldu eutsazan (sama) idun-escuac aumeen narru ulletzuacaz, Aitaren(bendiciiioa) bedeincaciiioa atrapetaco. Ceure icena (ucena) eucanYesus Sacerdotea Zacarias Profeta santuac icusi evan soiieco zantarrez, Aingueruaren aurrean egoala; baya aingueru orrec aguindu-tabertati (berbelan) yantzi eutsezan soiieco ederrac; eta garbitu, eukieukian gaistakeria guztia. Baya lZuri? (6) Zuri yantzi deutsuz Aitac (6)munduco okerreria guztiac, zu bein madaricatuteco, edo zu ceu madaricaciiioa bera eguiteco: eta ezteutsuz erantzico (erontzico) arie-eta curutze baten ilic icusi artean. Ceuc, bai, ceuc esan ciiiaike orain-do Yob santuac baiio obeto: «ene berba guztiai mina darie, ce Yaungoicoaren saguitac nigan dira, eta euren aserre gogorrac gogo guz-tia[c] daroaz, eta Yaunaren itzal bildurgarriac ene contra yaguitadagoz».

Cristiiiauac, lCer da au? lGure pecatuacaz onenbestean larrituizan dogu Yaungoicoaren Seme laztana? Baya 19uc, bere escuti ainbeste mesede eder artu izan dogun gueuc? Nora beguira egon garaori eguiteco? iAy ze itsuac, eta eskergalducoac ibili izan garian! Arpeguia yausi bear lichakegu, eta biotza erdibitu ori eguin izan dogulaco. Baya, eta... Eta... Icusi cituzan Yesucristoc gure pecatuac: icusiguinduzan pecatari? Baya; ieusi ete guinduzan betieo infemuan galduac? Ay! Eztakit nic: bildur izatecoa bada, gueure arteco batzucbatzuc icusico cituzala. Bein-danie bein icusi cituzan asco ta asco, etamunduco gueienac, infemu gogor itzal orretan betico galdu bearcocireala, eta aushe izan zan Yesus maitea larritu evan irugarren gaucea: eta larritu bere larritu bear. Enzun, ta icusico dozue.

Guizon-emacumeac pecatu-pean galduric, eta galdu bearrez icusteac biotza yota, yatzi zan Yauna ceruric eta lurrera: orretaraco izantzan guizon eguitea: orretaraco orain artian bere bici necosoan icusiizan dituzan goseac, egarriac, ibilteac, icerdiac, eta bestiac, eta orainicusi bear dau pasiiio gogorra, eta eriotza aserrea. Eta alan-da guzti,lCer da dacusana? jAy ene! Negar bagarie esan bere ecin dana.Guizon oneec ain nekez erosiac, bere odolagaz garbituac, gueienacgalduco direala. Bai gueienac, Cristiiiauen artecoac bere, san Agustin-ec, san Gregorioc, san Yoan Crisostomoc, eta beste ascoc diraus-

65


cueneti. jAy ceinbat gure arteco icusico cituzan bear bada infernuraco guintzala! i,Eta onec ez eutsan min emongo? i,Ez eutsan biotzaapurtu bear ain gora erosi cituzan arimac galdu bearrac? Ez evanonen laztan David-ec bere seme Absalon: ez evan bere odolagazerosi; eta alanbere yakin evanian seme ori il ta galdu eutsela, minenandiz burura eraguin balichacon leguez, asi zan deadar bai deadar:«Ene seme Absalon, Absalon ene seme! Ay eta noc emon leikedanneu zure lecuan zugaiti iltea, Absalon ene seme, ene seme Absalon».Onenbeste eraguin leio gurasoari umea-ganaco on erechi andiac.i,Cer eguingo eutsan bada Yaungoicoaren Semeari berac bere odolagaz erosico cituzan arimaac-ganacoac?

jAy! Esango eutsan Aitari, In vacuum laboravi. Yauna, i,cer daau? Zuc eguin nozu ceure mandatari, guizonen artean ceure icena taondrea zabalduteco. Nic aleguinac, eta ecin eguinac eguin dodaz.Baya, eta i,cetaraco? Alperric bearra eguin dot; utsean ta ecer ecianeracutsi izan dodaz nic neure indarrac. i,Cer Yauna? Nic ainbestelan, ainbeste buruco ala (min) eta ainbeste neke guizonai pecatuagalarazoteco, eta i,oneec leengo gaistoac? Nic pasifio garratza, niceriotza icaragarria, guizonac ceruan betico zorionecoac eguiteco, etaoneec i,Betico infernuan galduco? In vacuum laboravi. Aita, si possibile est transeat a me calix iste. Ecelan albada, kendu eguidazu onelango edaari mina edan bearra. Baya, Yauna, zuc dakizu ondo cer

(7) eguin bear dan: eta eguin bedi zuc gura (7) dozuna eta ez nic naineunkeana.

Onec iru gauzoc, bada, berac icusi bearco cituzan nekeac, guizonen pecatuac, eta onen galdu bearrac estututa larritu even ecin esanguifiocoan Yesus laztanaren biotz andia. Beguira, celan dagoan belaunico, lurrean auzpaz, becokiz echunic, iru ordu osoeetan Aitariescariac eguiten: gueroago ta larriago eguiten da: eta agonia icaragarri baten sarturic, zara zara dario lurrera-guino aIde guztietati odoltantazco icerdi labana. Aitac orren larri Semea icusita, Aingueru batbiralduten (botetan) deutso biotz puscachu bat emoteco.

Yangoico andia, ceinen beguietan mundu guztia, ta berean dagozan gauzac ifiurri bacar bat alaguifia bere eztirian: i,Cer da au? i,Cerda ene beguiac dacusdena? i,Celan dagoz ceure sofiecoac odolez gorrituric? Guero azoteac, arantzac, eta untzeac ebagui edo cilloaceguin daguizuezanian, orduan bai, baakit nic cee eguin izan deutsun.Baya i,orain? Orain ifioc ucutu bere bagaric i,noc edo eee? iAy bada!Cer izango da? Larriac, bai, larriac , estutasunae, biotzeco ala (itzalac) icaragarriae emon eraguin deutse alango icerdi arrigarria. Eta guonezkero i,izango gara leengo deungac? Onenbesteco larrira eldu,araco Yaun andia, ceinen ucutza (ukiera, ucutu) bacar bat aseo zan

66


gaishoac osatuteco, cadenac indartuteco (gogortuteco), itzuac arguituteco, eta ilac biztuteco. Onembestera eldu da Yaungoicoaren Semea, Aitagaz ta Espiritu santuagaz Yangoico bat dana: eta gu onezkero lengo okerrac? Esango dau gu-gaiti anchina beste batzuc-gaitiEzekiel-en aoti cifioana: «nekearen andiz icerdia emon izan da: bayaorregaiti ecin garbitu izan yake uguerra? Zure loiac loi guztizco okerrac, eta gorrotogarriac dira: garbitu gura izan zaitudaz; baya ceuleengo cikina gelditu zara.

i.,Cer? Yesucristo larriaren larriz odolez icerdituten, eta i.,Cristifiauac seigarreneco atseguin loiac euren buruai emon ecinic? Yesucristo estuaren andiz odola izerdi dariola, eta i.,cristifiauac yan-edanetan, eta ordikerietan? i.,Eta onec dira cristifiauac, Cristorenguizonac edo emacumiac? Ez, eztira Cristoren lotsagarriac, eta lotsagarriac bafio. Pecataria, zariana zariala, alan baderichazu, ondo, aurrera eroaizuz zure pecatuac: esaiozu Yesucristori, zure eguiteacazbeinic bein: macurtu adi; auzpaz yarri adi, gu igaroteco. Orain Yaunonec zugaiti edan bearco dau Yaungoicoaren aserrearen edari samina: baya etorrico yatzu ceure elorrio, eta orduan ceuri bere Yangoicoac iminico deutsu edari min ori, eta infemuan betico edaten egonbearco dozu. Baya ez, cristifiaua; Yesus gozoaren nekeac bigundubear tzaituez, eta bere ortuco larriac erasoren bat eguin badeutsue,entzuzuz orain, icusi bear izan cituzan lotsariac ea orregaz bigundualbacintekez. Eta oneec esatera noa orain, esango dodan bigarrenzatian.

Bigarren zatia.

Guztiai gogor eresten yake ifioren osticopean ibili bearra. Gaistoac ecin eroan izaten dabe: onac nekez, eta batzuetan erraiac ichiez-ta, arbindu eguiten direala: eta Yaungoicozco andia bear da bakean ta onean eroateco, eta orduan bere ez biotzac min eta min andiaartuten eztabelaco, ezpada min ori barruan itotera, eta Yauna-gaiti,bengairic opabagaric, iragotera eguiten dalaco. Baya, i.,cer difiot nicosticopean ibili? Bateri zor yacan, edo berari derichon lotsea ez yagoteac bere cereguin, icusikizun latza ecarri daroio. Aman AsueroErreguiaren adiskide cutunac utsa ta ecerbereza (arean-eza) eguitencituzan bere ondasun, zorion, ta anditasun guztia, Mardokeo, besteac leguez, bera igarot-orduan, belaunico yarten (paretan) echacolaco.

AIde onetati andiac, eta chitozco (8) andiac izan cirean Yesus (8)Yaungoicoaren Semeac icusi cituzanac, eta ain andiac ece, san Pau-

67


lo-c Hebreo-tarrai, curutzeaz ostean, aushe bafto besteric aitatutenezteutse. Guztiac Yesus laztana, guztiac osticopean, guizonic satzenaleguez, erabili bear izan eveen. Guztiac bai, bere escolacoac, eleshguizonac, aguintariac, andikiac, erri guztiac oft azpian, sorkia leguez,darabilde. jAy ondo icusi evan Isaias-ec, guizonic satzena eguinic,eta inoc-pere yaramon (eramon) gura ez eutsala: ondo esan evanYeremias-ec, iraunez ase ase eguingo eveela.

Lenengo bere escolacoac often azpian darabilde. Batac saldutendau, bestiac ucatuten dau, bestiac igues eguiten deutse. Yudas-ec,Yesus onac, mundu gaistoric aterata, bere Apostolu andi eguin evanac: Yudas-ec Yesusegaz bici, mai baten yan, ta beti beragaz, berebarru guztia zabalduten eutsala, bici zanac: Yudas onec bada salduten deutse Yesus ori bere arerio okerrai; ilteco ebilcozan arerioai. iOce lotsakizuna maisuarentzaco, bere escolaric, eta bere etse barruricalango guizon dollorgaldua, alango billaukeria eguingo evana urtenbearra! Cleitu ona zabalduco yacan beintzat, ori guztien belarrietarazabaldu zanean!

Baya eta l,celan saldu evan? Eguizue zuen artean, celan salduleitekian zaramea bafto balio eztaben gaucea, eta ezterichat, ascoesan izango dozuela. Ara entzun. Bayoake Yudas danori, Yesucristoiltea, ya erabagui eveen elesh-guizonen nagus'iai, eta dirautse: «ceremon gura deustazue, eta nic iminico deutsuet escuetan?» Besteacaguinduten (eskiniten, opa) deutsez ogueta amar urrezco (cidarrezco) diru, eta onenbestegaz bardinduten dira. Cristinauac, ceuen arteco ceinec saltzen dau onelan beia, aaria, edo olloa? Baya l,ce bei, ceaari, ce ollo? Arrautza bat, sagar bi, zaramea (zamarra) saldutecobada, eztabilzaz saltzallac eta eroslaac, ceinec pizca bat bera beremalla bat botaco daven? Baya Yudas-ec Yangoicoaren Semea salduteco? Ceinbat emoten deustazue, eta nic zuen escuetan iminico deutsuet? Eta lenengo berbaan bardindu: eta nago ce oguei, edo amardiru opa (eskini) izan baleutse, beste ainbeste eguingo evala. Ezevan nonbaitabere alan salduco, Magdaleniac Yesucristoren buruata oftac igozten emon evan ubientu usaintzua, eta irureun diru eguingo leukiala, berac esan evana. Baya l,celan izango da? Yesucristoezta Yudas-entzat ubientua, ezta onago bere; edo obeto esateco,ubientuaren parean zaramea da, eta zaramea bafto guichiago. Onenguichi eguiten dau guizon gaisto onec Yangoicoaren Seme laztana.

iO Yangoico andia, ceru-lurren eguillea ta yaubea, eta ceftenacdirean urre-gorri guztiac! Urteac dira Zacarias, zure Profeta santuaren bitartez saltzai lotsarizco onen mina eracutsi cenduala, esanic:«neure igartzallaac ogueta amar (cidarrezco) diru eguin nave. Precioaren bizarra! (Alaroco). Bestelaco precioa beintzat! Baya jay!

68


Yudas zure barri iiioe (izateeo) yakiteeo yakin bear evanae, eztaorrenbeste bere eguin etzaituz. Nonbait arentzat ealtegarrizeo mataratzuren bat izan bear dozu, edoeegan mundurie garbitueo zaituezanai, saltzen zaituezanean. Eta aushe izan tzan Yesueristoren saltzaiera lotsagarria: baya bera emotea, etzan izan obea.

Arturie Yudas-ee guizon pillo (aldra) andi bat lagun euren ezpatata egurrae-az (makillaeaz) bator ortura gaisto baten billa baletorrenlegueehe. Onei dirautse: «ara nie mosu emongo deutsadana, orishedozue, zuee bear dozuena; oratu bada, eta eontuz ondo ondo lotutaeearri». Aurreratuten yake, bada, lagunai, eta eldurie Yesus Yaun-goieo, eta guizon eguiazeoa egoan leeura... (9) 0 Aingueru san- (9)tuae, Yaunaren aurpeguia ieusteeo garrez beti zagozeenoe, estaldueguizuez orain zuen beguiae, ez icusteeo Yudas-ee eguin bear dave-na. Eldurie bada dollor eital au Yesus gozoa egoan leeura, aIde aetatiadiskideae alcar ieustean, eguin eroaken agurra eguiteeo leguez, mo-suan laztan eguiten deutso, dirautsala: «Agur maisua.»

i,ee okerrago, ee dollorrago ta nabarbenago eguin eukean Yudas-ee? i,Etzan ori mundu guztiari esatea leguez, etzala Yesueristo,berae esaten evan Yaungoieoaren Semea: Bere milagroae, eta arteeo(arte ataeo) gauza arrigarrriae guzurrae, diabruen lanae, eta irudiutsae, besterie etzireala: guizon oker bat, bici bere bear ez ebandeunga bat zala? i,Etzan Yaunari berari, au guztiau mosuan esatialeguez? i,Ez eirautsan Yudas-ee bere eguinagaz, baita ondo arguiro:ic esan doe Yangoieoaren Seme asala i: guzurra doe ori. le esandeustae, baakiala ie, ni eetan nayabilen: eehoat nie ire ardurarie. Orehe yaiozae, iri eraeutsieo deuenae? i,Eta au eseolacoac maisuari,mendecoac ugazabari, mesedetuac mesedeguileari, Apostoluae Yangoicoari? i,ta Yangoicoari bere bere arpeguian? jO esker-galdua! iOnabarbenkeria munduan iiios izan bada! Nago ce, Yesus-eri berepasiiio guztian ez eutsala bestec ainbeste min emon.

Baita arren, bada, berau bacarra balitz bere escolaeoen arteanYesus laztana lotsatu bear dabena! Baya jay! San Pedroc beste aIdebateti, okerrez ez, baya argalez, cleitu charra eta lotsatuteco bideandia eracutsi eutsan. Ara celan. Euken Yesucristo gaiskin oker batleguez esturic Yuesen aurrean, earguac eguiten: ebilcozan achakiacasmetan ibili ta ibili, eguin eutsen leguez, eurutzean bicitzea kenduteeo. San Pedro anche inguruan ebilen, icusteco, ea cetan yoten ebanbere Maisuaren gauza (contu) onec. Onetan bertaco nesca batzue,eta an egozan beste batzuc, dirautse iru bidarreco aldiz iraunez, tadestaiiez leguez: «Zu bere, bada, orren discipuluen arteeoa zara, eeberbeac esaten deutsu Galile-arra zareala.»

Lotsatu zan betico san Pedro, au entzunda, eta asi zan Yaungoieoac obea, ezetzca bai, ezezca, yuramentuca, eta bere buruaren eon-

69


tra biraoea, ta arrenea; berae ez eueala agaz eer eguinie: nor zan bereberae ez ekiala. Ea leer deriehazue, eelango lotsarikizun gogorraizango etzan Yesus laztanarenzat bere bigarren Apostolu batee alanueatu bearra? Alanehe ezagutu evan san Pedroe berae; eta ollarraebigarrenez yo evan sofiua entzun, eta Yesus gozoae egoan leeuriebeguiratuta, eonturatu zanean, belan urten leeu atarie, eta asi zannegar ta negar, damuaren andiz biotza apurtu bear yaeola. Bayaeguina eguin, eta san Pedroe Yesueristos atz eguin evan.

Eta alan eguiten badeutse bere eseolaeoae: leer eguingo deutseatzeae? Yarraitu dayogun gueure maisuari, baya ez bera lotsatuteeo,ez gueure peeatuaeaz bera ueatuteeo; ezpada icusteeo, ee barregarri,ta lotsa gorrian (eharrean) darabilden. Ozta ezagutu even Yudasegaz yoazanae Yesus ona, eta orra otso amurratu oneee esestendeutsen peeatuae kentzen dituzan bildots oneri, eta lapurra ta gaiskilla galdua bailitzan legueehe oratu, estu, ta Yueeen aurrera daroe.Bada Yaungoieoaren Seme au, eefieri Aita eternoae emonic deutsanguizonai eontu artu, ta senteneia emoteeo eseu (eseurantza, eseuieuna) guztia: eeinen aurrean icaraz dagozan Aingueruae, itzalaren andiz euren arpeguiae estalirie, daroe oker deunguetzat guizon Yuez

(l0) okerraren aurrera. Eta aseo ezpalitzan leguez (10) baten aurreraeroatea, darabilde oker baten etserie beste okerrago batenera; Anasenerie Caifas-enera, Caifas-enerie Pilatos-enera, Pilatos-enerie Herodes-enera, onerie ostera Pilatos-egana. Beguira, eelan dagoan santua, errubaeoa, eguno peeaturic eguin ez evana, esturic, loturic, ishiishilie, arpeguia yausi yausi eguinie, eta lotsea dariola: berba baten,gaiskilla oker eguinie. Non-gura milla guzur ernetan deutsez, nongura milla bidebaaeo, ta lotsakizun eraeusten deutsez; non-gura satzeguinie ostieopean dandarrez darabilde.

Eta elesh-guizonetarie asten gareala, sartu gaitezan Anas, ta Caifasenean. Aitaguifiarraba, eta suifi oneee eirean Pontifiee nagusiae,eontu eguizu gaureo egunian Aita-santu Erromaeoa legueehe; Anasleen izana, eta Caifas aldi ataeoa, eta bitzuoen etsera eroana izantzan Yesueristo. Anas Pontifieeae bada, bere aurrean ieusi evanianYauna, asi yacon itanduten bere eseolaeoae-gaiti, eta iraeatsi eituzangauzae gaiti (gaueen ganean) Yesus-ee bigun bigun erantzun eutsan:«nie beti aguirian berba eguiten izan dot; sinagogan ta eleshan, Yudegu guztiae batzandu oi direan leeuetan; eta e-nas ni egufio bereibili basterretati eeer esaten. lCer itanduten deustazu bada niri?Itandu eikiezu entzun deustenai; eurae dakie ondo, eer esan deutsedan.»

Orduan bertaeo otsein morroseo tzar lotsa galdueo batee Pontifieearen aurrean, eta guztien aurrean, alango guizonari eguiten yaka-

70


nean, eceri beguiratu bear ezpailichacon leguez, besoa gora eguinda,blausta, emoten deutso belarrondoco eskerga bat, dirautsala nabarbenac: ala erantzun bear deutsac bada Pontificeari? Nongo Yuecenaurrean eguiten yaco alango.... ezta dan guizonic deunguenari, etasatsenari bere: otsein icuski batec, ifioc aguindu bere bagaric, matraHan yo? Bada Yangoicoaren Semeari eguin yacon: eta orregaiti ezPontificeac, ta ez ifioc ezteutso aurpeguiric artuten, ez chitic (mistic)eguiten, Yesucristori eguin ezkero, ondo eguinic dagoalata.

Baturic Caifas-enean Sacerdoteen eta aguintarien batzarra, bertara daroe Yesus gaishoa bere causea icusteco. iAi bada, celangoenaurrean aguertu bear daven Yaunac! An dagozan guztiac, Caifas oriaurrengo dala, bere contra chacur eguinic dagoz: eurac oraindo aurtemin erabagui eveen, oba zala, bera iltea, erri guztia galdutia bafio:eurac dira, bera preso artutera, lagunac eurenez aguindu dituezanac:eurac Yudaseri diruac emon deutsezanac: eurac testigu oker billaibili direanac. l,Celan bada urtengo dau alangoen tribunalean? jAy!deungaro. Eguiten dituez aleguinac testigu oker orrecaz, ea andi edoemeti eder dirudianen bat ezarri albaleioe, errudun aterateco, eta ilbearra eguiteco. Baya alperric guztia: Yaungoicoaren Semeac eztauco achakiaric. Bafia dala oker edo macur, Yesus-ec il bear dau, etaeurac celan-naico edergarriren bat bashen bear eztave, orren eriotzea on eguiteco.

Asmu onegaz Caifas-ec, nonbait ordura arteco aleguinen alperrac su emonda, yaguiten da dagoan lecuric, ta dirautso Yaunari:Yaungoicoaren partez aguinduten deutsut, esan deiguzula, ea zu zareanez Cristo, Yaungoico bedeincatu orren Semea? Bekian Yesuslaztanac, guztia ekian leguez, cetara yoco evan bere erantzuteac. Baya entzun dau Aitaren icena, eta Aitaren icenari lotsea yagon bearcodeutso, eta artean, bere burua (11) garbituteco, ezta ao bete berba (11)bere atera eztabena, orainche erantzungo deutso, yakinda bere, onicateraco eztabela, eta bai bere buruaren caltea. Dirautso bada Yesu-cristoc: «Bai, ni nas orishe. Eta dirautsuet ece, laster icusico nozuelaYangoicoaren escoatati yarriric, eta odoi ganean etorten. Au eran-tzun evan Yesus-ec, baya ori izan zan asco pecatari ecin gueiagocogaldua, Yaungoicoari lotsea galduten eutsana, eta il bearra eguiteco.Caifas gaistoac bada, Yangoicoaren ondrearen aIde eguin gura dave-lacoaz, sofiecoac tiracada bategaz eten ta urratu, ta difio guztien au-rrean: «Yaungoicoaren contra berba eguin dau: l,cer eguiteco beardoguz testiguac? l,Eztozue entzun blasfemia? l,Cer derichazue one-ri?» Eta besteac amen eguin-da, difioe ao baten eriotzea mereci da-vela. Onelan galdu batzuc pecatari eguiten dave ontasun berbera:Yaungoicoaren contraco Yaungoico orren Seme laztan biotzecoa:eta il bearra, guztiai emoten deutsena bicitzea.

71


jAy! Celangoac eguin eutsezan onen ondoren gogor aretan! Guizonic galduenari, eta zaramea bere eztanari eguitea oker direanac.Ecin gueiagocoac deieguiten deutse san Yoan Crisostomoc Yesucristoren gau ataco irauna ta lotsagarriai. Asten yacaz arpeguira chistu(chu) loiac, eta gorro atzituac eguiten: asten yacaz otsac emoten:estalduten beguiac: onec cocotean yo, ac belar-ondoan, besteac osticoagaz or emen: besteac ucabil biacaz arpeguira emon: batac tira,bestiac bultza, barregarri darabilde zoro eguinic. Mifiac bitartian eztaukez gueldi: «igarri eguic, dirautse, igarri eguic noc (ceinec) yoauban» eta aoac dacarkioezan Yaungoicoac dakizanac. l,Au daYaungoicoaren Semea? l,Au munduaren eguillea? Bai; aushe, berberau; baya gugaitic ofien azpian erabilia.

Onelanche irago evan Yesus gaishoac egtien-gureneco gau guztia, Yaungoicoac berac, bestec ezdaquizan lotsagarrizco gauzaaceguiten eutsezala. Baya jay! Baricu-gureneco egun itzala, eta ce 10tsariac, eta lotsagarriac gorderic daucazuzan Yaun biotzeco onenentzat! Ozta ozta eguna zabaldu evan, eta orra non barrien barri Caifas-ec, eta bere lagun aguintalariac batzarra eguin, eta bart-arratseanleguez ebasten (erabaguiten) daben, Yaungoicoaren contra berbaeguinagaiti Yesus-ec il bear evala eta orretaraco Pilatos ErromacoPresidentia-gana eroan bear eveela. Baya euren aleguin guztiac, etaeuren edergarri guztiac alperrac izan cirean, Pilatos-eri sinistu eraguiteco Yesus gaiskilla oker eriotza-bearra zala. Laster igarri eutsan,guizon onec erruric ez eucala, eta ecin-icusiz eta gorrotoz bafio ilgura ez evela. jArren bada ori ezagututa, ascatu izan baleu, bere escuan eucan leguez! Baya bere biotz chikiac ez eutsan lagunduten, etagura ez eukeala bere, lotsakizun andiac; eta oifipean ibili bear-ezguichi berac eracutsi, eta Herodes-eri bere eracusteco bideac emoneutsazan. Baita bestelan: l,celan Yaunac ateraco guinduzan gueurelotsagarrizco pecatuetati? Yarraitu daguiogun Yesus laztanari, Herodes-eneric asita.

Aspaldi zan Erregue deunga onec Yesucristo ezagutu gura evala,entzun izan cituzan bere gauza miragarriac gaiti, eta arguitu yacanbiotza aurrean icusita. Gura eukean ikusi Jauna milagroak eguiten,eta milla itauna gora ta bera eguin eutsan. Baya Yesucristoc ez evanifioz alangoric eguingo, ez bear bere, Erreguearen icus-gura zoroa-

(12) gaiti; eta ain guichi orduan, bere Aitac (12) bera guztien osticopeeangura evanean: eta alan ezta berbachu bat bere ez eutsan erantzun.Eta i,Herodes-ec? Erregue arro, loi, san Yoan (Doneane) Bautistaren iltzalla (eralla), buru-erechi orrec ontzat artuko deutso ishilicegote ori? Ez beintzat. Herodes-ec bada aintzat bere artuten eztau:

72


zoro ta guichien eguiten dau; eta orren icenian sofieco zuri batezyancirik, barre ta burla galantac eguin ezkero, atzera biraldutendeutso Pilatos-eri. Orra Cristo Yaungoicoaren yakituria, Aitari munduco gauza eder andiac eguiten lagundu eutsana, zoro ta. guichieneguinic, eta burlazar barregarri erabiliric.

Ya daucagu Yesus laztana azkenez Pilatos-en aurrean. jAy etaesan bear banituz emen eracutsi eutsezan lotsari guztiac! Elitekebesteric bearco sermoe luce bat eguiteco. Baya onetarico bat-ez guztietan lotseaz ganeti, ala andiac bere icusi bear izan cituzan leguez,bat ori bashen orain ezteutsuet esango: baya berean icusico dozue,Yesus ona guizonic okerrena bafio okerrago erri guztiac eguinic. Pilatos egoala, Yudeguai sinistu eraguin ecinic, Yesus-ee ez eucala ilteco errurie, asi yaean laguntegui andi bat deadarca eske, urtean urtean eguin oi evan leguez, carcelaco preso bat ateretaeo libre. Pilatosec eguin evan bere artian eee, aushe evala era ederra Yesus eriotzarie libre aterateeo. "Cer eguiten dau bada? Carcelan egoan presorieokerrena, Barrabas lapur gaistoa, eriotza-guillia, eta osteraneean bere ez ona, eta Yesus santutasuna berbera bat eguiten dituz, uste izanic eee, alango guizon errebes bat ez aseatutearren, Yesus eseatucoeveela: eta dirautse: «Cein gura dozue libre emon deizuedan, Barrabas, ala Yesus, Cristo deriehona?»

Orra non daueagun alcarturie Yaungoieoaren Semia, eta aIdeataeo guizonic deunguena, eta ori bere yakiteeo, eein libre emongodan, ta eein ez. jAy bicitza emollea eralleagaz bat eguin da! jPeeatuaren eta deunguearen suindarie (usainic) bere eztaueana okertoandi tzar bategaz! jEta Yueza-ac itanduten dau: ea cein gura davenascatu, Barrabas ala Cristo esaten yaeon Yesus! Ori bafio besterieizan ezpalitz bere, lotsa char asco zan Yesucristorentzaeo, alangoguizon galduagaz bere burua bat eguinda ieusi bearra. Baya ez, etzanori, ain andia izan da bere, asco izan bere Aitae gura evana eguiteco.Eta ori bafio lotsari andiagoa ieusi bear izan evan. Alanche izan zanbada. Elesh-guizonae eta agintariae puztuta, asi eirean guztiae erabatera dearea: «il eguizu Yesus, eta libre emon Barrabas!» eta astenyaeoz Pilatos-eri eemaea, eta euren deadarracaz machinadea leguezereguiten, eurae gura eveena eguitera eearri-artean. Profeta santua,zuc esan cenduan eee, Yauna deunguen eta errebes okerren arteansartua izango zala. Baya orain euren artecoa ez ece, baita eurae bafiookerrago eguinie bere baeusgu, eta ain okerrago ece, bere aIdeanezteriche ecer dala Barrabas, eta alan oneri carcelarie eanpora yoateeo dirautse, eta Yesus curutzean il bear dabe. jO Aingueru santuac! "Cer esaten eenduen, icusi eenduenian zuen Yaun santua, eeinen parean zuee ez onae, ez garbiac e-zaren, alan arturic? jAy celan

73


eantadueo eutsen, anehina Isaias-ee entzun eutsena: Santua, santua,santua, da exercituen Yaungoieo Yauna.

(13) (13) lCer gueiago gura dozue, neure enzula onae? Bere eseolaeoYudas-ee saldu dau, san Pedroe ueatu, lapurra leguez preso artu izandabe; gaistoa, okerra, ilbearra, zoroa eguin izan dave: eoeoteeoea,belar-ondoea, ostieoea barregarri erabili izan dave; eta azquenean,Barrabas bera banD deungago eguinda, eurutzean iltera eondenaduizan dave. lEztira onee Yaunarentzat lotsakizunae? lEztira bidebaeoae? Ezta au izan, Yangoieoaren Semea satz eguitea, ta onen azpian erabiltea? jO Yesus-en umiltasun andia! Esan bear dot san Bernardoren berbaeaz, eta jO guganaeo amodio parebaeoa! Ezagutudaigun gu-gaitie eguin izan dituzanetan, eeinbat gura deuseun. Ceinbat eta bere burua guichiago eguiten izan daven, ainbat eta gueiago,ta geiago aguiri da gueuri deuseun leguea, ta ondo gurea. Baya ezagutu daigun, gue pen~ aleguinean beste orrenbeste eguiteeo: gureburua guiehi eguiteeo: bakean ta onean eroateeo, bestee eguiten gaituzanean, eta guztiai biotzerie parketaeo. Baya ezta orretan baearricaguiri Yaunaren guganaeo on-ereehi ori: aguiri da bere, gugaiti ieusieituzan neke eta ala eein gueiagoeo gogor lotsagarrizeoetan, eta aushe eraeutsieo deutsuet neure sermoiaren irugarren zatian.

Irugarren zatia

Ceinbat eta gueiago sartuten garean Yesueristoren pasmoeoguertaeuntzetan, ainbat eta gogorrago, eta lotsaarizeoago aguertutenyaeu pasino ori. Ya onezkero biotza minberaturie, edo guztiz mindurie izango dozue, entzunic Yesus laztanaren ortueo larriae, eta Yuezaurreeo lotsakizunae, eta ostieopean erabilteae: baya ain erdibitu beareo yatzue nonbait, enparadueo ala gogorrae, eta lotsaari garratzaeentzunda. Yesus-en min gogorrae! Yesus-en lotsakizun eskergae!Bai beintzat, eta munduan bestee alangorie icusi eztituzanae. Bakitnie, munduan aseoe ieusi izan dituzala, Yesueristoe ieusi cituzan gauzae langoae, baita aee bashen aseozaz ta aseozaz gogorragoae bere:baya ez eutsen aei oneee gauzoe ainbeste min emon, eeinda Yesueristori bereae. Zagoee pusea baten, eta nie esango deutsuet eegaiti.

Ceuee dakizue ondo, gure fediae dirauseuna eee, Yesueristorengorputza zala Espiritu Santuae bere graeiaz ta virtutez eguina, etague esateeo moduan, Espiritu Santuae berae bere eseuz eguina. Beragaiti Yesueristoren gorputza zan osterantzeeo guizon guztien gorputzae banD obeto eguina. Zan bada edoeein bere gauzataraeo besteenae banD zuurragoa. Mina emoten dau bear dan banD gogorrago,

74


latzago, edo bear ez leukian leguez ucutu, yo, edo sartu eguiten dangauceac, era bardinean, zuurrago dan gorputzean, min gueiago eguinbear dau edocein gauzac, sorrago danean bafio. Alan bada, izanicYesucristoren gorputza Espiritu santuac eguina leguez beste gafiecoguztienac bafio ascozaz zurragoa, ascozaz minberiagoa, izan biarevan besteenac bafio, era bardinean, eta guichiagogaz bere; ascozazgogorragoa izango zan ac artuco evan mina, besteac artu leikenabafio. Au beti beguien aurrian izan bear dozue, eta ez aztu, entzuteco dozuezanen cargu obea eguiteco.

Ea bada, ene entzula onac, eguizuez biotzera ceuen indar guztiac,eritzuteco Yaunaren ganeco neke, ta ala gogor lotsarizcoac. Eta asigaitezan lelengo lelengo (14) Pilatos-en etseric. Pilatos bildurtiac, (14)bada, icaraturic, Cristoren contra chacur eguinic egoan Yudegliencemacuntzacaz, aguindu evan, Yesus laztanori azotetaco, ea ecetarabigundu albaleguizan Yudegu gogor aren errai sutuac. Eta Yude-glien aserre au zan leguez chitozco aserre icaragarria, alan gura izanevan bere, Yesucristori emongo yacazan azoteac, guztizco icaraga-rriac izan citecen. Azotiac eta curutzeango eriotza lotsagarria cireanErroma-tarrai, eta euren foruac cituezan nobleai ecin emon leikioe-zanac; baya Yaungoicoaren Semiari, Amatati aimbeste erreguerenodoleti etorrenari echacazan nonbait Erroma-tarren Foruac ZOT. Ba-ya l,Cer difiot Foruac? Ezta erri atan, guizonic satzenentzat egozanlegueac bere, echacazan gorde, eta ogueta emeretzi azote ez ece,baita millacadaac emon yacazan.

Ozta ozta, bada, aoric atera evan Pilatos-ec berba ori, eta orranon (artuten daven Yesus) borreru azcar, nabarbeenac ganean ezarten yacazan, otzo gosiac-ilac bildotz (azuri) gaishoari ezarri oi yacazan bafio bere oraindo amorru andiagoagaz, erantziten deutsez sofiecoac, billosh billosic narru-gorrian ichi artian (guifiocoan), estutendabe sendaro (irrime) arri-abe batera, eta asten yacaz draunbadraunba emon ta emon. Baita l,celan emon bere? Euren indar tzarguztiagaz. Eztau uda-goieneco urriac ainbeste astrapalada ta dregollu (trillu) ateraten (eguiten) maztuietan, ezta uriola andi batec ainbeste desgarrio ta calte eguiten doian lecuetati, ceinda borreru cruelac (gogorrac) eguin eveen Yesus laztanaren gorputz bigunean.Entzuten dan zumenen (mimenen) brina zoliac bildurtu lei: ugalenta cordelen brunberia itzalac icaratu lei: azoten durundio aserriacgogorturic ichi lei. jAy Yesus gozoaren gorputz biguna, oraingoanbeintzat celan guelditu bear dozun! Baltzunac eguin ... , araguiac anditu..., zauri zaconac idigui... , zanac urratu..., azurrac aguirian imini...eta gorputz guztia bururic eta biatzetara llaga luce bat eguinic ichitendeutse. Ostico-pean dabiltz aragui atalac (zatiac) lurrean eguinda

75


odolezco erreca bat, borrero tzarrac ecin besoai eraguin deutse, etaoraindo bere anche dago Yesus azotecada barrien beguira.

Ainbeste ta ain gogorrac artuta bere, echaco Yaunari entzuten ezay bat ez zotin bat. Beguiac cerura eguiten dituz: baya eztacus anberetzat errukiric: beguiratuten deutse gozaro borreru gogorrai, baya onec ain guichi bigunduten yacoz. jO guizon gogorrac, 0 guizonbiotz bacoac eta arrizcoac! lOnen aserre artu bear dozue, bada, Yesus gozoaren gorputz biguna? lCer gueiago eguingo ceunskioe, araguizcoa, ta aragui bigunetacoa dan leguez, arrizcoa, edo burdifiazcoabalitz? Cristifiau maitiac, lbeguiratuco ceunskioe negar bagaric?E'lichakezue erdibituco minen andiz biotza, Yesus biotzeco laztanaalan icusiric?

Baya etzan onetan guelditu bear. Yesucristoc izan bear evanmunduco guztien artian alezco guizona, eta guizonen arteco satzena;eta beragaiti beretzat gorderic egoan, munduan egufio bere icusi eztan lotsarizco ala. Soldaduac ifioren leporic barre eguiteco beti prest(guertu) egon doazanac, icusiric Yesus laztana nekeric andienetanbere ishi-ishilic egoala, eta bakeric bapere (arean) galdu bagaric; etayakinic beste aldeti, ari edocein charkeria eginagaiti, Pilatos-ec ezeutsela buruco min (ala) andiric emongo, Yudeguai, barriz, orregaz

(15) biotza zabal zabal eguingo yakeela, artu cituezan (15) asmoac (buruac) beragaz barre aldi bat izateco. Eztakit nic obato esango eztodan: Diabruac gauza ori burura emon biar izan eutsela, bada euracasmadu evena, eztirudi inundi bere munduan danec ames bere eguinleikeala. Beinic bein san Yoan Crisostomo-c bete betean alancheesaten dau. Entzun izan even, celan Yesus gozoari beste gaucen artean ezarten eutsen, bere burua erregue eguin gura izan ebaalacoa, etaorretati buruac emon eutsen ece, burlazarrezco erregue eguin bearebeela. Esan ta eguin. Artuten dave Yauna guztien erdian, erle aserratuac bat artu daroen leguez: eyoten dave arantza gogorracaz coroe icaragarri bat, erantziten deutsez sofiecoac; ezarten deutse sorbaldetati achina (beera) capa gorri zar bat; yesarri (yarri) eraguitendeutse aulki (lenca) baten ganean; eta buruan yosten deutse indarcaarantzazco coroe ori. Emoten deutse escura cetro orde, cafiaberabat, eta asten yacaz erregueri leguez agurrac, eta escumunac eguiten.Paretan yacaz (yarten yacaz) batzuc aurrean belaunico, eta algarazta carcayaz dirautse: «agur Yudegtien erregue». Besteac artutendeutse escuetaco cafiaberea, eta beragaz, blast, yoten dave buruan.Baya asco cirean leguez, ecin guztiac ain aurrera eldu yacazan,orrenbeste eguiteco: baya orrec bere euren citalkeria eracusteco, gorro atsitu loyac eguiten eutsezan arpeguira. An tzirean algarac, anbarre-zantzoac, an ifi-afaac, an berba zantarrac, eta anche barallea(bullaco fusa), ta iscanbillea.

76


i,Cer asmadu leiteke au banD gogorragoric, eta lotsagarriagoric?Bai beintzat, berbacaz esan leitekeanac banD bere gogorragoac diraguizon nabarben orrec, ecer uts eguin ce teien (ez eguiteco) bildurrez leguez gogor asmadu ta lotsagalduan eguin eutsezanac. Onelanche eguiten deutse araco Yaun andiari, ceinen aurrean aingueruricgoienac eta nagusienac bere euren aurpeguiac estaldu bear izatendituezan eta cerutar guztiac auspez (lurrian yarriric) celayan echuniceskinduten (opa) deutsezan euren buruetaco coroiac. Ez eukeaninoc uste, izango zala biotzic, Yesucristo onelango tayuan icusita,bigunduco etzanic, eta orregaiti Pilatos-ec atera evan Yauna egoanleguez canpora guztiai eracusten, ea onegaz amatau al beutzen eurensu-min aserrea. Ecce homo dirautse. Ara: beguira guizonari. Ecarrideustazue, bere burua Yangoicoaren Seme eguiten davela, erregueeguiten davela, cera eguiten davela. Onen bildurric ez izan. Yaungoicoaren Seme ta erregue izateco bestelacoa dago. Okerric eguinizan badau, artu dau bai, bere saria. Beguira, beguira guizonari. EtaYudeguac? i,Bigundu dira? Errukitu yacoz? Bay cera. i,Ce bigunduta bigundu oste? Len banD gogorrago, eta okerrago eguin tzirian, etaasi cirean deadarrez ecin gueiagoan: «Tone, Tone, ken, ken; curutzean yosi eguizu, curutzean yosi eguizu». Alperric izan tzan, bete betean esatea: Yesucristoc ez eucala erruric; gueroago ta deadar gueiago,eta iscanbilla gueiago. Azkenian Pilatos-ec bildurrez emon evan bere contra eriotzaco sentencia okerra.

Ya daucagu Yesus biotzecoa eriotzaco sentencia ganean daucala(lepoan daucala), ya yantziten deutse bere soneco lucea: ya eguitendeutse sorbalda ganera, bera ilteco izango evan curutze astuna, yadaroe Calvariora lapur biren erdian. Baya, eta esan beareo ete deu-tsuet bide nekezeo onetaeo nekea, aragui biciai (eratziai) (16) oratu- (16)ta euean soneeoa erantzi-t-ordueo min arrigarria, ta bere burua ain-bat milla lagunen beguietan (aurrean) billosh billoshic icust'orducolotsari gogorra? Oneee zuec eguizue zeuen artean, cer izango cirean.Nic bacarric berba eguin gura deutsuet curutzeco ala, ta neke icara-garrien ganean.

Baita igarteco celanbait, eelangoac izango cirean Yesucristorenalaac curutzean untze (ultze) gogorracaz yositecoan (yosi even orduan), contu eguizu, entzula ona, orche eleshearen celaian eurutzeanezarten davela, eta aginduten deutsuela, ganean aratinic luce luceechuteco. Batzuc dautsue pisho (indar) besoric, beste batec ezkerreco eseuan untze lodi luce bat artu, escoacoan (escuman) manu bat,eta draunba draunba errukibagaric escu zabaleti yosten deutsula.Beste orrenbeste eguiten deutsue escoaco escuagaz, beste orrenbeste guero oin biacaz. Ea i,cer derichazu, ce alaac, ce min icaragarriac

77


icusico etzendukez? Etzinatekez gueldituco (lotUCO) minen minezzoraturic leguez, non zagozan bere ozta dakizula? Ay! bai, ce escuonetan batuten dira zan guztiac; eta orregaiti dira chitozco minberac.Bada orishe eguin eutsen Yesucristori gueuc banD ascoz ta ascozgorputz bigunagoco Yaunari. i,Cer icusico evan, bada, orduan?

Eta i,cer guero curutzea zutunic, lurreco zuloan sartuta, ichi evenian, ago or, ta il adi nosh-gura? i,Cer ea, cer icusiko evan, ancheegon zan iru ordu aetan? jAy bada! beso bateric ordu betean eskeguiric egotia, da ain bildur-garrizco neke gogorra ece, asco izan doa,eguia esa-arazoteco guizonic zorrenari, eta gogorrenari, yakinda bere alan esanagaiti, urcamendian il bearco dabela. i,Cer izango zanbada Yesus laztanarentzat iru orduan besoac zabalic, untzeacaz yosiric, escu-onetati eskeguiric egotia? Ori anchina ascotan icusten zangaucea zan; eta aldi ataco yakitunac dinoe ce, ori zala eriotza guztienartean okerrena eta ori banD ascozaz bere obea zala, surtan erretailtea, lasterrago eguiten dalaco.

Ea bada, ya daucagu Yesus gozoa, Yangoicoaren Semea esc1avoentzat, lapurrentzat, eta erallentzat (eriotza guillentzat) bashenetzan zur gogorrean eskeguiric, eta madaricatu eguinic. Eta eriotzaoneri oraindio lotsari gueiago emoteco, lapur oker bi, albo banatatibat euren curutzetan yosita, iminten deutsez, lapurren buru, eta euren arteco gaistoena Yesus eguiten dabela. Beguira ondo, neure entzulac, beguira bururic biatzera celan dagoan. Burua dauco arantzazgalduric, sorbaldac azotez ebaguiric, escu-onac untzez yosiric, aosamaac (eztarriac) egarriz igarturic, eta dana dago alaz erreric.i,Bauca min barri batentzaco lecuric? Eztakit nic, baya bai lengoacgueldi bagaric barriztetan yacazala. Gorputzaren pisua beti yagocoeten ta eten gueroago eta zabalagoac, eta gordinagoac eguiten untzen cilloac: gueldi bagaric zara zara dario lau zuloetati odola, mementoric mementora argalduaz ta indarguetuaz doa: icara itzal batecartuten dau, eta egarriac, egarriaren andiac ita bear dau. jAy ce iruordu Yesucristoc curutzean icusi cituzanac! Orain bai esan leikialaYaun oneec, bera dala arra eta ez guizona, eta minen barri ondo

(17) ekiana (17).Eta au bada gorputzeco minen aldeti, ezta guichiago arimaco

enetati (biotzecoenetati). Bada i,Cer dauco edo cer dacus Yesuserrucarriac biotza alatu biar ezteutsanic? i,Nora biortu leiz beguiac,min artuco eztaven lecura? i,Gora, bera, alboetara, urrunera? jAy!inondi bere ezta aguiri atseguin-garriric, ez biotza arguigarriric. Goico Aitac aztuta leguez dauca, yaramoten ezteutsala (eramaten) atseguin-eraco beinic bein. Curutzearen parean dacus Ama, biotza minez erdibituric daucala. Urrunsheago dacusaz aideac, discipuluac, ta

78


adiskideae, ondo aguiri daveela arpeguian, euren barrua eelan dauken larririe. Eta onee dira onae. Barriz gaistoae? eeinbat eraeustenezteutse? alboeo lapur batae, soldaduae, saeerdoteae, errieo aguintariae, aide-nagusiae, meeae, guztiae iraunez, ta deungaro esaea itabear dave. Buru-eraguinaeaz, siiiuaeaz, kiiiuaeaz, irribarreaeaz dirautse: «Ah panparroia! Eleshea bera eguinda, barriro iru egun barru eguingo enduana, ea eelan ire burua ateraten doan agoan leeuti.Bestiai mesede eguiteeo izan doe, bere buruari eguiteeo, ez yaueaeindarrie. Yaungoieoaren Seme baas, yatsi adi eurutze orretarie tasinistueo deuvagu», eta onetarico asco.

Onenbestera eldu zan Yesus onaren aldi onetaeo nekea eee,Yaunae berae, pasiiio guztian ez ay bat, ez zotin bat eguin ez eban.Yaun onee bere burua eurutzean alan ieusi evanian, asi yaeon bereAita Yaungoieoari esaten: «Ene Yangoieoa, ene Yaungoieoa, eegaitialan iehi nozu?» jBerba laburrae beintzat, baya alango Yaun epetasun ta bake andieoaren aoan aseo baiio gueiago esan gura davenae!Neure biotzeeo eristiiiauae, l,Bazauzue eeru lurren erreguia, eguilleata yaubea? Bada nie bazaut, baya san Bernardoe leguez, ezaugarrieztagoalaeo: bazaut orainehe eguiiiie dagoalaeo Isaias-ee anehinarieesanie euseun modu-modueoshea, edertasun guztia, ta antz guztiagaldurie; guztien oiien azpico eguinie, alaz ta (gaehez) minez galdurie, eta lepraz betea, ta Yaungoieoae eastigadua dirudiala.

Baya nosbait yoan bear yaeazan bere nekeae: eguin izan dau,aitae eguiteeo esanie eutsana: eta orain Aita orregana bear dau. Osasun onean dagoan baten indar, ta aseortasun guztiagaz deadar eguiten dau: «Aita, zeure eseuetan emoten dot ene arimia» eta orrenbestegaz burua maeurtuta, ilten da. 11 da Yesus gozoa: il da Yesuslaztana: il da Yesus biotzeeoa: eta il eguin da alaz, nekez, iraunez talotsariz asazeaturie. Baya l,eer diiiot: il eguin dala? 11 eguin dogu gue:gue il dogu gueue gure peeatuaeaz. Ez esan: Yudeguae il daveela,soldaduae il daveela: Pilatos-ee il daveela. Eguia da, Yudeguae bereeriotzea eseatu izan davela, eta Pilatos-eri deadarea, ta eemaea sentencia okerra emon arazo deutsela: eguia da, soldaduae azotez apurtu (evagui,eratzi), arantzaz eoroatu, ta eurutzean yosi izan davela:baya eta l,noe daueo errua peeatuae baiio? Emenehe dago sustraia;aushe da Yesueristoren neken ta lotsarien etorburua. Peeaturie izanezpalitz, ez Yudeguae, ez Pilatosee, ez soldaduae, ta ez iiioe ez eutsan, eeer eguingo.

l,Gueure peeatuae il daveela Yesueristo? l,Gueure peeatuae birrindu davela Yaungoicoaren Semea? l,Non zara lotsea? l,Non zaradamua? l,Celan yausten eehaeu (18) aurpeguia, ta erdibituten bio- (18)tza? Eguzkiae eztau arguirie emon gura izan, Yauna eurutzean da-

79


goan artean, lurra icaratuten da, eta achac eurac apurtuten dira, euren eguillea il yakenian, eta gure biotzac, l.egongo dira pecatuangueldi, achac bano gogorrago eguinic? Yesucristo ilten icusi evenac,yatsi cirean Calvario-ric, damuarren bularrac yoten, eta gu egongogara gueure pecatuetan, okerrerietan gogor? Ez beintzat, ez. Damutu bekigu, Yesus laztana ilteco bidea guc emon izana; baia ez Yudasokerraren damuaz, ceinec bere biotzeco garbaia, ta lotsea eroanecinda, bere burua urcatu evan; ezpabere Lapur onaren damuaz, etasan Pedroren garbaiaz, eurac leguez parcacinoa izateco. Yesucristocberac orretaraco bide andia emoten deuscu, bada curutzean dagoala,Aitari bera il davenen parcacinoa escatu deutso, dirautsala: «Aita,parcatu eguiezu, eztakie, cer eguiten daveen eta.» Echun gaitezanbada Yesus ilaren beraren onetan.

jAy Yauna! l.Cer dacusgu guc emen? l.Cer da au? jAy! Buruticeta beatzetara, eztaucazu zati osoric. Ez beintzat, ez. Orraco burueder, ceinec beti ta beti Yangoicoaren gloriaric andiena, eta guizonen mesederic onena, besteric erabili izan eztaben, arantzaz galduricdago. Orraco begui ederroc, euren beguiracunacaz (adicunacaz) ainbeste pecatarien biotzac bigundu izan dituezanac, dagoz aunzturic,ta itzuturic. Orraco aoa, ainbeste berba gozo esan dituzana, dagomututuric: orraco escuoc, guizonai mesede eguiten bano yakin eztabenac, untzez yosiric; eta on orrec pecatarien oneraco ainbeste ibilteeguin izan daveenac, curutzean errukibagaric[oo.] Ezta ori guztia: ezpada ce, arantzazco coroe gogor orrec diraust, celan barrezco erregue eguinic, dandarrez erabili izan zaituezan: arpeguico baltzunac,eta andituac, celan guizon zoro, guichien, ta becor eguinda barregarri yoca erabili zaituezan, eta curutze onec, eta sorbalda[oo.] oneecesten deuste ao betean ece, lapurra ta gaistoa eguin izan zaituezala.

jO Yaungoico laztana, ce eriotza gogorra icusi bear izan dozun!Ce eriotza lotsagarria! Eta ori guztiori l.cer eguiteco? Gu pecatariokerrac, gu nabarben zarroc, zure contra ibili bear izan dogunoc,pecaturic aterata, betico ceru ederrera eroateco. jO Yangoico batenguizona-ganaco on-ereste, laztantasun, ta ontasun gozoa! BetorYauna gure ganera zure odola, baya ez Yudegiien ganera leguezgure galtzaigarri gueiagoraco, ezpada gueure pecatuen loi guztiacgarbituteco. Ez Cristinauac, ecin guc esango dogu ece, eztaucagula,guri on eguiteco guizonic, ez: ara emen guizona: Ecce homo eta guizon bat Yaungoicoaren Seme egiazcoa dana, eta bere Aitari beti tabeti gure pecatuac gaiti, eta mundu guzticoac gaiti parcacinoa eskeyagocana. Pecatariac orain artian izanagaiti, ez uste ece, guretzacoeztagoala parcacinoric: baago, bai, biotzeric damututen bayacu onduteco asmu ederrac artuten badoguz: Yaun onec [00'], eta beti Aitari

80


eder eresten deutsan oni zor yacan lotsa onagaiti, entzun, eta parcacifioa emongo deuscu. Ea bada, aushe eguin bear dogu orain: baiarren, gugaiti il dan Yaungoicoaren Seme onegaiti: gugaiti ainbesteicusi izan daveen Yaungoicoaren Seme laztan biotzeco onegaiti. Biztu daiguzan biotz epeloc, eta aldaigun berotasun, damutasun, ta laztantasunic andienagaz esan daigun biotz biotzeric. Neure Yauna Yesucristo.

81

2. BARICU-GUREN ARRATSALDERACOYAZKERACO SERMOIA

(B, 1-11. or.)

In hoc aparuit charitas Dei in nobis, quoniam Filium suum unigenitum missit Deus in mundum, ut vivamus per eum.

Epist.1 Joan. cA v.9.

(1) Yangoicoac eguin dituzan gauza guztiac dirauscue ce neurri- (1)baacoa dan bere guganaco caridadea ta ondo-gurea, bada guztiaceguin evazan guetzat. Eguin bacituan Aingueruac, ge. gordetzaille-tzat eguin cituan. ceruac ge. bici-lecutzat. Luurra bear guenduanaemoteco. Eguzkia, irarguia, ta icerrac guri argui eguiteco. Berba ba-ten, beguiratu daguigun gauza guztietara, eta aurkituco ez dogungueuretzat eguin ez evan gauzaric. Orregaitic esaten deuscu san Pau-10 Apostoluac: (Yangoicoac eguin dituzan gauza guztiac adierazote-co deuscue ce neurri baacoa dan gugana daucan ondo-gurea, badaguztiac eguin cituzan guretzat. Eguin bacituan Aingueruac, gure gordetzailletzat eguin cituzan: ceruac zabaldu bacituzan, gure bicilecu-tzat zabaldu cituzan, luurra ifini beevan guri bear guenduana emoneguigun ifini evan: eguzkia, irarguia, eta izarrac izatea artu beevenguri argui eguiteco artu eveen. Berba baten esateco, beguiratu da-guigun gauza guztietara eta eztogu aurkituco gauzaric guretzaco ez-tanic. Orregaitic cirautsen S. Paulo-c Corrinto-arrai): «Zuenac diragauza guztiac, nai dala mundua, nai dala bicitzea, nai eriotzea, naiaurrean daucazuena, nai guero etorrico dana. Eta alan (orregaitic)difio san Agustinec ce, celan Jaungoicoac guizona beretzat eguinevan , alan guizonentzat eguin evazala gauza guztiac, eta orregaiticesan ditekeala Ygcoac. beste arduraric euki ez davela, guizona zorionezcoa eguitea bafio. Baya ah! andiac badira mirarizco mesedeoneec (oneec mesede mirarizcooc), orregaitic bere eztauke cer icusi-ric bere Seme bacarra biralduagaz eguin deuscuanagaz, cegaitic ecebere bicitzea curutze orretan emonagaz eracutsi euscun Yaun oneceracutsi allitekean ondo-guraric, ta laztantasunic andiena, ece beraccifioanetic, ondo-gurearen anditasuna ez dala ecetan bere obato ezagututen, cein-da bicitzea adiskidea gaitic emotean. Eta san Yoan

83


Evangelisteac diiio ce, onetan aguiri dala, Ygcoac deuscun maitetasuna ta caridadea, bada bere Seme bacarra biraldu evana mundura,gu beragaiti bici gaitezan.

Andia izan bazan bada au mundu au eguin evanean, Ygcoac. gueracutsi euscun asco-gurea ori eguiteco ez (zan) evan bere buruaecerchu bere necatu: bere esan bat asco izan tzan gauza guztiac ecerecetic izatea artzeco; baya, (,ceinbat costa ez yacon au mundu aubarriztetea? (,Ceinbat neke artu ez evan onetaraco? Ez eutsan ascoerechi guizon eguin, ta gure pecatuac bere ganean artuteari. Ez eutsan asco erechi abel-etse baten lasto artean, ez-euki andienean, 0

tzac ilic yaioteari. Ez eutsan asco erechi ogueta amairu urtean neke,lan, gose, egarri, ta icerdi artean bici izanari. Ez eutsan asco erechibere negargarrizco pasiiio garratzean ainbeste azote, ta zauri artuteari. Ez eutsan asco erechi bere zanetaco odol guztia emon ta berebicitzea galduteari: ezpada ce gura izan evan bere eriotza au izancidin guizon batec igaro alleikean lotsagarriena, minbereena, ta gogorrena. jO Ygcoaren gizonaganaco ondo-nai neurribaacoa! jO maitetasun beintzat miragarria! Ygcoac guizonari ondo-gura izatea izango zan,bai, mesede neurriric eza: Ygcoac guizonaren ardurea eukiteaizango zan amudio chito andia: (,Cer izango da bada, guizona-gaiticcurutze orretan66 lotsari artean bicitzea emotea? (,Noc adierazo leike noguiiio eldu zan asco-gura onen su-gar bicia? Izanic san YoanEvangelistea Ygcoaren gaucetan ain zuurra ta yakituna, diiio SanYoan Crisostomo-c ece, ez eucala berbaric ulertu eraguiteco maitetasun onen anditasuna, eta alan bacarric esan evala ece, onenbestemaitetu evala Ygcoac mundua ece bera pecatuetatic ascatutecoemon evan bere Seme bacarra. Orregaitic diiio San Agustin-ec: «Ezguizonec, ez Aingueruc ezagutu daike noraiiio eldu zan Ygcoac curutze orretan il tzanean guri euki euscun ondo-gurea; Ygco bat pecatuaren araguiz yantziric (,Ceru-Iuurren eguillea billosic? (,Bicitza-

(2) eriotzen yaubea curutzean illic? (2) jMundu guztiaren yaubea gurutze batetic eskeguiric! Guizonen ta Aingueruen Erreguea lotsariz tadesonraz estalduric!

jO Yauna ta Aita-Eternoa! (,Cer eguin dau ceure Seme maiteorrec, era orretan curutze gogor baten yosiric, eriotza ain itzaltzuaeroateco? (,11 al dituz guizonen batzuc? (,Erre al dituz uri edo errirenbatzuc? Edo (,yagui al da Erregueren baten contra? Baya i,cer diiiot,Yauna, neu banaz eriotza ain itzal ori emon deutsadan borreru gogorra? Neu naz, bai, neu curutze icaragarri orretan yosi davena. Neu-

66 Ez du oharra osatzen.

84


rea da castigu orren errua. Nic pecatu eguin dot, eta ceure-ganeanJesus neurea, etorri da castigua. Nic aser-erazo neuntsan Ygcoari,eta ceure ganera bota dau Yaunac bere aserrearen su guztia. Aobetean autortuten dot, eta bete betean nago, neure erruz dagoalaurcamendi lotsagarri orretan. Neureac dira Yauna, azote orreec,zauri orreec, untze, curutze orreec, eta eriotza ori. Bai ne. cristifiauac, bai. Bildots orrec ez dauco beste erruric, guri ondo-nai izateabafio. Maitetasun onec idigui eutsazan zauri orreec. Maitetasun onecurratu, ta zatitu eutsazan bere araguiac. Maitetasun onec yosi evanuntze gogorracaz curutze orretan. Eta maitetasun onec emon evanbere contra eriotzaco sentencia Yesusen contra. Icusi guinduzaneriotzara condenaduric, eta sentencia gogor onen papela urratu, etacurutzean yost-earren igon evan curutze orretara. Madaricatuacguengozan, ta birao au guganic kendutearren dago curutze orretanbera birao eguinic, San Paulo[c] dirauscun leguez.

Baya l,cetaraco eracutsi gura izan euscun ainbeste laztantasun, taasco-gura onen andia? l,ah? Guc bera maite izan daguigun, dirauscusan Bernardoc. Nai izan evan, gueuc gueure biotza berari emonguenguion, eta onetaraco eracutsi euscun berea curutze orretan laztantasunaren su-gar bician erreric. Aushe bacarric da, cristifiauac,Yaun orrec escatuten deuscuna. Beste eskerric escatuten ez deuscu,eguin deuscuzan mesede neurribacoen alderaco. Pagu erraza, baita

. bere zorionecoa guretzat, cristifiauac: Baita escatuten ez deuscu,gueure bear dalaco, eta bai on emonda bedeincatuac izan gaitezan.Orregaitic Ygcoac. bere semea curutze orretan il cidin emonagaz,eracutsi euscun bere asco-gura pare-baacoa, eta gueuc ceinbat zordeutsagun ondo-gura onegaitic: baita ar'emen neure sermoiaren berba (bidea)-gueia zati bitan. Lenengoan eracutsico deutsuet celan curutzeco sacrificioaren anditasunetic igarten dan Ygcoac guri deuscunondo-gurearen anditasuna. Bigarrenean, celan curutzeco sacrificioaren anditasunac adierazoten deuscun cein maitetasun andia ta beroazor deutsagun Ygcoari, eta ce gogorra dan ge. esker gaistoa maitetasun ori ezpadeutsagu. Berba baten lelengoan icusico dozue noguifioelduten dan Ygcoaren guganaco laztantasun gozoa: eta bigarrenean,noguifio elduten dan gueuc beraganaco daucagun esker deunguea.

jAy Yauna! l,Guc esan daikegun guztia zer da, zuc guri eguindeuscuzun on andiaren parean? l,Cer da gure biotza zure neurribagaco ontasuna paguetaco? Baita Yauna, ain gara pobreac ta eukiezac, ain gara ecetaraco-ezac, ain otzituric gagoz ece, escatuten deuscuzun zor chiker au bere ezdaucagu cegaz pagadu, ceuc emoten ezpadeuscuzu. Biraldu eguiguzu, arren, cerutic amudioaren su au, etaerre gaguizuz azurretaguifio, eta eracutsi eguiguzu ceinbat maitetu

85


guinduzuzan eurutze orretan biurtu daguigun amudio au, eeue eseatuten deuseuzun moduan. Aushe eseatuten deutsugu bitarteeotzat iminirie orraeo eurutzearen onean dagoan eeure ama laztana. Ave Maria.

Lenengo zatia

(3) (3) Mundua eguin banG anehinagoeoa da Yaungoieoaren gizona-ganaeo maitetasuna, bada san Yoan Crisostomo-e dirauseun leguez,mundua guizona-gaitie eguin evan, eta alan ez evan guizona bestegauzae leguez eguin. Cerua, lurra, eta beste gauzae eguiteeo berbabaear bat izan evan aseo. Eguzkia ta irarguia eguin eituzanean, esan«eguin bedi eguzkia, eguin bedi irarguia, ta orrenbestegaz eguin evazan. Guizona barriz ez evan onelan atera bere eseuetatie: ez evanesan eguin bedi guizona; ezpada ee, guelditu balitz leguez, bere artean balego legez eelan guizon ori eguingo evan gauzarie miragarriena,ta osoena, dino: «Eguin daguigun guizona ge. antzera ta irudira, taimini daguigun arranen, ehorien, ta abere guztien aguintari: Onetarabada eguin evan Ygcoae. guizona. Apaindu evan guizon ori graeia taonra zoragarriz, eta ifini evan Paradisueo gozotasun artean, munduguztiaren yaube, ta aguintari eguinie. Baya iay zori-gogor negar-garria! Ondo guiehi iraun evan gueure lelengo guraso onee zorion tagraeia onetan. Sinisturie sugue madarieatuaren berba labanai, ausievan Ygeoaren aguindua, eta alan ez baearrie galdu evan euean arimaeo edertasun guztia, baita bere guelditu zan eein beguiratu leikionmoduan. i,Ce eastigu uste dozue mereeidu leukeala Adanee eguinevan peeatu iearagarria-gaitie? Artuten dau Yangoieoaren eseuetatiebere izatea, eta orregaitie bere artuten dituz bere eguillea lain-besteizateeo asmu zoroae. Ifinten dau Ygeoae bere ordeeo ta gauza guztien aguintari: eta eguiten da Demoninoaren mendeeo. Emotendeutso Ygeoae yakituriaric andiena: eta orregaitie bere gura dau Ygeoae lainbeste (alaguina) yakin: Ygeoae eguiten dau Adan munduguztieo erregue: eta Adanee nai dau eerua bera bere aguindura euki.Ygeoae eguiten dau Adan guizon guztien buru: eta ilten dituz Adanee guraari eital bategaitie bere seme ta ondorengo guztiae. iO!ieeinbat peeatu ta eeinbat gaeh eta nekegarri eearri eituan munduradesobedieneia gogor onec! i,Noe usteeo ez evan berpertatie infernura botaeo ez evala Ygeoae au guizon esker gaistoeo au, ieusirie beraeeer eguin evan Aingueru gaistoaeaz? Baya jO Ygeoaren guizonaganaeo maitetasun azken-baueoa! Guizonaren erri izan tzan, etaemon eutsan peniteneia eguiteeo astia, eta atera evan eguin evanpeeatutie.

86


Baita etzan onetan guelditu Yaun andi onen guizona-ganacomaitetasun ori, ezpada ce icusiric Adanen pecatuagaitic gueldituguintzala aren seme guztiac gachez, nekez, eta laceriaz galduric artuten dau gogoa gueu egoera negargarri atatic aterateco. Eta l,celanguero uste dozue, eguin gura izan evala mesede au? iD! Ain andiazan guizonac pecatu onen bitartecoz ganean artu evan zorra ece, ezegoan ez ceruan, eta ez lurrean cegaz atera. Guizon ta Aingueruguztiac bat eguinic bere etzirean asco zor au garbituteco, eta alanbear tzan criatura guztiac bano garbitzalle andiago bat, eta au ecinizan zaitekean Ygcoa bera banG besteric. Zorpe onetatic urtengobaguintzan, eta aspertuco bazan Ygcoaren yusticia zucena, yatzi, bere neurri-baaco yaquituriac iminiric eucan leguez bear evan bereSeme bacar maiteac, eta guizon eguin bear tzan,(4) artu bear evan (4)bere lepoan ge. zor guztia, eta guelditu bear tzan curutze orretan, ordacutsuen leguez. Niri beguitanduten yat, cristinauac, icusten dodalaYgcoaren biotza, maitetasun biren erdian estuturic leguez: eta biacsendoac, biac indartsuac ta gogorrac: Bata bere Semea-ganacoa, tabestea guizona-ganacoa. Semea-ganaco maitetasuna cirautsan ece,etzala ondo bere Seme ain laztan Ygco eguiazcoa guizonac-gaiticaguindutea ain eriotza gogorrera: eta ea berari cer eutsan ta cer yoa-con mundu guztia galdua-gaitic: bera ain andia, ain yakituna, ta ainzorionecoa izango zala guizon guztiac galduric, cein da orrec beticozorioneco izan-da. Adanec pecatu eguin beevan, berac gura izandaeguin evala, ta ea cegaitic, bada, erruric ez eucanac eroan bearcoevan bestearen errua: ori legue etzalata. Eta ea cegaitic bada, berariemon bearco eutsan ainbeste ardura guizonaren erremedioac, gui-zon ori auts ta luur pusca bat banG etzan ezkero. Guizona bashenascoz ta ascoz ederragoac, ta izate obeagocoac izan cireala Aingue-ruac; baya orregaitic pecatu eguin eveenean, ez yakela aei parcatu,ta ez eutsela erremedioric billatu. Cegaitic bada eguin bearco evanguizonagaz, Aingueruagaz eguin ez evana. Beste aldetic barriz, guizona-gana eucan ondo-gureac ekiten eutsan, arren ta arren erreme-dio bagaric ez itziteco bere arerioen escuetan, ece arro arro guelditu-co zala Demonioa guizona galduric icusita. Dndo ekiala beracguizonaren argaltasunaren barri, eta Demoninoac aren contra eucansu erre bicia, eta pecatuan yausi eraguingo eutsala. Arren bada, gui-zon orren erruki izateco eta barriztadu leguiola lenengoan euki evanedertasuna.

Ea bada cristinauac, edo guizona guelditu bear da galduric, edoYgcoaren semea imini bear da bere arerioric gogorrenen escuetancurutze itzalean galdu daguien. Guizona-ganaco asco-naiac gueiagoeguiten badau Ygcoaren biotzean, bere semeac galdu bear dau bici-

87


tzea curutze arrigarrian orche icusten dozuen banG gogor Semeaganacoac gueiago eguiten badau, guizonac naita ez guelditu bear daugauzaric errucarrienac. i.,Cein uste dozue izango dala gueiago Ygcoaren biotza irabazteco? i.,Noren bicitzea derichazue guraco davelaYaunac gorde, bere semearena, ala guizon pecatariarena? i.,Nori parcatu guraco deutsala, esango ceunke beragaz izate bat, eta Ygcotasun bat daucan Seme eguiazcoari, ala auts la luur pusca bat banGeztan guizon ilcorrari? i.,Noc usteco ez evan Ygcoac gueiago gueiagoeguingo ez evala bere seme maitearen bicitzea, guizon bere arerioarena banG ? Baya iO Ygco baten guizonaganaco ondo-gura neurribaacoa! iO gure Eguillearen maitetasun azken-baacoa! Guraago dauguizonaren bicitzea, bere Seme maitearena bano. Bere Seme maiteari parcatu ez eutsan, dirauscu san Paulo Apostc., guizonari parcatutea gaitic. Proprio Filio suo non pepercit Deus, Orc. 11 bedi neureSemea, dino, guizona bici dedin. Guizonari parcatu guraago deutsat,neure Seme maiteari bano. Artu begui ne. Semeac bere buruarenganean guizonaren errua ta zor guztia, eta zor au aterateco galdubegui bicitzea. Aita-Eternoaren aguindua izan tzan, Cristinauac, bere seme maitea curutze itzalean ifini evana. Sentencia gogor oriemon eraguin eutsan Ygco ta guizon orren contra guri euscun laztantasun andiac. Ondo-gura onec zauritu deutso Yaunaren Semeari bere gorputz guztia. Ondo-gura onec zulatu deutso bere buru guztia.

(5) Ondo-gura onec yosi dau curutze orretan, eta ondo-gurea (5) izan dabicitzea kendu deutsan borrerua. Eta i.,celan derichazue eguin evalaYgco ta guizon orree bere Aita-Eternoaren aguindua? iAy, cristinauac! Gogo-gogotic ta pozarren ozta, berae gueuri euscun amodioac eraguinda. Maite guinduzan, eta yakinic gueure oneraco cireala, igaroten cituan neke, lan, zauri, eta eriotza gogorra, gogo betezartu evazan, lepoan ge. zorrac: eta oneec garbitutearren igaro evanpozen pozez pasino ta eriotza itzal ori. Oblatus est quia ipse voluit.

i.,Noraino Yauna, eldu da ce. guganaco asco-gurearen garra?i.,Noraino igon dau ce. caridadearen indarrac? i.,Ez al evan ondo taondo adierazoco cein laztan guinduzan, Aingueruren bat biralduagaz, becaturic gu aterateco, zu ceu mundura esclabo-yantziagaz yatsibagaric? Eta ge. guizontasuna artu nai beevan bere i.,cetaraco, Yauna, cetaraco ainbeste neke, ta-ainbeste min icaragarri? Ez ceuncan,Yauna, beste bideric, gu pecatuaren, ta Demoninoaren escupeeticaterateco? i.,Ce. gura-izate, edo ce. berba bacar bat ez al tzan ascocogueuri mesede-on au eguiteco, mundu au ecer ecetic eguiteeo ascoizan tzan leguez? iAy! Bai Yauna, bai Yauna. Baya obeto gueuriiragarteco ce. guganaco asco-gurearen andia, icusi nai izan cenduaneriotza arrigarri ori. Barriz i.,cer icusi evan Yaunac guizonagan ain

88


maite izateco? i,Ce mesede artu evan bera-ganie? i,Ce adiskidetasun,edo ce edertasun egoan guizonagan, ain zoraturic leguez beraganaegoteco?

Ecer bere ez, cristifiauac, ez egoan guizonagan Ygcoac maite izanal leikeanic, bada egoan becatuz ezainduric ta loituric. Bere arerioguinean, eta bere contra guenbiltzan guerra bician sarturic. i Onetan,bai, igerten dala bere asco-naiaren anditasuna! Onen ganetic dirauscu san Paulo Apostoluac: «Izanic gueu Yaunaren arerio.., orregaiticbere gugaitic il tzan Yaun ori. Bere adiskide, bere onguilla, ta bereguraso gu izan baguina bere, izango zan ondo-gura guztizcoa, gugaitic bere bicitzea galdu gura izatea. Ce au da ondo-nairic andienarenaguiria ta ezagugarri arguia i,Cer izango ez da bada, arerioac gaiticeriotzea igarotea, ta eriotzaric bere lotsagarriena, gogorrena, itzalena?

iO on-este neurri-baacoa! iO ontasun pare-baguea! Bada Ygcochito altsua ta escuric ecin da andieneco dacust beguien aurrean ilie,guizona lango puskea-gaitic.Erruric izan ecin leukeana dacust urcamendi baten untzeacaz yosiric pecatariac-gaitic. Bere izatez santuadana dacust madaricatu eguinie gu madaricatuac-gaitic. Ceru-Iurreneguillea dacust lotsariric andienean, guizona onraz yantzitearren. jOYesus ona! Eta ice sendoa ta andia izan dan ceure gure alderacoondo-naia! Bada gueiagotan euki dozu ge. zoriontasuna, ce. bicitzeabafio. l Cer biurtu neinkezu bada, Yauna, ainbeste mesedeen ordez?Ez daucat, eta euki bere ecin neike, Yauna, cegaz erantzun alangoasco-gura miragarrizco orreri. Baya, iay Yauna! baakit nie ece, zucgauza bategaz asco dozula, eta besteric guganic gura ez dozula ge.ceu-ganaco maitetasuna bafio. Baita guc, cristifiauac,i,izango doguarpeguiric gauza orren apurra berari ucatuteco? i,Eukico dogu biotzic, ainbeste deuscun Yaunari ge. biotza ez emoteco? jO gogortasuna! Gueiegui daucagu, gueiegui cristifiauac, bigarren zati onetan icusico dogun leguez.

Bigarren zatia

(6) Ygcoac atera gura izan baguenduz pecatutic bere berbeagaz (6)bacarric, ez evan cer igaroric pasifio ain gogorra, ez eriotza ain bildurgarria. Baya gura izan evan ge. errendencifioa era onetara eguin,ge. biotzac irabazteco, eta gueu berari asco nai izatera eroateco. Gucobligacifioric asco ta asco gueuncan Ygcoa maite izateco; baya icusi-ric Yaun orrec ge. biotza otz, atzera ta gogor egoala bere escuticomesedeac ezagututeco, yatz-ten da bera mundura, eguiten da ge.

89


anaie, artuten dau ge. araguia, eroaten dau pasinorie garratzena, etaeztericho aseo, eurutze orretan, zuee daeutsuen leguez, bicitzea galdu artean iO eelan egon bear leukeen ge. biotzae, deadar eguitendau san Bernardo-e, aseo-gurearen su garretan eresheguiric ta esheturic, ge. Ygeoa. gugana ain maitetsu icusita! Eta alan izan bear leuke benetan ne. eristinauae: bada yakiteae nor dan eurutze orretandaeuseun ori, ezauturie ee santu, eta miraguille dan, eta noraguinoeldu zan bere humildadea, eta ieusteae be iearagarriae direan iragoten dituzan neke, eta ala aeiae bete bear guendukez gueure biotzaeaganaeo ondo-guraz, yakinie au guzti au eguiten davela gue beramaite izatea-gaitie. Eta l.0rregaitie berel.egongo gara otzie, ta penabagarie? Beguiratueo deutsagu begui legorraeaz Aingueruen pozgarri orreri, egonie gugaitie ain minez beterie? jAh! emen agueri daabererie uzuenae banc bere ezaukera guiehiago daueagula, badaidiae ezagututen dau bere yauvea, eta astoae bere yaunaren askea,eta gue eztogu ezagutu gura Yaungoieo orree bere eriotzeagaz eguiten deuseuzan mesedeae. jAh Ceruac! Arritu ta iearatu zaiteze, ieusirie guizonaren esker deungueau: bada Ygeo batee bere burua eeereztueo da eurutzeeo eriotzaguino, guizonaren bieitzea irabaztearren,eta l.guizona egongo da aleguin guztia eguiten, Yaun maite orreribere biotza ez emotearren? Ygeo bat emoten bere zanetaeo odolguztia esclabo eital bat Demoninoaren eseupetie ateratearren, etai,esclabo onec eztituz ezagutu guraco eguiten yacon mesede parebaaeo au? Ygeo. batee galdu bere bicitzea, guizonari bieitzea emotearren, eta l.guizon onee ez maite izan gura bere onguilla andi au?

jAh gogortasuna! jAh achae banc gogorragoeo biotzae! Ausheesker deunga au da ne. cristinauae Yesus laztan orren biotza erdi bieguiten davena. Eztavee ainbeste necatuten eoroe, azote, untze, etaeurutze orreee, cein da ge. astutasunae. Ge. gogortasun onee deadarerazoten deutso eurutze orretatie:» Ne. Semea, ne. maitea, ne. laztana, betieo aseo-gura eguiazeoagaz maitetu zaitudaz. In charitate perpetua te dilexi. Oraindino ez eeunean izateric eta ne. aseo-gura bieiannengoan erretan zuganaeo: Ni e-nintzan ze. bear: banenkian zue nirieeer eguin eein einaikedana; baya orregaitie bere eein egon zan ne.ontasuna zu maitetu bagarie. Ezagutu gura bozu ne. zugaeo aseonaiaren berotasuna, gora eguizuz ee. beguiae eurutze onetara, etaoneshegaz baearrie ezagutueo dozu eer eguin daven zu gana daueadan ondo-gureae gorputz onetan.Ondo-gura onee ifini nau zauri bateguinie burutie beatzetara, eta ondo-gura onee kendu deust bieitzea,eta alan (da guzti) bere; au guzti au ezta aseo izango ee. biotz oribigunduteeo? i,Oraindo bere gueratueo zara gogorturie? Bada l.eer

90


falta yat (daukat) zugaitic gueiago eguiteco?67 ~Ce beste ondo-gurearen ezaugarri andiagoric nai dozu emon daguidazudan? jah! Eztakit gueiago escatu al daikedazun. Eta orregaitic bere eztozuz ezagu-tu guraco eguin (7) deutsudazan mesedeac? "Oraindo bere (7)ezdeustazu ondo-guraco? Ea ne. cristinauac "Cer derichazue Ygco.Yaun orreri? "Cer erantzuten deutsazue ceuen aita, cn. onguilla, etasalbatzalle orreri? jAh! Derichat ece cn. minac dinoala ezagututendozuezala oneec mesede guztioc, eta maite dozuela ceruco Erregueori, baya ceuen biotzac, ceuen eguiteac, ta cn. bicitza moduac dagozguztiz urrun berba orreetaric; bada icusten dana da ce, eztozuezalagordetan Yaun onen legueco aguinduac. AIde baten icusten da loi-keria eta araguizco pecatua; eta bestetic entzuten direanac dira ber-ba loi, pecatu zabaldu-garriac. AIde batetic icusten dana da ordike-ria, lapurreria, eta tratu enganuzcoac; eta bestetic icusten dana dagorrotoa, aserracuntzea, eta alcar ecin-icustea. Eta alan da guztiesango dozue Yaun Ygco ori maite dozuela? Bada nic dirautsuet sanYoan Evangelistaren berbacaz ece, guzurtiac zareela, eta guzurradinozuela. Qui dicit68

Orra ce esker moduac emoten deutsazuezan guizonac, Yesus laztana, Mundu guztia yagocu esaten maite izan daigula ce. magestadea, eguin deuscuzan mesedeac gaitic lecu guztietan: Curutze orretan icusten dodan sacrificioan dago deadarrez ne. ondo-gureareneske: altara orretan icusten dan caridadezco suac ezagutu eraguitendeust nic daucadan obligacinoa ceu maite izateco coroe orrec, azoteorreec, zauri orreec dirauste: maite izan eguizu biotza emon eguiozuain laztan izan zaituzanari. Eta "oneec guztioc eztira asco izango ge.biotzac bigunduteco? jAy Yauna! Andia edo da ge. gogortasuna, ecemundu guztia icaratuteco asco izan dan eriotza ori ezta asco ge.erraiac samurtuteco. Ceu curutze orretan illic icusiric eguzkia ilunduten da, irarguia odolez betetan da, sepulturac idiquiten dira, mendiac eurac erdibi eguiten dira, arriac eta achac zatituten dira, etabeste gauza guztiac euren eguillearen eriotzan eracusten davee damutasunic ta naibagueric andiena eta guizona bacarric egongo dabere gogortasunagaz? ~Guizona egongo da naibagueric ta biotzketaric bapere bagaric?

Ne. Cristinauac, etzan Ygco Yaun ori il curutze orretan ceruacgaitic, eguzkia gaitic, irargui, izar, arri eta mendiac-gaitic: gugaitic,gugaitic bacarric il tzan; gugaitic emon evan bere azkeneco arnasea:

67 Ez du oharra jasotzen.68 Ez du oharra jasotzen.

91


eta orregaitie bere aehae, mendiae, eta arriae banD gogorrago egongo gara gu? i,Cer eguingo eveen senzun baaeo gauza oneee euraegaitie il zan balitz gugaitic il tzana leguez? i,Non da bada ge. fedea?i,Non da ge. burueo arguia? i,Non da ge. sentzuna? Autortu daguigun, ne. eristinauae, arriae, aehae, eta mendiae eurae gue banD sentsun gueiago daukeela: ez gaitezan azartu esaten fedea daueagula, ezsinistuten dogula daeusgun ori dala Ygeoaren Seme eguiazeoa, badagauza guztiae yaguico litzatekez ge. guzur au arguituten. Ez daguigun esan maite dogula gu-gaitic eurutze orretan dagoan Yaun ori,bada ge. eguinae, ge. biei-moduae deadar eguingo leukee ge. contra,eurae esaten davee, ge. aseo-gura guztia minean banD eztagoala.

i,Cer deriehazu Yesus gozoa, ge. biotz aehae eta arriae banD gogorrago onei? jAy, ne. semeae! dino i,Nondie nora daueazuez ainbiotz gogor ta arrizeoae? Nic ez neuntsuen emon alangorie, ezpadaaraguizeo bigun ta errukiorrak: nie eeuen biotzetan eseribidu nevanne. legue barria, eta maitetasunaren aguindua, eta gura izan nevanerre ne. earidadearen suagaz. Su au eeartera etorri nintzan eerutielurrera, eta aushe isioten ibili naz ogueta amairu urtean munduan:

(8) aushe ondo-gurazeo su au (8) eshetutea-gaitie igaro dot pasino iearagarri bat: igon dot eurutze onetara eta emon ne. bieitzea. Baya jAh!eta ee iearagarria dan eeuen biotzen gogortasuna! bada mundu guztia erreteeo aseo izan dan earidadearen sua ezta aseo zuen biotzaeberotuteeo bere. Otz otzie eta biotz-min bagarie eurutze onetara beguira zagoeelaeo, eta deungueago dana peeatuen eta Demoninoenbici-leeu eguinie zagoelaeo. Aushe eeuen esker deunga au da ne.biotza erdi bi eguiten deustan ezpatarie gogorrena, eta eurutze itzaltsu onee banD neke gueiago emoten deustana i,Cegaitie zagoee badaain gogor, ne. seme maiteae? Ete da zuee-gaitie aseo eguin eztodalaco? i,Ete da zuen biotzae oraindino ez gueiago bigundutea merecidodalaeo? Ea bada ne. Semeae, emen nago prest edoeein gauzataraco eguin eguizue nigaz zuee gura dozuena, eee poeic eroango dotedoeein bere gauza en. arimae irabaztearren: edoeein modueo eriotza iragoeo dot ostera eeuen biotzae amudioan eshetuteagaitie. Eabada ne. seme maiteae, ezagutu eguizue ni nazala een.(eeuen) aitaona, en. onguilla andia, eta en. on guztia: eta orain artean niganieiguesi ibili bazaree bere, erdue erdue en. aita-gana, eta ez eguizuebildurrie euki, bada emenehe nago ni poz andiagaz besa-artean arturie ne. bularraren contra estutu, ta laztanduteeo. Emen nago en. arimac irabaztearren edoeein gauza eguiteeo prest: erdue bada ne. Semeae neugana, erdue laster, eta idigui eguidazuez en. biotzeeo ateae,bada eeueeaz bici gura dot, eta zori-oneeo eguin gura zaituedaz.

92


jAh ne. cristifiauac! (,Nos artean egongo gara gogorturic Ygcobaten deietara? (,Nos artean eukico doguz ge. biotzac astunduric?(,nos artean izango gara esker deungacoac Yaun andi onegaz? Ezagutu daguiguzan nos edo nos, ne. cristifiauac, bera-ganic artu doguzan mesedeac. Idiqui daguioguzan ge. biotzeco ateac: eta emon daguiogun atseguin guztia ge. borondate onagaz. Aushe biotz au daescatuten deuscuna: ondo-gura onegaz pagaduco deutsaguz ge. zorguztiac. Ea (,cer difiozue? (,Alzagoze orain bere gogorric? (,Ezteutsazue oraindifio bere emon gura cen. arimea? Eztozue oraindifio urtengura pecatuaren egoera negargarri orretatic? Enzuzuez edolanberebere Ama guztiz santearen negarrac ta cispuruac. Beguiratu eguiozue celan dagoan curutze orren ofietan, noc poztu eztaucala, badaereguiten badituz be. beguiac curutze orretara, erdi bi eguiten yacobiotza, icusiric bere ume maitea arnasa bagaric. Eta alan negarrezcoiturri bi eguinic bere beguiac dirautso Semeari: «jAh ne. Seme maitea! (,Modu onetan ichiten nozu? (,Cein ba obago izango zan, neucigaro izan banevan, zuc igaro dozuzan neke-alac, zu biciric gueldituteagaitic? jAy ene Seme biotzeco, ce bacartasun ilunean itzi nozun!Zu cinean ne. aita, ne. poz, atseguin, eta on guztia: eta orain gueratunaz ume zurtz guraso baga, alargun lagun baga, neke eta naibagueartean ilic bicitzea baga (,Nogana biurtuco naz bada? (,Noc poztuconau ain zori gogor andien erdian? (,Aita Eternoac? lAy! Bere juzticiaco ezpateac il dau ne. Seme errubaaco Isaac. (,Poztuco navee Aingueruac? jAy! Eurac dagoz negarrez euren eguillea, ta Erreguea ilicdacuselaco (,Poztuco navee guizonac? jAy ene penea! Eurae eurae,bai, emon deutse (euren) pecatuacaz eriotzaric gogorrena ne. Semelaztanari. Euren pecatu ta gaistakeriac gaitic, ne. semea dago ilie: etaeurac dira oraindifio ne. biotzari damu ta atsacaba gueiago emotendeutsenac; ezagutu gura eztaveelaco ne. semeac eguin deutsezan mesedeac: eurae dira ne. arerioric eskergueenac, daukeelaco nabarbenkeria acia, oraindo bere ne. Seme maiteari ekiteeo. Baita jay! onan-go (9) tristura ilun ta lan minen erdian baneunea guichienez ne. seme (9)biotzeco onen corpua curutzetic eratsia! Baya jAh ene zori-charre-co! bada au nai au, eta atseguin apur au bere eztaueat noe emon.Aita-Eternoa, (,ezta oraindo bere amatadu ce. justiciaren aserrea?(,Eztau oraindo bere pagadu bioen Seme onee bere ganean artu evanpeeatarien zorra? (,Eztozu oraindo bere gura sepultura bat emondakion ee. Seme bacarraren gorputz ilari?»

Bai, Ama naibaguez ta nekez betea: entzun dituz Ygeoac ee.deiae, eta gura dau obiratu dedin ce. Semearen gorpu ori. Aror nonbiralduten deutsuzan guizon errukior orreec ce. guraria eguiten. Eaguizon onac, eldu zaiteee ama neke beterieo orregana, eta eseatu

93


eguiozue ceuen biotzacaz bere baiezcoa gogotic igarota daucazunlan andi ori eguiteco. Ez bacarric emon guraco deutsue, baita bereeskerric asco emonic esango deutsue David Erregueac Saulen gorpua luurpeetu eveenai bano obeto: «Ygcoac bedeincatu zaguiezalaceuon Yaunagaz eguin gura dozuen eguinen onagaitic. Eta nic bereemongo deutsuet ceuon borondate on orrec merecidu daven saria.Ea bada guizon beteac, igon eguizue arbola orretara eta betor gugana frutu gozo ori, kendu dedin mundutic Adanec frutu garratza yanagaz ecarri euscun eriotzea. Igon daguigun ne. cristauac mendi santu onetara, eta icusi daguigun nora-guino eldu dan Yaunaren guganaco amodioa, eta ge. pecatuen gogortasuna, eta asco ezpada Ygcoaren semearen eriotza ori ge. biotzac bigunduteco, autortu daguigun ao betean ece, arriac eta acha bano gogorragoac gareala.

Errotulua

Asi eguizue Ygcoaren ministroac eguiteco andi ori; kendu eguizue curutzearen buruan dagoan 01 ori; orche iracurrico dozue nordan guizon ori, bada orishe guztiori bear da nor dan yakiteco ainbeste azote, zauri, eta yotegaz itzi daveelaco ecin ezagutu-garria. Eroaneguiozue bere ama nekez ta atsacabez bete orreri. Ara or Martiriguztien Erreguinea nori biralduten deutsun ce. Semeac 01 orren bitartez, ez bere erreinuaren erdia Asuero-c Esterr-eri leguez, ez padaoso osoric: nai dau ceu izan zaitezan ceru-lurren, ta guizon-aingueruguztien Erreguina, baita bere gu guztioen ama ondo-guraz betericobat. Kendu eguizue Ygcoaren serbitzalleac eta emon eguizu Aingueruren bateri ondo gorde daguion.

Arantzazco coroea

Eldu zaitece guizon errukiorrac 10tsa ta itzal guztizco bategaz Yaunorren buru santura eta kendu eguiozue arantzazco coroe gogor ori,eta eracutsi eguiozue eleshaco yente oneri. Orra guizon esker deungacoa ce andiac direan zure pecatuac, bada ceruen yaubearen buruazulatu davee. Coroe gogor orren sustraiac ce. biotzetic urten dau: ce.biotzean erne da, eta ce. biotzetic igon dau buru atara. Eretzi eguizue beera Ygcoaren ministroac bada ori icusiagaz bere eztira bigunduten guizon oneen biotzac. Eracutsi eguiozue beinic bein bere amari, eta esan eguiozue ceuen biotzacaz batera: «Ara emen andrabedeincatua ce. semearen buruan sarturic egon dan coroia: Oneshecarantza arroc (puntoc) dira santu guztien burua zulatu daveenac.Baya arantza oneen sustraiac urten badau guizonen biotzetatic, badinoe ce ebaguico dituezala sustraitic, au da, kenduco dituezala eu-

94


ren peeatu ta gaistaquerien bide guztiae, eta ereguingo dituezalaeguite on, eta birtute guztien (10) lora eder usaifitsuenae l,Eztifiozue (IO)

au ne. eristifiauae? Ea bada kendu eguozu Ygeoaren ministroa berebeguien aurretie ori iearagarrizeo eoroi ori, eta emon eguiozu Aingueruren bateri.

Untzeac

Atera eguizuez Yaunaren onguilleae untze gogor orreee. Bayajay! ee sendo yosirie euki dozuezan Ygeoaren eseuae! Atera eguiozulelengo eseoaeo hori yaitzi deitezan ge. ganera eseu orretan dagozanbenedieifio ugariae. Atera eguiozue ezkerreeo untze ori, eta betorgugana or gorderie dagozan ondasun parebaaeoae. Atera eguiozueofi orreetan dauean untze arrigarrizco ori. Eta jah! i,Noe esan leikeoifi orreee direala infemueo dragoe indartsua zapaldu eta humildudaveenae? Eroan eguiozue be. amari, iti eer difioan orreee ieusirie».jO untze gogorrae! esango evan negarretan urturie. l,Celan azartuzaree Ygeo ta ne. Semearen eseu-ofiae zulatu ta zatituten? l,Nolaneldu ta azartu zaree yosirie eukiten mundu guztia eeer-bere-ez-etieeguin eituezan eseuae? jAy! naiago izango nevan ne. biotza zulatuizan baeendue! Bada onelan e-nevan ainbeste min artueo jAy! eearrigarria dan peeatuaren gogortasuna, bada eldu da Ygeo eguiazeobaten eseu-ofiae yostera!Kendu eguiozuz Yaunaren ministro yaunaVirgina orreri bere beguien aurretie burdina gogor orreee, negarrezzatitu ezteitean bere biotz atseguin-baaeoa.

Gorputza - erestea

Ea guizon bedeineatuae, azkena emon eguiozue asi dozuen errukizeo lan orreri: Betor betor beera arbola orretaric Adan barria,bada orrera igon badau, izan da Adan zaarraren eateae urratuteagaitie. Yaun orren erru orrera igoteeo izan da, gu laztan izan gaituzalaco: eurutze orretara igon badau izan da Ygeoagaz ge. artean bakeae eguiteeo. Betor, betor beera, eta eroan eguiozue bere amari, eaezagututen badau bere Semearen gorputza dan ala ez. Cerueo Erreguifia,i,ete da gorputz ori Espiritu santuae ee. errai garbietan eguinevana? Bai aushe da, difio Virgina orree; baya ain dago zatiturie, ainurraturie ee, e-neunke ezagutueo ne. biotzaren aseo gureae esangoezpaleust berau dala. Baya jAh ene Semea! l,Noe imini zaituz orrelan? jO eeruetaeo edertasuna! l,Noe orrelan eastigadu zaituz? i,Noezatitu deutsu buru ori? i,Noe urratu deutsuz ee. aragui orreee? Ehumihi! fera, etc. jAy! Pistia uzuren batzuee galdu davee ne. semea,bada, guizonen artean eein topadu leiteke ain biotz gogorrie.jAy ne.

95


Seme maitea! l,Nun da ce. edertasuna? l,Ce1an dagoz orreec beguioc,eguzkia baiio arguiago izan direanac? Ce1an dagoz ainbeste mesedeeguin dituezan escuoc? jAy! Guizonac izan badira modu orretanimini zaituezanac, guizonen asco-guraz bazagoz modu orretan, jay!jce erruki-baacoac izango direan a1eguin guztiagaz maitetuten ezpazaituez!

Adanen Semeac erdue, erdue icusten pecatuaren ca1teac, beguiracer eguin daven gorputz orretan cen. gaistakeriac. Orra pecatari 10tsabaguea cer eguin dozun: ze. pecatuac dira gorputz Ygcozco orimodu onetan zatitu daveenac: ze. gaistakeriac gaitic yausi da gorputzorren ganera Aita Eternoaren aserre artez guztia. Eta etzagoz oraindo bere asperturic? l,Ezteutsazu orain bere ichico pecatuari? Erdubada, eta ezarri eguiozuz ce. escuoc, azotadu eguizu barriro, eta yosieguizu barriro curutze atan: emon eguiozu eriotzea gogorrago bat:

(11) erdu pecataria, eta eguizu (11) Ygcoaren Seme orregaz gura dozunguztia. Baya l,nor azartuco da au eguiten? l,Nor? Zu zara pecatariace. biotz gogor orregaz pecatu bacochean oneec guztioc eguiten dozuzana: zuc ce. pecatuagaz emoten deutsazu ce. a1detic danetic Yudeguac baiio eriotza gogorragoa. Eta l,azartuco zara esaten ezteutsazu1a gura emon eriotzaric? l,Izango dozu arpeguiric esateco maitedozu1a Ygco Yaun ori? Guzurra diiiozu1a dirautsu Yesus maiteorrec, ba1din itziric pecatuari, beragana biotzetic biurtuten ezpazara.Ea bada l,cer diiiozue pecatariac? Biurtuten tzaree edo ez?

Bai ge. Yesus sa1batzallea: badazaugu orain artean izan garea1ace. arerio, ta borreru gogorrac, eta ezcagukera onegaz gura doguceugaz bakeac eguin: eztogu gueiago 1uzatu gura zugana biurtutea,eta orainche bertatic astearren bicitza barri bat diiiogu biotzac urratuaz. Ne. Yesucristo Yauna.

96

3. BARICUGUREN ARRATSALDECOERESQUERACOA

(B, 169-176. or.)

Spiritus oris nostri Christus Dominus captus est in peccatis nostris.Thren. c.4.v.20.

(169) 1. Jaungoicoac berac esan eta fedeac iracatzico ezpaIeuscu (169)Jaungoico benetacoa iltzaIa urcarnendi baten eriotzaric gogorrenagaz,ez Iitzateque aurquituco rnisterio arrigarri au sinistu guraco Ieuquea-nic. Araco agindu eutsanean Jaunac Ysaias-eri escribietaco bere sernernaiteac igaroco evan pasifto gogor eta eriotza crueIa uste izan evanYgarla edo Profeta onec, ez evaIa iftoc sinistu guraco, eta aIan esaneutsan Jaunari: Jauna, noc sinistuco dau nire esana? Domine, quiscredit auditui nostro? Eta orretan bere Ne. Cristc., ezpagueunco fede-ric zoraqueria anditzat euquico geunque sinistutea araco Jaungoiconeurriba'co, andi eta azquen-bagea il daIa? Nor escandaIizauco ezIitzateque enzunic araco Jaungoicoaren serne benetacoa, beragaz izai-te eta Jaungoicotasun bat daucana, Ceru eta Aingueruac edertasunezyanci cituzana, eta izaitea daucan guztia ecerbere ecetatic eguin evanaez bacarric il daIa, baita bere igaro dauen eriotzea izan daIa guizonicrnadaricatuenac, eta deungueenac irago aIIeiquean Iotsagarri, rnirnbe-ra, eta deshonragarriena? AIanche uste eveen Yudegu YentiIac, badaS. PauIo Apostoluac dirauscu: Jesus crucificadua escandaIua da Yudeguentzat, eta zoraqueria YentiIentzat. Orregaitic difto S Juan Crisos-torno-c, ain daIa gach guizonari adierazotea rnisterio au ce, sinistucobazan EIesha Santaan, Espiritu Santua yatzi izan bear zaIa, bada bes-teIan ez evaIa sinistu guraco. Artu dogun ezquero bada JaungoicoarenEspiritu au Bautisrno Santuan, sinistu bear dogu EIesha Santeac ira-cazten deuscuzan rnisterio andi oneec. Ycaragarriac dira, arrigariacdira: baya confesau bear dogu curutze orretan rnadaricatu eguinic da-cusgun ori daIa Jaungoico guztiz aItsu edo poderoso benetacoa: urca-rnendi Iotsaari orretan Iapur bat Ieguez yosiric dagoan ori daIa ceru,Iuur eta izaitea dauqueen gauza guztiac eguin cituzana. Mernpeco edoesclavo zital eta gueisto bat Ieguez azotadu eta odol-usturic dacusgunori daIa berez bereincatua eta Aingueruac bedeincatu eta zorionecoeguin dituzana.

97


2. Bai Jaungoico andia, bai eguille edo Criadore altsua, badacuzgu bere curutze orretan pecatari madaricatu bat leguez castigadu taillic, confesetan dogu dana Aita Eternoaren Seme maitea, nogandaucan bere atseguin guztia. Guztien burlagarri, eta oiii-azpico eguinie badago bere, daquigu dana Erregue guztien Erregue eta Aguintarien Aguintari, dagoana yarriric Aita betieoaren escomatatie, nonadoretan daven aimbat milla Aingueruc ezagututen daveela eureneguille, onguille eta burutzat; becatu antzeco araguiaren soiieco loiagaz yanciric badacusgu bere daquigu ceruetaco edertasuna dana, etaeguzqui, irargui, izar eta Aingueruac arguiz apaindu cituana. Arantzaz zulaturic, azotez aseric, burutic beatzetara zauri bat eguinic,guiztiori birrinduric, eta untze gogorracaz escu-oiiac yosiric badagobere siiiistuten dogu dala araco Jaun andi ceru zabalac ecin artudavena, [...] atzetic mundua dinguilizca daucana, luurra escu barruanescutauten davena. Baya i,noc edo cec ecarri dau ceru alturic munduonetara? Cec borreru cruel gogor, eta erruqui baga, asartu edo atrebidu Jaungoico ain andi bat modu orretan humildu, azpiratu, zatitu,birrindu eta eriotza ain icaragarriagaz iltera? jAy Ne. Cc., emenchebai miraariz bete bear gareala; emenche bai arritu, mututu eta gogorgogor izosturic gueratu bear gareala. Gure pecatuac ecarri dave cerutic lurrera, gure pecatuen catee eta socac lotu eta estu dave. Spiri-

(170) tus oris nostri, etc. (170). Gure pecatuac zauritu, zatitu, eta birrindudave. Vulneratus est propter iniquitates nostras, et attritus est propterscelera nostra. Gure pecatuac ifini davee curutze orretan dacuzcunmoduan zauri bat eguinic, odolosturic, guizonen antzic bere bagariceta ain ezain, ain ichusi, ce ecin ezagutu bere leique. iO pecatuarenicaragarrizco indarra! jO gure zauri, gach eta enfermedadeen usteltasun bildurgarria! Osatuco bada ceru-Iuurraren eguillearen odolagaz eguin bear da osasun-guei edo medicinea.

3. Baya i,nondic nora uste alleian guizonac Jauna galdu guracoevala? i,Celan asartu edo atrebidu zatequean luur uts pusca batecicharoten mundu guztiaren yaubea, ez bacarric yatsico zala ceruticbeera bera bisitetara, baita bere beragan artuco cituzala eucazangach icaragarriac, eta bera osatutarren iminico zala curutce orretan?Baya ceuc ceure cabubagaco ontasunagaz irago dozuz bere icharomen edo esperanza eta uste guztia. Baya i,cer yoacon, Jauna, guizonaren zorionean aimbat ardura beragaitic artuteco? Etzan ain andi,ain altsu, ain yaquitun, eta ain Jaungoico izango mundu guztia galdubalitz, cein da bera barriztadu ezquero? Bai, Jauna, bai Jauna: bayaaimbeste erruquitu cinean gu ain nequegarri icusiagaz ce, ecin zurebiotz samurrac sufridu al izan evan gu erremedio bagaric ichitea,aimbeste costaco bayacon bere. Baya Jesus laztana, etzeuncan au

98


bashen beste moduric gu pecatupeetic aterateco? Bai, CC., beucazanbeste modu asco gu demonifioaren mempeetic aterateco, baya naiizan evan igaro eriotza itzaItsua ezagutu guenguian pecatuaren anditasuna eta ezauquera onegaz biIdur izan guintezan pecatupeera biurtuten. Baya itsuturic pecataria bere guraari citeIacaz, eztau ezautugura ce prezio emon bear izan zan bera pecatuperic aterateco, etaarregaitic biurtuten da Jesucristo-c urratu eutsazan cateacaz estutera. Ytsumendi icaragarria benetan! Zaraqueria esquerguea! YItendau J.Co.c pecatua bere eriotzeagaz eta biztuten dau guizonac bereborondateagaz. Quenduten deutso J.Co.c guizonen Demonifioari ganean eucan nagusitasuna, botaten dau mundutic eta ichiten dau Ioturic ta esturic, eta emoiten deutso guizonac Demonifioari, J.Cocquendurico escubidea, biurtuten dau Ieen eucan nagusitasunera, etaiminten dau azcaturic. Jaungoico batec gaIduten dau bicitcea guizonari bicitzea emoitearren, eta guizonac gaIduten dau bicitcea, pecatuari bicitzea emoitearren. Jaungoico batec eguiten dau Demonifioaren mempeeco zan guizona bere Seme, eta guizona eguiten daJaungoicoaren semetic Demonifioaren mempeco. Anditasun icaragarria pecatuarena, bada Jaungoico bat il bear izan zan bera goituedo bencietaco, baya andiagoa da guizonen itsumendi eta gogortasuna; bada bere guraz biurtuten da Jaungoicoac eriotzeagaz venciducopecatura. Arar neure Sermoe guei edo asuntua. J.Coren eriotzeanezagututen da pecatuaren anditasuna, Ienengo puntua. J.Coreneriotzan ezagututen da pecatura biurtuten dan guizonaren zoraqueria, bigarren puntua.

Lenengo zatia

(171) 4. Guztioc Adan-egan il eguin guinean, beragan pecatu (171)eguin genduaIaco, difio S. PauIo Apostoluac. Eztauque neurriric pe-catu oneganic etorri yacuzan calteac. Berac sarratu euscuzan cerucoateac, aserratu evan Jaungoicoa gugaz, idigui evan guretzat Ynfer-nua, condenadu guinduzan eriotzara, imini guinduzan Demonifioa-ren mempean, eta ecarri euscuzan gueugan daucaguzan negar, cispu-ru, eta ayariac. Ain erquin, ain caden, ain argal gueIditu zan guizona,ain izan cirean crueIac, ain gogorrac, pecatu onec eguin cituzan zau-riac ce, ez egoan eurac osatuteco osasun guei edo medicinaric. EucanDemonifioac bere azpian presondegui, edo carceIa iIun atsitu, ta it-saItsu baten, baita ain sendo gorderic, eta ain irrime Ioturic ce, ezegoan guizon eta Aingeruen artean andic atera aIIeian indarric. Eto-rri zan Moyses Levitea Iegueagaz, baya ecin atera al izan evan

99


egoquera edo estadu onetaric, bada leguea ona, santua ta Jaungoieoae emona izan arren, ez euean indarrie guizona libretaeo, difio S.Paulo Ape.: «Etorri zan Aaron Saeerdote nagusia saerificioaeaz, baya onee bere eein osatu al izan eituzan guizonaren gaeh eta zauriae;ee Ape. berae difio: eein leitequean gaueea dala, auntzen, eta eeeenen odolagaz peeatuae pareatutea. Baya l,eer difiot, abere edo animalien odola? Arpelie botaeo zan munduaren asiqueratie eta azquene-guifio izan ta izango direan[en] odola, etzan aseo izangoguizonaren gaeha osatuteeo. Arpelie batueo eirean odol onegaz Aingueru guztien santidade eta mereeimentuae, ee ain zan andia guizonae peeatuaren bitartez artu eban zorra, ee guzti guztioe etzireaneldueo bera paguetara. Baque andi baten gueuneazan Demonifioaebere aguindupean, ez egoalaeo eeru luurreeo eriaturatan indarrie bere azpitie aterateeo. jAh, guizon gueishoa! Andia da itsasoa leguezzure zori galdua! l,Noe osatueo zaituz?69 Eztago ifiondi bere zuregaeh onentzaeo erremediorie.

5. Atera gura euquean Jaungoieoae Demonifioaren eseupeetieeta eguin bere seme, baya onetaraeo quitu eguin bear zan (eutsan)guizonae Jaunaren justieiari (eutsan) zorra, eta ez euean eegaz. Ebilen Jaungoieoa beguira ea aguiri bazan bere artean guizonagaz bitarteeD izan alleitequeanic, baya ez egoan70, eta orregaitie guztia egoanestutu eta larriturie71

• Yeusirie Jaungoieo andiae ez egoala ifiondiemoduric bere antzera eta irudira eguinieo guizona bere zori gogorretic aterateeo, abietan da asmetan ea eelan biurtu al leion guizonarigaldu evan zoriona, ta alan difio72

: l,Cer eguin nei ain laztan dodanguizona erremedietaeo?73 Legueae eztauco indarrie onetaraeo, Sacrificiaoac eztira aseo, orainguifio biraldu dodazan Patriarea, Profetaeta osterantzaeo nire servitzalleae ecin urratu al izan dituez berecateae, eein goia-artu izan deutse Demonifioari, eein quendu al izandave pecatua. l,Cer eguingo dot bada guizona galdu eztedin?74 l,Cerderiehazue eguingo davela Jaungoieoae? l,Ce asmu artuco dau peeatua munduti quenduteeo? l,Noc sinistu leique? l,Nori buruae bereemon leio? Mittam [ilium meum dilectum, biraldueo dot, difio bereartean, neure seme laztana, Jaungoieo andia. l,Cetaraeo bialdu guradozu eeru altutic lurrera eeure Seme maitea zugaz izaite bat etaJaungoieotasun bat daueana? l,Da, bada, eastigu iearagarrizeoren

69 Quis medebitur tui.70 Vidit et non erat vir.ls. 59,16.71 Et aporiatus est quia non est qui occurrat. Is 59,16.72 Quid faciam?73 Quid faciam?74 Quid faciam?

100


bat eguiteco guizonacaz, zugaz eguin daudeen esquer gaistoac gaitic? (,Edo uriolez lurra estalduteco Noe-ren egunetan leguez? (,Edoceruco suagaz erretaco mundua zure contra eguin dituezan pecatuac-gaitic anchina Sodoma ta Gomorra leguez? Ez, Cris.c, ez, eztauonetara biralduten Jaungoicoac bere Semea75 ezpada mundua salvetaco76

•

6. Eta (,celan bialduten dau ain maite daven Seme au? Ez Jaungoico bateri datarquion anditasunagaz, ez ceruco Erregue bateri datorquion gloriagaz; biralduten dau, diiio S. Paulo Ap.c, pecatuzcoaraguiz yanciric, gure pecatuac bere ganean dituzala eta eurac gaiticmempeco, edo esclavo eta madaricatu eguinic yoten dau, azotetandau, zaurituten dau, birrinduten dau, ilten dau curutze orretan dacusuen moduan. Arar pecatari itsua, cer bear izan dan zure pecatuamundutic quenduteco; (172) arar celango osasunguei, edo medicinea (172)bear izan dan zure zauri eta gachac osatuteco; arar celango precioabear izan dan zure zorrac quitu ta paguetaco. Erdue, erdue, AdanenSemeac, curutze onen oiietara, baita icusi eguizue cer eguin dozuenceiien pecatuacaz. Gachezco uriolez eztaldu cenduan mundua, etauriola oneec quenduco bacirean, Jaungoico bat ondatu bear izan daneque, pena eta tarmentuzco uriola garratzetan, ceintzuc sartu yaco-zan arimaguiiio. Zuec arrotu eta puzturic Jaungoicoaren contra, etaarroqueria au quenduco bazan, Jaungoicoa bera humildu bear izanda eriotza-guiiio, eta curutzeco eriotza-guiiio. Eguin cinduezan Jaungoicoac bere seme, eta zuec iges eguinic Jaungoicoaganic, eguin ci-iieen Demoniiioaren aguindupeco; urtengo bacenduen bada, ugaza-ba gogar onen azpitic, eta biurtuco baciiieen Jaungoiaren semeizaitera, Jaungoicoa eguin bear izan da guizonaren seme, eta igonbear izan dau curutze orretara, orche urratu, eta yosteco Demoni-iioac zuen contra eucan escriturea. Beguira curutze orretara, orcheorche ezagutuco dozue noguiiio elduten dan pecatuaren anditasuna.

7. Orretan bere, Ne.C.c., ezta ecetan bere obeto ezagututen pecatuaren icaragarrizco gogartasuna Jaungoico baten eriotzan bashen.Andiac dira pecatuac munduari ecarri deutsazan calteac. Urioleacluur guztia estaldu badave, eta zortzi guizonez besteac ita badira,yausi bada cerutic sua eta erre badituz uri osoac, guerreac erri, Provincia eta Erreinu zabalac ermu ishil biurtu badituz neque lan, atsacabe, naibague, sotin, cizpuru, premiiia, ta larritasunez inguraturicbadagoz, pecatuac ecarri dituz gach guzti oneec. Baya (,au guzti au

75 Non misit Deus Filium suum in mundum ut judicet mundum.76 Sed ut salvetur mundus per ipsum.

101


cer da Jaungoico baten eriotzearen aldean? Ezta au pecaturic euquelaco, ez pecataria zalaco, ezpabere pecatu antzeco araguiz yanciricegoalaco. Aushe bacarric asco izan zan bere Aitaren aserracuntzaguztia bere ganean yausteco, eta bere arerioric gogorrena bailitzanaleguez curutze orretan dacutsuen moduan ifinteco. Beguira, guizona,celangoac direan pecatuac eguin deutsuzan zauriac, ce osatu bacirean J.Co. zauritu bear izan da, dino S. Bernardo-c77

• Goia-artu eutsanJ.c.°c pecatuari; baya pecatuac berac bere goia-artu eutsan celanalan J.Co.ri. YI evan J.Co.c pecatua; baya pecatuac berac bere il evanJaungoicoa. Arerio esquerguea Jaungoicoa pecatuarentzat, bayaarerio esquerguea pecatua bera Jaungoicoarentzat. Arerio bi onenartean yazo zan arcal icusi ecin direan guizon biren artean yazo leitequeana. Urteiten daudee peleetan, eta biac gueratuten dira ilic, batac besteari emon deutsan golpe ta zauriacaz. Goiartute carua benetan, bada irabazteco bota bear dau zanetaco odDI guztia, eta galdubicitzea eriotzaric lotsagarrienagaz.

8. Cer izango zan gugaz, J.s laztana ceu gure bitarteco zure Aitagaz izan-ez-ic? Guztioc uts eguin guenduan ardi galdu, deslai dabiltzezanac leguez, guztioc sartu guinean gure bide oquerretatic. Galduguintzan guztioc, eta ez egoan inondic bere gu aurquitu guinaiquezanic. Zuc, 0 Arzain arduratsua, urten cenduan Aita ganic gure billa,eta aurquitu guinduzuzan; baya celangoac guengozan? Sarna atsitubategaz ustelduric, zauri icaragarrizcoz beteric, zorren pisu andiagazzapaIduric eta infernuco otso amurrutuaren erpe ta aguin artean.Guztiz erruquituric gu ain negargarri icusiagaz, artu guinduzuzanzure lepoan, eta orra non erantzi gueuntzuzan guere sarna, gueureescabi, eta gueure gach guztiac. Bay, Jauna, jU osatutarren zuganartu duzuz gure gach, eta gure ala ta minac7

-. Ain modutan betedogu gure sarna atsitu, eta escabi ustelez ce, eztau aguiri arpeguiabere, eta alan ecin ezagutu leique79

-. Baya, Js. laztana, (,cer dira ceure escu, oin bular eta gorputz guztian dacusdazan zauri orreec? (,Cerda ceure buruan dacusdan coroe burlazco ori? Etzara ceu, Jauna,Aita beticoaren Seme maite, ceinegan daucan iminiric atseguin guztia? (,Celan bada yausi da bere aserre guztia zure ganean? Etzara ceuaraco Jaun andi noen aurrean bildurren bildurrez icara dagozan ceru-Iurreco guztiac eta nor adoretan daven aimbat milla millinoe Aingueruc belaunico yarri eta auspaz lurre-guino macurturic? Nondic

77S. Bernd. Agnosee, homo, qualia sunt vulnera pro quibus neeesse est Christum Dominumvulnerari.

78 Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipse portavit.79 Et quasi abseonditus vultus ejus, unde nee reputabimus eum.

102


nora bada dagoz madaricatu eguinic urcamendi orretan esqueguiric,narrugorrian billosic guztien burla ta barregarri? Etzara ceu aracoJaungoico benetacoa, nogan bici garean, gabiltzan, eta izaitea daucagun? (,Nondic nora bada zagoz arnasa bagaric, odol bagaric, guizo-naren antzic bere (173) bagaric, guztiori mallatu, puscatu, eta (173)birrinduric? Madaricatua izan deila nire pecatua, ce bera da zureborregu cruela. Alanche bear gueunque guere mift eta eguiqueracaz:baya gagoz emetic, bada yaquin arren cer costa zan gu pecatupeticateratea, lotsabagatasun andienagaz biurtuten gara pecatupeera;aushe da nire

Bigarren zatia

9. J.Co.c atera eguin guinduzan bere odolagaz Demoniftoarenaguindupeetic, baita igaro eguin guinduzan bere Erreinura, difto S.Paulo Apc. Onetaraco igon evan curutze orretara, ichi evan yosiriccurutzean, eta quenduric gueure arerioac euquen guztia, irabacievan eurac ganic goitute edo vitoria, eta triunfo miragarri bat, dinoAp.c berac. Curutze orretan il eguin evan eriotzea, erbestetu ta campora bota eguin evan pecatua, zapaldu evan Infernua, idigui Cerua,eta leen Jaungoicoaren arerio guineanac, ez bacarric eguin guinduzan bere adisquide, baita bere seme, eta bere ondasun guztien yaubeguei edo herederu. Orra ce mesede arrigarriac eguin euscuzanJ.Co.c bere eriotzeagaz. Baya, jO guizonaren itsumendi negargarria!jO pecatariaren astuntasun bildurgarria! Ez bacarric ez deutsazemon gura Jaunari esquerrac eguin deutsazan on pare baco oneecgaitic, ez bacarric ez dituz gomuta, ezpabere ilundu gura dau J.Go.ren goi-artute edo vitoria andia, barriro biztuten dituzala Js. maiteacil eta zapaldu eguin cituzan arerioac.

10. Bai pecatari sensun baguea, aushe da pecatu bacotzean eguiten dozuna: J.Co.c galduten dau bicitzea pecatua iltarren, eta zucbiztuten dozu pecatua zure arimearen eriotzeagaz. J.Co.c quendutendeutso Demoniftoari zure ganean eucan nagusitasuna eta escuicunea, eta eguiten zara barriro bere aguinduco ta bere escupeco. J.Co.cquenduten deutso Demoniftoari zure contra eucan escriturea, borretan dau, urratuten dau; eta yosten dau curutze orretan, eta zuc eguiten dozu escritura barria Demoniftoagaz, ceinen bitartez ezagututendozu ceure ugazaba ta nagusitzat. J.Co.c botetan dau bere sanetacoodol guztia, eguiten dau osasunguei, edo medicina cerucoa, garbituten dituz beragaz zure loiqueria atsituac, osatuten dituz zure zauriguztiak; eta quenduten deutsuz gach ta gueisho guztiac, eta zuc

103


quenduten dozu zuganic Jaungoicoaren odolezco osasunguei au;ezarten dozu luurrera, eta zapalduten dozu, loituten dozu arimea;idiguiten dozuz leengo zauriac bashen andiagoac, eta betetan zaraleengo gacha bashen andiagoagaz. J.Co.c madaricatu eguinic curutzeorretan galduten dau bere bicitzea zu zorioneco eguitarren, eta zucnaiago dozu madaricatu izan bedeincatu bafio. J.Co.c emoten daudaucan guztia, ezteutso parcatuten bere odol, eta bere bicitzeari zurearimea erostarren, eta zuc guraari citel bategaitic ondasun apur bategaitic zabalduten deutsazu Demonifioari Jaungoico baten odola, etaeriotzea balio daven arima ori.

11. Js. ona, ceuc esan cenduan curutze orretara igon cenguianeancampora botaco cenduala Demonifioa; eta gauza guztiac eroangocenduzala zugana; baya pecatari itsu eta astunac guzurtadu gura zaituz, ez leuque gura bete edo eguin dedin zure esana, bada bere biotzean emoten deutso bicilecua Demonifioari eztaguian euqui cer urten campora. Eztau gura curutze orretan zugana eroan daizuzangauza guztiac, esan cenduana leguez; bada icusi ez dedin eguia au,ezteutsu emon gura bere biotza, galazo gura dituz zure aleguin guztiac; guraago deutso Demonifioari emon ceuri bafio; guraago daubere arerioaren sar lecu eguinic euqui, zure bafio; gueiagotan daucoguraari apur citel bat ceuc ceure eriotzeagaz irabaci ceuntsan beticogloria bafio. Zuc esan cenduan Moyses-ec ermuan suguea ereguievana leguez, alanche conveni zala ceu curutze altu orretan egotea,ceu icusten cinduzanic galdu ez dedin, eta bai guztiac euqui eguienbetico bicitzea; baya pecatari gogorrac ezteutsu ceuri beguiratu bereeguin gura, bere beguiac zarratuten dituz ceu ez icustarren. Naiagodau Ynfernuco sugue madaricatuac pecatuaren veneno gogorragaz ildaguian, curutze orretara ceugana elduagaz betico bicitzea euqui bafio. jZoraqueria sinis-ez-garria benetan guizonarena! iAstutasun bildurgarria!

12. Cristifiatia, (,non da zure fedea? (,Non da zure arrazoia? (,Non(174) da guichienez zure sensuna? Jaungoico (174) bat daucazu beguien

aurrean curutze orretan yosiric, azotaduric, zaurituric, odolozturiceta ilic; ta (,orregaitic bere gue"iagotan euquico dozu Demonifioacisquintzen deutsun guraari apur bat, Jaun orrec irabaci deutsuzanceruco ondasun ugariac bashen? Benetan difiot eztaucazu federic, ezerrazoeric, ez sensunic. (,Ba'quizu cer derichadan yazoten dala Jaunorregaz eta zugaz pecatu eguiten dozun bacochean? Ara obeto ezagutu daguizun zure pecatuaren anditasun icaragarria. Derichat, bada, zacusdazala Jaun orren eta Demonifioaren artean. Bioc eguitendaudee aleguina zu erosteco. AIde batetic Jaun orrec bere besoaczabalic dei eguiten deutsu curutze orretaric, eta beragana eroateco

104


ifinten deutsu beguien aurrean cer eguin daven zugaitic. Beguira curutze onetara, dirautsu, eta icusico dozu noguifio eldu dan nire zuganaco amodio eta ongureac. Ain modutan galdu cinean ce, ez egoannoc atera cenguizan estaduric negargarrienetic neu zure erruqui izanezpanintz. Zu pecatupeeric aterateco enevan biraldu Ainguerurenbat, ez serafinen bat, ez Querubinen bat; neu izanlC guztien Jaun,Jaungoico eta Yaube yatsi nintzan cerutic luurrera, eta eguin nevanoraindio gurasoric maiteenac eguin eztavena semegaitic. Zugaiticyaio nintzan abel-etsechu pobre baten, zugaitic bid izan naz oguetaamairu urtean neque pena, gose egarri, otz, bero, icerdi ta pobrezaartean. Zugaitic artu ditudaz bost milla azote ta gueiago; zugaiticzulatu deust neure burua arantzazco coroe icaragarri batec; zugaiticgueratu neure gorputza zauri andi bat eguinic burutic beatzera, zugaitic igon nevan curutze gogor lotsaari ta iltsaltsu batera; zugaiticemon nevan neure zanetaco odol guztia, eta zugaitic galdu nevanbicitzea eriotzaric icaragarrienagaz. Nai badituzuz eguia onen testiguac iracorri eguizuz beguiac curutze onetara, eta icusico dituzuz.Testigu dira nire gorputz au estalduten dituezan zauriac. Testigu nireburuan dacutsun coroe au; testigu yosiric nauquen untze oneec; testigu nire gorputz zatitu, banatu, odoloztu eta birrindu au; eta testigucurutze au non nagoan esegui eta ilic, lapur guesto eta madaricatubat leguez. i.,Cer gueiago eguin neunquean zugaitic eta e-nevaneguin? Eta i.,au guzti au ezta asco zure biotz ori irabazteco? i.,Eztaasco izango zu esquer oneco eguiteco? i.,ZU nigana ecarteco? Badaezpazara nigana etorri gura esquer oneco, erdu guichienez beti betico zorioneco izatarren. Neure eriotzeagaz idigui deutsudaz zuc zurepecatuagaz zarratu cenduzan ceruco ateac, ainche daucadaz zuretzatgorderic, ez beguiac icusi, ez belarriac enzun, ez gogotara eldu alleitequezan neurri bagaco pozac, azquen bagaco atseguinac, eta cabubagaco gloria. Erdu bada nigana Jaungoicoaren seme izaitera, ceruco Principe, eta ondasunen yaube.

13. Beste aidetic deieguiten deutsu Demonifioac, eguiten dituzaleguinac beragana eroateco. Ecin esan leiquezu mesederic eguindeutsula, bada beti eguin deutsu al daguian gach guztia; baya esquintzen deutsuz beragana bazoaz guraari citelchu bat, ondasun bertatico bat, diru apur bat, eta guericea bashen eztirean gustu amesac;eriotza zori galduco bat, infernu icaragarri bat, su bildurgarri betibetico erretan egongo dan bat, tormentu, ala, neque cabubaga, azquen baga iraungo daven batzuc, eta atsacabe, naibague, desesperacino eta gach guztiz beterico eternidade madaricatu bat. Drain bada,i.,noren aleguinac izango dira altsu edo poderosoagoac zure biotzairabazteco aimbeste mesede eguin deutsuzan Jaungoico orrenac, edo

105


al daian gach guztia eguin deutsun Demonifioarenac? l,Noen deiacenzun gurago dozuz ceure eguille, ceure Jaungoico, ceure onguille,eta ceure erredentzaile orrenac, ala ceure arerioric gogor eta crue1enac? l,Nor euquico dozu gueiagotan J.c.0 ala Demonifioa? (,Noganayoango zara? Noc esango ez leuque Jaun onen lenengo deira etorrico zareala ichiric ceure arerioa, bere asmu guztiacaz. Baya 0 pecatariitsuaren zoramendia! Botetan dozu ceugandic Jaunaren le§uea8o;eranzuten deutsazu Jaunari: eztot zure servitzaille izan gura 1. Lotsabagatasun icaragarriagaz emoiten deutsazu atzea Jaun orreri, etazoaz arin aringa ceure burua Demonifioaren escuetan ifintera, ezagututen dozu bera zure Ugazabatzat, eta eguiten z;ua bere aguinduco. (,Ucatu cinaique aushe eguiten dozula pecatu bacochean? Oriecin cifiai, ce Jaungoicoac berac difio ce, pecatariac pecatu eguitendavenean, atsea emoten deutsala, beraganic ifies eguiteco82. J.Co.cberac difio ce, pecatu eguiten davena pecatu eta Demonifioaren escupeco eguiten dala83.

(175) (175) 14. Aushe da peeatari zoro, eta sensun ba'eoa Jaun onerizor deutsazuna eguin deutsuzan mesedeac gaitic, euqui deutsunamodioagaitic, eta zugaz artu daven ardurea gaitic?84 (,Ezta zure Aita maite ecerbere ecetatic eguin cenduzana, zaindu ta yagon zaituzana?85. Gomuta eguizuz araco anchinaco egunac, eta icusico dozu celan aurquitu cenduzan pecatuaren basamortu itsaltsu, etabildurgarrian, eriotzara condenaduric, euqui bagaric noe atera cenguizan, abere edo animalia uzuen atzamarretatic. Berac euqui evanzure erruqui, eta eguinic zure arzain artu cenduzan lepoan, eta eroancenduzan bere Aitaren etsera. Zuri mesede au eguitarren artu dituzbere ganean zure gach guztiac, eta eurac gaitic gueratu da curutzeorretan dacutsun moduan eta alambere ezta au guztiau asco izan zuesquer oneco eguiteco ceure onguilleaganaeo, bada ichi eenduane~uin cinduzan Jaungoicoa86. Aiztu eguin cenduan zure Jaun eguillea yausi eguin cinean Demonifioagan. Euqui cinaique guichiagotan

80 A saeculo confregisti jugum.8! Et dixisti non serviam.82 Verterunt ad me tergum, et non faciem.83 Qui facit peccatum servus est peccati.84 Haeccine reddis Domino popule stulte et insipiens?85 Numquid non ipse est pater tuus qui possedit te, et fecit et creavit te?86 Deum qui te genuit dereliquisti.87 Oblitus es Domini creatoris.

106


Jaungoico baten eriotzea; eguin cinaio desprecio andiagoric ceureJaungoico eta onguilleari? Ay Ne.Ca

, zure esquer deunga oneshecemoiten deutsa Jaun orreri nequeric andiena. Eztave aimbeste necatuten zauri orreec, ultze orreec, coroe orrec, eta curutze orrec, ceinda zure itsumendi, eta beraganaco gogortasunac; oneshec deadarerazoten deutso curutze orretaric88. Nos artean izango zara nire arerio? Nos artean ibilico zara niganic iguesi?89 i,Nos artean nai dozuicharon daizudan?90. i,Nosh artean euqui gura nozu curutze onetan?Ezta nosh edo nosh demporea nigana biurtuteco, eta neure pasifio,odol eta eriotzeagaz erosi nevan arima ori biurtuteco? Erdu, erduceure Aita gana seme galdua, biurtu eguin zaitez Ama batec bashenlaztanago zaituzan Jaungoicoagana, eta niganic gueiago ifies eguince daguizun, sartu naguizu ceure biotzean. Cristifiatia, etzaitez gorizan Jaun onen deietara, bada zure biotzean sartu gura badau, eztazure bear dalaco, ezpada zu ceruco ondasunez betetaco; emon eguiozu atseguin au ceure biotzean, eta eguin zadiz Jaunaren gorputzarenyaube. Erdue bada, erdue pecatari guztioc, igon eguizue Jaunarenmendira icustera ce icaragarria dan pecatuaren gogortasuna, eta cerbear izan dan bere gachac mundutic quenduteco; baya eldu gaitezanaraco curutzearen ofiean dagoan Jaungoicoaren Amaren bitartez.

15. iO Ama, neque, pena, atsacaba, eta naibaguez betea, ba'quigu gueuc zauritu doguna zure biotza, gueuc gueure pecatuacaz bicitzea quenduric ceure erraietaco Semeari, eta eztoguna orregaiticmereci ceure seme izaitea; baya daquigu beste aldetic ceu emondeuscuna gure Amatzat; oneshec emoten deuscu ceugan confianzaandi bat, bada pecatari andiac izan bagara bere, daucagu ceure Semeari biotza emoteco guraari andi bat, baya leenago nai gueunqueondo garbitu gueure pecatuac, damu benetaco bategaz, izan dedinobia edo sepultura barri bat non atseguin artu daguian zure Semearen gorputz orrec. Alanche izango da gure bitarteco bazara. Betorgure barrura, bada, Jaungoico eta guizon eguiazco ori, berorregazetorri daquigun on guztia. Jaunaren serbitzalleac igon eguizue curutzeco arbola orretara, eta eretzi eguizue or dagoan frutu bedeincatuori, ceinec quendu datien mundutic, Adan anchinacoac arbola bate-co (176) frutuagaz ecarri euscuzan gachac. (176)

88 Usquequo adhuc.89 Usquequo adhuc.90 Usquequo adhuc.

107


Errotulua

Quendu eguizue curutze orren goian dagoan 01 ori non dagoan escribiduric curutze orretan ilic dagoan ori dala Juduguen Erregue.Eroan eguiozue bere amari. Ezteutso asco erechi ceure Semeari, curutzetic esanari euqui gaguizuzala zure semetzat, ta guri artu zaiguzala gueure amatzat, nai bere dau izan zaitezan munduco Erreguina,zaindu gaizuzan guere arerio gogorrac ganic. Artu eguizu, Anrea,Ceruetaco Erregueac emoten deutsun oficioa, ta ezagutu gaguizuzceure serbitzalletzat; bada izanic gure aguintari eta gordetzalle, eztaucagu inoen bildurric.

Aranzazco Coroia

16. Quendu eguizue, guizon erruquiorrac, Jaunaren burutic icaragarrizco coroe ori, eta eracutsi eguiguzue guztioi, ezagutu daguigun gure pecatuen anditasuna. Orra ce frutu emon daven, pecatariazure biotzeco mastuiac. Jaun orrec landaratu, achurtu, garbitu, etayagon evan ardura chitozco bategaz, eta uste evanean santidade tavirtute mats gozoac emongo cituzala, etzenduan ecarri sasi eta arancea bano, ceinecaz zulatu dozun Jgco orren burua. Eroan eguiozuErreguina penaz beterico orreri, ezagutu daguian coroe orretan, ceandiac direan gure gachac. Ar'or, gueure Ama ona, ce esquer moduac emon deutsagun ceure semeari, eguin deuscuzan mesedeac gaitic; baya ezagututen dogu, gueure Ama ona, gueure itsumendia, etaatera gura doguz sustraitic pecatuaren arantza guztiac euren ordeemon daguian gure biotzeco Iurrac Santidadeco frutu gozoa.

UIceac

Urten begui Jaun altsu edo poderoso orren escoi"a yosiric euquidaiien untze gogor ori, yatziric guganuntz artu daguiguzan bertandagozan bendicino ugariac, merecidu daigun aIde orretatic egoteaardi bedeincatuac Ieguez mundu juzguetara datorrenean, enzun daigun bere bendicino gozoa. Urten begui ezquerretico orrec bere, artudaiguzan escu orretan daucazan ceruco ondasun ugariac, euracazaberazturic, pagadu daiguzan pecatuagaz artu doguzan zorrac, quenduric gueure ganetic euren pisua, eregui aI daigun burua, bere azpiticifiniric Jaun orrec ezquerra, emon daigun beti Iaztana. Atera eguizueaimbeste pausu eder eguin dituezan on orreec yosiric daucazan un-

108


tze gogor ori. Untze gogor ta indartsua benetan, bada eldu da yosiriceuquitera, araeo mundu guztia aulquitzat dauquezan ofiae, araeoDemonifio, eriotza ta infernua zapaldu dituezanae. Eroan eguizuzbere amagana. Orra, Anrea, eelango burdinagaz yosi daiien gurepeeatuae zure Semea. Gue eguin doguz il-ultze orreee, gueue zulatudoguz euroeaz zure Semearen eseu ta ofiae, eta gueuc euracaz yosidogu eurutze baten. Ondo ezaguturie daueagu eguia au, eta alangura gueunque untze orreee yosi daiezan gure eseuae, gauza deungara zabaldu eztaiguzan gueure ofiae, bide oquerretatie ibili ez gaitezan, eta gueure araguiae, Jaunaren bildur santu bat euqui daigun.

Gorputza erestea

17. Betor eurutze orretarie gugana orraeo Adan barri ori, quendudaguian guganie Adan zarraren irudia, ta barriztadu daguian paradisuan galdu zana. Betor betor gorputz birrindu ori, ee ain zatitu, ainezainie badago bere; guizon antzie ezpadaueo bere, orehe dago Jgeotasuna bere ondasun guztiaeaz gu aberaztuteeo. Eroan eguioezu bere amari. Fera pessima devoravit (filiumt1

• jAy ene penea! difio eispuru artean Erreguifia triste onee; peeatuaren abere uzuae il daunire semea, berae lotu dau soea eta eatea sendoaeaz; berae zatitu,zauritu, eta odol ustu dau. Baya jene Semea! "Ce gaeh eguin deutsezu guizonai modu orretan imini eenguiezan? Ostu dozuz ondasunenbatzue, il dozuz guizonen batzue, edo eguin dozuz beste ealte andiren batzue? Ez, ene Semea, eein daitequean gaueea da, zue onelangogauzarie eguitea. "Cegaiti zaeusdaz, bada, guizonie guestoena bafiogogorrago eastigadurie? Badaquit, Seme laztana, guizonae ganaeoamodioae eguin daiiela au guztiau zugan, eta guztiau bear izan dalaurtengo beevan peeatupeetie. Baya jay eelango penazeo iehaso mingotzean ondatu dozu zure ama au! jAy ene Semea!

Yenteari eracustea

Quendu eguiozue aurretie Virgina orreri bere Semearen gorputza eta eraeutsi eguiozue guizonari. Ara pecataria sensun baguea, eereguin dozun Jgeo bategaz. Zu, zu izan zara modu orretan ifini dozunborregu eruela. Zue zatitu deutsazuz bere araguiae; zue zulatu deu-

91 Genes. 37.v.33.

109


tsazuz escu eta oiiac; zuc yosi dozu curutzean; zuc bota eraso deutsazu bere zanetaco odol guztia. Eta oraindino bere beste aimbesteeguiteco gogoaz zagoz? Yratzartu zaitez nos edo nos pecatuaren 10zorrotic, eta icusi eguizu noraiiio eldu dan zure gogortasuna, ta arrituta bildurturic ezauquera onegaz esan eguiozu ceure biotz guztitic.Ne.I.Co. launa.

110

3.ATALA

1. AUTSEN EGUNERACO SERMOIA

(B, 161-166. or.)

Memento homo quia pulvis es et in pulverem reverteris.Gen. cap. 3.v.19.

(161) Eguinic Jaungoicoac gure lelengo gurasoa bere antz edo (161)irudira, imini evan paradisuco gozatasun, eta atsegin artean munduguztiaren aguintari. Zorionecoa izango zan Adan ezagutu gura izanbaleu bere Eguille andiaren escuetatic arturico mesede neurribacoau, bada elduco zan nosbait betico gloria artutera. Baya etzituzanezagutu, eta arroturic, sugue madaricatuaren berba labanacaz artucituzan Jaungoicoa beste izaiteco asmu zoroac. Yan eguin evan Jau-nac eragotzirico sagar garratza, eta enzun evan pecatu onen castiguJaungoicoaren aotic bere eriotzaco sentencia. Luurra zara, dirautsabere onguilleac, eta luur biurtuco zara. Pulvis es et in pulverem rever-teris. Sentencia itsaltsua benetan, baya baita misericordia ta ontasu-nez betea, bada ecarri beeban lelengo guizonac bere ganera beresoberbia-gaitic sentencia aushe berau da arrotasun onen osasungueiedo medicinari alsu eta poderosoena. Pecatu eguin beeban gure le-lengo buruac yagui bazan Jaunaren contra bere burua ez ezaiialacoeguin bevan zoraqueria au; yaquin eguian bada nondie etorren, etacetan gueratuco zan adi-erazo eutsan gure Yaubeac sentencia. Aus-he berau gugaz eguin gura dau Elesha santeac gueure buruan autsaiminten deuscunean urtean bein. Gura dau ezagutu daigun gureecer-eza, humildu gaitezan ezauquera onegaz. Nai dau yaquin dai-gun cetan gueratuco garean penitencia eguitera biztu gaitezan, etaorregaitic dirauscu: autsa zara, eta auts biurtuco zara. Esango baleuscuna leguez. Zareana zareala nai Marques, nai Conde, nai Du-que, nai Erregue etzara beste gauza bat auts pusca bat bashen. Orracetan gueratuco direan diruac, ondasunac, edertasuna, indarrac, etamunduan direan beste gauza guztiac. Etzaitez bada arrotu eurenyaube izanagaitic; Aror cetara etorri dan gura dituzan guraari guz-tiac emoiten deutsazuzan gorputz ori ifini eguizu bada arimearenaguindura penitenciaren bitartecoa. (162) Aushe da Elesha santeac (162)guganic atera gura daven frutua autsa buruan iminiagaz. Aushe be-rau da nic adierazo nai neuquezuna gosh onetan puntu bitan, cein-

113

---_._-----------~


tzuc emongo daveen sermoiaren guei edo asuntua. Artu dogun autsac adierazoten dau mundu onetan euqui al daigun guztia eztalairudi igaracor bat bashen, eta orregaitic ez gara arrotu bear euraceuquiagaitic, lenengo puntua. Artu doguzan autsac dirauscue guregorputza auts biurtuco dana, eta orregaitic penitencia pean euquibear dogu, bigarren puntua. Berba baten, gaurco autsac dirauscu cerdan mundua, eta cer garean gu. Yaquituria andia bene benetan, etaguztiz bearra, bada baleuque guizonac ez litzatequez aimbeste adicatuco ondasun galducorren billa, ez litzatequez aurquituco aimbatguizon munduco ondasunac gaitic amurruturic.

Lelengo zatia

(163) (163) Gueriza utsa da munduan dagoan guztia dino Salomon-ec.Alperric ibilico da guizona bere guraariac emen anditzat daucaguzangauza guztiacaz beteetan; bada ezta inos bere elduco contentu egotera. Salomon-ec berac inoc banG obato ezagutu evan eguia au. Esanevan bere gogoan emetic aurrera batuco dodaz guizon batec euqui alleizan gozatasunac ta bicico nas olgura artean. Guraari onegaz urteiteco ustiagaz eguin cituzan yauregui, edo palacio zoragarriac, iminicituzan maaztiac, eguin cituzan ortuac, bete cituzan fruta generaguztiacaz, batzandu evan guztiz ugari urrea, cirarra, eta arri baliotsuac, eucazan nai cituzan otsein eta criaduac, ez eucan neurriricbere ondasunac, bada beretzat zan pravincia, eta erreinu areetanbazan gauza onic. Echacazan falta ardao gozoric ez yanari ederric, ezcantore enzungarriric. Azquenez guztia beingoan esaterren, ez eutsen ucatu bere begui eta biotzari nai alleiqueen gauzaric. Ycusi evanean bere burua aimbat gozatasunez inguraturic uste izan evan elduzala guizon batec euqui al leizan zorionic andienera, eta bera zalamunduan aurquitu zan, edo aurquituco guizonic suertetsuena. Bayaimini cituzanean bere beguiac bere azquenengo egunean, eta icusievanean cetan gueratuco cirean aimbeste neque eta arduraz betericoondasun oneec bertatic ezagutu evan ez zireala ashe pusca bat banGeta alan deadar eguin evan; Vanitas vanitatum et omnia vanitas. AIperric adicatu nas, alperric necatu nas ondasun eta .olgura onen atsean, ce eztira ecer, guztia da utsa.

Eta orretan bere Cristinaiiac, eztago munduan eriotzea bashenjuez artezagoric. Berac dirauscu mundu onetaco anditasun eta naguitasuna eztala satz pusca bat bashen, ondasunac auts zati bat, gorputzeco edertasuna guzurtia, honra eta lecu altuac ashea, eta munduco guizonac anditzat dauqueen guztia ecer bere ez. Mundu onetan

114


gagozan artean uste dogu guizon batzuc zorionecoac direala eta beste batzuc zori galducoac dacuscuzalaco lenengoac yauregui edo palacio zoragarrietan, bigarrenac barriz burua non sartu eztauqueela;areec dagoz yanari gozoz aseric, oneec ateric ate esquean ogui copaubat cer yan baleuqueela; batzuc dagoz soneco zoragarriz apainduric,eta beste batzu araguiac aguirian: batzuc ondasunez yosiric, otseinezinguraturic olgura eta gozotasun artean, eta beste batzuc pobrericbacarric, neque lan eta naibaguepean macurturic. Baya ez eguizuesinistu eurenac dituezala diru, ondasun, yauregui eta yanci eder orreec, inoenac dira, prestaduac dira (eta ondasun, yauregui, eta yancieder areec besteganic artuta dauquez), eta baderichazu au eguia eztala yarraitu eguiezu euren etsera cein dan obia edo lurpea, eta anche ezagutuco dozu cer direan. Ainche icusico dozuez guztiac nastauric aberatzac pobreacaz, andiac chiquiacaz, aguintariacesquecoacaz, ugazabac otseinacaz, yauregui apainduetan bici cireanac chaboleetan echuten cireanacaz. Eztozue or ezagutuco cein dancoroe urregorrizcoagaz egon oi zan burua, eta cein estalgui zaarrragaz, nor dan erregue eta nor menpeco, ez nor guizon arro erropaarrigarrizcoz yancia, ez nor alsi osoric ez eucana, ez cein dan principeez cein dan achurlari: guztiac dagoz bardinduric, guztiac nastauric,calaberac calaberacaz, azurrac azurracaz, autsa autsagaz. l,Non diraorain araco olgura atseguin, ondasun eta arrotasun artean bici cireanErregue, Duque, Conde, eta Jaun andiac? Yl cirean, eta yatzi cireanluurpera, obi batera sepultura batera. Distenti sunt, et ad inferas descenderunt.

Baya ez yoan ain urrin, beguiratu eguizu cer yazo dan ceiienegunetaco ezagun, adisquide, aide eta gurasoacaz, eta ezagutuco do-zue dirautsuedan eguia au. Erdue bada eta icusi eguizue (164). Veni (164)et vide. Achurtu eguizue sepultura ori. l,Nor da aguiri dan ori? Orida araco Jaun andi aberatsa. Eucazan ondasun andiac, hacienda za-balac, eta diru ugariac. Eucazan yauregui ederrac, guela apainduac,yanci zoragarriac, eta nai cituzan gauza guztiac. Bere aguindura eu-can erri guztia, bere esana eguin bear zan aIde guztietan, bere berbe-ac bildurrez betetan cituzan guztiac, eta ez egoan bere borondateabanD beste legueric. Aror bada celan dagoan orain, ce bacar, ce po-bre, ce billoz. l,Non dituz araco etse ederrac, non guela apainduac,non diru andiac, non bere arrotasun andigura eta aguintasuna? Gal-du dau guztia. Etzirean bereac, prestauric emon eutseezan, etorrizan eriotzea, eta gueratu zan ain-bagaric. Veni et vide. Erdue gizongazte sendo, indartsu eta buru erechia, idigui eguizu sepultura ori.l,Nor dacutsu or? Ori da zure araco lagun maitea. iAy ce mutila zanbere demporan, ce sendoa, ce galanta, ez egoan erri guztian bera

115


langoric, ez egoan noc escuric ezarri eion; ce gorputz ederra, ce conversasino gozoa, ce lagun ona, ce adisquide benetacoa, ez eucan beregauzaric; berac berba eguiten evanean guztiac eucazan aoa zabalic.Erdu bada, eta icusi eguizu celan dagoan araco gorputz sendoa, eztaazur pillo bat bashen. Beguiratu zaitez, beguiratu zaitez espillu orretan. Olanche aurquituco zara dempora guichi barru. Veni et vide.Erdu nescatilla zoroa, idigui eguizu obia edo sepultura ori. i,Nor daor dacutsun ori? Da zure lagun laztan bat. 0 ce nescachia zan, cearpegui ederra eucan, ce azal zuria, ce gorputz zoragarria. Erromeriara yoianean mutil guztiac egozan bere beguira zoraturic ebiltzanbere atsean, bere ullea bacarric zan asco edocein edertuteco. Erdubada, eta icusi eguizu, cetan gueratu direan miraarizco gauza orreecguztioc (guzti orrec). Araco arpegui miraarizcoa dago calabera eguinic, azal zuria baltzituric, gorputza ustelduric, eta araco ulle noneroian bere ardurea eta cein apainduten evan sereni eta lazuakaz,ezta aguiri. Galdu cirean erromeriac, galdu cirean yolasac, galdu cirean dantzaac, eta galdu cirean buru atan erabiltzan ashezco gogoarroac. Erdu oraindio urrago, eta icusi eguizuz zuri izaitea emoneutsuezanac. Achurtu eguizu zure aasaben obia edo sepultura ori.Orraco azur pillo ori da zure aita, ar orreec zure ama eta usteltasunezain, eta atsitu ori zure aistac. Putredini dixi pater meus es tu, matermea et soror mea vermibus. Orra cetan gueratu direan, eta gueratucodirean mundu onetaco anditasun, arrotasun, edertasun eta gozatasun guztiac. Bai Cristinaiiac, eun urte barru Elesha onetan gagozanguzti guztioc ez gara azur pillo, eta luur pusca bat bauo izango.

Cer daucagu bada arrotu algaizan gauzaric? Cetan gueratuco daguc euqui aldaigun guztia? Guztia biurtuco da auts, guztia ar, guztiasartuco da obia edo sepultura baten non gueratuco garean guztiac...aazturic. i,Cetaco bada, arrotu leiteque guizon bat, auts zati batbanc ez izanic? Da venturaz ondasunac daucazalaco, edo diru ugarien yaube dalaco? Eztituz bereac, inoenac dira, bapere bagaric yatsico da obia edo sepulturara. Da sendoa, indartsua edo ederra dalaco? jAh! Dempora guichi barru ezta izango azur pillo bat, luur zatibat eta aarren yanaria bano. jAy ce ezain, baltz, eta ustelic aurquituco dan egun guichi barru! Cec bada arrotu leique luur zati bat? Cecsoberviaz bete auts pusca bat? Au bagueunca beguien aurrean, beguiratuco baguendu cer garean, cetan biurtuco garean, er guinatequez aimbeste ereguico. Beti guichitan euquico guinatequez, beti humilduric bicico guinatequez. Aushe guganic nai dau Elesha santeacdirauscunean luurra zara, eta luur biurtuco zara. Gura dau ezagutudaigun gure ecer-eza, ezauquera onegaz gueure araguia arimearenaguindura euqui daigun, eta penitenciaco bidetic ibili gaitezan ceindan opa neutsun.

116


Bigarren puntua

(165) Penitenciaraco daucagun astuntasun guztia pecatuzco ara- (165)gui onetaric dator dino San PauIo-c, Jaungoicoac Adan eguin evane-an araguia edo gorputza egoan arimearen aguindura, egoaIaco ari-mea Jaunaren aguindura. Baya yagui zanean arimea, eregui zan ara-guia bere arimearen contra, eta emetic asi zan araco ApostoIuarinegar eraguiten eutsan guerra bicia. Caro concupiscit adversus spiri-tum, spiritus autem adversus carnem. Araguiac Iuurrezco eta pisutsuaIeguez gorroto deutso penitenciari, eztau gura mortificacifioa, ne-quez daroa curutzea, eta nai Ieuque Iegue bagaric ibili. Arimeac bes-te aldetic gura leuque gorde Jaungoicoac emon eutsan nagusitasunagorputzaren ganean, macurtu bere gogortasuna, quendu bere guraa-riac eta ifini penitenciapean. Baya lcer yazo oi da? Yarraituten deut-sa arimeac gorputzari, doa bere guraari citelen ondoren, izanic nagu-si eta aguintari eguiten da serbitzaile, ichiten deutsa bere gustuciteletan ibilten, eta sartuten da pecatuaren bide oquerretan, eta doabere galtzainera. l Ce erremedio bada gorputza eciteco, eta araguiaaspertuteco? Memento homo quia pulvis es, et in pulverem reverteris.Gomuta izan cer yazoco yacun egun guichi barru, euqui beti gogoancelan aurquituco garean il ezquero.

Bai neure enzula maiteac, eriotzea beguien aurrean euquitea bacarric asco izango da gure araguiari gorroto santu bat euquiteco, etagorroto onegaz Jaungoicoaren borondate pean aspiratu, eta eciteco,santu andi eta ascogan eguin evana leguez. Ysabel Erreguifiaren gorputz il eta atsitua icusiac sartu evan S. Francisco Borja-co penitenciaicaragarrizco batetic: oneshec ichi erazo eutsazan ondasun, anditasun, olgura eta munduac opa eutsazan honra andiac: berac artu erazo eutsan bere araguiaren contra guerraric biciena, eta berba batenesatarren eguin evan orain dacusgun leezco santu andi. lNoc eguinevan Sta. Margarita Cortona-coa pecatari anditic santa miragarri, etaescandalu bildurgarritic birtuteen exemplu? Eriotzearen gomuteac.Nos itsuago ebilen bere gurari loien erdian, nos egoan Jaungoicoaren gueien aazturic, nos yoian arinago infernuraco bidetic, icusi evanbere adisquide galgarriaren gorputz il, ezain, eta atsitua, eta aushebacarric asco izan zan eroian bide oquerretic atsera biurtuteco, etaceruraco bide artecekatic sartuteco. Etzaitez arritu; eriotzaren consideracifioac eguin dituzan aldantza oneec icusiac, bada, ez deuscuecec bere obeto adierazoten ce igarocorrac direan mundu onetacogauza guztiac, berac bafio. Ez dogu ifion bere obeto icusten ce guichitan euqui behar dogun araguia berac bafio. Bera da espillu ciurbat ceinetan dacuscun claru claru, eta guzur bagaric auts pusca batbafio ez gareala, arren yanaria, eta autsa.

117


Eta ezpabere sartu gaitezan gueure barruan, beguiratu daiguneelan aurquitueo garean il ezquero, pensadu gaitezan sepultura baten sarturie luur pfsu iearagarrizeo bat gueure ganean dogula, iluntasun guztizeo itsaltsu baten baear baearrie aarrae banD beste lagunbagarie, onaeo buru au ealabera biurturie pistia loien bici-leeu, eseuoneshee euroe baltzitu eta ezaindurie, araguia usteldurie, gorputzguztiac azur pillo bat eta adisquide andienac (gandie) aazturic etaiehirie, eta ieusieo dogu eelan eonsideraeino oneshee baearrie eroango gaituzan ezagututera ee zoraqueria neurribaguea dan auts eguingo dan araguia gaiti gueure ardura andiagoa euquitea arimeagaitiebano, eta laztanago izaitea Jaungoieoae bere esposa maitetzat, eeruco erreguinatzat, eta mundu guztiaren yaubetzat autu edo eseogidurie daueana banD luur zati bat. Orregaitie dino S. Juan Crisostomoe,eztago irauten daven gauzaric, guztia doa, guztia galtzen da, guztiaigaroten da. Yragoten da eguzquia, iragoten da ilarguia, iragotendira izarrae, iragoten da luurra, iragoten dira eeruae: galtzen diradiruae, galtzen dira olguraae, galtzen da edertasuna: arimea da baearrie betieo iraungo davena, betieo izango (bicieo) dana, eta orregai-

(166) tio bere guizon zoroae, guizon iehuae, guizon sensun bagueae (166)gueiagotan dauea gustu eitel bertatie igaroten dan bat, olgura bertatieotsu bat, eeruae eta daueazan gaueeetaric baliotsuena bano. jO eezureea, 0 ee sensun bagaae garean! Aazturie daueagu, iehiric eta saldurie J. COren odolagaz garbiturieo arimea; galdu gura dogu betieoJaungoicoaren alabea eta ceru-luurraren yaubea ez ucatutearrengueure arerioric andienari, eein dan gorputza, bertatieo gustu eitalbat. "Yazo leiteque buruera zoroagoric? "Ycusi leiteque itsutasungogorragoric?

Baya ez Jauna, ez. Ez deutzat autortueo gorputz gueisto oneriguraariric. Ezteutsat emongo bide-baco olguraric pecatuzco araguioneri, beti euquico dot arimearen aguindura, ecico dot penitenciagaz. Badaquit, Jauna, astun eguingo yaeana eurutzearen pisua; bayagogoz eta borondatez artu daguian eztot burutie quendueo cetangueratueo dan. Aushe da Jauna, biztuco navena zure legue santuanartez ibilteco. Eztot beste gauzaric gura mundu onetan bici nasanartean zure borondatea eguitea bashen, eldu deinean neure azquenabildurrie ez euquiteeo eriotzeari eta enzuteco zure aotic bendicinogozoa, ceinegaz sartueo nasan betieo atseguinetan. Amen.

118

2. GARIZUMACO DOMEQUETARACO ICAS-BIDEEN AURRECO SARTZAIERAC

(B, 113-121. or.)

LENENGO DOMECARACO

Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies.Matth. cA.v.10

(113) 1. Elesha ama santeac, gu penitencia eguiten biztuteco, (113)iminten deuscu gaur Evangelioan J.Co. gure Jaunac ermu bacar ba-ten berrogei egunean eguin eban baraiia. Ain izan zan gogorra barauau ece, ez eban ecerbere artu dempora guzti onetan. Ygaroric egunoneec, sartu yacan gose andi bat. Ez eban galdu Demonifioac Salba-guillea tentetaco era au, eta alan elduric beragana esan eutsan: Jaungoicoaren Semea bazara, ogui biurtu eguizuz arri oneec. Etzan ase-rratu Jaungoico guztizco escu andicoaren seme benetacoalotsabacotasun onegaz, eta ontzatasun, ta mantsotasun andi bategaz,erantzun eutsan: Ezta ogui utsagaz bici guizona, ezpada Jaungoicoa-ren aotic urteiten daben berbeagaz. Goia artu eutsan berba onecazDemonifioari; baya ain tematia ta andiustea (buru-erechia) dana le-guez, uste izan eban oraindiocoarren azpiratuco ebala guizona; etabarriro tentetaco eroan eban Eleshaco lecuric altuenera, eta esaneutsan: bota eguizu emetic beera zure burua, ce echatzu gachiceguingo, bada Jaungoicoac berac aguinduric deutse Aingueruai zain-du eta yagon zaiezala gachic eguin ce daquizun. Eranzun eutsanJaungoico-guizon eguiazco J.Co.c: Ezta olangoric eguin bear, ce esa-nic dauco berac: Ez eiquezu tentau ceure Jaun ta Jaungoicoa. Ycusi-ric Demonifioac deungaro urte'eutsala bigarrengo tenta-aldi onecbere, asmetan dau irugarren bat, ceinetan eguin cituzan aleguin guz-tiac Jaungoicoaien semea galduteco eta pecatura yausi arazoteco.Daroa bada mendi gora baten bizcarric goienera, andishe eracustendeutsaz munduco erri, uri, erreinu ta ondasunac, eta guzurraren gu-raso guzurti galdu onec esaten deutso: bacutsu; oneshec guztioc neu-

119


reac dira; baita guztioen yaube eguingo zaitudaz, lurren ganean auspez iminita, adoretan banozu. Aserratu yacon [zan] orduan J.Co. Demonifioaren contra, Jaungoicoari berari bacarric datorquion honreaberetzat gura ebalaco eta esan eutsan: oa ortic, Satanas; quen adineure beguien aurretic, ce papelean yatzac: ire Jaun ta Jaungoicoaadorauco doe, eta bera, ta ez besteric, serviduco doe. Berba indarandico onecaz astindu eban Diabru gaizquina, baita ondatu bere infernuco garren artean: etorri yacazan Aingueruac, eta ecarri eutsencer yan. Aushe da, neure Crisc., gaurco eguneco Evangelioac dirauscuna, eta berean Jaungoicoaren semeac, gure maisu eguinic, iracastendeuscuz yaquinbide andiac: baya euren artean, neure erechian andiena, araco azquenengo berbeetan dirauscuna; Ceure Jaun eta Jaungoicoa adoraduco dozu, ta bera bacarric serviduco dozu. Aushe da Jaungoicoac imini deuscuzan aguinteetaric lelengoa ta nagusiena; baitaoneshegaitic esan eutsen J.Co.c berac beste aldi baten Fariseoai, itandu eutsenean ea cein zan legueco lelengo aguindua; «Maite izan eguizu ceure Jaungoico Jauna biotz guztitic, gogo osoagaz, eta indar taaleguin guztiagaz: aushe da aurrengo aguindua, ta bertanche sartutendira legue guztiac ta anchinaco Ygarlari Santuac difioen guztia». Berau bada izango da gaurco berba-gueia, eta azaldu ta esplicaducodeutsuet Jaungoicoaren legueco lenengo mandamentua.

Jaungoicoaren lelengo mandamentuac, etc.(Ikus 1. mandamentua 2. liburukian).

BIGARREN DOMECARACO ICASBIDE-AURREA

Transfiguratus est ante eos.Math.c.17.v.2.

(114) (114) 2. Gaurco Evangelioan gogora dacargu geure Elesha amaSanteac, J.Co.c bere discipuluai eracutsi eutsen mirari guztizcoa,ciertu ta seguru egon citezan eguia dala esanic eutsen guztia, baitabera zala gueroraco aguinduric eutsen gloriaren antz eta irudin eguineguina. Onetaraco eroan cituzan Tabor-go mendi ganera. S. Pedro,San Tiago, eta onen anaye S. Juan evangelistea, eta iruroen beguietan bestetu.ta argui argui eguin zan. J.Co. gueure Jaunac, guizonazanez, eucan sortu zanetic ara guc ceruan euco dogun gloria; etaorain ez eban besteric eguin, ezpabere campora atera besteac icusileien, gloria onen tangachu bat. Gueratu zan bada Jaunaren arpeguia oraindicoarren eguzquia udaco eguerdietan bashen bere ascozaz arguiago ta ederrago, eta bere sonecoac edurra bera bafio zuria-

120


go. Ordu berean aguertu cirean Moyses ta Elias J.Co.gaz berbetan(Lc. 9.v.31), euren artean eragoioela, gugaitic Jerusalen-en icusi bearco eban cituzan neque gogor, ta eriotza aserreari. Ycusiric S. Pedro-c onembeste gloria, onembeste edertasun, ta onembeste miraari,ez euquean andic egufio bere aIde eguin gura, eta bertanche egongureagaz, beragan eztagoan batec leguez, zoro-zororic esan eutsanJ.co.ri: Jauna, onen onena litzateque gu emenche betico egotea. Baderichazu, emen eguin guifiaiz iru echechu, edo iru chaola; bata zuretzaco, bestea Moysesentzaco, irugarrena barriz Elias-entzaco. Auesan orduco odoi guztizco argui batec bere barruan artu cituzan, etaodoien erdi-erditic urte'eban Aita Eternoaren bozac, cifioala: araemen, aushe dot nire Seme maite-Iaztan, nogan daucadan nire atseguin ta poz andia: bere esanac eguin bear dozuez. Bildurrez icaraicara gueratu cirean iru Apostoluac, eta ain conorte (adin) bagaricece, egon ecinic, ofien ganean, auspez lurrean etzin cirean. Bitarteanbarriz Moyses-ec eta Elias-ec andic aIde eguin ebeen. Eldu yaquenbada Jesu.Cristo eta yaguiten aguindu ezquero esan eutsen: beguira,ez esan ifiori emen icusi dozuena, aric-eta ni Hen arteric biztu artean.

3. Derichat, Cristifiauac, mirari andi au icusi gura bero beroansartu zareela au entzunda, eta zuen artean zagocela: jAh, bada, mendichu atan egon baguina, J.Co.ren edertasun zoragarria icusteco!jYcusi baguina iru Apostolu zorionecoen laguntzan! Entzun baguenduz Aita-Eternoaren, bere Seme bacarraren, Moyses-ta Eliasen berbaac! Alperric ece, ezquenduan besteric bear zorioneco-zorionecoacizaiteco. Baya, Cristifiauac, eztaucagu cetan onen damuric euquiegunean egunean icusi guifiaique Jaungoicoaren semea gloriaz, mirariz ta edertasunez yanciric, ez gorputzeco beguiacaz, baya bai arimacoacaz. Eztaucagu onetaraco cetan yoan Tabor-go mendico aldatsetic achina: bertanche, eta edocein bere Eleshatan icusico dogunos gura, biztu gura b'ogu gure fedea; emenche enzungo doguz, anenzun cirean bafio, guretzat berba gozoagoac. iAh bagueunque beargueunquean fedea, oraindiocoarren S. Pedro-c bashen bere pozagoesango gueunsquio Altara orretanche dagoan Salvaguilleari; Jauna,guztiz da ona gu emen egotea. Baya l,au non da? Ah, Cristifiau negareguitecoa da, baya eztaucagu siniste macal, epel, ganorabaco, eceta'co eztan bat bafio, eta orregaitic astun eguiten yacu Eleshara etortea, eta lucero bertan egotea: nequez gatoz J.Co. icustera, eta nequezago gagoz bere aurrean. l,Cer difiot? Yai-egunetan, bai yaiegunetan, meza enzun bearra daucagun egun oneetan, celango acha-quiac ez dira (115) asmetan ez etorteco Eleshara? Eta arrastaca ta (115)gura ta gur'ez leguez etorrita bere l,ceimbat egoten dira meza dem-poran debocifio bagaric, meceari eztagocazala, albora beguira, eta

121


mezaric laburreena luce eguiten yaqueela? Negarra erazoteco gaucea da bene-benetan, eta sinistu ben~ ecin leiqueana guere beguiacazlancean bein icusico ezpaguendu. Onango epeltasuna, edo otz gogorra, edo celan esango deutsagun, quendu albanengui, quendutecoasmuacaz, banator gaurco egun onetan, eta onetaraco berba eguingodeutsuet Meza-enzun-da yaiegunetan eguin bear doguzan osterancheco gauceen ganean.

Jaungoicoaren legueco irugarren mandamentuac, etc.(Ikus 3. mandamentua 2.liburukian)

IRUGARREN DOMECACO ICAS-BIDE AURRECOSARTZAIEREA

Erat Jesus ejiciens Demonium, et illud erat mutum.Luc.c.l1.v 4.

4. Mutu bat daucagu gaurco Evangelioan, baya berba-laari (barritsu) asco; baita charrago eta deungagoac egozan, mina libre erabilenac, catigu euqueenac bano; bada mutuaren mina loturic ta catigubeeucan Demoninoac, berba-laarien arimeen yaube zan; barrizdeungago da, ta ascozaz oquerrago arimea pecatuacaz lotuta euquitea, gorputza Demoninoac catigu euquitea bano, gaurco egunecoEvangelioan dacuscuna leguez, ceinetan esaten dan, ce J.Co.c egineban mirariagaz, mutua libre ta berbeagaz gueratu zala, berba-laari

(116) (berba-erio) barritsuac barriz (116) leen bashen oquerrago ta gaistoago. Alanche dino S.Juan Crisostomo-c. Ecarri eutsen, bada, gueure Jaunari gaizquinac eucazan guizon bat, ceinec berbaric arean ben~

ecin eguin eban, barruan eucan Demoninoac mututu eguin ebalaco.Eta erregutu eutsen, arren bada librau eiala guizon c;; alango yaubegogorra ganic. Erruquituric Salvaguillea, enzutea emon eutsan eurenescariai; eta bere damuan urte'eraguin eutsan Demonino gaisquinari, eta berbetan asi zan orduraguino mutu izan zana. Mirari chitozcoandi au icusi-ta bertan egozan yenteac asi cirean Jaungoicoa bedeinquetan. Baya ez Escriba eta Fariseo gogorrac, ce idigui bearreaneuren beguiac icusteco J.Co. zala Jaungoico eguiazcoa, gueiago tagueiago gogortu cirean euren pecatuan. Ecin ucatu eben, guztienbeguien aurrean eguin zan, miraria; baya eztabe sinistu gura Jaungoicoaganic eucala onangoetaraco escua, eta alan dinoe Bercebuedo Demoninoagaz daucala cer icusi, eta onen indar ta escuagazeguin ebala. Beste batzuc, barriz, tentazar escatuten eutsen gure ganeco ceruan alango mirarizco gauzaren bat eguin eguiala. Baya joh

122


Jaunaren ontsatasun, ta epetasun guztizcoa! Beecusan euren intencifio (asmu) oquerrac, eta orregaitarren bere ez eutsen aguiracariceguin, difio S. Juan Crisostomo andiac; eta bacarric, cein guzurracbalio daquien, dirautse eguia humiltasun andiagaz. Ecin iraun leique, dirautse, baqueric eztauquen (eztaucan) erriac, bada alcarrencontra badabilz euren artean erreinu barrucoac, laster eguingo dabebata besteen ganean errico echeac. Orain bada Demonifioac botetanbadau guizonaganic Demonifioa, ecin onen erreinuac iraun leique.Beste aIdetic, barriz, nie Berceburen icenean botetan badodaz Demonifioac, lzuen semeac noen birtutez botetan dituez? Ytandu eiquioezue arren, eta lnire fabore urten daguiela, eta nire aIde eguindaiela? Barriz, nic Jaungoicoaren icenean, eta berac emonico indarragaz botetan badodaz, eldu da zuen artera bere erreinua. Esangobaleutsena leguez, (117) gura ta gur'ez autortu ta confesadu bear (117)dozue icusi dozuen miraria Jaungoicoaganic etorri dala; baita, nireescutic eguin daben ezquero, neu nasala, sarri-ascotan esanic deutsuedan, bere seme, ta Mesias benetacoa, zuec icharoten cenduenerregue andia ta munduco osasun ta Salbaguillea.

5. Neu nas, dirautsa oraindio, neu nas zuen arerio au goitu edovencidu dodana. Orain artean etzan eldu mundu onetara bera bashen indartsuagoric; eta orregaitic seguru egon da, eta baque andianeuqui dau bere nagusitasuna. Baya neu nas bera bafio indar andiagocoa, eta alan neuc ateraco dot bici dan etsetic. Baya ain da cruela tagogorra ce, botaric leen eucan bici-Iecurie campora, dabillecu bacarta ermuetatie arteric artu ecinic. Guero bere gogaituric difio bereartean; banoa, bada, leen ichi nenduan echera. Orretaraco artzeandituz zazpi lagun bera bafio oquerragoac aleguin gueiago eguiteco,ta euracaz naste, sartzean da lengo guizonagan; eta arar non guizagashoa gueratuten dan leen bafio deungago. Js. gure maiteac oneecesaten cituzan artean, yente-arteco andra batec eregui eban boza, taesan eutsan: Zorionecoa da, zu erabili cinduzan, sabela, eta zorionecoac artu cenduzan (ugatzac) bularrac. Eguia da, andrea, difio Jaunac, difiozuna, baya, ascoz zorionecoagoac dira nire esanac enzun taeguiten dituezanac. Ara emen, Cristifiaiiac, gaurco Evangelioac dirauscuna: berean dacusgu Jaungoicoaren Semearen escuescune guztizcoa; dacusgu araco bere ontasun andia, ceinegaz erruquituric mutuagaz, biurtu eutsan berbea, eguiten eutsala miraari andi onegazchitozco mesede andi bat. Baya nire erechian mesede andiagoaeguingo lichaquio ascori, mifia quenduagaz, eta berba bagaric beticoichiagaz; ce Jaungoicoac daqui ceimbat daroazan mifiac infemucoondarretara. iCeimbat juramentu guzurrezco, ta alper; ceimbat birao; ceimbat berba loi; ceimbat iraina ta injuria; ceimbat deungaroesaca ta murmuracifio! Baita lcer dira oneec, ezpada beste aimbeste

123


catea lodi, guizonac bere galtzaiera ta betico condenacifiora daroezanac? Baya celan guztien artean calteric gueien eguiten dabena danbiraoa edo maldicifioa, aushe da orain azaldu ta esplicaduco deutsuedana..

Da, bada, biraoa, etc.(Ikus 2. mandamentua 2.liburukian)

IRUGARREN DOMECARACO

Cum ejecisset Demonium locutus est mutus.Luc.l1.v.14.

(118) (118) Modu ascotan adierazoten deuscu Elesha santeac guizon(119) batec pecatuan dagoanean daucan (119) negargarrizco egoquera edo

estadua. Batzuetan difio dala guizon caden, gueisho, adinbaco batleguez: beste batzuetan seme gueisto, eta esquer deungaco bere Aitaganic iguesi dabilen bat leguez: beste batzuetan gorputz il atsitueta usteldu bat leguez. Baya gaurco Evangelioan iminten deuscu itsu, mutu eta gor baten irudian, nogan dagoan sarturic Demonifiogaisquifia. lrudi guzti oneetan adietan emon gura deuscu ce caltegogorrac eguiten dituzan pecatuac gure arimaan, bildur izan gaitezan pecatuan yausten. Aushe berau nai neuque nic bere adierazogosh onetan aleguin guztiagaz ifies eguin daguizuen bera ganic, etaalan esango deutsuet lelengo cer eguiten daven bere buruagaz. Emetic ezagutuco dogu, ce mesede andia eguiten deutsan Jaungoicoacpecatutic ateraten davenari. Mesede au ezagutu daigun eguin guraizan evan gaurco miraaria mutuari berbea emonagaz.

LAUGARREN DOMECARACO ICAS-BIDEARENBERBA AURRECOA

Accepit Jesus panes, et cum gratias egisset distribuit discumbentibus;similiter et ex piscibus quantum valebant. Joan c.6 v.l1.

6. Mirari andi bat dacargu gaurco eguneco Evangelioan gueureElesha ama santeac, bada dirauscu ce, bost ogui ta arrain bigazemendatu, ta ase cituzala J.c.c, bost milla guizon, aren baten. Urte'eban aren Magestadeac Galileaco ichasoco beste aldera, yente guztiz andi bat bere yarrai ebala. Oneec guztioc yoazan bere atsean,ecusi cituezalaco, gueshoac osatuten eguin cituzan, guztico miragarriandiac. Eldu cirean, bada, ermu bacar batera goseac illic, eta cer yan

124


bagarie. Yeusi cituzan Jesus laztanae, eta euren erruquiz beterie esaneutsan S. Felipe-ri tentazar (ee berae bequian eer eguingo eban): EaFelipe, l,eegaz erosieo dogu onei yaten emoiteeo oguia? Ay, Jauna,erantzun eutsan S. Felipe-e; ezta berreun errealeeo oguia elitzatequeaseo izango, baeoehari pusea bana emoiteeo. Aurrean egoan S.Andres-ee esan eutsan: Jauna, emenehe dago mutilchu bat garagarrezeobost ogui eta arrain bitzueaz, baya jbestelaeo gaueea! l,oneee eer diraaimbesteentzaeo? Orduan J.Co.e esan eutsen: yesarri-arazo eguizuez. Yarririe bada basamortu ataeo elbitza ganean aimbeste millaguizon, artu cituzan Jaungoieoaren Semeae bost oguiae, eta bere Aita Eternoari esquerrae emon ezquero, asi zan baeoehari emoitenoguietatie eta arrafietatie naieoa. Eta ase ase eguin ezquero, aguindueutsen Apostoluai batuteeo emparau cirean otzurrac. Baita l,baquizue ceimbat batzaindu (cituezan) eben? Amabi zaraneada. Ycaraturie gueratu cirean olango gaucea icusita, eta alan esaten eben J.Co.zala Jaungoicoac achinatic aguinduric eucan Ygarlari, edo Profetasantua, eta Mesias aguindua. Baita etzirean onetan parau, ce artucituezan, euren Erregue eguiteeo asmuac. Jaunac barriz, yaquiniceuren gogoen barria, ifiesi eguin eutsen bacar-baearric, ta ostenduyaquen mendi, gura bo'zu, baso baten. Aushe da, Cristifiaiiac, gaurJ.Co.c bere atsean ebiltzezanai eguin eutsen combitea: etzan eombiteonetan erregalu andiric icusi, ezta ardaorie bere. Gura izan baleu,ondo errez yacan ardaoa emoitea, befiolan Can<;aco eztegiietan legueche, ura ardao eguin-da bere; baya ezeutsen beste gauzarieemon, ezpabere garagarrez eguinico oguia, eta arrafiac; adietanemoiteeo J.Co.ren bideetatic ecin ebili leitequeala, yan-edanetan dabilena. Baya oraindoeoarrean ardao larreguiac gueiago urrundutendituz guizonac Jaungoicoaren bideetatic; ce Espiritu Santuac beracdirauscu ardaoa dala fedea, eta sinistea guizonai larga arazoten deutseena. Baita eztau bacarric galtzean Cristinautzea, oraindocoarrenbere quenduten deutse guizonai guizon izaitea. Orregaitic berbaeguingo deutsuet ardao lar edateco edo ordituteco ecanduaren ganean. Baquit probechu guichi ateraco dodana.

(Ikus 2. liburukian 5. mandamentua, ordikeriari buruz)

Ycasbidearen acaberea

Baya ez, Neure enzula maiteac: ifies eguizue edan-larreguiric, lagun ordiac-ganic; edan eguizue zuen erreguela onean bear dozuena,baya ez gueieguiric, ez orditu guifioeoric92• Onan gueiagotuco ya-

92 Operarius ebriosus !).On locupletabitur Eccli. 19.v.1.

125


tsuez indarrac, osasuna, dirua, escu-artecoa, baquea ta icen ona. Ecieguizuez zuen gorputz orreec, ucaturic onango bide-baco gustu citel,arimeen galtzaigarri direanac; merecidu daguizuen beste munduanartutea araco J.Co.c euren curutzea daroenai isquinduric, ta aguinduric deutsen gloriaco coroia. Amen; alan guerta deilla.

BOSTCARREN DOMECACO ICASBIDEAREN ASIQUEREA

Si veritatem dieo vobis l,quare non ereditis mihi?Joann.c.8.v.46

(120) (120) 7. J.Co. gueure Jauna daucagu gaurco Evangelioan adietanemon guraric Escriba ta Fariseoai bere Jaungoicotasuna, oneec barriz sinistu gura-ez-ic Salvaguilleac dinozan eguiac, eta esaten pecatari oquer bat, eta guizon galdu bat dala. Orregaitic dirautse Jaunac:zuen artecoric nor izango da niri pecaturen bat arpeguian ezarteco?Eguia badirautsuet (,cetan sinistuten ezt ezteustazue? Jaungoicoarena danac enzuten dituz Jaungoicoaren berbaac, baita zuec enzutenezpadozuez, Jaungoicoaren semeac etzareelaco, da. Aserratu yaquen onegaz Escriba ta Fariseoai, ta esan-eutsen: badinogu guc Samaria-rra zareala ta Demoninoa aldean daucazula. Demoninoric niceztaucat eranzun-eutsen, Jaunac; nic eguiten dodana da, nire Aita

(121) Jaungoicoari honrea emon, (121) baita zuec lotsea galduten deustazue. Yaquin bear dozue eznabilena nire honrearen atzean, bago baiori noc-eguin, eta bai noc justicia eguin bere. Benebenetan ta eguiaguztiagaz dirautsuet: nire esanac eguiten dituzanac eztau beinbereeriotzaric icusico. Oneetara erantzun eutsen: Ara, ondo ezpadinoguDemoninoa daucazula. Gueure guraso Abrahan andia iltzan, Profetaigarlariac il cirian, eta zuc dinozu zure esanac eguiten dituzana eztalaeguno bere ilgo. (,Ceu altzara Abrahan gure aita banD andiago, edoProfetaac bano gueiago? Nor eguiten dozu zure buru ori? yaquineguizue, eranzun eutsen J.Co.c; yaquin eguizue, eranzun eutsen J.Co.c;yaquin eguizue ce Abrahan-en betico biotz biotzeco guraria izan zala,ni icustea. Eta ni icusiagaz poztu zan. Ecin ulertu ez aitu euqueanJudegu itsutuac au celan izan zatequean, eta alan esan eutsen: Berrogueta amar urte oraindocoarren eztaucazuz, eta Abrahan bano achinacoagoa nasala. Baita alanche zan, ce Co Jaungoicoa danez beticoada, ta Abrahan eta mundua bera bano bere lenagocoa. Baya Judeguac, su emon baleutsena leguez eguia andi ta errespetogarri onegaz,artu cituezan arriac, berari arrica eguiteco. Baya escutadu ta ostenduyaquen beguietatic, eta urten eban Eleshatic campora.

126


8. Ce eguia andiac esan cituzan Evangelio onetan J.Co.c! ce iracatzigarri, ta doctrina zoragarriac! Ce berba osasuntsuac! Baya ezebeen sartu, ez sustrairic bota biotz gogor aetan. Enzun cituezan,baya ez eben aitu gura izan, belarri batetic sartuac bestetic urteiteneutsen, ecerbere erantzi bagaric gogortu cituezalaco euren biotzac:Isaias-ec achinatic esanic eucana leguez. Ceimbateri yazoten ete yaque gaurco egunean aushe berau? Gaurco Evangelioco berbaac etzituzan esan J.Co.c. Escriba ta Fariseo-entzaco bacarric: Cristifiau guztientzaco esan cituzan. Guztioi dagocu araco berbea: Eguiabadirautsuet ;,cegaitic sinistuten ezteustazue? Baita asco dira gorturicdagozanac berba oneec ez enzutearren. Ardi galduac leguez, eurenarzain onaren deiai yarraitu bearrean, dabiltz deslai ecandu citel tadeungueen atsean, guraago dabeela beti betico galduac izan gustuchu bategaitic, betico zorionecoac izan bafio neque pusca bat igaroric. Baya au alan izanic ecandu guztiacaz, alambere eztau beste ecanduc onenbeste gogortuten Cristifiaiia, Jaungoicoaren deiaecentzuteco cein-da araguizco pecatuac. Eztau bestec aimbeste itsututen guizona. Orregaitic gura neunque onen ganean berba eguin.Ba'quit eztana erraz bear dan leguez.

(Ikus 6. mandamentua (bi sermoi) 2. liburukian).

Ycas-bideaen azquena

9. Jaungoicoaren Ama, Virgina guztiz garbia, idigui eguiguzuzgure arimaco beguiac 10 eguin ce-daigun pecatuaren eriotzan. Arguitu eiguzuz gueure sensunac ezagututeco ce gogorrac direan pecatuzorigogorreco onen cateac ta calteac. Emon eiguzu arren indarraDemonifioaren sare eta laquio oneec urratuteco, eta garbi izaitecoberba, eguicune, gogo ta pensamentuetan; merecidu daigun guerearaguiaren naicunde ta guracuntzaac goituric, Jaungoicoaren semearen olgura ta libertadean ibiltea ceruco bideetatic, guero-bere arasheeldu gaitezan, anche beti-betiro cantetaco Jaungoicoaren erruquitasun andiac. Alan guerta daiteala. Amen.

127

3. GARIZUMARACO LENENGODOMECARACO PENITENCIARENGANECO SERMOIA

(B, 215-219. or.)

Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis.2 Corinth. c.6, 2.

(215) Aldi guztiac dira onac gueure pecatuen penitencia eguite- (215)co: bafia guztietaric onena da Garizuma santua: Orregaiti EleshaAma santeac denpora onetan gueure beguien aurrean ifinten deuscuge. Jesucristo Jaunac basamortuan gugaiti eguin evan penitencia, be-re ejenpluagaz bizturic ge.93 pecatuen penitencia eguin daigun. Badaizanic Jaun au geure maisua, ez bacarric berbacaz, baita bere egui-nacgaz iracatsi gura izan euscun ceruraco bidea. Beekian argala zanage. araguia, eta gogor eguingo yacona penitenciaco bidea: orregaiticapitae ona leguez gura izan eban ge. aurreti joan. Ez beste gauzagaitic bada Elesha Ama Santeac, ge. ama ona leguez, eracasten deus-cu Jgcoaren Semea lecu bacar baten lagun bagaric bere gorputza nonechun ez eucala, berroguei egunean cizpuru artean Aita Eternoarige. pecatuac gaiti erregututen eutsala.

Idigui eguizuz, pecataria, ceure arimaco [beguiac], eta gogotanartu eguizuz J.CO. ge. Jaunac irago cituzan berroguei egun oneec, etaicusico dozu cer eguin bear dozun ceure pecatuac gaiti. Bada ainbeste eguin beeban Jaun onec izanic pecatu baguea, Aitaeternoarenseme bacarra, Jgco. eguiazcoa, ceruaren eta lurraren eguillea; l,cereguin bear dozue zuec ceuen pecatuac gaiti? Ce errazoe dago Jesusmaitea necaturic aurkituteco, eta zuec pecatuz beteric egon ezkeropenitenciari gorroto erechiteco? l,Ce errazoe dago pecatu bagacoacpenitencia eguiteco, eta zuec pecatu artean pozez egoteco? l,Ce errazoe dago ceru-lurren eguillea cizpuru ta negar artean bici izateco; etazuec lur puscachu bat izanic, atseguinez beteric egoteco? jO Jgcoaren ontasuna, eta guizonaren biotzeco gogortasuna! Ceinbat zu ona-

93 Sarritan honela idazten du: «ne.lce.lge.; guk «neure/ceure/gueure; ipini dugu, irakurtzeaerrazteko, erabilera argi dagoenean.

129


go, ainbat eta gu gagoz deungago. Ceinbat eta on gueiago eguitendeutsezun guizonai, ainbat eta esker deungagocoac dagoz eurac.

Eta zuec, cristifiauac, nos artean izango zare ain esker deungacoac ceuen Jgcoa-ganaco? l,Nos artean euquico dozuez ceuen biotzac gogorturic? Yagui zaitece nosbait ceuen pecatuetarie, eta beguiratu eguizue ceuen arimea gaiti. Orainche da aldiric onena: eccenunc tempus acceptabile94

• Orainche da demporea pecatuac ichiricYgcoa gana biurtuteco. Bafia celan uste dozue? Penitenciaco bideti:onetaraco gaur esango deutsuet celan eguin bear dozuen.

Puntu bacarra

Diabruac pecatariari iminten deutsan tentacifioric andiena da,penitenciaren atzeracuntzea, seguru leguez iminten deutsala gueroago, eta obeto aurkituco direala penitencia au eguiteco. Eta ainbesteitsututen dituz ece, gauza ciurra leguez sinistu eraguiten deutse ecegueroago eguingo daveena: bada san Agustinec difioan leguez, emoten deutse seguridadea, beragaz galduac izan (ditenzat) deitezan.Sensun bagaco seguridade onegaz pozturic pecatariac bici dira euren

(216) (216) pecatuetan sarturic, eta penitenciaren yaramonic eguin bagarie. Baya esan eguidazu pecataria: l,cetan daucazu ceure seguridadeori ifiniric? l,Uste al dozu nos edo nos obeto egongo zareala penitencia eguiteco? Sei ilabete barru, edo urte bete barru, erantzuten dozu,eguingo dot penitencia: bada orduan egongo naz cer eguinic eztaucadala: auci au acabadu (amaitu) ezquero, edo arazu ta cer eguin andionec ichi ezquero. Aushe erantzuten davee pecatariric gueienac: etacharrago dana, beste batzuc erantzun daroe: Orain ecin eguin neipenitencia: gazte nazan-arte olgadu bear naz: orain seme asco daucadaz, arrabiadu eraguiten deuste: ezetara ecin neike eurac daucadazan artean Yangoicoagana biotz osotic biurtu: bacocha bere lecuetanimini ezquero, eta bacarric gueratu ezquero, eztot beste gauzaricbiotzean eukico Yangoicoa bafio. Aushe da, cristifiauac, munducoenesakerea, eta ezta besteric, ezpada Diabruac emoten daben putza,difio San Agustinec95

. Aushe esaten dozu: aushe sinistuten dozu etaaushe yazoco yatzula uste dozu. Baya esan, pecataria: l,cetatic, edonongo sustraitic daucazu zuc penitencia eguingo dozulaco ori? l,Nocesan deutsu orduan izango dozula zuc astia, gracia, ta penitenciaeguiteco gogoa? Iru gauza oneec bagaric penitencia ecin eguin cinai-

94 Orainche da l.Co. gueure launac santutu evan denporea: Ecce nunc dies salutis.

95 Immittit securitatem, ut inferat perditionem.

130


ke. Eta lbadakizu orduan eukieo dozula (dozun) astia? Badakizuemon guraeo deutsun Yaungoieoae bere graeia lagungarria? Badaquizu zue eeue eguin guraeo dozun orduan peniteneia? Eein zueifiondie yaquin einaike. Bada nondie zagoz zu ain bete betean, buruae emoten deutsun aldian penitencia eguingo dozula? Ifiondie bere ez eristifiaua: ifiondie bere ez. Orregaitie bada eztozu gueraraeoiehi bear penitencia ori; eztakizulaeo eukieo dozun ez astirie, ez graciaric, ez gogorie.

Lelengo eguin bear dozu ainbat lasterren peniteneia eztakizulaco guero astirie izango dozun. Gauza iearagarria da beintzat, ee, iza- •nic ain laburra guizonaren biciteea, ain aseo ta andi-tzarrae peeatuae,ain sarritaeoae bat-bateeo eriotzae, eta ain itzaltzua gueraeo bieitzearen gogoracifioa ta aeordua, orregaitie bere gura izatea peeatariaeeuren buruen betieo eondenaeifioa, eta betieo eerueo gozo atseguingarrien ain yaramon guiehi eguitea. Gogora eguizuz orain arteeoeeure bicitzea, orainguifio eguin dozuzan peeatuae, eta erabili dozuzan bide gaistoae, eta euretatic atera einaike ea badaueazu errazoeonie uste izateeo Yaungoieoae zuri emongo deutsula peniteneia eguiteen astia eta abaeguna. Baakit Yaungoieoaren ontasuna andia taandia dala; baya orregaz batera esaten deutsu Espiritu Santuae, ezluzatuteeo egunerie egunera beragana biurtutea, eegaitie eee ustezuste baaeoan etorrico da zure ganean bere aserrea, eta betieo galdurie guelditueo zara96. Ceinbat eta eeimbat penitencia eguiteeo gogoaeukeenae yatzi dira ain bagarie infernuetara? Nos guiehiago usteeveen eldu yaken euren azkeneeo eguna, eta ez eutseen eeer balioizan euren gogo era orreee. Alainehe yazo yacon araeo Evangelioaedaearren aberatsari: batu eituzan ondasun guztiz andiae, eguin eituzan etse zabal-ederrae, eueazan yanari ta edari gozo naieoae, etzaeazan falta gogoae emoten eutsazan gustu ta atseguingarri guztiae, etabici zan guztizeo gozoz ta pozez uriolaturie. Eta alan esaten eutsanbere buruari: «Ea urlia, badozae urte aseotaraeo ondasunae: eztaueae bada yan, edan, ondo bici, ta ire buruari gura yoan guztia emonbafio.» Baya iay! (217) onetan egoala entzun evan eerutie boz ieara- (217)garri bat, esaten eutsala: «jAh era garbia!, gaur gabean kendueodeue bieitzea, ta ondasun orreee noenae izango dozae?97» Besteonenbeste bear bada yazoeo da zugaz, peeataria: gaur gabean il bear-co zara (dozu), baita leer izango da zugaz? Eta eeure bicitzeagaz leeeontu emongo dozu?

96 Ne differas de die in diem, subito enim veniet ira ejus, et in tempore vindictae disperdette.

97 Stulte, hac nocte animam tuam repetent.

131


Guizon guztiae dakie, yakin, au Iazo lekikiela, baya ifioe bereeztau gura onen ganean bururie ausi9

• Contrara peeatari aseo dagozuste daveenae eee, euren eseuan daukeela gura daveen artean biciizatea, eta gura daveen leguez euren gogora zatituten dituez eurenurteae. Aushe eguingo dot gazte nazan artean, aushe ta aushe gueroago, eta azkenean, au ta bestea eguin ezkero, biurtueo naz biotzetic Yaungoicoagana, eta eguingo dot penitencia. Onelangoai esanlekikioe bete betean Yudit-ee befiolan Betulia-eo saeerdoteai eirautsena: «Ceuee buruae emoten deutsuen leguez Yaungoieoaren errukiari iminten deutsazuez aldiae, eta zeuen gogora neurtuten ta ebaguiten deutsazuez egunae.» jAy! ta ee zorigogorreeoae direan onelaneuren egunae ta urteae atalduten dituezanae, ta zartzaroeo azkenengo egunae peniteneiaraeo iehiten dituezanae, urteae eta egunae eurenae baleveezan leguez! l,Noe emon deutsuz peeataria, ainbeste urte,edo nori erosi deutsazuz zureae izateeo? l,Aguertu al yatzu Aingueruren bat, eta belarrira emon, etzareala ilgo Garizuma au yoan artean? l,Celan bada zagoz peniteneia eguin bagarie? l,Celan darabiltzuzure burua arri ain labanaren ganean, betieo zori-deungaeo izateeobide bidean? Cegaitie eee oraindino ezteutso Yangoicoae asti yakinie ifiori bere aguindu; ezteutsu zuri oraindifio esan izango dozulaastirie peniteneia eguiteeo. Berae baearrie, bai baearrie, ta ez bestee,daki noraguifio eldueo direan zure egunae. Guiehien uste dozuneanetorrieo yatzu bera, eontu artutera99

• Orduan bai, ordu atan ezagutuco dozu, alperric izango bada bere, ce ondo izango eenduan orainpenitencia eguinda. Orduan negarretan urturie, esango dozu, baitaondo gogotic: jAy bada, peniteneia eguin baneu denporaz! Orduanguztiz larriturie billatueo dozu penitencia eguiteeo astia, baita ez yatzu emongo. Bada eristifiaua, ez ieusteeo eeure burua alango estutasunean, orainche eguin bear dozu penitencia ori, abaugune on audaueazun arteanlOO

•

Eta yakinda bere izango dozula penitenciaraeo asti ori, agaz guztiaz bere bertatie eta ainbat lasterren eguin bearco cenduke penitencia, ce eztakizu Yaungoieoae emon guraeo deutsun eguiteco graeiaedo laguntasuna. Eguia da, eta alan izan doa batzuetan, ece pecatariric itsuenari emon leikiola Yaungoieoae gracia lagungarri ori, etaalanche biurtu cirean Yaunagan san Paulo, san Mateo, santa MariaMadalenea eta beste aseo ta asco; baya edoeeinec eguin albalei penitencia bere graciagaz, ecin ifioc bere eguin leike graeia au bagarie,

98 Non est qui recogitet corde.99 Veniam tamquam fur ad te.

100 Ecce nunc tempus acceptabile.

132


Trento-co Concilio santuac difioan leguez. Pecatari guztiai gracia auemoten yake; baya ez beti ta nos-gura, ezpada Yaungoicoac guradavenean. Baita cer uste dau Yaungoicoaren gracia orain ecer eguiten eztaven cristifiauac? Orain ecer eguiten ezpadozu, uste dozuguero zuc gura dozunean emongo deutsula?lOl Baliteke, baya gacheguiten da sinistuten. Errazago sinistu liteke, bide obea dakarta, eceaserraturic Yauna zure pecatuacaz (218) ucatuco deutsula, ascori (218)ucatu deutsan leguez. Orduan bear bada erantzungo deutsu: «Dei-eguin neuntsun, eta zuc ez ninduzun entzun. Bada neuc bere oraindei-eguiten deustazunean ez deutsut aitu gura». Orduan difio Yaunonec irri ta barre eguingo deutsula-102: Orain artean munduari, Dia-bruari, eta araguiari yarraitu deutsezu: zoaz, zoaz orain eurac ganapenitencia eguiteco gracia-eske. i,Cer? Gogor derichazu oneri Yaungoicoarentzat? i,Uste al dozu Yaun errukior orrec ecin leguikealaalango gauza gogorric? Esan, arren: balioa guizon bat Erregue-gana,eta balirautso: Yauna, gaztea nazan artean ta indarrac azcar dauca-dazan artean nic daucat ustea berorren arerioacaz bat eguinic biciizateco, eta nire bearric badauke, nire indar guztiagaz berorren con-tra guerran ibilico naz; baya zaartu ezkero, eta indarrac macalduezkero, ichico dodaz berorren arerioac, eta orduanche berorren ganabiurturic, izango nachaco adiskide cutuna, guztiz andia; eta orretara-co ezteust berorren adiskidetasuna ucatu bearco. Alan esango ba-leuskio bada, i,cer derichazu erantzungo leuskiola Erreguec guizonazartu, eztakit ce1ango lotsabaaco oneri? Eta guero artuco leukealazartzaroan adiskidetzat? Emongo leuskiola bere adiskidetasuna?Beguiac arpeguian daucazan edoceinec esango dau ezetz. Bada neu-re cristifiaua, aushe berau eguiten dozu zuc Yaungoicoagaz. Oraingazte zarean artean, edo ceuen pecatuetan sarturic zagozen artean,Yaunaren arerioacaz bat eguinic zabiltz: ordikeriacaz batzuc adiski-de eguinic, eta beste batzuc pecatu loi zantarracaz, lapurretacaz, etagorrotoacaz. Euracaz batera eguiten deutsazu guerra latza ta ase-rrea: pecatu mortal bacochagaz barrien barri yosten deutsazu curu-tzean bere seme Yesucristo. Eta orregaitarren bere bete betean za-goz, zuc dei eguinda, anche prest prestic idiguico deutsula zabal za-bal bere graciaren atea? Andia da (eguia da, ta ezteutsu ifioc ucatu-co) andia da, difiot, Yaun onen errukia ta biotz samurra; alanberebildur, ta bildur andia erantzun eztaguizun anchinaco dontzella zo-roai erantzun eutsena: «Etzatzuedaz»103 Ez, etzaitudaz gura adiski-

101 Ego quoque in interitu vestro ridebo.102 Ego quoque in interitu vestro ridebo.103 Nescio vos.

133


detzat: leen ceure adiskide izan gura izan nevan: dei eguin neuntsunpredicadoreen, eta confesoreen bitartecoz: opa neuntsun neure gracia: zuc barriz gueiago gura izan cenduan ibili ceure atseguinkeria tapoz-zoro citalen artean: ainbeste ta ainbeste bider ecetan artu ezdozu nire gracia: bada neuc bere ezteutsut orain emon gura, zuc guradozunean.

Bada neure Cristifiaua, orainche Yaungoicoac gracia opa deutsun artean, Bere laguntasunagaz batera urratu eguizuz pecatuen cate orreec, ce laguntasun ori bagaric ecin urratu cinaikez, ta gueroameneco eztozu izango. Eta (,cer eguingo dozu orduan? Noganaechungo zara, Yaungoicoac itziten bazaitu? jCeure galdua orduanbeintzat! Ecin gueiagoco errucarria aurkituco zara, Yaungoicoacceure deiai bapere yaramonic eguin bagaric, burla, irri ta barre eguindaguizunean. Eta aushe da luzatu bagaric penitencia eguiteco dagoan bigarren errazoia: irugarrena barriz ez yakitea guero izangobadau pecatariac penitencia eguiteco gogo cintzo ta zolia.

Drretan bere orain gogor eguiten bayaco pecatariari bere peca-(219) tuen esaminea (219) eguitea, gueroago astunago eguingo yaco; ce

gaitic ece ceinbat gueiago direan pecatuac, ainbat eta aldatz-goragarratzago eguiten da eurac burutara ecartea. Drain gach eta gacieguiten bayaco pecatu eguinen damua izatea, ta betico ichi bearraordikeria, berba loi nasaiac, atseguinkeria citalac, eta osteranchacopecatuac, gaciago eta gachago eguingo yaco onic bost, amar edooguei urtera, ecandu deunguea gogortu eta sendotu danean, eta ainbeste pecatu esateco lotsea aci ta gueiagotu danean. Eta (,cer? Drainerrazago dozunean gura eztozuna, guero gachago ta gogorrago dozunean guraco dozula? (,Noc sinistuco dau ori? Berez beintzat okerretara dator eta gach dana nai ezpada, gachago dana guichiago guraizaten da, eta zuc ceuc alanche ebatsico ceunque beste edoceinberegauzatan.

Izango dana bada, ta yazoco yatzuna da ce, ceure burua ainbestepecatugaz icusiric, etsico deutsazu buruari; usteco dozu zuc ecetarabere ecin ondo confesadu cifiatekezala, ecin gauza onic eguin cifiaikeala. jAy! esango dozu ceure artean, (,celan nic esaminea eguin taburutara ecarri, nic eguin dodazan ainbeste pecatu? (,celan ascatualango matasa nastitua? (,Celan esango deutsadaz confesoreari ainbeste pecatu, ta alango itzal tzarrac? (,eta celan egongo naz aurrerapecatu bagaric? Ni (,seigarrengoan garbi, nire gorputz deungaroecanduac bakeric emoten ezteustanean? (,Celan ichico dot tabernarabidea, nire larreguiac eta ordikeriac gaitic confesoreac esango deustan leguez? (,Celan adiskidetu ta tratadu urliagaz ta urleciagaz, esango deusten leguez? jAy! Drain ecin nei: gueroago eguingo dot, onic

134


onenbeste urte garrenean, ain alditan, onen alditan eguingo dot;orain ez deust lagunduten ez arpeguiac, ez biotzac. Eta celan guerodinoanac bego dinoan, alanche ibilico da beti gueroco luzamentuetan, beinbere oraingoric aitatu bagaric, beinbere bere burua erabagui bagaric. Beti guraco leuke; beinbere guraco eztau; beti eguiteco,seculan eguin ez. Gueroago ta gachago, ta azkenean, eriotzaco orduaaitatuco dau, eta... eta orduan bere eztau eguingo, orduan inos banGgachago izan davelaco. Bildur bada, bildur beti luzatuaz luzatuazdarabiltzuenoc zuen penitencia ta Yaungoicoagana biurtutea, cealan ibilita, eztozue bear bada izango aztiric, Yaunaren graciaric, ezeguiteco gogoric; edo beinic bein ez irurac; baita irurac bagaric ecinecer eguin cinaike; eta ecer eguin bagaric, yakina da, betico galducozaree: eta infemuan betico damu gauza eztireanac izango dozuez.Icusi eztaguizun.

GARIZUMACO LENENGO DOMECARACOPENITENCIAREN GANECO SERMOI BERA,

PAPEL CINTZOAGO BATETIC ARTUA

(B, 220-224. or.)

Cum jejunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus, posteaesuriit. Math. cA v.2.

(220) Garizuma santu onetaco sermoi oneri asierea emoteco ecin (220)berba obagoric artu neike san Paulo Apostoluenac banG: «Araemen, eldu yacuz egun onac; oneshec dira osasuneraco egunac»:oneshec araco egunac ceintzuetan dirauscun Yaunac entzungo gaitu-zala, eta lagunduco deuscula. Urteco egun guztiac dira santuacYaungoicoa-gana biurtuteco: guztietan dago Yauna prest, aita biotzsamurrecoa leguez, gu bere besartean artu, eta estuturic, amudiozbeterico laztan gozoac guri emoteco; baya orregaitic bere garizuma-co egunac dira onenac gueure aita beticoaren adiskidetasuna ondoondo irabazteco. Aldi onetan inos banG dei gueiago eguiten deuscuYaungoicoac: idiguiten deuscuz bere errukizco ateac: eta gura dau,ece, guc itziric bide okerrac, beragana biurtu gaitezan. Egun oneetaninos banG zoliago erregututen deutsa Elesha ama santeac Yaungoicobere esposo maiteari parcatu daguiola bere puebluari, eta ez daguia-

135


la bere arerioaren escuetan itzi, bere odolagaz garbiturico guizona.Orregaitic bada, neure enzula maiteac, eztoguz igaroten itzi bearegun osasunguei onec, ez osasuneraco daucagun abaegun eder au.Biztu gaitezan penitencia eguitera. Urratu daguiguzan gueure biotzac damuaren andiz. Onetara biztu gura gaituz Elesha ama santeac,ifinten deuscula gaurco evangelio santuan, Yaungoicoaren Semeacgure pecatuac gaitic erremu baten eguin evan penitencia, yakin daguiguntzat ece, ainbeste eguin beeban Ceru-Iurren eguilleac gueugaitic, cer eguin bear dogun gueuc gueure oneraco. i.,Ce biotz aingogo-bagacoa aurkitu leiteke, cein da guraco eztaven penitenciaeguin, Ygcoaren semea orretan icusita?

Gora daguiguzan, Cristifiauac, gueure beguiac mendi itzaltsu atara; icusi daguigun cer bizi-modu arrigarri eguiten daven berrogueiegun oneetan, Yaungoico guztia daian baten Semeac, eta icasi daguigun guc bere cer eguin bear dogun pecatuac-gaitic. Anche aurkitucodogu Aita beticoaren Seme bacar maitea, ceru-Iurren eguillea, munduaren yaubea, eta Ygco eguiazcoa, lecu icaragarri baten, lagun bagaric, etse bagaric, cer yan eztaucala, ez oeric non etzan, gau-egunacigaroten bere Aita eterno betico-ari gugaitic erregututen, negar tacizpuru artean, Ygco-agaz guizonen arteco bitarteco eguinic. Au icusiric, i.,noc penitencia eguingo eztau? i.,Nori astun ta garratz eguingoyaco gorputza necatu bearra? Baya alanbere ain da itsua guizona,ain sentzun baguea, eta ain esker deungacoa bere eguillearentzatece, ezteutso yarraitu gura eracusten deutsan bidetic. Zarraturicdauquez euren belarriac, artzain onaren deiac ez entzutearren, etaichiten dituez beguiac mirarizco icusgarri eracutsi-andico au ez icustearren. Guraago davee euren ecandu cital, ta olgura lotsagarriaiyarraitu, Ygco.aren ofiatsa osasuntsuetatic ibili bafio, gueroco itzitendaveela euren arimearen oneraco bear eguitea. Baya engafiaduric

(221) zagoce cristifiauac, uste badozue orain (221) gorturic egonic Yaunaren dei gozoac entzuteco, guero zuec gura dozuenean entzungodeutsuela ta penitencia eguiteco astia, gracia ta gogoa emongo deutsuela. Bildur izan cinaitekece ucatu eguingo deutsuela, eta penitencia bagaric artuco zaituela eriotzeac. Bildur santu aushe gura neunkeeuki daguizuen ceuroen biotzetan, penitencia luzatu ez daguizuentzat; eta alan, izango da ne. gaurco sermoi-gueia, ceuei adierazotea,ta ulertu eraguitea, ainbat lasterren eguin bear dozuela ceuroen pecatuen penitencia, luzatu bagaric eriotzaco orduraco, etc.

Lenengo zatia

Laburrac dira guizonaren egunac difio Job Profeta-igarla Stuac.

136


Ygcoac bacarric daki noguiiio elduco direan: berac icentadu evannorainoco ori, eta eztira aurrerago iragoco. Izanic au ain gauza ciurra, eta eguiazco andi andia, orregaitic bere ain da eskerguea guizonaren itsumendia ece, bete betean egon doaz, eurac gura daveen astiguztia izango daveela penitencia eguiteco. Esan leike ce, euren escuan daukeezala orduac, illac, eta urteac. «Grain eztaucat astiric ecetaraco bere, diiioe batzuc, neure bici guztia da dandarrez arrastacaibiltea; lagun asco daucat etsean; umeac gogait-arazoten deuste, etagaldu eraguiten deuste arimea; ta ardura bagaric gueratu naitenean,guzti au biurtuco naz Ygcoagana». Beste batzuc esan daroe: «Cereguin oneec amaitu ta escu arteric kendu ezkero, ne. auci onec atzera-aurrera eguin ezkero, ta bakean gueratu ezkero, izango da era tasasoi ona Ygcoagana biurtuteco». Beste batzuc deungagotic yotendavee. «Aldiari berea emon bear yaco, esan oi daroe mutil-nescatillazoroac. Grain gaztea naz, ta gazteac olgadu bear dau. Zaartuta gueroYgcoagana echungo naz. Grain odola bere bicia dago: biciac dirabere gurariac eta erraz eztira erraz lotuten. Zartzaroan odolac oztuta, izango da abaegun galanta confesiiio onac eguin, da bicitzea onduteco.» Gnelango achakiac ateraten dituez ascoc eta aushe da egunean bein dantzugun leloa. Baya au guzti au eztala Demoniiioac,emoten dituzan putzac baiio besteric, diiio s. Agustin andiac. «Emondaroa, diiio Santuac, emoten dau Demoniiioac gueroco bildur-eza,guero arimac alan galduteco.» Gogora eguizuz orain arteco zure pecatuac, erabili dozuzan bide macurrac, eta Ygcoari biurtu deutsazuzan esker deungac, eguin deutsuzan mesedeen alderaco, eta icusicodozu beguian, ea errazoeric badaucazu uste izateco Yaunac emongodeutsula, buruan darabiltzun asti-une ori penitencia eguiteco. Lasterrago sinistu cinaike aserre daucazula ceure gogortasuna-gaitic, etabere deiai eguiten deutsezun gor-eguite orregaitic; eta ucatu eguingodeutsula, ta galduric gueldituco zareala. Baakit nic, eta ori eguia garbia da, andia dala bere ontasuna, neurri bagacoa bere biotz-biguna,eta azkenic eztaucana bere errukia; baya ara orregaitic celan cematuten gaituzan Ygcoac berac Salomon yakintsuaren aotic: «Ez eguizu, dirauscu, eguneric egunera luzatu ceure penitencia, ta Ygcoagana biurtutea; bada bestelan beingoan yausico da zure ganean bereaserretasuna, eta galduric gueratuco zara.» ~Ceinbateri yazo ez yaque zori gogor ori? Luzatu ta luzatu ebili cirean bere penitencia,zuec orain leguez, usteric guero eukico eveela astia, etorri yaken batbatean eriotzea, ez eveen lecuric izan ecetaraco bere, eta euren espe-rantza guztiac uts yo eveen: ta ez eutsen ecer balio izan euren (222) (222)gueroraco uste bete beteac, eta gogo benetacoac.

Alanche yazo yacan araco evangelioac aitatuten daven aberatsari. Batu cituan onec ondasun guztiz ugariac; eguin evazan etse zabal

137


ederrae; eueazan gura al leikezan yanari, olgura, atseguinae: gauzaguztiae eueazan bere gogora bete betean, eta zan guztiz zorioneeoamundueora. Bere burua alan ieusita, cirautsan buruari: «Ea urlia,badituzae, bai, ondasunae naroro; eztaueae bada ezpada yan, edan,ondo bici ire gogora, ta ire buruari emon gura yoan guztia (bano)>>.Baya jay! oraindo erakeria orreee buruari esaten einarduala, esaneutsan Ygeoae: «jAy, eroa! gaur gabean kendueo deuve bieitzea, talnoenae izango dozae ondasun orreee?» Beste onenbeste yazo lekikezu zuri: zue uste dozu eee urte aseotaeo bieitzea daueazula; bayabear bada gaur gavean Ygeoae dei eguingo d~utsu. Baya eer dinotnie gaur gavean? lAI dakizu zuc, mutil, neseatilla, edo zareana zareala, eta alango gueroeo eontuaeaz zabiltzana, al dakizu ordu bateeobieitzea badaueazu, edo memento onetan eriotza ilunae yo ta botaeobazaituz? lCe aguindu, ee berba, ee eseritura eguin deutsu onetaraco, orduan eontu estua artueo deutsun Yaunae? Eta au alan badaleer izango da zugaz? lCe eontu emongo deutsazu Yaun oneri? Taleetan gueratueo dira zure uste, gogo ta propositu guztiae? l Cerbalioeo deutsue guero bieitzea onduteeo darabiltzuzan adi ta gogosendooe? jAh! au alan yazoten bayatzu eeure errukiena! Damuendamuz esan beareo dozu: «jZori-gaistoeo nire gueroraeo gogo eroae!Zori-gogorreeo nie peniteneia eguiteeo erabili nituzan atzerapen taluzaeuntzac! Madarieatuac biurtu yataz neure uste, esperantza taproposituac! jAy bada ne. arimearen galdua seeulaeo ta eternidadeguztiraeo! eta neure negar-garria!» Contu bada Ygeoagana biurtutealuzatu ez eguiteaz, guizon eta andra, mutil eta neseatilla, gazte etazar eontu beste onenbeste yazo ez dakizuen.

Guztiae ao betean autortuten davee eguia au: guztiae dakie garbiro eztaukela ordu segururie; baya eztakit eee naguituten edo sortuten dituzan, bada eurenae balituezan leguez bieitzaeo aldiae, ieendatuten dituez urteae. Esan oi dave aseoe: «Grain gazte nazan arteanau eguingo dot, guero bestea, eta guero au ta bestea eguin ezkero,biurtueo naz Ygeoagana. Grduanehe eguingo dot penitencia. jAy cebete betean esan lekikioen onelangoai. Yuditee benolan BetuliaeoSacerdote Aguintariai eirautsena: «Nortzue tzaree zuec Ygeoarententazar ibilteeo?» jAy zuen zoroac! bada arturic Ygcoari eseua,ieentetan deutsazue Yaunari erruki izateco aldia, eta zuen gogora tazuen burutie zati eguiten dozuen egunae. Baya esan: «Noe zureaeeguin dituz egunae eta urteac, zuc onetara zatituteeo? Etorri ete yatzu eerutie Aingueruren bat, eta esan, bieieo zareala garizuma onetan? Eguin al dozu Ygeoagaz eserituraren bat, eeinetan erosi deutsazuzan urteac? lBerba emon al deutsu Yaunac ezteutsula bicitzeakendueo onenbeste egun, il, edo urtetan? Eztakit nie nondie esan

138


cinaikedan orlango gauzaric. l.Celan bada azartuten zara icentetanta atal eguiten ceure egunac, ceuc celan gura, azkenengoa ichitendozula Ygcoagana echuteco?» Ara bada, ne. cristiiiaua, cer dirautsun Ygcoac: «Etorrico natzatzu ishi ishilic gau lapurra leguez: eztozu yakingo nos, edo ce ordutan natortzun. Orduan escatuco deustazudenporea, eta ezteutsut laketuco ez emongo. Orduan ezagutuco dozu, ce zoro garbia izan zarean Ygcoa gana biurtutea luzatuagaz, bayaezteutsu orduan ezagiiera orrec ecer (223) balioco. Eztaguiguzan eu- (223)ki geure buruac arri ain labanaren ganean; epea ta asti-unea dauca-gun artean eguin daguigun al dogun guztia dirauscu S.Paulo Apc.Entzun daguiguzan orain Ygcoaren deiac ta deadarrac, entzun ga-guizan (tzat) berac araco urreraturic azkenengo eguna, dei eguindeguiogunean; ece berac dirauscu esateco «oraindo asti lucea dau-cat» cegaitic ece guztiz aserratuten dau gagaera onec, eta dacar ge.ganera bere justicia, bigarren zati onetan icusico dozuena leguez.

Bigarren zatia

Bacenki bere guero gura dozun asti guztia izango dozula Ygcoagaz ondo paretaco, etzeunke orregaitic bere guerocoaren beguiraegon bear penitencia eguiteco; bada eztakizu lecua izan arren, emonguraco deutsun Yaunac eguiteco gracia. Eguia da pecatariric andienari ta gogorrenari emon leikiola, eta batzuetan emoten deutzazalabere doe ta gracia, eta orregaz edoceinec eguin leikeala penitencia.Alanche eguin eveen S. Mateoc, S.Pauloc, Sta. Maria Madalenac, etabeste pecatari ascoc: baya bera bagaric ecin iliac eguin leike. Graciaau guztiai emoten yake, baya ez beti, Ygcoac gura davenean balio:eta berac bacarric daki nosh guraco daven, eta celan emongo daven.Baita orain Ygcoac opa deutsun gracia guichitan daucazun pecataria, l,baderichazu emongo deutsula ceuri gogoac emoten deutsunean? Bildur izateco da, erantzun eztaguizun araco Yakintsuaren aoticcematuric daucan moduan. «Dei eguin neuntsun, ezeunstan erantzun: zabaldu neuntsuzan» neure graciaco besoac, euren artean estuturic, laztan gozoac emoteco, eta ezeunstan beguiratu bere; ecelanbere artu ez cenduzan nic emonico buruac; bada nic bere irri ta barreeguingo deutsut, araco ceure azkenengo eguna elduric, dei-eguitendeustazunean, ezteutsut entzungo erreguric; billatuco nozu, ta e-nozu aurkituco.» Aushe berau dirauscu Ye.Coc. «Orduan ibilico zarane. billa, ta eznozu topaduco, eta ceure pecatuan ilgo zara.»

Gogor eguingo yatzu bear bada berba au, eta usteco dozu ece,eztabela alangoric eguingo Ygco. batec, noren errukitasuna dan neu-

139


rri baacoa. Baya nic irudi bategaz adietan emongo deutsut. Balilloako Erregueri guizon bat, ta balerautsa: «Yauna, tratu bat eguin guraneunke berorregaz, eta modu onetan. Orain gazte nazan artean, taindarrac lagunduten deusten artean, berorren arerioen aIde ibiltecoasmuac daucadaz: ne. bear badira, lagunduco deutset aleguina, etaeuracaz bat eguinic, ibilico naz erruz berorren contra guerra bician:baya zartzaroan, araco indarric eztaucadanean, berorregana biurtuco naz, berorren adiskide izango naz, eta orretaraco ezteust ucatubearco berorren adiskidetasuna.» i.,Cer derichazu erantzungo leuskiola Erreguec guizon oneri? i.,Uste dozu esango leuskiola ondoeguinic dagoala ta yoateco, bera beti anche izango davelata? i.,Ustedozu artuco leukeala adiskidetzat, beragana biurtu gura leukeenean? Edoceinberec esango dau ce parebagaco zorakeria ta nabarbenkeria dala ori esatea, ta alan uste izatea.

Bada cristinaua, beste onenbeste eguiten dozu Ygcoagaz ceuc,luzatu ta atzeratu gura dozunean pecatuen penitencia. Orain zabiltzbat eguinic pecatuacgaz, ceintzuc direan bere arerioric gogorrenac.Euracaz batera eguiten deutsazu guerraric biciena: curutzean yostendozu barriro bere Semea, ta eguiten deutsazu burla ta algara: etaorregaitic bere, uste dozu ece gogoac emoten deutsunean bere atetan dei eguiteco, bere adiskidetzat artuco zaituzala? Esan deutsu

(224) leenago andia dala bere biguntasuna (224) eta samurrac bereerraiac; baya alan da guzti beguiratuten badogu Escritura santuancer eguin daven onelangoacaz bildurturic ta arrituric gueratuco gara.i.,Cer yazo yacan Antioco Erregueari? Bici izan tzan bere denporaguztian Ygcoa gomuta bagaric, bere contra guerra eguiten. Loituevan bere tenplua, banatu Yerusalengo uria, il Sacerdoteac, etaeguin cituzan beste calte icaragarri asco. Eldu zan guero bere ezagututen bere gaistakeriac, eta asi zan Yaunari parca eske; baya alperric; bada ez evan misericordiaric alcanzadu, eta il tzan bici izan tzanmodu moduan. Bardin yazo yacan Saul, Yudas, ta beste ascori. Orregaitic bildur izan cinaitekez, erantzun eztaguizun araco Birgina sinzorga-zoroai leguez: «Etzazaudaz. Orain artean sarri ta sarri ceureadiskide izan gura izan naz: sarri ta sarri opa izan deutsut neuregracia: baya eztozu zuc gura izan: bada neuc bere eztot orain gura,ceuc gura dozunean. Orainguino ni banG laztanago izan dozuz ne.arerioac, ne. deiac bano obeto entzun dozuz eurenac: eurai yarraitudeutsezu. Zoaz bada eurac gana; escatu eguioezu penitencia eguiteco gracia.»

i.,Nogana biurtuco zara orduan pecatari tristea? i.,Nori escatucodeutsazu gracia? Eta i.,celan entzungo deutsazuz Yaunari burla oneec? i,Celangoa izango da zure naibaguea, ta biotzeco iluntasuna!

140


esan daguizunean Yaunac, araco otsein alperrari cirautsana: «Eztozune. diruagaz ecer irabaci gura izan: eztago bada orain zuretzat carcela ilun bat bafio, non beti betico pagadu ta atera bearco dozuzan, nirieguin deustazuzan destiafiac ta (desprecioac) osticopean erabilteac.»Lotsaturic, mututuric, eta arrituric gueratuco zara cristifiaua orduan.Ezagutuco dozu, orain ezagutu gura eztozuna; baya ezteutsu orduanecer balioco ezagiiera orrec. iAh ce zori-gogorreco egunen beguirazagozen Ygcoagaz bakeac eguitea atzeratuten dozuenoc, zuei besteonenbeste yazo badakizue! iO ce zori-gaistocoac zuen burutasunac!Icusi eztaguizun bada ceure burua estutasun onetan ezagutu eguizuorain eguia andi au, eta ez eguizu luzatu penitencia, cein dan bidericonena, ta seguruena, Ygcoaren gracia orduan aurkituteco. Biurtuzaitez bada beragana laster biotz guztiagaz, negar benetacoacaz. Erdibitu eguizu ce. biotza damuaren damuz. Kendu eguizuz okerrerietaraco bide gaisto eta lagunoc: bada asco ta larreguidira orainguifioco citalkeriac. Ez eguizu bada biarco luzatu penitencia, cegaitic ceeztakizu elduco bazara biarco egun orretara. Gaur daucazu Yaunaren laguntasuna; orainche daucazu era ona, ez eguizu bada abaegunau alperric galdu. Asi zaitez ainbat lasterren: orainche pecatu guztiacgomuntara ecarri, ta damu ta propositu oso bategaz ceatz confesetara. Andiac izan arren zure pecatuac, andiagoa da Yaunaren errukitasunaren iturria. Ez lotsatu bada ce. arimaco zauriac ceruco medicuoneri eracusten: ce au eguinic, mundu onetan arimea penitenciagazondo osatu ezquero, alcanzadu ta yadietsico dozu bestean Aita Eternoaren laguntasunean betico osasuna eukitea, cein dan zuei opadeutsuedana Aitearen, ta Semearen, ta Espiritu Santuaren icenean.Amen.

141

4. GARIZUMA ARRATSALDEETACOEUSQUERAZCO SERMOEAC.SARTZAIEREA.

(B, 121. or.)

In omnibus operibus tuis memorare novissima tua, et in aeternum nonpeccabis. Eccl.c.7 vAO.

(121) 1. Mundu onetaco gauza guztietan aguiri da Jaungoico es- (121)cu-andicoaren ontasuna: bada direanac eguin cituzan guizonaren one-raco: ceruac, lurra, eguzquia, izarrac, abere edo animaliac, eta bestedacusguzan gauza guztiac. Eta ez bacarric oneec, azaz ganetic munduonetan direan gach, neque, lan, eta naibagueac bere ao betean diraus-cue Jaungoicoa guztizco on-ona dala guretzaco. Alazo baten dino onenganean S. Juan Crisostomo-c:ezta guichiago igarten Jaungoicoac deus-cun amodioa gu castiguetean, palaguetean banD: eta alan ezta maite-tsuago, ez laztanago gloriaco ondasun ta pozac aguinduten deuscuzane-an, infemuco penacaz cema-cemaca yagocunean bano. Baita esan leite-que, dino santu andi onec beroneshec, oraindocoarren andiagoa dalainfemuagaz cematut'orduan eracusten deuscun amodioa, cerua opadeuscunean bano. Cegaitic-ce indar gueyago dauco eriotza, juicio tainfemuaren bildurrac gu pecatu ta ecandu deungueetatic aterateco,gloriaren acorduac bashen. Orregaitic pecatu eguin bagaric bici izaitecoeztago gauza obaric, gueure beguien aurrean gure bicitzearen atserenaceuquitea banD (eztago gueure beguien aurrean... euquitea langoric),dirauscu Jaungoicoac berac1()4.

2. j,Cegaitic guero? itanduten dau S.Bemardo-c. Bildur onecquentzean dabelaco pecatua, eta biztuten gaituzalaco eguiquera edoobra onac eguiteco. Gomuta izanac, guero ta guero bere cetan yocodogun, amatetan dau araguiaren sua, S. Juan Crisostomo-c dinoandi,quenduten dau ondasunen zaletasun larreguia, beera eguiten daugure andigura ta asco-erechia, bigunduten dau biotzeco gogortasuna,eciten dau araguia, ereguiten dau arimea, biztu caridadea, eshetuJaungoicoaganaco amodioa, eta maite izan eraguiten deuscu arerio-

104 Memorare Novissima, etc.

143


rie andiena. Eta beingoan esateeo, Santu onen ustez (ereehian), eeinleitequean gaueea da, au sarri buruan darabilenaefeeatu eguitea105

,

eta ezta onelangoa seeula bere infernura joango lO• Oquerretara ba

rriz, zori-gogorreeoa, ta betico galdua izango da gauza oneee aiztuten dituzana107

. Aushegaitie artueo dodaz garizuma onetaeo neuresermoe-guei ta berba-bide-garritzat. Baita mundu onetaeo neque,lan eta arduraae epetasun eta paeieneia andi bategaz igaro daizuezan, esango deutsuet, eelango saria daueazuen eeruan: eta ezagutudaguizuen, eeinee zarratuten deuseuzan eerueo ateae, eta botatengaituzan infernura, adietan emango deutsuedaz peeatuaren ealteae.Ara bada ee-en ganean berba eguingo deutsuedan bost domeea oneetan: gaur enzungo dozuez eeimbat, eta eelangoae direan peeatuaedaearguzan gaehae. Bigarrenean, ee itzaltsua dan eriotzea, eta eelanaurquituco zareen orduan. Yrugarrenean esango deutsuet ce icaragarrizeoa izango dan eriotza-ostean Jaungoieoari emon beareo deutsagun eontu estua. Laugarrenean ee arrigarrizeoae direan infernueosu, ala, min ta penae. Bostgarrenean, barriz, ee zori-oneeoae direanceruco atseguin eta pozgarri ehitozco andiae.

3. Jaungoicoaren ama, Aingueruen erreguifia, eta guizonen icharomen edo esperanzea, izan zaitez bitarteco zure Seme Jesus-egazgure artean, eta alcanzadu eguiguzuz beraganie bear dana leguez,sermoeac eguin eta enzuteeo bear doguzan graciac: adi-erazoteconeure enzula maiteai ce iraun-guichicoac direan mundu onetaco gauzaac, eta ceimbat balio dabeen bestecoac. Yosi eguizuz, arren, gueure biotzae Jaungoieoaren bildur santuagaz bere legueco bide artecetatie ibili gaitezan. Ea bada, gueure ama ona, ama laztana, etaamodioz betea! emon eguiguzu eseua gure eeandu deungueetatic urteiteco; gorde gaizuz gueure arerioen atzamarretatie, eta bialdu eguiguzu gracia ugaria, gure arimaac edertu-ta, Jaungoieoaren seme maite eguin gaguizan. Aushe eseatuten deutsugu gure biotz guztiticesaten deutsugula Aingueruagaz batera Ave Maria.

105 Crisost. Non est possibile ut anima de gehenna sollicite cogitans cito peccet.106 Idem. Nemo eorum qui gehennam ob oculos habent in gehennam incidet.107 Nemo gehennam contemmens gehennam effugiet.

144

5. PECATUAREN GANECO SERMOEA

(B, 122-126. or.)

Per unum hominem peccatum intravit in mundum et per peccatummars. Paul. ad Rom. c.5.v.12.

(122) 1. Neurriba'eoae dira pecatuac munduari eearri deuts- (122)azan ealteae. Gure lenengo gurasoen peeatu baear batee eearri eus-euzan, gueugan daeusguzan gaeh, neque, lan eta zori gogorreco gau-za guztiae. Berae imini guinduzan Demoninoaren aguindupeean; be-rac eondenau guinduzan eriotzara, zarratu euseuzan eerueo ateae,eta eguin guinduzan Jaungoieoaren arerio. Ain izan zan andia peea-tu onegaitic eguin guenduan zorra ee, ez egoan guizon eta Aingueruguztien artean zegaz quitutu edo eegaz pagadu; eta alan bear tzanJaungoieoa bera guizon eguin-da, modu onetan, gure peeatuae artu-rie, bere odola emoitea. Baya jO guizon itsuaren itsumendia! Aztu-rie, bada, ealte oneee, eta gomuta izan bagarie eer eosta yaean AitaEternoaren Semeari, gu peeatuetatie ateretea, bera bere guraz biur-tuten da, peeatu astunaren eateaeaz estututera. Baita asco ezpailitza-na leguez bat edo beste eguitea, ur otza legue-ehe parra-parra eda-ten dituz peeatuae. iAh bada: ondo balequie eer eguiten dabeenJaungoicoagaz, eta eelango ealteae daearrezan euren buruentzat al-perric, eee gogo guiehiago euquieo leuque eelambere pecatu eguite-eo. Orregaitie bada esango deutsuet arrastegui onetan, lenengo eereguiten dozuen Jgeoagaz peeatu eguiten dozuen baeoehean; eta bigarrengo, eelango calteae daearzuezan peeatuae.

Lenengo zatia

2. Gauza oquer bi eguin dituz nire esquergaistoco yente onee,eirautsen israel-tarrai Jaungoieoae Jeremias-en aotie. Izanic ni eurenJauna, ni euren yaube ta onguillea, neu iehita peeatuen atsean dabiltz108

• Aushe berau errazoe andiagoagaz esan leigu gueuri Jaun

108 Me derelinquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas,quae continere non valent aquas. Jerem.c.2.v.13.

145


onec, bada izanic ascozaz andiagoac gueuri eguinico mesedeac, andiagoa da eta gogorragoa gure esquer-deunguea. Eguin guinduzanecer-ez-etic, emon euscun bere antzeco arima bat, baita imini cituzangure aguindura bere escuetatic urtenico gauza guztiac. Barriz ezagutu gura bagarie guizonac chitozeo mesede andi oneec, biurtu zanJaungoieoaren contra peeatu guztiz esquergueacaz, guerra biciaeguiten. Baya jO Jaungoicoaren ecin-esanezeo ontasuna! nos etagueiago bere Magestadearen contra yaiguiten cirean guizonac, orduanche eraeusten deutse bere biotza euren amodioan errerie. Orduanehe bialdu euscun bere Seme bacarra gu Demoninoaren aguindutic aterateco, eta bere seme eguiteco. Eguin eban Jesus onaeAitaren esana; baya lcer costa e-chacan? Abelechechu baten lastoartean yaio bear izan eban: bere precio andia banD andiagoco odolayaio-ta zortzigarren eguneraco emon bear izan eban. Barriz oguetaamairu urtean lcelango neque, lan, izardi, gose, egarri eta arduraaeicusi bear izan etzituzan? i,Eta noe esan, bere pasino gogorrean igarocituzanae? Aimbeste larritasun, aimbeste zauri, bost milla ta gueyago azote, arantzazeo coroe gogorra, eseu-onetaeo untze lodiae, i,etanoe daqui cer? Bai, Cristinatiae, Jaungoieoaren seme J.Co.c, bereaitagaz Jaungoico dan seme onee emon eban gugaitie bere bieitzeaeurutze baten yosiric neque, min-alen, eta deshonragarrizco lotsarien artean.

3. i,Noe usteco ez eban odolezeo ichaso onetan itoric gueratucocireala seeulaeo mundu onetaco pecatu guztiac? i,Noe esango ezeban etzala izango guizonie, aimbeste amodio Jaungoicoagan icusita, pecatura biurtueo zanie? i,Noe sinistuco eban oraindoeoarren bere gogorturie gueratueo zala guizonaren biotza? Bay jay ene, neureCristinatiac! lar bere lar dacusgu achinacoac bashen deungagoae ezpagara, beintzat obeae ez-careala. J.Co. gure Jaunaren odolagaz erosiae izanic, barrien barri zapalduten dogu balio andico odol au. Bay,pecataria, aushe yazoten dala, peeatu eguiten dozun bacochean dirautsu S. Paulo Apostoluac (Hebr. lO.ev.20). Aizturie, Jaun oneceguin deutsuzan mesedeae, ostieopean darabiltzu bere odola, etaeeure pecatuaz barriro loituten dozu bere gorputza, eta ecetan bereeztaueazuz zugaitic eguin dituzan miraari guztiac, eta zugaitic igarodituzan neque, lan, pasino ta eriotzea. i,Cer dago au banD gauzaicaragarriagorie? jAh Cristinatia, bacenqui ondo cer balio daben Jesus onaren pasino, ta eriotza ta odolac, aushe aseo izango litzatequenombaist santu andi bat izaiteco, dino S. Juan Crisostomo-c. Batueguizuz santu guztiae eguin dituezan peniteneia, gaubela, gogortasun, barau, negar eta cizpuruac: Martiri guztiae ieusi dituezan presondegui, ezpata, su, catea, ta ganeeo iearagarrizco nequeac: eta ce-

146


rueo Aingueru guztien mereeimentuae. Direanae, bada, bat eguin-dabere, eztira eltzean Jesus onaren odol tanta (123) baten baliora: bada (123)guzti guztioe Ama Virginearen mereeimentuaeaz naste bat eguin-dabere e-litzatequez aseo izango parquetaco pecatu bacar bat bere;barriz Jesus maitearen odol tistilla bat asco da guztien parcacinora-co. Eta orregaitic bere ain da andia guizonaren zoraqueria ce, mun-du onetaeo guraari citel ehiquienagaitie salduten dau ceru-Iurraedauquen ondasunic andiena, gura leuqueala bere aldetic, Jaungoieo-ric ezpalego, eta bere escuac ezarten deutsazala bere borondatedeungueagaz.

4. Ameneco usteco dozu au lar esatea dala. Enzun bada S. Bernardo-c dirautsuna. Gauza iearagarrizcoa da, baya lar (gueiegui) bere e~uia da, guizonaren borondate deungueac Jaungoicoa ilten dabelalO

. Bada peeatu eguiten daben bacochac guraco leuqueJaungoicoric ezpalego, edo bai guichienez bera castiguetaco escunerie ezpaleuco, baita au ezta beste gauzaric Jaungoicoa Jaungoicoizan eztedila gura izaitea bano. Beste-ain-beste dino Job santuac:peeatariae peeatua eguiten daven orduan (eguit-orduan), bere besoagora eguiten dau Jaungoieoa yo-iteeo legue-ehellO. Ain gauza lotsaba'eoa bada, eta aimbeste castigu merecidu badau gurasoa yo-iteraeguiten dabenac, l,cer izango ete da aushe berau bere Jaungoicoaren, bere eguillearen, bere salvatzailearen, ta bere Jaun ta yaubearencontra eguiten dabenac? Baita ezta emen gueratuten peeatari itsuaren gogortasuna, bada bene-benetan ilten dau aleguinez Jaungoicoaberbera, dino S. Juan Crisostomo-cll1

. Bada onelangoa Jaungoicoaren arerioaeaz batzaindu eguiten da, al-daian gach guztia eguiteco,baita al balegui, eerura igon, ta bertanehe ilgo leuque Jaungoicoabera, castigadu ee-daian. Onetara dator S. Paulo Apostoluae dinoana: peeatariae, peeatu eguinagaz, barriro yosten dau eurutzean Jaungoieoaren semea, barriro burlazar ta irri-barreea yagoeo1l2

. Ay neure maiteac, noc euqui leiquean Apostolu andi onen indar eta espirituguztia, zuei adietan emo-iteco eer dan Jesus maitea pecatuacaz iltea!Yaquin eguizue bada dala bere negargarrizeo neque, larri, eta tormentu guztiae barrieztetea, bost milla ta gueiago azote emotea, arantza gogorrezeo coroia buruan sartutea, curutzearen pisua bashen andiago bat bere lepoganean imintea, eta curutze baten untze lodiacazyosi-ta eriotza lotsagarrizco bat emo-iteco.

109 Bern. Horribile dictu, Deum perimit propria voluntas.110 Tetendit manum suam contra Deum. Job c. 15.v.25.111 Vere omnis homo malus quantum ad voluntatem suam manus mittit in Deum, et occidit.112 Rursum crucifigentes sibimetipsis filium Dei, et ostentui habentes. HebLc.6.v.6.

147


5. Bein banG gueiagotan aserratu eguin izango zare, baita tint,Judasen eta Yudeguen contra Jaungoicoaren Semeagaz eguin cituezan gogortasunac enzut-orduan, dino S. Juan Crisostomo-c, badaara, yaquin bear dozue ece, andiagoa dala zuen itsumendia a-enabanG, gogorragoa zuen oquer-gaistoa, eta esquergueagoa zuen pecatua. Cegaitic-ce a-ec ez ebeen ezagutu J.Co Jaungoicoaren semetzat;uste ebeen guizon galdu, guzurti oquer bat zala, eta alan ain eriotzagogorra emoten eutsenean euren erechian Jaungoicoaren borondatea eguiten ebeen, eta venguetan eveen euren leguea ta Moyses-enhonrea. Eguia da ez euquela euren erracuntzan achaquiaric, badaJ.Co. gueure Jaunac, eguin cituzan miraariac asco ta asco cirean edoceineri sinistu eraguiteco Jaungoicoa zala; baya beindanic bein ezebeen ezagutu, ce ganecoan ez eutsen eriotzea emongo, dino S. Pau10 Apostoluac (1 Cor.c.2.v.8.). Orregaitic curutzean egoala esan eutsan bere Aita Eternoari J.Coc.: Aita parcatu eguioezu, ce eztaquiecer eguiten dabeen. Baya zuec ezaguturic nor dan Jesus amodiozbetea, yaquinic Jaungoico eguiazcoa dana, Aita Eternoaren semebacarra dana, ceru lurraren eguillea dana, eta aintzacotzat sinistu etaconfesaduric, orregaiti bere zatituten deutsazuez zuen pecatuacaz

.bere araguiac, urratuJen deutsazue bereburua, zulatuten deutsazuezbere escu-onac, eta azquenean emo-iten deutsazue eriotza guztiz necatu bat. (,Au da, Cristinaiiac, Jaun oneri emoten deutsazuen mesedeen ordea? (,Oneshec, euqui deutsuen amodioaren, eta eracutsideutsuen ontasunaren esquerrac? (,Ezta bera zuen Aita, zuen eguillea, zuen salbatzaillea, zuen Erredentorea? Bada (,celan daucazuebera ilteco biotzic? (,Celan bera ilteco gogoric? (,Celan bera yostecovorondateric eta curutze baten esqueguiric icusteco beguiric?

6. Aushe da, Jesus ona, pecatariac emoiten deutsuen ondo eguinen pagua, aushe, eurai eguinico mesedeen saria. Eurac-ganacoamodioz beteric, emon deutsezu daucazun guztia: asco ez erechiriceurac ceure antzera, ta irudira eguinari, ceure odol-guinocoa emondozu, eurac pecatuen menpetic ateratearren. Baya iO guizonarenecin-esanezco gogortasuna! Ezagutu gura bagaric ceu euren onguilletzat, ostera yosten zaituez curutze baten, Yudeguac bashen untzegogorragoacaz. Baya, Jauna, andia bada bere guizonaren gogortasuna, andiagoa da zuc edocein bere gauzataraco daucazun escua. Eabada, Jesus maitea, bigundu eguizuz gure biotzac ezagutu dai-

(124) gun gure (124) pecatuaren esquerguetasuna, baita asco ezpada onenezaupidea berari gorroto artuteco, izan bedi edolambere yaquiteacelango calteac dacarguzan gure arimearen arerio aserre onec, etaaushe da esan deutsuedan.

148


Bigarren zatia

7. Ain da andia guizonaren biotzeco astuntasuna ce, ezta ecetarabere biurtuco, ez-izanic bere onen, edo gachen bildurragaitic. Andiada celambere Jaungoicoari zor deutsagun amodioa, eta ecin-esanezcoac dira berac eguin deuscuzan mesedeac, eta orregaitic ez gueunque aushe bafio besteric bear, Jaungoicoaren adisquidetasuna galduten bildur izaiteco. Alambere au ezta asco izaiten guizon esquergaistoco zoroa pecatuen gorrotoan sartza-iteco: baita orretaraco indar gueyago euqui daroa beragaz bere buruari eguiten deutsazancalteen ezaupideac, Jaungoicoari emoiten deutsazan atsacabeen anditasunac bafio. Enzuzuez bada pecatuaren calteac.

8. Escritura Santea iracurtea bafio bear eztogu ezagututeco cenegargarrizcoac direan pecatuac munduari ecarri deutsazan gachac(1 Pet.3.v.20). Pecatuacaitic gueratu zan lurra uriolacaz estalduric,eta zortzi guizon-ez ganeco guztiac itoric: pecatuacaitic yatsi zan cerutic sua Sodoma, Gomorra eta beste iru Uriren ganera, eta cireanacerre cirean. David Erreguearen pecatuagaitic irurogeta amar milIaguizon il cirean. Ermuan eguin ebeen pecatuagaitic ogueta ama-iru

.' milIa Ysrael-tarrai emon eutsen eriotzea. Jangoicoaren puebluaripecatuacaitic etorri oi yacozan neque, ·lah, gach, eta gauza gogorguztiac. (,Cegaitic iminten cituzan Jaungoicoac euren arerioen menpean? Euren pecatuacaitic. (,Cegaitic eroan cituezan catea astunacazesturic Egipto, Asiria, Babilonia ta Damasco-co Erregueac? Eurenpecatuacaitic. (,Cegaitic derichazue dagozala gaurco egunean erregue bagaric, legue bagaric, elesha ta altara bagaric? Euren pecatuacaitic. Baya (,cer daucagu, cer yoan Ysrael-ecoac-gana? Gueuc gueure egunetan dacusguz pecatuaren calte chitozco esquergaac.(Dempora) Aldi onetan dacusguzan auci, supituco (beingoango)eriotza, su, gose, pobreza, labore falta ta beste neque ta gach guztiacpecatuetatic datoz. Alanche esaten eutsen Moyses-en bitartecozJaungoicoac berac Yudeguai (Deut.28). Emon deutsuedan leguesantua gordetan ezpadozue, zori-gogorrecoac izango zaree zuen gauza guztietan: zorigogorrecoac urian, ta zorigogorrecoac campoan;zorigogorrecoac echean, ta zorigogorrecoac soloan. Ereingo dozuegaria ta artoa, eta eztozue ezerbere artuco: euria bear dozuenean,eztau eguingo; eta eguzquia bear dozuenean, ezta icusico (aguertuco). Broncezcoa izango yatzue cerua, eta burrunezcoa lurra. Biralduco deutsuet gosetea, gacha, eta zori gaistoa; ilgo deutsuedaz ardiac,aariac, idiac, beiac, zaldiac. Suac, eta eguraldi charrac erre ta galducodeutsuez echeac, mastuiac, sagastiac, ortuac eta (mendiac) basoac.Quenduco deutsuedaz eriotza gogorragaz semeac, alabac eta gura-

149


soac. Emongo deutsuet gacha gacharen ganean, nequea nequearenganean, eta zauria zauriaren ganean. Azquenean barriz, quenducozaituedaz lurraren ganetic, eta ilgo zare biotzeco bildur itzal artean.

9. Gach oneec guztioc, baita ascozaz bere gueyago yazoco yacazala dirautso Jaungoicoac bere puebluari, berac emonico leguea gorde-ez-ic. Bada Moyses-en bitartecoz emonico legue gogorra ez gordeteac ainbeste gach merecietan beeban, i,ceimbat eta celangoacderichazue mereciduco dituzala, J.Co.c emonico legue bigun, santuta amodioz betea ez gordeteac? i,Ceimbat andiagoac izango dira legue onen contraco pecatuac dacarguzan calteac? Ain dira andiac ce,mundu onetan dacusguzan guztiac bat eguin-da bere eztira asco beragaitic artuten dogun zorra paguetaco, Jaunaren ontasun ta erruquitasunac parcatu ez-ic. Eta jarren bada, mundu onetan icusico baguenduz gach eta neque andiac, eta onetan gueratuco balitzpecatuen calte guztia! Baya bildur nas, Cristifiatiac, bildur nas, ceinbeste mundura eldu daitezan emen pagadu gura eztoguna, an pagadu arazo ce-daigtien. Baita andiac badira pecatuac gorputzari ecarten deutsazan calteac, andiagoac dira celambere arimeari eguitendeutsazanac. Da arimea pecatu eguin bafio leen, Espiritu Santuarenbici lecu, Jaungoicoaren egoitza, Aita Eternoaren seme, J.Co.renanaye, S.Pedro-c difioandi, Jaungoicotasunaren partilla, eta laguna.Baya i,cer uste dozue, eguiten deutsala pecatuac? Lapur batzuc bideazco bateri eguin leiquioena. Sarri-ascotan yazo oi da guizonen batbere bidean yoatea dim zati andi bategaz. Urteiten deutse lapurrac,eta ez bacarric quenduten deutse daroian dim guztia, baita bere

(125) (125) ilten dabee ta bertanche ichiten dave lurrean luce luce, zaurizbeteric, billosic, odolusturic eta ezain ezain eguinic. Beste onenbesteeguiten deutso pecatuac arimeari. Quenduten deutsoz graciaren ondasunac, bat-bere ichi bagaric, zauriz ta llagaz betetan dau: ilten dau,baita ichiten dau mundu onetan dagoan gauzaric ezainena bafio ezainago; eta ain billosic ce, ezteutso isten cegaz estaldu Jaungoicoarenaurrean bere ezaintasuna. Orregaitic difio Ecequiel Profeta igarlariac: Pecatuac ushalduten dau guizon santua (c.3.), eucan santidaderic, albora (igues) eraguiten deutso bere ontasunetic, eta ezteutsebalioco arean ordura arteco obra on guztiac.

10. Bai, Cristifiatia, bai: baceuncaz, santu guztiac euqui dituezanmerecimentuac bere, pecatu bacar bat asco litzateque guzti guztiacbeingoan galduteco. Ecarri bacenduz Jaungoicoaren ezatieraraApostoluac bafio yente are gueyago; (igaro) icusi bacenduz martireguztiac bashen presondegui neque, su, orio iraquin, metal urtu, azoteta tormentu gogorragoac; eguin bacenduz confesore eta virgina guztiac bafio penitencia, barau, gogortada, ta gaubela andiagoac; direa-

150


nae beingoan galdueo eeunquez peeatu bat-egaitie. Baeeuneoz eeruCO santu eta Aingueru guztien graeiae bere, peeatu eguin ordueoba'pere bagarie gueratueo einatequez. l,Gur'uzu enzun gueyago?Bada ara, ta iearatu zaitez enzut-orduan. Bazeuneo Andra VirginaMaria-Santisimeae eta J.Co.e berberae dauqueen graeia bere peeatubat baearrie eguinie (eguin ordueo) dan-dana galdueo eeunque. jAy,ta eelan esan guinaian peeatuan dagoan arimea gaitie Jeremias-eebenolan negarretan urturie einoana: Sartu da arerioa, arimaeo urian,eta eueazan gauzarie onenae artu dituz: iehi dau guztiz pobrerie, banaturie eta ilie!113 Baya jO guizonaren miragarrizeo gogortasuna!Ain da andia euren itsuqueria ee, ur otza legue-ehe parra-parra edaten dituez peeatuae: gueyago yoaquela uste dabee mundu onetaeogauzarie ehiquien ehiquiena (edoeein eeerezqueria) galtzean. Jaungoieoaren graeia eta adisquidetasuna bagarie gueratuten direaneanbanD (gueratutean). Galduten badozu mundu onetaeo ondasunenbat; erretan bayatzu eeheren bat, galduten bayatzu idi, bei, aari edobeste ganaduren bat; eelango penea, eelango nequea! Mundu guztiaaraeatuten dozu bera topetaeo, gau ta egun zabilz mendirie mendi,eeherie- eehe, laarrarie laarra ta bazterrie bazter bere atsean. Yltenbayatzu maite dozun seme-alabaren bat, edo senar, emazte edo gurasoren bat, jeelango negarrae, eelango eizpuruae! Quenduten badeutsue diru pusearen bat jeelango atsaeabea, eelango tristeeea! Eztago noe poztu zaguizan; guztia da gomuta izaitea, galdu dozungaueea, eein quendurie eeure burutie: barriz ezteutsu ardurarie eeruan ta munduan daueazun gauzarie onenagaitie; eztozu yaramaiteneeure arimea ilie euqui-arren.

11. Ydigui eguizuz, arren, eeure fedeeo beguiae eeure arimeapeeatuan dagoanean ieusteeo: beguiratu eguiozu eelan dagoan ilie,Demonino bat dirudiala, icatza bano baltzago, gorputz atsitu bat bano bere atsituago. Yeusi eguizu eelan dagozan bere yaube eguinieDemoninoae, eta eelan dauqueen eatea lodi ta astunaeaz estuta.Etaarritu ta iearatu zaitez ieusirie arpilloa gorputz ustelean legue-ehe,dabiltzezala Diabruae eeure arimaan bateeorie besteeora. Baita galtzaiera oneei aseo ezpaderiehazu, yaquin eizu oraindo peeatu eguiten dozunean ushatuten dozula Jaungoieo guztiz maitea zure arimarie, eta bein-betieo agurra eguiten deutsazula J.Co

, gueure Jaunari,Andra Virgina Maria guztiz gozoari, ta Cerueo Aingueru ta SantuSantai: galtzean dozuz Jaungoieoaren semeae, bere iearagarrizeoeriotzeagaz irabaei euseuzan, ehitozeo ondasun ta mereeimentuae;

113 Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia ejus. Thren.c.1.v.lO.

151


eta eein einoaquez eerura. Agur, dinozu alango orduan, agur, agur,eeru ederrae, etzaituedaz nie gura neure bici-leeutzat; guraago dotneure peeatu, guraari eta gustu citaletan ero eroric ibili, zuen atseguin, pozgarri eta eontentu artean beti-betieo bici bano. Agur eerueosantu eta Aingueru guztiae, ez eguizue nigaitie erregutu, eztot gurazueeaz batera bici eeruco glorian, eztot gura zuen lagun izan; naiagodot Demoninoaeaz naste erretan seeula betico infernuan egon. AgurAma Virgina Maria, eztot zure arpeguirie ieusi bere gura, ez eguiozunigaitie erregutu zure seme Jesus-eri, ee gurago dot neure peeatuetan sarturie egon: naiago dot neure arerio gogorraeaz naste bici infernueo su, neque, ta zorigogorrean, zure laguntzan bici bano. Agureeu bere, neure salbatzaille, Erredentore ta Eguilla, gorroto deutsut,

(126) etzaitudaz ieusi gura: bota naguizu zure aurretie Ynfernuetara:(126)bada gurago dot zure gorrotoan eta eein-ieusian bici, peeatua iehibano. Ba'quit infernuetara betieo noiala, baya ezta ardura: ezteustarean, mundu onetan nagoan artean neure gustua eguiten badot.

12. l,Cer dirautsazu, Jesus Maitea, peeatari galdu oneri? l,Ceresango deutsat? Neure semea, neure maitea, nire Cristinau laztana,l,ee gaeh eguin deutsut nie, edo eetan izan naehatzu astuna ta gogaitgarria114? l,Ce peeatu ieusi dozu nigan, modu lotsagarrizeo onetan niiehiteeo? Edo l,eeta'eo zure ta nire arerioai, niri banG amodio gueiago euqui deutsezu? l,Eguin deutsue orreee nie banG mesede gueiago? l,Eguin zaituz eeerbere eeetie Demoninoae? l,Emon deutsu bieitzea munduae? l,Edo al dira andiagoae, araguiae emondaiquezuzan atseguin, poz-aldi ta eontentuae, nie zuretzat eeruandaueadazanae bano? Eta oneri guiehi baderiehazu, ez munduae, ezDemoninoae, ez araguiae, ezpabere, neue, neushee erredimidu taerosi zaitudaz, ez urre-zuri ta gorriagaz, ez eerubaeaz, ez eguzqui,irargui ta izarraeaz, ezpabere neure balio andico odolagaz. Testigudira artu nituzan bost milla ta gueiago azote; testigu buruan daueadan eoroe gogor au; testigu eseu-onae bateric bestera zulatu deustenuntze gogor oneee: testigu dira daeusuzan zauri edo llaga oneee: etatestigu eurutze au, eeinetan yosirie naeutsun. Baya orregaitie beremin andiagoa emoten deust zu galdu bearrae. Aushe da nire biotzaerdibituten daben ezpatea. Ea bada nire seme laztana etzaitez galdu,erdu nigana. BIldur bazara aimbeste peeatugaz ni-gana etorten, yaquin eguizu etzaitudazala botaeo. E'nituzan bota S.Paulo, S. Mateo,Sta. Maria Magdalenea eta beste peeatari aseo ta andiae. Ea bada,neure Cristinau maitea, bizeortu zaitez; erdu laster; eta bazagoz iea-

114 Popule meus, quid feci tibi, aut in quo molestus fui.

152


tza banD bere baltzago, eta Demoninoac banD bere ezainago, edurrabanD zuriago, eta eguzquia bashen ederrago eguingo zaitudaz. Poztuzaitez, pecataria, opa deutsun parcacinoagaz, eldu zaitez Jesus maiteonen onetara, eta esan eguiozu negarretan urturic: Neure Jesu-Cris-to Jauna.

153

6. PECATURACO BIDEA EMOTEA

[ESKANDALUZKO PECATUA]

(J, 201-210. or.)

Vae mundo a scandalis... Vae homini illi per quem scandalum venit.Math.c.18.v.7.

(201) Pecatu bat munduan ascoc eta ascoc eguiten dabeena: pe- (201)catu bat besteac bashen arima gueiago galduten dabena; pecatu batceinen contra Yesucristo-c cemacuntza itzalacaz berba eguin eban:aushe da gaur nire berba-bideraco artuten dodan gueia. Besteai (la-gunai) pecaturaco bidea emotea, aushe da pecatu orren zabaldua,ainbesteen galgarria, eta ceinen contra eracutsi eban ainbeste su Yg-coaren Semeac. Pecatu guztiz zabaldua, bai, eta eztakit esan eztagui-dan gueienac eguiten dabeela. Bada, noc esan lei: nic garbi daucatburua, nic ifiori bere ezteutsat deungaroraco bideric emon? jAy!orretaraco ezta bear, ascoc oker usteco dabeen leguez, pecatu egui-teco esatea, ez alangoraco burutasunic, edo aurrera bideric emotea:asco da, cifioian anchina Tertuliano-c, eta difioe guero ta gaurco egu-nean teologo yakintsuac, eurac eguin leikeen gauza okerren bat eu-ren beguietan eguitea. Baita i,cein da ori eguiten eztabena? lCe bil-dur artuten yaco besteen aurreti ondo eztana edo oker danaeguiteari, edo deunga dana esateari?

Emeti guero cer? jAy! gachagaz dagon bat asco izaten da erriguztia, eta batzuetan erreinu guztia atsituteco. Eta ainbestec pecatuaren gach okerragaz galduta dagozanac eta besteai eztitu (eradendu, ezarri, erantzi) ecinic dabiltzazanac? lcer eguin bearco eztabe?Eguiten dabeena eta yazoten dana da, ainbeste ta ainbeste dongaeguitea, mundu guztia galdutea, eta infemua guizon-emacumez bete-bete eguitea. Onec su-min andi bat emon eutsan J.c.ri, eta biguntasuna eta errukia bera zan Yaun gozo au asi zan aiai bildurgarrica,bai alango bideac emoten dituezanen contra, bai orretati galdutendireanen contra1l5

. Ay munduagaz, cifioian, pecaturaco bideac gaiti!lAy onelango bide dongaac emoten dituezanacaz! Oba leukee oneec

115 Calmet in hunc locum. Proverb. 25, v.8.

155


errota-arri bat iduneti (samati) estuta, iehasoan ondatueo balituez.Onelango berbaeaz adietan emoten ebala guztizeo ealte andien beguira dagozala bitzuoe. Onetati aguiri da ee mesede-garr ia izan lekikezuen onen ganeeo sermoia, eta zorioneeoae zuee, beratati alangobiderie gueiago ez emoteeo, eta leen emonen peniteneia eguiteeobideae eta asmuae artuten badozuez, eta nie esker andiae emon beareo deutsadaz Jaunari neure bidez mesede andi ori eguiten badeutsue. Dendatu bear dot bada, ea Jangoieoa lagun dodala, ea alangoren bat eguin albanegui.

Eta i.,ee berba-bide oberie artu nei nie J.Co.e, aitatu deutsuedazanberbetan artu ebana bano? Bai, Jaun au uste dot artu niri bide orieraeusteeo guidaaritzat. Esango deutsuet bada bere berbaeaz. Vaemundo a seandalis: ay munduagaz peeatu bideae gaiti! Eta i.,eegaiti?Bide char orreee aseoren ta aseoren arimeetan eguiten dituezan ealteiearagarriae gaiti: aushe izango da lenengo zatia. Vae homini illi perquem scandalum venit: jay deungueraeo bidea emoten dabeenagaz!Eta i.,eegaiti? Bere buruaren ganera daeazan ealteae gaiti: ara emenbigarren zatia. Berba baten peeaturaeo bidea emoten dabenae bereburuari, eta besteai eguiten deutsezan ealteae eguingo dabe ne. sermoi-guei guztia116

.

(202) (202) Vae mundo a scandalis... Vae homini illi per quem scanda-lum venit. Math. c.18.v.7.

Arratsalde onetan Ygeoa lagun dodala esan bear deutsuet gueyenae bear dozuen, eta ondo arturie mesede andia eguingo deutsuensermoia. Bear bada zuee entzuten dozuenean besteai peeaturaeo bidea emotearen ganean izango dala, eztozue alan usteeo, eta zuenartean esango dozue: i.,eer, gueyenae bear doguna? Gueyenae emoten al dogu peeaturaeo bidea? i.,Orren gaistoae eguin gura gaituzgueyenae? Ez, eztaroagu gue orrelango peeatu tzar andirie eguiten:olango peeatu eskergaae guiehitan ieusten direanae dira. Onelan uste dabe aseoe munduan, eta emeti dator gauza oneri ain bildur guiehiartutea. Baya ezta ori olan, eta deungueraco bidea emoteco eztabear errian berba lecu andia iminico daben, edo imini leikean pecaturic, eta ain guiehi pecatu eguiteco garbiro esatea, edo orretaracoburu charra emotea, osterantzecoacaz bere sarri ta sarri emon yoake. Orretaraco asco da cinoian Tertuliano-c, eurac eguin leikeengauza charren bat euren beguietan eguitea, eta au gueienae eguitendabe edo eguin daroazue. Eztago munduan pecaturie eztaucanie, etabesteric uste dabenac berae bere buruari guzurra sinistu eraguitendeutso. Gueienai esteutse eeer (arean, ardura) euren ondo eztana

116 in specula anim<e. c.l.

156


inoren aurreti eguina gaiti. Eta ar'or asco dana pecaturaco on okerraemoteco: ar'or gueyenac pecaturaco bidea emoten. Eta (,emeti cer?Gueyenac indar gueyago dauken leguez deungueraco, enparaduaconeraco bano, emeti guero pecatuac gueyagotutea, eta munduadeungagotutea: emeti ainbeste pecatu ta pecatari: emeti ainbeste calte arimeetan. Orregaiti esan deutsuet ceuen arimeen mesede-garriandia izan leitekeala gaurco sermoia, eta alanche izango da izan bere, zuen biotzean alango pecatu icaragarrien gorrotoa beratati sartuco baneutsue.

Eta (,ce berba-bide oberic artu nei nic orretaraco, Yesucristo ge.Jaunac artu eban cemacuntzazcoa bano? Jgco ta guizon eguiazcoonec, biguntasuna eta errukia berbera dan Yaun andi onec, alangopecatu-bide deungueen ganean berba eguiten eban baten, su santubat artuta (asi zan ay-ayca itzalacaz cemaca bai cemaca bide charorreec artuta pecatu eguiten ebenai, bai bide orreec emoten dituezanai. Vae mundo a scandalis esan eban: ay munduagaz pecatu-bideacgaiti. Vae homini Uti per quem scandalum venit: ay pecaturaco bideaemoten dabenagaz. Aushe da bada zuen oneraco nic artuten dodansermoi bidea) asi zan aiai-ca, adierazoten ebala oker andiac egozalabai pecaturaco bidea emoten dabenentzaco, bai bide ori artuten dabenentzaco. Nic bada bere berbaac artuta esango deutsuet: Vaemundo a scandalis, ay munduagaz pecatu-bideac gaiti! Eta (,cegaiti?Bide char orreec ascoren ta ascoren arimeetan eguiten dituezan calteac gaiti: aushe izango da lenengo zatia. Vae homini illi per quemscandalum venit, ay deungueraco bidea emoten dabenagaz! Eta (,cegaiti? Bere buruen ganera dacazan calteac gaiti: ara emen bigarrenzatia. Berba baten pecaturaco bidea emoten dabenac bere buruari,ta besteai eguiten deutsezan calteac izango da ne. sermoi-guei guztia.Zorionecoa ni, pecatu itzal onen bildurra ta gorrotoa zuen biotzetansartuta bera eguiteric alderatuten bazaituedaz.

Modu bitara emon yoake gueyen besteai deungueraco bidea.Bata da inori pecatu dan gaucea eguiteco aguinduten yacanean, edoorretaraco burutasuna, aurrera-bidea edo gantza emoten yacaneanedo bestea celan-alan orretan iminten danean. Alan eguiten dabegurasoac, umeai ecer ostuteco aguinduten deutsenean: alan inori guzurraren ganean bere aIde yuramentu eguiteco esaten deutsanac:alan besteren bateri esaten deutsanac eztaguiola lagunari parcatuesan deutsan berba charra; bera leguez balitz kerella bat esarricoleuskiola: baita bere alan emon daroe ascoc munduan seigarreneraco bidea. Bigarren bide deunguea emoteco modua da oker dana edooker dirudiana besteren aurreti eguiten danean, besteac orretatiguero orrenbeste eguiteco burua artuco badau, edo artu albaleike.

157


(203) Eta au yazoco da beti ifioren aurrean gauza (203) charra eguitendanean ain onac ezpadira ori dacusenac ece icusia gaiti eztaben okerrerako bideric artuco, edo ain deungaac ceinda ori bagaric bardinbardin eguingo leuken. Pecaturaco bidea emotea da berba loiac (barre-eraguingarriac izanagaiti) besteen aurreti, guztiz bere gazteenetati, esatea; canta ipuin edo destafia cikinac esatea: baatzaco dantzaac eguitea; mosua, laztana besartean artzea, ukiera okerramutilac neskeari edo bestera neskeac mutilari eguitea; emacumegauceac sofia bear eztan leguez erabiltea.... eta arabere gueyago gazte gaishoai seigarreneraco zantarkerietarako beguiac idiguitea. Pecaturaco bidea emoten dabe gurasoac umeen aurreti biraoac, afienae, berba zantarrac, gazte-zaroco zorakeriac esaten dituezanean,edo andichu eguin ezkero euracaz naste eratzoten badituez, edo euren gelaan, orregaiti gueldi egoten eztakiela, eta ondo eztan besterenbat seme-alaba orren beguietan eguiten badabe. Beste onetarico asco sermoian bertan aitatuco deutsuedaz. Au aurretic dozuela, icusidaigun ce1ango calteac eguiten deutseezan besteai alango bide-charemollaac.

jAy bada gogotan artuco balebe besteai pecaturaco bidea emoten dabiltzazanac, celango calte eskergaac eguiten deutseezan! ezterichat izango leukeela orretaraco biotzic. Oneec dira araco Ygcoacdifiozan guizon gaishoz galduac, erri guztia atsitu bear daveenac;oneec, Ygcoaren icena araco anehinaco Profeta guzurti okerrac leguez erriric garbitu gura daveenac, eta oneec San Pauloc cifioan guizon gaisto errebesa leguez, diabruaren lanae eta cer-eguinae eguinbear dituezanae. Bai beintzat onelango cristifiau charrac galdutendituez arimaac, kenduten deutse Ygcoaren gracia ta adiskidetasuna,galarazoten deutse ceru ederra, ta ondatuten dituez infernu gogorrean. i,Baakizue guero au cer dan? i,Egon izan tzare ifios zuen arteanceinbat balio bear daben arima batec? Baya i,eta noc au aditu? i,Nocberbacaz ulertu eraguin?

jJesus laztana! zuc erosi eenduzan arima orreec nekeacaz zeureodolagaz, eta zeure Eriotzeagaz, eta zuc dakizu ondo ondo ceinbatbalio daben arima batec. Esaiezu bada, arren, arimaac bildur bagaricgalduten dabiltzazanai arima orren balioaren anditasuna. Erdu onagacheraco bide okerra emoten dozuna, edo emon izan dozuna, etaemen entzungo dozu Yaun onen aoti arimearen balioaren barria.i,Baakizu Yaun au dala Ygco eguiazcoa, Trinidadeco bigarren personea? i,Baakizu berau guizonen arimaac pecaturic aterata ceruracoirabaztearren guizon eguin tzala, bicitza gogorra, pasifio garratza taeriotza itzala igaro ebala? Bai, baakizu: baya orreec gogoari obetoemoteco, yarri zaitez belaunico santocristo baten aurrean, eta beguira ondo ondo ce errucarri gaisho eguinic dagoan.

158


Beguira bada celan daucan burua arantzaz galduric, arpeguiamatrallacoacaz baltzituric, andituric ta ezainduric, gorputza azotezebaguiric, eta dana bururic eta beatzetara birrinduric eta zati osobagaric. Eta alan icusten dozunean alen alez il aguinean itandueguiozu: Yauna, lcec edo noc ecarri zaituz onetara? lee escu gogorrec, ce borreru itzal biotz-baacoc eguin izan dau zugan onelangodesgarrioa? Zu ceru-Iurren eguillea, zu Aingueruen erregue, zuYg-co eguiazcoaren seme bacarra, zu guizonen aguintaria, zu pecatubaacoa, ta zu Ygco berbera, eta lonetara? Gaisto okerren eriotzagogorra icusi bearrera? Guizonic satzena leguez guztien ostico-peera, guztien barregarri izatera? Eta entzungo dozu erantzuten deutsula: Ay guizona, zu ta besteac pecaturic aterata cerura eroatearrendaroadaz nic oneec guztioc: eta arima bacar bat irabaztearren bearbalitz beste onenbeste, beste onenbeste, ta milla bider beste onenbeste eroango neunkez, eta ondo pocic. Ainbeste eguiten dot nic. .gUIzonaren anmea.

Baita zuc pecaturaco bidea emoten dozunac, lcer eguiten dozu?Ygcoac ainbeste nekegaz irabaci izan daben arimea zuc galarazotendeutsazu: Ygcoaren semeac bere eriotza gogorragaz biztu izan daben arimea, zuc ilten deutsazu; eta Ygcoaren Semeac ainbeste eguiten daben arimea zuc betico infernuan ondatuten dozu. jO nabarbenkeri acia! jO lotsa bagakeri eskerguea! jO calte ecin gueyagocoa!iAy! ondo esan eban San Bernardo-c, gueyago eracusten eutsalaYC.°ri bide deunguea (204) emoten dabenac, eriotza gogorra emon (204)eutsen Yudegu okerrac banD: bada aec, okerrez bazan bere, emoneutsen berac ain biotzeti ge. oneraco gura eban eriotzea; ez yakineanbazan bere, ge. oneraco bota-arazo eutsen bere odol ederra: bayagacheraco bidea emoten dabenac bere aldeti daneti barrien barriemoten deutso lengo eriotza, inorentzat gauza eztana, eta bai il tagaldu eguiten deutsazala lengo eriotzeagaz erosi ta biztu zan arimea,edo arimaac.

Baita baakizu onetan zabiltzan lotsa-galduco pecataria, baakizuce calte gogorrac yatorcazan zuc pecatu eraguiten deutsezun arimai?jAy bada! nic orain eguin albanengui anchina andra andi Agripinacbere Semeari eguin eutsana! Onen Seme zan escu-urratu galdu bat,diruac ta diruac gatz bagaric emona gaiti ecer ez eutsana! Bein batenbada Seme orrec berreun ta berrogueta amar millaren bat errealemoteco aguindu ebanean, seme ori alango bide macurretati aterateco, ecarri eraguin cituzan direanac, eta bere beguien aurrean maibaten zabaldu ta esan eutsan: ene seme ara, ara, cer emoten doan.Onenbeste eguin al banengui nic, orainche zure beguien aurreaniminico neuskezuz emeti ceru ederra bere betico atseguintasun ta

159


pozeari gozoaeaz, andi infernu itzala bere seeulaeo neke aserre guztiaeaz. Erdu, esango neuskezu. Lenengo eerua aurreti eenduala, erduona, ara aushe da Cristo-e bera biotzetie maite dabenentzat eta bereesana eguiten dabeenentzat prestauta dauean leeu ederra: aushe eeru-Iurretaeo erregueae bere ondasun ta aberastasun andien alardoaeguiteeo edertu izan daben toki zabala: ara an non dagozan izer politeguinie ainbeste milla santu-santa: ainbeste milla millinoe Aingueru:ara an Maria Santisimea irargui bete ederra: ara an Yesueristo beraeguzki argui eguinie: ara Ygeoa bera milla eguzki banD ederrago.Emen guztiae bici dira alcarren bake onean, eta eder-ereehi gozoan:inoe eztaki emen eer dan gaeha, gaishoa, nekea, mina ta naibaguea:guzti guztiae bici dira zoriontasun, atseguin ta pozezeo ibaian uriolaturie. Eta oneee guztioe eztira urte bateraeo, ez berroguei edo lauroguei urteraeo, ez eun bir-milla, edo berreun milla urteraeo, ezpadabetieo ta betieo, ta milla bider betieo.

Onelango gauzaeaz gogorturie eta zoraturie leguez ieusten eindudazanean, eraeutsieo neuskezu beste aIde baten infernu bildurgarria. An ieusi beareo eendukez argui motel baten bidez demoninoiearagarriae, su-gogorra, eta bertan dagozan osterantzeeo gauza arrigarriae: zure belarriae entzun beareo leukeez ango neke bildurgarriartean dagozan zorigaistoeoen ayariae, ehilioae, uluae, eta garrashiae: eta suurrae emongo leuskezuez bertaeo kirats ta atsitasun naseagarri guztiae. Eta ieareae eta bildurrae eonorte pusearen iehi, etaarnasea betetan asi cintekezanean esango neuskezu: ara, oneee nekeoe eztira urte bateraeo, ez milla urteraeoae; dira seeula ta betieoae.Baya i,eer eraeutsi? Bildur nas eein orretan guengozala batae basterbateti besteae besteti, ee. umeae, oguitueoae, lagunae, urten leikezuen sua ta garra dariela, zu bertan apurtu gurarie, eta dirautsuela:eue, eue, galdu gozae, eue ona betieo ondatu gozae: bada emen euebere erre bear doe, emen betieo galduta egon bear doe.

Baya nie oneee zure beguien aurrean imini ezinagaiti, fedeaedaraeutsu, eta zue dakizun eguia arguia da, onae eeruraeo direala,non izango dituezan araeo ez beguie ieusi, ez belarrie entzun, ez guizoneri biotzee eguno emon izan ezteutsazan pozeariae: deungaae barriz betieo suetaraeo direala, non seeulaeo neke, ala, zorigaisto taamurru eein esan al-artean erretan ta erneguetan egon beareo dabeen. Bada zue peeaturaeo bide eharra emoten dozunae, zue YgeoarenSemeae ainbeste nekegaz, eta eriotza ain garratzagaz erosi ta biztueituzan arimai betieo eerueo atseguintasun orreee galerazoten deutsezuz: eta betieo infernueo neke eein gueyagoeo orreee eearten deutsezuz betieo zoriontasun ederra, kendu, betieo zorigaeh itzalaemon.

160


jAy noc leukean orain San Paulo Apostolu andiaren biotz guztia,eta bere berotasun ederra orain zuei, berac beste aldi baten Corintocoai leguez, zoli zoli esateco: i.,Peribit infirmus in tua scientia fraterpropter quem Christus mortuus est? i.,Cer? Zuec sinistu batec pecatuagaiti ceru ederra (205) galdu, ta infemu gogorra irabaci eguiten da- (205)bela: alangoric yazon eztakion J.Co.c curutze baten lotsarizco eriotzaitzala igaro ebala: eta orregaitic pen~ i.,galdu guraco dozue gaisho ori,zuec gacheraco bidea emonda? Gurasoa zeure umearen aurreti ber-ba loiac, biraoac, arrenac, eta afienac esaten dozuzana, edo zugazbatera eratzota, beguiac bear eztaneraco idiguiten deutsazuna, Peri-bit, baucazu biotzic betico galduteco ceure ume gaisho ori, ceinegaitiil tzan Co.? Ugazaba gaistoa loikeriaco suan erretan zagozana, Peri-bit, izango dozu biotza betico galduteco COren odolagaz erosia izantzan ceure otsein gaishoa; ceinec bear bada, ceure etsera bagaric ezeban alangoen barriric yakingo?

Lotsa galduco mutilla, seigarrengoa besteric ceure berbeetan, escuetan ta eguicunetan eztakizuna, Peribit, galdu guraco dozu beticoinfemuetara araco nescatilla garbia, edo nescatillaac, alango burutasunic bere ez eukeenac, edo araco mutil inocente, zantarkerien barriric bapere ez ekiana? Nesca urten, zorapillo, zarabancadea, Peribit, emon bear deutsazu bide deunguea ceure irri-barreacaz, edobarre zantzoacaz, ceure berba arin emariacaz, edo nasaiacaz alangoamesic ez eban mutilari; edo ceure ukiera (ucutza)caz, eta zantarkeriacaz eracutsi biar deutsazu lagunari ez ekiana, eta beinbere yakinbear ez ebana? Nonbait zuec etzare zuen artean egon cer galarazoten deutsazuen, eta ce calte eskergaac eguiten deutsazuezan, osterantzean eztot uste ecelanbere alango gauzaric eguingo cendukeenic.

Esan eguidazue ezpabere, entzungo bacendue or dabilela guizonen bat bideetara urteten, diru moltso andiac kenduten, eta eriotzaac eguiten: edo lagunac artu, etseetan sartu, etse bere galantacecer bagaric ichi, eta etsecoac bere ilten, i.,cer esango cendukee alango guizona gaiti? i.,Ce castigu usteco cendukee asco dala arentzaco?i.,Cer erechico ceunskioe aren calteai?117

Bada i.,cer dauco cer icusi guizon oker, errebes, galdu orrec eguiten dituzan calte guztiac zuec eguiten dozuezanacaz? Guizon orreckenduten dituz mundu onetaco ondasunac eta gorputzeco bicitzea,zuec galarazoten deutsazuez arimaco gracia ta ondasunac; ilten dozuez Jesucristo gueure Yaunac bere eriotzeagaz biztu, garbitu ta

117 S. Gregor. lib. 26 in Job c.9.

161


edertu eituzan arimaae. Lapur orree garbituten deutsez denpora guichi barru iehi beareo dituezan gauzaae; zuee eragozten deutsazuezbetico eerueo atseguintasunie ederrae, eta eguiten dozuez betieo infernueo neke gogorren yaube. Eta leer dauke eer icusi ealte batzuebesteaeaz? mundu onetaeo ealteae andieo aldeeo ealteaeaz: egun bireco ondasunae galtzeiae betieo zorionae galdu bearragaz: beguiichi-idigui bateco alae betico min, ala ta zorigaistoaeaz?

Ez beintzat. Aushe da munduan eguin leitekezan okerreria ealtegarrien artean ealtegarriena: aushe da diabruen eguieune okerra. Bada leer gueyago eguiten dau diabruae? lSareae zabaldu, lakioae etatranpaae imini arimai yausi eraguiteeo? lDeungueraeo bideae etagantza emon? Okerreraeo palagau, lorenyau, ta kili eguin? gueroinfernuan galduteeo? lGuerrea eguin Ygeoaren legue gordetan dabeenai, eta Yesueristo-ren sillua daukenari? Eta ori guzti ori eztozuezuee eguiten deungueroraeo bideae emonda? Bai, bai, zuee gaiti ondo ta ondo esan lei San Yoan-ee pistiaren ieenagaz Antieristoagaitiesan ebana: zuei laketu (emon) izan yatzuela onai guerra eguiteeo taazpiratuteeo eseurantzea (eseua). Bai, zuei ondo ta ondo emon lekikezue San Paulo-e onelangoetan ebilen bateri emon eutsan diabruaren semearen ieena; edo Satanas-ena, J.Ca.e san Pedro-ri bein batenemon eutsan leguez ondo etzan gauzaraeo biruae emoten ondo-ustean bazan bere abiau yaealaeo). Lotsatu zaiteee bada, lotsatu: etaarpeguia yausi bekizue alango eskerguetasuna eguin izan dozuelaeo:baya yausi bekizue zuen oneraeo, eta alangoen damutasun benetaeoaz Ygeoagana biurtuteeo. Ganeeoan galduae zare eta zuen ganeanieusieo dozue Yaun onen eseu gogorra. Onen ganean orain eguinbear deutsuet ea besteen ealteen anditasunae erasonen bat eguindeutsuenae, eearri al baciiiadez guztiz ondutera, peeaturaeo bideaeemoteae zuen ganera eearrico deutsuezan ealte iearagarriae eraeutsita.

Bigarren zatia

(206) (206) Ceuei adietan emoteco bide deunguea emoten dabiltzaza-nae eastigu iearagarriae izango dituezala aseo liteke esatea leen entzun deustazuena, eelan YCa.e. esan eban: jay peeaturaeo bideaemoten dabenaz! bada santuae eta yakitunae ao batez dirauseue eee,eseritura santuan ay ay iiiorgaiti esaten danean, esan gura dala eeearentzat izango direala eastigu eskergaae. Baya nie zuei eguia auargui obean imini gura deutsuet. Ara bada berba baten eer eraeutsiteeo gogoan nagoan. I. Peeatu onee emoten dau osterantzeeo peea-

162


tuac banD infernuraco bide gueyago, eta 11. bera izango da infernuanbesteac banD gogorrago castigadua. Entzun bada.

I. Esan deutsuet leen ce1an deungueroraco bidea emoten dabenac galduten dituzan, y.co. ge. Yaunac ainbeste nekegaz, ta eriotzaain gogorraz irabaci ta biztu cituzan arimaac. Emeti yatorco 1° izateabere pecatua osterantzecoac bashen okerragoa: yatorco 2n. izatea,noc bere contra Ygcoaren aurrean escatu: eta yatorco 3n. bere contra aserre (ta errime) izatea sentencia emon bear deutsan yueza. Etaoneec alan izanda , l,ceen beguira dagoala uste dozue bide oker oriemoten dabena?

1° Eta zuec entzuten deustazuenean pecaturaco bidea emoteadala bestelaco pecatuac bashen okerragoa, uste izango dozue ece,nic berba eguiten dodala eguiten dituzan calteac gaiti, eta ezteutsuetnic ezezcoric esango. Eguia da ori bere, baya eztozue ori okerragoaizateco bide bacarra. Beste aIde bateti bere bauco pecatu onec osterantzecoac banD oben charragoa, eta da bide emoten dabenaren lepora datozalaco bide atati guero eguingo direan pecatu guztiac. Ezteutsat nic au neure araguiari kenduten. San Basilio andiac esana daalango bide charrac emoten dituzanen erru Ygcoac iminico dituzala,besteac guero atati eguin daikezan pecatuac, baita eurac il da, eguingo dituezanac bere.

Baita ez beronec ez bestec esango ezpaleu bere, berez datorrengaucea da. Izan bere pecatu bidea da ereiten dan acia, ceinetaricguero ernetan direan ainbeste becatu-buru, barriro ereingo direanac.Eta l,eztira orreec izango ereintzallearentzat? Da larrari, edo sasiariemon yacan su apurra, ceinec guerora guerora indarrac artu, zabaldu, eta basoac, eta baso ederrac erre bear dituzan. Eta l,echacolaguztien errua emongo lenengo sua emon ebanari? Bai beiIitzat, YgcoacJeroboan-en lepora eguin cituzan, berac bidea emonda bere, aldicoIsrael-darrac, eta guiza-aldi ascotacoac eguin cituezan pekatuac, etaescritura santuac bera ilda bere bere (ondorengo) onordeco Erregueen pecatuac aitutean. Jeroboan gora, Jeroboan bera, beti gogoandituz Jeroboan-en pecatuac, euretan guztien sustraia billatu bear baleuen leguez. Peccata Jeroboam qui peccaverat et peccare feceratIsrael. Zuc bide-deunga emollea, uste izango dozu bear bada ece,bide char ori emoten daben gaucea eguit-orduan, pecatu bacar bateguin cenduala. Izan bedi, ondo, zuc gura badozu, yakitunac bestericesango badeuscue bere, baya pecatu ori izango dozu pecatu ernaria,beste ascoren yaube eguingo zaituzana. Ceuc emon dozun on orretati erne ta sortuco direan pecatu guztiac ceure bizcarrera datoz, etaYgcoac sartuco deutsuz zuc eguinen artean. jAy, ce contu icaragarriabeintzat, baya guichic gogotan artu gura dabena! Bera gaiti eztoguau ain arin igaro bear.

163


Guraso eharra, umeae Yaunaren bildurpean aeiten eztozuzana,erdu ona ieusten eelanbait eeure peeatuen erreseada lueea. Guztiencontu arteza guztiae dakizan Ygeoae atera leikezu, eta nosbait ateraco deutsu: baya ni ez nas gura orain artean leguez itsu mustuan bicizaitezan. Ceue, berbaraeo, daueazu arturie birao edo yuramentu urtiea egoteeo (inarduteeo) izeune eharra, edo lagunari iraunae, errieltaae, aserrre-aldiae emoteeoa, edo ardaoan yausteeoa (igaroteeoa),edo seigarrengo berbetan, edo ganeeoetan etzara garbia. Ara bada,zeure umeae ieusi edo entzun eguingo dabe, zeure eten eta obendonguea, eta, yakina da, ieasieo dabe beste ainbeste eguiten, eta zulangoshe eguin-eguinae urtengo dabe, eta besteric sinistutea zorake-

(207) ria da. Ezeondueo dira biar edo (207) etsi ume orreee, iraeatsieodeutse euren umeai, oneee eurenai, oneee eurenai, eta alanehe Ygeo-aedakian belauneraguino yalguico yake gurasoetarie umeai, mayorazguialeguez eeandu okerra: eta ori da, ta ez besteric zuee esan daroazuena, etseren baten abe eharra izatea, edo angoae zan gaistoa izanbearra. Ezta ori guztia: zuri eta aei icasieo deutsue lagunae, auzoae,errieoae eta erbesteeoae: iraeatsi beareo deutse Ygeoae dakizan lagunai, oneee besteai, aee besteai, eta alan. i,Ceinbat peeatu deriehazu oneee guztioe eguingo dituezala? i,Ceinbat? Bada orreee guztioedatoz zeure lepo-ganera eta Ygeoae artueo deutsuz zue eguinae legueehe. Qui peccaverat, et peccare fecerat.

Ceue mutil gazte, edo zue neseatilla iraeasten deutsazu lagun bateri seigarreneeo bear eztan zantarkeria, edo zure esanagaz, zureeguinagaz beguiae idiguiten deutsazuz alango gaueeetaraeo. Beinonetara ezkero nekez egongo da gueldi, eta berae eguin eeeee, baitabesteren batzuei iraeatsi beareo deutse. Oneee beste ainbeste, besteae beste ainbeste, eta alan yoango da Ygeoae dakian artean. i,Ceinbat peeatu eguingo dituez guztien artean: eeinbat? Bada guztiae datoz eeure bizearrera, eta direanae ezarrieo deutsuz Ygeoae zueeguinae legueehe. Qui peccaverat et peccare fecerat. Alanehe da guichi goiti beeti beste muetetaeo peeatuaeaz bere, eta ezta izango euren artean bat, bein deungueroraeo bidea emon ezkero, bere ereduan bat peeatu andi tzar aseoren yaube eguingo eztabenie. jOeelango peeatu erreseada lueea ganean dabeela aguertu beareo dabeen Ygeoaren aurrean onelango bide gaistoae emoten dituezanae!Eta ainbeste calte eguiten dituzan pecatu batec, ainbeste pecatu ainandi tzarren yabe eguiten daben peeatu batec i,eztau infernuraeobide andia emongo? i,Ceinee guero gueiago?

Eztakit nic emeti bayatorke peeatu-bide emolleai, izan oi dabeenbiotzeeo itsutasuna ta gogortasuna. Eztituez gueyenean ezagututenonelango peeatuae, eztituez confesetan, eztaroe euren ganean damu-

164


tasunic artuten: eta ansia bagaric eta ardura bagaric bici oi dira bapere okerric eguin izan ezpaleben leguez. Yazoten yake onelangoaiDavid erregueri leguez. David erregue artean ain santua izan tzana,argala leguez yausi zan Bersabe andra ezconduagaz. Eta cateac cateadaroian leguez, bere pecatua estalduteco, Urias, aren senarra il, etaandra orregaz ezcondu eguin zan. Bere erreinu guztian berba lecuandia imini eban, eta ez ebilen beste cer-esanic: orregaiti ben~ Davidsor ta gor, eta Ygcoagana biurtuteco burutasunic ez. Alanche egontzan urte oso baten, eta bear bada egongo zan secula ta betico Ygcoac berac Natan Profeta santua biraldu (aguindu, bota) ezpaleutso.Alanche bada yazoten yake pecaturaco bide charra emoten dabeenascori, eta egunean bein icusten dogun gaucea da ori.

Nescaren bat basterretaco bear ez litekezan ibilcune ta erabilcuneac gaiti seindun sortu izango da: eztau orregaitic pen~ bere buruaostu naico, eta guztien beguietara zabaldu guraco dau bere pecatua.Erri guztian dabil cer-esana, eta guztiac, zantar eguiten dabe, etaeztau pecatutzat bere artuco besteac esaten imintea, eta amenecoeztau confesifioan autortuco ezta bere burua alan icusteco eguin bear izan daben pecatua. Bicico da deungaro urlia mesedea berac dakianagaz, edo bein bategaz, bein bestegaz, aldaben guztiacaz ibilibearco dau. Eztago errian ori ez dakianik guztiac orpoac yaten deutsez; eta bera epetasun zabalean eta bake andian bici da, alangobideac ichiteco asmu bagaric, eta eztau aintzat bere artuten alangopecatu aguiriacaz besteai deungueraco bidea emotea. Ordiac, yuramentu edo birao pitean bein eguiten dabeenac, berba loiac non guraesaten dakiezanac... eztituez ezagututen euren pecatuac, eta confesau bere eguin ez oi dituez. jO Ygco andia! atzera biralduco (aguinduco) baceunscu Natan Profetea, eta ceinbateri esan bearco leuskion befiolan David erregueri leguez: tu es ille vir.. blasfemarefecisti. .. Zu, zu zara ceu ascori Ygcoaren contraco gauzaac eraguindeutsezuna.

2. Baya euren pecatuac ezagutu eza gaiti bere batuten dituezoneec lagunac euren contra Ygcoaren aurrean errime eguin bearcodabeenac. Ceinbat arima eder pecatuan galdu izan dituezan, ainbatarerio oker izango dituez, euren castigua Yaunari escatuteco. Ume-ac, neba-arrebaac, lagunac (208), aideac, adiskideac ta ainbaacoac, (208)berba baten zuc galdu dozuzan guztiac, zuc galduac galdu ditueza-nac, eta oneec eta oneec galduac, guztiac bat eguingo dira zeurecontra, zeure castigua eske, edo obato esateco ya orain-ganic dagozceure contra yaguita, bada celan Ygcoarentzat eztagoan leengoric ezguerocoric, orain-ganic dantzuz guero eguingo deutsezan deadarrac.Eta "ce castigu? Infernu gogorra ez besteric: betico su gogorra, infer-

165


nuco su icaragarri aec: zuc eurai eguin· deutsezun calte berbera.lCer, pecaturaco bide-emollea, uste cenduan ezetz? Ez eutsun gogoac alangorie emon? Baya lcer? Ygcoae berae difioanez, eristifiauen arerioac il tzituezanen arimaae deadarrez dagocaz, euren odolaren bengaia eske: Ygeo berac esan eutsan Cain-eri, berac il ebananaie Abel-en odola bere contra deadarca egoeala: eta oraindo gueyago dana aloguerecoai galarazo yaken euren aloguer irabaeiae deadarrez egon doaz yusticia eske Yaunaren aurrean; eta zuc il dozuzanarimaac, zuc infernura bota dozuzan arimaae, zuc ceru ederra eragotzi deutsazun arimaac? eztabela zeure contra castigua escatuco?Escatueo dabe, bai: eta errime, eta aserre escatueo dabeela: gau taegun ichi-aldiric eguin bere bagaric, egongo yaeaz eske ta eske.

Yauna, esango deutse, zugaiti ondatuta datzazan infernueo ondarretati, Yauna eeuc dakizu ondo noc daucan gu emen egoteco errua.Urliac bai, urliae bota gaituz infernu onetara: beragaitic ece ez kinean gu oneraeo: eeruraco guinean, baya berae peeatu bide deungueaemonda, galarazo deuscu ceru eder ori, eta ondatu gaituz infernuicara-garrizeo onetan. Eta bada eeue esanic daucazu baeoehari bereaemongo deutsazula, betor bere ganera ceure aserrea, emoiozu eguindeuscun ealtearen modu-moducoshe eastigua, izan bedi bera berebetieo galdua. lCer Yauna? gugaz bafio etzara gogorra (arteza) izango? Eztabe gueure lagun izan bear geure peeatuen erru guztia daukeenae? Gu emen betico galduric su itzal onen erdian erretan, eta guonetara eearri gaituezanae betieo eeruan? jAy! ez Yauna; ezta orilegue.

Eta lcer deriehazue, entzungo eztituzala, zuee galdu dozuezanarimeen eseariae? lSor ta gor eguingo yakeela, zuei infernuraeo bidea ez emoteco? Baliteke: baya nie zuen eseuetan iehi gur-a dot, zueeerabaguiteeo. Ceuec dakizue, eta niri entzun deustazue ceinbateguin eban l.Co. Ygeo ta guizon eguiazcoac guizonae irabazteeo etaeerura eroateeo; celan mundu onetara orretaraeo etorri zan; celanieusi bear izan eban bicitza gogorra, pasifio garratza, eta eriotza bildur-garria. Berberae esan eban gaeh-bidea emonda arimaae galtzendabiltzazanac-gaiti ece, oba leukeela onelangoac errota-arri bat iduneti (samati) estuta ichasoan ondatu balituez: eta au esan eban difiosan Bernardo-e ulertuten (adietan) emoteco, guero ain alaguifiaconekeae eta alaae izan bearco dituezala infernuan eee, aen pareaneriotzea pocic artu leien. Zuee galerazo deutsazuez berac ainbestenekegaz, eta ardura ain andiagaz irabaei cituzan arima orreec: galdudeutsazuez betieo, berae ain laztan eituzan arimaae. Zuee galduricoarima orreee ezteutse besteric eseatuten ezpada bere berbea yagoteeo, eta berae alango peeatarientzat eguinda daueazan eemaeuntzaae

166


zuen buruen ganera ecarteco. (,Cer diiiozue bada, entzungo deutse?Eracutsico deutsue, eurac zuentzaco escatuten deutsen infernu gogorra?

3. Niri derichat ece zuen contra aserre, ta aserre baiio bere aserreago egongo dala, eta iiioren escatu bearric bere izango eztabelazuei alango castigua emoteco. i,Baakizue celan egon doian aztenegoan artza, umeak kendu deutsezanean: celan orroeca mendi guztiabeera ecarri bear daben: celan ori eguin deutsana erpa artean baleuco, bertanche apurtuco leukean? Bada alanche diiio Ygcoac urtengodeutsela pecatariai: eta au guztientzat bada bere, ascoz bere obetoesan bear da pecaturaco bidea emon daveenac gaiti, bada oneec dirabenetan umeac kendu deutseezanac, curutzean ainbeste minegazeguin cituzan seme-alabaac: oneec dira il izan deutseezanac aracobere maiteac, ceinei ucututea bera dan Yaunari beseiiiean ucututealegueche.

Yesucristo-c bada, ceineri Aita-eternoac emonic deutsan guztiaicontu artu, ta betico sentencia (209) emoteco escu bete betea esan (209)bearco deutse onelango bide deungacoai beste aldi baten Saulo-ricristiiiauac carceletan sartuten yoianean esan eutsana: Ego sum Ie-sus, quem tu persequeris: ni nas Yesus zuec galdu guraric ibili zaree-na. Eta oneec berbooc Saulo-ri, bere oneraco esanda bere onenbestebildur, icara ta itzal emon beutsen ece, bertanche yausi zan zaldiganeti beera, icararen andiz dardar orria leguez ebilela, eta nonegoan, edo cer tzan bere ozta ekiala, (,cer eguingo ez deutse pecatu-bide emolleai? Aurrera daroazala bere carguac, ezteutse onei esanbearco, ni gose ta egarri nintzan, eta zuec ez ceusten yaten ez edatenemon; gaishoric edo preso nengoan, eta zuec ez cinchatacen etorri niicusten. Ez. Esan bearco deutse: zuec niri betico cerua galarazodeustazue, betico infemua emon deustazue. -i,Celan, Yauna, guczuri cerua galarazo? (,Celan infernua emon?- Bai, ce nireetacoricchikienari eguin ceuntsena niri neuri eguin ceunsten. Zoace bada,zoace madaricatuoc, diabruarentzat prestauta dagozan betico sueta-ra, zuec galdu dozuezanacaz naste zuen pecatuac, eta besteai eragui-nac paguetara.

11. Bai, aushe da pecaturaco bide okerra emoteac daucan azkenengo zori-gacha besteai eraguinico pecatuen castiguan bere eroanbearra. Alanche dirautsu San Agustin-ec: «ceinbateri okerreracogantza emon izan deutsazun, ainbategaz, eta ainbategaiti betico castiguac icusi bearco dozuz». Beste onenbeste esaten dabe san Basilioc ta san Eusebio Emiseno-c. Baita i,ce besteric izan leiteke?, noberaren ganera badatoz, batec besteai eraguin deutsazan pecatu guztiac, baita aetati guero aec eta besteac eguin izan dituezanac? jAy ce

167


icaragarrizco lana au! Aushe, neure entzula onac, gura neuskezuezuen biotzetan errime yosi: bada ain gogorrac, eta bildurgarriac badira bacochari bere pecatuac gaiti infernuan emongo yacazan castiguac, (,cer izango da aen ganeti emoten bayacaz besteac eguin izandituezan ainbesteenac?

Emenche, cristinauac, gura neunke al dozuen gogoric andienagazentzungo bacendue orain nic esango deutsuedana: bada berariz (beren-beregui) ichi dot lecu onetaraco, ea puscachu bat bigunduta zagocela, sinistu nai badozue, osterantzean zuen oneraco esanda beresinistu gura izaten eztozuena. Gueure misinoetan ekin daroakegu,eta ez bein, ta bai sarri ta sarri fiesteen, dantza nastuen, ta gaubeguireen ta onelacoen contraco berbeteari, dakigulaco ece orreecgueyenean eta gueyenentzaco pecaturaco eta pecatu andietaraco bide andia izaten direala. Orregaitic pen~ alperrac izaten dira ascorentzat geure aleguinac, eta eztago noc orrei burutan sartu. Ara badaceen beguira dagozan, alangoac eguiteco bidea emon edo galerazo alleikeela ez galerazo, edo euretara dabiltzanac.

Eguiten da erriren baten fiestea, baatoz errico gazteac, eta alboerrietacoac bere: izaten dira dantzaac; gazte orreec eguiten dituezmilla zantarkeria dantzaan bertan, etseraco bidean eta etsean: esatendituez berba loiac; artuten dituez aurrera bere orreec eta gueyagoeguiteco bideac: ascori idiguiten yakez beguiac deungueraco: izatendira ordikeriac, errieltaac, eta errieltetati gorrotoac, kerellaac, auziac. Aurten alan eguin dalaco, eguiten da beste ainbeste datorrenurtean: yarraituten yaco bestean, eta aric urte eta urteetan. jO Ygcomaitea! jeta celango pecatu errescadea! Zuc Yauna, eta ez bestecyakin lei ceinbat eta ce icaragarriac direan orreec guztioc. Bada ceucfiestaraco bidea emon dozuna, ceuc daucazuz ceure lepo-ganeanorreec guztioc; guztioen contu Ygcoac artuco deutsu, eta guztioencastigua infernuan emongo deutsu. Zuc gurasoa ceure umea alangolecura aguindu dozulaco, daucazuz ceure bizcarrean ceure ume orreceguin, eguingo ta eraguingo dituzan pecatuac: guztioen contu Yangoicoak escatuko deutsu, eta guztioen castigua infernuan emongodeutsu. Ceuc gaztea daucazuz ceure lepoan zuc bidea emonda besteac eguin, eguingo, ta eraguingo dituezan pecatuac. Beste ainbesteesan bear da bere moduan yolas, gau-biguira, baatzar nastu, ta onelangoen ganean.

Eztira oneec ipuinac, ez neure asmuac, eta arren alan balira, eceburuco ala asco geure buruari kenduco gueunskio. Baya Ygcoac daki nik sermoi guztian eztan gauzaric esan ezteutsuedala, yakinen ganean beinic bein, eta ez nas bere ni zalea, ifior bildurtutearren eztan

(210) gaucea, edo (210) dan banG gueyago esaten. Zabiltze, zabiltze orree-

168


tan eta Ygcoac ateraric izango dituz orreec contuoc, eta berac eracutsico deutsa infernuco suari celango indarrac bearco dituzan zueiguztien castigua emoteco. Baya l,cer dinot nic suari? Ceuec pecaturaco bidea emonda galdu dozuezan arimaac eurac ceuen seme-alabaac, lagunac, adiskideac eta orreec izango dira ceuen borreru gogorrac, euren biraoacaz ta araoacaz apurtu ta ondatu bearcozaituezanac.

jO ce pecatu bildur-garria dan gacheraco bidea emotea! Baibeintzat, bada berac emoten dau beste osterantzeco pecatuac banoinfernuraco bide gueyago, eguiten dabela bestec ez leguez besteenpecatuen yaube ta errudun: batuten dituzala bestec ez leguez Ygcoaren alderaco ainbeste arerio ta salatzalle aserre, eta eguiten dabelabesteac bano aserreago yuez izan bearco daben Yesucristo: berauazkenez izango da infernuco suacaz besteac bafio gogorrago castigadua.

Orreec alan direala, esango deustazue ifiori pecaturaco bideaemon badeutsagu, gureac eguin eban, errazki geure buruari ichicodeutsagu, eta galdutzat emon bearco doguz. Ez alangoric, ne.cc.,oneec alan dira, baya eztozuez zuen buruac galdutzat emon bearorregaiti. Bide deunga ori emon ebeen asco ta asco dagoz ceruan.David-ec, Manases-ec, eta Madaleneac alango bideac emon cituezan, eta gaur dan egunean dagoz Ygcoa icusten. Baya esan bearartez, eta atzera ta aurrera bagaric, ori eguin ezkero gachago dozuelacerua, cegaitic ece zuen ganean dozuez besteen ainbeste ta ainbestepecatu, zuen contra deadarrez daucazuez zuec galdu dozuezanac, etaatati guero galduco direanac, eta y'Co.ri zuecaz aserre izateco bideandia emon izan deutsazue. Orregaiti ceruraco izango bazare osterantzecoac banG gueyago eguin bearco dozue.

Eta, l,baakizue cer? Ara bada san Eusebio Emiseno-c dinoana.Besteen arimeen calteagaz berea galdu izan dabenac, besteai ejenploona eracutsita irabaci bear dau. Eta alan eguin bear dozuena da,confesino on baten bitartez Ygcoa-gana etorteco aleguinac eguin ezkero, zuec-gan dagoana eguin bear dozue Yaunari galerazo deutsazuezanen orde beste arima batzuc irabazteco. Ori eguingo dozuelenengo ceuen bici-modu onagaz: sarrichu orretaraco confesetaraetorri, sarrichu gueure Yauna artutera, eguneango errosario santua,eta ereac aguinduten badeutsue mez-entzutea bere, yaiegunetacocurutzeetacoac eguitea, altaraac icustea, limosnaac eguitea, eta gauza guztietan modu ona (eracustea) aguertutea, eta cristinautasunaceracusten daben bicitzea. Guero onezaz ostean aleguinac eguin beardozuez besteen pecatuac eta pecatu-bideac eragozteco: berba loyac,yolas nastuac, baatzaco dantzaac, gau-beguiraac, erroldaac, fiestaac

169


edo al dozuezanac. Orregaz ceuec irabazten dozuezan arimaac Ygco-aren aurrean zuen aIde eguingo dabe, eta estaldu ta indarra kenduco deutse besteen ceuen contraco deadarrai. Orregaitic pen~ David-ec leguez, ez beguien aurrean beti, kendu bere bagaric, erabilipecatu ori, Yaunari bere parcacinoa escatuteco: bada guztiz da icaragarria, eta bear bada ya zuec gaiti batzuc batzuc infemuan datzaz,edo orretaraco bidean dagoz.

Ara ce bildur-garria erechi yacon Berengario-ri eriotzaco orduanbesteac galduten ibilia. Guizon onec Sacramentu santu altaracoarenganean ereguia eracutsiric, ascori galdu eraguin eutsan orren ganecofede ona. Etorri yacon guero ta guero bere guztioi elduco yacun ilbearra damutu yacon ordu atan alango ereguiac eracutsi izana, etaalango bide deungaac besteai emona, eta, ustez beinic bein, aleguinac eguin cituzan Ygcoagaz ondo paretaco. Baya pecatu guztiac bildurtasuna emoten beutsen bere, besteen arimaac galdu bearrac icaraicara eucan, eta icara onen artean cinoian: jay bada! Cer izango danigaz! Nic uste neukean Ygcoac neure damuari ta eguin dodan penitenciari beguiratuta parcatuco eustazala neure pecatuac: baya etalnic galdu dodazan arimaac? eta lnic ceruraco bideric atera dodazanarimaac? lnoc oneec gaiti erantzungo dau? jAy ene errukiena! Cristinauac beste onenbeste yazo ce dakizuen laster bai laster eta biotzeric Ygcoa-gana bear dozue.

170

7. PECATU-BIDEEN GANECO SERMOEA

[ARRISKU ETA OKASIOAK]

(B, 145-152. or.)

Convertere ad Dominum, et relinque peccata, deprecare ante faciemDomini, et minue offendicula... et gloriaberis in miserationibus illius.

Eccli. cap. 17.v.21,22 et 27.

(145) 1. Mundu onetan gagozan artean, ardura andi bategaz bid (145)bear gara, bada guztiz dira andiac inguraturic gauquezan pellebu-ruac. Orregaitic dirauscu Jaungoicoac berac: Beguira celan zabiltzanbada zure bide guztiac laquioz eta sarez beteric dagoz118

• Berbaoneshec beti beti euqui bear gueunquez gueure beguien aurrean,difio San Juan Crisostomo-c ce aushe asco izango da pecatuan yausiez eiteco. Aushe ondo beguiratuagaz ezagutuco dogu celan igueseguin bear dogun pecatuen pelleburuetatic; bada yaquingo dogu al-perric urtengo dogula pecatutic quenduten ezpadoguz bere ocasifiota bideac, eta ecin esan guifiaiqueala pecatuac ichiteco gogo edo pro-positu sendoric daucagula, pelleburuetan gueratu gura bagara. Ainda gach pecatuaren pelleburuan egonic ez pecatuan yaustea ce, S.Bernardo-c difio, miraari andiagoa dala, ilac biztutea bashen119

• Etaalan, neure enzula maiteac, ez deutsue ecerbere balioco pecaturicurteiteac, pecatuaren pelleburu ta bideac quendu ecic. Orregaitic ba-da arratsalde onetan esango deutsuet lelengo puntuan celan peca-tuaren pelleburuac quentzean ezpadozuez gura ta guraecic yausicozareen pecatuan. Bigarrenean celan guztiz quendu bear dozuezanpecatuaren bide ta ocasifio guztiac bat bere ichi bagaric.

Lenengo zatia

2. Eztau Demonifioac beingoan pecatuetara tentetan. Daqui cebeingo beingoan tentauco baleu benturaz ez guenduquela guraco.

118 Agnosce quod in medio laqueorum transis.119 Majus miraculum est inter vehementes tentationes non cadere quam mortuos suscitare.

Crisost. t.2, fo1.150.

171


Peeatua berez guztiz da ezaina, eta bildur andieguia emoiten daubeingoan gura izaiteeo: orregaitie puseaea puseaea peeaturaeo bildurra galdu-erazoten dau. Lenengo ifinten dau oeasinoa, guero guraariotz bat, guero ieioten dau guraari au, eta glienian yausi erazoten daupeeatuan. Aushe da Jaungoieoae dinoana: peeatuaren pelleburuanegon gura davena peeatuan yausi eguingo dala, eta gauza ehiquienyaramonic eguiten eztavena, andietan gueldiea gueldiea yausi eguingo dala. Modu onetanehe yausi dira peeatu guztietan guizonie gueienae. Lelengo munduan eguin zan peeatuan au guztiz claru ieusieodogu. Gu guztion ama Evae ez evan beingoan yan, Demoninoae yateen esan eutsan, sagarra. Lelengo beguiratu eutsan, eta ieusi evanguztiz ederra zana120

. Guero artu evan eseuetan121, guero azqueneansartu zan yateeo gurarian, eta yan evan122

. Beste aimbeste yazo zanCain madarieatuagaz. Ez evan beingoan Demoninoae tentau bereanaye Abel iltera, eein peeatuaren anditasunae bil.durtu eguian, ezpabere lenengo opetzi eta aguindu erazo eutsan Jaungoieoari gauzarie eharreena, guero bete evan embidiaz ta ieusi-eeinez; azeaneanbarriz tentau evan bere anayea il eguian. i.,Cer eguin evan Esau-gaz,eta eelan galdu evan bere aitaren bendieinoa? Lenengo euqui evanyateeo guraaria, beragaitic saldu eguin evan lelengotasuna, edo mayorazguia, eta glienian eldu zan bere anaye Jaeob il gura izaitera.

3. Nondie asi zan Judas-en galtzaia ta eondenaeinoa? Noe esanleique! Lelengo eein-ieusitie; guero sartu zan diruen zaletasun ta guraaria; andic asi zan onoten ta deungaro esaten; otzitu zan bere maisuaren amodioan, eta eldu zan glienian bere Jaungoieoa saldutera,eta desesperadurie bere burua ureatutera. Ez neunque, neure Cristinaliae, amairie emongo beste onelango exempluae eearri gura bani-

(146) tuz, bada Eseritura (146) santea guztiz dago beterie. Faraon, Sanson,Saul, Salomon, Aeab, Athalia, Josan, Nabueodonosor, Antioeo, beste aseo onanehe yausi eirean peeatu guztiz iearagarrizeoetan. Gorputzeeo gaehetan, Cristinaliae, yazoten dana, yazo oi doa arimaeoetan bere. Gueishoa gueienetan ez oi da beingoan eldu: lelengosentietan dau burueo min pusea bat, gorputzeeo astuntasuna, alboeomin chiqui bat, edo alango gauza ehiquiren bat. Orduan itandutenbadeutsue eer dozun, bertatie eranzuten dozu: ezta eeer, laster igaroco yat: baya i.,eer yazoten da? Guero banG guero aei eguiten (aeiten)da mina, oean eehun bear, barberuari, edo medieuari dei eguin bearyaeo, Saeramentuae artu bear dira, guztiz ehaarrie dagoalaeo eta

120 Vidit quod bonum esset lignum et pulchrum oculis, aspectuque delectabile.121 Tullit de fructu illius.122 Et comedit.

172


aror gauza guichitzat egoana, non gach andi bat eguiten dan. Bayal,cetaco nabil, Ne. Enzuc., irudi oneec ecarten? Eztot zuec bashenbeste testiguric bear, eguia esan gura badeustazue. Aste guztianegongo zaree ardaoaren gomute edo acordu bagaric: elduten dayaieguna, eta orra non zoacen tabernara. Ytanduco baneutsue, eanora zoacen eranzungo zeuzquede: Aita, aste guztian egon nas badabearrean, eta orain banoa puscachu bat dibertietan, cuartilluchu batedango dot, eta guero iluntzean echera. Sartuten zare tabernan; topetan dozuez adisquide bi edo iru; asten zare edaten; ardaoa doa,ardaoa dator, ya igaro zare esan cenduen neurritic, asten zare yocoan: yocatuten dozue edan dozuen ardaoa, berotuten zare, eta yaquin bagaric ce ordu dan elduten da gaiierdia. Urteiten dozue echeraco, bideric zabalenac estu ta bedar dozuezala, eta orra non dagoaninfernua, emazteac berbachu bat esan badagui deadarra batetic, demonifioa bestetic biraoa ta afiena eta aserrea, eta ameneco golpeac.Biaramonean barriz bearric eguiteco gogo bagaric. l,Nondic datozgach guzti oneec? Ocasifioetic. Tabernan sartu ezpacifia, etzan onango gauzaric izango, demporaz yoango cinean echera, eta igaroco cenduan baque andi baten gaiia.

4. l,Cer yazo oi da gueienetan? Aserratuten zare alcarregaz, esaten dozuez berba astunac, edo bear bada ezarten dozuez escuac, etalauciri balio eztaven gaucea gaitic zabiltze alcar ecin icusiric, ateretan dozue querella bat, asten zaree aucitan, daucazuen guztia escribaiiac, eta letraduac daroatzue eta gueratuten zaree cer yan eztaucazuela, ez cegaz semeac mantenidu. l,Cer esango dot araguiarenpecatuac gaitic? Batzainduten dira yolas eta erromerietan yente gazteac eta derichazue beingoan yausten direala pecatu andietan? Ez,Cristc., lenengoan ezta beguiraune bat bafio, andic igaroten da berbagangarretara, guero guraari chaarretara, eta azquenean yausi ezquero pecatu obrazcoan, eta lotsea galdu ezquero eztago eguiten eztanpecaturic. Eztot ceiiec bashen beste testiguric bear. Ceiiec daquizueondo cer yazo yatsuen orrelango pecatuacaz, ce eztot nik loitu guraeuren ezaintasunagaz lecu santu au. Baya gueienac eranzuten dave:Aita, beti beti dagoz orren ganean prediquetan; baya nic neure bician bere eztot ecer sentidu, eztot pensamentu deungaric bere euqui.jAy! neure enzulaac, engafiaduric zagocela derichat, cegaitic ce dacusdana da Santu guztiac ocasifioen iguesi dabiltzana, eta orregaiticbere beti beti dagoz bildurrez euren araguiac eguiten deutsen guerreagaitic. S. Paulo Apostoluan dacusgu au ondo claru. Aimbestemiraari eguin ezquero, aimbeste penitencia eguin ezquero, aimbestebarau, aimbeste gose, aimbeste gaubela irago ezquero, bere gorputzari urte luceetan atseguinic emon bagaric bici ezquero, etzan ara-

173


guiaren tentacinoetatic libre aurquitu; eta alan esaten oi evan: nirearaguia beti dabil arimearen contra123

. Baita zuec aimbeste santidade euqui bagaric, derichazue, modu orretan alcarregaz nastauric ibiliric, garbi garbiric gueratuten zareela. Eztaquit; bildur izan cinaitequeze ceiien buruac enganetan dozuezala. Conciencia bear danmoduan aracatu ta esaminauco bacendue, eta arimaco arguiagaz on-

(147) do beguiratuco (147) bacendue, derichat ez ceunqueela ori esango.5. Eztaquit, Cristinauac, nondic nora euqui cinaiqueen au seguri

dade au. Santuric andienac dacusguz munduti inesi. San Geronimosartuten da ermu icaragarrizco baten, eta ainche dago negar, cizpuru, eta oracino artean eta orregaitarren bere eztagoala seguru derecho. Ytanduten badeutsazue, Vigilancio-c esaten eutsana leguez,i,cetaco condenetan dan ain bici-modu icaragarrizcora? bertaticesango deutsue: ar~ala nas, araguiz yanciric nago, eta orregaitic nabilocasinoetatic ines1

4. San Antonio Abad, S. Paulo, S. Hilarion etabeste santu guztiz andiac mundutic iguesi dabiltz eta sarturic Tebaida-co mendietan eztauque beste cer-eguinic euren ganean arduraandi bateco gaubelac eguitea bano, eta orregaitic eztagozala seguruuste davee. Eta derichazue venturaz ez eveela aimbeste bildur euquibear? jAy neure enzula maiteac, ceimbat eta ceimbat yausi dira santidade guztiz anditic icaragarrizco pecatuetan! Exemplu guztiz ascoecarri neiquezuez; bat esango deutsuet. Yacobo erichon padar edoermitanu bat bici izan zan berrogueta amar urtean. Ecin esan noraguino eldu-zan dempora onetan bere santidadea; guztiz izan cireanandiac penitenciac, dempora guzti au igaro evan negar cizpuru etaoracino artean, eta ain santu andi izaitera eldu zan, ce, bere miraariguztizcoac arrituric euqueezan andic egozan erri guztiac. Osatutencituzan gueishoac, biztuten cituzan ilac, eta botaten cituzan gorputzetatic Demoninoac. Ecarri eutsen besteen artean nescatilla gaztebat osatuteco, edo atara eguian beraganic Diabru gaisquina. Ataraevan bada, i,baya cer derichazue yazo zala? Gueratu zan egunenbatzuetan nescatilla au lezatic campora, eta ar'or non pecatu eguinevan beragaz. Baita etzan emen gueratu bere pecatua: ce lotsaturic,eta yaquingo zalaco bildurragaz artu evan canibeta edo cuchillo bat,eta il ezquero bota evan nescatilla ibai batera. Eta Jaungoicoac biraldu ezic Aingueru bat Ynfernuco penac eracutsi eguiozan, ya yoianmundura bere araguiaren gustu citelac cumplietan.

6. Orain bada, Santu andi au aimbeste penitencia eguin ezquetino, aimbeste Santidade alcanzau ezquetino, aimbeste miraari eguin

123 Caro concuspiscit adversus.124 Fateor imbecilitatem meam nolo spe pugnare victoria, ne perdam aliquando ictoria.

174


ezquetiiio, bere araguia errazoaren azpian imini ezquetiiio, anra bategaz bacarric aurquitu zalaco, pecatuan yauzi bazan, eta pecatuacpecatuaren ganean ifini bacituzan, i,ce1an uste cinaiquee etzareelapecatuan yausico aimbeste pelleburutan zuen buruac sartuarren? Auecin izan leiteque, Cristiiiaiiac, eta quendu-ez-ic pelleburu ta pecatubide orreec gosh edo berandu yausico zaree. Ocasiiio orreec pestegogorra dira, diiio S. Bernardo-c, eta gacha sentidu bagaric gorputzean sartuten dana leguez, alanche igaroten da ocasiiioa biotzeraguiiio. Peste eta gach onegaz il dira santu andi asco diiio S. Agustinec. Sinistu eguidazue, diiio Santu andi onec, sinistu eguidazue, Jaungoicoaren aurrean nago, eta berac daqui guzurric ez diiiodala; icusidodaz guizon santu eta andiac ceintzuc e-nevan sinistuco iiiondicbere yausi eguingo cireanic pecatuan; baya ocasiiioa eldu danean,pecatuac goia-artu eutsen, eta benciduric gueratu cirean. i,EztacusguDavid Erreguea yausiric? Baita i,cegaitic? Beguiracune bategaitic.i,Eztacusgu Saiil Erregue condenaduric? Eta i,cegaitic? Ecin-icusibategaitic. i,Eztacusgu Salomon galduric? Eztacusgu beste asco ocasiiioac gaitic pecatuetan sarturic eta au gu baiio sendoago, irrimeagoeta santuago izanic? Bada, Cristiiiaiiac, eztaigun aimbeste confianzagueugan euqui, bildur izan gaitezan, eta igues eguin daigun pecatubideetatic, eta modu onetan ibilico gara ceruraco, orain icusico dozuena leguez.

Bigarren zatia

(148) 7. Aserraturic dagoala mundu guztien contra dirautso (148)Jaungoicoac Ezequiel Ygarla edo Profeteari, eta orregaitic lasteretorrico dala guizon guztien ganean bere aserracuntzea. Ezta guera-tuco iiior bere, diiio Jaun onec, guztien amaia, ta azquena dator ber-tatic, eta nire justiciaren ezpateagaz il eguingo dodaz direanac; guz-tia izango da nequea, guztia gosea, gacha, atsacabea, naibaguea,pestilencia; ilgo dira soloan dagozanac; eriotzea etorrico da urietanbici direac gana, eta ezteutsat iiiori bere, iiiori bere parcatuco. Etai,cegaitic gach guzti oneec? pecatuz beteric dagoalaco mundu guztia.Baiia, Jauna, ezta iiior bere zure justiciaganic salbaduco? Eztau iiioczure aserretic iiies eguingo? Bai. Eta i,Ceintzuc izango dira? Peca-tuen bildur izan direanac, eta orregaitic euretatic igues eguin davee-nac125. Aushe berau dirautsuet nic bere, Cristiiiaiiac; gura dozue ce-

125 Et salvabuntur qui fugerint ex eis.

175


rura eldu? Bada onetaraco pecatuac guztiz ichi bear dozuez, eta pecatuac guztiz ichiteco ichi bear dozuez euren ocasino edo pelleburuac bere. Eta au baquizue celan? Ara bada S. Juan Crisostomo-cdirautsu. Beguiratu eguizu ondo celango pecatuetan yausi zareanorainguino, eta cec yausi erazo deutsun, eta sustraitic atera eguizuocasino au. Orainguino ordi izan bazara, ez eldu tabernara bere,orainguino pecatu loyetan yausi eguin bazara, igues eguin araco pecatu eguin dozun lagunaganic. Orainguino berba loiac esan badozuzichi chanchaco berbaac bere. Orainguino bestegaz aserratu bazara,ez aderdeco berbaric bere euqui beragaz. Berba baten, Cristinatiac,ichi bear deutsazuez pecatuari ate guztiac.

8. Baya bertatic dantzut cer eranzungo deustazun. Ay, Aita,esango dozu, gauza gogorreguia da ori. (,Nor egongo da tabernarayoan bagaric? (,Eztogu berbaric eguingo andracaz, edo guizonacaz?(,Ez gara yolas edo erromerietara yoango? (,Ez-cara chancha alegrauco? Bada orretaraco ichi daiguzan echeac, eta erriac, eta goazanmendietara penitencia eguiten. Eztinot nic ori modu orretan: ezpabere orainguino gauza orreec pecatuan yausi eiteco bidean imini bazaituez. Eta esango baneu bere (,ce larregui escatuco neusquezu?Esan eguidazu Cristinaua, esango baleutsue tabernaco etxea yausiaguinean dagoala, (,yoango cinatequez? Bacenqui ardaoac beneoadaucala (,edango ceunque? Esango baleutsue araco pecatu eguin dozun anreagaz berba eguiten badozu, edo aserratu zarean guizonagazaderde burlezarreco berbaric badaucazu, daucazun guztia quenducodeutsuela, eta urcamendi baten iminico zaituela (,berba eguingoceunque, edo bacarric egongo cinatequez? Ezetz eranzungo deustazu. Bada (,non da gure sensuna? (,non da gure errazoia? Obipe edosepultura baten atsituric eta ustelduric gueratuco dan gorputz batgordetaco eguiten doguz aleguinac, echiten doguz naien doguzangauzaac, (,eta beti betico iraungo daben arimeagaitic, cein daucanJaungoicoac bere alaba, eta ceruco yaubegueitzat auturic? (,eztugugustuchu bat bere ichi gura? Arimearen medicuac esaten badeutsuargalic zagozala oraindio, eta ichi daguizuzala au edo beste gaucea;ecin eguin leiteque: baya gorputzecoac gueiago aguinduten badaubere, pozic eguiten da osasuna alcancetearren. Ara bada, neure enzulaac, guztiz ichiten ezpadozuez peleburu orreec laster barriro yausi eguingo zaree pecatu andietan, ce Espiritu Santuac dino ce, pecaturaco bidea gura davena bertan yausico dala126

. Ezpadozuez ichitenpelleburu orreec, gura ta gura ez yausi eguingo zaree, eta guero ne-

126 Qui amat periculum peribit in ilIo.

176


garretan urturic ezagutuco dozue nic errazoia neucana, ascoc orainartean negar eguin daveena leguez.

9. Guztiz dira guichi pelleburuan imini ezquero pecatuan yausieztireanac; eta oneec pelleburuetatic ifiesi eguin baleve etzirean yausico difio S. Juan Crisostomo-c. Gu guztioen lelengo Amac beguiratueguin ezpaleutso Jaungoicoac yan ez eiteco aguindu eutsan sagarrari, etzan yausico yaateco tentacifioan, eta ez euscuzan ecarrico gueu-gan dacusguzan neque, (149) lan eta gachac. Jose-ren anayeac goitu (149)baleudec lenengueran euqueen icusi-ecinchu pisquea etzirean eldu-co eriotzea emon gura izaitera, ez eudeen erbestera salduco, eta ezeutsen euren aitari aimbeste atsacaba emongo. l Cegaitic eldu zanJudas madaricatua bere maisua saldutera? Beste Apostoluai eutsenecin-icusia lenengueran quendu ez evalaco; au quendu baleu, etzanicusico, guerora eldu zan negargarrizco estaduan. Erreca bategaz ya-zoten dana yazo oi da pecatuagaz bere. Errecac asieran iturrichu batbashen eztira, eurac igaroiteco eztoa bear zubiric, dacarren ur guztiaescuacaz, arri bategaz edo luur pusca bategaz gueratu leiteque, urguichi oneri batzanduten yaco beste ur zatichu bat ya da pusca batgueiago; emetic iturri bat, bestetic beste bat eguiten da errecachuchiqui bat, ta ceimbat eta beerago aimbat eta ur gueiago, eta azque-nean ya da ibai andi bat, elduten da guero uriola bat, eztago beretzatzubiric, eztago presaric, eztago errotaric: guztia banatuten dau, etadaroa beragaz. Ara emen pecatuaren irudia: lenengueran ocasifiochiquer bat izan doa, guero pecatuchu bat, guero andiago bat, etaazquenez eguin ezquero ecandu edo usadio charra, eta eldu daneantentacifioaren uriolea, eztago cec gueratu daguian, guichitan dagozlotsaaria, Jaungoicoaren leguea, gracia galdutea, arimea iltea etabeste aurquitu al leian gauza guztiac. Ycusi gura dozue Escriturasagraduan eguia au? Enzuzue bada.

10. Eldu zan Jacob Patriarquea Palestinara, eta imini evan berebici-Iecua Siquen-go uriaren albo baten. An egoan artean eguin zanfiesta edo erromeria bat Siquen-en. Escaturic licencia, urte evan Dina bere alabeac ango andrac celangoac cirean icusten. Ycusi evanDina erri ataco Erreguearen Semeac, icio zan bere amodio ta guraaribician, eta aguindu eutsen bere criaduai ecarteco etsera nescatillaashe: eguin eveen oneec bere aguindua; artu eveen eta ecarri eutsenbere Yauregui edo Palaciora, non quendu eutsan zaldun onec bereosotasun, doncellatasun edo virginidadea. Pecatu onegaz sartu zangueiago Dina-ganaco amodioan guizon gazte a, eta esan eutsan aitariartu eiola emaztetzat anra ashe. Joan zan Siquen-go Erregue Jacobgana, eta esan eutsan celan bere semeac ezcondu gura evan berealabeagaz, eta alan emon leyola. Enzunic Jacob-en semeac cer yazo

177


zan euren arrebeagaz, eta aserraturic lotsaari agaz artu cituezan benguetaco gogoac. Bafia escututearren euren asmuac ez eveen sentimenturic eracutsi; eta alan eranzun eutseen Erregueri au ecin eguinleitequeala lelengo Siquen-go guizon guztiac circuncidau ezic, edoebaguiten ezpeeven aragui zatichu bat gorputzeco aIde minbera baten. Etorri zan pozic onetara bere semearen guraaria eguiterren. Baya (,cer yazo zala uste dozue? Sartuten dira Jacob-en Semeac Siquen-go urian irugarren egunean, ceinetan egozan guizon guztiac alaedo minez beteric. Ylten dituez Erreguea eta bere semea, ilten dituez guizonac, ezteutse parcatuten agura, anra, ez ume chiquerraibere, iruliten dituez etseac, su emoiten deutse erriari, eta gueratutenda galduric eta dan dana ondatu ta acabauric Siquengo uria. Eta(,celan gueratu zan Jacob? Negarretan urturic bere semeac, eta alabeac eguin eveena gaitic, eta ifiesi urten bearric erri atatiac berecontra etorri ez ceitezan.

11. (,Noc sinistu eraguingo eutsan Dinari bere erromeriara bearrac aimbeste gach ecarrico cituzala? (,Noc usteco etian aimbestecalte etorrico cireala bere buruera atatic? Bada beste aimbeste yazoco yatsue zuei, Cristifiatiac, pecatuen bideac ta pelleburuac ichi ez-ic.Zoace, zoace tabernara, ce icusico dozue celan larregui edango dozuen; celan yocoan yarrico zareen, celan aserratuco zareen, celanberandu etsera etorrico zareen, celan infernua irudingo datien zuenetseac, eta celan azquenez guztiz pobreric gueratuco zareen, cer yanez cer yanci eztaucazuela. Cegaitic ce (,nori datorquioz aserrea, gacha, nequea; nori itsutasuna, nori gauza deunga guztiac?127 Difio

(150) Jaungoicoac. Eta berac eranzuten dau: ardao-zale (150) direanai128•

Orregaitic difio: Ez egiozu beguiratu ardaoari colore gorria daucanean, eta basuan guztia ederric dagoanean129. Baquizu, guero, cegaitic?Bere guraaritan sartu ce zaitezan; ce sarri esaten oi dozu: aay cecolorea daucan, ecin ichi leiquio. Guztiz gozo eta bigun igaroten daeztaarritic bera130; baya cer eguiten dau barruan Espiritu Santuacberac dirautsu: Gtienian sugueac legueche usiguico deutso eta benenoz beteco dau131 . Zoace, zoace yolas eta erromerietara, batzainduzaiteze zuec bashen zoro eta gangarrago batzuecaz; zabiltze sensunbagaric, eta esan eguizue orregaitio bere eztagoala pellebururic; azquenac esango dau. Derechat Dinari yaZO eguin yacana, yazo eguin-

127 Cui vae? cuius patri vae? cui foveae? cui sine causa vulnera? cui suffulsio oculorum?128 His qui commorantur cui rixae vino, et student calicibus epotandis.129 Non intuearis vinum quando flavescit, et splenduerit in vino color ejus.130 Ingreditur blande.131 Sed in novissimo mordebit ut coluber, et sicut regulus venena diffundet.

178


go yatsuela: gueratuco zare galduric, onra bagaric; orduanche negarretan urturic ya erremedioric eztaucanean esango dozue eguia esannevala, eta gueratuco zare araco esate zoroan: noc esango evan, nocsinistuco evan. Ychi eguiezue gurasoac seme alabai nai dituezan lagunacaz ibilten, gura daven artean, ez eguizue arduraric artu goshetic echera etorri deitezan, emon eguioezu gura daven escubide edolicencia: etorrico da egunen bat ceinetan aurquituco zareen Jacobbafio bere atsacabe, naibague eta pesadumbre gueiagogaz. Eztozueorduan erremediauco esanagaz: yaquin izan baneu celan ebaguiconeutsazan laguntasun oneec. Lenengotie quendu bear dozuez oeasifioae, pelleburuae burua ateraten asi eguin daitezanean, bertatie itabear dozuez difio San Juan Crisostomo-e, bada bestelan indarra artuten iehi badeyoezu, eurae ilgo zaitueze erremedio bagarie. Eehebaten sua eshetuten danean, laster elduten badira eta guiehi danartean piehar bete uragaz amatetan da, baya indarra artuten badau,erreea bateeo ur guztia bere ezta asco amatetaeo. Bada orrenbesteyazoeo yatzue lenengueratic quenduten ezpadozuez oeasifioae Wolfango erichon guizon bateri yazo yaeana leguez.

12. Euean zu lango Jaun eta Varoe Wolfango-e bere izeneeo seme bat eein aci evan ardura andi bategaz Jaungoicoaren bildur santuan, eta Ama Virginearen devoeifioan. Eldu zanean amalau urterabialdu evan Ungriaeo erregueren Yauregui edo Palazioara obeto acicedin. Urte bete eta gueiagoan iraun evan gurasoac iracatsi eutsandevocifioan. Baya baturic beste Erregueren page bicitza galduco bategaz asi zan bere laguntasunagaz bere devoeifioan otzituten guztiaichi artean. (Contu lagun deungacaz!) Ycusi evanean Demonifioacmodu onetan asi yacan tentetan Palacioan egoan Dama eder batenbitartecoz. Escribidu eutsan onec amodioz beterico carta bat ceinetan eraeusten eutsazan bere guraari loiac. Engafiaduric onegaz yausizan Dama onegaz pecatu guztiz ezainetan, eta aimbeste itsutu cireanalcarregaz ce, galduric Jaungoicoaren bildurra, eldu cirean uri guztico escandalu izaitera. Enzun evanean Erreguec oneec bioe euquenbici-modu galdua artu cituzan alcarganic apartetaco moduac, etaonetaraco sartu gura izan evan conventu baten Lucrecia (aushe zanDama madaricatu onen uzena). Baya yaquinie bioe Erregueren gogoa artu eveen al eguien diru guztia eta baturie euqueezan joya guztiac igues eguin eveen Alemania-ra, non bid cirean ezeondurie balegozan leguez iearagarrizco pecatuetan sarturic eta itsuturiealcarreganaco amodioan. Baya iO Jaungoieo andiaren neurriba'eoerruquitasunac! cein amatau eein izan eudeen Wolfangoren pecatuguztiac! Bialduten eutsazan biotzera argui-aldi santuac; dei-eguiteneutsan beragana biurtu cedin: baya ain egoan gogor bere peeatuan

179


ce, ez evan yaramonic eguiten. Orregaitarren bere ez evan ichi Jaunaren ontasunac guizon galdu au. Aguertu yacon J.Co. gure Jaunabere ama guztiz santeagaz batera, eta esan eutsan: i,Cer da au Wolfango? Nos artean izango zara niganaco esquer deungacoa? Cein daederragoa Lucrecia, ala ni? Andra bategaiti ichi gura dozu Jaungoicoa? Eta Lucreciagaitic nire ama eta ceruco erreguifia? Ea bada neure Seme Wolfango etzaitez galdu: erdu nigana, izan gaitezan adisquide, ce gura badozu zure pecatu guztiac parcatuco deutsudaz, eta

(151) zorioneco eguingo (151) zaitudaz. Arri bat derichat bigunduco eudeela berba oneec, baya arria bashen gogorrago egoan Wolfangorenbiotza, eta alan ez evan yaramonic eguin. Gueratu zan bere pecatuetan, eta aurrera eroazan bere pecatuac. Baya orra non bete zan berepecatuen neurria, eta castigadu evan Jaungoicoac laster icusico dozuena leguez. Convidadu evan egun bateraco adisquide batec etaerregutu eutsan yoateco Lucreciagaz naste uritic campora eucan etsebatera non igaroco eveen eguna alegrancia andian; eldu zanean gallaondo afaldu ezquero euqui eudeen comedia eta sarao andi bat, etaamaituric echun cirean guztiac lotara: baya aror non gallerdianaguertu cirean Demonifioac, Lucrecia burdifia gorizco anda batzuetan ecarrela, eta bere alboan ifiniric Wolfango eroan cituezan biacinfernuetara. Orain bada, Cristifiauac, nondie etorri yacan guizongaldu oneri galzaimen edo perdicifio au? Ocasifioa ez ichiagaitic:ifies eguin baleu araco page galduaganic, echacazan gach oneec eto-

(152) rrieo. (152) Ygues eguizue bada ocasifio guztietatie, eldu zaitezeJaun onegana, eta esan eguizue Neure Jesucristo Yauna.

180

8. PECATURA BARRIRO BIORTUTENDIREANEN GANECO SERMOEA

(B, 153-157. or.)

A vertere ab injustitia tua.Eccle. c.17.v.23

(153) 1. Zorionecoa izaiteco ezta asco Jaungoicoagana biurtutea, (153)ce ostera beraganic inesi eguiten badau beraganic, eta barriro yaus-ten bada bere arerioaren aguindupean galduco dau ceruraco eucanescubidea, bada J.Co.c ez difio Jaungoicoagana biurtuten dana sal-bauco dala, ezpabere azquenaguifio Jaunagaz dagoana pecatuetarabiurtu bagaric. Baya lcer difiot? Jaungoicoagana etorri ezquero, at-zera biurtuten dana, eta ostera lengo estadu negargarrizcoan yaustendana, bildur izan daiteque eztala barriro Jaunaren graciara biurtuco,eta leen bafio deungago gueratuco dala. Gauza arrigarria benetan,eta cein zorigogor au yazo daquizun, ta bein pecaturic urten badozu,ostera biurtu cein zaitezan, adierazoco deutsut puntu bitan ce gachdan bein Jaungoicoagana etorri ezquero, ostera igues eguin davenac,barriro Jaunagana etortea. Lenengo Jaungoicoaren aldetic, biga-rrengo ceure aldetic. Jaungoicoaren adisquide izanic pecatuan yaus-ten dana nequez yaguico da, Jaunac emongo ezteutsalaco venturazandic urteiteco socorru edo laguntzaric, lelengo puntua. Jaunarengracia galduten davena nequez biurtuco da barriro artutera, gachagoizango yacolaco Demonifioaren escupetic urteitea, bigarren puntua.

Lenengo zatia

2. Neurri bacoa da Jaunaren ontasuna, eta ain andia bere biguntasuna ce, berac dirauscu ce edocein bere ordutan beragana etorridedin pecatariric itsutuena ta ezainena, berac artuco davela, eta guztiz loiric badago bere berac garbitu, edertu, eta apainduco davela.Baya ecin pecaturic beragana ifioz biurtu leiteque berac bere graciagaz lagundu bagaric, eta aimbeste aserratuten da bere adisquideacbere arerio biurtutea ce eztau ecec bere aimbeste sicatuten bereerruquiaco, ta misericordiaco iturria cein da esquer deunga onec ba-

181


da aushe da Jaun oneri eguin cinaion injuriaric andiena, cegaitic ceda esatea bera bafio obea dala Demonifioa eta orregaitic naiago dozula ugazabatzat bera (Jaungoicoa) bashen. l,Gogor eguiten yatzu aualan dala sinistutea? Ara bada. Pecatuan zengozanean cinean Demonifioaren serbitzalle, eta bera ceuncan ceure ugazabatzat. Pecaturic urtenic, penitenciaren bitartecoz graciara zatozanean, ichiten dozu leen ceuncan ugazaba, artuten dozu Jaungoicoa ugazabatzat.Grain bada Demonifioa eta Jaungoicoa biac euqui dozuz ugazabatzat, biac daquizu celangoac direan, eta nogaz obeto yoan yatsun.Bada ichiten badozu Jauna, eta bazoaz pecatuaren bitartecoz Demonifioaren serbitzalle izaiten, da aituten emoitea ugazaba obatzat daucazula Demonifioa Jaungoicoa bafio eta orregaitic zatozala bera serbietan. Eta derichazu Jaungoicoagana ostera biurtuten zareneanartu guraco zaituzala bere echean eta adisquidetasunean? Eztaquit,Cc. Contu eguizu daucazula otsein criadutzat guizon bat cein egoancarcela baten urcamendi batera condenaduric, eguin cituzan gachicaragarriacgaitic, eta zor andiac gaitic. Pagadu ta quitu eguin cenduzan bere zorrac, eta atera cenduan carcelatic campora, iminten cenduala bere ordez ceure seme bat, ecarri cenduan etsera, euqui cenduan seme bat bailitzan leguez, ceure maian yan ceuc yaten cenduanguztia, ceugaz bici, ceugaz ibili; eta onegaz ez contentaduric oneriasco ez erechiric eguin cenduan ondasun guztien yaubeguei ta herederu, eta diru andien yaube. Aizturic guizon esquer deungaco oneczor eutsuzan mesedeac, ilten deutsuz ceure semeac, zatituten dituzceure etseco tresna guztiac, erretan dituz zure etse guztiac, eta igueseguinic zuganic, bat eguiten da zure arerioric cruelenacaz, aldaianguerraric cruelena, euracaz batera zuri eguiteco; baya damutu yacolaco, eta parca escatu deutsulaco, artuten dozu ceure adisquidetzat,dacarzu echera, eta ifinten dozu leen egoana leguez. Grain badabiurtuco balitz au guizon au leengo esquer deungara, eta eguinicleen bafio bere gach eta calte andiagoac, ifies eguingo baleu barriro

(154) leen leguez zure (154) arerioacgana, leen bashen guerra gogorragobat eguiteco, l,artuco ceunque lengo moduan ceure criadutzat,eroango ceunque ceure etsera, eta iminico ceunque lenagoco moduan damutu yacolaco, eta parca esque yagotsulaco? Eztaquit, Cristifiatiac, nequez sinistuco neuque, e-neuque ain laster zure bayezcoaren fiadore urtengo.

3. Ara bada, Ne.Ca., beste onenbeste eta gueiago yazo da Jaungoicoagaz zure artean. Cengozan pecatuaren presondegui edo carcela Hun eta atsituan zorrez beteric eta eriotzara condenauric. Etzeuncan cegaz pagadu zor oneen, eznoc libradu eriotza gogorretic.Erruquituric (erruquituta) zugaz Jaungoicoa atera cenduzan carcela

182


gogor onetatic, pagadu cituzan zor guztiac, emoiten evala zure ordezbere Seme maite bacarra eriotzara condenadua izan cedin. Eroancinduzan bere etsera, cein dan Elesha Santea, eguin cinduzan bereondasun andien yaube, yarri cinean beragaz mai baten, eta emondeutsu yanari bere gorputza, eta edaari bere odola, eta esan deutsubere ondasunen eta ceruco Erreinuaren yaube-guei ta herederu zareala, eta ondo serbietan badozu, eta beraganic igues eguiten ezpadozu, emongo deutsula, ez luurreco erreinuren bat, ez urre edo cirarzatiren bat, ezpada ifios bere amaituco ez galduco ez dan erreinua.Baya (,cer eguin cenduan zuc? Aazturic neurri bagaco mesede guztioneec galdu cenduzan ondasun guztiac, il cenduan bere seme bacarmaitea, ifiesi eguin cenduan beraganic, esan cenduan bere Seme izangura etzenduala, eguin cinean Demonifioaren serbitzaille, eta beragaz bat eguinic, ibili zara ceure Eguilla andiaren contra guerra andian edo bician. Damutu yatzun ain esquer deungaco Jaun andi onegaz izaitea (izana), parca escatu ceuntsan, eta biurtu cineanberagana; eta aizturic Aita bigun onec bere contra eguin cenduzangach eta gaistaqueriaac, ezarri eutsuzan bere besoac, estutu cinduzanbere bularraren contra, emon eutsuzan mosu eta laztan gozoac, yanci cinduzan sofieco ederracaz, eroan cinduzan bere etsera, eguinevan Aingueruacaz batera fiesta andi bat, zu biurtu cinealaco, atzeraemon eutsuzan galdu cenduzan ondasunac, eta aguindu eutsun bereErreinu guztien herederu ta yaube eguingo cinduzala ostera igueseguiten ezpacenduan. Eta (,euquico dozu biotzic Jaun onec emondeutsuzan ondasunac botetaco? Euquico dOZll biotzic bere Sememaite bacarra (bacar maitea) barrien barri il eiteco? Euquico dozubiotzic beraganic beste bein ifiesi eguiteco? (,Euquico dozu biotzicbere arerio ta Demonifioaren aguindupeco izaiteco? (,Eta beragazbat eguinic Aita ain maite, ain bigun, ain on, ain onguilleari guerraeguiteco? (,Eta derichazu guero zuc gura dozunean Jaun oneganabiurtu izango al dozula eta gura badozu bere, artu guraco zaituzalaJaun onec?

4. Eztaquit, Ca., cer esango deutsudan (esan daizudan), esandeutsut leen bere eztaucala neurriric bere ondasunac, cabubacoa dala bere biguntasuna, eta azquen bacoa bere erruquia, alan bere aracer dirauscun S. Paulo Ape. Ecin leitequean gaucea da difio Apostolu andi onec, ecin leitequean gaucea da bein arguituac izan direanac,Jaunaren doeagaz ase izan direanac, eta Espiritu Santua artu daveenac, ostera pecatura biurtuten badira, Jaungoicoaren Semea crucifiquetan daudeela, eta burla ta barre eguiten deutseela, barriro biurtutea penitencia eguitera, cegaitic ce, difio, gure biotza luurra leguezda. Luur onac artuten dau Jaunac biraldurico euri ta ifiontza: bada

183


emoiten badau eguiquera edo obra onen berarra, bedeineatua izango da, baya emoiten ez badau, peeatuen sasi eta arantzae bashen,urrean dago madarieatua izaiteeo. Beste ain beste difio S. PedroApe.: Jaungoieoagana bein etorri ezquero, ostera ichieo badozu, etalengo beeatuetara biurtu eguingo bazara, oba eeunquean eeure peeatuetan egon, oba eeunquean Demonifioaren serbitzalle izan, obaeeunquean ez etorri Jaunagana; ee aimbeste aserratuten dau Jaungoieoa esquer deunga onee ee difio: jAy ee zori galdueoae direan,erabilezan bide artezae iehirie, bide oquerretara biurtuten direanac!Eztave onelangoae amai edo azquen onie euquieo (izango). l,Cegaitic guero? jAy Ne. Enzula maiteae, uleae laztuteeoa da S. PauloAp.e. difioana: Gueure borondatez peeatu eguiten badogu, difio,

(155) Jaunaren adisquide bein izan azquero, eztaueagu (155) eee adisquideeguin gaguizan Jaungoieoagaz, eztaueagu eee bigundu daguian bereaserrea. Eztago onelangoentzat, ezpabere juieio icaragarri bat, eta subildurgarri bat, eeinee erre eta quisquildueo dituzan Jaunaren arerioae. Bildur izan einatequez, lenengo eguin daguizun peeatuan, etorrieo dala zure ganera Jaunaren aserraeuntzea guztia, eta betieo galdurie gueratueo zareala, peeatuae iehiteeo, eta peniteneia eguiteeoaztirie euqui bere bagarie. Baquizu, guero, eegaitie? Ara bada.

5. Gauza guztiae eguin dituz Jaunae; eta daueaz ifinirie bere pisueta neurrian, eta eein eeee neurri onetarie urten leique, eta alan guztiae yazoeo dira, berae ieentadurie ta iminirie dauean moduan Bestegauza guztietan leguez daueo ifinirie bere, eeimbat peeatu baeoeharipareatueo deutsazan, batzuei oguei, beste batzuei berroguei, oneigueiago, aei guichiago, difio S. Agustin-ee. Grain bada, ecin yaquineinaique eeimbat peeatu-guifio ieharongo deutsun Jaunae; eztaquizuea bere yaquituriae iminirieo neurria beterie badago azquenengoeguin eenduanagaz; eta au alan bada urrengo eguin daiquezunae eztaueo pareaeifiorie, bera izango da zure eondenagarria. Alanehe yazozala difio S. Paulo Ape. Noe-ren egunetan. Paeieneia ta epetasunandi bategaz ieharon eutsen guizonai onaeo Jaunae, berae bere neurribaeo yaquituriagaz imini eituzan peeatuetara eldu arte guztian;barriz eldu zanean a, beingo beingoan etorri eirean uriolae eta eireancireanae gueratu cirean itorie. Paeieneia andi bategaz sufridu (ieusi)eituzan Sodoma eta Gomorra-tarren peeatuae euren neurria beteguinoeoan, baya bete zanean, beingo beingo baten yatsi zan eeruticsua, eta erri ta erritar guztiae gueratu eirean errerie, peniteneia eguiteen aztirie emon bere bagaric. Alanehe yazo eguin yaquen besteaseori. Jaunaren eein ezagutu leitequean justieia oneshee euqui beargaituz bildur santu bategaz ieara, beste bein peeatura biurtu ez eiteco, bada ecin inondie bere yaquin guinaique atzerengo eguin guen

184


duanagaz, bete bada gure pecatuen neurria. Orregaitic artu daigunS. Paulo Apc. emoiten deuscun, itunde (conseju) ta bide ona. Jaunaren adisquide bagara gagozan zorion onetan, eta ez gaitezan biurtuostera Demoninoaren aguinduco ta escupeco izaitera; ce beste beinyausi eguiten bagara bere laquioetan, leen bashen gachago izangoyacu urteitea gueure argaltasunagaitic, eta Demoninoaren arduraandiagoa gaitic cein dan.

Bigarren zatia

6. Jaungoicoac ucatuco ezpaleuscu bere, pecatura biurtu esquetino, leen emon oi euscun gracia ta laguntasuna, orregaitic bere guztizgachago izango litzatequegu barriro bere adisquidetasunera biurtutea, bada leen yagui guinean graciagaz ez cara yaguico, ce osterayausi ezquero indar guichiagogaz aurquituco gara Demoninoarencontra eguiteco. Arimaco gachetan yazo oi da, gorputzecoetan yazooi dana. Sarri icusi izango dozue gueisho andi bategaz dagoala norbait: visitetan dau Medicuac, emoiten deutsaz osasunguei edo medicinac, urteiten dau gachetic edo enfermedadetic, eta ya dago osaturic; biurtuten bada gachera, edo eguiten badau errecaidaric, leenbashen deungago gueratuten da eta sarri-ascotan yazo oi da lelengoan osatu zana, bigarrenean iltea. Bardin yazo oi da beso, on, escuedo caderaren bat urratuten danean, lelengoan osatuten erraz izanarren, biurtuten bada urratutera, guztiz da gach osatutea. Aushe berau yazoten da arimeagaz; lelengo yausten danean eztau oraindiocoarren oituraric edo ecanduric artu; baya ostera yausten bada ecandua artuten asten da indar guichiago dauco Demoninoarententacinoen contra, eta ceimbat eta pecatu gueiagotan yausten dan,aimbat eta indar gueiago galtzen dau arimeac. Dagonen tayu edoidolotzarrean daucagu onen irudi bat. Araco Filisteoen Sacerdoteacimini eveenean testamentuco cuchea tayu onen ondoan, aurquitueveen, Dagon biaramonean lurrean altaratic yausiric. Biurtu eveenleengo lecura; biurtuten dira biaramonean, eta ez bacarric aurquitueveen yausiric, baita bere escuac urraturic, eta burua ebaguiric.Onenbeste yazoco yatsue zuei bere. Pecatu eguin cenduenean (156) (156)yausi eguin cinean graciaren altaratic; non cengozan Jaungoicoagazbatera, artu cinduezan Sacerdoteac penitenciaren bitartecoz, eta imi-ni cinduezan, leen cengozen lecuan. Bada orain barriro yausten ba-zare, ezta leen leguez izango, ce galduco dozuez escuac; au da, gui-chituco yatsuez indarrac, Jaungoicoagana biurtuteco, eta obra onaceguiteco. Ebaguico yatsue burua, ilunduten yatsuela censuna, eguin

185


dozuen pecatuaren ezaintasuna ezagututeco, galduten dozuela miina. Jaunari parca escatuteco, eta gueratuten zareala Dagon legueche zubil bat eguinic mobimentu bagaric eta gogo bagaric Jaungoicoaganantza ibilteco.

7. Sinistu gura ezpadozue au, enzuzue J.Co.c bere Evangelioandiiioana, eta gura ta gura ez confesadu bearco dozue eguia au. Adierazoteco Salbaguilleac, Jaungoicoagana etorri ezquerocoan pecaturabiurtuten danaren egoquera, edo estadu negargarria, dirauscu: Demoniiioa guizonaganic urten ezquero dabillecu bacar eta lurritatic(sic) bici lecuen atzean (billa), baya ecin aurquitu dau, eta alan diiiobere artean; biurtu nadin (banoa bada) lengo lecura. Aurquitutendau uts utsic garbiric, eta berac gura daven moduan apainduric. Artuten dituz beragaz naste beste zazpi Demoniiio bera bashen charragoac, eta sarturic bertan, eguiten davee eureen bici lecu, eta aror nongueratuten dan guizon zorigalduco ori, lelengo pecatuan egoaneanbaiio bere deungago. Obeto ezagutu daguizuen pecatura barrirobiurtuten danaren pelleburu andia, enzuzue irudi aushe. Enzun izango dozue, eta bear bada edonos icusi bere bai, celan justiciac sartzendaven guizon bat preso. Eztau lenengueran carcelazainac ain gogorartuten, eztau estu ifinten, ichiten deutso nosean bein guizonen bategaz, edo adisquideren bategaz berba eguiten. Ezteutsaz aimbeste grillu iminten, eztau atearen bere ain ardura andi andiric euquiten.Ygues eguiten dau; bertatic aspertuten da Carcelazaina, biraldutendau emetic guizon bat, bestetic beste bat, escribietan yaque justiciaiiiiondic aguiri bada oratu daioen, eta ezta ichiten aleguinic eguinbagacoric leen egoan lecura ecarteco. Artuten davee guero bere, etaifinten dave lengo carcelan. Derichazue, ne.Cc., leengo biguntasunagaz euquico davela carcelazainac? Ez beintzat, ne. Enz.c., ez, iminten dau lecu seguruenean, leen grillu batzucaz beeucan, ifinten deutsaz bitzuc edo irutzuc, leen giltz bategaz zarratuten beeban, bigazedo irugaz zarratuten dau orain, leen gordetzaile batec yagoten beeban bic edo iruc gordetan daude orain, zarratuten deutsaz orain bentana leio eta zulo guztiac, gau ta egun (egunez ta gaubez) icusten dauea ondo loturic dagoan, ezteutso adisquideacaz berba eguiten ichigura, eta guztia beingoan esatarren, ostera igues eguiteco icharomenic edo esperantzaric ezteutso ichiten.

8. Onenbeste yazoten da pecatariagaz Demoniiioaren artean. Lelengo pecatu eguiten davenean guizonac, gueratuten da Demoniiioaren presondegui edo carcelan. Orduan eztau ain astun artuten, gueratuten yaco devociiioren bat edo beste, obra onen bat edo beste.Baya (,cer yazoten da? (,iiiesi eguin cenduan presondegui edo carcelati? Bada bertatic artuten dituz Demoniiioac aldaizan asmuac, ba-

186


rrien barrian zu bere aguindupeera, ta escupeera biurtuteco, biralduten dituz batetic tentacinoac, bestetic ocasinoac, emetic guraariac,andic pelleburuac. Pensamentu deungaac, aserreac, ibileraac, bideunac, yolasac, erromeriac, berba-aldi loiac, canta gangarrac, tabernea,sonu zoroac, eta pecatura garoacen gauza guztiac. Demoninoac gubarriro artuteco bialdu dituzan criaduac dira, eta bera bere eurenartean dabil; zure zorigogorra becatuaren presondeguira edo carcelara barriro biurtuten bazaitu! leen bashen gachago izango yatzu andie urteitea, gueiagotuco dituz cateac eta grilluac, iminten deutsulapecatuac confesetan etorteco naguitasuna, eurac esateco lotsea;quenduco (galerazoco) deutsu adisquideagaz berba eguitea quenduten deutsula leen Santuac ganaco ceuncan debocinoa; zarratucodeutsuz ate, bentana leio, eta cilo guztiac. (,Ba'quizu, guero, celan?Ara bada. Ba'qui gaisquinac nondic leen igues eguin ceuntsan, etaaleguin guztia eguingo dau bide au zarratuteco. Leen Ama Virginaren edo beste Santuren baten debocinoa izan bazan atera cinduzana,epeldu edo otzituco deutsu debocino au, gueiagotuten (ascotuten)dituzala zure cereguinac, gomuta bere izan ce daquizun. (157) Leen (157)urten bacenduan eriotzaren edo infernuaren bildurragaitic, aaztu era-zoco deutsuz gure azquen icaragarri bi oneec. Sermoiren batec aterabacinduzan leenago bere presondegui edo carcelatic, beteco zaituz eu-rac enzuteco naguitasunez. Limosnearen bitartecoz urten bacenduansinistu erazoco deutsu ceure gauzaren bat Jaungoicoagaitic emoten ba-dozu pobreza andian yausico zareela. Gueiagotuco dituz ceure ceregui-nac, eche ta familiaren arduraac, cein confesadu zaitezan, sinistu era-guiten deutsula leenago dala seme alaben ardurea, eta besteeguinbearrac, confesetea bano, eta batagaz ta besteagaz ecin cumpliduleitequeala, bada gura ta gur'a ez aserratu bear dala euracaz, ecin leite-quean gaucea dala maldicino eta birao eguiteco ecandua galdutea, etaSeme-alabaac dagozan artean ecin euqui leitequeala ondo confesetacobear dan baquea. Verba baten leenago Demonmo batec bacarric (ba-car batec) zainduten bacinduzan, zortzic guero yagongo zaituez, dinoJ.Co.c, eta guero euquico dozun egoquera edo estadua, leenago ceunca-na bashen charragoa izango da.

9. (,Cer eguingo dozu orduan? (,Celan urtengo dozu presondeguiedo carcela ilun, atsitu eta gogor orretatic? Orduan esan daiquezuanchina Jeremias-ec Jerusalen-en icenean esaten evana. Orma lodizedo muralla ecin urratu al neinquezanez inguratu nau132

• Ain modutan estutu nau ce ecin urten neique nagoan lecutic133

. Grillu ta catea

132 Aedificavit in giro meo. Jerem.Thren.133 Circumaedificavit adversum me ut non egrediar.

187


astun eta sendoac ezarri deustaz ganera134. Arri landuacaz zarratudituz urteiteco (urten) bideac135

, eta iruli dituz igues eguiteco moduac136

. Eta cer yazoco yatzu negargarrico estadu onetan? Atzeratueta atzeratu penitencia, eta pecatu batac bestea dacarrena leguezezarri pecatuac pecatuaren ganean. Aushe difio Ysaias Ygarla edoProfeteac. jAy ce zori-gogorrecoac, direan, difio Jaungoicoaren icenean, niganic igues eguiten daudeen Semeac!137, bada eurac ezartendituez pecatuac pecatuaren ganean138. Bada S. Gregorio Andiac difioandi penitenciaco uracaz laster garbituten ezpadira pecatuac, berepisuagaz dacar guizona beste pecatu batera, eta oneec biotz pisuandiagoa dauquena leguez errazago dacarde bestera, eta modu onetan yausten da guizon itsutua pecatuaren ondo edo ondarre-guino,eta orduan ozta ozta dauco erremedioric; ce difio Espiritu Santuac:Pecatariac,pecatuen ondora edo ondarrera elduten danean, guztiadauco guichitan. Ez deutsee arduraric emoiten ez infernuco penaac,ez cerua galduteac (galdu bearrac), ez Jaungoicoa aserraturic euquiteac, ez beste mundu onetan, ez bestean yazo alleiquion gachec eznequec, bere pecatuac aurrera daroaz139 bada gogorturic bere ecandu citeletan, guraago dau infernuco sugar bicietan yausi, bere ecandu citelac ichi bafio, naiago dau cerua, eta Jaungoicoa arpeguiz arpegui icustea galdu, bere gurariac bano. ;,Cec ateraco dau pecatari zorigogorreco au pecatuaren presondegui edo carcela onetatic? Bildurizan leiteque yausi ce dedin Ynfernuco carcelan beti betico. Orregaitic bada, Cc., urten badozue pecatutic zagoce zorioneco egoqueraedo estadu orretan, dirautsue S. Paulo Ape., eta etzaitece biurtu beste bein Demonifioren aguindupeera. Errazago izango yatsue Jaungoicoaren adisquidetasunean egotea, ostera bertara biurtutea bafio.Eta zuen argaltasunagaitic, edo Demonifioaren tentacifioagaiticyausten bazare, aimbat lasterren biurtu eguin zaitece Jaungoicoagana penitenciaren bitartecoz, ce iehiten badozue egunen batzuetanichico dozue aste osoetan, eta andie luzatuco dozue iletan, eta iletarie elduco zare urtera confesetaco, eta bicico zare Demonifioarenservitzaille.

10. Ez, Cc., ez, etzaitece ain zoroac izan. ;,Cein da ugazaba obeaDemonifioa, ala ceruetaco Erregue au? Derichat diraustazula obedala Jaun onen etsean otseinic chiquien izan, Demonifioaren etseco

134 Agravabit compedem meum.135 Conclussit vias meas lapidibus quadris.136 Semitas meas subvertit.137 Vae filii desertores.138 Ut adderetis peccatum super peccatum.139 Impius cum in profundum malorum venerit contemnit.

188


yaun bafio. Bada ara cer dirautsun Jaun onec. Neure semea, pecatueguin badozu, ez eguizu luzatu nigana biurtutea, eta biurtu ezqueroez eguizu niganic igues eguin, ceuc urteiten ezpadozu etzaitudaz nicbotaco. Eztot nic oraindio ifior nire echeric bota, eta nosbait urteitenbadozu ben~ biurtu zaitez aimbat lasterren ecandu citeletan sartubashen leen. Biurtu zaitez aimbat lasterren ceure Aita gana. Enzundaiguzan Ne. Enza. maiteac, gueure aita laztanaren dei oneec, biurtugaitezan beragana, eta echunic bere ofietan esan deiogun: NeureJ.Co. Jauna.

189

9. YANGOICOAGANA BIURTUTEAERIOTZACO ORDURACOLUZATUTEN DAVEENAC

(A, 1-10. or.)

(1) Asco ta lar dira Cristifiauen artean euren bici-erea (modua) (1)ondutea, ta Yangoicoagana biurtutea eriotzaco orduraco luzatutendaveenac. Yaunac berac dirautse, ta dirauscu guztiai: «ez luzatu ni-gana biurtutea, ta ez berantau eguneric egunera, ce ustecabean tabatbatean nire aserrea ganean izango dozue.» Dirauscu beti prestegoteco, gueuc eztakigun orduan etorrico yaculata: gau-lapurra le-guez ustiz uste bagaric ganean ezarrico yacula, ta beste onetaricoasco. Baya alperric alangoentzat. Eguiteagaz, berbeagaz ezpada be-re, difioe, araco anchinaco, Isaias-ec dirauscuzan gaistoena: «guceriotzeagaz tratua eguinda (ic) daucagu. Guzurragan gure usteacimini doguz, eta dana dala, berac yagon gaituz.» Baya pecatariac, aracer cirautsen aei Yangoicoac, ta cer dirautsuen zuei. «Nic, nic dese-guingo dot ceuen eriotzeagazco tratu ori: (ifiestasiac) abasuseac lurreratuco dau, guzurragan dozuezan ceuen uste zoro orreec, eta euri-yasac uriolatuco dave, berac eguiten deutsuen gueriz guztia.»

i,Ce zorakeria da au zuena, neure entzula biotzecoac? i,Nongoasheac artu deutsue burua, ceuen penitenciaren ta ceruaren usteacain bete betean iminteco, ceuen escuan eztagozan, ta Yangoicoacabasusea ta euria bashen gauza argalacaz galerazo leikezuezan gaucetan? Eta i,ezpacendukeez guero? Eta i,Yaunac urratuten badeutsue eriotzeagazco tratu ori, ta eracusten ezpadeutsuez, zuec ustedozuezan astia, abegunea, erea ta laguntasunac? -Baya izango doguz, difiozue zuec zuen artean. -baya nic dirautsuet, gueiago sinistubear dozuela, eztozuela izango; bada gueienac ez oi davee izan.i,Gach eguiten yatzue ori sinistuten? Bada nic egingo deutsuet ondoargui: eta eracutsico deutsuet ece, eriotzaco gaish-aldiraco ichitenbadozue ceuen Yangoicoaganaco biurtutea, eztozuela izango gauz'onic eguiteco ez uneric, ez bururic, ez conort' onic, ta betico galdueguingo zareela. Aushe izango da gaurco arrastegui onetaco neureberba-bidea. Sinistu (2) eraguiten badeutsuet, ta bazacardeez leen- (2)bait leen ceuen arimaco gauzaac eguin, ta bicitzea ondutera, gauzaandi bat eguin izango dot. Entzun bada.

191


Ichiten badozue eriotzaco orduraco pecatuen confesiiioa, ta Yangoicoagana biurtutea, ecingo dozue orduan. Ta i,baakizue cegaitic?10 Astiric izango eztozuelaco. 2n. astia izanda bere, gachac ichicoezteutsuelaco. 3n. edo gachac ichiarren, zuen ecandu charrac galarazoco deutsuelaco. Ara emen iru eguia yakin-bear, ceuen biotzetanondo ondo yosi gura neunkezanac.

10 Dirautsuet bada, lenengo ece, zorakeria garbia dozuela arimaco gauzaac ichitea, izango (ba) dozuenez bere eztakizuen aldi bateraco, eta cein ceuec bashen deungaac izan eztireanai bere sarri taascotan ucatu deutsena Yangoicoac. Esan ezpabere: i,noc esan deutsue gach luce bategaz (gaisho luce baten ostean) ilgo zareela, ta ezbat-batean, ustez ustebaaco eriotzeagaz? (Lendaiiez) Aurretiaz igarrico deutsazuela ceuen buruai, ceuenac iya eguin bear davela, taeriotzea ganean dozuela? i,Noc esan deutsue, ichasoan edo ibai baten itoco (iratoco) etzareela: beera datorren orma batec (azpian artuco) zapalduco etzaituezala: yausi mutu batec bertan il gogorricichico etzaituezala: arerio gaisto batec, lapur oker batec, edo bearbada alango gogo charric eztaucan besteren batec, ecetaraco lecubagaric beingoan bizitzea kenduco ezteutsuela? i,Nondic yakin ciiiaikee, ceuen barruan sortuco eztala gachen bat, ceinec berba bagaricbeingoan eroango (garbituco) zaituezan? Oneec eta onelangoac ecinyazo lekikezuez? i,Ain barachi icusten direanac dira? Urteric izatenda alangoren bat edo bat eztanic?

i,Ceinbat bider entzun eztozue, urlia ustez osasun onean (oniiioian) arratsean oean echun, ta goshean illic (aurkitu) topau daveela: (ulinaia) urlicia mayan pozez bascariten (bescariten) dagoala, acidente batec artuta, bertan berba bagaric il eguin dala: bestea bidean,bestea soloan, ta ez guichi pecatu eginda belan (ber-bertati) edo bear bada atan diiiarduela, beste aldera (mundura) ecer eguiteco lecubagaric yoan direala. «Etorri yacan abadea, esan doa; baya orduracoez egoan gaishoa ecetaraco.» jAy ce biotzketaac: ce zuen arteco bildurrac! iCe gogo ederrac! «Ez bada, eztogu atzera beguira egon bear, beste onenbeste guerta eztakigun.» i,Uste dozue orreec cirealanora-ececo burubaaco bildur batzuc? i,Ceinbat pider ceuen beguietan bear bada (ameneco) yazon eztira onango bildurgarrizco eriotzaac? Eta ceuen etseric urten bagaric bere, i,eztozue batzuc batzuc

(3) etsapean orrenbeste (3) icusi? Orain itandu gura deutsuet: i,cer derichazue erabili izan davela Yangoicoac orreec eriotzoc ceuen beguienaurrean imini, edo ceuen belarrietara eroanda? Bear bada iragarrinai izan deutsue ece, ceuena bere alangoshe eguin eguina izangodozuela. i,Noc taki zuen barruan badaucazue bere eriotzea, ceinecbere bearrac eguin, ta zuen buruac nosh guichien uste dozuen lurraren ganean icusico dozuezan?

192


Cein da, bada, zuen zorakeria, cristifiauac, iminten dozueneanceuen salbacifioa, ceuen escuan eztagoan ta ain guichi fietaco dangaucearen pensutan? Salbetaco (arean) ecer balira adiskideac, ondasunac, aideac, aguintaritasuna, ta orreec, orduan bear bada cerbaitesan cifiaikeen. Baya i,denporea? baya i,astia? baya i,abegunea?i,Ceinec ori segurutu? i,Noc bayezcoa emon? i,Noen esanera dagozegunac eta urteac? i,Aguindu cifiaikioe eguzkiari, anchinaco Yosuecleguez, gueldi egoteco, aric-eta zuen arimaco arerioac azpiratu, il, tadeseguin artean? i,Edo Isaias-ec leguez, onenbeste bide atzera eguiteco, arima orren osasunaren segurantzea izateco? i,Ifioc, ezta danaberatsenac, aguintarienac, ta escu-andicoenac bere, baauco bere escuan urrengo ordua, edo aren izpiric chikiena? Luzatu leike tinditindi (apur apur) bat pen~ bere bicitzea? l,Eztau au Yangoicoac beretzat, eta ondo beretzat gorde?

jD ene Yangoicoa! Ceu zara ceu, neure bicitzeari luce-Iaburraemon deutsazuna: ceu nire buruco ulleac leguez, nire urteac bereicendaturic ta iminiric daucazuzana: ceu nire yaiotz-eguna leguezneure eriotzaco ordua bere erabagiric (ebatsiric) daucazuna: etaceuc dakizu ea egun au ur edo urrin [ala asago] daucadan: barriz nicdakidana, eta ecetara bere aaztu bear eztodana da ece, bein bertara[egun orretara] ezkero, ecin luzatu neinkeala, ezta dan tangaric (pildinic) chikiena bere, ta berbertatishe aguertu bearco dodala ceureaurrean.

Baya esango deustazue bear bada ece, onelango subituco eriotzaac eztireala ain sarriac, nosic-pein batecoac (banaketacoac) bafioeztireala izaten. Baya jay! nic esan bear deutsuet ece, eztireala ainmeatzac, ta anchina (leen) alango bein edo besteco guichitan (bashen) bafio, icusten etzana, gueure egunetan chatean pitean, ta puntuan bein icusten (dala) dogula. Baya baderichazue, ondo, izan bitezonango eriotzaac barachi (guichitan) icusten direanac; baya orregaitic pere bildur izan bear tzaree, cegaitic ece alan ilten direan guichien artecoac ceuec izan (zaitekece) cintekece. Bacenkie bere batpafio besteric ilgonan ilgo eztala, orregaitarren bere (4) bildur ori (4)biotzean euki bear tzeunke: ce eztakizue, ta yakin bere ecin cifiaikee,ea zuec izango bazaree bat ori. Ichasoan ontzi bat daucan mercatariaicara icara eguiten da, dantzuanean ontziren bat galdu izan dala,berea bafio beste asco ichasoan izan arren.

Baya nic esan bear deutsuet ece, ez bat ta ez guichi, eta bai ascota asco, ta gueienac ustez uste bagaric beingoan ilten direala, etaYangoicoaren eguna beti lapurra leguez etorri doiala, batec guichienuste davenean. Esan bear deutsuet ece, eriotzaco gaishoagaz, eriotzea iya zamaan (estarrian) dozuenean bere beguitanduco yatzuela

193


ece, oraindo-coarren urte luceac munduan eguiteco dozuezala: arimaco gauzaac atzeratu ta atzeratu ebilico zaree... : confesorea datorrenean bere usteco dozue... ece ori dala gaishoacaz eguin oi dangaucea; baya zuec ilteco etzagocela: confesinoa bere eztozue...eguingo Yangoicoaren aurrean aguertu bear dozuenac leguez: gueroeguiteco, guero esateco cerbait ichico dozue... Esango deutsuet ece,agoniaco arnasacaz egonda bere, egongo zareela ceuen artean oraindio egun batzuc bano ezpada bere bicico zareela. Esan bear deutsuetazkenez ece, gaistoen eriotza guztiac izan oi direala ustebaacoac, tapecatarien artean (coscolic) garauric bere eztala ilten, ilten dala, sinistuta: eta direan direanac icusi doazala Yangoicoaren aurrean arimaco gauzaac arteztu bagaric. Bai, bai: zagoce epetasun andian (zabalean, bake onean) ustez uste baaco eriotza subituac barachi(meatz, guichitan) icusten direalata.

2. Baya gura badozue izan daguizuela asti ta abegune ori, etasacerdote batec esan deguizuela, benolan Isaias Profeteac EzekiasErregueari leguez: «ea urlia, iltera zoaz, ta ceure gauzai cobru (buru)emoiezu.» Baya zuec zagocen leguez egonic, (,izango ete dozue bururic arimeari beguiratuteco, ta gauz' onic eguiteco? Ara emen bigarren eragoz-garria (bidea). Cegaitic ece, (,nosh esaten yaco gaishoarigueienean, ta celan egon doa barri ori emoten yacan orduco? Lenengo barritan ezta uste izaten gaishoa ainbestecoa (danic) izango dala,eta etsecoac, icusten (ra) yoacazanac, oficialeac, ta gaishoac beracdinoe laster yoango yacala, laster osatuco dala. Asten dira erremedioacaz: bitartean gachac bere bearrac eguiten dituz, ta egunean bano egunean deungago. Gaishoac berac ezteutso igarten bere buruari:besteac barriz, eztavela ondo artuco, larritu eguingo dala, au dala,bestea dala, eztauco inoc biotzic esateco. Azkenean, bere buruarenyave iya eztanean, ecetaraco eztagoanean, ta biciric bano ilic dagoala

(5) obato esan (5) leitekenean, orduanche esaten yaco eleshacoac eguin(artu) bear dituzala. Galanta dago beintzat gauzaac ondo eguiteco.Esan ezpabere, cer eguin leike urte ascotaco pecatari galdu batec iyagaishoagaz burua cocorroturic, miina motelduric, ta gorputza indargueturic, ecetaraco adore bagaric dagoanean? (,Uste dozue orduanegongo dala aren burua ainbeste urteco esaminea eguiteco, conciencia nastitu baten matasaac ascatuteco? (,Gura dozue iya bere buruaren yaube ozta danean, atera daguizan bana-banaan bere biraoerrescadaac, seigarreneco, ta beste aIde ascotaco Yangoicoac dakizanac, confesino-comunino okerrac, ta osterantzeco noctaki certzuc?Eta burua ilunduric, ta concorturic daucanean, ta 10 (murdian) mustuan dagoan batec bano argui gueiago eztaucanean, Yauna-ganabiotzetic biurtuteco [...].

194


l,Cer uste dozue dala Yangoicoagana biotzeric biurtutea? «Nicpecatu eguin dot» celan guraco damuagaz esatea? Ori esan eveen,baita damu ondo zoliagaz, Saul-ec, Yudas-ec, ta Simon Mago-ac, taori bafio gueiago Antioco-c; baya etzirean Yangoicoagana biotzericbiurtu.Yangoicoa-gana biurtutea da gorroto izatea gauza guztien ganeti, leen maite zan pecatu deunguea, ta laztan izatea, leen gorrotoeresten cireanac, edo beinic bein eguiten etzireanac, ta Yangoicoacaguinduric daukazanac (gauz' onac). Biotza onenbestean aldatu tabarriztetaco l,celango aleguifiac, celango gogo betea ta irmea bearezta? Osasun onean, burua argui, gorputza min bagaric, ta guztiaclagunduten davenean Yangoicoac daki celango aldatz gora garratzac, ta celango mendi gogorrac leundu bear izaten direan. l,Ceinbatpider esan eztozue confesorearen belaunetan (ofietan) ben~, ecin aztu dozuela ecandu gaistoa, azpian arturic zaukeezala, ecin biotzericatera dozuela ain gauzataraco eder- erechi ta lera deunguea? Tagura dozue, iya arimea ezpanetan daucazuenean ta ecetaraco gauza[prestu] etzareenean, izan daguizuen alango gauza gacheraco beardan biotza, bear dan burua, bear dan erabaguitasuna, ta bear danguztia?

jAy, neure Yangoico maitea! Ceu zagocoz orduan ifiosco ifioshbashen ardura obeagaz biotzera beguira ilten dagoan pecatari okerrari. Eta l,cer icusten dozu beragan asco danic, ainbeste urteco bicitza deunga baten parcacifioa izateco? l,Biurtuten da benetan ceugana aren biotz gaistakerian zaldua? l,Escatuten deutsu gogo-gogoticta ondo ondo damuturic bere okerreria andien parcacifioa? Ala l,iyaeztago alangoetaraco? jAy, Yauna, eztakit nic bere artegatasun guz-tia, (6) ta bere larri guztiac eztirean (ezpadira) eriotzeagaz darabil (6)tzazan burrucaac, ta ez-ilteco eguiten dituzan aleguinac!

Esan eguizue ezpabere zuec il aguinera bein bafio gueiagotaneldu ta guero osatu zareenoc: guztiz deungaric, ez yoango bay yoango cengocenean, l,ecer eguiten cenduen ceuen arimaco contu okerrazucenduteco (arteztuteco)? l,Cetan cifiarduen orduan? l,Ezta eguiaece, orduan burutan ceranbiltzen gogoeta guztiac, lotaco amesac leguez an aren baten cireala? l,Ezta eguia, eta eguia ben~ ondo andia,ece, ozta ozta gogoan dozuela confesadu cineela, gueure Yauna artucenduela, oleacifioa emon eutsuela? Eta orduan il bacine, derichazue ondo cengozela Yesucristoren aurrean aguertuteco?

l,Eztozue bein bashen sarriago esan ece, zorakeria dala orducoichitea, orduan ecin gauz' onic eguin leitekeala, (aurretiaz, aurrebideaz) leenagotic gauzaac prestadu bear direala? Eta orregaitic pere barriro ceuen buruac palagadu (lorenyau) bear dozuez, ta orduraco ichi ceuen confesifio ona, ta Yaungoicoagana biurtutea?

195


Baya gueien icaratu bear gaituzana, ta Yangoico itzalaren bildurtasun gueiago emon bear deuscuna da ece, onelango euren confesinoa, ta Yauna-gana biurtutea eriotzaco orduraco ichiten daveenacazegunean bein icusten doguna ece, euren gaishoan (aldi) asti arguirenbatzuc badituez, direanac emon bear izaten dituezala ingaratu ta arteztu ecinic testamentua, umeen senipartea, ta etorkizunac. Azkeneraco, iya ecetaraco gauza eztirean orduraco ichi bear izaten dira arimaco gauzaac, artean esango balichaco icaratu eguin litekealata.Orduan, ozta gogorrean nor dan bere ezagutuco davenean, orduan,bai, dei-eguiten yaco confesoreari. jConfesino galanta eguingo deuscu onelango gaisho erdi-ilac! Gauzaac erdi esanean esaten dituz, erdiesana esan albaleikio ganetico ucutu arin bat eguiteari, edo azaleticoaitatute arin bateri. Baya eztago gueiagoraco, ta orrenbestegaz guelditu bear. Esan oi deutsaguz milla gauza damuaren ganean: eguin oidoguz aleguinac bere biotza biztuteco; baya biztu alleiteke iya il dadagoan biotza? Emon daroakegu ezpanetara mun eguiteco Santocristoa: baya (,ete daki Santocristoa bada, edo cer dan?

Guero bere bayatorco bere ordua: ilten da pecataria. jAy, Yauna! (,Cer da bere arimeari igaroten yacana? (,Cer icusten dau, gorputzeric urten da lasterrean? Eta ceure escu (itzaletan) itzaltzuetanyausten danean, jay ce icarea berea, lotaric iratzartuta leguez, icus-

(7) ten davenean bere burua ceure aurre bildur-garrian? (7). Dacus berebeguietan infernua aoa zabalic: eta bere bicitze deungueagaz ceuresentencia gogorraren artean ezta besteric izan, egun guichico gaishobaten 10 zorroa bano. Cristinauac (,cer besteric esan neikezue niconeec aitatuten deutsuedazanean ezpada araco David Erregueac cinoana: «entzun, entzun oneec Yangoicoa (aztuta) atzera botata bicizareenoc, guero eriotzeac beingoan artu, ta (noc bere escuetaric atera, ez izatea) yazo eztakizuen, noc bere escuetaric atera ez izatea.»

3. Baya eztozue guichiago burutan artu bear orain nic esangodeutsuedan irugarren eguia au, eta da ece, orain bashen argui ta zoliburua eriotzaco orduan eUki-arren, orregaitic pere gach ta gach izango dozuela orduan Yauna-gana biurtutea, ordura artean luzatutenbadozue, ceuen ecandu gaistoacaiti. (,Cer uste al dozue ece, ceuenurte ascotaco ecandu charrac, ta bear bada bici guztian yarraitudeutsueenac, orduan beingoan galduco dozuezala? (,Uste al dozuece, artean biotza deungaroagaz yosita bat eguinic leguez eukita, orduan beingo baten azcatuta, ona izatera ecarrico dozuela? Beguiraarren cer yazoten dan gaisho andi bategaz eleshacoac eguin ezkero,osatu direanacaz. jCe damuac, euren gaishoan! iCe berba ederrac!Ez bada, Yangoicoac gaisho onetaric ateraten banau, beste bicitzabarri bat eguingo dot. Yangoicoac osasuna emoten badeust, e-nas

196


orain artecoa izango. Osatu cirean, eta guero? Leengo eguin eguinac. jAy! Eztira oneec lenengo trangadaan eguiten direan gauzaac.

Uste dozue neure entzula onae ece, urte luceetan seigarrengoangaistoac ta zantarrac izan, eta egun bieo gaishoagaz galduco dozuelaecandu gaistoa, ta alango (gauz') etaraco lera ta gogo (gaistoa) deunguea, ta onae ta garbiac eguingo zareela? jAy! Bear bada, Yangoicoari alan gura izanda, orduanehe gogoac emongo (ecarrico) deutsuez gauzaric loienac, ta zantarrenae, eta gorputza macal ta yausidozuela, biotza seigarreneco sutan ta garretan eukieo dozue. Bearbada orduanche izango dozue etse barruan, edo beguien aurreanalaz eein egonic zagocen oiaren parean pecaturaco lagun izan dozuen adiskide deunguea. jAy! Yangoicoac esana da eee: onelangoenazurrac gaztetaeo (zaroeo) pecatuz ase ta bete eguingo direala, taokerreria orreec euracaz luurpean [obian etzango] 10 eguingo daveela. Eta ezta bein ta birritan ieusi dana, ta bai sarri ta ascotan, onetaricoae iltea, alcarreri betico adiskidetasuna opaca, ta oraindo berbeaaoan daukeela, Diabruac oratu ta euren arimaac infernuan ondatu-ten dituezala. jO Yangoico andia, (8) eta ce bildur-garria zarean, (8)pecatari deunguea ceure eseuetatic botata, bere biotz galduaren es-cuetan ichiten dozunean!

Uste dozue eee, bere bici guztia, ondasunae nai oker, nai macurbatu (batzandu) ecinic emon davenae, ta besteen leporic ta besteenealtean aberaztu danae, ordu atan sinistuco davela eee, bere ondasunac okerrac ta bide charrecoac direala, eta naieo davela, batari tabesteari, berea emonic, bera ta umeac eeer-ez-ean cale gorriaren(gogorraren) ganean guelditutea? jAy! Yangoicoae dino onelangoaegaiti eee, atera ta errebesadu beareo dituezala, iruntzi cituezan ondasunae: baya ez berae guraco davelaeo, ta bai Yangoicoac berae botarazoco deutsazalaco. Divitias quas devoravit, evomet, et de ventreillius extrahet Deus. 140

Uste dozue ece, artean fedeco eguiac, ta andieo aldeeo eguia sinistu gura ezic ibili dana, orduan beingoan direanac sinistuco dituzala, ta Yangoicoagana biotz biotzeric biurtuco dala? Orduanche, bearbada, adierazo guraco dau orrec, alangoen ganean berac besteac bano argui obeae, ta biotz gueiago izan davela, ta eztavela orren damurie ez alango (gauceen) ipuinen bildurrie: bear bada eztau guracoeleshacoric bat-pere artu [eguin], ez eristinaua danic penS eraeutsi,ilten ezpada aurrean dagozanai berari guero barre eguiteco bideaemongo deutselata.

140 (Job. 20, 15).

197


Uste dozue ece, emacume buru-erechi bat, bere edertasunac zoraturic, bederatzigarreneco ta seigarreneco zantarkerietan ta pecatuetan ondaturic bici izan dana, eztala damuz beteco, ichi bear dituzalaco ordurarteco (guinoco) atseguingarriac, yaztecoac, ibileraac, taain gozo eguiten izan yacazan osterantzecoac? jAy! Orduan Yangoicoac alan gura izan da, iya iya ilten dagoanean bere edertasuna gora,bere edertasuna beera, besteric gogotan eztau erabilico: beti egongoda bere artean ea cer [erason] calte eguin izango deutsan arpeguianluzaroco gaishoac (gachac), ta ezaindu izango davelaco damuagaz;pocic entzun guraco dituz bestec orren ganean esan gura deutsazanlabankeriac: eta azkenengo arnasacaz dagoala bere ecingo dau galdumunduco zorakerien zaletasuna: ta esango dau Amalec Erregueacbenolan leguez: «Onelan il bear dot neure urteric ederrenetan? i.,Siccine separat amara mors? Zuc, Yauna, zuc esanic deuscuzu Escriturasantuan ece, (bacocha) celan bici, alan il eguingo dala bacocha. Quorum finis erit secundum opera ipsorum. Seigarrenecoan gaistoac bazaree, alangosheac ilgo zaree: ondasunen amorru gueieguiaz biciizan bazaree, amurru orrec yarraituco deutsue eriotzaco orduan bere: bici izan bazaree ez gatz ta ez ura Yaingoicoaren gauceetan, ilgo

(9) zaree sen bagaric, ta (9) prestacuntza bero andi bagaric: beti ibilibazaree ontzeco, ontzeco, bein bere ondu bagaric, ilgo zaree gogoonez beteric ta eguite onez utsic: bici izan bazaree bein yausi beinyagui; orain pecatu eguin, guero confesadu: ostera pecatu, osterapenitencia, zuen eriotzaco prestaeraac, confesinoac ta besteac izangodozuez argalac, ta indargueac: zuen negarrac urtengo davee biotzsamur batetic, baya ez biotz bete betean (oso osoan) damututic. Berba baten ilgo zaree ceuen pecatuan, Yaungoicoagana biurtuteco astiric ta abegune onic izango eztozuelaco; edo badozue, gachac galerazoco deutsuelaco; edo bai beintzat ecandu charrac: edo azkenez, oieztana, Yangoicoagana biurtuten bazaree, laster atzera pecaturabiurtuco zareelaco.

i.,Cer eguin bear dogu bada? Entzun ta eguin Yesucristoc dirautsuena: «zagoce beti prest, (usteric guichien) guichien uste dozuenean ni etorrico nachatzue-eta.» Bai esan bear deutsuet, Yeremias-ecbeste aldi baten Judea-coai leguez: «emon Yaungoicoari gloria, zuenbicitzea ondu, confesino onac eguin, ta biotzetic parcacinoa escatubear deutsazue eriotzaco ilun-tasunac (beac) artu zaguiezan banoleen... guero ezpabere alperric billatuco dozue arguia: Yaunac biurtuco deutsue guztia eriotzaco gueritz ta iluntasun.» Esan bear deutsuet San Paulo-ren berbacaz: (astiac) denporeac dirauscun arteanon asco eguiteco (eguin bear dogula)

Esan bear deutsuet Isaias-ec Ezekias Erregueari leguez: Disponedomui ture, quia morieris. Eguizue osasun onean, ta gueiegui luzatu

198


bagaric ceuen testamentua, aurretiaz (Iendanez) emoten deutsezuelazuen gauzai izango daveen bidea: ichiten dozuezala arteztunc zuengauzaac, bada orreec, obeto eguinaz ganeti, ezteutsue galarazocoeriotzaco orduan Yangoicoagazco gauzaac ondo eguiteco ain bearraizango dozuen denporea (astia). Dispone domui tuce. Atera eguizuezal dozuezan zorrac, neke pusca bategaz bada bere, ondorengoai ichibagaric aterateco: ecin dozuezanac, paperean garbiro imini eguizuez,artez esaten dozuela cer zor dozuen ta non: cer arturen (arkien)daucazuen ta non: eriotzaco orduraco lan charrac dira orreec; etaaIde batetic eztira ondo eguiten, eta bestetic barriz eroaten daveebeste gauza obagoraco bear dan astia. Oneec guztioc alan zucen erabili ezkero, nai eriotzea datorre1a ustez uste bagaric, eta ecer (bape-re, arean) eguiteco lecu (asti) bagaric, nai (10) astiro ta lecu andia (l0)emoten dave1a ezta ardura, eta ondo il oi doa, osterantzean deunga-ro; bada san Agustin-ec esan evana, ta eguia andia, da ece, ecindeungaro illeitekeala ondo bici izan dana, ta nekez izango dala ondoiltea deungaro bici zana. Entzun orain exemplu bat.

Ingalaterra-n gauzaac naastauric ebiltzazanean, eta catolicuai biciten bere ichiten echakeenean (ez eutseenean), egoan guizon aberats bat, ondasunac galdu gura etzituzana, eta cerua bere ez albalegui. Orretaraco beretzat eguin evan: «cerua irabaztea ez yagoc ondobici izatean, eta bai ondo iltean. Eguingo yoadana bada bakean ichiyeguideen, eta neure gauceetan ucutu ez yeguideen izango da ce,canpotic eta aguirian protestante (hereyea) izango noc. Ondo yakiatnic au pecatu mortala doana; baya eriotzaco orduanconfesauco noc,eta estuen estuen nayabilela bere, damuaren senale bat emonda ausolbiduco nayoec». Asmu onegaz confesorea beti escuan izateco, artu cituzan confesore bi, Londres-en, eta beste urichu baten eucazanetse bietan, banatan bat izateco. Bein banD sarriago ekin eutsan Erligioso on batec ori etzala ondo: Yaungoicoaren contra ezegoala asmuonic: ac guizonac banD gueiago yakin, ta escu gueiago daucalata.«Yauna, esaten eutsan, ecin il cintekez 10 zagozala? Ecin, accidentebatec artuta, bertan ilic gueratu cintekez, Yesus esateco asti bagaric?Ecin gelditu (Iotu) cintekez gaishoaren andiagaz (cocorroturic) corromorroturic, cer eguiten dozun, eta non tzagozan bere asco eztakizula? Ecin burura eguin lekikezu? Ecin guelditu cintekez yausi mutubategaz bertanche ilic? Ecin beste (aIde) modu ascotara il eguin cintekez, ecetaraco (Iecu) asti bagaric? jAy zorakena andia da, ainerraz galdu leitekeangauzaren pensuan, gure salbacinoa, arimea,imintea. i,Yangoicoari asmuacaz? Belu (Berandu) gauz' onic. Bayaberac: izango evala nonbait confesetaco astia: izango evala aurkiconfesetaco erea, ta ez eutsan yaramaiten (yaramoten). Onelan bici

199


izan zan aberats ori eriotzaco orduco confesifioaren usteacaz. Bayai,cer yazo yacon? jD Yaungoico bildurgarria! i,Nos icusico ete daveeguizon itsuac ceure contra eztagoala gauza dan asmu onic? i,Nossinistuco ete davee guizon zoroac eriotza ona eguiteco leenagoticarteztu bear direala arimaco gauzaac? Bein baten bada yoiala guizonori Londres-co etseti eta beste urico bere etsera, accidente batecemon eutsan. Arin arinke...

(Sermoiari orrialde bat edo falta zaio. Arantzazuko artxibokoa).

200

10. CE BIDETI GALDUTEN DIREANPECATARIAC: PECATARIGOGORTUEN GANEAN

(J,189-199. or.)

Curavimus Babilonem et non est sanata; derelinquamus eam.Jerem, e.51.v.9

(189) iAy eristiftauae! baeenquie eelan daueadan nie biotza (189)gaureo arratsaldeeo sermoia eguiteeo! Banator eguitera Jgeoae.munduonetan peeatari bateri emon leiquion eastigurie gogorrenaren ganean.Berba eguin gura deutsuet araeo peeatariae peeatu eguinagaz ta egui-nagaz guero ta guero bere artu oi daven biotzeeo gogortasunaren gane-an, araeo Jgeoae ecin beragaz ecer aterarie gogaiturie leguez bere eseutiiehita dirautsanean: zabiltz zabiltz eeure gogora, eguizu gura dozuna,peeatuz ase ase eguin zaitez. Eta onelango gauza itzal au gogora etorte-ae neure biotza ilun ilun eta larri larri eguiten deust. iAy baneuneo nieorain anehinaeo Profeta santuae izan eveen santutasuna ta indarraonango gauza itzal iearagarrien ganean bear dan leguez eguiteco!Ysaias, Jeremias, Eeequiel noe euqui leiquean orain zuen indar guztia,neure entzula maiteae ulertuten emoteeo eer dan, ta ee bildurgarriadan Ygeoae peeatari itsuai mundu onetan emoten deutsen eastigu go-gorra, araco bere eseurie iehita peeatuan gogortuten iehiten deutsene-an! Baya l,izango ete litzateque aseo ori indar guztiori alango iearaga-rrizeo eastiguaren ganean bear dan leguez eguiteeo? Balitz or neureentzulai esatea euren peeatuae gaiti galdu beareo dituezala euren onda-sun guztiae, aseo izango litzateque zue leguez, Isaias, narrugorrian billo-sic urtetea. Balitz or esatea pecatuaeaiti preso eastigu eroango dituezalaerbesteeo erri (aragoetara) urrunetara, asco izango litzateque zue le-guez, Jeremias, eateaz beterie urtetea. Balitz esan bearra euren peea-tuaeaiti goseta andi esquergaae ieusi bearra aseo izango litzateque zueleguez, Eeequiel, berroguei egunean yatea errari utsa bei eorotzagaznastauta. Baya eguin bear dodanean Jgcoae peeatariari gogortuteniehita emoten deutsen eastigurie gogorrenaren ganean, l,eer eguin nei,edo eer esan nei? jAy! eztaquit nie ondoen izango ez bada esatea zueleguez, Jeremias, ume bat nasala eta eztaquidala berbarie eguiten (ber-betan eztaquidala).

201


Peeataria, peeatuaren 10 zorroan gogor gogorrie zagozana, esaneiquezu anehina beste batee leguez: nie peeatu eguin dot, baya ~ee

gaeh izan dot orregaitie? Bear bada eeure buru-ganean daueazuJgeoae. munduan emoten daven eastigurie gogorrena, edo ameneeourrean zagoz eastigu ori zure ganean ieusteeo. Bear bada ya orainganie zagoz infernueo ilinti baltz izateeo ebaguirie, edo ebagui izateeourrean. Iratzartu zaitez, iratzartu albaeintequez eta beguiratu eguiozu eeure buruari guztiz galdua izan bafio leen. Eta ori eguin daizuntzat nie arrastegui onetan eer dan biotzeeo gogortasuna (azaldaueodeutsut).

Eta asi bafio leen, yaquin bear dozue Ygeoae ifiori bere ifioribere ezteutsala ueatuten eerua irabazteeo bear direan besteeo graeiae. Baya gracia eta laguntza oneee modu bitaeoae izan oi dira: batzue dira eeruraeo bidean paretaeo eguin eguinae direanae; beste ba-

(190) tzue dira peeataria beingoan eeruraeo bidean paretaeo (190) eztireanae, ezpabere beste gauzonen bat eguiteeo, eein eguinda emongoliehaquion, gueldi gueldi emongo liehaquion eerueo bidean sartuteeograeia bere. Lelengo modueo graeiai esan daroaquioe Teologuaegraeia urreeoae, bigarrenai graeia urreneeoae. Alan peeatari bateeJgeoaren bidean yarteeo bear dau damu zolia, ta eindoa, bear daualeguinez confesifio ona, bada ori eguiteco gracia Jgcoac emoten badeutso, izango da graeia urreeoa. Baya emongo ezpaleutso, eonfesateeD graeia, ezpabere beste gauzonen bat eguiteco, berbaraeo, limosnea, edo oracifioa eguiteeo, eein eguinda guero emongo leusquioneonfesifioa bere eguiteeo graeia, orree izango leuque graeia urruneeoa. Orrelango graeia urreneeoae ezteutsez Jgeoae ifiori bere ueatuten ezta pecataririe andienari bere; baya bai, eta aseori, gracia urreeoae.

Yaquinda egon bear zare bere peeatariae peeatu eguinagaz taeguinagaz artuten daveela peeatu orrentzaeo eehuntasun, zaletasun,eta egarri andia, eta eguiten direala Jgeoaren graeiai indar eta contraandiae eguitera. Emeti yatorque guero izeunez peeatu eguitea etaJaunaren graeiai ez erantzutea, eta onetara eldu direan peeatariaiesan yoaque peeatari gogortuae, Jgeoaren graeiaeaz onduten eztirealaco, eta ondu bere eguingo eztirealaeo. Au yaquinda, entzuzueorain eelan asten dan gogortasun ori; celango aurrera bideae dituzan,eta eetara yoten daven gueroenean.

(191) (191) Induraverunt cervicem suam supra petram, et noluerunt re-verti.... confregerunt jugum, ruperunt vincula... Numquid super hisnon visitabo dicit Dominus? Aut super gentem hujuscemodi non ulciscetur anima mea? Jerem. c.5. v.3, 5 et 29..

202


Fedeac eracusten deuscun eguia ederra da: bici garean artean,eta arnaseac dirauscun artean edoceinbere ordutan Ygcoagana biurtu guintekezaIa, eta biotzeric eguiten badogu, izango dogula gueurepecatuen parcacifioa. Ezequiel profeta santuaren aotic Yaunac beracdifio ece, eztaveIa berac gura pecatariaren eriotzaric, ez ifioren galtzairic; ezpada guztiac ondu eta bici ditezan. Baya lcer difiot nic,esan? Yurarnentuaren azpian dirauscu Yaun orreec ce pecataria onduten dan edocein bere orduric eta gueyago ezteutseIa gachic ecarrico ordura-arteco (artietaco) pecatuac. Ori aIan da, baya orregaz batera Escritura santuan esaten yacu ece, Ygcoac batzuen beguiacitsutu eguiten dituzaIa, eta euren biotzac gogortu, beguiacaz ecericusi eztaguientzat, eta biotzagaz ecer aditu (uIertu) eztaguientzat;esaten yacu ece, Ygco orrec gura davenen erruqui daueIa, eta guradituzanac gogortu eguiten dituzaIa. Yaun orrec bere aoti eguitendeutse pecatariai cernacuntza biIdur-garri au: «Nic deyez eguin daceuec rnuq,Uer egon zareeIaco, nic escua Iuzatuta, ceuec beguiratubere eztozuelaco; osticopean erabiIi izan dozuelaco nire ondo-eracutsiac, eta nire aguiracai yararnonic bere eguin ezteutsezueIaco, nicbere ceuen eriotzaco orduan barre eguingo deutsuet, eta burlazaregongo nachatsue biIdur zareen aIdi charra etorri dakizunean. Orduan, difio aurrera, dei eguingo deuste, baya nic ez entzun eguingodeutseet, Yaunaren biIdurra aIde-batera bota eveeIaco.»

l CeIan da bada ori, esango deustazue, aIde bateti Ygcoac guztiacondu gura, guztiai parcatu gura, guztiac saIbau gura; eta besteti, barriz, batzuc itsutu, gogortu; beste batzuei barre eguin, dei eguitendeutsenean bere, ez entzun eguin? CeIan dan au? jAy! ori da badabiotza minez bete bear deuscuna. Ygcoac guztiai dei eguiten deutse,guztiac ondu gura dituz, guztiai yagoque parcacifioa opaca; baya ascoc ezteutse yararnaiten, aurrera eroan gura dituez euren okerreriac;Yaunac dei, eurac ez entzun; Yaunac deadar, eurac gor; eta onelaneuracaz peIasca, eta burruca Ieguez ebili ezquero, azkenean gogaituric Ieguez esaten dau bere artean: bada, eztozu nire esanic eguingura? Or dozula; eguizu gura dozun guztia, ece ni nire aIdeti nago.Ceu etorrico zachataz escupera; eriotzean nic atrapaduco zaitudazeta orduan alcar icusico dogu. Onetara ezkero bere, eguia esateco,(192) ernoten deutsez bere graciac, Iaguntasun batzuc, eta dei ba- (192)tzuc; baya ez Iengo dei zoliac eta Iaguntasun indartsuac, eta ceIaneurac pecatu eguinagaz eta eguinagaz euren biotzac Iengo aIdeangogorrac eguin izan dituezan, Ieen dei zoliagoai ez entzun eguitenbeutseen, guero rnotelagoai obeto eguingo deutse, eta Ieen Iagunta-sun eta gracia indar andiagocoacaz onduten ezpacirean, guero Iaburragoacaz guichiago onduco dira. OneIangoai esan daroaquegu Yg-

203


coac. gogortuac, ez Ygcoac gogortasun ori emon deutseelaco, ezpada ce Ygco orrec ainbeste aleguin alper euracaz eguin ezquero, lengo yaramon andiric eguiten ezteutseelaco, eta orregaz guero euraceuren buruac gogortuten dituezalaco. Eta ori eguitera ezkero, jay cezorigaistocoac direan pecatariac! Ya eguin evan eurenac: iltea besteric bear eztave infernua icusteco. Onduco balira orain bere, artucoleukeez Ygcoac: bear dan leguez damutuco balichake, parcatucoleusquioe; baya echaque damutuco eztira onduco; eta alan yaquinada euren infernura bearra.

Izango eta da neure entzuleen artean alango pecatari gogorturic?Izango eta da alangoric? Eztaquit nic: baya beldur nas, izateco urrean asco zagocela. Baya ez: iratzartu bear dozue arratsalde onetan:ezagutu bear dozue ce arri labanaren ganean zagocen labrast (larraprast) eguin eta infernuan yausteco. Beintzat nic orretaracQ aleguinac eguiteco asmuac dacardaz. Entzun bada ceen ganean izango dangaurco arratsaldeco sermoia. Eracutsico deutsuet nondi asten danpecatari bat galduten; celango bideac daroazan guero; eta cetara yoten daven azquenean. Edo laburrago esateco azaldauco deutsuedazpecatari gogorraren asierea, gueroco bideac, eta azquen charra.

(193) (193) Cum diabalus jam misisset in car ut traderet eum JudasSimanis Iscariatae. Jaann.c. 13. v.2.

Oneec berboc entzun dozuez puntuan cantau dan Evangelio santuan: Diabruac emon eutsala Judas-eri Jesucristo salduteco burua;eta nic euretati bidea artuten dot zuei berba eguiteco pecatari gogortuen ganean, eta zuei iragarteco celango bideetati galdu oi direanpecatari errucarriac, euren pecatuen ondarrean eta biotzeco gogortasunean yo artean. Orretan bere, Cc., beguiratuten badogu cer eguiten daven J.c.c Judas-en aurrean, eta Judasegaz beragaz, eta cereguiten daven Judas gaistoac l,cer icusico dogu Judas-egan, guizonguztizco oquer bat, eta pecatari gogortu bat bano?

J.Co. ge. Jaunac afaria yan ezquero, yaguiten da mairic, quenduten dituz ganeco sonecoac, ifinten dau garriti miesa eun garbi bat,garbituten deutsez banaan banaan onac Apostulu guztiai Judas euren artean zala. Yesarten da barriro lengo lecuan; bertanche asmetan dau modu miragarrizco bat, bere gorputza guizonai yanari emoteco, eta bere odola euren edari eguiteco eta bera oso osoric eta bidbiciric oguiaren eta ardaoaren irudian euren bularrean sartuteco;emoten deutso Judas-eri berac bere escuz comunino santua. BayaJudas ori ezta orregaiti bapere onduten, ezta arean atzeratuten berasalduteco arturic eucazan asmuetati. Ulertuten emoten deutso J.c.c.

204


Judaseri, berac baquiela aren gogoen barri, bequiala celango asmucharrac darabiltzazan escu artean. Baya orregaiti bere Judas betigogor, beti gaisto, eta onduteco gogo bagaric.

Baya i,cer dinot nic, leen leguez gogor eta onduteco gogo bagaric? Leen bano gogorrago eguiten da Judas, leen bano gaistoago, etaegarri gueiago eracusten dau bere Maisu Jauna salduteco. Eta alandino Evangelio Santuac comunio santua artuta berla sartu zala Judas-en biotzean Satanas, eta beingoan urten evala bere maisua gauatan berean bere arerio gogorren escuetan iminteco gogoagaz.Aushe da, Cc., pecatari ascogaz yazoten danaren irudi eguin eguina.Onenbestean sartuten eta gogortuten dira euren pecatuetan ece eztira ecegaz bere onduten, ez sermoiacaz, ez liburu santuacaz, ez Jaunaren deiacaz ez areanegaz bere. Ay eta ceinbat onetarico izan oidirean Misino santuac eguiten direan errietan. Batzuc Misinoaerrian izan arren, eztira sermoietara elduten, eta besteac Jgcoarenbideetan sartuten direan artean, gueldituten dira eurac leen banDdeungago ta gogorrago. Beste batzuc batoz sermoietara edo icustearren Predicadoreac celan eguiten daven, edo euren creitua yagotearren, eta munduaren beguietan eder-erestearren. Baya entzunda entzunda bere eztira onduten, eta inosco alditan Jgcoaren. berbeagazicara aldi bat artuten badave, laster aztuten yaquez entzun dituezanberbaac, eta galduten dave icara ori. Gauza icaragarria beintzat, etabildur andia emon bear deuscuna. Zuen biotzetan onelango bildursantu au sartu dedin, eta contuz ibili zaitecen alango negargarrizcomoduetara ez etorteco, berba eguingo deutsuet biotzeco gogortasunaren ganean.

(194) 1. Ezta inor beingoan ta batpatean deunga deunga eguiten. (194)Pecatariric andienac asi dira gauza chiqui bateti, gauza chiqui onenatzean eguin dave gauza andiagochu bat, guero andiagochu bat, gue-roago ostera andiago bat, eta ibilian ibilian, eldu dira azqueneanpecatu anditzarrac bere eguitera eta galdu batzuc izatera. Gorputze-co gachacaz yazo oi dana, yazo oi da arimaco gachacaz bere. Gorpu-tzeco gachac eztoaz beingoan etorri: lelengo sentietan da buruco-min puscachu bat, gorputzeco astuntasuna, alboco errencurachu bat.Orduan itanduten badeuscue ea cer dogun, laster erantzun daroagu:jeh! Ezta ecer, laster yoango yat. Baya guerora guerora deunguetuazdoa gacha, echun bear izaten da oean, oficialeari edo medicuari dei-eguin bear, eleshacoac artu bear; eta ataric atara (atan onetan) erio-tzea bere etorri doa. Alanche da bada pecatuacaz bere, eta pecatariandito tzar guztiai yazo yaque araco Jgcoaren esana: gauza guichienyaramonic eguiten eztavena bera gueldi-gueldi andietan bere yausi-co da.

205


l,Nondic uste dozue asi direala lapurto tzar andiac? Lauciri laumarai ostuteti: sagar bat, arrautza bat, arta micher bat, cabilla batquenduteti. Guero quendu cituzan diru apur batzuc, eguin eutsensoneraco gurasoai laborea: gueroago quendu cituzan orreec banDgueiago cirean gauzac: eta azcanean lapur galdu eguinic orche dabilbideetara urteten ta ondasun andiac ostuten, edo lagunac artu etaetseetan sartu eta etse beroa galantac ecer bagaric ichiten. l,Nondicasi zan galduten araco gaurco egunean seigarrenecoan begui bietaguino ondatuta bici dan gazte ori? Lelengueran etzan izan dantzanastu baten edo gau biguira baten labanqueriachu bat epelic entzutea bashen, guero gogoz eta barrez entzuten cituzan berba arinac etacelebrequeriac, gueroago berba nasaiac bere bai; gueroago abiau zanbesteari erantzuten, eta berac bere beste ainbeste esaten; gueroagoizan evan uquiera arinchu bat, guero cirri bat, guero mosu bat, guerolaztanga bat, gueroago zantarqueria bat, escua bear eztan toquietatierabilte bat, eta guerora guerora araguizcoan bere yausi zan.Lelengoa eguin ezquero errazagoa izaten da bigarrena, errazagoa oraindoirugarrena eta laugarrena; eta azquenean onenbestean bota dituzitzalac eta galdu deutse bildurra araguizco orrei ece, ur otza legueche parra parra edaten dituz gaurco egunean.

Aushe da pecatari galdu guztiac eroan daven bidea: pecatu mortal tzarren ona beti izan da pecatu chiquiren bat. Birao andien onabirao chiquerra, guzur andien ona guzur chiquerra, murmuracinoandiena murmuracino chiquerra. Gurasoai lotsa charra artuteenaburrufada (murruscada) bat, gorroto andiena ecin icusi bat, ordi galantenac traguchu bat gueiago ezartea, eta alan besteetan. l,Nondicasi zan zorigogorreco Cainen galdu-bearra? Daquiguneti bere lelengo pecatua izan zan Jgcoari opatutea artu cituzan frutuetaric chondorrenac eta mochorrenac; guero izan zan bere anaye Abel-eganacoecin icusia; gueroago gorroto gogorra bere bai; guero il evan anayeori, eta azquenean penitenciaric eguin gura bagaric ebili zan Jgcoaganic iguesi. Saul Erreguearen galtzaieraren ona ta asierea izan zanJgcoaren aguindu chiqui bat ez yagotea; guero ausi evan beste andiago bat; guero ecin icusi izan evan David; gueroago ain gorroto aserrea sartu yacon biotzean ece ascotan ta ascotan ibili zan nondi norailgo evan David ori, eta azcanean il tzan pecatari gogor eguinic.

Baya l,cetaraco izango dot burua austea onelango yazocuntzarenatzean gaurco Evangelioac aitatuten deuscun JUdas-egan badaucaguonen-ganeco yazocune icaragarrizco bat? JUdas-egaiti dirauscue S.

(195) Agustinec, S. Leonec, S. Gregorio Naciancenoc (195) eta beste yaquitun ascoc lelengo asiqueran guztizco santu andi bat izan zala, etamilagro andiac bere eguin cituzala. Baya ara guerora cetara yo evan.

206


Eta i,baquizue eein izan zan bere galdu bearraren sustrai guztia?Judas-ee euean lagunen arteeo diruen eontua: atarie atara asi zanciri-miri eerbait bere aldera atzeratuten eta lapurreta ehiquiae eguiten; otzitu zan J.Co. eta Apostoluae-ganaeo amodioan, deungaro bere esan evan Madalenea gaiti: ibili ta ibili J.Co. Jgeo. ta guizoneguiazeoa saldu evan, eta eomuniiio santua deungaro artu evan; etaazquenez bere buruagaz ernegauta berae bere eseuz ureatuta iltzanpeeatari gogor eguinie. Alanehe izaten da peeatari gogortuen galtzaierea peeatu ehiquiren bateti.

2. Baya, i,eelangoa izan doa euren aurrerantzaeo bieitzea? jAilguztiz deunguea eta peeatuz aIde guztietarie betea. Onelango peeatariae peeatu ehiquiae eguinagaz ta eguinagaz lotsea galduten deutseonelango peeatu ehiquiai, eta artzen dituez bideae peeatu andiehuagoae bere eguiteeo; onei lotsea geldi gueldi galduta datoz eguiterapeeatu mortalae bere; onei bere laster lotsea galduten deutse etaonelango peeatu mortalae eguinaz yausten da peeataria peeatuen ondarrera, eta i,orduan? Orduan Jgeoae berae diiioana: Beeataria peeatuen ondarrean yausi danean contemnit, eztau eeeren yaramonieeguiten, eztau eeegaitie bildurrie artuten, ezteutso eeeri bere lotsarieyagoten. Ezteutse lotsarie artuten ez gurasoai, ez maisuai, ez bereburuari zor deutsan cleitu ta ieen onari, ez munduaren esan errazoazeoai, ez Jgeoari berari. Eta alan orretara ezquero ur otza leguezparra parra edaten dituz peeatuae. Judasegaitie Evangelioae diiioanayazoten yaque onelango peeatari galduai: sartuten yaque Satanasbarruan, eta onelango yaubea biotzean dauqueela i,eer eguin leieezpada diabruaren obra gaistoae, peeatua, ta peeatua, ta peeatua?

Ieusi dozue eer yazoten dan ibaiacaz neguan araco euri andiaeeguinda uriolea etorri danean? Bada aushe da peeatari galduaegazyazoten danaren irudi eguin-eguina. Ibaiae lelengo eran eztira izateniturrichu batzue bashen. Iturriehu onec daearren ur guztiari gueldieraguin leiquio eseuagaz, orbel batzueaz, arri bategaz, zoi bategaz,edo edoeein gauzagaz. Ur pusea oneri batzaiten yaeo beste iturribaten ura, guero beste batena, guero beste batena, eta gueldi gueldieguiten da erreea bat. Erreea oneri batuten yaeo emeti erreea bat,besteti beste bat, besteti beste bat, eta eguiten da ibai bat. Datozguero euritza andiae, eguiten da uriolea; eta orduan eegaz lotueo da(lotuten dave) ibai ori? Eeegaz bere ez. Ateretan dituz ondarretieareeh zar lodi sustrai ta erro andietaeoae; daroaz urrunetara arri astun pisu andieoae; daroaz errotae, zubiae, presae, olaae, berba baten,ezteutso lotsarie aurrean iminten yaean edoeein gauzari.

Ea ezpabere, i,eer yazoten da seigarreneeoan begui bietaguiiioondatuta bici direanaeaz? Leleng'ueran jeelango lotsea emoten eu-

207


tsen araguizco pecatuac ez ece, baita bere edocein zantarqueriac,edocein berba-loic! Alangoren bat icusi edo entzuten eveen orduco,gorri gorri eguiten yaquen arpeguia, eta non egozan bere ozta oztayaquiten eveen. Guerora berbai lotsea galduta bere jce lotsea gauzacharra eguiteco! i.,Ceinbat bider ebili cirean eguin guraric eta lotsaarren esan ecinic? Gueroago eguiten abiau cireanean, ori eguitecobazterretati, eta oqueluetati ebili cirean, eta ifioc yaquin leguioenbere gura ez eveen. Baya guero azcanean onenbestean galdu deutse

(196) lotsea (196) seigarreneco orreri ece eztirudi ezpabere ori dala beuren yana, beuren edana, beuren loa, beuren guztia. Gau ta egun,lagunagaz ta bacarrean, ezcutuan ta aguirian, plazai, bideai ta eleshaieurai bere parcatu bagaric beti darabildez escu artean seigarrenecoa.Beuren gogoac ezteutse besteric ecarten seigarrenecoa bafio: beurenmifiac eztaqui beste berbaric eguiten seigarrenecoac bafio: beurenescuac beti dagoz prest zantarqueriac eguiteco: beuren gorputza betibero seigarrenecoan ibilteco. Al daven guztian al daven guztiacazdabilz; ezteutse parcatuten ez nescatilleari, ez alargunari, ez ezconduari, (ez libreari), ez atzeari, ez aideari ez batari ta ez besteari. EtaS. Pedro-c difioan leguez141

, eztaquie onelangoac celan ichi pecatueguitea.

i.,Cer yazoten da tratu oquerretan sartuta bici direanacaz? Lelengoan bildurrez ebiltzazan puscachu bat euren aldera quenduteco,atzeratuteco, apur bat neurrian ta pisuan laburrago (gazachuago)emoteco: guero ardura bagaric ta bildur bagaric ostuten dave gueichuagochu izan arren edo asco izan arren bere, ezteutse ecer tratuoquerrac eguin arren, eta erri guztiaren aotan ibili arren, eta lapurren icena izan (entzun) arren, ezteutse ardura aberaztuten badiraece (sic). i.,Cer da yazoten dana araco ordi concor galduagaz? Aracolelengo ardaoan igarota bere buruaren yaube etzala guztien aurreanbarregarri eguinic parau zanean, jcelango lotsea biaramunean!, jcelango atseracuntzea ifioren aurrean aguertuteco! Ta gaurco egunean? Al daben guztian ordituten da bapere ezteutsala guztien aotanibiliagaitic, guztiac bera orditzat dauqueela. Ibili zaitece alan beinbanaan pecatari andi-tzar guztietati, eta icusico dozue celan lelengoan lotsa andi bat eta bildur andi bat artuten eutsen pecatuari; celan yoan direan gueldi gueldi apurca apurca bildur ori galduaz; etacelan azcanean itzalac guztiac galduric, ezteutsen eceri bere lotsaricartuten; celan eztituzan ecec bere atzeratuten pecatu eguiteric, etaalan ur otza leguez zarra zarra edaten daveela, eta eztaquiela celanichi pecatu eguiteari.

141 2 Pe.c.2.v.14.

208


3. Emetic yatorque onelango pecatariai euren gaistoquerian gogorturic egotea, eta ecegaz bere ez ondutea, ezta bear dan bideansartutea. Arpelac dira onelangoentzat beste modutaco pecatariaconac izatera ecarteco asco izaten direanac: arpelac sermoiac, arpelacliburu santuac, arpelac sacramentuac, arpelac egemplu onac, arpelacerrian yazoten direan subituco eriotzac, arpelac euren ganera Jgcoacbiralduten dituzan castiguac, arpelac euren biotzetara Jaun onec biralduten deutseezan argui-aldiac eta dei gozoac. Bera ebilico daalangoetati iguesi, berac ichico dituz beguiac, berac zarratuco (gortuco) dituz belarriac, berac gogortuco dau biotza alangoric ez icusi, ezentzun, ta ez artu eguiteco. Eta ifiosco alditan biotzez contra ta gogoaz bestera alangoren batec artuten davenean, ezta oneraco puscachu bat bere cirquinduco, edo laster itoco dituz biotzean erne tabiztuco yacazan (biztu lequiquezan) samurtasunac eta gogo santuac.

Judas-egan daucagu onen ganeco irudi ta yazoquera bildur-garribat. Egoan Judas J.Co.ren escolan: bici zan Jgco ta guizon onegaz etaApostolu santuacaz batera; egunean egunean icusten cituzan onenexemplu on ecin obeac, eta bere aurrean eguin cirean milagro tamirari guztiz andiac, eta beste Apostoluac bere lagunac gueroago taobeago eguiten cirean artean, Judas gueroago ta oquerrago eguitentzan eta onenbestean ece artu cituzan asmuac bere Maisu Jauna ceru-lurraren yaubea salduteco, eta bera ilteco ebilcozan arerioen escuetan iminteco. Onetara ezquero bere garbituten deutsez J.Co.cofiac apostoluai Judas bera euren artean tzala; lotsatuten da S. Pedrobere Maisua bere ofietan alan icusiric; baya Judas (197) ezta orregai- (197)ti bigunduten. Ulertutera emoten deutso J.Co.c bequiala berac arenbiotzaren barri; bequiala ac escuartean ce dollorqueria erabilen; ba-ya ezta Judas orregaitic atzeratuten, eta bere burua guztien aurreangarbi eguin gura dau: emoten deutso Jesusec bere corputz santuacomunifioan yaten, ta bere odola edaten, eta orduan urteten dauJ.CO.ren arerioagaz egoten, eta oneec ecarten Jaun ori preso artute-co. Bator soldaduacaz eta Pontificen otsein mutilacaz Jesus presoeguitera, emoten deutso, besteai irudina emoteco, bere arpeguianguzurrezco mosua; eta ori ecer ezpalitz leguez esaten deutso J.Co.cbapere aserratu bagaric, guztiz gozoro: adisquidea, mosu bategazsalduten nozu? Baya ezta orregaiti bigunduten. Damututen yaco azquenean bere oquer eguina araco bere Maisua ain gogor artutenicusi evanean, baya eztau orduan bere onduteco asmoric artuten, etaJgcoari parca escatu bearrean, eta penitencia eguin bearrean, bereburua urcatuten dau.

Bai, Cc., bai; arpelac izango dira pecatari gogortuac ondutecoaleguin guztiac, eztau berac ondu guraco, eta aleguin orrei utsean yo

209


eraguingo deutse. jOh eta ceinbat onetarico icusten direan gure artean! Eztaucazue beguiratu bashen cer yazoten dan ascogaz misifiodemporan. Bator misifioa erri batera, asten dira sermoiac eta orranon datozan Iagunac eurrez ta bide beteetan Jgcoaren berbea entzuten. Baya pecatari gogortuac edo eztave ofiic iminten eIeshan, edobadatoz izango da munduaren esa-mesa gaiti, edo icustearren predicadoreac celan eguiten daven. Dei eguiten da confesetara etorteco,batoz asco ta asco euren arimac garbitu guraric, eta Jgoicoagaz baqueac eguin guraric. Baya pecatari gogortuac? Orreec bai. Eztiraconfesorearen ofietara eIduteco, edo eIduco dira onduteco gogo bagaric, pecatu-Iaguna etseti campora quendu gura eztaveIa, pecatuenbideetati, dantza nastuetati, gau-biguireetati, mutiI-nescatillen batzarretati aIde eguin gura bagaric, ecandu gaistoac gaIdu gura bagaric, bacochari berea biurtu bagaric, eta biotza otz otzic eta gogorturicdaucaIa. Baita izan doaz onen artean damu artuten davenac Misifioaerrira datorreIaco, eta aIeguinac eguiten dituezanac gaIarazoteco,cein Jgcoac bere berbeagaz biotzera biIdurren batzuc bota daguioezan, edo cein pecatu-Iaguna sermoiacaz ondu daquien.

Egongo da errian bat edo bat chiquitaric asi zana seigarrenecozantarqueriac eguiten, andi eguinda pecatuac bere andiago eta ugariago eguin dituzana, tratu oquerretan sarturic dagoana, edo ardaoan sarri igaroten dana; confesifio, comunifio onic eguiten eztavena eta berba baten azur ta guzti pecatuz eta oquerqueriaz betebeteric dagoana. Jgcoac bere erruqui andiz biraIduten deutsaz nequeac, eta betetan deutsaz arantzaz bere bide guztiac, ea ifiondi ecarri aI baIegui ona izatera. GaIduten dituz auciac; suac erretan deutsazetseac; urac daroioz presac eta errotac; iIten yaco Iaguna, ilten yacazumeac; gaIduten dau osasuna, eta beti dabiI gashoqui eta macal. Artuten daue nequeac nequeen ganean, atsacabeac atsacabeen ganean,

(198) naibacoac naibacoen ganean; (198) ozta ozta dauco aIdi gozoric ezpozezcoric; eztirudi besteric, ezpabere Jgcoac bere gauza guztiacasensioz eta beaztunez bete deutsazaIa, ea aIan ama batec umeariugatza Ieguez gaIerazo aIbaIeio pecatu-gauceetaraco daucan zaletasuna eta onerechia. Baya ondo arpeIic: arpelic yo (ebagui) dauJgcoac bere cigorragaz142

, arpeIic bana bana eguin dau; eztau icasigura izan Jaunac iracatsi gura izan deutsan bidea; aurrera eroan guradituz orain arteco bide macurrac eta gaistoac.

142 Frustra percllssi. Jerem. 2,30.

210


Bai, arpelic izango dira Jgcoac, besteac onduteco artu daroazanbideac, ezta ecegaz bere onduco: ezta ecegaz bere bear dan bideansartuco. i,Cer eguingo dau bada Jaunac onelango pecataria bide onean sartuteco? i,Artuco dituz beste bide gogor eta indar andico batzuc? Baya onelango bideac ezteutsaz ifiori zor, eta berac daquizaneta berac gura dituzan aldiren batzuetan bafio artuten eztituz. Etaartuta bere, i,onduco ete litzateque pecatari ori? Eztaquit nic: bildurnas onduco e-litzatequeala. Nic dacust escritura santua bete betericalango pecatari gogortu onelango bide indartsuacaz bere ondu eztireanacaz. i,Ce castigu gogorragoac eta itzalagoac eguin euqueezanJgcoac Faraon gogorragaz eguin cituzanac bafio?143 Eta i,ondu zan?Ez beintzat, eta gueroago ta gogorrago eguin tzan. i,Ce predicadoreobaric biraldu euquion Herodes-eri S. Juan Bautistea bafio? Etai,ichi eutsan cofiateagazco adisquidetasun loiari? Ez beintzat; etaatati artu evan Sn. Juan Bautista ori ilteco bidea. Etzan asco izanceruco Angueru bat aguertutea Balan gaistoa onduteco, eta aurreraeroan evan bere gaistoqueria. Etzan asco izan J.Co. Jgco ta guizonaceguin zituzan milagro andiac, ez bere sermoi guztiac Yudegu gogorren biotzac bigunduteco, eta onac izatera ecarteco, eta euretati (andishe) artu eveen bidea J.Co. bera curutze baten ilteco. Eta J.Coberberaren esana da, eta eguia J.Co.ren esana leguez; Jaungoicoarenlegueac difioanagaz, eta Profeta santu Jaunaren partez eguiten davenen berbacaz onduten eztireanac, elitequezala ondu ezta il bat bestemunduti prediquetan baletorque bere144. Eta alan onei Jgcoac ondoen ondoen eguin leiquioena da, ainbat lasterren mundu onetaricgarbitutea, eta infernuco ondarretan ondatutea; bada ceinbat etamundu onetan gueiago dagozan, ainbat eta pecatu gueiago eguingodituez, eta infernu gogorragoa irabacico dave.

i0 ce bildurgarria dan, eta ce negargarria arima gOgor batensuerte zorigaistocoa! iCe su guichitati asi dan, eta celango abaro andizabal ederra erre dan, ecegaz bere amata ecin dala artu daven garrac!145. Pecatu chiquietati asi zan galduten pecataria, eta gueldigueldi eldu zan andiac bere eguitera; galdu eutsen onei bere lotsea,eta ardura bagaric ecer ezpalira leguez eguiten dituz: eta gogorturicbere biotza ezta ecegaz bere onduten, ez bear dan bidera etorten.

Eta itanduten badeustazue ea cer difiodan zuecaiti, ea zuec pecatuan gogorturic bazagoce, nic esango deutsuet ceiien biotzari beguiratuteco eta oneec esango deutsuela bazagoce edo ezpazagoce. Be-

143 Exod.144 Luc.16.v.31.145 Jac.3.v.5.

211


guira sermoiaeaz bigundu bazare, eta aleguinae eguiten badozuezzuen arimae garbituteeo, peeatu bideetati alboratuteeo, eeandu eharrae galduteeo, baeoehari berea biurtuteeo, azpaldieo zorrai erantzu-

(199) teeo, (199) eta berba baten Cristifiau onae izateeo, etzagoee gogorturie. Baya alango indarrie eguiten ezpadozue, zuen biotzae eeetarabere bigunduten ezpadira, eta lengo peeatuetan lotuten bazare, bildur izan bear tzare peeatuan gogortuta dagozala zuen biotzae. Beindanic bein peeatu aseo ta anditzarrae eguin dozuezanoe bildur izanbear tzare gogortuteeo bidean zagozela, eta orretaraeo aurrera andiae eguinda daueazuezala.

Eta guztien artean bildur izan bear dira besteai peeaturaeo bideae emon deutseezanae; bada besteai oneraeo bidea emoten deutseenae eeruan ieer ederren moduan argui eguingo daveen leguez, alanehe besteae galduten dituezanae izan beareo davee infernueo ilintibaltz bertaeo surtan erre beareo direanae. Bildur bildur bada gurasoae, zuen biraoaeaz, ta araoaeaz, zuen afienaeaz, zuen berba loiaeaz, eta ifioren deungaro esanaeaz zuen umeai peeaturaeo bideaemoten badeutsazue; bildur zueeaz naste eratzoagaz bear eztaneraeobeguiae idiguiten badeutsazuez; bildur, fiestetara, yolasetara, gaubeleetara, biguireetara yoaten iehiagaz zantarqueriae eta loiqueriaeeguiteco bideae emoten badeutsazuez. Bildur bildur batzarreetan,esearatzeetan, bear-leeuetan esaten dituezan eelebrequeria eta berba arin loiaeaz gazteae euren artean erretan iminten dituezanae. Bildur bildur neseatilla, artean garbiae, peeaturaeo bidea emonda galdurie iehi dituezanae. Bildur bildur mutil gazteai zantarqueriae etaloiqueriae eguiten iraeasten deutseezanae. Bildur bildur euren yoeolarreguiaeaz, alperqueriaeaz, ordiqueriaeaz, aseori galdu batzue izateeD bideae emoten deutseezanaeaz. Oneee eta olangoae bildur izanbear dira euren biotzae peeatuan gogorturie dagozala edo orretaraeobideae darabildeezala, eta guero ta guero bere orretara yo beareodaveela. Eta zuen artean badago ifior alangorie, bildurtu bedi, etaeguin beguiz aleguinae bere biotza samurtuteeo eta Jgeoaren bideetan sartuteeo. Eta aleguin orree eguiten badituz aguiri dau oraindocoarren gogorturie eztagoala. Baya ez luzatu, bada laster sartu lequiquezue biotzeeo gogortasun ori. Ea bada gaur entzuten badozueJaunaren deia, nolite obdurare corda vestra.

212

4. ATALA

1. ERIOTZEAREN GANECO SERMOIA

(B, 127-131. or.)

o mars, quam amara est memoria tua!Eccli. c.41.v.1.

(127) 1. Guztiz da garratza eriotzearen gomutea dirauscu Yaun- (127)goicoac berberac. Baya bildurgarria bada bere, eztago bera bashengauza obagoric bacochari pecaturic ifiesi eraguiteco, biotza garbi gor-detaco (gorderazoteco), eta pecatuen penitencia benetacoa eraguiteco;eguicune edo obra (gauz) onac eguiten bici izaiteco, eta cerua alcance-taco. Orregaitic bada beguien aurrean iminico deutsuet eriotzaren go-muta au, eracusten deutsuedala lenengo celan aurquituco zareen ilaguinean zagozenean; eta bigarrenengo celan egongo zareen il ezque-ra. Eta aushe izango da arratsalde onetaco nire cereguina.

Lenengo zatia

2. Ez yaquiteac non, nos, eta celan ilgo garean bildur andi batemoiten dau, eta berau gaitic bacarric ez gueunque ordu lauren baten bere pecatuan egon bear. Alanche dirauscu Yesus onac: «egonzaitece bizcor ta prest gau ta egun, bada eztaquizue nos elduco danzuen ordua»146. Guichien uste dozuenean ta ardura guichien daucazuenean, orduanche etorrico nas (nachachue ni) ishil-isilic lapurralegueche»147. Ez, eztaquizue gaur, biar ala etsi148 izango dan zuenatserengo ordua, ezta sermoi guzti au enzun bafio leen izango badabere. Eta aushe gaitic zuen bicitzaco memento guztietan egon beardozue, eriotzaco orduan aurkitu (egon) guraco ceunquena legueche(ceunquen moduan). i,Noc esango eutsan aberats escu-eutsi diruzale-zoroari, bere dirutsa andia, ondasun galantac, eta acienda zabalaccontetan cifiarduanean, gau atan berean cireanac ichi bearco cituzala? Baita i,celangoa gueratuco zan enzun bear izan ebanean cerutic

146 Vigilate quia nescitis qua hora Dominus vester venturus est (Mth. 24.v.42.).147 Veniam ad te tamquam fur (Apoc. 3.v.3.).148 Era honetako grafiak nahiko ugariak dira Zabalaren sermoietan, Bermeoko liburuan

batez ere. Norbaitek huts bezala joko lituzke, baina ez dago batere garbi. Oroi gaurko bizkaitarren «etzea» ahoskera; Zabalak beti «etsea» idazten duo

215


deadar batjAh guizon itsu eta ah guizon zoroa! gaur gaubean quendueo deutsue arimea, baita l,no-enae izango dira (ditue) orreee ondasunoe? l,Noe esango eutsan Herodes-eri urregorriz burutic beatzetara yaneiric egoanean, eta bere biotza arro arro eguin-da ereehiz taputzez beterie eueanean, yente guztiae esaten eutsalaeo etzala beraguizona ta bai Yaungoieoa, ordu atan berean, ta leeu atanehe bertanieusieo ebala bere gorputza arrez beterie, eta atsiturie eta bere arimea infernueo gar beroen artean berpertatie ieusieo zala? l,Noeesango eutsan Holofernes-eri oera yoat'orduan, baita ez asmu ononaeaz, gau atanehe infernuetara yausieo zala beti betieo? Eta l,noeesango deutsue zuei, pecatu mortalean zagozenoi, gau gabean oeraeehun-da, biar goshean yaguieo zareela?

3. Alanbere, Cristifiatia, daigun, gura bozu, oe baten guesho lueebaten ostean ilgo zareala. Baya jah! l,eelangoa egongo zara orduan?Burutie beatzetara min alaz beterie, loric eguin eeinie, arterie artuecinie, ealenturaz errerie, egarriz ita bearrez, berbarie eguin eeinie,eta burua non daueazun bere ozta-ozta daquizula. jCelango atsaeabea, eelango pesadumbrea artueo dozun esan daizuenean Medieuaeeta Barberuae, guztiz ehaarra zagozala, eta alan disponidu (prestadu) bear zareala Saeramentu santuae artuteeo (Eleshaeoae eguiteco)! Asieo zara eoneieneia examinetan, eta peeatuen billaeuntzeaeguiten, baya l,eelan eguingo dozu aimbat neque, aimbat larri, taminen artean? Orain burueo minehu bat daueazun ordueo etzagozave-marichu bat bere (erreeetaeo) esateeo, l,eer eguingo dozu badaminarren arterie artu eein-da zagozanean? jAh! Orduan eelambereartueo eeunque baeeuneo onduteeo orain daueazun eta ain erraz galtzen dozun astiunea ta era-aldia (estimetan eztozun demporea, taeeetan bere eztaueazun astiunea). Guraeo dozu egunen bat edo beste luzatu ea alae eerbaist guiehituten badira; baya eztau gaehae eperie emoiten, eta aimbat lasterren eonfesadu bear zara. Barriz l,eelangoa izango ete da eonfesifio au? Eriotzearen bildurrae aIde batetie,eta minen anditasunae bestetie, eztabee ichiten peeatuae bururaeearten; eztabee iehiten biotza Yaungoieoagana biurtuten; eztabeeiehiten bear dan damuaririe artuten; eurae daroe ateneifio ta buruguztia. Orregaitie da ain pellebruz betea ordu ataeo eonfesifioa. Baya l,eer eguingo da (yaeo) ezpadago gueyagoraeo (demporarie ez)astirie? Guero bere eonfesetan da eelan alan, baita artu bere (Saeramentu santua) gure Yauna. Saeramentu oneee gueshoari atseguinemon bear leusquioe, bada eurae dira benetan gure pozgarria; bayayaquin eein leiqueana leguez ondo ala deungaro eonfesau ete danez,beste aIdetic barriz ordueo eonfesifio gueyenae arrastaea eguinaeizan oi direana leguez, oneshee beronee estutueo dau guesho tristea.

216


Eta onetara ezquero i,noc, edo cec poztuco dau gasho tristea?Eguneric egunera, ta orduric ordura chartuten da, deungagora doagacha, ta ibili ta ibili eltzean yaco eriotzaco ordua. Otzituten yacazofiac, yaguiten yaco (128) bularra: aunztuten yacaz beguiac; galdu- (128)ten yacaz indarrac; yausten yacaz pulsuac, eta dago oean bateric bes-tera aldatuteco (gorputzari eraguiteco, itzuliteco) bere balio (aguin-te, adore) bagaric. Esaten deutse eztaucala erremedioric, eta alanartu bear dabela oleacifio santua. Barriz au artu ezquerocoan i,norabiurtuco dituz beguiac? Yminten badituz igaroco urteetan, anchedacus erabatera leguez, errazoera eldu zanic eta ordu-guifioco peca-tu guztiac. Ycusico dituz esan dituzan araco berba loyac (arinac),araco bere adisquide nasaiacaz euqui dituzan pensamentu ciquin,escutasun loi eta eguiquera deungaac: lapurretac, ordiqueriac, tram-pac, engafiuac, aserracuntzac, ta gorrotoac: eguin dituzan confesifiocharrac, pecatu mortalean artu dituzan comunifioac: anche ceatz ce-atz icusico dituz eguin dituzan pecaturic chiquerren guifiocoac; baitadireanac erabatera esango deutse: Ea; guztioc gara zure semeac,ceuc eguin gozuz, eta ceugaz naste yoan bear dogu Yaungoicoarenaurrera, eta gueuc salatu edo acusaduco zaituguz bere aurrean.Onen pecatu guztioen ezaintasunac bildurtuco (lotsatuco) dau geshotristea, euren anditasunac larrituco dau, euren pisuac igongo deutsoburu ganera, eta macurtuco dabee lurra'guifio, David erregueac ci-fioana leguezI49

.

4. Ifinten badituz bere beguiac aurretic daucazan gauceetan, eztabee guichiago bildurtuco, ta larrituco. Aurquituco da, difio S. JuanCrisostomo-c, Demonifio ezain eta bildurgarriz beteric (inguraturic).Ycusico dituz celango ardureagaz (zur ta bizcor) dabiltzezan beragaltzeaco (galtzearren). Botaco deutseez batzuetan desesperacifiocotentacifioac, esaten deutsela, ya dagoala emonic bere condenacifiocosentencia, eta eztaucala cer uste izan Yaungoicoaren misericordia(ontasun) ta erruquitasunean: beste batzuetan eztaucala bildurric cetan artu; (bada) neurriba'coa dala Yaunaren ontasuna, baita, berealdetic ecer eguin ez-arren, parcatuco deutsazala pecatuac. Beinesango deutsee oraindocoarren osatuco dala, beste bein (guero) ondasunen ta munduco gustuen gurariz beteco deutsee burua. Baitai,celango larritasuna, ta bildurra berea, aimbat arerioen artean bereburua icust-orduan? Biotzeco egalac yausico yacaz, eta gueratuco dadesconortauric legueche, cer yazoten yacan (non dagoan bere) ezta-

149 Iniquitates meae supergressae sunt caput, et sicut onus grave gravatae sunt super me.Psalm.35.v.5.

217


quiela. Beguiratuten badau guerora (gueroco gaucetara) icusico dauordu guichi barru il bear debela, baita aguertu I.Co.ren aurrean berebici guztico contu emoiten; barriz ez yaquin (bagaric) celan urtengodaben, eta celangoa izango dan, emongo yacan, sentencia, ala beticozorionecoa, ala seculaco zorigogorrecoa. jO ce larritasunac, Cristifiaiiac! iCe izerdi otzac! iCe tristeza, ta nequea! Orduan ezagutucodau ce deungaro eguin daben, osasuna eucan artean penitenciaeguiazco bat ez eguina: orduan esango dau: lcetan emon dot nicneure bicitzea? jO Santu andi bat izan banintz, neure escuan egoanaleguez! jEguin banituz, Santuac ermuetan eguin cituezan penitenciac; ifioz pecaturic eguin ezpanendu; neure guraari ta ecandu citelaiyarraitu ezpaneuntse: ecerbere ostu ezpaneu; bestegaz (ifiogaz) aserraric egon (aserratu) ezpaninz; eta ordiquerietan egufio bere ibiliezpaninz! jAy! orain baneunco galdu dodazan egun galantetatic bat,Yaungoicoari parca escatuteco! Baya iO ene penea! Ya eztago niretzaco alango egunic; eztau gachac eperic emoiten, baita eriotzeac yadauco besoa gora, nire bicitzea ebaguiteco. iEne larria! jEne tristea!150

5. Noc edo cec poztuco zaituz ordu atan, pecataria? Senarrac,emazteac, edo seme-alabac? Eurac icusiac benic burura ecarricodeutsuz euracaitic eguin dozuzan pecatuac. Ceimbat bider Yaungoicoa ofendidu cenduen Senar-emazteoc ezcondu aurrean: ceimbat bider aserratu eraguin (pecaturaco bidea emon) deutsazun, seme-alabai aciera charra emonagaz, eta euren aurrean gauza oquerren bateguinagaz; eurac burura ecarri erazoco deutsue ceimbat lapurreria,trampa, eta engafiu eguin dozuezan eurentzaco ondasunac batutearren (batu ecinic). Poztu ceinquez andra Virgina Maria-ren ontasunta biotz bigunac? Lotsaren lotsaz egongo zara bear bada, icusiriceztozula ceure bici guztian ecerbere eguin beragaitic (aren alderaco). Azquenean, barriz, l Yaungoicoaren erruquiac eta errai samurrac poztu eguingo zaituez? jO zure tristea! jO zure galdua! Eztozuarpeguiric bere euquico (izango) berari erregututeco, yaquinic zurebici guztian eztozula besteric eguin, bera ofendidu bashen. Sarri ascotan dei eguin deutsu, eta ceuc ezteutsazu yaramon bere; berbaeguin deutsu, baita ceuc enzun bere eguin ez: bere egapean artu guraizan zaituz, zuc barriz eztozu yoan bere gura izan. Baita lcelan asartu ta atreviduco zara orain beragana elduten, bere erruquiaren atetan yoiten, aimbat bider curutze baten yosi badozu ceure pecatuacaz? Eta dei eguin-da bere, lderichazu eranzungo deutzula? Bildur

150 Coarctor nimis, tenent me angustiae. 1 Reg.c.28.v.15.

218


izan cinatequez ez enzun eguingo deutsula ta yaramonie (eausifiorie)bere eguingo ezteutsula. Ba'quit nie ondoba'eoa dala bere erruquita-suna, ta neurririe eztauquena bere ontasunae; (129) baya ba'ntzut (129)Jaungoieoae berae difioala: guichitan euqui dozuz orain artean nireconsellu ta aguiraeae, yaramonie bere eguin ezteustazu dei-eguindeutsudanean; bada nie bere irri ta barre eguingo deutsut zuri erio-tzaeo orduan, eta burlazar egongo naehatzu, bildur zarean aldia eldudaquizunean151

.

6. Larritasun eta tristeza onen artean guraeo leuke peeatariaeluzatueo baliehaquio puseaehu bat bieitzea, peeatuae gaitie negareguiteeo; baya bete dira epeae, eztago onezquero demporarie. Yadago pultsu bagarie, beguiae irulirie, eolorea galdurie, gorputz guztiaotz otz eguinie (otz otzic), ta arimea urten aguinean daueala. Guerota guero emoten dau azqueneeo arnasea, urteiten dau arimeae gorputz atatie, eta agur eguin dau obeeeae. Au da, neure enzula maiteae, mundu onetaeo guizon ta andra guztiae euquico (izango) dabeenaeaberea; guztioe igaro bear dogu pausu (ordu) larri ta itzal au. Baipeeatariae, bai: eun urte garrengo lueeen lueeenez, (urtegarren dalalueeen lueeenez, urtegarrengo lueeen lueeen izanez) bere EleshaSanta onetan gagozan guzti guztioe igaroeo dogu, eta ieusi eguingogara yoat'aldi latz ta iearagarri onetan. i,eer balioeo deuseue orduanmundu onetaeo zorion, ondasun, ta eseuarteeo andiae? i,Non dirazuen guraari oquerrae, ta mundu onetaeo yolas, pozaldi ta atseguinae? i,Non aimbeste nequegaz, aimbeste izerdi ta pellebrugaz irabaeidozuezan diru ta ondasunae? i,Non dira zuen adisquide maiteae, senideae, gurasoae, senar edo emazte eta seme-alabae? Eguioezue deibat etorri daquizuezan: esan eguioezue poz-aldiehu bat emon deizuela daroazuen bide orretan. Baya iO negar eguiteeo gaueea! Bacar,pobre, ta billos billosie etorri cineen mundu onetara, baita baearrie,eta utsie urten beareo dozue-; bici izan zareen artean eguin dozuezanobra on edo eharrae lagundueo deutsee zuen arimai, bestee ez. Bayaiehi daiogun bein oneri, icusteeo bigarren zatian, leen esan deutsuedana leguez, eer yazoten yaean zuee il ezquero zuen gorputzari.

Bigarren zatia

7. Eztau eeee bere aimbeste lurrera eguiten (lurreratuten) gurearroqueria, gangarra, ta ereehitasuna (andiustea), eein-da gogora

151 Despexisti omne consilium meum et increpationes meas neglexisti: ego quoque in interitu vestro ridebo, et subsannabo, cum id quod timebatis advenerit. Prover.l.v.25.

219


ecarteac il ezquero celan gueratuco garean. Aushe ondo ondo gogoaneuquitea da asco ecetambere ez euquiteco mundu onetaco zorion, doe,ondasun ta gauza guztiac. Gogoeta onec, berac bacarric guichitucodeuscuz araguiaren gurari citelac: bizcortuco gaituz penitencia eguiteco, baita emongo deuscu indarra guichitan euqui ta pacienciaz igaroiteco mundu onetaco neque, lan, eta gachac. Berau bacarric izan zan asco,Salomon-eri erasoteco mundu onetan egoan guztia ashe pusca bat (irudi utsa) banD etzala. Eguno zorionecoric mundu onetan izan bada, Salomon onec izan bear eban. Eucazan mundu onetaco olgura ta ondasuneuqui al guztiac. Bera Erregue zala beegoan Jerusalen-en, caleetanarriac laimbeste, urre ta urregorri. jCelango etseac bereac, ain andiac taalazoco galantac!152 jCeimbat otsein eder! jCeimbat musica ta cantalaribelarriai gustu emoiteco! jCelango mai modu guztico yanariz ta ardaogozoz beteac, naroro ta opaaro yan ta edateco! Celango etse-barrucoedergarri, ta urregorrizco tresnaac! jCelango maztui, sagazti, arestui;celango ortu ederrac! jCeimbat milia buru ganadu ce, ta gorrizcoac!Baya l,ceta'co da burua austea onango gauzaac icentetan (icentau ecinic), Salomon-ec berberac badino eguno bere buruari ucatu ez eutsalaez icustea berac gura eban guztia (gauzaric), ez artutea asmau alleitequezan gustu da diversinogarriac (diversinogarriric)? Alambere nosedo nos imini cituzan beguiac (imini zan adi) bere atserengo orduan(orduari), eta icusi ebanean cetan yoco ebeen anditasun ta ondasunguztioc, esan bear izan eban secula aiztu (burutic joan) bear e'lichaquegun berba au: guztia da utsa ta putza, guztia ashe tanga bat153, guztiaecerbere eza. Eucazan nai cituzan olgura guztiac, batu cituzan ondasunandiac, eguin cituzan eche zoragarriac, eucazan gura cituzan otsein guztiac, bici zan gura cituzan gustu ta contentu artean, eta ez eutsazanucatu bere begui ta biotzari nai ebeen gauzaric: baya imini cituzanbeguiac bere azquenean eta icusi ebanean cetan gueratuco zan anditasun guzti au bertatic esan eban: Guztia da utsa, etc.

8. Bai celambere, neure Cristinatiac, ezteuscu ecec bere obatobeguiac idigui eraguingo, mundu onetaco ecerbere eztasuna icusteco, mundu onetaric urten ezquero celan gueratuco garean gogoraecarteac bano. Ycusi eguizu celan gueratuco dan zure gorputz oriarimeac urten ezquero. Ain gueratuco (lotuco) da ezain eta bildurgarri ce, eztabe biotzic euquico beragaz dempora lucean egoteco ezemazteac, ez senarrac, ez semeac, ez adisquideac, ez inoc: guztiac

152 Nudus egressus sum de utero matris meae, et nudus revertar illuc. Job l.v.21.153 Vanitas vanitatum, et omnia vanitas. Ecc1e.c.1.v.2.

220


dagoz mututuric. Enzunic il-campaiac itanduten dabee batzuc: l.noril da? Urlia. Yaungoicoaren glorian guerta deilla; eranzuten dabee;ta oneshegaz bacarric paguetan deutsuz munduac bera servietarrenartu dozuzan ardurac, emon dozuzan izerdi eta pausuac. Aimbat lasterren quendu gura zaituez beguietatic, iminten zaituez anda batzuetan, baita botetan zaituez sepultura baten, ganean lurra emoitendeutsue. Ezarrico deutsue lur zati bat (ganetic) ceure ganean, baitaagur mundua zuretzaco, eta zu munduentzaco. Alper alperric euquico (izango) dozuz ondasun andiac, alperric hacienda zabalen yaubeizango zara, alperric izango zara (130) etsagun mayorazgu, marques, (130)conde, duque, principe, erregue, edo emperadore, bada orduan bar-din bardin izango zara pobreric pobreenagaz. Lur gogorra izango dazure oea (diiio Ysaias-ec154

) beste guizonen baten buru-azurra izan-go da zure aburtico, burruco ta almoadea, eta zure estalguia izangoda azur atsituac ta lur quiratsa, (ta ameneco guztien ganetic arri andibat iminico deutsue); barriz zure ondasunac ta lagunac izango diracitza, cedena ta arrac155

. .

9. Bai, neure enzula maitea, bai; urte guichi barru orraco gorputzori, berac gura dituzan mizqueria ta gustu guztiac emoten deutsazuzan gorputza, egongo da iiioc icusi bere ecingo daben moducoa.Orraco buru ori, ceinetan daucazuzan (darabilzuzan) aimbeste gogoeta era ta pensamentu erechi, atsituric, ezainduric, aragui bagaric,garaun bagaric, eta buru-azur motz motz bat eguin-da (eguinic) aurquituco da. Orraco sabel ori cein asetearren zabiltzan necaturic taarduraz beteric, ar pillo bat biurtuco da. Orraco escu orreec ceintzuecaz iiio-ena ostuten dozun, ta besteai gach eguin-da, l.Co. berabarrien barri curutzean yosten dozun, egongo direz baltzituric, echurabacoturic, eta azurrac bata besteen ganean aguiri direala. Orracooiioc ceintzucaz zabiltzazan pecatu-bide galgarrietatic azur utsac baiio eztira izango, ta bear bada egongo dira oquelu ilunen baten ausiric, urraturic eta zatituric. Eta beingo baten esateco: ori gorputz ori,cein daucazun zure Yaungoicotzat, atsitu, usteldu, ezaindu, eta arrenbici lecu izango da. l.Non egongo da, bada, orduan araco zure edertasuna? l.Non araco ulle zoragarria, ceinetan ceuncazan iminiric zurearduraac (ardura guztiac)? l.Non araco eracutsi guraric erabiltencenduan (ebilten cinean) arpegui ederra? l.Non da araco gorputzeregui, mardo ta galanta ceineri uste cenduan e'chacala bein beregachic elduco? l.Non dira araco zure indar guztizcoac, ceintzuecaz

154 Subter te sternetur tinea et operimentum tuum erunt vermes. Isai.14.v.ll.155 Hereditabit serpentes, et bestias et vermes. Ecc\i.lO.v.13.

221


uste cenduan edoceineri goya-artuco ceuntsala, baita banaan-banaan venciduco cenduzala errian egozan (cirean) guizon guztiac?l Cer eguin zan araco diruacaz ceintzuc irabaztearren ibili oi cineangau ta egun neque-pean amurruturic (arrastaca) eta bear bada arimaco galtzaigarrietatic, ta pecatu-bideetatic? Guzti guztiac quendudeutsuz eriotzeac, eta aguertu zara mundu onetaco gauza bagaric,billosic, ezainduric, eta azur uts eguinic. Sepultura itzaleco iluntasunartean gueratu dira zure eroqueria ta fanfareriac; zure erechitasuneta andiguraac; zure uste andi ta gustu citelen guraariac.

10. jO neure Cristifiauac, baneunco nic orain Ezequiel Profetaigarlari andiaren santidadea ta espiritua (escubidea), sepultura orreetan dagozan azurrai yaiguiten aguinduteco! Ycusico ceunquez zuengurasoac, zuen osabaac, zuen senar ta emazteac; zuen seme-alabac,eta zuen adisquideric andienac (kutunenac) azur utsetan, eta nortzucdirean bere igarri ecin lequiquiela; ez cein dan (izan zan) aberatsa,cein pobrea: cein ugazaba, cein otseina, cein erregue eta cein necazalea. Baya bein aimbesteraco escuric ecin dodan ezquerocoan, eldugaitezan gueu eurac'ana; idigui daigun pensamentuaz biar-etsian euquico (izango) dogun bici lecua, baita icusi daiguzan gugaz nasteegongo direan, lagunac. Ytandu daioegun ea cer balio izan deutseenaberatsac mundu onetan izanac; cer balio izan deutseen errico guizon andi (nagusi), eta urietaco aguintari izanac: cer acienda ta basterzabalac euquiac; euren seme-alabai diru galantac ichiac, euren biciguztia asmau al besteco pozgarrietan, guraarietan, mizqueria ta eroquerietan emonac, eta eranzungo deutsue: ecerbere ez: eztira gauzaizan areane'co, gure galtzaigarriraco ez izanic. iArren bada, orreizoraqueria guztioi ichita, euretan galdu guenduan demporea, negarretan, cizpuruetan ta penitencia-guifian, emon baguendu! jUshelaorain beste ezagutu baguendu zoraqueria andi bat cireana, ashe pusca bat, eta ames bat cireana! iO eta ce beste modutan icusico gueintequezan gure buruac gaurco egunean! Enzun daigun, Cristifiatiac,celan dirauscuen artuteco emoiten deuscuen (euren) consellua, badaeurac dacusguzana legueche, gure burubac bere dempora guichi barru icusico doguzala. Beguiratu eguin gaitezan ispillu triste onetan,eta eztaiguzan, yaramonic eguin bere bagaric, ichi euren esanac.Berba ishil ta mutuacaz, baya ondo zoli ta bildurgarriacaz dirauscueeurec gomuta daigula eelan dacusguzan, bada (ce) gure aldia bereeurena langoa izango dala (elduco yacula)156. Guri atso yazo yacuna,difioe, zuei biar yazo eguingo yatzue. Guri atso lurra emon euscuena

156 Memor esto judicii mei, sic enim erit et tuum. Eccli.38.v.23.

222


leguez, zuei bere biar emongo deutsue. Gu orain lurpean ondo ondozacaturic, ilun itzal artean, atsitutasunez ta quiretzez beteric gagozana leguezche, zuec bere biar-etsian egon bearco dozue.

11. Orain bada, neure Cristinaiiac, ain zoroac eta itsuac izangozare emetic aurrera, cein-da ardura gueiago euquico dozuen gorputzagaz, arimeagaz bano? Non da zuen sensuna? Non da zuen erra-zoia (burua)? (131) Esan eguidazue ce zoraqueria garbiagoric izan (131)leiteque cein-da izanic arimea J.Co.ren odolagaz garbitua, ceruco yau-betzat, Espiritu Santuaren bici-lecutzat eta J.Co.ren anayetzat autua,bera aiztu-ta, arrac yango dabeen gorputzaren ardurearen ardureagazamurruturic ibiltea? A, cristinauac, (ondo ederto dino onen ganean S.Juan Crisostomo-c:) guztia igaroiten da, guztia galtzean da, guztia aca-betan da: Ygaroten dira diruac, zorion ta ondasunac, baita edertasunabere; igaroten dira ilabeteac, egunac eta urteac: gauza bacar bat da-cusgu beti irauten dabena, beticoa izango dana, eta eguno bere ilgoeztana; eta aushe da gure arimea. Eta orregaitearren bere pecatariitsuac guraago dituez mundu onetaco, asheac daroazan gauza uts tazoroac beti iraungo dabeen atseguinac bano; gurago dituez beti beticonegar, cispuru ta tormentuac igaro, arrac jango dabeen gorputza penitenciaren azpian erabili bano. Guraago dituz beti betico negar, cispu-ru ta tormentuac igaro, arrac yango dabeen gorputza penitenciarenazpian erabili bano. Guraago dituz gorputz ta arimea galdu betico,neque pusca bat gorputzari emon bano. Yratzartu zaitez bada, pecata-ria, nos-edo-nos (bein edo bein) pecatuaren 10 zorrotic, yaigui zaitezilen arteric, baita icusi eguizu cer costa yacan Yaun oneri zu Demoni-noaren atzamarretatic ateretea. Ara emen: beguira ondo ondo cemantso dagoan. Baya yaquin bear dozu ece, pecatuan sarturic egongura badozu orain zure Aita biguna dana, guero Juez zorrotz ta gogo-rra izango dozula. Ara bada ordu atan lotsaturic icusi ce-zaitezan,osasuna daucazun artean irabaci eguizuz arimearentzat ceruco ondasunac157

. Baya jay ene Yesus laztana! Cer eguingo dot nic zure lagun-tasuna euqui ez-ic? Ba'quit, Yauna, merezidu eztodana mesede au,neure biotzeco gogortasunagaitic.

12. Baya andiac badira bere nire pecatuac, andiagoa da zure ontasuna ta erruquia. Euren ezaintasunac icaratuten (bildurtuten) nau,ta aimbeste izaiteac icara dardar narabil; baya nogana elduco naserremedio esque zugana ez-izanic? Ea bada, nire Aita biotzecoa, eznaguizu bota zure beguien aurretic158

. Enzun eguizuz nire deiac, nire

157 Dum tempus habemus, operemur bonum. Ad Gala.c.6.v.l0.158 Ne projicias me a facie tua. PsaI.50.v.13.

223


negarrac, nire zotinac, ta izan zaitez nire erruqui159, Osatu naguizu

arren, bada nire azurrac direanac icara gogorrac artu dituz160, jO

neure Jesus ona! iO neure Jesus laztana! Eriotzaco ordu itzal augogora yatortan bacochean, bildurraren bildurrac arimea conortebagaric legue-che ichi daroat161

, i..Cer eguingo dot triste onec orduatan162? Nogana yoango nas zugana izan-ez-ic163? Ymini naguizuordu estu atan zure alboan, esanic nire arimeari lapur onari curutzeorretatic esan ceuntsana: gaur egongo zara nigaz naste ceruco glorian164, Bai, Cristifiaiiac, prest dago Yesus maitea zori-oneco dei aueguiteco, zuec pecatua ichi-ta beragana biurtuten bazare, Ea, bada,Cristifiaiiac, eldu zaitece curutze onen ofietara, eta damuric andienagaz, bera aimbat pecatugaz ofendidu dozuelaco esan eguioezue biotzguztiz: Neure Yesu-Cristo Yauna,

159 Miserere mei Domine, quoniam infirmus sum. PsaI.6.v.3.160 Sana me Domine quoniam conturbata sunt omnia ossa mea. Psalm.6.v.3.161 Anima mea turbata est valde. id. Ps.6.vA.162 Quid faciam miser. Ecclesia in offi.Defunc.163 Ubi fugiam nisi ad te, Deus meus? ibid. 5. et m,n.164 Hodie mecum eris in paradiso. Luc. 23. 43.

224

2. ERIOTZA OSTECO, EDO BACOCHARENJUDICIOAREN GANECO SERMOIA

(B, 197-202. or.)

Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi ut reddat unusquisque propria corporis qu- gessit sive bonum, sive malum.

2.Corin. c.S.v.lO

(197) 1. Salomon-ec munduan icusi cituzan zoraquerietaric an- (197)dienen artean, etzan guichien arritu evana izan ain ardura bagaricguizonac pecatu eguitea. Beguiratu evan nondic yaioten ete yaquenseguridade au, eta icusi evan, eta ezagutu evan ce yatorquela icuste-tic Jaungoicoac etzituzala bertatic castiguetan euren gaistoqueriac,eta Jaungoicoaren paciencia andi au gaitic bildur bagaric pecatueguiten eveela. Baya paciencia oneshec beronec biztu bear gaituaimbat lasterren pecatuac ichi eta penitencia eguitera dirauscu S.Paulo Ape. Ceimbat eta gueiago luzatuten dan castigua, aimbat etagogorrago izango da guero. Etorrico da Jaunaren eguna ishil ishiliclapur bat legue-che eta ateraco dituz arguitara gure biotzeco baste-rric ezcutuenac. Orduan icusico dira gure pensamenturic chiquienac;artuco davela difio bere justiciaco ezpatea, eta gogor castigaducodituzala bere contra eguinico pecatuac. Gauza bi oneshec eguitendavee ain itzaltsu Jaungoicoac eguingo daven judicioa: bere yaquitu-riac eta bere justiciac. Bere yaquituriac ateraco dituz arguitara zurepecaturic ezcutuenac ta bapere ichi bagaric, lenengo puntua. Jaungoicoaren justicia, edo arteztasunac juzgaduco dituz zure pecatuacerruqui bagaric, bigarren puntua. Lelengoan beteco zare bildurrezzuen biotzean bada pecaturic. Bigarrenean icusico dozue celangoeuqui bear dozuen, ez aserratuteco Juez ain gogor bat.

Lenengo zatia

2. Arimeac gorputzetic urten ezquero lenengo emongo davenpausua J.Co.ren aurrera izango da, bere bici guztico contu emoitera.Ain izango da ceatza, ain estua contu au ce, ezta gueratuco arguitaraurtengo eztaven pecaturic. Eguiquera edo obraric aaztuenac, berbaric ishilenac, eta pensamenturic ezcutuenac ifinico dira aguirian. Ba-

225


ya ce icaragarria, ce itsaltsua, ce bildurgarria derichazue izango dalajudicio au? Eztago guizon ez Aingueruen artean adietan emon leiquean mifiic. Alan bere cerbaist ulertu daguizuen ara cer dirauscunS. Juan Crisostomo-c. Yarrico da Jaungoicoaren Semea, Daniel Igarlari edo Profeteac icusi evana leguez, suzco yarlecu, edo tronu baten,bere aotic urtengo dau su-gar biciac, bere berbaac izango dira ezpatazorrotz bat langoac, milla millinoe Aingueruc euquico dave eurenerdian, edo inguratuco davee, aIde batetic egongo dira Demonifioaczu salatu edo acusetaco, bestetic Aingueru guardaco yagolea zugaiticberba eguiteco, escoatatic dago gloriaco coroia ondo urteiten badozu, ezquerretatic barriz infernua condenacifioco sentencia emoitenbayatzu. Aingueru eta Demonifio guzti onen erdi erdian egongo zarazu lotzaz beteric, bildurrez icara gogorrean. Ydiquico da zure concienciaco liburua eta iminico dau Jaungoicoac bere neurriba-co yaquituriarena. Ainche urtengo dave Aingueru eta Demonifioen beguietara zure pecatu guztiac euren ezaintasun eta anditasunicaragarriagaz. Ainche aguertuco dira araco ceuc bacarric bafio bestec ifioc eztaquizuzan pecatu-esquergueac, araco zure biotzeco gorrotoac, araco ceuc bacarric bafio bestec ifioc eztaquizuzan pecatuesquergueac, araco zure biotzeco gorrotoac, araco ceuc ceure araguiagaz eguin dozuzan loiqueriac, araco gau utsez, eta ifioc etzencusala eguin dozuzan lapurqueriac, araco beste pecatu ceinen gomuteac betetan zaituzan orain lotsaz. iCe larria izango da zurea, cebildurra, ce lotsaaria icusi daguizuzanean araco pecatu itzuci, etaezainac ceintzuc etzeunquean gura luurrac berac bere yaquin deizuzan, eta ceintzuc bear bada emoiten eutsuen lotseagaitic etzareanazartu edo atrebidu confesetan!

3. Esan eguidazu confesaduco bacina nigaz, eta esango baceustazceure bici guztian eguin dozuzan pecatuac, eta aizturic nic ishilic

(198) egoteco daucadan obligacifio estua, asico banintz (198) pulpitu onetatic direanac zabalduten zure senar, emazte, guraso, anaye, adisquide eta ezaunac dantzuela celan gueratuco cinateque? Esango baneuguizon bategaz pecatu loi eta barregarrietan ibiliric, ceure ondrea ezgaldutearren sefia galdu eguin dozula; galduric ceure guizonari zordeutsazun amodioa beste bategaz ibili zareala; ceure araguiagazeguin dozuzala pecatu guztiz ezainac: zu izan zareala urlia Eleshacolapurtea eguin davena: Aimbat aucitan guzurragaz juramentu eguindozula; eta modu onetan ceatz ceatz esango banituz direan direanacetzinatequez erdi ilic gueratuco? Bada emen euqui cinaiquean 10tsaari guztia ezta orduan euquico dozunaren guericea bere, cegaiticce gach guzti oneec esan arren ameneco ez leuquede guztiac sinistuco, eta artu cinaique moduren bat ni guzurteetaco, edo ucatu cifiai-

226


quez; baya juicio atan eein peeaturie chiquienic bere ucatu leique, ceguzti guztien aurrean aguertueo dira, eta zure conciencia euquicodozu testiguric gogorren ta oquerrena: berac deadar eguingo dauzure contra, eta mundu guztiaren aurrean salatuco zaituz. Beraeesango dau sarri ta sarri aguiraca eguiten eutsula pecatu eguiten cifioazanean, etzituzala ifios ichi eastigu bagaric zure pecatuac agincada, usigui edo erremordimientuacaz, eta pecatu eguin ezguero betiegoala deadar ta deadar ea iratzartu cendizan. Beste aidetic Demonifioae izango dira salatariric eta aeusatzailleric cruelenae, eurac ateraco dituez zure pecaturic ezcutuenae. Eurae esango davee nayagoizan cenduzala enzun euren guzurrezco berbaae, Jaunaren dei gozoac bashen; nayago izan cenduala euren aguindupeeco izan Jaungoicoaren seme bashen; eta eurae icusi cituezala zure peeatu guztiae,eta eseatuco deutse Juezari ifini zaguizala euren escuetan infernuetara eroateco, zure pecatuac mereci daveena leguez.

4. Baya zure conciencia eta Demonifioae ishilic egongo balirabere, munduan direan gauza guztiac yaguico dira zure contra, difioEscritura Santeac, guztiac berba eguingo davee eta izango dira zureguestaquerien testigu; ceure echeco ormeetaco arriae deadar eguingo, difio Habacuc Ygarlari edo Profeteacl65

; eta etseco zurac deadarrez egongo diral66

. Ceure oeco izarae esango davee ainehe bacarricta ilunean cengozala uste cenduanean, eguin cenduzala loiqueria esquergagarriac; ceure guelaeo olae, eta adrilluac esango davee anchebaear bacarrie cengozanean, artuten cenduzala asmu eta gogo oquerrac lagun proximuaren contra. Eeheac, arbolaac, ortuac, soloac, bedarrac, mendiae, achac, eta ganeco gauza guztiac izango dira zurecontra; ucatu ecin cinaiquezan testiguac dira. Au yaquiteac icara bil-

, durrez eucan S. Geronimo, berac dinoandi. Beti beti nago, difio Santu andi onec, larri, eta atsacabez beteric, ozta ozta azartu edo atrebietan nas arnasa bere artuten, daquidalaco neure guelaco ate,ventana, adrillu, 01 eta ormaac izango direala neuc, bacarric nagoala,eguiten dodan gauzaric chiquienen testigu, ta direanac deadar eguingo daveela nire contra. Baya i,cetan nago, neure Cc.? Eztau gureJaun eta Jaungoicoac testiguric bear gure pecatu guztiac arguitaniminteco euren ezaintasun guztiagaz; ecin aurquitu leiteque bereneurribagaeo yaquituriaganic ezcutadu ez ostendu alleiquean gauzaric, guizonaren malicia ta oquerqueria guztiac eein beraganie estaldurie euqui leique, pensamenturic ez gogoaldirie chiquiena bere. Eta

165 Lapis de pariete clamabit.166 Lignum quod inter juncturas aedificiorum est respondebit. c.2.v.l1.

227


l,derichazu eztituzala arguitara atera guraco Aingueru eta Demonifioen beguietara zure gaistoqueriac? Ay Ne.Ca., enzuzu cer dirautsun bere Ygarla edo Profeteen aotic.

5. Azquenengo egunean ezteutsut ecer parcatuco, difio Ezequielen bitartecoz: aguiri aguirian iminico dot zure ezaintasun guztia, zurelapurqueria, pecatu loi eta ordiqueriac. Icusico dira, difio Isaias-ec,zure lotsagarri guztiac; eztago au eragotzi leiquedanic. Botaco deutsudaz arpeguira zure oquerqueria guztiac, aracatuco ditudaz ceurebici guztian emon dozuzan pausuac, ba-pere ichi baga. Orainguifioyaquin izan dozu celan escutadu ceure bicimodu gueistoa. Sinistueraguin izan deutseezu guizonai ona zareala ishilean, eta eurac ecinyaquin leien moduan eguin dozuzalaco eguicune edo obra deungueenac. Baya ezteutsue oraingoan nigaz balioco asmu orreec. Emenche

(199) icusico dozue (199) emen dagozan Aingueru, eta Demonifioac, cegaisquifiac izan cirean167

, ce deungaac, ce lotsagarrizcoac. Ecin ucatucinaiquet emen arguitara ateraco deutsudan pecaturic; ce neuc icusicindudazan eguiten168

. Araco ilunean eta bacarric cengozala ceurearaguiagaz pecatu loiac eguiten cenduzanean anche nengoan ni adi,eta icusi cindudazan169

. Araco gatiez ino-en solo, ortu, eta etseracifioazanean, eta ostuten cenduanean bildur bagaric ifioc yaquin~o

ez eutsulacoan, anche negoan ni beguira eta icusi cindudazan1 0.

Araco ifioen senar edo emazteagaz pecatu eguiten cengozanean lecuric ezcutuenean eta oqueluric ostenduenean, lotsabagaric bacarriccengozalacoan, bertanche nengoan neu zuri adi, eta icusi cindudazan. Araco ceure buruan asmu charrac artuten cenduzanean ceurearerioagandic benguetaco, neuc icusi nituzan zure pensamentu etagogoeta guztiac171

• Araco guzurragaz juramentu eguiten cenduanean, eta besteri dirua emoten ceuntsanean eguiteco, anche nengoan nieta icusi cindudazanl72

. Neure aurrean, neure beguien aurrean eguincenduzan pecatu icaragarrizco oneec173

. Orduan ishilic egon nintzan,neure beguiacaz icusi arren zure bici galdua. Gura nevan pacienciaonegaz irabaci zure biotza ichiric zure pecatuac nigana etorri cintezan, baya itsuturic zu paciencia onegaz, uste izan cenduan zu leguezcoa nintzana174 eta enecusala zure bizimodua. Baya orainche bertan

167 Revelabo (nudabo) ignominiam tuam. Ezeq. c.l6.v.37.168 Ego sum, ego vidi. Jerem. c.7.v.ll.169 Ego vidi. Ibid.170 Id.171 Id.172 Id.173 Faciebatis malum in oculis meis.174 Existimasti quod era similis tui.

228


atera gura ditudaz zure pecatu guztiac; ceure beguien aurrean iminiCO deutsut zure bici guztia175

. Ycusi eguizue ceruac, icusi eguizu luurra, icusi eguizue Aingueruac, icusi eguizue Demoninoac guizon esquer gaistoco onen lotsabacotasun esquerguea.

6. Cer eranzungo deutsazu, pecatari tristea, Jaungoico oneri?i.,Ce achaquia emon cinaio? jAy, Cc., milla itaunde eguiten baditu,ecin bateri bere erantzun leio, dino Job Santuac. Eztozu aurquitucocer eranzun. Alperric ucatu guraco dozuz, alperric artuco dozuz aldaizuzan asmuac escutatuteco. Alperric esango dozu gurasoac,emazteac, senarrac edo umeac euren genio deungueagaz galdu erazoeutsuela paciencia; ce artu al daizuzan achaquia guztiac ezteutsuearean balioco ceure ezaintasun (andia) atsitua estalduteco176. Artueguizuz orain, baderichazu, araco dempora baten aztu oi cenduzanoquerqueriac, eguia ezcutetaco. Billatu eguizuz testiguren batzuc zure fabore juramentu eguin daien; escatu eguiezu adisquide batzueierregutu deioela Juezari zugaitic; topadu eguizuz empenuren batzucJuezentzaco; ucatu eguizuz ceure erruac, eta sinistu daguien eguiadinozula, ezarri eguiozuz zure buruari maldicino icaragarriac; emoneguiozu Juezari diru zati andiren bat; eroan eguiozuz erregalurenbatzuc sentencia ondo emon deizun. Baya jay! eztau judicio atanonelango asmuac balioco. Alperric izango zara mundu onetan guizon altsu, eta escu edo poderio andicoa; alperric euquico dozuz adisquide andiac; alperric yaquingo dozuz auciric oquerrenac arteztuten;alperric izango zara ondasuntsu bat, eta diru ~arien yaube, etzaituez libraduco egun icaragarri eta aserre atan17

. Orduan bai idiguico dozuzala beguiac ezagututeco ce guichi balio daven Jaunaren aurrean trampa eta enganuac eguiten yaquiteac: auci deungueadagoanean testigu guzurtiac eroatea; Juecen beguiac diru eta erregaluacaz itsututea; eta beste mundu onetaco aucietan eguiten oi direanasmuac. Mututu, arritu eta lotsaturic gueratuco zara, lapur bat ostudaven gaucea escuetan davela artuten daveenean gueratu oi danaleguez, dino Jeremias-ec; edo andra ezconduac bere senarrac bestegaz pecatu eguiten topetan davenean leguez. Cc., idigui daiguzan nosedo nos geure arimaco beguiac eta ezagutu daigun ce guichi baliodaven mundu onetan andi edo miragarritzat daucagun guztiac; etaezau-era onegaz eguin daigun aleguina benetaco arimaco ondasunacbatuteco, bada euracgaz eranzungo deutsegu Jaungoicoaren justiciaceguingo deuscuzan cargu icaragarrizcoai. Euren itzaltasuna da Sermoiaren bigarren zatia.

175 Statuam contra faciem tuam.176 Si laveris te nitro et multiplicaveris herbam borith maculata es in iniquitate tua.177 Argentum eorum et aurum eorum non valebit eos liberare in die furoris Domini.

229


Bigarren zatia

(200) 7. (200) Ezteuscu ecec bere obeto adierazoten Jaungoicoaren gu-ganaco ontasun, biguntasun eta amodioa, eguin deuscuzan mesedeneurribacoac bano, dino S. Juan Crisostomo-c. Euretan dacuscu Aita maitetsu, arduratsu, eta samur bat, ceinegaitic esan gueinqueaneztavela beste cereguinic euqui gu ondo ifintea bashen. Euren gomuteac eguiten gaituz esquer oneco laun ain on bat ganaco. Berac maitarazoten deuscu ain laztan izan gaituzana, ezagutu eraguiten deuscuceimbat zor deutsagun, eta garoaz zor au aldogun guztia paguetara.Pecatu eguiten badogu, gomuta onec emoiten deuscu icharomen edoesperancea, eta gaucaz desesperacinoan yausi ez gaitezan; bada iracazten deuscu andiac badira bere gure pecatuac, guztiz dala andiagoa bere erruquitasuna, eta parca escatuten badeutsagu, beti dagoala prest, eta besoac zabalic, ez bacarric parcatuteco, baita berebularraren contra estutu eta laztan gozoac emoiteco, graciaren soneco ederragaz apainduteco, eta bere seme maitetzat bere etsean euquiteco. Baya mesede andi oneec mundu onetan bici garean arteangure pozgarri badira, gure condenagarri izango dira juicio atan, etaeuren ganean eguingo yacuz cargu gogorrac. Eurac ezagututenemongo davee ceimbat eguin daven Jaungoicoac gu salvetaco, eta cegichi eguin dogun guc, eta condenetan ez gareala Jaunaren erruz,ezpabere gueurez.

8. Yarriric bada yar lecu, edo tronu bildurgarrian, eta iminiric zubere aurrean, asico yatzu contu ceatz eta estua artuten178. Emoneguidazu ceure bicico contu, esango deutsu arpegui aserre eta itzaltsu bategaz. Ce irabaci atera dozu ceure ardurara ifini nituzan talentu edo diruacaz. Cer eguin dozu emon neutsuzan ondasunacaz. EaAingueruac, Jerusalen santaco auzoac, juzgadu eguizue nire eta guizon onen artean. Ycusi eguizue nire berauganaco ardura, amodio etaontasuna, eta beronen niganaco astuntasuna ce neurriba'coac izandirean eguin deutsadazan mesedeac, eta ce arrigarria ta esquergueabiurtu deustan esquer deunguea. Nic eguin cindudazan ecerbere ezetatic, guizon esquer gaistocoa, eta emon neutsun arima bat neureantz edo irudira; eguin cindudazan mundu guztico aguintari, eta ifininituzan gauza guztiac zure escupean. Ceruric imini banevan; luurraeguin banevan, ichasoac izaiteric artu beeban, abere, arbola edozuaitz, mendi, arri, ur, su, eta beste gauzaric badacutsu; guztia eguinnevan zure oneraco. Neu izan nas ceure aita bigun, maitetsu eta

178 Redde rationem villicationis tuae.

230


arduraz bete bat; neure eseuetatie euqui dozu bear izan dozun guztia: osasuna, bicitzea, yanaria, yazteeoa, eguzquia, euria, eta bestegauza guztiae. Aberats izan bazara, euqui badozu ondasunie, diruenyaube izan bazara, neue emon deutsut. Eztozu euqui, eta eein euquibere eguin einaian nie emon bagaeo gauza onie. Eta baderiehazu auguiehi dala, beguira zer izango zan zugaz eguin ezpaneutsu gogoaeemon alleiquean mesederie andiena? Cengozan peeatupean Demonifioaren aguindu gogorraren azpian presondegui edo eareela ilun,itzaltsu eta atsituan, zauriturie, gueshorie eta negargarrizeo eriotzaraeondenadurie. Etzeunean noe atera eenguizan, neue zure erruquiizan ezpaneu. E-nintzan eontentadu, eta ezneutsan asco ereehi nequezeo estadu onetarie zu aterateari, erantadu ta eregui gura izaneindudazan neure seme maite izatera, eerueo ondasun guztien yaubeguei edo herederu, eta eerueo erreinueo Prineipe nagusi. Zuri neurri bagaeo mesede au eguiteeo e-nevan biraldu Patriarea eta Ygarlaedo Profetaren bat, ez santu edo beste guizon andiren bat, ez Aingueru, Querubin edo Serafinen bat. Neu neu, neu yatzi nintzan eerutic lurrera, artu nevan zure izaitea, eta eguin nintzan guizon. Zugaiticyaio nintzan abeleeheehu baten; lenengo euqui nevan oea aseaehubat izan zan, lastoae bafio beste erropa ta sofieeo bagarie. Zugaitiebici izan nintzan gose, egarri, neque, lan, eta pobreza artean. Zugaitic irago nevan negargarrizeo pasifio eruela, zugaitie artu-nituzanbostmilla azote ta gueiago, euqui nevan neure buruan aranzazeo eoroi gogor bategaz, eta gueratu nintzan zauri andi bat eguinie burutiebeatzera. Zugaitie galdu nevan neure bicitzea lotsaariz beterieo(201) eurutze baten, ultze gogorraeaz yosirie. (201)

9. Andiae izan badira bere mesede guzti oneee, e-neuntsan orregaitie aseo ereehi, baita eearri eindudazan Elesha Santara, non ifinineutsuzan Saeramentu Santuae eeure argaltasuna gaitie, nosbaistyausten baeinean bere, ainehe eeunean peniteneiaeo Saeramentuagraeiara biurtuteeo. Ainehe egon nas zure lagun eguinie, eta nai eenduan guztian yarririe neugaz mai baten yan eenguian neure gorputza. Eein ueatu cinaiquez mesede guzti oneee, ee mundu guztiae daquiz, testigu dira Aingueruae, testigu eerua, testigu luurra, testigunire eseu, oifi eta bularrean daeusuzan zauri oneee; eta testigu eurutze au, non emon nevan azquenengo arnasea. Orain bada esaizue eergueiago eguin bear nevan guizon onegaz, eta e-nevan eguin179

. Bayaa Seme gogorra, 0 maztui madarieatua, uste nevanean birtute etasantidadearen fruta eta maats gozoae emongo eenduzala, eztozu eea-

179 Quid ultra debui face re vineae meae, et non feci.

231


rri sasi, eta arantza gogorrac bano, ni barriro zulatu, zatitu, eta zaurituteco. Nos dei andiagoac eguiten neutsuzan, orduanche niganicurrinago igues eguiten cenduan; nos berba gozoago eguiten neutsun,orduan lotsabacotasunic andienagaz botaten cenduan nire leguea,eta esaten ceustan: Eztot gura zure zerbitzalle izan180

. Nire Aingueruac, izan zaitece Juez nire eta guizon onen artean, eta esaizue cereguin behar dodan beronegaz. Ne.Ca., cer eranzungo deutsazu orduan Jaun oneri? Ce descargu emongo deutsazu? Eztozu aurquitucocer esan. iCe larritasuna zurea! jCe estutasuna! jCe bildurra, icusiricceure burua infernuco demoninoen escuetan yausi aguinean! Cereguingo ceunque ordu atan santuric andienen merecimentu guztiaceuquitarren? Ai, eta celan guraco dozun ceure bici guztia igaro bacendu penitencia, nequegarri, barau, gaubela eta oracino artean! Celan guraco dozun santu andi bat bacina; inos icusi ezpacenduz orainaimbeste gura dozuzan atseguin, olgura, yolas, dantza, ondasun, yoco, edaari eta beste gustuac.

10. Orduan esango dozu: ay orain baneunco araco arpelic galdunevan demporea, araco cetan irago e-nenquizan ordu eta egunosoac, neure pecatuen penitencia eguiteco, eta arimaco ondasunacirabazteco. Eta ce poz, ce atseguin artuco ceunque esango baleutsuJaungoicoac biurtu zatezala mundu onetara urte bete edo bico! Etaesan eguidazu igaroco ceunque demporea, orain igaroten dozun moduan? Biurtuco cinatequez orduan oraingo pecatuetara, ordiqueria,murmuracino, loiqueria, dantza, yolas, eta beste gustu citaletara? Etzeunquez beguiratuco zoraqueriatzat mundu onetaco ondasun, anditasun, onra, eta arroqueriac? Etzeunque bene benetan artuco penitenciaco bidea? Baya jay Ne.Ea.Ma

, ezyatzu emongo orain emotenyatzun demporea. Alperric dei eguingo dozu araco doncella zoroacleguez: Jauna, Jauna, emon eguidazu obra onac eguiteco aztia. Ceeranzungo deutsu Jaunac a-ei erantzun eutsena leguez: zarratu zanatea181

. Aztia ceuncanean, etzenduan gura izan: bada orain gura dozunean, echatzu aztiric emongo182

. Sarri ta sarri demporea zan artean opa izan neutsun neure laguntasuna, idiguiric euqui nituzan neuremisericordiaco ateac, eta etzenduan euretatic sartu izan gura: ya zarratu dira, eta [ez] dira gueiago idiguic0183

. Nogana biortuco zaraordu atan, pecatari tristea? Nori erregutuco deutsazu? Ama VirginaSantisimeari? Ay berac erantzungo deutsu bicitzea iraun eutsun arte

180 Confregisti jugum, et dixisti non serviam.181 Clausa est janua.182 Clausa est janua.183 Clausa est janua.

232


guztian egon zala prest zure erreguac enzuteco, sarri ta sarri guraizan evala bere bitartecotasuna billatu cenguian; baya etzenduan naiizan, eta edonos ecer escatu bacenduan bacarric izan zala devociiiobagaric eta oztasun andi bategaz; irago dala demporea, eztala ya amabigun samur eta erruquiz betea leen legez, ezpabere zure biotzecogogortasunaren testigu eta salatari184

. Dei eguingo delltsazu zureAingueru gordetzalleari. jAy! eranzungo deutsu, amaren sabeleansortu cineanetic, eta orduraguiiio euqui davela zure ardurea, etzaituzala eguiio bere bacarric ichi, beti beti eguin davela aleguina Jaungoicoaren bideetatic eroateco; sarri eta sarri atera gura izan cinduza-la (202) pecatutic penitencia eguiteco arguialdiac biralduagaz; baya (202)etzenduzala artu gura izan. Amaitu ta azquendu zala bere demporea,eta eztaucala zugaz cer eguinic185

•

11. Cer eguingo dozu orduan, pecatari necatua? Jueza aserraturic, bere ama gorric, Aingueru yagoleac yaramonic ez eguin, eta ceruluur ta ganeco (Jgc. eguinico) gauza guztiac zure contra. Guztiorilarritu, eta estuturic, guraco dozu yaio ezpacina, eta icusiric au ecindan gaucea dala, asico zara negarretan urturic esaten mendiai: yausizaitece nire ganean, eta azpian artu naguizue; eta achai eztaldu naguizu icusi eztaguidan araco yar-Iecu icaragarrizco atan yesarriricdagoan Juez aserratua, baya echatzu au autortuco ez emongo. Ebilico zara eriotzearen atsean, eta eztozu aurquituco: guraco dozu il, etaeriotzeac igues eguingo dau zuganic. Ainche egon bearco dozu Demoniiioz inguraturic Juez aserratu baten aurrean, cein doian ceuresentencia emoitera. jCe larritasuna! Ce atsacabea! jCe bildurra! jCeesturea! Sentenciaren beguira egon bearra, yaquin bagaric cer enzungo daven Jaunaren aotic: ala berba gozo ta amudioz beteac, alaberba astun, gogor, eta odoi edo trumoe bat bashen itzaltsuagoac.AIde batetic Aingueruac, sentencia ona emoten bayatzu, euren erdian artuta cerura eroateco betico atseguin eta zorioneco azquenbagaco pozaldietara, eta, beste aIdetic, Demoniiio cruelac amurraturic sentencia deunguea emoten bayatzu, zure ganean ezarriric cateesendoacaz loturic beti betico suetara eroateco.

12. Cristiiiatiac, l,ba'ucagu federic, ba-ucagu errazoeric? Sinistuten dogu gura ta gur'ez icusico gareala icaragarrizco estucuntza onetan? Bayetz, eranzungo deustazue. l,Bada non da gure fedea, non dagure sinistea? l,Non da gure errazoea? Sinisturic dempora guichi barru aurquituco gareala modu itzaltsu onetan, eztogu ardura gueiago

184 Ciausa est janua.185 Ciausa est janua.

233


ifinten sentencia on bat merecietaco lauzuri edo laumarai baliocoezpaleuena leguez. Andia da celambere gure itsumendia; eta gogorra banD bere gogorragoa gure biotza, bada yaquinic, sinisturic, etaconfesaduric gosh edo berandu nai ta nai ez aurquituco gareala egotaldi garratz, eta trance esquerga onetan; egon gura izaitea sentenciagogor bat euquiteco peleburuan, eta enzuteco Jaungoico baten aotic:Zoaz madaricatu ori betico suetara. Gura dozu bota deizun Jesusonac sentencia bildurgarri au? Enzuteac bacarric laztuten dituz ulleac. Nai dozu esan daizun: erdu bedeincatu ori. Aita beticoac zuretzaco gorderic daucan erreinua artuten? Noc enzun guraco eztau ainberba gozo ori? Bada ceure escuan daucazu. Au alcancetaco beardozun guztia emoten deutsu Jaunac. Baya cer eguiten dozu onetaraco? Ce ardura ifinten dozu? Bapere ez, CC.,bapere ez, eta orregaiticesan leiteque ezteutsula arduraric sentencia onac edo charrac urten,edo obeto esatearren condenacinoco sentenciaren billa zabiltzazala,bada aleguin guztiagaz zabiltz zeure eguiquera edo obra condenagarrietan. Yagui zaitez nosbait pecatuaren 10 zorro orretaric, eta asizaitez sentencia on bat mereci izaiteco moduac artuten. Ara emensentencia au emongo daven Jauna. Ara ce otzan, edo manso, ce bigun, ce erruquior dagoan besoac zabalic prest zure erreguac enzuneta zure pecatuac parcatuteco. Orainche eldu bear zara erruquizcodemporea dan artean, eta atea ichi banD leenago, ce bein zarratutenbada zarratu, eztozu aurquituco noc eranzun deizun. Ez eguizu luzatu, bada eztaquizu nos zarratuco dan dempora au, eldu zaitez beragana. Aita bigun, samur eta maitetsu dan artean, baqueac eguizuzberonegaz, izan ez daquizun guero Juez gogor, eta erruqui baguea.Escatu eguiozu garbitu zaguizala orain bere odolagaz, aberaztu zaguizala bere ondasunacaz, guero entzun daguizun bere aotic beticoiraungo daven bedeincacinoa; esan eguiozu onetaraco Neure J.Co.Jauna.

234

3. INFERNUAREN GANECO SERMOEA

(B, 133-138. or.)

Dominus dabit ignem, et vermes ut urantur et sentiant usque in sempiternum. Judith, cap.16.v.21.

(133) 1. Eztago neure cristifiaiiac, mundu onetan infemuarena (133)bafio beguiraune eta gogoeta bildurgarriagoric, eta alan guztiz astuneguiten yaque, eta garratz euren guraari cital eta pecatuetan sarturicbici direanai: bere icena enzunagaz beste bagaric, icaraturic gueratu-ten dira deseperaduric legue-che, baita gomuteac betetan deutsezbeaztun minez euren gozotasun eta olguraac. Orregaitic e-neunquebere ganean berbaric eguingo, banenqui ni ishilic egonagaz amatauedo guichituco litzatequezala ango suac, edo berba eguinagaz gueia-gotuco lichatequezala; baya ez berba eguin arren gueiagotuco dira,ezta ishilic egon arren guichituco bere; nai berba eguin, nai eguin ez,beti sen baten izango dira; ni ishilic egon arren, etzare andic librau-co, eta bear bada nic berba eguin-da, etzare an yausico, ce dirauscuS. Juan Crisostomo-c eztagoala Ynfemua beguien aurrean euquitealangoric infemura ez yoateco, arimaco pecatuen orban edo loique-riac garbituteco. Ango suen ala, eta zorigogor icaragarrizcoen gomu-teac pecatari chito asco ta andiac atera dituz ecandu deungueetatic,eta ameneco beste onenbeste zuei yazo lequiquezue. Orregaitic, ba-da, iminico deutsuet arraztegui onetan ceuen beguien aurrean Ynfemuco mineen anditasun esquerguea, zati bitan: lelengoa da suacan emoiten daben tormentua, eta bigarrena concienciaco arrac emo-ten dabena.

Lenengo zatia

2. Esanic J.Co.c arpegui aserre ta berba gogorracaz pecatari galduari: «zoaz ortic zorigogorreco ori, Diabruentzaco iminita dagozansuetara»; yausico da araco lecu ilun eta itzalera, non guztia da nequea, lana, atsacabea ta argui-ba'co sua: non eztagoan gauza onic, ezartezic, ezpabere deadarra, negarra, ulua, garrashia ta arrabia. Eztaulecu onetan euquico condenadu tristeac atseguin ez argui pusca bat;

235


eztira inos bere ala eta tormentuae azquendueo, ez guiehuitueo; eztira bere negar ampuluae eguno bere leortueo. Egongo da gosez amurruturic, eta eehaeo ogui apurehu bat bere emongo: egongo da egarriz itoten, eta eehaeo ur tangaehu bat bere emongo, emon eehaeanaleguez ainbeste milla urte onetan araco J.Co.e evangelioan dinoanaberatzari. Guztia izango da mina, guztia ala, guztia zorigogorra,guztia amurrua; bere aIde eta sensun guztiae egongo dira, esan bereesan eein leiquezan min-alez yosirie. Beguiae aimbat Demonino ainezain, eta iearagarri ieusiagaz: ee bat baear-baearrie mundu onetanaguertueo balitz, bera izango litzateque aseo, guizon guztiae ilie gueratuteeo. Belarriae eztabe enzungo deadarra, negarra, eispurua, ineiria, garrashia, biraoa, ta blasfemiae bashen. Suurrae euquieo dituzasufre, uya eta beste que atsitu quiretzaeaz, eta aimbeste eondenaduustelen usain atsagaz beterie. Gustua beaztunie mingotzenagaz, etabeneno gogorrenagaz: azquenean, barriz, gorputz guztia euquieodau errerie, burdina gori bat suteguiti urte-itorduan dagoana leguez.

3. Yatsi gaitezan, neure Cristinatiae, gure arimaeo beguiaeaz leeuatarashe, baita ieusi daigun su iearagarri au. Contu daigun suzeo edoberun (edo plomo) urtuzeo ichaso bat iraquiten: anehe eondenadutristeae sarturie arranae iehasoan dagozana legue-ehe, euren aIdeguztietatie sua dariela: aotie sua, surretatie sua, belarrietatie sua, beguietatie sua, eseu, oin, sabel, eta beste aIde guztietatie sua: beregaraun, odol eta araguia urturie, eta iraquiten: an guztiae dagoz batabesteen contra estuturie, sardinac otsaran legue-ehe, cirquinie bereeein dabeela. jAh ee bici-modu negargarria! jCe egocuna bildurgarria! jAh ieusteeorie erruquigarriena! Baita jAh peeatuaren malieiaesquerguea! Baya oraindoeoarren eerbaist obeto ezagutu gura badogu infernueo neeatuen egoquera itsaltsua uste eguizue guizon batdagoala burueo min andi bategaz, beguiae eanpora urtenie, belarriaeanditurie, aoa pustulaturie, aguinae alez ausirie, azurrae urraturie,

(134) (134) araguia usteldurie, eseuae ebaguirie, onae zapaldurie: batetiealboeo mina, bestetie tripa alae, samaan garrotilloa, onetan errematismu gogorra; ealenturaz erretan, egarriz itoten; eta eseu, oin etabeste alderie minarren baterie bestera eroan ez mobidu ecin dabela.jCe ieusgarri erruquigarria egongo litzateque! jCelango negarraeeguingo leuquezan! jCe inciriae! l,Noe bere erruqui euquieo eleuque?

4. Bada ani, neure Cristinatiae, au guzti au ezta infernueo penarieehiquienen guerieea bere, bada ae guizon ae euqui leique oe bat, edobai guiehienez lurra non eehun; baya infernueo tristeae eztaueo suiearagarrizeo bat bashen non eehun. Guesho ae artu leique atseguinapur bat baterie bestera aldatuagaz; barriz infernueoae eein eirquin-

236


chu bat bere eguin leique; ce an yausten dan moduan egon bearcodan betico. Guesho ac euqui leiquez seme, guraso, senide edo adisquideren batzuc icusi-ta consuelugarri emon leiquioenac bere erruqui izanagaz eta berba bigun eta onacaz: baya infernucoac eztau euquico bere borreru direan Demonifioac bashen beste lagunic, etabeste condenaduac, ceintzucaz egongo dan aguinca, alcar zatitutendireala, chacur amurrutu batzuc leguez-che. Guesho ac esquindu taopa leioz Yaungoicoari bere min ta nequeac bere pecatuen ordean,ceinec emoiten daben poz-andi bat: infenuco condenaduac, barriz,ezta atseguinchu au bere ecin euqui leie, bada gorrotoz beguiratutendeutse Yaunari, eta dauque euren arerioric andienentzat. Guesho acbaqui nos edo nos, eriotzeagaz bafio ezpada bere, azquendu ta quenduco direala bere gachac: baya infernucoac eztauco alangoric, daquialaco betico izango direana, eta Yaungoico dan arte guztianiraungo dabela, eternidade guztiraco beragaz izango dituzala.

5. Gueratu gaitezan pusca bat emenche, neure Cristifiatiac, etabeguiratu daigun, al dogun ondoen, cer dan betico iraupide au, caburic ez euquite au, eta ifios bere, ifios bere, ifios bere ez azquenduteau. Contu eguizue mundu guztia dagoala areaz ceruetaraguifio beteric, eta eun milla urteric eun milla urtera quenduten dala garau-chubat. l,Ceimbat milla millinoe urte bearco ete litzatequez area pillo auquentzeaco? Bada nos edo nos dana quenduco, ta aldatuco litzateque: barriz eztira egufio bere amaituco, eztabee ifiosco aldian atserenic izango infernucoen penaac. Ygaroco dira egunac egunen atsean,asteac asteen atsean, ilac ilen atsean, urteac urteen atsean; igarocodira eun urte, igaroco dira milla urte, igaroco dira amar milla, eunmilla, igaroco dira milla milla millinoe, eta beti egongo dira infernuco necatuac leengo lecuan erre eta quisquilduten. Asico da beguiratuten ea icusi ta beguiztau aldaian, urrunetic bafio ezpada bere, bereicaragarrizco neque ta zori gogorren azquena, eta eztau icusico, etagogoeta onec, pensamentu oneshec emongo deutso, min eta alaricandiena. Negarretan urturic esango dau erremedio-ba'co cispuru artean: (,Nos acabauco dira tormentu icaragarri oneec? lfioz bere ez.l,Nos amatauco da su au? lfios bere ez. l,Nos guichituco dira ala etamin oneec? lfios bere ez (,Nos urtengo dot emetic? lfios bere ez.l,Noc nire erruqui euquico dau? ifioc bere ez. l,Noc pozaldichu batedonos emongo deust? ifioc bere ez. (,Eztago niretzaco erremedioric? l,Emetic milla urtera ezta izango? Ez. l,Emetic amar milla urtera? Ez. l,Emetic milla millinoe urtera? Ezta bere.(,Cer eguingo dotbada? jAh ene tristea! egon-da egon: erre ta erre: quisquildu ta quisquildu; desesperadu (ernegau, amurrutu), aguinca eguin nire araguiai (buruari) arrabiaren arrabiagaz, negar, cispuru ta garrashica

237


secula betico egon. Onelanche dago, neure Cristifiatiac, Cain zori-galducoa igaroco sei mina urte oneetan, eta alanche egongo da gueureYaungoicoa Yaungoico dan arte guztian, beti, beti-betico. jO beticozori-gogorra! jO azquenba'co iraute beticoa! jCe latz, eta ce itsaltsuadan zure gomutea! Eta orregaitic bere ain da gogorra gure biotza ce, auguzti au ezta asco ardura artu erazoteco lecu atatic aIde eguitearren.

6. Yaigui gaitezan nos edo nos 10 zorro onetatic, eta enzun daigunS. Juan Crisostomo-c dirauscuna. l,Ceimbat urte bicico zareala ustedozu? Itanduten dau Santu andi onec. Elesha onetan gagozanaceranzun bear bagueunsquio, esango gueunque batzuc oguei urte;beste batzuc ogueita bost, edo berroguei. Baya daigun eun urte bidco zareela, edo gueiago; baita gura b'ozue Juicioco egunera artean;

(135) (135) bitartean, barriz, bicico zareela gura dozuen atseguin, olgura,pozgarri eta gozo artean: ta beingoan esateco, guizon batec munduonetan gura al leiquezan zorionez beteric, edo esan daroaguna leguez, esnetan legue-che. Baya ecin aurrera igaro cinaitequece: goshedo berandu etorrico da zure bicitzearen atserengoa. Baita orduan,l,cer izan zala usteco dozue bid izan zareen dempora guztia? Barteguin dozuen loa, edo amesa langoa. Ezpabere esan eguidazue, l,cerderichazue dala bici izan zareen arte guztia? Derichazue atso cembiltzela oraindio ume, zuen lagunacaz yocoan, edo enredetan eta olguetan. l,Ceimbat bidar esan daroazue araco ume edo gazte demporaco(egunetaco) gauzaren bat conteta-orduan, eta esan ezquero ceimbaturte igaro direan yazo zala:jce laster doazan urteac! Atso yazo zalauste dot. Bada eztira gueldiago igaroco ganeco urteac atsean ichidozuezanac bafio. Orregaitic cifioan Job santuac: emacumea (andrea) ganic yaio-co guizona dempora (apur bat bid orduco) guichibarm betetan da gachez: urteiten dau lora eder batec leguez, eta leiotzac edo eguzqui beroac yo orduco, guericeac legue-che ifiesi eguiten dau: eztago ifios sen baten. Ume demporea doa sensun bagaric,eta ecer yaquin ez ezagutu bagaric: bator gaztetasuna, eta eldu orduco beingoan gagoz atso-agurac eguinic: gueure bid guztia guerocobeticoaren parean puntuchu bat da, begui ichi-idigui bat, edo obetoesatearren, ecerberezqueria bat. Itandu daguiogun ezpabere Caineri; ea cer derichan mundu onetan bid izan zan demporeari: eta eranzungo deuscu, ozta gomuta dabela bid izan zanic: urrunera beguiztetan dabela bere bicitzea puntuchu chiquer, nequez icusi leiquean batleguez, eta beguitanduten yacala yaio orduco il tzala. Aushe difioeorainche, neure Cristifiatiac, infernuco guztiac: Escritura Santeac dirauscuneti186

, eta aushe berau esango dozue zuec bere, zori-gogorrez

186 Nos nati continua, desivimus esse. Sap.5.v.l3.

238


an yausten bazare. Eta orregaitic bere dempora apur, pusca onegaitic, eta berean euqui al daguizuezan gustuchu beingo bateco batzucaitic, gura dogu arimea galdu beti-betico? Neure Cristiftatiac, ezgaitezan ain zoroac izan; ucatu daioguzan gorputzari bere guraariac,izan ce-din euren gomutea infemuan gure (arerio ta) nequeric aserreena: eta aror non daucazuen

Bigarren zatia

7. Ecin esanezcoac, eta guztiz icaragarriac dira, benetan, infemuco suac condenaduai emoiten deutseezan min-ala eta tormentuac;baya eztira, ez, chiquerragoac izango concienciaco arrac emongodeutseezanae. Gauza bigaz egongo da ar au gau ta egun aguineazatituten ta urratuten infemuco tristearen biotza; igaro dabeen bicitzea gomuteagaz, eta galdu daben eeruco gloriaren anditasunarenezauquereagaz. Etorrico yaeaz burura, difto Espiritu Santuae, berepecatu guztiac187

, eta mundu onetan eguin cituzan gachac (oquerqueriac) izango dira bere salatari, edo acusadoreric aserreenac. Gomutaueo dau ce erruquiorra dan Yaungoicoa, eta cembat bider ateragura izan daben (eban) pecatutic: onetaraco biraldu eutsazala gaehac, nequeac, pobrecea, eta lanae: onetaraco dei eguin eutsala batzuetan bere biotzera bialduten eutsazan argui-aldiacaz, beste batzuetan predicadoreen, eta eonfesoreen bitartecoz: sarri ta sarri bildurtu gura izan ebala, orain daucazan tormentu icaragarrien gomuteagaz; barriz berac bere biotz gogorragaz guichitan euqui cituzalaYaungoicoaren ardura guztiac, eta gurago izan ebala bere gurari citalai yarraitu, ecen-ez Yaungoicoac eraeusten eutsan bideti ibili.Pensamentu onecaz amurruturic usica eguingo deutse bere araguiai(buruari), zatitu, eta urrutuco dituz aguinca, beteco da tristeza itzalez, eta esango dau damu eta garbai ecetaco eztan bategaz. l,Nondira orain araco nire adisquide eta lagun maiteae, ceintzucaz aimbatpozegaz neucazan (euqui oi nituzan) nire guraariac, olgurac (dantza), eta yolasac? Non dira araco oe bigun ta astinduac (astin eguinac), non araco yateco, ta edateco gozo zalegarriac? Non dira munduan neuncazan atseguinac (atseguintasunae)? l,Non dira araeosofteco eder eta baliozcoac, neure burua apaindutearren, eta munduaren aurrean (beguietan) eder iruditerren,preeioari beguiratu bagaric, eta bear izan bagaric (ez nituzala) erosten nituzanae? Cer ba-

187 Venient in cogitatione peccatorum suorum timidi. SapA.v.20.

239


lio deuste orain araco aimbat arduraz, aimbat icerdiz, aimbat gaubelaz, aimbat trampa ta engafiuz baturico (batu nituzan) ondasunac?188. Cer balio deust orain nire asco-erechiac, andigureac, aguintari izanac, eta gura neban guztiagaz beti urteinteac?189. Cer baliodeust orain neure aide, eta adisquideac ondo acomodeteac, izan ba-

(136) zan injusticiagaz, eta beste obeago bateri (136) emon bear yacanagaz? Ygaro cirean direanac odoi guericea igaro oi dana leguez, yoancirean egaz aidetic doan (yoan oi dan) choria leguez ofiatsic ez igargarriric ichi bagaric (Sap.5.). Eta ceimbat e-neban burua galdu areanbalio ezteusten guraari ta ondasunacaitic? Gau ta egun egon nifioanarteric artu bere eguin bagaric, burua austen, nondic nora gueienirabacico neban: jNic icusi nituzan otzac, beroac, indriscac, ifiastasiac, euriac, edurrac, diru apur bat irabaztearren! jGaldu nituzan gauta gaberdiac neure loiquerietaco lagunacaz egotarren, eta ifioen gaucea ostutearren! jAh! beste onenbeste eguin izan baneu neure arimeagaitic! ce beste modutan icusico neunquean nic orain neure burua! Errazago izango neban cerura yoatea, erabili dodazanbideetatic ibiltea bashen190. Adu-galducoac izan daitezala, arren, nire lan eta neque guztiac: adu-galducoac nire gustu citalac; adu gogorrecoac gorputza ondo euquiteco emon nituzan icerdi eta pausuac:adu-gogorrecoac pobreai emon bearrean, aberaztuteco, eta gordericeuquiteco batzaindu nituzan diruac eta ondasunac, baita adu-gogorrecoac nire gorputza, cein libradu ecin izan dabeen arrac'anic nirealeguin guztiac, bada orainche dago ustelduta (obia edo sepulturabaten) lurpean, eta nos edo nos etorri bearco dau su icaragarrizcooneetara. Oneshec dira, neure Cristifiatiac ango sofiu, canta eta berbaicunaac191 .

8. Bigarren, concienciaco arrac infernuan dagoanari emongodeutsan, paratzagaco usicadea izango da burura ecar-arazotea santuac ceruan dauquen zori-on ta suertea. Ycusiric euren gloria, etazoragarrizco pozac, beteco da atsacabez, eta gogaitgarrizco tristuraz,eta negarretan urturic, ta ai-aica itsalacaz esango dau: jAy! Ara celan dagozan Yaungoicoaren seme egin-da, munduan bici guinean

188 Divitiarum jactantia quid contulit nobis? Sap. 5.v.8.189 Quid nobis profuit superbia? ibi.190 Ambulavimus vias difficiles. ib.v.7.191 Talia dixerunt in inferno hi qui peccaverunt. ib.v.14.

240


artean araco nicguichitan neucazanac. Nic ecetan bere e-neucazan,araco nire asmu eta trampac, eguin gura etzituezanean, burla ta barre eguiten neuntsen, ni leguez etzebiltzalaco danzetatic, yolas etadibersifioetatic, eta lagundu gura ez eustelaco (meriendetan) gaubazibilten, lapurretan eguiten eta tabernara yoaten. Simpletzat neucazan sarri confesetan cirealaco, Eleshan errecetan egozalaco, al eiezan sermoiac enzuten cituezalaco, eta pecatu zala enzuten ebeen(gauzaric) guztia eguin gura ez ebeelaco. Escrupuloso batzuc cirealaesaten oi neban, yai-egunetan bearric eguin gura ez ebeelaco, gugazbatu gura etzirealaco, berba arinic esaten baguenduan aguiraca eguiten euscuelaco, eta gueure eroqueriac enzun gura etzituezalaco. Neubai izan nasala zoroa eta sensunba'coa. Ycusico dau guizon aberatscequen-escu-eutsiac gloriaco atseguin artean araco berac ateetaticlimosna bagaric deadarrez eta aguiraca quendu eban pobrechu billoseta goseac-ila: yaquingo dau Yaungoicoac biraldu eutsala bere atetara, eta orduan limosnea eguin baleutso, Yaungoicoac bere sarri biralduco eutsazala gracia gueiago eta salbaduco zala, eta ez emonagaitic dagoala su a-etan quisquilduten. Ycusico dau seme galdu,gueisto, eta aguindu-charrecoac Angueru artean bere ama, no-enesanic eguin gura izan ez eban, baita ezagutuco dau a-en aguiracac,ta ofioteac bere oneraco cireala: aguinduten beutsan gaubaz echeticurten ez eiteco, goshetic echera etorteco: esaten eutsanean etzedialalagun deungacaz batzaindu, ez cedila yocoan imini, igues (aIde)eguiala nescatillac'anic; chochaturic egoala esaten ebala; baya beraizan zala benetaco sensunbaguea, bere conselluen yaramonic eguiten ez ebanean. Ycusico dituz besteac arguiz yantziric, eta cerucoprincipe eta jaun andi eguinic araco berac bere loiquerietan, lapurrerietan, eta ordiquerietan euqui cituzan lagunac: baita berac eguingura izan ez eban, penitencia eguin ebeelaco, libradu cireala beracdaucan suerte zori-gogorrecotic, eta dagozala Yaungoicoaren semeeguinic, bera barriz Demonifioaren menpeco ta aguinduco. Ezatieraonegaz beteco da amurru gogorrez, difio David Erregueac, aguinacaz carrazcada bildur~arriac eguingo dituz; ta bere artean carramarratu ta arrabiauco da 92.

9. Amurruturic (ernegauric) gogo aldi (gogoeta) oneecaz, biurtuco da bere buruaren contra, apurtuco dituz bere araguiac eta icusiriceztagoala ifiondi bere erremedioric (urteiteco bideric), eta zarraturicdagozala beretzaco misericordiaren ateac esan§o dau negar, larri,eta garrashi artean: Ergo erravimus a via veritatis 93. Neuc, neuc dau-

192 Peccator videbit et irascetur, dentibus suis fremet et tabescet. Psalm. 1l1.vers.l0.193 Sap. c.5.v.6.

241


cat errua, neuc uts eguin dot: gura izan baneu neure escuan neuneancerua, ee neure borondatera, neure auquera, ta escogiara ifini eustan

(137) Yaungoicoac; baya nie gurago izan neban neure guraari citalai (137)yarraitu, Yaunaren leguea gorde bafio, eta orregaitic uts eguin dotbidea. Ergo.... Sarri ta sarri esan eusten confesoreac cer yazoco yatan, ichi-ez-ic yoco larreguiari, taberneari, (danzea), eta beste pecatu-bide galtzaigarriai; baya nic uste neban ee estueguiac cireala confesoreac. Sarri ascotan esan eusten predicadoreac Demonifioarenasmuac gu galdutecoac cireala, guc mutil-neseatilIac alcarren arteaneguiten guenduzan batzaarrac, canta zoroac, danza, eta yolasae; iehinenguiola birao eguiteari; biurtu nenguizala lapurreriaeaz, trampacaz eta engafiuaeaz batu ta artu nituzan gauzaac, nic barriz enituzaneguin gura izaiten, nie neucazan chochaqueriatzat ta escrupulutzat:uste neban ece gu bildurtutearren esaten cituezala onango gauzaac:baya orainehe daeust eguia cifioela, eta neuc uts eguin nebala. Ergo... Orainche gomuta dot araco lagun gueistoagaz eguin neban pecatu loia; andishec erne yatan ecandu citala; ceimbat aciago aimbateta indar gueiago artute'eban, eta ibili ta ibili berac onashe ecarrinau: Orainehe gogoan dodaz, araco nire artu-emon, eta saldu-erosioquerrac aberaztu gureagaz eguin nituzanac: beti neuncan bildurraeguin al baneban ala ez; baya diru zaletasunac (irabazteco amurruac) itsutu ninduan, eta eneuntzan causifiorie eguiten; baita alangaldu nintzan betico. Ergo... jAh! Urliac eta urleciac eguin ebeenpenitencia eguin baneu, ice zori-oneeoa izango nintzan ni orain! Aec nire lagun izan cirean; neugaz eguin ebeen pecatu, neugaz nasteibili cirean ordiquerietan, lapurrerietan eta loiquerietan: baya demporaz acordau cirean; ichi ninduen ni, eta eguin ebeen euren peeatuen penitencia: zorotzat neucazan nie orduan: gura neban lengomoduan ibili citezan; baya eurac euqueen sensuna, neu barriz nintzan zoroa ta sensunba'co utsa. Amaitu zan a-en penitencia, amaitucirean nire gustu lotsagarriac bere, baya ezta azquendu, ez azquenduco bere, ez euren gloria, ez nire tormentuac. Ergo... Aushe da,Cristifiatiac, araco Ygcoac difioan ifios bere ilgo eztan concienciacoarra194

10. (,Cer eguingo dau tristeac bere burua alan icusita? Asico da,ea beguiztau eguin albalegui bere neque icaragarrien azquena: bayaecin. Contua ateraco dau ea oguei milIa urteren buruan azquenieizango dabenez; baya eztaue izango. Ea, bada, eun milIa urte-garrengo edo guichienez bost eun milIa urte garrengo; baya orduan bere

194 Vermis eorum non morietur et ignis eorum non extinguetur. Isai.c. 66v.ulti.

242


orain leguez. Ea ezpabere milla millinoe urte igarota, edo ichasoacdituzan ur-tanga laimbeste millinoe urte igarota; baya orduan bereorain legue-che; cegaitic-ece eternidadeac, zorigogorreco beticoaceztauco azquenic, eztauco ondoric, ez ifios ez izaiteric. i.,Cer eguingodau, bada, icusiric urteiteco bideric eztagoala, eta Yaungoicoa danarte guztiraco zori-galduco izango dala? Asico da biraoca bai biraoca. Zori-gogorrecoa izan deila arren eguin ninduan aita, zori-gogorrecoa sortu ninduan ama. Zori-gogorrecoa bedaratzi ilabetean erabili ninduan sabela, eta ugatza emon eustan bularra. Zorigogorrecoa yan neban oguia, eta edan neban ura. Zori-gogorrecoacniri yaioten, aciten, bici izaten eta pecatu eguiten lagundu eustenguztiac. Baita eztira emen gueldituco bere biraoac: beguiunduco yaco, Yaungoicoac, y.co.c, bere ama guztiz santeac eta beste cerucoAngueru eta Santuac deutsela errua, eta eguingo dituz euren contrabirao guztiz esquergaac, eta blasfemia enteroco icaragarriac. Bayaezteiguzan enzun; ichi daioegun lecu itzal atan dagozanai euren susterrac (izpiac) erabilten; eta iratzarturic gueure pecatuen 10 zorroticbiurtu gaitezan gure senera, baita artu daigun bertan yausi ez-eitecomodua. Ezagutu daigun, onetaraco, ce zoroac garean pecatu eguitendogun bacochean.

11. Yzan bere, neure Cristifiatiac, non da gure sensuna pecatueguiten dogunean yaquinic beragaitic yausi bearco gareala onangobetico zori-deungaan? Esan eguidazu ezpabere, pecataria zareanazareala, iminico baleude laba, carobi, edo sutegui ondo eshetu bat,eta esango baleutsue, anche alboan dagoan sagarchu bat yan eguitenbadozu (yateracoan, yatera ezquerocoan), bertatic sartu eguingo zaituezala laba, carobi edo suteguian i.,asartuco cinatequez sagarrariaguinacaz eltzean? Euquico ceunque biotzic gustu cital ashegaitic suatan erreric ilteco bidean ifinten (zure burua iminteco)? Ezetz eranzungo dozu nire erechian. Eta, i.,berpertatie igaroten dan guraarichubategaitic imini gura dozu zure burua infernuan yausteco bidean?i.,Cer dauco cer icusi mundu onetaco surie andienac, infernuco pena-rie (138) chiquienagaz? Guztiz andia izan arren laba, carobi edo su- (138)teguiric gorienean euqui al ceunquean min-ala edo tormentua,gueien-gueien bere credo baten bitartean bere ez leuque iraungo,bada bertatic edo ita edo erreco (erre eguingo) cinatequez195

: bayainfernuco suae ez dira bein bere amatauco, ta eztozu zeuc bein berebicitzea galduco: beti-beticoa izango da ango errebearra. Eta alan

195 (Torrnenta hujus rnundi) quando vehernentissirne intentantur, nunc rnaxirne levia fiunt,celeriterque liberant corpore non sufficiente ad tantarn vehernentiarn ac prolixitatern poenae.Chrisost. hornil. 9 in Epist. 2. ad Corinth.

243


bere gach chiqui baten yausi ez-eitearren eguiten doguna, eztogueguin gura gach, neque, eta zorigogorric icaragarrienetan ez yausteco: bertatico suari bildur andia, beticoari barriz bapere bildurric ez.Ederto baten (ondo) ditio S. Juan Crisostomo-c umechu chiquerraclegueche gareala: Oneec, ditio, papaoa icusten badabe bildurrez betetan dira, eta ezteutse bildurric suari (garrari); eta candela eshetuadacusen'aco, oratu gura deutse arguiari. Deshonraren baten yausicobada, lotsaariren bat igaroco bada, Erregue edo beste guizon andiren bat aserratuco bada, bertatic ichico da naien dan gaucea; barrizYaungoicoa aserratu ez-eitearren (eiteco), eta betico deshonran etalotsaarian yausi ez eitarren, eztogu ichi gura guraariric chiquienena,ta icusquiena.

12. Cristitiatiac, biric bat; edo eztaucagu federic, edo ez beintzatsensunic: bada sinistuco baguendu infernu bat dagoala, eta sensunabagueunco, ez gueunque ain ardura guichi euquico, andic libretaco.Eztaigun esan cristitiatiac gareala; eztaigun esan sinistuten dogulainfernu bat dagoala, eta pecatuan ilten dana an yausico dala; ce icusiric gure bici-modua edoceinec esango deuscu, guzurra ditiogula. jOJesus ona! iO Jesus laztana! (,Nos artean egongo gara itsuturic?(,Nos artean izango gara zoroac? Esaten dogu eztagoala gauza gogorragoric zugaz betico aserre egotea bashen, zure gloriatic erbesteturic eta campora botaric, betico erretan egotea bashen: baya gurebici-moduac deadar eguiten dau eztogula sinistuten, ce sinistu ezquerocoan, ezguinatequez egongo neque zori-negargarrizco oneetanyausi eguiteco (yausteco) pellebruan. iO Jauna, Jauna! Eternidadeoso baten egongo al nas zure icen santua blasfemetan, zure contrabiraoca, zuri gorroto deutsudala, eta zure arerio gogor eguinic? EzJauna, ez Jauna; ez alangoric, ezta izango alangoric. Bene-benetanartzean dot gogo sendo eta eraguille bat aleguina eguiteco lecu itsalatan yausi ez-eiteco: eztot luzatu gura zugana biurtutea; orainche,orainche echun gura nas zure otietara, eta bicitza barri bat eguitecoproposituagaz dirautsut biotz guztitic: Neure J.Co. Yauna.

244

4.INFERNUA

(1,158-171. or.)

Discedite a me maledicti in ignem aeternum.Math. 25.v. 41.

(158) jAy eristifiauae! baeenkie ondo eelan daueadan nie biotza (158)gaureo arratsaldeeo sermoia eguiteeo! Banator eguitera Yaungoi-eoae peeatariai andieo (beste) munduan emoten deutseezan eastigueein gogorragoen ganean, araeo peeatu mortalean il-da bere eseu(gogorraren) itzalaren azpian artuten dituzanean: eta onelango gau-za iearagarri au gogora etorteae larri larri eguiten deust neure biotzguztia. jAy baneuneo nie orain anehinaeo profeta santuen besteeosantutasun eta indarra, onelango gauza bildurgarriaren ganean beardan leguez eguiteeo! Isaias, Yeremias, Ezekiel, jay noe leukeanorain eeuen biotz andia, eeuen berba itzal ta indartsuae, neure entzu-la maiteai adietan (ulertuten) emoteeo ee bildurgarria dan 1geoaepeeatari itsuai infernuan emoten deutseen eastigua! Baya l,izangoete liteke aseo ori indar guztiori alango iearagarrizeo eastigiien gane-an bear dan leguez eguiteeo? Balitz, or, neure entzulai esatea eurenpeeatuae gaiti galdu beareo dituezala euren ondasun guztiae, aseoizango liteke eeue leguez, Isaias, narru gorrian billosie, eta ortozieguztien beguietara urtetea. Balitz, or, esatea peeatuae gaiti presoeatigu eroango dituezala erbesteeo erri urrinetara (asagoetara), aseoizango liteke eeue leguez, Yeremias, urkia ta eateae idunean doazalaibiltea. Balitz esan bearra euren peeatuae gaiti goseta andi eskergaaeieusi beareo dituezala, aseo izango liteke, eeue leguez, Ezekiel, be-rroguei egunean yatea errari utsa bei-eorotzagaz errea. Baya eguinbear dodanean Ygeoae peeatariai infernuan emoten deutseen easti-gu ecin da besteeo gogorren ganean, l,eer eguin nei nie, edo eer esannei? jAy! eztakit nie ondoen izango ez pada esatea eeue leguez, Ye-remias, umea nazala eta berbetan eztakidala.

Peeataria, peeatuaren 10 sorroan gogor gogorrie zagozana, baibai, esan eikezu, esan eikezu: «nie peeatu eguin dot: baya l,ee gaehetorri yat niri orregaitie? Bear bada iya iya eeure buru ganean daueazu Ygeoaren eseu gogorra, eta ameneeo urrean zagoz eastigu orieeure ganean icusteeo. Bear bada iya orain ganie zagoz infernueoilinti baltz izateeo (159) ebaguirie, edo ebaguia izateeo urrean. Irata- (159)

245


zartu zaitez, iratzartu albaeintekez, eta beguiratu eguiozu eeure buruari guztiz galdua izan baiio leen. Eta ori eguiteeo, nie arrasteguionetan eraeutsi gura deutsut eein gogorrae eta bildurgarriae direaninfernuan ieusibear direan neke ta minae. i,Baya e-naz ni lotueoeeuei banaan banaan adierazo eeinie bertaeo kirats atsitu naseagarriae, ez ango labaiia zorrotz, eaeo luee, burdiiia gori, berun urtuae;ez ango ehilio, deadar, ulu, ayari, eta negar belarri-arrailla-garriae:ez ango eehurabagaco demonio borreru erubel erruki-bagaeoae, eztaosterantzaeo neke-garri eein andiagoae. Baear baearrie bada berbaeguingo deutsuet Yesueristo gueure yaunae yudieioeo egunean gaistoai emongo deutseen senteneian aitatueo dituzan (peneen) nekeenganean. Esango deutse bada Yaunae deungo-okerrai: «Ken zakidaeeneure beguiera aurretie madarieatuoe, su betieoetara»: eeintzuetanberbetan aitatueo dituz neke iearagarri bi, infernueo sua (in ignem),eta bertan betieo egon bearra (aeternum); eta biotzuoen ganean beinbanaan eguingo deutsuet, sermoiae izango dituzan beste ainbestezatitan. Lenengo zatian esango deutsuet, ee iearagarria, ta gogorradan infernueo sua. Bigarrenean, ee nekegarri itzala dan betieo anegon bearra. Bildurgarria da, eguia esateeo, sermoia, baya arimearenoneraeo eein obea: bada san Yoan Crisostomo-e diiioan-di (ez), «infernua gogoan erabili izan davenie, ez garaurie (eoseolie) bere infernuan eztago: barriz infernua aIde batera bota-ta euki izan daveenae,araeo izan dira (danae) guztiae».

Ygco. andia, infernu gogor orren guiltzaae eseuan dozuzana,gaureo arratsalde onetan bear neunkez nie guiltz orreee. Betoz ona,arren, Yauna, pusea bateraeo. Eztodaz gura an betieo galdurie dagozanae ateretaeo. Ceue ara bota dozuzan ezkero, ondo botata dagoz,eta begoz. Begoz bai euren damu gogorrean, erre bidiz, kisealdubidiz, ernegadu beguie, amurratu beguie seeula ta betieo. Baya niegura neunkeana da, besterie gueyago leeu iearagarrizeo atara yoaneztedila, eta orretaraeo, eta ez beste gauzataraeo, zabal zabalie imininai neunskioe neure entzula maiteai infernu arrigarri orf. Bein-danicbein, Yaun errukior eta eseu-andieoa, emoiozu entzula oneen oneraco nire berbai indarra eta indarra, eta izan bidiz oneee guiltz-ordeeoederrae, alie ondoen beguien aurrean iminteeo leeu itzal ataeo ieusibear eein bildurgarriagoae.

Dagoala infernuan gaistoae eastiguetaeo benetaeo sua, dirauseuYesueristo-e berae leen esan deutsuedazan berbeetan. Eguia berauesaten yaeu Eseritura santuco makina bat leeutan, eta alan sinistubere eguiten dave eristiiiau guztiae. Orretan bere, neure entzulaonae, izanic infernua Ygeoae peeatuen eastigu-garriraeo imini izan

(160) daven leeu iearagarria, eztirudi (160) eeelanbere asmadu leitekeala

246


sua bafio mingarri eta nekegarri gogorragoric. Eztaucazue gogoraecarri bashen cer yazo oi dan etse baten suac artu izan davenean.i.,Celango negarrac izaten eztira: celango deadarrac? i.,Cer eguitenezta su ataric igues eguiteco? Beste bideric ezpadago, bentanati beera botetan da burua, eta eztago edocein bere gauza eguingo ez leukeanic bertan erreric ez guelditutearren. Baya ifios garrac aIde guztietatic zabalduta bat edo bat erdian artuten badave, eta urten-bideguztiac galarazoten badeutseez, jay! au bai dala icusgarri tristea! Asten da erretan: narrua (azala) chimurtu ta pustillatuten yaco, urtutenyacaz araguiac, irakiten deutso odolac, kiscalduten da, eta gueratuten da icatz baltz bat eguinic. Eta escu-artean darabilgun infernucosu gogorrari urreago eguiten gachacozala, i.,eztozue egufio bere artuFalaris-en cecenaren entzuteric? Biotz bagaco guizon oker onec, berac gura cituzanac gogorrago ilteco, burdifiazco (broncezco) cecenbat eraguin, guizonac billosic barruan sartu, eta guero azpitic astirochu suagaz bero bero, edo gori eguiten evan cecena eta alan erretancirean edo urtu eguiten cirean ecin esanezco nekeagaz ifiora bereecin eveen barruco errucarri gaishoac, orroeca mundua beera ecarribear eveela. Bein danic bein entzun izango dozue celan san Lorentzo(Llorente) eta beste santu asco burdina gorien ganean iminita gueldigueldi erre eguin cituezan: alderdi bata kizcaldu ezkero, besteraeguiten cituezala, agaz beste ainbeste eguiteco, eta onelan eriotzaicaragarrizco bat emoten eutseen. Alanbere, ez eguizue uste ece infernuco sua mundu onetaco sua langoa dala.

Ez, difio san Agustin-ec, gueure su au infernuco suaren aIdeansu-usaifia bafio ezta. Araco Nabucodonosor erregueac eshetu eraguin evan labea, ceinen garrac berrogueta bederatzi beso gora igote'evan, etzan infernuco suaren aldean ke pusca bat bashen, difio sanBernardo-c. Araco Sodoma, ta Gomorra-ren ganean ceruric yausizan sua, eta ceifiec uri orreec auts eguin ezkero, eurac egozan lecuabera bere erre, eta ondatu evan, etzan santu onen erechian infernucoaren parean lasta-zuci (lasta moltso) baten garraren kea bafio.Mundu onetaco sua da Ygcoac bere ontasunez gueure bearretaraco,eta gueure oneraco eguin evan sua, eta orregaiti ez eutsan emononetaraco bear dan indarra bafio gueiago. Baya infernuco sua da subat Ygcoac eguin izan davena pecatari bere arerioac castiguetaco,baita berac bere aserrearen ashe indartsuagaz putz eguiten deutso,eracusteco celango gorroto gogorra deutsan pecatuari. Eta i.,noc gogoan artu ce indarra, ce car ta su emon izan deutsan su castigatzaille,eta min-emolle oneri?

jAy! Ygcoaren escua escu gogorra da castiguetaco. Drain munduonetan gagozan artean bigun artuten gaituz, eta ifiosco alditan gueu-

247


re contra aserraturic castiguetan bagaituz, berac dino ece, eztakialacelan eguin aserreagaz batera (naste) bere ontasuna, eta errukia eracutsi bagaric. Sarri ta sarri bere burua alabetan dau esaten davelaece, bera dala guztiz ona, guztiz errukiorra, chito errai-samurretacoa, ta epetasun ta paciencia andicoa; lur guztia barren bateric etabestera bere errukiz bete beteric dagoala ainbesterainocoan ece, ce-

(161) ru guztia bete (161) eta ceruac eurac banD bere gorago eltzean danerrukitasun ori. Alan-da guzti, (,celango castigu eskergagarriac eguineztituz Yaunac, bere aserre-aldi banaca batzuetan? Eta (,cer derechazue izan direala castigu eskergarri orreec? Ygcoac berac dinoandi (dinoanez), castiguetan asi banD besteric ez. Nic eguia esan beardeutsuet, baya ni icara icara eguiten naz, eta eztot yakiten cer esanbere araco iracurten dodanean Escritura santuan Ygcoac aserre aldibatzuetan eguin izan dituzan castigu tzar eskergaac, eta guztien ostean icusten dodanean Ygcoac berac dinoala ece, cl guztia etzala izanaserre apur bat bano besteric.

Escritura santuan esaten da Ygcoae Israel-darren peeatuaeaitiebiraldu (aguindu) cituzala Yerusalen-era Caldea-eo soldadu erubelgogorrac, ceintzue millaea il tzituezan guizon, emaeume, agura zar,eta ume ehiker-guinoeoae; galdu eituezan neseatillaae, loitu eituezanandira ezeonduac, garbitu eutseezan diru ta ondasun guztiae; suemon eutseen etseai, eta azkenean il etzituezan guztiae cautibueroan eituezan euren errira, Caldeara. Eta orregaitie bere Ygeoaeberae dino Ezekiel profeta santuaren bitarteeoz eee, au guztiau etzala izan bere aserrearen tantaea baear bat bano196

. Iraeurten da Eseritura berean eee, barregarri erabili eituzala Yudea-tarrae Antioeoerregue gaistoae eguin eutsen guerreagaz, eta euren arteco aseo eeinesanezeo gogortasunaz il eraguinic, ain modutan eee aseoe esate'eveen oba eukeela il bere, ainbeste gauza (alango gauzaae) ieusi bano.Eta alanbere Maeabeo-en arteeo batee dino ece, pusca-pusea bataserratu yaeala (Ygeoa) euren eontra197

. Baita alan bada puseachubat aserraturic dagoanean, eta ain gogorra bada bere aserrearen tantaea bat bano botetan eztavenean, (,eer izango ete da irrime aserratueta botetan dituzanean ez eolorearen tantacae (tistillae) ezpabereerreeaae, ibaiae, iehasoae? Bada au eguiten dau infernuan, eta orretaraeo eguin evan infernuco sua.

Orretaraeo Ygcoae sartu cituzan su onetan munduco min, ala, etaneke-garri guztiae, eta bera bat izanie, emoten dituz Ygeoae berac

[96 Stilla ad sanctuaria. Ezequiel c.21.v.2.197 Dominus Deus noster modicum iratus est. 2.Maca.c.7.v.33.

248


dakizan min, ta doloreac. Ascotan icaratu izango zare entzunic Martiri santuai, eta beste ascori emon eroakeezan neke, eta ala icaragarriac: celan burdifia (burrufia, parrilla) gorien ganean iminita gueldigueldi erretan cituezan; celan burdifiazco orraciacaz gorputzeco alderdi biac eratzi, eta apurtuten eutseezan; celan atz-azal arteetaticafiabera atal mee zorrotzac (162) sartuten eutseezan; celan mallu (162)astunacaz cadera-besoetaco azurrac birrinduten eutseezan. Entzunizango dozue celan sartu eroezan berun (edo plomo) urtutan, edouya eta orio irakitan: celan curutzeetan untzeacaz yosi eta breatanedo uyatan bustirico alcondaraac yantzi eta su emoten eutseen ber-tan erretaco; celan guizon bicia lurrean (celaian) aratinic luce luceeguin, ganetic gorpu il bat auzpez ezarri, eta bioc billoshic estu arpe-guiz arpegui, bularrez bular, besoz beso, eta caderaz cadera, eta alanichite' eveen bertan, ilaren atsac, usteltasunac, eta arrac yan ta illeguientzat, eta Ygcoac dakizan beste asco. (v. 5.2.)

Eta i,ceinbat icusi bear izaten ez eveen carcela gogorretan bertaco atsagaz, goseagaz, egarriagaz, iluntasunagaz? Asco izango da beingogora ecartea Victor Africano-c onen ganean difioana. Difio badaece, Ubandal-arrac Africa-errian imini cituezala erabatera carcelabaten bost milla lau guichiago, eta ez eutseela ichiten ecetaraco bereandic urteten, eta anche egozala gau ta egun guishagaisho errucarriac, sardinac cestoan legueche estu estu, belaun-etaguifio euren loiartean sarturic. Bein sartu guinean gueu bertan, difio berac, eta ainizan zan kiratsa, ain nascagarria (igtiingarria) ango sunda charra ece,etzirudian ifiondi bere alango kirats atsituric eta penagarriric izanleitekeala. Beste aldeti barriz, ceinbat gaisho eta min icaragarri igaro(eroan) bear eztoguz gueuc guizon emacumeoc? Buruco-mina, beguietacoa, belarrietacoa, aguinetacoa, zamacoa (eztarricoa), azurretacoa: alboco-inkea (alborengoa), tripa-ala gogorrac, udaminac(eraitecoac): errematismoena, arriena, biciena, eta noc-taki-cer. Batzandu eguizuez bada oneec guztioc, eta bat eguin dozuezan ezkero,esango deutsue san Geronimo-c ece oneec guztioc eta beste asmadualleitekezan guztiac emoten dituzala infemuco suac. Oraindo beregueyago esango deutse santu andi onec san Isidorogaz, eta san Agustin-egaz (batera) naste: esan doguzan guztiac, eta beste, munduandirean eta izan leitekezan min, ala, neke, atsacaba, icusgarri guztiacecer (arean) eztireala, eta atseguin-garri artu leitekeezala infemucosuaren aldean.

Bai, neure biotzeco entzulaac, bai: ezta ecer infemuco suarenaIdean burdifia gorien ganean erre bearra, edo orio irakitan prishidubearra; yolas-garria da azurrac golpeca birrin birrin eguitea, edo atzazal arteetatic cafiabera atal zorrotzac sartutea; eta atseguina artutea

249


da osterantzeco min, ala, neke, naibagaco eta atsacaba gogorrenacicusi bearra. Ez eguizue uste ece au larregui esatea dala : ezta bear

(163) dan bashen guichiago esatea banD (163); edo obato esateco, eztaecer esatea bano. Utsac dira: ecer esan gura eztaveenac dira aIdeonetan bici gareanen berbaac andico aldico nekeac eta icus-garriacadierazoteco (ulertu eraguiteco). Infernuco bat etorri bear lichakegusua ta garra dariola, ondo dakianac leguez gueuri orreec cer direanesateco, eta ori ta guzti e-liteke asco izango gaucea bera bera danleguez gueure cenzun laburrac ulertuteco (adituteco). Baya au alanbada bere, emetic atera cinaie ceuec celan edo alan celango icaragarrizco gogorra izan bearco daven infernuco suac. Guztioc dakigu,fedeac alan daracuscula, ece, infernuco su bildurgarri orrec espirituutsac direan demoninoai eta guizonen arimai min eta ala ecin gogorragoac emoten deutsezala. Eta alangoa bada espiritu utsacaz, l,cerizango da, edo celangoa izan bearco dau su itzal orrec?

Onezaz ganetic, baago infernuan beste gauza bat su icaragarrizcoau nequetsuagoa eta eroan-ecinagoa eguiten daveena, eta da ecininondi bere, ez ecetara bere izatea min-aleen arin-garriric, ez atseguinaren apurric. Bir-milla urte eguin da Yesucristoc esan evan aberatza infernuan dagoala ur tanta bacar bat eske ta eske, bere minertza bustiteco. l,Cer da ur tanta bat infernuco gar artean dagoanbatentzaco? Alanbere ezta apur ori bere echaco oraindocoarrenemon, eta ez emongo bere. Mundu onetaco neke, min, eta atsacabeen artean garratzen garratzenac direala bere, beti izaten da nondiandi eer-edo cer cegaz neke orreec arindu edo guichitu; infernuanezta alango gauzaric, ezta apurric bere. Mundu onetan gaisho andibategaz dagoanac, minen minez ecin egonic egon arren, beti eukicodau oe zantar bat bano ezpada bere non echun, eta okerren dalabere, lurr gogorra guichienez izango dau; infernucoae eztauco esandogun su arrigarria banD beste oeric, ez beste lurric non etzan.Gueisho orree artu leike arnasa apur bat bateric bestera bere buruaaldatuaz edo itzuliaz: infernucoac l,nora aldatu leike suric eztagoanlecura, aIde guztietatic suz ta suz inguraturic badagoz? Gueishoorree euki leikez seme, guraso, senide, edo adiskideren batzuc, ceintzuc bera icusita biotza tangachu bat zabalduco deutseen: baya infernucoac eztau izango beste lagunic, ezpada bere borreru icaragarridirean demoninoac, eta beste condenadu lagunac; ceintzucaz gorroto gogorrean, eta chacur amurratuac leguez alcar zatituten banG biciecingo dan. Gaisho orrec opa (opetzi, opatu) leikioz Ygcoari bere

(164) alac, ta bere neke guztiac bere pecatuen (164) zorren alderaco, ceinec emon daroyon biotzeco argui eta atseguintasun andia; infernucoac ezta atseguin au bere ecin euki leye, bada gorrotoz beguiratu-

250


ten deutse Ygeoari, eta daukee euren areriorie okerrenentzat. Gaisho orree, eta nekepean dagoan beste edoeeinee baaki bein edo bein,eriotzeagaz banG ezpada bere, yoango yaeazala bere gaehae; bayainfemueoae eztaueo alangorie, dakialaeo bere zorigaldueo izan bearrae Ygeoa dan arte guztian iraun (yarraitu) beareo deutsala.

Emenehe bada, su iearagarrizeo onen erdian egongo dira seeulabetieo infemueo zorigogorreeo madarieatuae, erreten eta erreten,eta aIde guztietatie sua dariela. Goitie ta beetic sua, alboetatie sua,aurretie ta atzetie sua, beguietatie sua, belarrietatie sua, ao-surretatiesua, araguietatie sua, azurretatie sua, unetatie sua, eta alde-guztietatic sua. jOy ee arrigarrizeo min-alae, ee amurruae ieusi beareo dituezan. jCe negarrae, ee uluae, ee ehilioae, ee garrashiae entzungo direan zori gogorreeo leeu atan! Yaguieo dira bata besteen contra,alcarren erru iminten daveela eurae leeu atan egon bearra! Senaremazteae esango dave eee, an dagozala eurae alcarren artean ezeondu aurrean eta ezeondu ezkero eguin eituezan peeatu zantarrae gaitic, eta arren bada alango lagunie eguno ezagutu ezpalevee. Umeaegurasoai erru guztia ezarrico (egotzieo) deutse, euraeaz nastean oebatean eratzan-da eraeutsi eutseelaeo bear etzana eguiten; euren aurretie birao eguin-da, beste ainbeste eguiteeo ona emo'eutseelaeo;iehi eutseelaeo yantzeetatie, fiesteetatie, yolaseetatie, gau-beguireetatie, eta Ygeoae dakizan basterreetatie ibilten: eta ez eutseelaeo galarazo adiskidetasun okerra, ezeontzea galdu ee eidin aehakiagaz.Gurasoae euren umeen contra egongo dira ehaeur eguinie, orreeeon-onean imintearren, eta ondo ieustearren eguin cituezan lueurreria eta tratu okerrae gaitie, eta eurai gustu emotearren laketu eutseezan gauzaae gaitic betieo galduae izan bearco daveelata. Adiskideacadiskidearen erru emongo dau bere galdu bearra; lagunae lagunarenerru; eta guztiae esango davee, oba eukeela, eta arren seeula yaioezpalira jO ee birao latsae entzungo direan; ee maldicino aserreae!Madarieatuae izan ditezala, arren bada, seeula betieo nire aita-amae,nire senar-edo emaztea, nire seme-alabaae, nire adiskide ta lagunae;madarieatua nie artu nevan bularra, eta nie yan nevan oguia: madarieatua ni bici izan nintzan etsea, eta bere ganean ni euki ninduanlurra. (165) Madarieatua, arren bada Ygeoa, madarieatuae eerueo (165)santu-santaae, madarieatua Maria-santisimea.

~Cer dinozue onetara eeuee, neure biotzeeo entzulaae? Baagoeeuen artean inor onaeo su bero artean, onaeo bildur-garrizeo garartean egoteeo gogorie eta biotzie daueanie? ~Izango zara eeu, eeuregorputz orreri atseguin emoteeo, nai yan-edanean dala, nai araguizco eikinkerietan dala asmu billa zabiltzan ori? ~Izango zara eeu,emon deutsuen atsacabea, eguin deutsuen iraina, esan deutsuen ber-

251


ba astuna pareatu eeinie zabiltzan ori? (,Izango zara eeu, eeineri barauaren ieena entzun ordueo, edo penitenciaren ieena aitatu ordueobiotza larri larri eguiten yatzun? Baya ara banD leen ieusi bear eeunkee ea su ataraeo onae bazare. Sartu eguizue, ea, surtan ez gorputzguztia, ez besoa bere; sartueo dozue bada eseueo atz bat, eta ori berea-ehikinderea (ehikia) eta ez luzaro eukiteeo bere, ave-mariaehu batesaten dan artean banD eztozue an eukieo. Eein dozuela euki esangodozue. Bada zoroae, eta zoroae bashen zoroagoae, orain emeeo surtan, infernueoaren parean, su iskia banD eztan su baten ain asti laburrean eseueo atz baear bat ecin euki badozue, (,eelan egongo zarebetieo ta betieo buruz sartuta infernueo su gogor iearagarri atan?Bada ara, eristinauae, onduten ezpazare, su bildurgarri orretaraeozare, eee Ygeoae esanie daueo, gaisto deungaae bertaraeo direala.Eta bein ara ezkero an egon beareo dozue Ygeoa Ygeo dan arteguztian, seeula arie urten bagarie. Eta (,baakizue ee iearagarria daninfernueo betieo egote ori? Bada nie eraeutsieo deutsuet aguindudeutsuedan bigarren zatian.

jBetieo! betieo! jAy, ee berba andia, eta asco banD gueyago esangura davena! jBetieo; Ygeoa dan arte guztiraeo! Eta (,noe azaldu eeresan gura daven betieo orree, eta infernuan betieo egon bearrae? Ezyaioen artean inoe, bear dan leguez beintzat. Alanbere lan au neurelepo ganean artu dodan ezkero, eguinbear dot aleguina, santu etaaseo-yaquinen esaeune batzueaz, eta eurae daearden irudi bat edobategaz ea eeuei eerbait adierazo (ulertu eraguin) al baneizue. Eabada, neure entzulaae, prestau zaiteee, gauza itzal onen ganean esango deutsuedana entzuteeo. Da bada betieo izatea, dino san Dionisioe, egunen erreseada luee bat, bein bere, bein bere azkenie izangoeztavena. Da, dino aita San Bernardo-e, izate bat iru izateae edodenporaae beragan artuten dituzana: lengoa, oraingoa, eta etorteeo

(166) (166) dagoana. Da urteen yoan-etorri bat, beti atzera ta aurrera, girata bira dabilena, inos bere atzerengo urtera eldu bagarie. Da biribilbiribil dagoan gaueea leguez, eeineri bein ta bein ta aseotan inguruemon arren, ostera ta barriro asten yaean emoten, azkenie, edo nonguelditu bearrie topetan ez yaeala. Alanehe dinoe santu eta yakitunaseoe. Baya esaeunoe bashen obeto adierazoeo deuseue eer dan betico izan bear ori san Buenaventura-e daearren irudi batee. Ara bada,entzun. Contu daigun infernueo batee eun urterie eun urtera berebeguietatie negar anpullu (malco) baear bat botetan davela, eta anpulluea anpulluea ibai andi bat eguitera elduten dala. (,Ceinbat urtebeareo ete litekez orretaraeo? jAy! (,Noe taki ori? Ygeoae berae,munduan bestee ez. Bada urteoe guztioe, urtea doa, urtea dator, igaroeo dira, baita bere bear direanae eguiteeo urtean beingo negar

252


anpulluaeaz mundu zabaleeo iturri, erreea, ibai, eta ichaso guztietandagoan lainbeste (gana) ufojAu bai dala urte erreseadea! Burua galduten da onen eontua atera gurarie (eeinie).

Oneee urte guztioe bada, eta beste ainbeste, eta beste ainbeste,eta milla bider beste ainbeste yoango dira, baya betieo izan bearra,eta betieo infemuan egon bearra orduanehe asieo da, urte baeoehbat yoan ezpailitzan legueehe. Bai, alper da, dino santu andi onee,yoango dira egaztiae daukeezan lumaae bashen urte gueiago; yoangodira guizaseme, emaeume, eta abere guztiae dituezan ulleae bashenurte gueiago; yoango dira zuguetz eta arbola guztiae dituezan orri,lora ta frutu guztiae bashen urte gueyago; yoango dira landeetan,eelaietan, eta mendietan dagozan berarrae bashen urte gueyago;yoan beareo dave ibaietan dagozan ondar, eta area garauae bashenurte gueyago; yoan beareo dave pozuetan, iturrietan, errekeetan,ibaietan, eta iehasoetan direan ur tantaae bashen bere urte gueyago.Baya infemueoae millinoe aseo urte daukeez oraindo an eguiteeo,edo obeto esateeo an egon beareo dave inos azkenie izango eztaveenurteetan. Orduan bere eein esango da: «aseo da; oneguino banG eltzean ezta betieo izanbear au; emenehe daueo bere muga-arria, etaonerie aurrera ezta egunie gueyago izango». Orduanehe bere asi barria izango da, eta yoan beareo dave beste ainbeste urte, eta millaaseo bider beste ainbeste, bere bieian atzerengo urterie ieusi bagarie.

Aushe guztiau doa mundu onetaeo nekeetarie eta beste aldeeonekeetara. Mundu onetan gagozan artean beti daueagu nondi andi,eelan (167) edo alan edo arindu edo yoan eguingo yaeuzalaeoa. (167)Gaisho bagara, baakigu atzera edo aurrera edo osatu edo il eguingogareala; eareela itzal baten dagoanae baaki nos edo bein andic urten-go davela, edo libre bere etseraeo, edo presidioetaraeo, edo ureamendiraeo banG ezpada bere, eta agaz bereae eguin izango davela.Baakigu nekeae, atsaeabaae, naibagaae, zorigaistoae betieoae eztire-ala izaten: eta ibili ta ibili edo guiehitu, edo guztiz yoan bearraedireala, eriotzeagaz banG ezpada bere. Baya andieo mundueoae ezti-ra alangoae: gaurcoa da biar, biareoa etsi, etsieoa etsidamu (etsi-rimo, etsi guey); aurtengoa datorren urtean, eta arie urte eta urtegarrenean, eta seeula guztian. Contu iearagarri onee deadar eragui-ten deutso san Agustin-eri: «iO betieo izan bearra! eeugan gogoaimini (parau) ezkero peniteneia eguiten eztavenae edo federie eztau-eo, edo ez beintzat bururie.»

Orain neure eristinauae, entzunae entzunda, gura dot eeuen artean eontu bat eguin daguizuen. Edoeeinee daki ee luee eguiten yaeangauba gaisho andi bategaz artega eta larri dagoanari: eelan eontetandituzan ordu guztiae, eelan dagoan estu bai estu gosh-aldeeo arguia

253


nos eldueo yacon. Baya, l,eer difiot nie gaishoa? l,eein (nor) da eeuenartean osasun onerie onenean dagoala bere, egongo litzatekeana gauoso baten alderdi baten ganera, ez batera ta ez bestera eirkin bateguin bagarie, oerie bigunenean egonda bere? Bada emengo gaishoae emengo gaubari, ain laster yoaten yaeun gaubari, ain luee eresten badeutso, eta osasun-dunae bere gueldi gueldi aIde baten ganeraegoteeo danean, l,eer ereehieo deutse infernuan dagozanae ango gauluee betieoari? jAy gau lueea, gau baltza, gau itzala! jGau iearagarriaollar-yoterie, ez egun-sentirie izango eztavena, eta bere bieian arguirie ieusieo eztavena! jCe nekegarria, ee zori-gogorra izango dan arguitueo eztaven gau ilun atan egon bearra, eta etzan bearra, ezemengo gaishoae leguez oe bigun-onean, ezpabere laba gori beroan,suagaz dagoan earobian! Ondo itanduten dau Isaias Profeteae: alango leeuan, su ain beroan, betieo gar artean, l,nor egongo da? l,norbieieo da? l,noe iraungo dau? Eein euki dozue ieatz bici bat, ehingarbat luzaro eseuan erreten deutsuelaeo: l,eer izango da bada suz etagarrez eanpoti ta barrutie (barruneti), arimaan ta gorputzean inguraturie egotea, eta burdin goria leguez gorituric eta su eguinie egotea,eta betieo alan egon bearra?

Ain iearagarria da betieo iraun bear onee infernueoai emoten(168) deutsen (168) neke ta atsaeabea eee, Ygeoa ieusi eein-ez osterantze

co guztiae ezteutsee ainbeste emoten; ez onago bere. Ez leen esandeutsuedan ango su bildurgarri-gogorrae eta ain guiehi ango eafiibetzorrotzae, mallu astunae, azote gogorrae, eta eehurabagaeo demonifio arrigarriae eurae bere. Eta alan aingueru batee esango baleutseYgeoaren partez infernuan dagozanai: «ea gazteae, barri onae (daeartzuedaz). Yakin eguizue bada eee, iehasoeo ur guztia, eta munduzabaleeo ur guztiae ifiurri batee urtean beingo ase aldiagaz edan daguizanean, yoango yatzuezala min eta neke orreee». Onelan badaberba eguingo baleutse, arguitueo liehake biotza; ez liehaque arieaurrera leengo nekearen erdia eguingo. Eta arguitu bere bear, eegaitic eee mundueo ur guztiae iehasoa euren artean dala, ifiurri bateeedateeo bear direan urteae gueldi gueldi yoango dira bein edo bein:eee ifiurriae guichi edana gaitie, beti eer-edo-eer edaten dau; bayainfernueoen neke-minae oneee guztioe yoan-da bere, eztira yoango:orduan barrien barri asieo dira urte baear bat igaro ezpailitzan legueehe. jAy ene entzula maiteae, gogoari emoten deutsadan baeoeheaneer izango ete dan neke aeegaz, eta nos guelditueo ete direan, etaazkenie eein ieusi deutseedanean, ez ondorie idoro, ez aeaberarietopau (aurkitu), eonorte guztia galduten dot, eta nekez dakit nonnagoan bere. Cegaitie eee, eelan Ygeoae eztaven izango ez azkenie,ta ez amairie, alanehe neke gogor orreee bere izango eztave amairieez azkenie eta iraun beareo dave Ygeoae dirauan arte guztian.

254


i.,Cer esango dave zorigogorreco galdu orreec euren buruac alanicusita? i.,Cer esango dave? Esan bearco dau orretarico bacochac:«gustans gustavi...paululum mellis, et ecce ego morior». jAy nire zorigaistocoa! Ay nire adugogorrecoa! Munduco gustu arin citel batzucgaitic etorri naz lecu itzal icaragarri onetara. Umekeria batzuc gaiticgaldu dot betico cerua, eta emon deutsat neure buruari betico eriotza infernuco au: «gustans gustavi. ..paululum mellis». i.,Eztagoala yaonezkero erremedioric? i.,Eztagoala emetic urteteric? i.,Emen egonbearco dodala icaragarrizco neke, gogortada eta alen artean betico,bai betico, eta milla bider betico? Bein bere, bein bere eztaveelaazkenic icusico nire min eskerga oneec? «Et ecce ego morior». jAy,eta celan nire bicia etzan izan ashe tanga (tindi) bat bafio! jaY, celanni yaio ni il, guztia bat izan tzan! jAy, ta celan munduco ondasun,atseguintasun eta poz-zoro guztiac etzirean izan utsa (169) ta ecerez-keria bashen! «Paululum mellis!» (169) i.,Non neuncan nic burua? (169)i.,Non neuncan cenzuna? Yakinic onango neke beticoac egozala,nenbilen ni arrapaca leguez, beingoan yoan bear yatazan gozoen a-tzean? «Paululum mellis?» i.,Cer daucat nic orain ain zoro nerabildenaraguiaren atseguin cikinac-gaz? i.,Cer ifio-en diru ta ondasun, legueetzan bidetic nireganatuta, nireac balirean leguez eukiacgaz? i.,Cerain gozo eguiten yatan eta ainbeste bider catutu eraguin eustan ardaoagaz? i.,Cer munduco poz-zoro eta atseguintasun ero burua zora-tu eraguin bear izan eusteenacaz? «Paululum mellis?» jAy! Ez beste-ric ezpabere toki icaragarrizco onetara etorri bearra, «et ecce egomorior». Baita i.,nos urtengo dot oneric? Ifios bere ez. i.,Nos yoangoyataz neke-min oneec? Bein bere ez. i.,Nos guichienez (edolan bere)arindu edo guichituco yataz? secula bere ez. «Et ecce ego morior».i.,Emen egon bearco dodala ichasoac dituzan ur tantaac lainbeste(gafia, goara) millinoe urte yoan-da bere? Bai. jAy ene! i.,Noscoyoango ete dira urte orreec guztioc? Baya jay! ta ay! guero bere ibilita ibili yoango dira, baya nic zori-gogorreco galdu onec emen egonbearco dot, egun bacar bat yoan ezpailitzan legueche. «Et ecce egomorior». Ernegauco dave, amurratuco dira, eta euren burua apurtuguraco dave: eriotzea etorri dakien guraco dave, baya eriotzaric eu-rentzat ezta izango: an egon bearco dave beti ilten, eta bein bere ilbagaric; beti amaituten, eta bein bere azkenic icusi bagaric.

Neure biotzeco entzula maiteac, i.,eguiac ete dira oneec? Baieguiac dira, eta eguiac bere eguia andiac eta zoliac. Eta ceuec eguiaoneec i.,sinistuten ete dozuez? Ez, ezcagoz gueu orain oneec sinistuten eztirean errian; eta ifioc sinistu gura ezpadituz, or conpon davela,berac icusico dau beste aldean iya sinistutea gauza eztavenean. Badai.,celan da au? Oneec eguiac izan, eta ceuec alan sinistu, eta i.,celan

255


bici zare bici zareen leguez? i.,Celan ain bildur bagaric pecatu eguitendozue? Ecer oker bayatortzue: biraoa, demonifioa, afiena, bestericezdakizue. Seigarrenecoan beti bici bear dozue beguietaguifio ondaturic; atara yoten eztaven berbeac eztauco gatzic, cirri ta mirri alcarregaz ezpazagoce nesca-mutilac eta beste asco, motz zagocela derichazue, okeluetan (zocondoetan) cer igaroten dan Ygcoac daki.Tratu oker bat eguiteco ifioren bearric eztaucazue, irabacia badagoece. Ifioena bere ascoc ishilic eguiten bakizue. Eta i.,infernua sinistu?Eta betico infernua dagoala sinistu? jAnchina fedebagaco yentilacesan even cristifiauac gaitic ece, infernua sinistu ta, deungaac bacire-

(170) an, centzunen apurric ez eveela; eta ceuen arteco gueyenac (170)gaitic beste orrenbeste esan bearco dala nago ni, ceuen bici-moduaribeguiratuta.

i.,Cer da au, cristifiauac? i.,Ala uste al dozue beracauteco nekerenbatzuc direala infernuco nekeac? Baya iay! esaten evan anchina sanGeronimo-c, eztabiltz aderde, min icaragarriac emoten direan lecuan. jAy, cristifiauac, ainbeste bildur emon bear leuskegu infernuitzal orrec ece, baguenki bat bacar bacarric bafio araco eztala, orregaitic beti bildurrez icara bici bear guintekez (guenduke), ea bat origueu izango gareanez. i.,Cer eguin bear dogu bada, yakinic ez bat, ezbi ezece, ezpada asco ta asco eta gueyenac infernuraco izango direala? i.,Baacutsue ceinbat lagun batu izan zareen elesha onetan gaurcosermoia entzuteco? Eta i.,ceuen arteco ceinbat derichazue infernuraco izango zareela? Itaune au berau eguiten eutsen san Yoan Crisostomo-c Antiokia-arrai. i.,Ceinbat derichazue, esaten eutsen, ceinbatizango direala erri onetan ceruraco izango direanac? Antiokia-cizango cituzan aldi atan eun milla cristifiau beerenetic. Eta i.,cer derechazue (uste dozue) erantzun evala santu asco-yakinac? Biotza ausi bagaric ecin entzun leitekeana. «Ozta ozta izango dira larrienetic(gorenetic, garaienetic) bere eun, eta orreec bere eztakit, eztakit.»Nekez sinistuten evan santu andi onec erri ataco milla cristifiauricbat salvaduco zala. Eta i.,uste dozue berba bildurgarri oneec esancituzala esateagaitic, edo bildur aldi bat emotea gaitic beste bagaric?Ez beintzat. Santuac berac dirautse cegaitic alan sinistuten daven.Vme deungaro aciac, guraso ardura bagacoac, gauz'onac eguiteco,eta charrac eragozteco egarri guichi, eta pecatuetaraco nasaitasunandia ecusazalaco. Eta i.,ceuen artean icusten da alango gauzaric?jAy! Arren bada ezpalitz icusico, baya lar bere lar icusten da.

Eta onetatic i.,ceinbat izango dira bada ceuen artean infernuracoizango eztireanac? i.,Izango da bat, izango dira bi? (Eztot) E-naz niorretan ez sartu ta ez urten gura. Baya anchinaco esakerea da etaeguia, celan bici alan il eguiten dala. i.,Celan bici zare bada gueye-

256


nae? Ondo ilteeo moduan? jAy! Ni bildur naz gueyenae peeatu mortalean bici zareela. Eztot ondo esan; baakit nie, eta baaeat nondieyakin bere pecatuan bici oi zareela, eta orregaitic bildur naz gueyenae infernuraeo izango zareela. Cristiiiauae, arin arinea, eta esan daigun lauoinea goaz beste alderaeo, laster eguin bear dogu etse-aldatzea, eta sartu bear dogu gueure betieo etsean. Nos edo bein badagueure buruari beguiratu dayogun. Urte yoanae, yoan; egun galduae,galdu; baya eztozue oraindo berandurie. Ea bada len bait leenYgeo-agana biurtu bear dozue bieitza barri baten bitartez. Orretaraco ezpekizue bein bere burutie kendu (yoan) betieo infernu au, etaieusieo dozue ee ona dan peeaturaeo gogo guztia galarazoteeo. Araeer yazo yacon urrengo exenplueo guizonari.

Beda icen andieo guizon yakitun eta santuae esaten dau eee, Nortunbria aldean iltzala Driehelmo eriehon guizon bat, eta guero barriro biztu zala mundu onetaeo arguitara. Oneri ilic egoan artean eraeutsi eutsan Ygeoae infernu gogorra, eta ango suae, eta beste an ieusibearreeo guztiae. Berae esan eroian eer eta eelango bildur-garrizeo(gauza) itzalae ieusi bear izan cituzan, baya berae esan ez-ta (arren)bere, ondo ta ondo aguiri evan bere biei-moduan, nonbaiste beregogortasun eein iearagarriagoren batzue ieusi bear izan eituzala, eeedoeeineri arritu eraguin leikion berae bere buruari emoten eutsanbicitza, eeinda gueyagoan gogorrae. Sartu zan eonventu baten, eta anguztizeo bere barau latzae eguin eroazan; 10 lur gogorraren ganean;eilieio iearagarriae soiiean erabiltzazan; garrian, barriz, erabilen burdifiazeo (burrufiezeo) eatea orratz ehikiz aIde guztietatie bete beterieegoana. Bere burua azote erubelez apurtu bear evan, odol beroaugari gorputz guztiti eriola. Eta ifioc esaten beeutsan ea cegaiti orrengogor artuten evan bere burua, erantzun eroian: «Acerbiora ego vidi», oneee bashen gauza gogorragoae ieusita daueadaz nie beste aldean. Neguaren biotz biotzean conbentuaren parean leiturie eta engalasaturie egon yoian errekan, lei-earraldoa aIde bateti zatitu, etaanehe sartu oi zan abitu ta guzti iduna-guifio (samaraifio): eta andieurten da bere, ez evan sofieeorie aldatu beareo. Eta ifioe eeer esateeutsanean, erantzun oi evan: «Frigidiora ego vidi», oneee bashen otzgordinagoae andieo aldean ieusita nago ni. Zar-tzar eguinda bere ezeutsan bere buruari bapere bakerie emon.

Neure entzulaae, ezta Driehelmo baearrie andieo munduraco;geu bere bagara; eta bieitza ona ezpadaroagu, ae arimaeo beguiaeazbafio ieusi ez evana, gueue gueure buruan ieusi beareo dogu. i.,Ceribeguira (171) zagoee bada? Oneee eztira atzera beguira egoteeo gau- (171)zaae. Ea bada arin, goazan guztioe Yesueristoren ofietara, gueurepeeatuen pareaeiiioa eseatutera. jYesus laztana! jYesus maitea! Ni

257


infernura yoan nintekeala? Beti betico galdu nintekeala? (,betico tabetico ceure arpegui ederra icusi bagaric, demoniiio (icaragarrien)okerren artean neure burua icusi neiala? (,Cer izango da nigaz, oriyazoten bayat? jAy nire zori-gaistocoa ori icusteco banaz! Obaneunkean orretaraco bein bere ez yaio (ezpanintz). Oneec gogoraetorteac, Yauna, larri larri eguin deust neure biotza. Baya ezta oribacarric niri negar eraguin bear deustan gaucea; ece nic baakit ece,nire pecatuac bear eveen saria emon izan baceust, anchiiiaric anegon bear neunkeala; eta neure biotzeco esker andiagaz autortu bear dot, ceure ontasunari zor deutsadala an ezpanago. jO neure Yesusgozoa! jO neure biotza! (,Cer icusi cenduan nigan, beste ascori eguinez ceuntsan mesedea niri eguiteco? Eta orregaitic bere, ez neureonari beguiraturic, ez ceuri zor deutsudan esker onari beguiraturic,(,ezteutsat pecatu eguiteari ichico? (,Beti ebili bearco dot gaur onduco, biar onduco? Ez Yauna, ez: emen, orainche gueyago luzatu bagaric artuten dot gogo eguin eguina ez gueyago (aurrera) pecaturiceguiteco, eta biciera barri bat eguiteco. Leen eguina bere ondo damudot, eta parca eskeca nagotzu. Biztu eguizu, arren, Yauna neurebiotz il au, biotz biotzeric parcaciiioa escatuteco esaten deutsudalaorretaraco neure Yesucristo Yauna.

258

5. PURGATORIOCO ARIMEEN LENENGOSERMOIA

(B,177-181.or.)

Audierunt quia ingemisco ego, et non est qui consoletur me.Thren. c.1.v.21.

(177) Jerusalengo uriac bere estutasun andien artean euqui (177)evan nequeric andiena zan bere burua bacarric icustea. Aberatsegoanean David eta Salomon-en egunetan, guztiac gura euden adisquidetzat euqui. Erregueac emoiten eutsezan doe andiac: uri taerriac ecarten eutsen ondasun andiac: erreinuac gura eveen bere laguntasuna, eta guztiac dei eguiten eutsen ao betean zorioneco etabedeincatea: baya araco bere arerioen mempean icusi zanean etaguztia banatu pobre, eta negargarrizco premifia estuturic egoaneanetzan aurquitu noc poztu eguian: araco leen guzurrezco adisquidecireanac, burla eta barre eguite eutsen, eta lagunic maiteenac cirealaesaten eveenac, arerioric gogorren biurtu yacozan. Leenago alabe-tan eveenac, orain zorroztuten dituez euren mifiac bere contra, etaleen anditasun, edertasun eta ondasunacaz poztuten cireanac, gueroatseguin artuten dave iruli, banatu eta erreric dacuselaco. Esquer-deunga gogor oneshec minic andiena emoiten eutsen, eta alan ci-fioan, esan bere Jeremias Profeteac Jerusalem-en icenean: Dei eguinneutsen adisquideai; baya ez eusten ifioc yaramonic eguiten. Vocaviamicos meos et ipsi deceperunt me. Enzun cituezan nire negarrac,baya ez ninduan ifioc pere poztu eguin gura izan. Audierunt, etc. Ainzan andia adisquide onen gogortasunac emoten eutsan nequea ce,escatuten eutsan Jaunari arren bada icusi eguiala gogortasun icara-garri au, eta emon eioela merecidu euden castigua, eta difio alancheeguingo davela Jaunac. Reddes, eis vicem, Domine, secundum operamanuum suarum. Jerusalengo uriaren bacartasunean daucagu, Ne.Ea. Mc., Purgatorioan dagozan arima bacar ta aztuaren irudi beneta-co bat. Leenago maite eveenac ezteutse yaramonic eguiten, eta ez-taude aurquituten euren adisquideric andienen artean bere gomutadanic. jAh celan esan leiqueen Jerusalen-ec bafio bere errazoe andiagoagaz: «deadar eguiten dot su gar bici onen erditic, eta eztago

259


enzun gura navenic. Vocavi. Enzun dituez nire negar, cizpuru etaerreguac; baya eztago erruquiric euqui gura deustanic. Audierunt,etc. Baya bildur izan daitequez guizon biotz gogorreco oneec besteonen beste yazo ce-daquien. Etorrico da egunen bat, ceinetan aurquituco direan ni nagoan moduan, eta orduan neurtuco dituez, nieurac neurtuten naven neurriagaz. Aushe escatuten deutsee arimaareec anchina Jeremias-ec Jerusalen-en icenean burla ta barre eguiten eutsenen contra escatuten eutsana leguez. Reddes eis vicem, Domine, secundum opera manuum suarum. Aror non daucazuen neuresermoe-guei edo asuntua zati bitan: lelengoan esango deutsuet cegogortasun icaragarria dan Purgatorioco arimaac aizturic euquitea;eta bigarrenean ceimbat aserratuten daven gogortasun onec Jaungoicoa.

2. Trentoco Batzaar edo concilioac iracasten deuscu J.Co. gureJaunac emon eutsezala Elesha Santeari escubidea parcamenac emoteco ta concedietaco. Parcamena edo indulgencia ezta beste gauzaricezpabere pecatu eguiten dogun bacochean, gure ganean artuten dogun zorra paguetea. Onetaraco yaquin bear dogu ce Elesha ama santeac daucala ondasun aberats edo andi bat: ondasun au da, J.Co.,bere ama guztiz santa, eta ganeco Santu-Santeen merecimentu tairabaciac. Orain bada esatea Parcamena dagoala da adietan emoiteaAita Santuac edo Obispo Jaunac idigui daudeela ondasun au, bertanche artu daigun cegaz quitutu deutsagun Jaungoicoari zorra. Araobeto ulertu daguizuen irudinchu bat. Zor baceutsez edonori eunbat ducat, eta ez euquiric cegaz quitu eguin, iriguico baleutsue guizon aberats batec bere diru edo ondasun guztiac dirautsuela artudaguizuela, eta pagadu celien zorra, erraz erraz pagadu cinaiquee

(178) celiena izan ez arren: bada aushe berau eguin guinaique (178) AitaSantuac, Eleshaco ondasunac parcamenen bitartecoz idiguiten deuscuzanean berac aguinduten davena eguin guifiai. Parcamenac ez bacarric irabaci guinaiquez guretzaco, baita bere purgatorioco arimeentzaco: baya ez edocein parcamen, ezpada escubide onegaz autortuedo concedietan direanac. Asco eta andiac dira arimac gaiti irabacileitequezanac: Aita-gurea, eta Ave-maria bat errazaduagaz galiezarimeen campaea yoten danean irapazten dira indulgenciac: ausheberau eguinic norbait il eta campaea enzuten danean bardin irabazten diraz. Beste parcamen guztiz asco irabaci leitequez purgatoriocoarimeentzaco. Orregaitic chito da oitura ta ecandu ona Eleshara sartzen danean Gure Jaunaren estacifioa esan, edo altarac visitetea edoicustea. Ara emen ce gauza erraza dan, Ne.Cc., arimaac Purgatorioric ateratea, eta alan-da guzti bere aushe pusca au bere nequea eguiteco. Ascoc ta ascoc gura dave meza aurrean Eleshaco ateetan barri-

260


quetan egon barrura sartu eta estacino bat arimac gaiti errezau bano,mezaco demporea bere luce eguiten yaquela. Cc., ez gaitezan aingogorrac izan arimacaz: eguin daigun aleguina betieo atseguina artudaien, ce ainche euquico dituguz gure bitarteco Jaunari erregututeco, biraldu deigula bere gracia. Ave-Maria.

Lelengo zatia

3. Ecin aurquitu leiteque mundu onetan gogortasun andiagoric,nequez beterie dagoanari gach eguitea bano, S. Juan Crisostomo-cdinoaneti, ce au eguiten davenen crueltasuna ez bacarrie elduten dasensunba'co animalien gogortasunera, baya andiagoa bere ba abererie uzuenena banG; bada eci-bacoena izan arren, beti maitetu edoametan ditu bere lagun eta irudieoac. Baya atsacabez beteric dagoanari min eguiten deutsanac eztau laztan bere izaite edo naturaleceaeta ceimbat eta andiagoa dan iragoten dan lana, aimbat eta gogorragoa da ari gach eguiten deutsanen biotza. Ain gogor erechi eutsanDavid Erregueari modu erruqui bagaco onec ce, castiguric itsaltsueta icaragarriena escatuten eutsan Jaunari gogortasun au eguiteneveenen contra. Ezarri eguiozu, Jauna, cirautsen, gacha gacharenganean, eta ez eguizu beren erruquiric euqui: ez eguizu onelangoaifini justuen artean; ez eguizu escribidu salvacinoco liburuan, badazu castiguetan dozunen contra yaiguiten dira, eta neureen mineenganean eguiten deustez zauriac. Ain castigu andia merezidu beevenDaviden contra egozanac, nos erruqui gueiago euqui bear eveen, etaain gogor escatuten beutsan Jaungoieoari guizon erruqui baga oneencastigua, l,cer derichazue merecico eztavela purgatorioco arimeendei, negar eta cizpuruac entzun gura eztituzanac? bada arima a'ecigaroten dituezan neque ala eta tormentuac, ez bacarric dira DabidErreguec igaroiten cituzanac banG andiagoac, baita mundu onetanasmau (eta pensau) ta gogoac emon alleiquezanac bashen bere andiagoac, bada S. Agustin-ec dinoandi, pena ta neque andiagoa dapurgatorioan puntuchu baten egotea mundu onetaco neque eta minguztiac igaroitea bano.

4. Ce gogortasun, ce crueldade andiagoric su icaragarrizco arteric deiez eta deadarrez dagoan arimeari ez yaramonic eguitea bano?Esan eguidazue, Ne.Cc., icusico bacendue guizon bat carobi, labaedo sutegui isio baten yausiric deadarrez an dagoan lagun bateri, etaonec escuetan emonic atera al daiala ezteutsala yaramonic egin gura,l,cer esango ceunquee? Etzeunque esango arria banG biotz gogorragoa daucala? Cruelago dala abereric uzuena banG bere? Yausten da

261


bada arima tristea purgatorioeo su iearagarrien erdira, deadarrezerregututen deuseu arren atera deigula leeu itsaltsu atati; eta izanieguri ain erraz eseari au, ezteutsagu eausifiorie eguin gura. jGogortasun neurribaguea benetan! jerueldade parebaguea! Deadar eguitendau lau-ofieeoae, difio S. Agustinee, eta beste lagun guztiae irrinzaeguiten dave: yausten da troea, edo leza baten idi, bei, zaldi, edomandoren bat, eta guztiae doaz bertatie andie ateraten. Yausten daJaungoieoaren irudira eguinico arimea purgatorioeo su iearagarrizeoen erdira, deadar eguiten dau, erregututen dau negarretan urturie,

(179) eta eztago noe enzun daguian: (179) ezteutso ifioe eseua emon gura,leza itzaltsu atatie urteiteeo. Beguira, guizon sensunbaeoa, deiez yagotzun ori bear bada eeure aita da, araeo izaitea emon eutsun aita,araeo zugaitie ainbeste emon evan aita, araeo zuri yateeo, yasteeo,bici izaiteeo, eta beste bear eenduan guztia irabazteeo nequepeanbici izan zan aita, bere guraari guztia zu ondo icustea izan da etaameneeo zuri eutsun amodio larreguiae daueo erre eta quisquilduten. Orraeo presondegui edo eareela ilun orretatie deiez yagotzunzure ama, da benturaz araeo izaitea emon eutsun ama, bederatziillabetean bere sabelean erabili eenduzana, eta zu mundura etorteeoaimbat min eta ala igaro cituzana; berae aei eenduzan bere ugatzgozoagaz. (,Ceimbat gau galdueo eituzan zu zainduterren? Ceimbatbider iehi evan bere aoeo eopatia zuri yaten emoterren? Eta alan daguzti ezteutsazu ori bashen yaramon gueiago eguingo? Eztituzuz enzun guraco bere negar cizpuru, eta zotin tristeae? Bada benetan difiot animaliaric sensunbacoenae bafio bere biotz astunagoa daucazula, bada abererie ecibagueenac ezagututen dituz bere gurasoae,yarraituten deutse eta ezagututen dave euren moduan deutsen esquer ona. Ylten dozuezala cetien gurasoac difio Espiritu Santuac.

5. Obeto ezagututeco gogortasun onen aserrea ta anditasun esquerguea eztaueagu beguiratu bafio cer escatuten daveen arima oneec. Ezteutsue escatuten ichiteeo zuen etse, seme, alaba, senar edoemaztea, ez galdu daguizuezala diru, ondasun, edo haeiendae; ez ibilizaitezala elesharic-elesha, ez eguin daguizuezala peniteneia, barau,eta gaubelaac; guichiagogaz eontentetan dira; baearrie escatutendeutsue atera daguiozuela meza bat, edo eein badozue, guiehienezenzun daguizuela, errezadu daguizuela estacifioren bat, bisitadu daguizuezala altarae, eonfesadu eta eomulgadu zaiteezala bere icenean,irabaci deiozuela indulgencia bat edo beste, eta onelango beste gauza erraz batzue. Au guzti au eguin cinaique neque andi bagaric, etaceure bear ta cereguinac iehi bagarie, diru eta ondasunae galdu bagarie, alperrie zagozen artean, edo meza aurrean barriquetan zagocenartean. Eta (,au puscachu au bere eztozue eguin guraeo zuen gura-

262


soac gaitic? '"Cer eguingo ceunquee, cer esango ceunquee escatucobaleutsue eguiteco eurac gaitic eurac zuec gaitic eguin daveen laimbeste, galdu daguizuezala gau osoac eurac zuec gaitic galdu dituezana leguez: egon zaitezala gosheric arratsera bearrean eurac zuec gaitic egon direana leguez, emon daizuezala cetien diru eta ondasunaceurac zuec gaitic gastau dituezana leguez? Eta alambere ",eztozueeguingo aushe pusca au bere zuecgaitic aimbeste eguin daveenacgaitic? ",Eztozuez enzun guraco izaitea emon eutsuenen negar cizpuru eta erreguac? Bada ara, zuen zori gogorrecoa etorrico da egunenbat, ceinetan aurquituco zareen orain arec dagozan moduan, eta eztozue orduan euquico noc yaramonic eguin (daizuen), ce castiguoneshegaz cematuten dituz Jaungoicoac besteen erruquiric eztauqueenac, eta obeto ezagutu daguizuen eguia au, enzuzue ceimbataserratuten daven Jaungoicoa gogortasun onec.

Bigarren zatia

6. Sarri yagocu esaten Espiritu Santua yustuac dagozala escatuten Jaunari castigadu daguizala eurecaz gogor izan direanac, edoeuren erruqui izan eztireanac, eurac premifia eta nequepean egozanean. ",Nor arrituco ezta, David Erregueac Jaunari beragaz esquerdeungaco izan direanentzat escatuten deutsan castigu edo venganzeagaz? (Sal. 108). Imini begui, Jauna, dirautso, onen nagusi pecatariaeta Diabrua euqui daiala bere escoaco alboti, judicioan condenaduric urten daiala, eta pecatu sortu daquiola bere escaria, edo oracifioa;egun guichi bici deila, bere semeac ume zurtz gueratu deitezala, etaalargun bere emazte, ateric ate esquean ibili deitezala bere semeac,eta bota daiezala euren etseetatic: eztaiala aurquitu lagundu guradeutsanic, eta eztaiala ifioc pen~ erruquiric euqui, eztaiala ifioc berebere icena gomuta, eta batu deitecela bere contra guraso eta aasabenpecatu guztiac. ",Eta cegaitic, derichazue, escatuten evala Davidecvenganza eta castigu ain gogorra eta itzaltsu au (180) bere arerioen- (180)tzaco? Ah, Ne. Cc.! Bere erruquiric euqui gura izan ez eveelaco proeo quod non est recordatus facere misericordiam. David-ec beronecescatuten eutsan Jaunari beste lecu baten, arren bada enzun eguizalaSantuen deadarrac, ceintzuc escatuten eutsen biortuteco zazpi bidergueiago arerioac eguin eutsezan gachac. S. Juan Evangelisteac di-rauscu, icusi cituzala altarapean arimac, erregututen Jaunari, benga-du eguiala euren odola. ",Eta derichazue eztavela arima purgatorio-coac zure eurac ganaco gogortasunaren castigua escatuco? Escatucodaude, sarri escatu davena leguez: deadar eguingo dave euren seme,

263


eta ofiordecoen contra, Abel-en odolac Cainen contra, eta Nabotenac Acab-en contra bafio bere sendoago ta zoliago.

7. Eta l.uste dozue eztituzala enzungo Jaungoicoac deadar oneec, edo eztituzala bengadu guraco eurai eguiten yacazan gachac?Enzuzue cer difioan Moyses-ec: «Jaungoicoac vengauco dau bereservitzalleen odola, eta galduco dituz euren arerioac.» Jeuscristocberac araco juez alargun pobre bateri justicia eguin eutsanen irudianadierazoten deuscu ce laster enzuten dituzan bere serbitzalleen etaarima santeen negarrac, eta euren arerioen contra eguiten dituezanescabideac. l.Derichazue eztituzala Jaungoicoac castigaduco bereadisquideai eguiten yacazan gachac? Bene-benetan dirautsuet lastereguingo davela vengancea. Dico vobis quod cito faciet vindictam illorum. Eztau luzatuco zuen castigua; laster castigaduco dau arimacganaco dauquezuen astuntasun eta gogortasuna, ceinegaz eztozueneguin gura cetien guraso, aide eta onguillaac euren testamentuetanaguindu eutsuena, cito, etc. Laster galduco dozuez cetien ondasunac,erreco yatzuez etseac, quenduco deutsue haciendea, ostuco deutsuezganaduac, edo etorrico yatzuez beste calteren batzuc, cito, etc. Laster sartuco da zuen etsean gacha, galduco dozue osasuna, ilgo yatzuez seme-alabac, senarra, edo emaztea, eta gueratuco zaree pobre,caden eta erquinic. Cito, etc. Laster icusico dozue labore faltea, gosea, premifia, nequea ta tristecea, cito, etc. Eta l.cegaitic? ceuen gurasoac aiztu dozuezalaco, eurac ichi eutsuezan obligacifioac bete guraeztozuezalaeo.

8. l.Ceimbat bider dacusgu beste onenbeste? Ychiten ditu guizonbatec ondasun andiae, errepartietan dituez semeac euren artean,abietan dira guizon andi eta aberats izaten: apainduten dituez echeac, yasten sofieco ederracaz, mai ugaria, otseifiac naico beste, guztiacdagoz eurai beguira, eta beingo beingoan, nondic nora eztaquiela,gastetan dira ondasunae, aurquituten dira guztiz pobre, cer yan eztauquela, altsiz yanciric, eta ifioc yaramonie eguiten ezteutsela. Artzen dau beste batec hacienda zabal eta aberatz bat gurasoacganic,eta urte guichi barm asten da auci bat, erretan dira etseac, eguitendira zorrae, saldu bear dira soloac, eta orra non eztaucan cer yan, ezcer yanci. Daucaz beste batec gurasoac ichirico ondasun eta hacienda andiac, etse miragarriac, yanari gozoac, oe bigunac, naico bestecriadu, eta berba baten esateco, dauco guizon batee gura alleiqueanguztia. l.Baya cer deutso? Beti dago gueishoric, yanariac gach eguiten deutso, ecin urten dau echetic, eztauco ecetan pozie, loric pereecin eguin dau, beti dago argal. Ytanduco baguendu nondic datozangach guzti onec? Batzuc esango leuque arduraric ez echeco gobernuric eztauquelaco: beste batzuc desfortunea dala: beste batzuc dala

264


gueishoquia, eta guztiac gaitic (guztientzaco) aurquitu guraco leuquee achaquiaren bat nori errua ezarri. Baya sarri eta sarri nequeoneec biralduten dituz Jaungoicoac, purgatorioco arimac azturic dagozalaco: euren testamentuac cumplidu gura eztirealaco, aguindu cituezan mezaac, limosnac, edo beste obra onac atera gura eztirealaco.Ascoc dauque maldicifioa ilen ondasunac osturic dauquezalaco S.Vicente Ferre-ec difioaneti: ideo multi habent malediccionem, quiadetinent bona mortuorum. Eta ushala mundu onetan gueratuco balitz guizon biotzbaco onen castigua, eta gordeco ezpalitz beste mundura beti betico irauteco, baya bildur izan daitequez infernuetanyausi ezteitezan, eta ango su icaragarrien artean negar eguin eztaienilacganaco euqui eveen gogortasuna, bada difio Espiritu Santuac;biotz gogorra deungaro aurquituco dala azquenengo (181) egunean. (181)Cor durum male habebit in novissimo.

9. Bildurrez beteric euqui bear gaituz, Ne. Cc., sentencia onec,bada atserengo egunean deungaro urteiten badogu betico galduacizango gara, eta pelleburu onetan dagoz arima purgatoriocoacaz gogor dana, bada bere contra deadar eguingo dave, eta Jaunac enzungodituz eta bengauco dituz, eta eztago mundu onetan ez bestean gauzaitsaltzuagoric Jaungoico biciaren escuetan yaustea bafio, S. PauloApc. difioandi: horrendum est incidere in manus Dei viventis. Aleguina eguin daigun, Ne.Cc., ordu icaragarri atan sentencia on bat (euqui) daigun arima purgatoriocoacaz erruquiorrac izanagaz, bada dirauscu Jaunac bedeincatuac direala erruquiorrac, bada euracaurquituco davela erruquia. Aushe izango da moduric onena, guerobere euracaz gu bat eguinic, Jauna beti beti alabetaco ceruco atseguin artean. Amen.

265

6. PURGATORIOCO ARIMEEN GANECOBIGARREN SERMOIA

(B, 181-185. or.)

Dum tempus habemus operemur bonum ad omnes, maxime autem addomesticos fidei. Galat. c.6.v.1O

(181) 1. Bacochac mundu onetan ereiten davena artuco dau (181)bestean, dirautse S. Paulo Ape. Galacia- tarrai, araguiaren guraaricitalac ereiten dituzanac araguiaren usteitasuna artuco dau: bayaeguiquera edo obra onen acia ereiten davenac betico bicitzearen fru-tu gozoa batuco dau. Ez gaitezan alperrac izan bear on onetan, badabere denporan artuco dogu saria. Ea bada, denporea, edo astia dau-cagun artean eguin deiegun on guztia guizonai. Ergo dum tempushabemus operemur bonum ad omnes eta guztiz ben~ gueugaz fedeedo sinisquera bat dauquenai. Maxime autem ad domesticos fidei.Berba oneetan iracazten deuscu Apostoluac, bicitza onec diratianartean batu bear doguzala arimaco ondasunac, eta irabazteco modu-ric onena dala guztiacaz caridadea euquitea, eta ceimbat eta nequet-su, gueisho eta pobreago dan bat, aimbat eta gueiago merecietandala onelangoai eguiten yacan mesedeagaz. Yrudi bategaz adierazogura deuscu. Gorputzeco aIde guztiac, difio, dauquee bata besteenardura andi bat, eta oneetatic bat gueshotuten bada, guztiac necatu-ten dira, eta ceimbat eta min andiagoa daucan, aimbat eta nequegueyago artuten dave besteac. Aushe berau eguin bear dogu badaguc ben~. Cristifiau guztioc gara gorputz bat, buru bat daucagu baca-rric cein dan Jesucristo, guztioc gara bata besteen parte edo aIde, etaorregaitic euqui bear dogu batac besteen ardura. Ceimbat eta andia-goac direan euren min eta nequeac, aimbat eta erruqui gueiago eu-qui bear deutseegu, eta aleguin gueiago eguin bear dogu gach onenerremedietaco. Grain bada, En. Cc., ce gorputz onen aIde edo partecdauco min, neque eta ala andiagoric Purgatorioco arimaac bafio, etaorregaitic noc eurac bafio erruqui gueiago emon bear deuscue? Etace modutan arimaco ondasunac obeto irabaci guinaiquez, euren one-raco al daigun on guztia eguinagaz bashen?

267


2. Ez gaitezan bada gogorrac izan arima nequez aserico areecaz,ezteiguzan zarratu gueure belarriac euren deiai. Astia daucagun artean eguin daigun al dogun on guztia gueugaz fede bat dauqueenarima oneecaz, aurquitu daigun guero eriotza ostean: bada orduanezta merecietaco demporea izango, ezpada ondo edo deungaro eguinen saria artuteco, eta Apostoluac diftoana leguez, ecin orduan ereinleiteque, eta alan emetic ezpadaroagu, goseac ilic egongo gara. Ezdaigun uste emen gueraten direanac bialduco deuscuezala an beardoguna, gueuc orain an dagozanac gaitic ecer eguin gura ezpadogu,ce Abdiac Ygarla edo Profeteac diftoandi, ceuc besteac trateetandozuzan moduan, trataduco zaituez ceu bere. Gogorra bazara euracaz, gogorrac izango dira zugaz ceure semeac, aideac, eta adisquideac. Alperric ichico dozuz ondasun andiac, alperric aguinduco dozuzure azquenengo orduan atera deizuezala mezaac eta beste Elesha

(182) santeac ifiniric daucazan oraciftoac. Alperric erregutuco (182) deutseezu seme, oftordeco eta adisquideai gomuta zaiezala, aleguin guztioneec ezteutsue arean balioco. Aushe da, Ne. Ea. Mc., cetien beguien aurrean imini gura neusquezuena gaurco gosh onetan biztuzaitezan aldaizuen guztia eguitera arimeen oneraco. Eta alan esangodeutsuet lenengo bici zareen artean obra onac eguin bear dozuezala,ichi bagaric bestec eguin daguizan zuec gaitic il ezquero. Esangodeutsuet guero eguiquera edo obra onen artean gueien balioco deutsuena dala Purgatorioco arimaac gaitic eguitea.

3. Fedeco articulua da Purgatorioa dagoana: cein dan lecu batnon dagozan arimac garbituten mundu onetatic eroan cituezan orban edo manchaac eta pecatuen bitartez eguin cituezan zorrac (quitututen), bada ecin sartu leiteque ceruan chito garbi eztagoan gauzaric, eta orregaitic mundu onetatic orbanduric, ta loituric urteitendaven arimea, ainche garbitu bear da, ceruan sartuco bada. Guztizdira gogor eta icaragarriac, an iragoten direan min eta tormentuac.Dira, barriz, modu bitacoac. Batari dericho caltezcoa. Besteari sensun edo sentiduzcoa. Caltezcoa edo daftuzcoa da ceru, eta Jaungoicoaren arpeguiric erbestetu edo desterraduric egonac emoten deutseen nequea. Daquie ceruco gozotasuna eta atseguinac ain direalazoragarri eta andiac ce, eztala euren guericea bere beguic icusi, belaarric enzun, ez gogoc gura al leiquean guztiac, eta mundu onetanbici cirean artean ardura pusca bat gueiago euqui baleude poz areenartean aurquituco cireala, eta oneshec neque mingotzez betetan dituz. Sensun edo sentiduzco pena eta nequea da ango su, iluntasuneta tormentuac emoten deutsena. Arima oneec ezpadagoz beremundu onetan, Elesha santearen parte edo aIde dira eta alandauquegugaz Santuen comuniftoa. Orregaitic lagundu guiftaioe icaragarriz-

268


co su areetatic urteiteco oracino, meza, limosna, barau, nequegarrieta beste edoceimbere eguiquera edo obra onacaz. Oneshec dira,Ne.Cc., Purgatorioco arimac gaitic eguin bear doguzan gauzaac, etaez arroqueria edo sobervia zoroac aurquitu dituzanac. i,Cer baliodeutsa zure senar, emazte, seme edo gurasoen arimeari egun luceetan negar ta uluetan egoteac adietan emoiteco auzo eta adisquideaisentimentu andi bat artu dozula? Eta venturaz venturaz au canpoticoa bashen ezta izango, barruan poz andi bat daucazula bere ondasunen yaube ichi zaituzalaco, edo nai dozuna eguiteco escuicuneangueratu zarealaco. i,Cer balioco deutso arimeari yan-edanac, etaameneco ordituteac? Ondo da obia, edo sepulturearen ardura euquitea; ondo da senide eta adisquideai entierruraco dei eguitea, baya auizan bear da ila gaitic Jaungoicoari erregututeco eta ez esan daien:ah ce entierru ta illeta ederra euqui daven, ceimbat yente etorri dan!Gauza guzti oneec bicien poza dira, ez ilen atseguina, difio S. Agustin-ec. Orregaitic ezta gastu oneetan ifini bear ilen onra ta atseguina,ezpabere lecu atatic aimbat lasterren aterateco dituezanetan. Oneshec eguin bear doguz aimbat lasterren yoan deitezan Jaungoicoaarpeguiz arpegui icustera. Escatu deiogun jaunari mesede aushe bitartecotzat ifinten dogula bere Ama Santea, dirautsagula Aingueruagaz batera: Ave Maria.

Lenengo zatia

4. Gach eta zoraqueria andi bat icusi dot mundu onetan cifioanSalomon yaquintsuac, eta sarri yazo oida. Aurquituten dira guizonbatzuc ceintzuei emon deutseezan Jaungoicoac hacienda zabalac, etaondasun ugariac, eta orregaitic bere ezta euracaz balio gura, eta daucaz gorderic, eta il deinean beste batec heredaduten dituz, eta naidaven moduan gastetan dituz. Au eraqueria andia, eta miseria andiada. Berba oneetan adierazo gura deuscuz Salomon-ec, difio S. Geronimo-c, araco guizon aberatz ondasun, eta diruz beteac, ceintzuc euquiric cegaz arimaco ondasunac irabaci, eztaveen gura euren semeeta ofiordecoac aberatz istearren, uste daveela oneec esquer onecoizango direala, eztituezala aztuco eta al daguien guztia eguingo daveela Purgatorioan badago aimbat lasterren andic aterateco. Baya guztiz dagoz engafiaduric, eta bete betean uts eguiten dave, ce Salomonec difioana leguez, billosic etorri zana leguez mundu onetara,billosic urtengo dau emetic. Sartuco dave obia edo sepulturaco ilumpean, eta egun guichi barru eztau ifioc gomuta izango. Araco bereSeme, araco bere ofiordeco, nortzuc (183) ondo ichitarren ez evan (183)

269


limosna bat emon gura izaiten, nortzuc aberaztuterren arrastaca biciizan zan, eguiquera eta obra on asco ichiten cituzala lenen lenenaztuco davee, eta ez bacarric eztave ecer eguingo beragaitic, bayaeztituez bete edo complidu guraco bere testamentuan aguindu dituzan meza, funcifioe, eta beste memoriac. Eguia au ezagututeco, eztaucaguz beguiac idigui bafio. Egunean egunean dantzuguz esatenofiordeco edo herederuac ezteutsala ecer ichi, beste obligacifio guichiago deutsanari gueiago emon deutsala, gueiago balio daveela ifinideutsazan cargaac, toque yacon herencia bafio, eta guztiac paguetaracoan, ez bacarric ez yacala ecer gueratuco, baya calte andiac etorrico yacazala, bada bere dirutic ifini bearco davela herenciari faltayacona. Achaquia oneecaz eztira atera gura ilac euren testamentuetan eguinico aguindu edo mandaac, eta aizturic ichiten dira anaie,guraso, eta adisquideric andienen arimaac.

5. Eta derichazu oneec bashen esquer obecoac izango direala zure seme, alaba, eta ganeco ofiordecoac, edo obeto sarieztatuco deutsuezala eurac aberaztuteco emoiten dozuzan icerdi, iragoten dozuzan neque, eta artuten dozuzan arazuac? Uste dozu orain esan-arrenetzaituzala ifios aztuco, beti beti Jaunari erregutuco deutsala zugaitic; gordeco deutsula berba au? Eztaquit, Cc. Baya ara cer difioanEspiritu Santuac. Ascoc ta ascoc gura davena artu artean opetzi etapromesa andiacaz mun eguiten deutse escuan emongo davenari, etahumiltasun guztizco bategaz esaten davee guztiz sendo, esquer oneco izango direala euren onguilleagaz; barriz, eldu deinean imini yacan eguin-bearra edo obligacifioa, paguetaco epea aldaien guztia luzatuteco. In tempore redditionis postulabit tempus. Estutu gurabadave pagadu daguian arimai zor deutsena, berba astunac eranzungo eta murmuraduco dau. Loquetur verba taedii, et murmurationum.Badauco cegaz atera testamentuan ichi cirean aguindu edo mandaac,eranzungo dau eztaucala obligacifioric, eta ifinico dau auci bat ezpaguetearren. Si potuerit reddere adversabitur. Eta cerbait paguetanbadau ozta izango da erdia, Solidi vix reddet dimidium. Pagadu ecinbadau, orduan bai biraoac, maldicifioac eta aserreac obligacifioyaifini eutsenen contra. Sin autem convitia et maledicta reddet illi. Yzanbedi andi eta zabala ichi deutsan aciendea, eta chito chiquia obligacifioea, bada orregaitio esango dau andiagoa dala daucan carguea, etaalan eguin deutsan mesedeen orde, sarri berba gogorrac eguingo dituz bere onguillearen contra. Pro beneficio reddet illi contumeliam.

6. Baya Jaungoicoac berac esango ezpeleuscu bere au, ez gueunque gueure beguiacaz dacuscuna bafio besteric bear, ezagututeco ceeguia andia dan. Sarri eta sarri dacusgu herederuac aaztuten eurenonguilleagaz. Aldaiezan asmuen billa atzean dabiltz testamentuan

270


imini eutseezan obligacino eguin bearrac ez paguetaco, eta norbaitecestutu gura badituz bear daveenera, leenago auci gogor eta luce bateri yarraituco deutse zor au pagadu bano. Ceimbat onelango auciicusten dira mundu zabalean! gozetan dira errenta andiac, baya eztalauciri emon gura ondasun oneec ichi cituezanac gaitic. Eta yaquinicegunean egunean au yazoten dala, bici gura zara nequepean, betiarrastaca atseguin bagaric Jaungoicoa ozta ozta gomuta dozula, ceure arimea aazturic, ondasunac seme eta onordecoentzat oneec esquer oneco izango direanen usteagaz? Etzaitez zoroa izan, artu eguizu Jeremias-en itundute edo conseillua. Contu bacochac bereproximuagaz, dino, ez beiteque fiadu bere adisquideric urcoenetanbere, ce seme eta adisquideric andiena, oquer eta trampaz ibilico da.Esan eguizu Salomon-egaz, cetaco aimbeste adicatuten nas munduonetaco ondasunac gaitic? Cetaco enganetan dot neure arimea ondoifinterren, eta aberatz ichiterren, neure seme eta onecoac, yaquinbagaric celangoac urtengo daven, eroac ala yaquintsuac, esquer oneco edo deungacoac? Pensamentu onegaz ichi eguizu seme eta aideaideutseezun amodio larregui eta zoro ori, ceinec aiztu eraguite deutsun arduraric bearrena, cein dan arimaco ondasunac batzaindutea.Ara cer dirauscun Espiritu Santuac: Bicitzeac diratian artean eguizuarimeagaitic aldaizun guztia, ce beste munduco iluntasunean bearricecin eguin leiteque, ezta aurquituten yaquituriaric, ez yanariric, ezeguiquera edo obra onic eguiteric.

(184) 7. Baya emon daigun, ca, zure seme, alaba, senide eta (184)onordecoac, nortzuc aberatz isten dozuezan esquer oneco izango di-reala, ezagutuco dituezala zugandic artu dituezan mesedeac, eta ate-raco dituezala mezaac zure arimeagaitic, irabacico dituezala indul-gencia edo parcamenac, errezaduco dituezala errosario etaestacinoac eta eguingo daveela aldaiena zure oneraco. Baya orainceuc an dagozan arimaac gaitic ecer eguin gura ezpadozu, (,dericha-zu orduan balioco deutsuela? Ay, Ne. Ea Mc., bildur izan zinatequezcein araco Jaungoico artezac zuei quendu eta emon deioen aracozuec bashen ardura andiago bat arimaac gaitic erregututeco euquidaveenai. Ascogaz au yazo dala dirauscue Eleshaco Yracurlari edoDoctoreac. S. Agustin-ec (dino) celan merezi mundu onetan, alan-che balioco deuscuela bestean gugaitic eguingo direan oracinoac.Gura dozu bada balio daizuen il ezquero zugaitic eguingo direanescaari, meza, oracino, eta beste eguiquera edo obrac? Eguizu badaorain an dagozanacgaitic al daizun guztia, bada celan eguin euracgai-tic, alanche eguingo da zugaitic, eta artuco dau Jaungoicoac. Beracdino ceuc ceure proximua neurtuten dozun neurriagaz, neurtua izan-go zara. Neurri ugariagaz neurtuten badozuz Purgatorioco arimaac

271


ugari artuco dozuz an zagozanean meza, oraciiio, eta parcamenac:baya urri sicua bazara euren aIderaco, urri eta sicu izango dira zuretzaco bere. Orra non daucazuen

Bigarren zatia

8. J.Co. eta ApostoIuac sarri eta estuago aguindu daveen onoideedo birtutea caridadea da, eta aIan birtute guztiacaz apainduric egonleitezan bere discipuIuac gura euquean S. PauIo Ape. Baya aIamberedirautse CoIosa-coai gauza guztien ganetic euqui eguizue alcarganaco caridadea, ce bera da guztien coroe eta guena. GuztiacganacozabaIdu cedin caridade au nai euquean, eta dirautse guztiacgaiticoraciiio eguin daieIa: Erregue, nagusi, aguintari, juez eta beste edoceingaitic; baya orregaitic gura Ieuque ardura andiago bat euqui santu eta onacaz, eta oneshen premina eta bearrac Ienen socorridu daiguzan. Badirautse bere GaIacia-coai, guztiai mesede eguin deioeIabertatic diiio, baya gueiago euracaz fede bat dauquenai. Erromatarrai badirautse arerioguiiiocoai Iimosnea eguiteco, nai dau santuenpremiiien ardura gueiago euqui daieIa, eta aIan ceimbat eta santuagodan premiiia daucana, eta ceimbat gogorrago dan estucuntzea, aimbat gogo obeagaz beguiratuten deutso Jaunac oneIangoacaz eguitendan caridadea. Purgatorioco arimacgan daucaguz gauza bi oneec.Dira santaac eta Jaungoicoaren adisquideac, eta ain modutan ce ecingaIdu Ieie santidade au, eztabe orbanduco graciaren soiieco ederra,eta beragaz sartuco dira egunen baten ceruco Jaunaren esteguetan.Eztira iiios bere Jaunaren arerio izango, eztira iiios demoniiioarenaguindupean yausico; beti izango dira J.Co.ren esposa maite, berebiciIecu, ta Jaungoicoaren seme eta ceruco herederu eta yaubeguei.Mundu onetan dagoan santuric andiena eztago seguru; bada betidago arerio gogorrez inguraturic, eta gracia gaIduteco pelleburuan;baya Purgatorioco arimaac eztauque aIango pellebururic, eztagozaragui argaIez yanciric, eztauco Demoniiioac eurac tentateco escubideric eta aIan guztiz dagoz seguru. l,CeIango gogo eta borondateagazartuco dituz bada Jaunac bere esposa, bere seme ain Iaztanai eguitenyaquezan on eta mesedeac?

9. Beguiratuten badogu cer igaroten daveen, icusico dogu munduonetan irago direan ta irago aIIeitequezan neque eta tormentu guztiac eztireaIa euren gueriza bere. Dagoz icaragarrizco suz betericoleza iIun baten ondiaturic euren Aita cerucoaren echetic erbestetuedo desterraduric. Euren guraari guztia da Aita beticoa arpeguizarpegui icustea, baya eztira eIduco zorion au euquitera aric eta euren

272


ganean dauqueen zor guztia quitutu artean. Ain dagoz pobre ce,eztauque cegaz (quitu) eguin. Dagoz lecu itsaltsu atan zarraturic, etaecin idigui dituez ateac, dagoz grillu gogorracaz loturic, baya eztauque indarric soca eta catee oneec urratu, ez ascatuteco. Jaungoicoaren justiciaco azoteac zaurituten dituz eta ecin escutadu dira escu

, gogor onegandic. Eguia da chito laztan dituzana, baya garbi garbieguin artean arerio cruel balitz leguez castiguetan dituz: eguia daaita samur batec (185) seme biotzeco bat bashen gueiago maitetu (185)edo ametan dituzala; baya aric eta zorra quitu eguin artean guizonicgogorrenac banG gogortoago artzen dituz, eta Job santuan dinoanaleguez cruel ta aserre gogor biurtu da eurentzaco, eta arerio esquer-ga batec leguez ezarten dau euren ganera bere escu astuna. Munduonetan Jaun arec biralduten dituzan gastiguac cer dauque cer icusiPurgatorioan arimeen ganera biralduten dituzanacaz? Batu bedizguizon guztiac emen igaro al daiezanac: guesho, min, ala zauri, gacheta nequeac. Martiri guztiac irago dituezan azote, presondegui edocarcela, su, berun urtu, laba gori-isio eta eriotza cruelac, guizoniccruel gogor eta asmularienac asmau ta aurquitu aldaiezanac: badaeztira aoan artzeco bere an arima tristea_c igaroiten dituezanen pare-an.

10. Grain bada, Ne. Cc., celango gogo, celango borondateagaz,celango gustuagaz artuco da Jaungoicoac bere adisquide ain andiaieguiten yaquen mesede guztizco au? Eta ce sari icharon ez guinaiqueJaun ain on augan'ic bere seme maiteai eguiten deutsegun atseguineta zorionagaitic? Berac dino poz andiagoagaz artuten davela pobrea socorrietea, ume zurtzari lagundutea, eta alarguna zaindutea,

. aari, idi eta beien sacrificio guztiac bano, eta au eguiten evanarenganean guztiz ugari botaco cituzala bere misericordiaren ondasunac.Bada ceimbat eta pozago artuco dau Purgatorioco arimai eguitenyaquen ona, izanic munduan direan alargun, ume-zurtza eta larrituguztiac bashen erruqui garriago? Ceimbat eta bedeincacino ugariagoartuco dituez onen onguilaac a'e'nac bano? Bere izenean emoitendan pichar bete ur otzen saria galduco ezpada, i,ce sari artuco dauPurgatorioco arima bedeincatuai ceruco atea idigui eta betico atseguin eta gozotasun a'etan sartuten dituzanac? S. Bernardino Senacoc dirauscu obra onen bat arima a'e'c gaitic eguiten dogunean,gueiago merecietan dogula amar bider gueiago eguingo baguendubano. Bicien bat gaitic lotu, zarratu, guesho, billos eta goseac ilicbalego bere, ce mundu onetaco guesho, eta carcelan sartu, eta burdinaz yosiric dagoana nondic edo andic balia leiteque, barriz suzcoleza atan dagoana ecin inondic bere balia leiteque. Biztu gaitezanbada, Cc., orainche demporea daucagun artean al daigun on guztia

273


eguitera, bada eriotzaco gaiia etorri ezquero ecin bearric eguin leiteque, dirauscu Salbaguilleac. Eztaigun inoren ardurara ichi gueuceguin al daigun gaucea, ce gu emetic yoan ezquero, aizturic euquicogaituez emen gueratuten direanac. Ceimbat eta ondasun gueiagoichi, aimbat eta aiztuago euquico zaitueze. Naiagoco dave andiqueria, guraari eta zoraquerietan gastadu zuec ichiten deutsazueena,zuen onean, eta zuec ceruco atseguinetan sartuten lagunduten bano.Eguizue bada aldaizuen guztia arima a'ec gaitic, bada mundu onetatic urten daguizuenean, aurquituco dozue ez bacarric eguiten dozuena bapere falta bagaric, baita eun biderrez gueiagoturic. Euqui eguizue misericordia, eta erruquitu zaitece su a'e'tan dagozanacaz, etaJaunac euquico dau zuecaz, bere erruquia. Berac dino: zori-onecoacerruquiorrac, cegaitic ce eurac aurquituco dave erruquia. Suertetsuac izango zare pobre eta nequetsu a'ei ondo eguiten badeutsazue,bada egun gogor eta estuan Jaungoicoac ondo ateraco zaituez, etaeroango zaituez cabubagaco atseguin artera, beti beti bera alabadudaguizuen Aingueruacaz batera. Amen.

274

7. PURGATORIOCO ARIMEENIRUGARREN SERMOEA

(B, 186-191. or.)

Memor esto judicii mei, sic enim erit et tuum; mihi heri, et tibi hodie.Eccli. 38. v.23.

(186) 1. Esheturic Elesha Ama Santea bere Semeen zorionen (186)guraarian beti emon deutse bera alcancetaco bear dituezan gauzaguztiac, eta idiguiten deutsez zorion onetara elduteco bideac. Yaiotabertatic eguiten dituz J.Co.ren seme bateoaren bitartez; armadu etasendotuten (indartu ta gogortuten) dituz arerioen tentacifioen con-tra Confirmacifioco sacramentuagaz; ase eta mantenietan dituz alta-raco sacramentuagaz: gueshotuten badira pecatuaren gachagaz, Penitenciaco sacramentuan imini deutse, eurac bear daveen,osasunguei edo medicinea. Ydiguiten dituz J.Co.c ichi eutsazan on-dasun guztiac, eurac aberaztu deitezan (aberazteco); eta guztia bein-goan esateco ezteutse ucatuten betico atseguinetara elduteco beardaveen gauzaric. Eztira amaituten edo acabetan (azquenduten) ar-dura oneec bere semeen eriotzeagaz; il ezquero bere eguiten dituzaleguin guztiac aimbat lasterren urten daien Purgatorioco ala, penaeta suteguitic, eta eldu daitezan Jaungoicoaren arpeguia icustera.Onetaraco beti beti dago Jaungoicoari erregututen (erreguca) arrenbada atera daguizala leza atatic, eta eroan daguizala ceruco gozamentura. Onetaraco opa deutsaz sacrificioac edo meza santuac, bigunduteco euracaz Jaunaren justicia (gogortasuna); eta onetarashebiztu gura dituz mundu onetan bici direan Semeac, eurac gaitic Jaungoicoari opa ta isquindutera euren meza, oracifio, barau, limosna,eta beste (osteranchaco) obra on guztiac. Eta gogo obeagaz eguindaigun Eleshearen esana, dirauscu ce, on guztiz andiac etorrico ya-cuzala misericordiaz beterico obra oneetatic, eta ez dugula galducoguere saria, bada guztiz dala osasuntsua ilac gaitic erregututea. Salu-bris est cogitatio pro deffunctis exorare: bada gure oneraco izangodala Purgatorioco arimaac gaitic eguiten dogun guztia.

2. Ez, Cc., eztaigun uste izan galduco dogula Purgatorioco arimacgaitic eguiten doguna, ez; guzti guztia aurquituco dogu beste munduan aciric eta gueiagoturic, difio Jaungc. berac. Onetarashe eroan

275


gura gaituz Espiritu Santuae, eta alan dirauseu arimen ieenean: gomuta eguizu nigaz yazo dana (eer yazo dan), memor esto judicii mei,ee bardin bardin yazoeo da zugaz bere, sic enim erit et tuum. Ni suonen erdian nagoana leguez, aurquitueo zara zu benturaz demporaguiehi barru, eta orain nigaitie eguiten dozun guztiae orduan balioeodeutsu, eta zure oneraeo izango da; zue orain nigaz eguiten dozunmoduan, eguingo dave zugaz orduan. Sicut fecisti sic fiet. Zue orainnigaitie erregututen badozu, ez yatzu orduan bitarteeorie Jaunarenaurrean faltaeo; barriz aizturie banaueazu, aizturie egongo zara orduan eeu bere. Aushe da, Ne.Ea.Me., adietan emongo deutsuedanagosh onetan zati bitan. Lelengo esango deutsuet eeimbat irabaztendozuen arimai aldozuen on guztia eguinagaz: bigarrengo, eeimbatgaeh daearzuen zuen ganera eurae aizturie euquiagaz. Lenengoanieusieo dozue eelan aimbat lasterren ateraeo zaituezan JaungoieoaePurgatoriotie, orain an dagozanae aterateeo aleguinae eguiten badozuez; bigarrenean ieusieo dozue eelan Jaungoieoae dempora lueeansu atan euquico zaituezan orain an dagozanen yaramonie eguitenezpadozue. Eta yaquin daizuen eelan lagundu aldeiezuen andie urteiten, enzuzue urrengo

Doctrinea

3. Elesha Ama Santeae iraeasten deuseu, eta alan sinistu bereeguin bear dogu, dagoala Purgatorioa, eein dan leeu bat non dagozangraeian il cirean arimaae garbituten, paguetan dituezala mundu onetan bear dan moduan pagadu etzituezan peeatuen zorrae. Eztagomifiie aituten emon leiqueanie eelangoae direan zor onen pagu igaroiten dituezan pena, neque eta tormentuae. Pena eta tormentu oneee modu bitaeoae dira: bata da sua, iluntasuna, eta beste onelangopenae; bestea da eerutie erbestetadurie edo desterradurie egonae etaJaungoieoaren arpeguia ez ieusiae emoiten deutsena. Arima oneeebeste munduan egon arren Elesha bat baearrie eguiten dave gugaznaste, edo dira Eleshearen parte, eta lagundu guinaioe leeu atarieurteiten eta eerura elduten, bada dauque gugaz naste Santuen Comunifioa, au da, dauque parte gure obra onetan. Arimaae gaitie

(187) Jaungoieoari opa (187) guifiaiozan obrae dira oraeifioa, limosnea,mezaae atera, edo enzutea, baratiae, nequeae, (lanae edo) eereguifiae, eta guztien artean indulgeneiae. Da, bada, indulgeneia edo pareamena, peeatuae gaitie mereeidu dan penea pareatutea J.Co. Virgina Andra Maria, eta beste santu-santeen mereeimentuae gaitie. Auobeto aditu daguizuen yaquin bear dozue ee, J.Co.e ichi evala Elesha

276


santan bere merecimentuen ondasun andi bat, edo daucazala Eleshasanteac ondasun andi batzuc, ceintzuc direan J.Co.c, Ama Birgineac,eta ganeco Santu-santac irabaci cituezan merecimentuac. Ondasunonen giltzac daucaz Aita Santu Erromacoac. Guc pecatu eguiten dogunean artuten dogu zor bat gueure ganean, cein parcatu-arren, pecatua ezta beti paguetan. Orregaitic esatea indulgencia edo parcamena dagoala, ezta beste gauzaric ezpada adietan emoitea Aita Santuac idigui davezala ondasun oneec, eta eguinic berac aguinduten davena, euretatic paguetan dogula, pecatuac gaitic eguin guenduan zorra. (,Gura dozue yaquin au celan dan? Ara bada. Zor baleutsazuznorbaiteri, daigun contu, eun dobloa, et ez euquiric cegaz pagadu,eroango bacenduz guizon aberatz batec bere echera, eta idiguiricdiruz beterico uchabalda edo casha bat, esango baleutsu, artu daguizula zorra quituteco bear dozun guztia, errez pagadu cinaique ceurezorra diru onegaz ifioena izan arren. Bardin da parcamena.

4. Eta ez bacarric guretzaco, baita bere Arimentzaco irabaci guinaiquez parcamenac, baya ez guztiac, ezpabere araco Aita Santuacautortu edo concedietan dituezanac arimeentzaco apliquetaco gurabadogu, celangoac direan Garizuman, eta beste dempora ascotanaltarac visitaduagaz irabazten direanac, eta alan guztiz da gauza onaegunean egunean, edo eleshara datorren guztian altarac bisitetea,Arimeentzaco parcamena irabazteco gogoagaz, egunean eguneanArimeena yoten daveenean Aitagurea bat eta A vemaria bat belaunico esatea, ce onegaz irabazten dira indulgenciac Purgatorioco Arimeentzaco. Norbaist ilten danean Aitagurea bat, eta Avemaria beragaitic errezaduagaz, irabazten dira indulgenciac Defuntu arentzaco.Onainche lagundu bear yacoe arimai, ez beste vanidade eta zoraqueriacaz, ez egun eta aste osoac negarretan emonagaz, negar guzurrezcoacaz, sarri yazo oi dana leguez, cer-esango davenagaitic, eta eurenbarruan poz andi bat dauquela benturaz, il dalaco. Ondo da berenorbaist ilten danean aideac eta adisquideac combidetea eta deieguitea entierruraco: barriz izan bear da guztiac bat eguinic, Jaungoicoari erregutu deioen, bada Jaunac borondate onagaz enzuten dau ascoren oracifioa; eta ez, esan daguien ceimbat yente egon dan entierru,hondra edo illetan, bada au banidade utsa da eta ezteutso ecer balioarimeari, beragaitic erregututen ezpadave. Cc., biztu gaitezan al daigun guztia Arimacgaitic eguitera, ce sari andi bat dauco oparic Jaungoicoac obra on au gaitic, eta beste munduan aurquituco dogu gueuretzat arimac gaitic eguiten dogun guztia, eta emen bere mesedeandiac artuco doguz Jungoicoagan'ic, sermoe onetan enzungo do-

277


zuena leguez, cein ondo esateco, bear dot Jaungoicoaren laguntasuna eta gracia: escatu deiogun, bitartecotzat iminiric bere Ama. AveMaria.

Lelengo zatia

5. Eztau Jaungoicoac sari bagaric ichiten guc eguiten dogun obraonic. Ecin sinistu guinaique, dirauscu S. Paulo Apostoluac, aiztucodavela Jaunac gure ondo eguina; dan chiquien chiquiena gomutaucodau, beragaitic guc mereci dogun bere saria emoteco. Berac dirauscuondo sarieztau ta pagaduco deuscula bere icenean emoten badogupichar bete ur, eta ez bacarric dirauscu pagaduco (emongo) deusculaobra onen gure saria, baita eun bider gueiago ben~. Eta aimbesteardura badauco Jaunac eguiten (eguin) dogun obra edo eguicunechiquiena paguetaco, i,ce sari emongo deuscu Purgatorioco Arimacgaitic eguiten (arimen alderaco) dogun caridadeagaitic, izanic au ainbere gustucoa (gogocoa)? i,Gura dozue yaquin ceimbat gustetan yacan Jaungoicoari Purgatorioco Arimacaz eguiten dan obra ona? Ara

(188) bada: obra on onegaz betetan (188) doguz J.Co. gueure Jaunac erredencinoco misterioac eguitean euqui dituzan guraariac, eta daroaguzcelanbait cabura bere arrigarrizco eguiquerac. Etorri bazan ceruticlurrera Jaungoicoaren Semea, bici izan bazan ogueta amairu urteanmundu onetan, artu (icusi) bacituzan aimbeste neque, pena, ala, zauri eta azote bere negargarrizco pasifioan, bota beevan bere zanetacoodDI guztia, eta emon beevan bere bicitzea curutze gogor baten lotsariric andienean lapur bien erdian, au guzti au eguin evan gu ceruraeroatearren. Eztave Purgatorioan dagozan arimaac artuco J.Co.c.irabacirico gloria au, aric eta mundu onetan pecatuacaz eguin cituezan zorrac pagadu (quitutu) artean. Ecin eurac pagadu leiez, badaeriotzea ezquero ecin merecidu leie; dagoz araco Jerusalen-en egoanguizon caden pobrea leguez, bere (euren) burua osasuneco iturrirabotateco indar bague; dagoz araco gau ilunean, ceinetan ecin ifiocobra onic eguin leique; ifioc pagadu ta quitutu bear dituz euren zorrac, bestec izan bear dau bitarteco; berba baten, dagoz guizon batpresondegui edo carcela baten zorrac gaitic leguez, lauciri bagaricbere zorrac paguetaco. Orregaitic, bada, gueuc gueure oracifioacazPurgatoriotic ateraten doguzanean bertan dagozan arimaac, egui-

278


ten gara Jaungoicoagaz euren artean bitarteco; ateraten doguz pecatu peetic; idiguiten deutseguz ceruco ateac; eta eguiten doguz baqueac Jaungoicoaren eta euren artean moduren baten J.c.°.c. bereeriotzeagaz eguin evana leguez. Ara celan.

6. Jaungoicoaren justiciac emon evan eriotzaco sentencia guizonaren contra; barriz, bere misericordiac parcatu gura eutsan guizonari; justiciac escatuten eutsan guizonari quitu eguin ta pagadueguiola pecatuagaz eguin evan zorra, eta au eguin artean ez eutsanparcatu gura, misericordiac gura evana leguez; baya ez eucan guizonac cegaz pagadu zor au. l,Cer eguin evan bada J.c.°.c? Artu cituzanbere ganean guizonaren zorrac; pagadu eutsan Aitaren justiciari, escatu evan guztia, eta idigui eutsazan misericordiari bideac bere ontasuna guizonari eracusteco. Aushe berau eguiten dogu, bada, guc pere Jaungoicoagaz Purgatorioco arimeen artean. Jaungoicoarenmisericordiac atera gura leuquez su atatic, eta eroan betico atseguinetara, ce guztiz dituz laztan arima oneec, eta eurac guztiz dave maite Jauna: dira bere esposa maite, dagoz bere graciagaz ederturic:baya bere justiciac eztau isten, ifiniric ta ebatsiric daucaIaco eztalabere etsean gauza loiric sartuco, eta aIan daucaz, euqui bere, ceruticerbestauric, aric eta zor guztia, dan dana, quitu eguin artean. Etal,cer eguiten dogu guc eurac gaitic erregututen dogunean, parcamenac irabazten doguzanean, eta beste obra onen bat eguiten dogunean? Quendu Jaungoico eta arimeen artean dagoan (arteco) ormaIodia, S. PauIo Apc. diiioana leguez, ceinec galarazoten eutsen alcargana batutea, eta ceinec eucazan catigu arimaac, Jaungoicoagana elduteco. Eta l,ce mesede, ce bedeincaciiio, ce ondasun artuco doguJaungoicoaganic obra onen sari, izanic ain bere gogocoa, ceinegazpoztuten dogun cerua, gueiagotuten doguz ceruco Principeac, etaarturic gueure lepoan, esate baten, daroaguz Aita beticoaren echera,ceruco artzainac Ieguez araco deslai ebilen ardi tristea? Orretan ce,Ne.Cc., andiac izan bearco dau artuco dogun sariac. Eun bider gueiago emongo deuscula diiio Jaungoicoac berac, Arimacaz eguiten dogun caridadea gaitic. Zorionecoa daIa diiio David Erregueac Purgatorioco Arima tristeai aldaiana eguiten deutsena, bada Jaungoicoaclibraduco dau egun deunga eta gogorrean, cein dan juicioco eguna.

7. Beste aldetic, l,ce sari andiagoric, ceruan Principe andi batgueure bitarteco eguinic euquitea bashen, eta ceinec zor deuscunbere libertadea? l,Celango pozez bete bear gaituz gogora ecarteac,Jaungoicoaren aurrean daucagula arima bat gueuc gueure oraciiioacaz Purgatoriotic ateraric ara eroan doguna, non dagoan gugaiticerregututen? Eta l,cer icharon bear eztogu adisquide oneganic, izanic arimea Jaungoicoaren esposa maite, eta ceruco Princesa? Cegai.

279


tic ce eztau ifios bere aiztuco guganic (gure escutic) artu daven mesedea, beti gomutauco dave Arimaac euren onguillac izan gareana;bada izanic ain andia ceruan dagozanen caridadea, ezteutse ichiteneguin yaquen mesedea aztuten, eta alan ecin izan leitequez esquerdeungaco, eta beti beti dagoz erregututen euren onguillac gaitic Jau-

(189) nari. jAh! Celango amodioagaz, celango caridadeagaz (189) escatuco deutse Jaunari ezarri daguizala, arren, bere bedeincacinoac euracPurgatoriotic atera dituezanen ganera! Ainche escatuten deutse, difio S. Ambrosio-c; sarieztau eguioezue, Jauna, irabaci andiacaz, preso gueunquezan laquioac urraturic, leza ilunetic atera gaituezanai198

.

Ceuc esan cenduan, zorionecoac direala erruquiorrac, ceuganic erruquia alcanzaduco daveelaco: bada ezagutu beguie aguindu oneneguia gure erruquia euqui daveenac (erruqui izan direanac), arturiczure escuetatic erruquitasunez beterico saria. Baita (,uste dozue, Cc.,eztituzala enzun guraco gueure Jaun eta Jaungoicoac, Arimaac ceruan eguiten deutseezan erregu (escari) oneec? Ez, Cc., ez alangoric.Deadar eguingo dave santuac, difio David Erregueac, eta Jaunacenzungo dituz deadar oneec, cegaitic ece bere belarriac beti dagozzur eta prest euren deiac enzuteco.

8. Anchina enzun cituzan Moyses-enac, eta eurac gaitic parcatueutsan bere puebluari, eta amatadu evan bere aserrea, ceinegaz galdu gura cituzan Israel-tarrac. Enzun cituzan Josue-nac, eta euraccireala medio, gueldiric egon zan eguzquia sartutera yoianean. Enzun cituzan Elias-enac, eta eurac gaitic ez evan euriric eguin iru urtean eta sei ilabetean, eta barriro euria eguin evan berac oracifio eguinagaz. Enzun cituzan Eliseo-enac eta eurac gaitic ario pusca bategazbete cituzan (cirean) andra alargun pobrechu batentzaco echean eucazan (cituzan) onci eta picher guztiac. Eta ain indar andicoac izanbacirean onen eta beste ascoren aracifioac, eta ain borondate osoagaz enzuten bacituzan Jaungoicoac, (,celan enzungo eztituz ceruandagozan arimeenac? Areec pecatuaren araguiz yanciric egozanoraindifiocoarren, Arimaac, barriz, eztauque pecatuaren astuntasunic; areec oraindifiocoarren erbestean egozan, barriz oneec ya dagozAita beticoaren echean, cein dacusen arpeguiz arpegui ceruco Erreinuco Principe andi eguinic. Orregaitic, bada, ciertu egon bear gara,Arimaac aztuco eztaveela eguin deutseen mesedea, eta beti egongodireala gugaitic erregututen; eta Jaungoicoac ucatuco ezteutsela gugaitic escatuten daveen gauzaric, eta alan neurriba'co ondasun an-

198 Redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum. In hoc textu Psalmista petit vindictam,non praemium. Psalm. 78, 12.

280


diac artuco doguzala Arimaac gaItIc erregututen badogu. Barriz,~cer yazoco yacu aizturic badaucaguz? Enzun eguizue

Bigarren zatian

9. Gueure proximuagaz erruquiorrac izateac Jaunaren erruquiacgure ganera daca-zana leguez, alanche euracaz erruquiric ez euquiteac (izateac) dacar gure ganera Jaunaren aserrea. Judicioco eguneanenzungo davee onac J.Co.ren aotic bendicifio zorionecoa obra misericordiazcoac eguin cituezalaco. Deungaac, barriz, betico galduacenzungo davee sentencia bildurgarria eguin etzituezalaco. Orregaiticdifio SantiaRo Ape. erruquiba'co juicioa eguingo yacala erruquiriceztaucanari 99. Eta alan celangoac zareen zuec Purgatorioco Arimacaz, alainche izango dira zuecaz ceiien ostecoac. Orain yaramoniceguiten ezpadeutsazue, gortuten bazaree euren deietara, azturic badaucazuez, ezpadozue ecer eguin gura Purgatorioco su, pena eta tormentuetatic aterateco, aztuco dira zuecaz bere, eta ezteutsue yaramonic eguingo an zagozenean, ez senarrac, ez emazteac, ez semealabaac, ez aideac, ez adisquideac, eta ameneco ameneco oneec zuecgaitic erregututen badave bere, eztituz zuen oneraco artu guracoJuez artezac, eta zuentzaco ateraten direan mezaac, errecetan direanoracifioac, irabazten direan parcamenac, eta eguiten direan besteobra on guztiac bear bada artuco dituz zuec bashen devocifio andiago bat arimaac ganaco euqui daveenentzat. Sarri eta sarri au yazodala dirauscue Yaquintsuac eta Eleshaco Historiac. Bai guizon gogorr-arrizcoac, bai Cristifiau biotz gogorrecoac, eta erruquiric areanba'coac; egun guichi barru aurquituco zare benturaz Purgatorioco sugarren artean, orain arima tristeac dagozan legueche, eta orduan,zuec aec neurtuten dozuezan neurriagaz, neurtuco zaitueze zuec bere: eta zuen contra biurtuco da orain arima bedeincatuacaz daucazuen gogortasun ori.

10. Ondaturic leza ilun eta suzco atan, aIde guztietatic gar bicizinguraturic, minen minez (190) negarretan urturic, eztozue euquico (190)noc poztu, eztozue aurquituco noc enzun daizuen. Orduan ezagutu-co dozue ce deungaro eguin cenduen, ez yaramonic eguitea arimai,munduan bici cineen artean. jAh, eelango larri, estutasun eta naibagueacaz esango (esan bearco) dozuen Jose-en anayac Egipto-n le-guez: Merito haec patimur quia peccavimus in fratrem nostrum, dum

199 Judicium absque misericordia ei qui non fecit misericordiam. Jac. c.2. v.l!.

281


deprecaretur nos et non audivimus. Errazoe andiagaz nago ni suicaragarrizco onen erdian, guztiac aazturic, ichiric eta inoc causifioriceguin bagaric, ce neuc bere ez nituzan enzun gura izaiten neure anayen erreguac, lecu onetatishec dei eguiten eusteenean. Orregaiti etorri da nire ganera pena eta neque icaragarri au. Idcirco venit supernos ista tribulatio. jAy ene penea! Esango dozue Job santuagaz: deadar eguiten dot, baya eztago enzun daguidanic, dei eguingo dot, etaezteust ifioc yaramonic eguingo. Neure Semeac eurac, ceintzuc ondoifintearren aimbat icerdi bota dodan, eta ain neque andietan biciizan nasan, azturic bere bafio aztuagoric nauque. Barriz, i.,ce miraariguizonac ez yaramoitea, Jaungoicoac berac ezpadau nigana beguiratu gura? Neure arerio eguinic dago araco Jaungoico bigun eta erruquiorra, eta bere beso ta escu astunagaz nauco pena eta su esquergagarri onen erdian. Bai, ondo ezaguturic daucat ondo ta ondomerecidu dodala bacartasun au, eta ifioc ez yaramonic eguitea, ce nicbere munduan bici nintzan artean, ez neuntsen yaramonic eguin,emen egozan arimai, ez nituzan enzun gura izaiten Predicadoreenbitartez eguiten eusteezan deiac. Orreshegaitic etorri da nire ganerapena au. Idcirco venit super nos ista tribulatio.

11. Derichazue, Cc., etzareela egunen baten cispuru eta zotinenartean icusico, edo etzareela ifios Purgatorioan egongo? Ain garbiricmundu onetaric urtengo dozuela uste dozue? Altaretan (altare ganean) gaurco egunean dacusguzan santu batzuc gaitic dirauscue eurenbicitzac, euren arimaac Purgatorioan egozala euren gorputzac miraari andiac eguiten egozan demporan. i.,Cer izango da, bada, ainsantu eztireanacaz? Alan, bada, eguin daigun aleguin guztia, Arimaac aimbat lasterren lecu ilun eta suzco atatic aterateco,gueuc bere, an yausi gaitezanean, euqui daigun noc atera. Yrabaci daiguzanadisquideac ceruan gugaitic erregutu daguien ceruco Erreguearenaurrean. Aushe eguitera biztuten zaitueze Arimaac eurac. Mututuricdagoz, eztarabildez euren mifiac; baya Eleshara sartuten zareen bacochean, euren sepultura ganean emoiten dozuezan pausu bacochean yagotzuez esaten berba ishil bategaz, baya guztiz sendoagaz, taindar zolizcoagaz: seme gogorra, emazte cruela, anaye esquer deungacoa, adisquide erruqui baguea, atera naguizu lecu itsaltzu onetaric;bigundu eguizu Jaunaren aserrea, eta lagundu eguidazu cerura elduten. Meza bat ateratea, limosna bat emoitea, edo beste obra onenbat eguitea costu guichicoa da zuretzat, eta probechu andicoa niretzat; eta au ecin badozu, guichienez Eleshara zatozanean irabacieguizu niretzaco parcamenen bat, errezadu eiquezu estacifioren bat,enzun meza bat. i.,Ce gauza errezagoric au bashen? Eta orregaiticbere, i.,eztozu eguingo? jAh seme gogorra! jAh emazte esquer deun-

282


gaeoa! jAh senide eruela! (,Ori da niri zor deustazuna, euqui neutsunamodioagaitie, eta eguin neutsuzan mesedeae gaitie? Gomuta eguizu, ene Semea, eeimbat bear eguin dodan, eeimbat ieerdi bota dodazan eta ee lanae igaro dodazan zu aeiteeo, zuretzaeo yanaria irabazteeo, eta zuri bear dozun guztia emoiteeo; eeimbat gau eder galdudodazan, eta eeimbat bider iehi dodan loa, zu ondo ieustarren. Ezteutsut eseatuten beste aimbeste eguin daizula zue nigaitie, guiehiagogaz eontentetan nas. Ezteutsut eseatuten quendu daizula aotie eopaua niri emotearren, nie sarri eguin nevana leguez. Meza batenzunagaz, edo atereagaz, pareamen bat irabaeiagaz, limosna batemonagaz eontentetan nas, eta (,ueatueo deustazu, ene Semea, eseaari au, izanie ni zure gurasoa? eta ain gogorra izango zara, izateazuri nie emon ezquero?

12. Bada guiehitan badaueazu niganaeo dozun zor andi au, begui-ratu eguizu zure oneraeo izango (191) dala, nigaitie eguiten dozun (191)guztia; eta zure gaeheraeo ni aizturie euquitea. Ni naeutsun moduanieusieo zara eeu bear bada dempora guiehi barru. Ni juzgadu navenestutasunagaz, juzgadueo zaituz eeu Jaungoieoae. Memor esto judiciimei, sic enim erit et tuum. Nigaz atzo yazo zana, yazoeo da gaurzugaz. Mihi heri, tibi hodie. Atzo sepultura onetan botaten ieusi nin-duzuna leguez, botaeo zaituez gaur zu, eta ni orain azturie naueazunaleguez, egongo zara zu, Mihi heri, tibi hodie. jAh seme eruela! Ya-quin eguizu ee, nie iehirieo ondasunaeaz zu olgura artean zabiltzazanartean, emenehe nagoana ni su iearagarrizeo onen erdian, zuri euquineutsun amodio larreguia paguetan. Zu ondo ieusteeo guraariaenaueo emen, eta (,ZU zagoz nigaz aazturie? Ara bada, yaquin eguizu,ni neurtuten nozun neurriagaz neurtua izango zareala eeu bere. Eto-rrieo da zure atserengo ordua, quendueo deutsuez ain maite dozuzanondasun orreee, yatzieo zara leeu onetarashe, eta eehatzu faltaeosemerie (seme bat) edo beste ofiordeeoren bat eeifiee euquieo zaitu-zan aizturie, zue ni orain naueazuna legue-ehe. Cc., ez gaitezan aingogorrae izan Purgatorioeo arimaeaz, ee euraeaz gogorrae izaiteagueure buruaeaz gogorrae izaitea da. Yatsi gaitezan su eta tormentua-etara gueure pentsamentuagaz, eta ieusi daigun eelan dagozan erreeta quisquilduten gure adisquide, aide, ezaun, anaye eta gurasoaebenturaz. Erregutu deiogun Jaunari eurae gaitie, eta esan deiogunElesha Santeagaz batera: Emon eguioezu, Jauna, betieo atseguina,eta eroan eguizuz eerueo arguitara. Eroan eguizuz eeure etsera, ain-ehe ieusi daitezan zure Santuaeaz naste, beti beti bedeineatuten zai-tuezala. Requiescant in pace. Amen.

283

8. CERUCO GLORIAREN GANECOSERMOEA

(B, 139-144. or.)

Oculus non vidit, nee auris audivit, nee in cor hominis ascendit quaepraeparavit Deus his qui diligunt ilium. 1 Corinth. c.2.v.9

(139) 1. Ain da andi eta miragarria Yaungoicoac bere maitela- (139)rientzat gorderic daucan gloria ce, difio S.Paulo Apc., ez beguiacicusi davela, ez belarriac enzun davela, ez guizonen biotzera eldudala ce gloria, eta ondasun dauquen gorderic bera maite davenen-tzat. Asi zan bein gloriaren ganean escribietan S. Agustin, eta aguer-tu yacan S. Geronimo, eta esan eutsan: i,ce uste darabiltsu, Agustin?Derichazu emon cinaiela adietan cer dan gloria? Bada etzara (capaz)espliquetaco laimbeste santuric chiquienac daucan pocic pusqueena.Yaquin eguizu errezago eguingo yatsula mundu guztia escu barruanartutea, edo ichasoco ur guztia zulochu baten sartutea, zuc pensetandozunagaz urteitea bafio. Yzanic S. Paulo Apa. ain yaquintsua etaEspiritu Santuz betea, esaten oi evan ecin esan leiqueala cer enzunevan irugarren cerura igon evanean; bada Santu andi oneec mututu-ric gueratuten badira berba eguiten daveenean gloriaren ganean, ce-lan azartuco nas ni berba eguiten? Baya orregaitic bere, al daidanmoduan, cerbaist esango deutsuet ezagutu daizuen ce guichi eguitendogun ara elduteco, eta biztu zaitezan mundu onetaco nequeac pa-ciencia andi bategaz eroatera. Lenengo, bada, berba egungo dot ce-ruco gloriaren ganean; bigarrenean, barriz, ce guichitan daucagunain asco balio daven gaucea.

Lelengo zatia

2. Emoiteco S. Juan Evangelisteac ceruaren irudi bat, dirauscueracutsi eutsala Angueru batec Jerusalen-go uri santua: guztia zanurregorrizcoa, ain garbi, ain eder ta ain argui, cein da cristalic tabidirioric garbiena; bere orma lodi edo murallac arri diamante, esmeralda, eta arri baliozcoac cirean: ate bacocha zan precio baco margarita bat, eztau uri onec eguzqui bearric, bada Jaungoicoac berac

285


argui eguiten deutso eta araco orban bagaco bildotza da bere arguia,eztago an gauric, ezpada beti eguna; eztago uri atan ez goseric, ezegarriric, ez otzic, ez beroric, ez nequeric, ez negarric, ez cizpururic,ez gachic, ez eriotzaric, ez bildurric: guztia izango da betico poza,atseguina, barrea eta olgurea. An enzuten dira musica zoragarriac,canta gozoac, sofiu barriac, Jaungoicoaren alabanzac; uri atan bicidirean guztiac dira Erregueac, yaquintsuac, aberatsac, eta millaeguzqui bafio ederragoac. Eta alan, aguertuco balitz ceruetaco Santubat mundu onetan an daucan arguitasun eta edertasunagaz, ascoizango litzateque eguzquia ilunduteco, eta ain egongo guinatequezcocoturic berari beguira ce, ez gueunque comuta izango ez yatecoric,ez edatecoric, ez loric, gure gurari guztia berari beguira egotea izango litzateque, eta usteco gueunque ya gagozala ceruan. lCer izangoda, barriz, aimbat milla millinoe icustea, bacocha eguzquia bashenarguiago? Batetic Patriarca eta Profetac, bestetic Apostoluac etaMartirac, emetic Confesoreac, andic Virginac, guztiac gure adisquide maite eta laztan eguinic. Ain da andia alcarreganaco dauqueenamodioa ce, eztago amaric bere semea ain maite dabenic, cein Santua'ec arcal maite direan. Eztago an aserreric ez gorrotoric, ez ecinalcar icusiric, ez eta otztasunic bere; guztia da amodio bicia, guztiacaridadea, ongurea; gueure gorputz eta arimaac egongo dira contentu, atseguin, poz eta olguraz aseric, ifios bere galdu baga.

3. Guere beguiacaz icusico dogu Jaungoicoaren Ama: lbaya celango edertasunagaz? Mundu onetan bici zan artean ain zan beneragarria ce, S. Dionisio-c icusi evanean, arrituric eta mututuric gueratuzan, eta esan oi evan ce, fedeac eracutzi ez-ic, ez egoala Jaungoicobat bafio, usteco evala Jaungoicoren bat zala. lCelangoa izango dabada orain daucan edertasuna, eta ce poza artuco dogu bera icusiagaz? Ama guztiz Santa au bicico balitz mundu onetan, lcer eguingo

(140) ez gueunque (140) bera icustearren, beragaz berba eguitearren, etaberagaz etse baten bici izaitearren? Bada mundu onetan bera icusiagaz euqui cinaiquean zori-ona ezta ecer, ceruan euquico dozunenaidean; ez bacarric icusico dozu, ez bacarric bicico zara beragaz echebaten, baita bere izango zara beragaz adisquide, maitetu, edo amaduco dozu bera, bere seme bacina bafio bere gueiago. Baya guztienganetic, lcer izango da Jaungoicoa bera arpeguiz arpegui icustea,bere yaquituria, escubide, arteztasun, santidade, ontasun, eta besteperfecifio guztiacaz? Anche ezagutuco dozu celan dan Trinidadecomisterioa, Aitea, Semea eta Espiritu Santua, iru persona eta Jaungoico eguiazco bat: celan yazo zan Encamacifioco misterioa, celandagozan orain J.Co.gan izaite edo naturaleza bi eta Persona bacarbat, eta beste misterio orain ezautu al-doguzanoc. Beragan icusicodogu ispillu argui baten leguez mundu guztia, lurra, ichasoa, ceruac,

286


izarrae, eta beste dagoan guztia: ezagutueo doguz izan direan, taizango direan guizon guztiae, eta beingo baten esatarren, ezta aurquitueo gue yaquingo eztogun gauzaric. Ain izango da andia gureyaquituria, ee bere parean munduan izan direan eta izango direanFilosofo, Teologu eta beste guizon guztien yaquituria ezta quea bashen. Eta i.,ee arguitasun euquieo ez dogu, edo etorrieo ez yaeu Jaungoieoa arpeguiz arpegui ieusirie? Moyses egunen batzuetan Aingueru bategaz egon zalaeo, aimbeste argui eta arrayoz beterie yatsi zanmenditic, ee eein beguiratu eutsenYsraeltarrae arpeguira, ecin sufridu eveen euren beguiae aimbeste arguitasun, eta orregaitie eureeazberba eguingo beeban, pafiulu, edo zapi bategaz estaldu bear izatenevan arpeguia. Bada aimbeste arguitu bazan Moyses-en gorputz astun ta ilcorra, i.,eelangoa izango da gueure gorputz eta arima ilcortasun ta astuntasun ba'gaae euquieo davena Yaungoieoa berbera ieusiagaz? Arguitasun au moduren baten adierazoteeo S. Paulo Ape.dirauseu eldueo gareala Jaungoieoaren arguitasunaren irudi izaitera,bada bere arguiagaz beragaz arguitueo gara, burdina bat sutegui baten sartuten danean leguez, eeinee eztirudian burdifia, ezpada suabera. Alanehe bada gorputzae eztau irudico gorputz ileor astun etailuna, ezpabere Jaungoieoa bera. Eta alan difio S. Juan Evangelisteae aguertu daquigunean Jauna bera leezeoae izango gareala, ieusieodogulaeo bera dan moduan.

4. Andia bada bere gloria au, ezlitzatequez orregaitie beragazeontentu egongo borondatea, beti betieo izango dana ezpalequi, eegalduteeo bildurrae mingoztu eta garraztueo leuquez bere poz etaatseguin guztiae, mundu onetan yazo oi dana leguez. Euqui beguizguizonae gura dituzan gurari guztiae, ondasunae, diruae, yanariae,musieae, osasuna, indarrae eta asmau alleiquezan olgurae, eldu bediErregue, edo Aita Santu izaitera, ez begui euqui gaehie, tristezarie,nequerie, lanie, ardurarie, areriorie, otzic, berorie ez pena emon alleion gauzaric; bada ezdireala betico izango yaquitea da aseo tristetuteco; bere bici guztico izango direala, eta eun urte bieico dala bere,ezta aseo mifi eta neque au gozatuteeo. Baya eeruco ondasunac eztauque onelango bildurric. Daqui an dagoanae eztireala ifios guichitueo, eztireala ifios acabaduco, eta eztireala ifios galdueo; beti betiJaungoieoa dan arte guztian egongo dala poz eta atseguin arteangozo eta olguraz (beteric) aserie; bere sentiduae artueo daveen gozotasuna, ecin mifiec azaldu ta esplieau lei; beguiac J.Co.ren gorputza,bere Ama guztiz gozoa eta aimbeste milla millinoe Santu zoragarriacicusiagaz. Belarriae sofiu gozo musica eder eta Jaungoicoaren alabanza miraarigarriae enzunagaz. Surrae Santuae emongo daveenusain gozoagaz, eta beste gorputzeco aIde guztiac esan, enzun, eta

287


pensadu bere eein aleiquezan atseguin eta eontentuaeaz. Bere entendimentua edo adina eeruan eta munduan guizon, eta Angueru artean yazo dan guztia ezagutuagaz. Borondatea Jangoieoa, Santu etaAngueru guztiae maite izanagaz, eta memoria beragaz yazo dan gomuteagaz. Mundu onetan eguin dituzan peeatuae eurae pozez beteeodave, bada ieusieo dau Jaungoicoae beragaz euqui daven erruquitasuna, bada eztau gura izan galdu dedin bere peeatuae mereeidu eveena leguez. Ynfernueo pena iearagarriae gueiagotueo dave bere gloria, ezaguturie ee1ango su, ala, neque, eta tormentuetarie ataradaven; ee aseo ta asco yausi eguin dira an berae banG peeatu guiehia-

(141) gogaz. Berba baten, euquieo dau (141) on guztia nequeren apurriebaga, osasuna gaeh baga, poza neque baga, aberaztasuna pobrezabaga, asetasuna palagu baga, edertasuna ezaintasun baga eta gloriaosoa azquen baga.

5. 0 Cristinatiae, ee zabala den Jangoicoaren eehea, eta ee lueeabere aeiendea! 0 gueure Jaunaren bieileeua! 0 Erre~ue andiarenYauregui ta Palazioa! Gauza andiae esan dira zugaitic 00. EserituraSanteae, Eleshaeo Aita Santuae eta Yaquintsuae aleguin guztizeoandiae eguin dituez adierazoteeo zure edertasuna, zure anditasuna,eta zugan dagozan ondasun ehitozeo ugariae; baya guztiz gueratudira labur, eta euren esan al guztiae ezta zure guerieea bere. Ah eemaitegarriae direan, Jauna, zure etse bidtzac! Nire arimearen guraari ta gogo guztiae dira orehe bid izaitea; nire aragui eta biotza pozezbetetan da orehe bideo dalaeo usteagaz. Bedeineatuae, Jauna, etazorioneeoae milla bider zure eehean bid direanae, beti beti egongodira eeu alabetan. Gauza bat, neure Jaungoieoa, eseatuten deutsut,eta aushe baearrie billatueo dot, eta da zure etsean bid izaitea, ieusteeD zure maitelarientzat gorderie daueazuzan atseguin,poz eta gozoae. Cristinatiae, ;,ez gara biztueo bear eguiten Jaungoieoagana eltzeaeo, beragaz batera bid izaiteeo? ;,Gueiagotan euquieo doguzbertatie igaroiten direan mundueo guraarien apur pusea oneee, araco eerueo poz ta alguraae bashen? Ay ee zoroae garean! Munduonetan daeuzeuna da gaur alegre bagagoz, biar triste gagozala; orainosasuna badaueagu, guero guesho gareala, gaur aberats bagara, biarpobre gagozala; eztago ordu segururie, barrea eta negarra, gozoroa,ta eizpurua nastaurie dabiltzaz; eta orregaitarren bere, guraari guzurti oneee gaitie neeatuten gara, eta araeo beti betieo gozo ta arguitasunae gaitie, eztogu arean eguin gura, pausuehu bat emoitea astuneguiten yaeu. Zoraqueria aushe adietan emoitea izango da

200 Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Psalm.86.v.3.

288


Bigarren zatia

6. Ycusi dozue igaroco Domequeetan ce larria dan eriotzaco ordua, ce estua Juicioan emon bearco dozuen contu ceatza, ce icaragarriac infernuco min eta alae, eta ce miragarriac ceruco poz eta atseguinac. l,Cer falta da bada? Ceuroc escogidu daguizuela cer gura: alabetico zori onecoac izaitea ceruan, ala adu gogorrecoac infernuan.Zuen escuan imini deutsue Yaungoicoac ura eta sua, difio EspirituSantuac; nora gura ezarri escua, eta alan contentu bazare ez ifioenerru imini; zuen guraz, eta zuec autu ta escogiduta condenaduco zare. Cer nai dozue, bada, orain? l,Cer escogietan dozue? DerichatElesha onetan zagozan guztioc difiozuela cerua escogietan dozuela,salbadu gura zareela. Aushe difioe Elesha Santearen seme guztiac,eta aushe esan oi eveen orain infernuan dagozan Cristifiaiiac beremundu onetan bici cirean artean, eta sinisturic egozan elduco cirealanosh edo nosh Jaungoicoa arpeguiz arpegui icustera. Baya ezteutsueguraari, edo gura-isqui oneec balioco a-ei euren icharomena ta usteosoac balio ez eutsena leguez. Ay ce zoroac garean, Ne.Ea.Mc., izanic ain erraz cerura eldutea, gueuc gura dogulaco ango gloria galcea,eta gueure borondatez infernura yoatea, izanic ain bigunac, ain leunac ceruco bideac, eta ain gogorrac, ain garratzac, eta ain oquerracinfernuracoac! Au alan eztala baderichazue, eta astunac eguiten bayatzuez Jaungoicoagana garoacenac, beguiratu bafio eztauquezue cenequeac igaroten dituezan condenacifioco bidetic dabiltzazanac, ceatseguin, eta pozez beteric cerucotic doazanac, eta ecin ucatu izangodozue dirautsuedan eguia. Ce ardurac darabiltz ifioena quendu guradaven lapurrac ezagutu eztaien, edo artu eztaien! Galduten dau loa,galduten dau gaiia, gauric ilunena, edo euritsuena benturaz, escogietan, ta aututen dau onetaraco igaroten dituz euriac, edurrac, izotzaceta indriscac, eta orregaitio bere bildurrez beteric dago; beti dagobeguira ifior aguiri ete dan, zaratachu bat bada, betetan da bildurrezeta eztago seguru gaucea ezcutadu ta ostendu artean. Baita l,derichazue gura daven gustuagaz eta baqueagaz euqui edo gozaducodavela osturico gaucea? Ay, En. Ec., beti dago bildurrez yaquingoete dan ala ez nor izan zan lapurra, ezagutu ete daven yaubeac faltayacana; justiciac ete daquian, eta lapurtzat artuco ete daven. Ainizango da (142) andia euquico daven bildurra, ce bertatic guraco dau (142)ostu ezpaleu. Guzurren bat erantetan bada, falso testimonioric ere-guiten bada, edo guzurragaz yuramentu eguiten bada, eztago atse-guinic, sarri loa galtzen da, (egunez eta gaiiaz) gau ta egun dagopensetan zabalduco, eta igarrico ete deutsee, artuco nave guzurrean.Ardao zalea bada, ce aleguin, eta asmuac cegaz edan topetaco; ce

289


gatiac, ce estrapezuac, ce lupatzac, ce buruco minac, eta ce nequeac.Lar bere yaquinac dira pecatu loietan dabiltzanen nequeac, galdutendira gau osoac, eguraldi gogorrac eta dempora cruelac gurari citalbat euquitearren. Ce ardurac cein iiioc icusi daizan, eta guero gustuac alcanzadu ezquero, ce bildurrac yaquingo ete dan ala ez; seindun bada ala ez; eta aguertuten bada, nequeac, auciac, ecin icusiac,onrea galduric, eta beste milla naibague. Gach lotsarizcoz betetanbada, celango minac, eta alac urte osoetan curetan eta beste buruticbeatzetaraco neque guztiz yaquina, eta bear litzatequean baiio ezagunagoac. Zabaldu eguizuez beste condenaciiioco bide guztietaticbeguiac, eta eztozue bat bacarric aurquituco garratz eta astun eztamc.

7. Baya daigun contu onelango bildur baga euquico dozuzala gura dozuzan guraariac, eztitu iiioc yaquingo, eztozula iiioen ardurariceuquico, eztozula euroc alcancetaco ardura edo nequeric euquico,eta bete betean euracaz aseco zareala. Bada ara, eztozu orregaiticbere baque osoan euquico, edo gozaduco: anche aurquituco dozuceure celatariric eta salatzaileric (andiena ta) gogorrena, cein danzure conciencia; eztago bera bashen borregu edo berdigu cruelagoric, diiio S. Juan Crisostomo-c, beti beti dago aguinca, beti usiguiten,beti yaten pecatariaren biotza, ezteutsa baquean isten etsean ez campoan, calean ez eleshan, oian ez maian, gatiez ez egunez, ez bestelecu ez ordutan. Batu eguizuz aldaizuzan diversiiioac, eta yolasac,comediac, cecenac, dantza eta sonuac, yanac eta edanac, yocoac etaberba-aldiac: bada eztozuz ishilduco ceure concienciaco arraren deadarrac. Nosh pozago zagozan naien dozun gauceetan, asmaduco dozu bere aguincada cruela eta garraztuco dituz ceure gusto guztiac.Alanche yazo yacan Babilonia-co Erregue Baltasar-eri: ain cireangogor eta sendoac bere concienciaco deadarrac ce, ecin iiiondic bereishildu cituzan. Eucazan ondasun ugariac, musica genera guzticoac,Yauregui edo palacio arrigarriac; zan Erregue andia, egoan maianerregalu artean, yanari eta edaari gozoz inguraturic ta emacumezbeteric, eta echacon falta guizon batec mundu onetan gura alleiquean gauzaric. Alan-da guzti, pozgarri guzti onec etzirean asco izanquentzeaco bere biotzeco neque, arantza ta usicadac. Eucazan aimbat milla guizon bere aguindura. Soldadu sendoac gordetan eveen,eta orregaitic bere egoan bildurrez beteric, eucan arpeguia colorebaga, bere pensamentu tristeac zatituten eutsen biotza, eta icara dardar ebiltzan bere belaun ta caderac, diiio Escritura Sagraduac. Baita(,cerc bildurtuten evan onela? bere pecatuac. Ain zan icaragarriaAntioco Erregueari Jerusalen-en eguin cituzan pecatuen gomuteacemoiten eutsan tristecea, ce ecin iiiondic bere poztu zan, ez eucazan

290

AITA JUAN MATE0 ZABALAREN SERMOIAK I

ondasunac, ez inguraten eveen soldaduac, ez irabaci cituzan bitoriac,ez Erregue izaiteac emon eutsan atseguinac egosicaturic, ecin loriceguinic, ecin oean bere egon zala, eta berac confesetan ta autortutenevan gach ta neque oneec emoiten eutzazala bere concienciacoarrac. l,Cetara eldu zan Judas madaricatua? Ecin eroanic bere concienciaco arraren deadar eta aguincadac, astun eguiten yacan bicia,eta arinago ta erongarriago eguiten yacan eriotza itsala, deadar oneec enzutea bashen, eta alan eldu zan bere burua urcatutera.

8. Ez gaitezan, Cc., ain urrin yoan eguia au ezagututeco, ceuroczaree testiguric asco. Esan eguidazue eguia, l,celan aurquitu zareepecaturen bat eguin dozuenean? jCe tristeza sentidu dozue! iCeiluntasuna,ce pisua, ce astuntasuna! Diversifio, yolas, eta olguraricandienen erdian etzengocen gaga bagaric? Etzenduezan asmetanceuen barm barman concienciaco ots esquerga batzuc, ceintzuc garraztuten eutsuezan celien gusturic andienac? Eta pecatuan zagocelaicusi bazare ifios guerran edo eriotzaco pelleburuan, ice icarac biotzac! l,Cer emongo cenduen pisu eta astuntasun au bagaric egota-rren? (143) l,Cer eguingo etzenduen, celango tormentuac iragoco (143)etzenduezan, zuecganic quendutarren astuntasun au? Aurquitu lei-teque au bashen neque andiagoric? l,Euqui dozue ifiosh bildur andiagoric? Orregaitic difio Jaungoicoac berac: Pecatariac ifioc yarrai-tu bagaric, dabil ifiesi. Bai, Ca., gura ta gur'ez autortuco dozu DavidErregueagaz, zure pecatua beti beti dagoala zure contra. Baya con-ciencia garbi dagoanean, ice poza, ce atseguina! Mundu onetaco yo-las, ondasun, erreinu eta zori-on guztiac eztira aimbeste onelangoatseguin eta alegriaric emoiteco.

9. Ezpabere, esan eguidazu araco nosbaist pecatuan egon ezquetifio, aldaizun ondoen confesadu zareanean eta zure arimatic pecatuen carga pisutsua bota dozunean, icelango poz, celango atseguin,celango olgurea sentidu dozu? l,Emon deutsu eguno onelango arguitasun eta alegriaric beste gauzac, ez ondasunac, ez combitac, ez fiestac ez guraric. Gura ta gura ez confesadu bear dozu egui au. Yzanbere gracian dagoanac Jaungoicoa dauco beragan, eta Jaungoicoadaucanac dauco beragan zorion guztia; eta orregaitic nequeric andienac, premifiaric estuenac, eta gachic gogorrenac pozgarri biortutenyacaz. Alan cifioan S. Paulo Apc.: Jaungoicoa gure aldetic euquiazquero, l,nor yaguico da gure contra? l,Noc edo cec gach eguinleiquegu? Ez aguintariac, ez Erregueac, ez bicitzeac, ez eriotzeac, ezezpateac, ez suac, ez Demonifioac, ezta infernu guztiac bere. Enzuneguizue oraindo cer cifioan Apostolu andi onec beronec. Ain izandira andiac eta gogorrac Asia-n igaro bear izan dodazan gachac ce,ozta ozta eroan izan dodaz, eta aimbestean estutu nabe ce eneucan

291


bici izaiteco bere gogoric201 . Alan-da guzti bere poz andi bategazigaroiten nituzan neure barruan, conciencia garbiric neucalaco; cenire gloria guztia concienciaren esana da202

. Ycusi eguizue ausheberau Patriarca, Profeta, Apostolu, Martiri... i,Cer dinot? Emacume,eta doncella gazte eta argaletan eguin cituezan Erregue arro, etaaguintari cruelac eguin alac bildurtuteco euren biotzac; baya etzanasco izan euren escubid~ guztia; ezpata, berun edo plomo siotsu urtua, laba eshetu, eta beste milla asmu cruelac etzirean euren pozagueiagotuteco banD: gueiagotuten badira tormentuac, aciten da euren atseguina; ceimbat eta su gueiago artuten daveen borreru, etaDemoninoaren arrabiac, aimbat eta arpegui arguiagoagaz dagoz mineta ala icaragarrien erdian: parrilla gorietan dagoz, oeric biguneneanbalegozan legue-che. Sugar bicien erdian aurquituten dira larrosaartean balegozan legue-che, eta mairic ugarienean ez litzatequez ainpocic egongo, cein dagozan euren araguiac zatitu eta urratuten deutseezanean. Eta i,cetatic datorquioe sendotasun, eta poz au? Eurenconcienciaco garbitasunetic.

10. Grain bada, Ne.Ec., icusi dozue ce erreza dan ceruco bidea, cepocic dabiltzazan bide onetatic doazanac, ce gogor,latz eta garratzainfernucoa; eta orregaitio bere gura dogu aldats pica eta gachetaticyoan infernuco su icaragarrietara, bide leun eta bardinetatic cerucoatseguinetara bashen? Non dago au bano zoraqueria andiagoric?Non au banD itsumendi ilunagoric? Ydigui daiguzan nos edo nosgueure arimaco beguiac, eta baderichagu oraindio ben~ bear guichiago eguiten dala infernuraco bidean, ceruracoan bano, beguiratu daigun cer aguinduten deuscun cerua alcancetaco eta cer eguiten dogunmundu onetaco galduco direan gauzac gaitic, eta icusico dogu ezteuscula escatuten biar ichico doguzan ondasunac gaitic eguiten dogun laurenic bere. Jangoicoac escatuten ez deuscu bere mandamentua gordetea bashen, eta onetaraco eztaucaguz cer artu gueureganean munduan iragoten direan lanac: jDiru pisca bat irabaci guradavenac, ce lanac igaroiten dituz! Gau ta egun dago pensetan nondicnora gueien irabaci daian. Ygaroiten dituz otzac, beroac, leiac, edurrac, indiscac, ecachac; artuten dituz ibilera luceac eta nequetsuac,eta (fiaduric) iminiric bicitzea olen batzuren pensuan, botetan dauburua ichasoaren erdira. Aracatuten dau munduric erdia eta alambere irapaci on bat ateraten badau, pocic iragoten dituz icerdi eta

(144) neque andi guzti oneec. (144) Baya irabacico bada indulgencia, edo

201 2 Corinth. c.1.v.8.202 Gloria nostra haec est testimonium conscienciae nostrae. ibi v.12.

292


parcamen bat, edo eguingo bada beste obra onen bat, guztia da naguitasuna, guztia atserabidea; ecin confesetan yoan leiteque, otzeguiten dau, eta bat goshetic ezpadoa, egun guztia galdu bear da.

11. Auci bat badago, jcelango ibilerac, celango empefiuac! Dndourteiteco berba eguin bear bada aserre danen bateri, nondic edonondic beragaz baqueac eguiteco aurquituco dau modua. Bayaaguinduten bada gaisquinen bateri, edo bere proximuari Jaungoicoagaiti parcatu daguiola, eranzuten dau ecin parcatu leiola. «Dnreagaldu deust, i,cer esango davee nigaitic berbaz beragaz icusten banaude? Galduco neuque estimacifio guztia». Combit bat eguin bearbada edo beste ocasifioren bat badago, eguingo da gastu andi bat,topauco da nondic edo andic, guero beste gauzaren baten guichiagogastauco bada bere. Baya limosna bat eguin bear bada, zorrac quitutu ta pagadu bear badira, eztago cegaz, «nequez elduten yat egunecogasturaco, eta nire moduco persona batec ecin gastadu leique! (guichiago) yanci, mai ta etsean». Erromeriaren bat badago, urtengo dauechetic egtierdico eguzqui beroagaz, igaroco dira aldatsic gogorrenac. Baya sermoe edo beste Elesha edo devocifioren batera yoanbear bada, «i,Noc urtengo dau etsetic bero onegaz? Gachen batecemon leio». i,Cecenac dagoz? Ea bada aoan copadua dala, lecu batartzera, arratsalde guztian eguzqui beguira erretan egongo bada bere. Baya sermoian egongo bada bere yarriric guericetan, eta atseguinonean bere, «jCe lucea dan! ecin enzun leique». Berba baten, guztiaeguiten da mundua gaitic, eta ecer eguin gura ezta ceruagaitic. Cristifiatiac, ain guichi balio davela ceruac uste dozue, edo larregui escatuten deutsuela Jaungoicoac? Ycusi eguizue cer eguin evan berac, etalotsaturic gueratuco zare. Beguiratu eguiozue burutic beatzetara.Ara celan dagoan zauri andi bat eguinic. Eta i,cegaitic dago moduonetan? Guc cerua artu daigun. Eguin dozu zuc beste onembeste?Ecin esan cinaique; eta orregaitic bere, astun eguingo yatzu, aguinduten deutsun pusquea eguitea? jD guizonaren biotzaren astuna!Nos artean egongo zare gogorturic cetien ecandu gaistoetan? i,Nosartean euqui gura dozue zuen ganean pecatuaren pisu esquerguea?Erdue, Jaun onegana eta beronec quenduco deutsue cetien cargaicaragarri ori; baya erdue cetien biotzeco damu andi bategaz, etanegarretan urturic esan eguiozue bene benetan: Neure JesucristoJauna.

293

9. CERUCO GLORIA203

(A, 1-10. or.)

Satiabor cum apparuerit gloria tua.Psalmo. 16.v.15

(1) Mundu zabaleco guizon guztiac onduteco asco dan eguia mi- (1)ragarri bat eracutsi gura deutsuet gaur: eta da eriotzea ezkero, beticoceru eder bat egongo dala oneentzat. Onec beti betico contu onec,onduco leukez guizon guzti guztiac, gogoan sarri balerabille. Berauda asco, ez bacarric sinistu eraguiteco, eguin errazac direala Jaungoi-coaren legue santua, eta bere aguindu guztiac; baita bere arinac ne-keric andienac, eta penitenciaric bildurgarrienac. Eztago itandu ba-fio David Erregue Santuari l.ea cer yazoten yacan, beti iraungodaven gloria au gogora etorcean? Berac erantzungo deuscu, celangauac artega, loac ecin arturic, igaroten cituzan: Celan bere beguibietatic negar-anpullu beroac zara zara erioan, eta Jaunari esateneutsala: «Ezta asetuco, ez beteco neure biotz au, ene Jaungoicoa, ceuglorian icusiartean». Modu onetan berba eguiten evan David Erre-gue Santuac. Icusten zan mundu onetan euki al eikezan zorionenartean, echacazan falta ez ondasunic, ez ondraric, ez beste gauzaric.Zan Erregue andi bat, bere menpecoac maite evena: alan bere ecu-san bere biotzean utsuna andi bat Jaungoicoagaz beragaz bafio bete-co etzana; eta gogoratutean bici zala mundu pelleburuz, eta arrilabanez beterico baten, eta laprast eguin, yausi, eta galdu leikealaainbeste gura evana, ecin bakeric euki evan bere biotzac, aric etacerura yoan artean.

Gura neunke, neure entzula maitiac, arratsalde onetan zuen biotzetan onelango gurari bici bat erantsi. Onetaraco gura neuke eracutsi, celangoac dirian ango gozamenac, ango edertasuna, ango aberastasuna, ango pozcaria, eta betico iraute onegaz onac obetu daitezan,eta deungac, ezaguturic euren alboan ecer eztiriala mundu onetacogauzac, oneec ichita, cerucoen ardura andi bat artu daguien. Bakitau bear dan moduan ecin neikeana, bada Sn. Pabloc dirauscu ce,

203 Arantzazuko artxiboan dago sermoi hau. Nahiko akatsekin ageri da. Idazkerak ez dirudiAita Zabalaren eskuz egina, letrak nolabaiteko antza badu ere. Estiloa eta ideia-mundua Zabalarenak dira gehienbat.

295


iiioc eztavela eguiio ez entzun, ez icusi, ez yakin cer izan leitekeancerucoen gloria. Baita bein baten Sn. Geronimoc Sn. Agustini, ceruCO gloriaren ganean escribietaco usteac eucazala, cerutic aguertutaesan beutsan: i.,Ce uste darabiltzu, Agustin? i.,Derichazu adierazo cinaikeala ez cer dan gloria, ezpada santuric chikienac daucan pocicpuskeena bere? Yakin eguizu errezago izango yatzula ichasoco urguztia zulochu baten sartutea, gogo orregaz urtetea baiio. Badaorain nic santu onen yakituriaren guerizaric bere eztaucadala, etabeste aldetic pecatu ascogaz neure adimentua ilunduric, i.,celan adierazoco deutsuet cer dan ceruco gloria? Dana dala cerbait esango aldeutsuet, eta alan nire sermoiguei guztia izango da, eracustea 10

Jaungoicoac ce gloria andia daucan gorderic bere leguea gordetandavenentzat. 2n. Cer eguin bear dozuen gloria au irabazteco. Entzunbada gogo gogotic.

Cerbaist adituteco, cer izan leitekean ceruco gloria, ondo izangoda gogora ecartea Saba Erreguiiiari Salomonegaz yazo yacana. Erreguina onec Salomonen anditasunaren ganean chito gauza andiac entzun cituzan bere errian; eta ecin sinisturic ainbeste izan leitekeala,yoan zan Jerusalenera bere beguiacaz icusteco eguiac bacirian entzun cituzanac. Baiia Salomonen aurrera eldu zaneco, conorte, etasentidu bagaric leguez gueratu zan. Icusi cituzan ango etse ederrac,eta yardin politac, ainbeste criadu guztizco yazteco ederracaz, etaango ecin esaneco ondasunac; entzuten cituzan ango musica pozgarriac; bere surretara etorcazan ango usain gozoac; yaten cituezanango maico guztizco yanariac; eta erdi cocoturic ainbeste icusiazesan evan: «Bedeincatua modu onetan imini zaituzan Jaungoicoa,

(2) eta bedeincatuac zure aurrean (2) dabiltzezanac, eta zure yakituriaentzuten daven criaduac, eta otsefiac. Asco entzun dot neure errian;baiia ezta izan icusten dodanaren erdia bere, eta ez neuke sinistucoicusico ezpaneu». Aushe baiio asco gueiago yazoco yake onai ceruradoazanean. Entzun izan dave ceruan alango edo olango gozamenaeta pozac dagozala! baiia glorian sartu orduan esan bearco dave, ezSaba Erreguina leguez, eztala izan erdia; ezpada eztala ecer izan,entzun davena, an icusi daveneraco.

Ceruan icusico da, difio S. Juan Evangelistiac, lau aldeco uri chitozabal, eta eder bat, guztia urregorrizcoa, ain garbia, eta ain arguiacein da cristalic garbiena; bere inguruco ormac dira diamante, etabeste arri baliosocoac, ate bacocha da precio baaco margarita bat;eztauco uri onec eguzki bearric, bada Jaungoicoac berac arguitutendau, eta araco orban baaco bildotza da bere arguia; eztago uri onetan gauric, ezpada beti eguna; eztago goseric, ez egarriric, ez otsic, ezberoric, ez nekeric, ez cizpururic, ez eriotzaric, ez bildurric; guztia

296


izango da betico poza, atsegina, alegria, barrea, eta olgurea. Uri onetan bici direanac guztiac dira Erregueac, Yakintzuac, aberatzac etamilla eguzki bafio ederragoac, eta alan aguertu balekigu ceruco santu bat, an daucan edertasun guztiagaz, cocoturic berari beguira egongo guinaitekez, ainbestean ce, ez gueunke beste gauzaric gomutaizango, eta usteco gueunke ya ceruan gagozala. l Cer izango da badaainbeste milla millinoe icustia? Bateti Patriarca eta Profetac, besteticApostoluac eta Martirac, emetic confesoreac, andic Virginac, guztiacgure adiskide maite eta laztan eguinic?

Eta lcer izango da icustea Aingueru, eta Santu guztien Erreguina, Jaungoicoaren Ama Maria Ssma? Oraindifio gueiago, lcer izango da icustea Jasucristo berbera, Jaungoico eta guizon eguiazcoa?Cerura doianac, bada, oneec guztioc icusico dituz gloriaz, eta edergarriz jantziric. lCelangoa izango da, bada, orduan bere poza? Orduan bai esan bearco davela, gauza andiac esan yacuzan cerua-gaitic;baina ecer eztira izan icusten doguzaneraco. Bardin yazoco da bestegorputzeco sentzun guztiacaz: euren belarriac, alaco murmuracifioraea, berba loi, eta labanetaraco sarraturic egon cireanac, eta guztizzabalic entzuteco pobreen escariac, confesoren eta predicadoreenesanac, eta Jaungoicoaren berbac, an beti beti entzungo dituez Angueru eta Santuen canta eta sofiu miragarriac. Araco escuac ainbestelimosna eguin, gueisoai lagundu, eta beste caridadeco (obrac) gauzaceguin cituenac, an eukico dave cetro bana, eta artuco dave cerucoerreinuaren posesifioa. Araco buruac mundu onetan ainbeste pensamentu, eta gogo santu, eta ainbeste ardura obligacifioacaz cumplietaco izan eveenac, an eukico dave coroe eder bana. Bafia lnos amaituco neuke esan bear banituz Escritura Santuetan esaten yacuzancerueaen gustu, olgantza, atseguin, eta pozcariac? Icusten direaneanmodu onetan, esango dave, S. Pedro Alcantaracoac leguez: jO zorioneco penitencia! jO zorioneco neke, eta penac, onenbeste gloria ecarri deustenac! Etzirian ecer onenbeste atseguineraco.

l Cer difiozue onetara, neure entzulac; izango dira zuentzat atseguin guzti oneec? Yakin gura badozue, entzun, ez niri, ezpada Jaungoicoari berari: neu serbietan navenac yango dave ceruan Mana, eztia bafio gozoago dan yateco bat; bafia pecatariac igaro bearco davegose arrabiadu bat. Onac edango dave gustuz beterico edari bat;bafia pecatariac eukico dave egarri amurrutu bat; onac alabaduconave santuen laguntzan; bafia pecatariac deadarrez, chilioca, eta ga-rrashica doloreen (3) dolorez infemuan egon bearco dave. Etzaiteze (3)engafiau, esango deutsuet Sn. Pablogaz: bacochac bicitza onetaneraiten davena, orishe artuco dau eriotzan: araguian eraiten badau,araguitic artuco dau usteltasuna. Yakin eguizue bada, eztiriala ce-

297


ruan sartuco, munduco zorakeriatatic igues eguinda, Jaungoicoarengauceetan ibili gura eztabeenac; yakin eguizue ce, araco beguiac,orain ain zabalic dagozanac gauza loietaraco, eta pecatuen ocasifioetaraco, eztituezala icusico, ez ceruco yauregui (ederrac) urregorrizcoac, ez bertan bici direan santu santaac; araco belarriac orain murmuracifioraco ain zabalic dagozanac, gueratuco dira ceruco cantamiragarriac entzun bagaric; araco escuac orain gauza loietaraco bafio eztireanac, eztauke cetan usteric izan, ceru-ederraren posesifioaartuco daveela; bacar bacarric izango dira oneec gauzoc, edo errubacoentzat, edo pecatu eguin badave, penitenciaren bidez garbitu direanentzat. Alan bada, pecatariac, edo ceuen bicitza aldatu eta ondu,edo errazki agur eguingo deutsazue ceruari: agur santu-santai, agurMaria SS.meari, eta agur Jesu-Cristori, ce eztira pecatarientzat ceruan gorputzeraco dagozan gozamenac, ezta orain esaten noatzuezan arimacoac bere.

Ona eta yustoa, difio Escritura Santuac, uste evan bafio leenagoilten bada, bere arimea bakean eta descantsuan gueratuco da. Oztaurten izango dau bicitza onetaric, eta orra non Jaungoicoac eroangodaven bere gloriara eta betico descantsura. Bere arimeac munduonetan gorputzean egoanean locarri asco eucazan Jaungoicoa ezagututeco eta maitetuteco; bafia bein ceruan sartu ezkero, gloriaco arguiagaz sendaturic, ondo erraz ezagutu, eta maite izango dau Jaungoicoa, beti gogoratuco da, esker onac emoteco, berein mesede onbere escuric artu cituzala. Onegaz bere memoriac, adimentuac, etaborondateac, ecin esaneco zorion, eta gozamenac eukico dituz ceruan. Memoriac gogora ecarrico dau gauza onetan igaro cituzalaJaungoicoac emon eutsazan indar eta graciac. Ce poza arimearenagogoratuten danean bere ondasunac emon cituzala pobre ascorensocorruan! Ce poza gogora dacarrenean sacramentu santuac sarriartuta, bere obligacifioac ondo bete cituzala! Ce poza guraso batenagomutetan danean bere exemplo eder eta aci-bide onagaz ceruracoaci cituzala seme-alabac! Ce poza seme batentzat gogoratuagaz arduraz eguin cituzala gurasoen esan eta aguindu errazoezcoac! Ceatseguina eta gloria ceruco yustoentzat, yakinagaz etzituezala alperric artu euren arimac, Jaungoicoaren arguitasun eta laguntasunaceuracaz eguin cituezala obra on asco, pacienciagaz eroan nekeac,vencidu tentacifioac! Orduan bai alabauco davela Jaungoicoa, etabedeincatuco davela bere icen santua!

Adimentuac, barriz, icusico dau Jaungoicoa aurrez aur, arpeguizarpegui, eta bera dana leguez. Ezagutuco dau celan berba bacar bategaz eguin cituzan ecer ecetic gauza guztiac, eta celan berac iraunerazo eta gobernetan dituzan. Ezagutuco dau arguiro celan izan lei-

298


tekean Jaungoico bacar bat bafio ez izanic, iru persona izatea; celandan encarnacifioco misterioa, eta beste emen sinistu cituzan, eta Escritura santetan sartuta dagozan misterio santu, eta eguiac. Yakingodituz filosofia, Teologia, istoria, eta beste ciencia guztiac. Munduonetan bici garean artean, burua ausi eta necatu ezkero bere, oztadakigu eguia cierturen bat, Jaungoicoac esan deuscuzanen ganeti.Batzuc difioe bat, beste batzuc beste bat, eta onango ezda-baidetanbici gara iluntasun eskerga batzuen artean; bafia an ezta alan izango,cegaitic ece bein Jaungoicoa (4) icusi ezkero beragan icusico dituez (4)ispillu argui, eta garbi baten leguez, beste gauza guztiac. Andiac diraizan bere gure adimentuac, eta memoriac ceruan artuco dituezanpoz atseguin, eta gloria; bafia eztira chikiagoac, eta aIde batera andiagoac dira gure vorondateac eukico dituzanac.

Eztago asetuteco gauza gachagoric gure vorondatea bafio: au daegunean egunean icusten dogun eguia bat: cegaitic ece eztituez betetan bere utsunac, ez ondasunac, ez yakituriac, ez olgantzac, ez ecec;beti gueiago gura, beti gose. Bafia santuac ceruan sartu deitezanaraco, eta Jaungoicoa icusi daieneraco, beteco dira (bere) euren utsunaguztiac, asetuco dira, eta eztira gueiagoren billa ibillico. Jauna, cifioian Sn. Agustinec, Jauna zuganaco eguin guinduzuzan, eta ecinbakeric euki lei gure biotz onec, ceugan egon artean. Orduan Jaungoicoa arguiro icusi ezkero, gueure borondatea isioco da amodiozcosu ereshegui baten, eta ezauera, eta amodio andi onegaz, pozez etaatseguinez beteco da arimea ganez eguin artean. Jaungoicoa izangoyake cerucoai gura daven guztia, difio Sn. Pabloc. Eta au cegaitic?Itanduten dau Sn. Agustinec, eta berac erantzuten dau, Jaungoicoaizango dalaco arimientzat mundu onetan billatuten even guztia,izango dalaco mundu onetan anditzat euken guztia. Gura zituezanondasunac? bada beragan aurkituco dituez mundu onetaco aberatzguztiac eukezan bafio ondasun gueiago. Berba baten, emen on erechen guztia, Jaungoicoa maite izanagaz eukico dave; onegaz eukicodituez gozamen, pozcari, atseguin, eta zorion guztiac, eta eztave ifiosyakingo cer dan nekea, premifia, gueshoa, ez atsacabea.

Andiac badira bere atseguin, eta gloria guzti oneec, ez litzatekeeuracaz contentu egongo gure borondatea, beti betico izango direalaezpaleki, bada galduteco bildurrac mingoztu, eta garraztuco leukezbere poz, eta atseguin guztiac, mundu onetan yazoten dan leguez.Euki beguiz guizonac nai dituzan gurari guztiac, mundu onetan yazoten dan leguez. Euki beguiz guizonac nai dituzan gurari guztiac,ondasunac, diruac, yanariac, musicac, osasuna, eta asmau alleikezanolgurac; eldu bedi mundu onetaco nagosiena izatera, ez begui eukigachic, nekeric, lanic, arduraric, arerioric, ez penaric emon al leion

299


.gauzarie; bada eztiriala betieo izango gogoratutea da aseo, bere biotza tristetuteeo. Bafia eerueo zorionae, eztauke onelango bildurrie:an dagoanae ondo daki, eztiriala ifios amaitueo, eztiriala ifios galduco, eztiriala ifios guiehitueo; beti beti Jaungoieoa dan artean, atseguin, eta pozen erdian egongo dala. Orain bada i,eer dereehazueeguin leitekeala eerura yoatearren? i,eer igaro leitekeala, ango gorputzeeo eta arimaeo gozamenae eukitearren? Etzagoze egun guztianbear da bear diru apur bat irabaztearren? Etzagoze negu ta udaeguzkira ta eurira, ieerdituten eta neeatuten, frutu batzue, eeuen lengo pobrezan isten zaituezan batzue artuteeo? Eta eerueb ondasunugari, balioso, eta guztiz aberatz eguingo zaituezanae gaitie ain guichi eguingo dozue? i,ain guiehi? Bai ain guiehi, eta alan eraeutsi guradeutsuet esatera noian bigarren zatian, eer eguin bear dozuen eeruairabazteeo.

Bigarren puntua

Etorri yaeon Jesueristori bein baten gizon gazte bat, eta itandueutsan: «Maisu ona, eta i,eer eguin beareo dot eerua irabazteeo?»Eta erantzun eutsan Jaunae: «Cerua gura badozu, gorde eguizuzmandamentuae». Orra berba guiehitan Jesueristo berberaren aotic,eer eguin bear dozuen eerua irabazteeo:mandamentuae gorde: Jaungoieoaren legueeo amarrae, Elesharen bostae, euretan sartuten diria-

(5) nae, eta baeoeharen bici moduae eseatuten (5) dituzanae. Orreeeyagonie, eztozue peeaturie eguingo: orreee gorderie eguingo dozuezobra onae, eta izango dozue David Erregue Santuae bear tzala eifioana; Jaunaren etsera igoteeo, eta bere leeu santuan egoteeo, mandamentuae gorde.

Bafia esango deustazue: jAy Aita! ori esaten erraz da, eguiten dagaeh eee. Bai, alanehe da, eta baeust nie eguiten gaeh dala. Bafiaainbeste balio daven gauza bat irabazteeo, ez al dira gauza gaehaeeguin bear? Munduan bere balio andieo gauzae irabazteeo, eztiraaldatzae, eta mendiae leundu bear izaten? Oean luee luee egonieirabazten da bieitzea? Alpertzar eguinie bici izanda, berotuten daetsea? Eseuari igortzea da aseo auciae irabazteeo? Ay! ez. Olangoaeirabazteeo neke andiagoae artu bear oi dira aseotan, eerua irabazteco eseatuten yatzuezanae bafio; eta alan-bere orreee artuten dira; etaeerua irabazteeo dirianae eztira eguin gura, gaeh direalata. jAy bada!Cerua irabazteeo baeenbiltze osterantzeeo gogotie gura dozuezangaueetaraeo bashen eindo, ez neuskezue nie esango, ez, eztozuelaaleguina eguiten.

300


Gaehae direala diftozue. Eta nie gueiago dirautsuet: Jaungoieoaren laguntasunae bagarie, bear dan leguez eguin-ecinae direala; baftaJaungoieoae lagundurie errazae. Sartu bekizue biotzean Jaungoicoorren bildurtasuna; eguizuez eeuee-gan dagozanae; eska zakioee Jaunari eseua eta laguntasuna eseariaeaz, oracinoaeaz, saeramentu santuae sarri-artuagaz, limosnae eguinagaz, eta alangoaeaz, eta alperrieeee, alango ain gaeh eresten deutsazuen gauzai gaehtasunie gueienayoango yake. Eztira aztuteeoae Sn. Agustinen berba eder oneee:«Amanti suave; non amanti, durum est. Amanti suave est, Dominusdedit suavitatem». Jesueristoren bustarria Jauna maite davenentzatbiguna eta gozoa da; maite eztavenentzat gogorra. Maite davenentzat biguna eta gozoa: Jaunae berae emongo dau gozotasuna.

Gauzarie arrigarrienae, eta gogorrrenae, gozoae eta eroan errazac eguiten dituz iftori asko gureac. Gurasoac eeinbat neke galanticusi bear eztituz umeac aziteco? Eta alan da guzti, umeai deutsenlaztantasunac gogoz arrerazoten deutsaz ain gogorrac eta luceacizanda bere. Mercatariac, ichasoan dabilenac, necazaleac bereinicerdi galant, berein buruco min eder icusi bear izaten dituez irabacia izateco; bafta gaucea gureac, eta etseari beguiratu bearrac, umeaclecu onetan imini naiac, gogoz eroan eraguiten deutsez guztiac, gogorrac izan arren. Sortu-ta biztu beiteke bada zuen biotzean Jaungoicoaganaco amodiotasuna, eta gauza gachac bere errazac eta gozoac eguingo yatzuez.

Baita bakizue cein dan amodiotasun ori sortuteco, biztuteco, etairacazteco bidea? Gueure escuan dagozanac, eta Jaungoicoari ondoerechico yaeozala dakiguzanac albait gueien, eta albait ondoen eguitea; edo beste berba batzucaz: cerua irabazteco aleguinac eguitea.Munduan gagozan artean Jesucristoc diftoanez, soloan bear eguitendaveen achurlariac leguez gara. Gueure arloa, eta sailla dogu ceruairabaztea, eta salbetea. Eta celan achurlariac laborea artuteco beardituzan bere icerdia, eta ceruco azaro onac, alanche guc bere ceruairabazteco bear dogu gueure aleguina, eta Jaungoieoaren gracia, etalaguntasuna. Bafta Jaungoicoaren aldeti danac eztau bein bere utsicizaten, gueuc gueure aldetic danean utsic eguiten ezpadogu; eta ceinbat eta gueuc aleguin gueiago, aimbat eta Jaungoicoac bere laguntasun obeac, eta gracia ugariagoac. Eguin daiguzan bada salbaciftocosaillean lan andiac. Eguizuez laietaac, baita zaindu, ceuen bicitzeapecatuacaz luur otz gorri (6) eguinic dagoana, confesifto generalen (6)bitartez goicoaz bera, eta barrueoaz campora eguiten dozuela. Gol-datu (eshatu), areatu, eta aehurtu eguizuez, osteian sarri eguiten do-zuezan confesifto-comuniftoacaz; saztu eta cimaurtu errezuacaz, limosnacaz, eta ganeco obra onacaz; eta icusico dozue Jaungoicoaren

301


azaro onaeaz eelango indarrae, eta gurentasunae artueo dituzaneeuen biotzetan beraganaeo laztantasunae, eta ee erraz, ee bigun, etaee gozo eguiten yatzuezan leen aitatuae guztiae. Amanti suave est.Dominus dedit suavitatem. Bana alperrae bagara leer besterie izangodogu, ezpada Jaungoicoae alperren soloagaitie dinoana, gure sologuztiae irea, asuna eta sasia izatea? Yzango dira bai, baita ugari,peeatu ehikiae, peeatu mortalae, eta arima aIde guztietatie Diabruentzat zabalae. Berba baten, eerura gura davenae, berotu bear dau berebiotza sarritaeo eonfesino-eomuninoaeaz, egunean aseotaeo, edo pitean beingo oraeinoaeaz, aleguinezeo limosnaeaz, eta osterantzeeogauza on eguinaeaz.

Bana eeatzago, eta argiroago eraeutsi gura deutsuet eerua irabazteen bidea. Ara onen ganean eer dirauseun Jesu-eristo gueure Jaunae: Quaerite primum regnum Dei. Billatu eguizue gauza guztienganeti eerueo erreinua. Ez burueo min andirie artu, eer yan, etaedango dozuen, edo eegaz yantzico zareen: eeruan dozuen Aitae ondo daki zuee orreee bear dozuezala, eta berae artueo dau orreenardurea, eta berae emongo deutsue bear dozuena. Ezteuseu berbaonetan galarazoten Jaunae, dirauseu Sn. Agustinee, eeruaz osterantzeeo ardurea; bana gura dau gueure eerueo ardurea beste ganeticoardura guztiae banD andiagoa izan dedin, eta guztien ganetieoa, etabeste ardurae onetara ekarri daiguzan: «Baeoehae beguiratu etaeguin leikeez, dino oraindo santuae, etseae, edo lagunae aguindutendeutsezanae; bana eztau uste bear ee, gauza bi direala eerua irabaztea, eta orreee eguitea. Ez beintzat: eztira bi, bat bano. Cerua irabaeibear da orreee eguiten direala; eta orreee eguin bear dira, euraeazJaungoieoa serbidu, eta eerua irabazten dala.» Dotrina ederra beintzat, eta bein bere gogotie, eta beguien aurretie yoan bear eehaeuna;eta ori eguiten eztogulaeo, aseo banD gueiago galdu daroagu.

Ez bada, eristinauae, eerua irabazteeo eztozue etseae, ondasunae,umeae, eta guztia iehita mendi baearretara, edo eombentuetara bearrie: ez alangoric. Eehatzue bere galerazoten beste gaueeen ardurea;eragozten yatzuena da ardura larreguia: eragozten yatzuena da peeatuzeo ardurea, edo peeaturaeo bidea eta ona emon leikezuena. Esaten yatzue ee, eeuen dan leguezeo arduretan Jaungoieoa eta eeruabillatu bear dozuela, eguinic guztia. Jaungoicoac alan gura davelaco,ceuen obligacinoiai eta eguin bearrai erantzutearren, eta deungarodan gauzaric eguin bagarie; edo S. Pabloren berbaeaz esateeo: «Yaten badozue, edaten badozue, edo beste edoeein gauza eguiten badozue, guztia eguizue Jesu-eristo gure Jaunaren ieenean.»

Eguin bear dozue bideazeoae eguin daroena. Bidean dabilen batee yan, edan, 10, berba, eta osterantzeeo bear dituzanae eguiten di-

302


tUZ. Bafia guztiac eguiten dituz bidean ibilteco bear dituzalaco, edobai ori galarazoten ezteutsela. Baaki ecer yan, eta edan bagaric, ezleukeala indarric, ez aguinteric izango; gueldi aldiric, eta loric eguinbagaric ez leuskiola gorputzac lagunduco. Baita eztituz orreec artuten bere cereguin bacarra edo nagusiena leguez; ezpada ce orreecigaropidez, edo bide batez bear bestean eguin ezkero, bere bidearibarriro ekiten deutso. "Cer? "Etzirian ezconduac eta gurasoac izanSn. Isidro, eta bere emazte Santa Maria Buruco? "Etzirian ezconduac, eta gurasoac eta ganeti Erregueac izan Sn. Fernando Espafia-co, eta Sn. Luis Franciaco? (7) "Eztacusguz altara ganetan modu (7)guztico santuac, gurasoac, umeac; uguezabac, otsefiac, soldaduac,tratulariac, necazaleac, bearguinac, eta beste-Iangoac? Eta "orreecguztioc ez even cerua irabaci, eta irabaci bere, gurasoen, tratularien,necazaleen, eta bestericoen eguinacaz?

Celan bada eguin bearco dogu, esango deustazue, ceru eder oriirabazteco? jAy bada, entzungo baneutsue biotzeric esaten, Sn. JuanBautisteari achina ascoc esate'eutsen berba ori! Bafia batzuc bai,besteac ez, entzun guraco dozue celan bear dan ori, eta esan beardeutsuet. Ezcondu batec bada eguiten dau ceruraco bidea, eguitendituzanean Jaungoicoagaitic, Jaungoicoac iminiric daucan moduan,lagunagazco bake ona, umeen acierea, otsefien ardurea, eta etsecoingurua, pecatu direan gauzac galarazota. Tratulari batec eguiten dituz eeruraco lanae, saldu-erosietan Jaungoicoac eraeutsirie daucanbashen garbi dabilenean: ifior neurrian, pisuan, gauceetan, precioanengafiadu bagaric, legue eztan traturic eguin bagaric. Aehurlariae,necazaleae, bearguifiac irabazten dave cerua, euren lanacaz, izardiacaz, eta yoan-etorriacaz, orreee eguiten badituez Jaungoicoagaiticeta Jaungoicoa beguien aurrean darabildela. Gazte batec eguiten dituz eeruraco irabaciac, gurasoen, edo ugaza ugazaba-andren esanac,pecatu eztirianac, Jaungoicoagaitic, eta Jaungoicoarenac balira leguez eguiten dituzanean.

Aberatza zara, edo escu-artean ondo zagoz? Bada "cer daueazulimosnac eguin bafio? pobre neeatuai aldozuna emon; premifian dagozanac emendatu, orregaz irabazteco Jesu-cristoren aotic entzuteaaraco alangoac eguiten dituezanai esango deutsen berba gozoa, bereceruan sartuteco? "Necatu argala zara? Bada onean, eta pacienciatan eroan eikezuz ceure meetasunac eta ezunaac, ifioren contraemon bagaric, ceure arteco bakea galdu bagaric, yakinic Jaungoicoacalanche gura davela, eta orregaz irabacico dozu Jaunae gogoz pobredirianai aguindurie deutsen zoriontasun doatsua. Nequepean bici zara: bieitzaric emoten ezteutsu lagunac; umeac asco eraeusten deutsu;

303


barregarri zabiltz ifioc deutsun gorrotoaz calte andiac eguiten deutsuzala; osasun chacharra dozu, edo bear bada oe baten zaucaz Jaunac, ofien ganean egoteco adore bagaric? Bada orra non escuetaraetorri yatzun cerua, eta ceru andia irabazteco bide ederra: eroaneguizuz orreec nekeoc Jaungoicoagaiti, eta ceure pecatuen zorrenalderaco, eta orregaz Jaungoicoac daki celango cerua erosico dozun.Onelan bada Jaungoicoac imini zaituezan bici moduan, eta lecuan,irabaci cifiaike cerua, mendietara ez beste lecu bacarretara bagaric.Eta berba guichiagotan yakin gura badozue celan cerua irabaci, arabada: lelengo lelengo, eta guztien aurreti pecatuac kendu, eta arimeagarbi garbi erabili: guero eguizuez cristinau onac eguin daroezangauzachu onac, eta albait ondoen; eskini eta opa eikiozuez Jaungoicoari zuen pecatuen zorren alderaco, eta orra berba bitan cerua irabazteco bear dozun guztia.

Itanduco baneu pulpitu onetatic gorputzaren ala arimearen onaren ardura gueiago euki bear dogun, derichat ce guztioc aobatezerantzungo ceuskedala, Aita, lOri noc eztaki? Lenago da arimearenona gorputzarena bafio; bada arimea galduten bada guztia galdu zan,eta eztau ecer balio mundu onetan aberatz, andi eta Erregue berabere izateac, arimea infemuan jausten bada. Aushe difio mundu guz-

(8) tiac. Guztiac dauke (8) eguia au ezaguturic, bafia, orregatic bere,ezta ecergaitic guichiago eguiten, arimearen ona gatic bafio; eta baldin baderechazue ponderacifio larreguia dala au, beguiratu eguizuecer eguiten dan gorputzaren onagaitic, eta onegaz bacarric confesauco dozue eguia difiodala.

Guizon batec gueriz puzca bat eracutsi gura badau, eztau ecergaitic bear gueiago eguiten, lecu ereiguira igotea gaitic bafio; eztaubeste gauza gaitic augaiti beste lan igaroco; augaiti artuten dira nekeac, augaiti igaroten dira peligruac, augaiti galduten dira diru taondasunac; augaitic guichitan dago bicitzea bera. Ceinbat bicitza dacusguz galduric guizon batzuen Erregue izateco guraria gaitic? Ceinbat odolez luurra bustiric, ceinbat etse erre, ta uri iruliric? Celangoguerrac, celango ibillerac, celango eriotzac, celango gastuac? Munduguztia errebolbiduric ibilico dira, batac besteac bafio andiago izatecoguraria gaitic. Eta cer atera dave guizonac euren neke, lan, izardi, etaibillera onecaz? Cer irabaci dave ainbeste guerra, ainbeste eriotza,eta ainbeste odolegaz? Ecerbere ez. YI cirian jaio ezpalira leguez,isilic gueratu zan euren icena, eta sepultura baten lurpetu zan betiiraungo evala uste izan eveen anditasun, honrra, eta gloria guztia.

Noc eguiten dau cerua gaitic, diruac irabazteco beste? Guizonbatec aberaztu gura badau ice lanae igaroten dituz! Egunez etagauez dago gogotan, ce modu artuco daven gueien irabazteco; ce

304


saldu erosic ondoen urtengo deutsan; celan urten leikian tratu onetan edo bestean, eta bein tratu oneetatic batera gogoa ezarri ezkero,ezta atseguinic artuten; batzuetan saldu, beste batzuetan erosi, orainjoan batera, guero bestera, eta irabazteco esperantzaric badauco,ichiten dau etsea, ichiten da familia, ichiten da atseguina, yaiguico dagauerdian bearbada, igaroco dira pozic otzac, beroac, euriac, eta erurrac. Bana ceruco ondasunac irabazteco ice atzeracuntzea! ice nagitasuna! ice astuntasuna! ieta ceinbat achakia! Aste osoac beragaiticecer eguin bagaric, gomutaric, gueien bere erdi lotan eta arin arincaesanic errosario bat. Esaten bada indulgenciac dagozala ain egunetan confesau ta comulgauagaz, Eleshea bisitauagaz, erantzuten dabein da bear eguitea; elduten da yai-eguna, eta lcer eguiten da orduan bere ceruagaitic? orduan bere bear eguin, eta eraguin semealabai, otsenai, ganaduac yan bear davela; batzuc euren zorroacazerrotara eta ostera, beste batzuc andic eta emetic euren tratu etasaldu erosietara. Etorri gura badau euren seme-alaba edo otsenenbatec yai-egunetan confesetan, indulgenciac irabazten? ascotanechake ichiten: au edo bestea eguin bear davela. l Cer da, bada, yaiegunetan bere ceruagaitic eguiten dana, eta mendean dagozanaieguiten ichiten yakena? Ozta ozta entzuten da meza bat, eta ori bereaguinduta dagoalaco, eta Elespean berbetan, sacerdotea altara urtenartean, egonic; eta mezea amaituten daneco arin arinetan Eleshaticurtenic, igaroric beste aldi guztia, edo bearrean, edo dantzan, edotabernan, edo yocoan, edo benturaz gauza deungagoetan.

l Ceinbat gueiago eguiten ezta gorputzaren onagaitic, ceruagaiticbano? Gueishotuten bada gorputza, bertatic medicua, ofizialea, gachac indarra artu banD lenago; aguinduten badira edatecoric garratzenac bere, bertatic artuten dira osasuna gaitic, eta nondic edo andic billatuten da cegaz ecarri ezpalitz bere; eta esaten badeutso medicu edo oficialiac eztaguiala urten etsetic, ichico da tabernea, ichicoda fiestea, eta ichico dira guren guren diran gauzac, osatutearren.Yausten da barriz arima gaishoa pecatuen gachagaz, ceinec eragozten deutsan cerua, eta eukiric doaric medicua eta erremedioa, eztaecer eguin gura. Eguneric egunera, asteric astera, ileric ilera, etaascotan urteric urtera izten da pecatuaren gach gogorracaz urteosoetan. Elduten da nos edo bein confesorengana, (9) cein dan ari- (9)maco medicua, eta eguiten yacaz astun eta gogor aguinduten deutsa-zan medesinac; aguindu badaguio ezteiteala yoan tabernara, anedango davena bere etsean bere fameliagaz edan daguiala tabernea-ri ichiric; aguindu badakio eztitela ibili fiestatara an dagozan ocasi-noen ashiac arimea gaishotu ezteion: esan bekio biurtu daguiola bacochari deungaro eroana eta galarazoa: aguindu bekio parcatu

305


daguiola gach eguin, edo deungaro esan deutsanari, berari bereJaungoicoac parcatu daguion: adiskidatu deiteala arerioagaz: aguindu bekio egunean egunean eguiteco esaminea bere eten eta argaltasunac obeto ezagututeco: esaten baiaco sarrichu confesetaco, ordulaurenchu baten consideretaco Jesucristoren pasifioa, edo guizonaren azkenac, eta daguizala sarritan, obligacifioa daucan leguez, fedeco, esperanza, eta caridadeco actoac, alan Jaungoicoaren amodioangueiago viztuteco edo beste onelango gauzaren bat aguinduten badeutso ere arimearen salbacifioraco: «ecin medecina au artu da», etadifio bere artean: «Larregui estututen nau confesore onec, eta enazberonegana gueiago biurtuco». Dirautso confesoreac osatutearrenarimea pecatuaren gachetic, ostera gaishotu eztakion, ichi biar dituzala araco leen gaishotu eveen gauzac, araco berbeta nasai, icen cikinac, araco lagun-gaisto eta adiskidetasunac, araco ainbeste cikinkeria eta zantarkeria yazoten diran fiesta, yolasac, batzarrac,gaubeguirac, errondac, dantza nastuac eta besteac, araco yoco etatabernac non ainbeste bidar yausi zan pecatuan; bafia ezta yaramonic eguiten, eta eztira artu gura cerua irabazteco diran gauza oneec.Gosetuten da gorputza, emoten yako janaria goshian, eguerdian etaarratsian, eta arimeari sei illabetetic sei illabetera; eta benturaz, bafiai,cer difiot benturaz? ceinbat eztagoz Elesha onetan, eta amenecoguraso izanic, urteric urtera bafio confesau eta comulguetan eztirianac, etsean escandalua emonic? Ceinbatec dauco euren arimea goseac Hie, eta Saeramentu Santu altaraeoen janari eta edariric emonbagaric urte guztian? Eta orduan bere i,cegaitic? Ez ceruaren ardurea daukelaco, ezpada ehartelen bildurrez eta abade Maisuac castigadu ce daguizan. Sermoetara joatea neke ta gogor eguiten da. Berba baten, gorputzac daroaz egunac, gaubac, asteac eta urteac;beretzat bearra, beretzat etsea, beretzat oia, beretzat jaztecoa, beretzat janaria; eta guztia beretzat, eta arimia azturic, eta ifios ceruriegomuta bagaric.

Beguiratuten badogu celango ardurac artuten direan diruac etaondasunac ondo gordetaco, eta ifioc ostu eztaguioezan, icusico doguz gauaz atiac ondo zarraturic, cucha eta escaparotac giltzez ichiric,eta lapurrac dabiltzazala entzuten bada, eguiten da gau-bela, gueituten direala ardurac, eta artuten direala inon direan neurri guztiac,ecer ostu ce daguioen; bafia i,eguiten da onelaco gauzaric ceruagaitic? Esan eguidazue zuec guraso zorigalducoac i,ichiten dozuez ondoeta arduraz ceuen etseco ateac zuen umeac gauaz goruen aehakian,arta zuritan, eta beste neska mutilen batzarretara urten ce daguien?artuten dozue bear dan ardurea zuen umeac plazetan, jolasetan, olata carobietan, dantzetan ibili ezteitezan, an batuten dirian persona-

306


ren batzuc galarazo eztaguion ceruraco bidea? Ay cerua, cerua! ceaizturic zagozan, eta ce guichi ezagututen dan zure balioa! Bada jakinic infernuco lapurrez beteric dagoala mundu guztia, guri zerua eragozteco: jakinarren demonino lapur bildurgarriac daucazala lakio tasareac aIde guztietatic ifiniric guri pecatuan jausi eraguinic ceruaeragozteco, ezta arduraric ecetan artu gura, ezta alderatu gura ocasifioetatic, eta eztira bere ichigura ao, begui eta belarrietaco ateacdemonifioac andi sartuteco ocasifioa iminten dabenean guri ceruagalarazoteco.

jAy ce andia dan guizonaren zorotasuna! bada bide leun, bigun,eta errazagoetatic cerura joan leitekezanac, doaz euren borondatezinfernuco suteguietara, bide ascoz oker, gogor eta garratzagoetati.Ezpabere esan eguidazue eguia, ceuen gustu eta guraria jadiestetia-gaitic (10) pecatu mortalean jausi zareenoc: euki dozue bakian eta (l0)atseguinez ceuen biotza, pecatu mortal ori eguin cenduenetic ona?Echatzue sarritan etorri gogora eguin cenduen pecatuen gorrotota-suna, nai dala etsean, nai dala oean, nai dala soloan, nai Eleshan?Bafia, nora noa? Pecatari tristea, orainche bertan etzaitue icaratu etabildurtuten eguin cenduen pecatuac? Instante onetan bertan ezteu-tsuez emoten kizketada gogorrac ceuen biotzean? Eguia esan gurabadozue, ecin ucatu cineikee confesau baga, beste David batec le-guez, beti dagoala ceuen contra eguin cenduen pecatua. Pecatummeum contra me est semper.

Beguira, nere entzula maiteac, ceinbat neke ta lan, ceinbat atsacabe eta mingotstasun igaroten dirian munduagaiti eta gorputzarenonagaiti eta azkenean infernura joatearren, eta ce onelaco guichieguiten dan ceruagaitic. Bafia cer difiot? Ceruco gaucetaraco guztiaeguiten da astun eta gogor. Pobreari limosna emoteco, ostua atserabiurtuteco, zorrac paguetaco esaten da «eztaucat zegaz, nekez elduten yat neure burua mantenduteco», bafia eguin bear bada conbitbat, bago; ocasinoren bat edo gurari citalen bat alcanzadu gura bada,ezta beguiratuten gastura; Erromeriaren bat badago, ichico yaco etseco cereguinari, goshetic urtengo da etsetic, eta igaroco dira mendiric eta aldatzic gogorrenac eguzki beroagaz izan arren bere, bafiasermoera edo eleshaco gaucetara joan bear bada, esaten da etseandaucat cer eguin, aldatza dago, eta bero andia eguiten dau aguifioyoateco. Eleshan puscachu bat egotia luce eguiten da. Meza Santuaastirochu esaten bada, sermoan minutu batzuc luceseago badago,esaten da, ecin entzun lei urliaren meza, ecin yoan leiteke urleciarensermoara, eta egongo dira alperrerietan ordu osoetan, jocoetan,murmuracinoetan; berba baten, igaroco dira ordu osoac pecatu gaucetan, pocic otzac, beroac, nekeac, lanae, izardiac munduagaitic, eta

307


ezta ecer eguin gura ceruagaitie. Aguindu begui confesoreac edoPredieadoreac quendu daguiezala moda ta banaiac, ichi daguiezalafiestac, batzarrac, dantzac, jolasac, jocoac, tabernac, eta ezta jaramonie eguiten. Esan begui sarrichutan confesau ta comulgau deitezala,Jaungoicoaren bildur santuan bid, eta arimea zuri zuri erabilteco,eta ezta jaramoten.

Neure cristinaubac, nondi datar ichumendi au? Nondi datar ainbear guichi eguitea cerua gaitic? Nondi dator ain guiehitan eukiteaceruco gloria? Da venturaz larregui escatuten deusculaco bera gaiticJaungoicoac? Icusi eguizue bada cer eguin evan beronec, eta gueratuco zare lotsaturic. Beguiratu eguiozue celangoa dagoan, eztaucobere gorputzian aIde osaric, bere burua dauco arantzazco coroe icaragarri bategaz zulaturic, bere arpeguia mallaturic, bere lepoa azotezzatituric, eta sorbaldac crucien pisuaz zulaturic, bere aoa biaztun etabinagrez mingotzturic, bere escu eta ofiac untze gogorrez josiric, etaalboa lantza bategaz idiguiric, eta guztia bururic biratzera zauri andiandi bat eguinic. Eta lcegaitic ori? jAh! gu cerura eroatearren; guccerua artu daigun. Bada, neure cristifiauac, Jesus maite onec igarodituz ainbeste neke, lan, ainbeste azote, zauri, eta antzeco eriotzagogorra ceruco ateac guri idiguiteco, eta eguingo yacu astun ara elduteco aguinduten yacun puskea? Eguingo yacu gogor crutzeco Jesus maite onen leguea? Nos artean egongo zare pecatari tristeacichumendi orretan? Nos artean egongo zare eguia onec ez ezagutuguraric? Nos artean euki guraco dozue pecatuen pisu andia? Erdueana pecatari errucarrioc: erdue, erdue Jesus maite onen ofietara, bada beronec arguituco zaitue, beronec kenduco deutsue pecatuen pisu icaragarri ori; erdue guztioc ana, bada berau da graciaren iturria,ceruetaco Erregue andia, triste necatuac poztuten dituzana, pobreacaberaztuten dituzana, eta ceruan santuac atseguin eta gloriaz betetan dituzana. Zugana gatoz, Jesus ana, pecatari guztioc, ezaguturicarain arteco ibillera char eta eguikera gaistoac escatuten misericordia: Ez eguizuz bada bota gure escari laburrac; Zuc ichiten bagozuzeztaucagu nogana biurtu, gueure biotzeco damu andi bategaz escatuten deutsugu, gueiago negar eta zuzpiroz berbacaz bafio esanic: Neure Jesu Crista Jauna etc.

308

AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK (II)

Colección EUSKARAREN LEKUKOAK-21


AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK (II)

21

Edizio kritikoaFr. Luis Villasante Kortabitarte

REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA/EUSKALTZAINDIABILBAO 2000

Liburuki honen paratzaileak, edizio kritikotik aparte, jarraikook dira:

– Aita Jose Luis Zurutuzaeta

– Itziar Rekalde andrea

Taiutzaile-koordinatzailea: Ricardo Badiola Uriarte

© REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA/EUSKALTZAINDIA© Plaza Barria, 15 - 48005 BILBO

I.S.B.N.: 84-95438-02-XLegezko Gordailua: BI-2056-00

Fotokonposizioa: Ikur, S.A.Cuevas de Ekain, 3, 1º - 48005 BILBO

Moldiztegia: A.G. Rontegui, S.A.L.Avda. Ribera de Erandio, 4 - 48950 ERANDIO

Bizkaiko ForuA l d u n d i aKultura Saila

Diputación Foralde BizkaiaD e p a rtamento de Cultura

AITA JUAN MATEO ZABALARENSERMOIAK

II. tomoa

SARRERA............................................................................. IXArgitalpenari zenbait ohar..................................................... XXVII

1. ATALA

11. Confesiño edo penitenciaco Sacramentuaren ganeco icas-1. -bide ta eracus-aldiac (B, 89-90. or.)................................. 312. Concienciaco esaminaren ganeco berba-aldia (B, 90-94) 713. [Concienciaco esaminea] (J, 1-16. or.)............................ 1314. Ondo confesetaco bear dan damuaren ganeco berba-aldia14. (B, 94-99) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 115. Damuaren ganeco doctrinea (J, 18-21) ........................... 2916. Ondo confesetaco bear dan propositu edo gogoaren gane-11. co berba-aldia (B, 99-103) .............................................. 3717. [Propositua] (J, 22-25)..................................................... 4518. Aozco confesiñoaren ganeco berba-aldia (B, 103-107) . . 5 119. [Aozco confesiñoa] (J, 26-31)......................................... 5910. [Confesiño osoa] (J, 143-156)......................................... 7111. [Confesiño generala] (J, 39-45)....................................... 8512. Confesoreac aguinduric-co penitencia eguin edo cumplie-11. tearen ganeco berba-aldia (B, 108-112) .......................... 9713. [Penitencia] (J, 33-37)..................................................... 105

2. ATALA

1. Lenengo mandamentuaren ganeco icasbidea (B, 35-15) ...... 1172. Ycharomen edo esperancearen ganeco icasbidea (B, 16-19). . 1 2 3

13. Erasoguintza (B, 19-20) .................................................. 12914. Jaungoicoaren legueco [bigarren] aguinduaren edo yura-11. mentuaren ganeco icasbidea (B, 25-28).......................... 13315. Biraoaren ganeco icas-bidea (B, 33-35).......................... 14116. Jaiegunac gordetearen ganeco icas-bidea (B, 35-37)...... 14517. [Irugarren mandamentua] (J, 47-61)............................... 14918. Laugarren mandamentuaren ganeco icas-bidea (B, 37-40) 16719. Doctrina de los padres de familia (J, 63-71)................... 17510. [Bostcarren aguindua] (J, 72-79)..................................... 18911. Bostgarren mandamentuaren ganeco icasbidea (B, 40-43) 20112. Ordiqueriaren ganeco icas bidea (B, 43-46, 75-76)........ 20713. Loiqueriaren ganeco icas-bidea (B, 46-50)..................... 21514. Loiqueraric zuen artean entzun beré ezpedi (J, 81-95) ....... 22315. Seigarren mandamentuaren ganeco icasbidea lengoa 11. bashen luceagoa (B, 51-56)............................................. 24116. Lapurquerya edo ostetiaren ganeco icasbidia (B, 81-83) . . . 25117. Saldu-erosien ganeco eracuz-aldia (J, 71-75)................. 25718. Yocoaren-ganeco icasbidea (B, 56-59)............................ 26519. Murmuraciño edo iñogaitic deungaro esatearen ganeco11. icas-bidea (B, 59-62)....................................................... 27120. [Zortzi-garrena edo murmuraciñoa] (J, 97-104)............. 277

3. ATALA

1. [Arerioai parcatutearen ganecoa] (J, 105-111).................. 2932. [Artu direan gogo onetan irauteco bideen ganecoa]2. (J, 113-119)........................................................................ 3053. Esconduen eguin bearren ganeco icas-bidea (B, 63-70). . . . . . . . 3174. San Matiasen eguneraco sermoia (B, 191-196)................ 327


AITA JUAN MATEO ZABALAREN SERMOIAK II

JUAN MATEO ZABALA AITAREN(1777-1840)

MIXIOETAKO SERMOIAK

SARRERA

1. Aita Zabalaren garaia

Aita Zabala 1777.urtean jaio zen Bilbon eta Zarautzen 1840anhil. Berak bere deitura, batzutan, b-kin idazten zuen eta beste batzu-tan –eta sarriago, segur aski– v-kin.

Bilbok garai hartan 10.000 edo 11.000 biztanle izango zituen1; urielebiduna zen. Eta gure Juan Mateoren etxean bai euskaraz eta baierdaraz ere egiten zen. Gurasoak, aita, Bakion eta ama Areatzan(Villaron) jaioak zituen. Bai aitak eta bai amak, bi-biek Zabala abi-zena zuten.

Garai nahasia benetan fraide honi bizitzeko gertatu zitzaiona.Frantziako Iraultza handia eta horren ondorioz han-hemen igarotakonahasmenduak. Baina garai horretan egin zuen bere egitekoa gureZabalak eta bai zintzo eta konplituki egin ere. 1808. urtean, eta Bilbonhain zuzen, altxamendu edo matxinada bat gertatu zen frantsesen kon-tra, eta San Frantzisko komentuko fraideek ere parte hartu zuten.Horren ondorioz, sasi-errege Jose Bonapartek fraideak komentutikatera arazi zituen. Orduan Aita Zabala, Bilbo utzi eta hortik etahemendik ibili (Galizian, etab.), eta azkenean, Zarautzen finkatuko da.

Euskal literatura ez zaigu garai horretan hain antzu agertzen. Hor nonbait ditugu mogeldarrak, Añibarro, J. Bta. Agirre, Gerriko,Astarloa anaiak, aita Bartolome karmeldarra, Ulibarri Okondokoperratzailea, Jose Kruz Etxeberria, etab.

Karlisten lehen gerratea ere ikustea tokatu zitzaion gure AitaZabalari, Zarauzko komentuan bizi zela.

Bilbo, gure idazle honen jaioterria, Euskal Herrian halako sal-buespen bat bezala izan zen. Karlisten eta liberalen arteko gerrateanBilbo erabat liberalen aldeko azaldu zen.

1 Ikus Diccionario enciclopédico vasco. Vol. V - BI-CABALLE, San Sebastián:Auñamendi, 1974. “Bilbao” 101-336. or.


Bere sermoietan, ordea, gure Zabalak ez du sekulan politika arazorik aipatzen.

Lehendik ere ezaguna genuen Aita Zabala euskal literaturan.Ezaguna batez ere aditzari buruz egin zuen liburuagatik, euskal lite-raturaz utzi zuen bibliografia zerrendagatik eta euskarazko alegi etafabulengatik. Baina haren euskal sermoiei buruz ez genekien tutikere. Aita Ruiz de Larrínagak, gure Zabalari eskaini zion monogra-fian, espreski dio berak ez duela haren sermoirik ikusi2.

Baina gure mendean hor-hemen azaldu dira hiru liburu txukunenkoadernatuak, Zabalaren letra txiki eta ederraz idatziak. Non azaldu dira liburuok? Bata Bermeoko gure komentuan, beste batJerusalemen –San Salvadoreko gure komentuan– eta bestea, azke-nik, Irungo pasiotarren komentuan.

Eduzkiaz denaz bezan batean, hiru liburu horietan sermoi batzukerrepikatuak daude, baina egilearen beraren hobekuntza batzuekin.

Aipatu ditugun tokietara heldu arte zer-nolako ibilerak eta gora--beherak ezagutu zituzten liburu hauek? Hori ez da jakiten erraza.Uste dudana esango dut. Aita Zabala hil zenean, fraideen exklaus-trazioa gertatu zen Zarautzen. Orduan fraide batzuek hartu eta be-rekin eramango zituzten liburuok beren predikuetarako lagungarriizango zituztelakoan. Liburuok zituztenak, ordea, hor-hemen ba-rreiatu ziren –exklaustrazio garaia zela ez da ahaztu behar–, eta azkenik inork ere ez zekien beroien berri. Urte askoren buruan, be-rriz, esandako tokietan azaldu dira.

Sermoi hauek bizkaieraz daude idatziak denak. Euskararen gor-dailuan toki bat zor zaiela uste dugu, eta hala Bizkaiko DiputatuNagusi zen Alberto Pradera jaunari beroiek argitaratzeko laguntzaeskatu genion eta bai berak laguntzeko hitza eman ere. Laguntzahoni esker kaleratzen dira, bada, eta hargatik neure eskerrona ager-tu nahi dut.

2. Aita Zabalaren bizitza

Aita Juan Mateo de Zabala –esan dugun bezala– Bilbon jaio eta San Antongo elizan bataiatua izan zen 1777. urtean. Bere aitaJuan, Bakiokoa zen eta ama Josefa, Areatza edo Villarokoa. Bi-

2 RUIZ DE LARRINAGA (Fr. Juan), El Vascófilo franciscano R.P.Fr. Juan Mateo deZabala. Estudio Bio-bibliográfico. San Sebastián, 1927, p.12-13; p. 40 ss. Lan hau RIEV-enere agertu zen. Ikus RIEV VI, 33, 313, 337. or.

AITA JUAN MATEO ZABALAREN SERMOIAK (II)

-biok, aita eta amak, alegia, Zabala abizena zuten. Gurasoak elebi-dunak ziren: bai euskera eta bai erdera ere zekitenak, alegia. Eta berdin gure Juan Mateok ere. Honek arreba batzuk ere izan zituen,eta horietako batzuekin gero har-emanak izango ditu eskutitz bidez.Lehenengo ikasketak etxean eta eskolan egingo zituen, noski.

Oso goiz, dirudienez, gurasoak ohartu ziren seme hark fraide izateko bokazio-aztarnak bazituela, eta latina ikastera jarri zuten. 15urte zituela frantziskotar Ordenako habitua hartzen du eta Nobizia-doa egiten. Non? Ez dakigu. Aita Larrínagak dioenez, Bilbon ez zuen hartu habitua, beste komenturen batean baizik. Apaizgorakoikasketak ere Bilbotik kanpo egin zituen, Kantabriako Probintzia ba-rruko etxe-komentuetan, hots, erderaz egiten zen herrietako komen-tuetan. Zein herritan, ordea? Ez dakigu. Urduñan? Gasteizen? edoArabako beste komenturen batean? Ez jakin. Dena den, berberak esaten du orduan dorpetu edo atzeratu egin zela euskeraz. 1804. urtean Filosofiako Lektore izendatzen dute. Jose Bonaparte-ren ex-klaustrazioa dator, ordea. Orduan Bilbotik irten beharra izan zuen.

1803. urtean argitaratzen da Astarloaren euskal apologia3. Astar-loa honek anaia bat zuen fraidea eta Probintziala izatera ere iritsizena, gainera. Gure Zabalak liburu hori irakurri eta euskera hobekiikastera lotzen da sermoi eta aitortza-lanak hobekiago betetzeko as-moz. 1800. urte inguruan hartzen du apaizgoa eta predikari eta aitor-le izateko onespena ematen zaio.

Aita Ruiz de Larrínagak dio, 1808. urtean, –Bonaparteren ex-klaustrazioa dela eta– irten zela Aita Zabala Bilbotik.

Badakigu, gainera, bi urte edo gehiago egin zituela Herbón-en(Coruñan), hango Mixiolari-kolejioan. Eta han aurkituko du bere bo-kazioa. Hain zaletu zen etxe horietan egiten zen bizimoduaz, nonBilbora itzultzean, 1814ean, eskatuko du Zarauzko Mixiolari-kole-jiora joatea eta hartako baimena lortuko du. Zarautzera joate hori1815ean izan zen. Hemendik aurrera, hil arte, Zarautzen biziko da,bada4.

Zer ziren «Mixiolari-kolejio» horiek? Frantziskotar komentuak,noski, baina xede berezi bat zutenak, hots, herrietan mixioak ema-

3 A S TARLOA, Pablo de (presbítero), Apología de la lengua bascongada, o ensayo críticofilosófico de su perfección y antigüedad sobre todas las que se conocen: en respuesta a losreparos propuestos en el diccionario geográfico histórico de España, tomo II, palabranavarra. Madrid, 1803. (Ikus, A. VINSON-en Essai d’une Bibliographie de la LangueBasque, Paris, 1891).

4 Mixiolari-kolejioei buruz, ikus. PARRONDO, Fr. Domingo, OFM., Historia de losColegio-Seminarios de Misiones de la regular Observancia de N.S.P.S. Francisco existentesen esta Península de España, Madrid 1818.


tea. Eta Zarauzkoak bazuen bere eremu propioa lan hori egiteko: euskal eremua, noski.

Zarauzko kolejio honek Sahagungotik hartu zuen hasiera 1746.urtean, nahiz eta frantziskotar komentu bezala lehenagokoa izan,1610. urtean sortu baitzen, eta 1840ko exklaustrazioaz izan zuen be-re azkena. Egia da Restaurazio edo Berriztatze garaian berriz zabal-du zela, baina komentu bezala soilki, ez mixiolari-kolejio bezala.

Dena den, 25 urte, bere bizitzako azken urteak, Zarauzko kolejiohorretan emango ditu Aita Zabalak. Eta han estimu handitan izanzuten. Bi aldiz izendatu zuten Guardian eta behin Bikario. Hil zene-an ere Guardiana zen.

Obra handiak egin zituen komentua eta eliza hobetzeko. Mi-xioak ematera ere maiz ateratzen zen, eta beti Bizkaira eta Arabakozenbait herritara. Zergatik? Bizkaieraz egiten zituelako bere ser-moiak –hala uste dugu–. Aita Añibarrok, bizkaitar izanarren, mixioakematen zituenean, berdin joaten zen Bizkaira, Gipuzkoa edo Na-farroara, baina Aita Zabala ez, dirudienez. Kontuan eduki behar daeuskalkien mapa, euskalki bakoitzaren hedadura eta mugak ze-kartzana, egin gabe zegoela oraindik. Aita Zabala hil ondoren Bo-naparte printzeak egingo du euskalkien mapa famatu hori. Bizkaikoeuskalkia zen, bada, Aita Zabalak menderatzen zuen euskalkia etahorregatik –uste dugu– Bizkaian eta Arabako bazter-herri batzuetansoilki ematen zituen bere mixioak.

Bi fraide gutienez joaten ziren herri batean mixioak ematera, berta-ko erretore jaunaren baimena izan ondoren, noski. Eta zenbait egun irau-ten zuten mixioek. Aita Añibarro hil zenean (1830), gure Aita Zabalakegin zuen, luze idatziz, haren aipamena Zarauzko komentuko kronikan.

Aita Zabalak mixio asko eman zituen. Bizkaiko herrietan etaArabako zenbaitetan –euskalkiagatik, noski–. Hark mixioak eman-dako herri guztien zerrenda osoa, segur-aski, ez dugu ematerik.

Aita Zelestino Solagurenek dioenez, Aita Zabalak 1817-1818. ur-teetan honako herri hauetan eman zituen mixioak (Ruiz de Larrína-gari pasatu zaizkionak, noski): Zaldibar, Elorrio, Durango, Laudio,Zamudio, Mallabia, Urduliz, Mungia, Gorozika, Munitibar, Munda-ka, Plentzia, Busturia, Ereño, Ipazter, Arratzu, Zeberio, Berriatu.Mixio hauetan Aita Manuel Ignacio de Aldekoa izan zuen mixio--emale lagun.

1819-1821. urteetan, berriz: Arrigorriaga, Abadiño, Berriz, Ga-miz, Getxo, Lumo, Arrankudiaga, Sondika, Bakio, Ibarrangelu, Ma-ñari, Muxika, Gernika, Mungia, Bernagoiti, Zaldibar, Leioa, Erri-goiti, Dima, Ea. Aita Juan Ignacio Astigarraga, Basaurikoa, zuen


berarekin batean mixio-emale lagun. Euskaraz egiten zen. Arabakozenbait herritan ere eman zituen mixioak: Okondo, Baranbio, ...

Mixioak ematera zihoanean poltsikoak liburuskez beteak erama-ten zituen. Hartako kantuen letrea zekartzaten liburuskak ziren, ale-gia, jendeari partitzeko. Eta liburuskok inprimarazi egiten zituen5.

Lehen ere exklaustrazioa ikusia zen Aita Zabala eta berriro erehorrelakorik ikusi beharko ote zuen beldurrak kezkatzen zuen. Bai-na Zarauzko komentuan behintzat, Aita Zabala bizi zen artean, ez zen exklaustraziorik ezagutu. Aita Zabala 1840. urtean hil zen. Etahura hil eta bertatik, bai, etorri zen exklaustrazioa.

Mendizabal-en desamortizazio-legea 1836.urtean emana izanzen, baina Gipuzkoan 4-5 urte igaro arte ez zen lege hori indarreanjarri, eta, hain zuzen, bitarte horretan gertatu zen Aita Zabalarenheriotza.

Esan behar da, azkenik, Aita Zabala gorputz osoko fraidea izanzela, guztiz jainkotiarra, otoitz-zale aparta eta bere barne-bizia ardu-raz zaintzen zuena. Anaia lego izateko gogoaz zegoen Hermano ba-tek –Miguel Antonio Altunak– idatzi zituen komentuko kronikanlerro murritz batzuk berari buruz, eta beroietan hara zer dioen: «EraSabio y Santo... de poco comer y de poco beber, de poco sueño ymucha oración»6.

3. Aita Zabala euskalari

Aita Zabala, herri-mixiolari izateaz gainera, estudio-gizona erebazen, intelektual bat, alegia. Euskera sustraitik ikasi eta aztertuzuena. Herrietan mixioak ematen zebilenean, entzuten zituen hitzakhartu, eta beroien ahoskera zehazki jasotzen zuena.

Adibidez, bada liburu bat argitaragabea eta egile-izenik ez due-na, Azkuek «manuscrito de Otsandiano» deituraz bataiatua, eta gaurUrkixo liburutegian dagoena (Donostiako Diputazioan, alegia).Itxura guztien arabera, Juan Mateo de Zabala da beronen egilea. Hala uste dute Azkue berak eta bai Berriotxoa anaiak eta KoldoMitxelenak ere. Ikus Azkueren hiztegiaren hitzaurrean irakurtzenduguna: «La obra que figura con la abreviatura de «ms-Ot» es otrovocabulario anónimo, (debido, creo, al P. Zabala), que me lo regalóel Sr. Cura de Ot-sandiano»7. Hitz asko –edo hobeki esan, hitzen

5 Ikus, LEZAMA-LEGUIZAMON-en eranskina Ruiz de Larrínaga-ren monografian,79-80. or.

6 Ikus, RUIZ DE LARRINAGA-ren monografia, 20. or.7 Ikus, AZKUEren-ren hiztegiaren hitzaurrea, XIV. or.


adiera asko– datoz Azkueren hiztegian laburdura honen azpian. Gaur hiztegi hori Gipuzkoako Diputazioaren Urkixo liburutegiandago (argitaragabe, noski). Hartzen duzu, esate baterako, Azkuerenhiztegian, enda hitza. Lehenik dakarren esanahia hauxe da: «casta,raza», eta bigarrena «(B, ms.t) hebra». Honelako aipamenik asko-tan egiten da Azkueren hiztegi honetan.

H.V.B. (Hermano Valentín de Berriotxoa-k) artikulu koxkor batdu Boletín de Amigos del País-en eta berak ere hiztegi hau Zabala-rena dela uste du8. Eta aburu berekoa da baita Koldo Mitxelena ere:«Más sobre el manuscrito de Ochandiano»9.

Azkue jaunak, 1918.urtean, Oñatin, Eusko Ikaskuntzaren lehenbiltzarrean, euskal fonetikaz egindako hitzaldian, hara zer dioen: «Los autores que más fenómenos fonéticos de esta naturaleza hanmostrado en sus escritos son los vizcaínos; tales como los presbíterosMicoleta y Moguel (el mayor) y en especial los religiosos francisca-nos Añibarro y Zabala, castizos, de lenguaje fluido y seguramentepor su estilo, los más recomendables de cuantos han cultivado esteviejo dialecto»10.

Aita Zabalaren obrarik ezagunena honako hau da noski: El ver-bo regular vascongado del dialecto vizcaíno, San Sebastián 1848, Im-prenta Baroja; 110 orrialde. Ikusten denez, egilea hil ondoren aterazen; baina hil zenerako, argitara ahal izateko Ordenaren baimenakeskuratuak zituen.

Azkuek txitean-pitean aipatzen du liburu hau Morfología Vas-ca-n (Ikus obra honen «Indice de autoridades»).

Eguzkitza-tar Jon euskaltzainak artikulu koxkor bat du Euskeraagerkarian: «Zabalak idatzitako adispiakera batzuetaz zerbait», Eus -kera III (1922), II. zenbakia (1922), 30-35. or. Euskal aditzaren flexiobatzuez ari da, eta bereziki zu, berez antzina plural zenak, singularbihurtzetik sortu diren istiluez11.

Esan dugun bezala, Azkue bere Morfología Vasca liburuan, adi-tzari buruz hitzegitean, maiz ari da gure Aita Zabala eta beronen liburuak aipatzen. Batez ere aipatzen ditu Zabalak aditzari buruzdaukan liburua eta bai beronen alegiak edo fabulak ere, Azkue be-

8 H.V.B. «El manuscrito de Ochandiano, de la Biblioteca Julio de Urquijo», Boletín deAmigos del País, San Sebastián 1962, 80-82. or.

9 MITXELENA, Koldo, Ikus BAP 1962, 82-83. or.10 AZKUE, Resurrección Mª de, Fonética Vasca en Primer Congreso de Estudios

Vascos, Bilbao 1919, 478. or.11 Beste lan bat ere badu Eguskitzak Aita Zabalari buruz, hots: «Zabala Aita ta euskereaz-

ko bere lanak», Lenengo Euskalegunetako itzaldiak, Bilbon 1920, 13-30. or.


rak Parisko Biblioteka Nazionalean, 1904.urtean, aurkitu zitue-nak12.

Zabalaren alegiak aipatu ditugu. Zabalak berak esaten digu gai-xorik zegoen aldi batean, beste ezer egiterik ez izaki eta, alegiok ida-tzi zituela. Alegi edo fabula hauek RIEV-en argitaratu ziren lehe-nik13. Eta geroztik liburu bezala ere azaldu dira behin eta berriz14.

Euskal bibliografia labur bat ere utzi zuen Aita Zabalak egile--izenik gabe, eta halaxe, izenik gabe, argitaratu zuen Bonaparte Prin-tzeak Donostian 1856. urtean: Noticia de las obras vascongadas quehan salido a luz después de las que cuenta el P. Larramendi, SanSebastián, imprenta Baroja, 1856 (10 orrialde)15.

Euskaltzaindiko Euskera agerkarian, berriz, 1922.urtean, gureZabalaren beste lan bat argitaratzen da, hots, «103 Conjugaciones del presente perfecto de Indicativo en el dialecto vizcaíno ó Muestra de los 206 presentes de Indicativo que da al vascuence D. PabloPedro de Astarloa, escrita por Fr. J.M. de Zavala para Mr. Fl. Léclu-se, catedrático de Literatura griega, Secretario de la Facultad deLetras, Caballero de la Legión de honor. En Zarauz, en 17 de Febre-ro de 1829 años»16.

12 Azkuek bere hiztegiaren hitzaurrean dioenez, Antoine d’Abbadie-ren erregalu gisajoan ziren alegiok Pariseko liburutegi horretara. Ikus hiztegiaren hitzaurrea, XIV. or.

13 Ikus RIEV I, 90-98, 529-543; III. 27-40. or.14 Klasikoak sortan agertu ziren Anjel Zelaietaren ardurapean, Labayru Ikastegia, Bilbo;

inprimatzailea Itxaropena, Zarautz. Ez du urterik jartzen. Sorta berriari sarrera emanezKoldo Mitxelenaren hitzaurre luze bat dakar 9-19. orrialdeetan. Mitxelenak sarrera honetanez du Zabalaren aipurik egiten. Anjel Zelaietak, ordea, bai, Ikus 21-28. or. Alegion jatorriazeta iturriez mintzo da Zelaieta orrialde hauetan. Alegion iturriez denaz bezanbatean, JuanAntonio Mogel aipatzen du Zelaietak (ikus 23. or.). Ikus baita ere KORTAZAR, Jon,«¿Fábulas inéditas de Juan Antonio Moguel?» FLV 1980, 253-277. or. Ikus, baita ere,«Zabala-tar Matai», Eusko Alegiak, Euskaltzaleak, Donostia, 1934.

15 Aita Larramendik bere garaian eman zigun euskal liburuen zerrenda osatu edo gaur-kotu nahirik, geroztik eta bere egunera arte irtendakoen berri ematen digu hemen AitaZabalak; baina, jakina, bera hil ondoren, 1856 urtean, alegia, agertu zen lan hau BonapartePrintzeari esker. Noticia delako honetan Aita Zabalak esaten digu berak ez duela liburuenkritikarik egingo, liburuok kritika ona merezi dutenean baizik. Orain, bada, Devociozcovicitzaraco sarrera, San Francisco Salesek aterea eta Aita Frai José Cruz Echeverria-k eus-keratua 1821. urtean agertu zen Tolosan.

Aita José Cruz Etxeberria hau Zarauzko mixiolaria zen; Aita Zabala bizi zen komentuberekoa, beraz. Eta Zabalaren katalogo honetan Jose Cruz Etxeberriaren liburu hau etorribadator, baina ez dio bat ere kritikarik egiten, eta berak egin digun abisuaren arabera, bada-kigu horrek zer esan nahi duen: Zabalaren ustez liburu honek ez duela kritika onik merezi,erderakada gehiegi sartzen dituelako etab., seguraski. Aita Añibarroren liburuei, berriz, lau-doriozko kritika egiten die. Baina Aita Etxeberriak bazekien Zabalaren iritzi-aburuen berrieta, agian, aldezaurretik erantzunez bezala, hitzaurrean hauxe esaten dio irakurleari: «Utcibada aurqueriai. Eta beguiratu sustanciari». Iracurtzalliari advertencia labur; 6. or.Tolosan,Don Francisco de la Lama-ren echean, 1821.urtean.

Hitzen kontu horiek haurkeriak ziren Etxeberriarentzat; Zabalarentzat, berriz, ez.16 Euskera (1922), 36-64. or.


Tituluan bertan esaten denez, lan hau Lécluse-rentzat prestatuzuen Aita Zabalak.

Aita Zabalaren beste idazki bat orain arte Zarauzko komentukoartxiboan sekula argitaratu gabe dagoena, honako hau da: Correc-ciones a la obra Urteco domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac,ceinzubetan azalduten dan Erromaco Catecismua... Lenengo liburua;Bilbon, Eusebio Larumbe, 1816. Bigarren liburua, Bilbon baita ere,handik bi urtetara irten zen17.

Aita Astarloa hau frantziskotarra zen eta Kantabria Probintzia-ko frantziskotarren Probintziala izatera heldu zen. Abizen berekoeuskal apologistaren anaia, gainera. Aita Zabalak haren liburuari egiten dizkion zuzenketak purismo aldetik eginak dira batez ere, etaneurri batean aditzaren erabileragatik ere bai.

4. Aita Zabalaren eskutitzak

Eta honenbestez pasa gaitezen beste sail edo arlo batera, hots,eskutitzen sailera, prediku eta mixioen saila azkenerako uzten dugu-la. Aita Zabalaren eskutitzak –guk ezagutzen ditugunak, noski–honela sailkatuko ditugu:

a) Familia artekoei egin zizkienak;b) Fl. Lécluse-rekin Zabalak izan zituen har-emanak;c) Mendizabal Tolosako inprimatzaileari egin ziona;d) José Paulo de Ulíbarri y Galídez-i egindakoa.

a) Familia artekoekin izan zituen har-emanak Luis de Lezama--Leguizamón jaunari eskerrak ezagutzen ditugu. Jaun honek bazuenahaidego edo senidetasun hurbila Aita Zabalaren familiaz, eta hala,berri asko jakin izan ditugu beragandik. Aita Ruiz de Larrínagak,eranskin gisa sartu ditu eskutitz horiek Aita Zabalari eskaini zionmonografian. Eskutitzok erderaz daude denak, bai etxekoenak eta bai Aita Zabalarenak, baina honek hor-hemen sartzen ditu euskal esaerak eta bai esaldiak ere. Gu ipi-apa guztietara ez gara hedatuko,noski. Pixka bat gainetik eta gaingiroki ukituko dugu gaia.

Bere aitari –Juan de Zavala– idazten dio Zarauztik urriko 28an,1827. urtean, eta esaten dio exklaustrazio-zurrumurruak entzuten dire-la. Eta gaineratzen du: “Espero dut Jainkoak sekularizaziotik gordekonauela, eta gaur dela 34 urte hartu nuen bizibidean hilko naizela”.

17 Ikus VINSON, Essai d’une Bibliographie de la Langue Basque, nº 183. Liburu hauAita Pedro Astarloarena da, noski.


Bere arrebari idazten dio Zarauztik 1822ko abenduaren 8an, ko-mentuko Bikario izendatu dutela jakinaraziz.

Eta arreba honi beroni, 1822ko azaroaren 7an, exklaustrazioa eto-rriko ote den beldur eta zurrumurruak agertzen dizkio, eta bera, bere anaia fraideak doazen bide beretik joango dela jakinarazten dio.“Jainkoak daki –esaten du– zer komeni zaigun”. Esaten dio, baita ere,Arantzazuko komentuaren zati bati su eman diotela Konstituzioarenaldekoek eta fraideek Oñatiko Bidaurretara jaitsi beharra izan dutela.

Abenduaren 8an berriz ere idazten dio arreba honi Aita Emaldia-ren eskutitz bat bidaliz. Eta hauxe gaineratzen du: “Aita hau Forukokomentua kendu zenean, Arantzazuko komentura bidali zuten, bai-na hango fraideak Bidaurretan daude eta han lekurik ez izanez, ho-nera etorri da –Zarautzera, noski–”.

Abenduaren 16an idazten dio berriz ere: “erabakia dago jadanik450 auzotar ez dituzten herrietako komentuak kentzea. Gure herrihonek –Zarautzek– ez ditu horrenbeste. Ez dut ahaztuko zuk zeureetanematen didazun aholkua: Jainkoak, alegia, gure onerako zuzentzendituela gertaera guztiak”. Dena den, azkenean bukatzen du: “Jainkoakeman diezaizkigula Gabon asko, aurtengoak baino zoriontsuagoak”.

1826ko abuztuaren 24ean idazten dio aitari Guardian izendatudutela esanez. Eta izan ere, berehala hasten da hobekuntza-obrak egiten, bai elizan eta bai komentuan ere. Santuen imajinak Bilbotikekararazi zituen.

Hunkigarriak dira, baita ere, ama hil zitzaionean idatzi zituenlerroak (1826an).

Bergarako besarkadaren ondoren (1839an) berriz idazten dioaitari, gerragatik ez baitzuen idazterik izan. Bigarren aldiz Guardianizendatu dutela jakinarazten dio. Baita ere, Getaritik Gobernadoreaetorri zaiela zera esatera: “Beldurrik ez izateko”, alegia.

1840an esaten du Getarira preso bezala eramana izan dela, Za-rauzko herria zergak ordaintzeke dagoelako.

1831ko otsailaren 17ko eskutitz batean Juan Manuel Sagarmina-gak zera idazten dio: “entzuna duela bera –Aita Zabala, alegia– hiz-tegi baten egile dela”. Aita Zabalak erantzuten dio “berak ez duelahiztegirik egin; aditz-jokatzeaz, ordea, bai, baduela eginik, edo iabukaturik, lan bat”. Lan hau 1840. urtean bukatu zuen. Eta hain zu-zen, urte horretan hil zen Aita Zabala.

* * *b) Fl. Lécluse-rekin Zabalak izan zituen harremanak.1. Léclusek Aita Zabalari (1830, urriak 5). “Euskal aditza buru-

hauskarri bat dela”, esaten dio, eta laguntza-eske Aita honengana jo-


tzen du. Oraingoz indikatiboko presente eta perfektoa soilik eska-tzen dio. Eskatzen dio, bada aipatutako denboren formak idazkizbidaltzeko. Biata ere eskatzen dio seme galduaren parabola hiru dia-lektotan (B, G eta L, alegia). Inglesek nahi omen dituzte.– Geroeskutitz berean Larramendiri buruz ari da. Larramendik bere hizte-gian ez du jartzen –eta behar zuen jarri– zein aditzek galdegitenduten naiz, eta zeinek dut. Ezta ere ez du jartzen hitzen bukaerako anoiz den artikulua eta noiz hitzaren beraren zatia. Dut laguntzaileaaditz iragankorretan soilki jartzen dela eta eraman dezakeela osaga-rri bat zuzena eta beste bat zeharkakoa, etab.

2. Aita Zabalak Lécluse-ri (1830, abenduak 5). Labur bilduz, esa-ten dio eskatzen duena –aditzari buruz– ez dela lan makala, bainahalere, berari atsegin ematearren, saiatuko dela eskabideari erantzu-ten. Eskerrak ematen dizkio Plauto Poligloto-ren bi ale erregalatudizkiolako, etab.

3. Lécluse-k Aita Zabalari (1830, abenduak 12). Berriz ere argieske Aita Zabalarengana jotzen du. Aditzari buruz, etab. duda-mu-da batzuk agertzen dizkio. Leizarragaren aditzaz ere mintzo da.

4. Lécluse-k Aita Zabalari (1831, irailak 17). Bere atrebentziaga-tik barkazioa eskatuz, Lécluse-k bidaltzen dio –ez eskutitz honetan,honekin batera baizik– Mendiko hitzaldiaren itzulpena, oker dau-denak zuzentzeko eskatuz. Euskal aditzaren adizkiak ere eskatzendizkio. Euskal ortografiari buruz berak dituen ikuspuntuak ere bi-daltzen dizkiola jakin arazten dio. Egiten dituen hutsak zuzentzekoetab. eskatzen dio.

Ikusten denez, Lécluse irakasleak estimu handitan zituen AitaZabalak egiten zizkion aholkuak, zuzenketak, etab. euskerari buruz-ko gauzetan.

* * *

c) Mendizabal Tolosako inprimatzaileari egindakoak.Mendizabal hau Tolosako Lopez Mendizabal euskal editore fa-

matuaren arbasoa da, noski. Harremanetan zegoen Lécluse-Zabala-rekin –eskutitzetatik ikusten denez–, Frantzialdeko editore eta aba-rrekin. Bitartekotzat hartzen dute, alegia, Mendizabal hau, baiZabalak eta bai Léclusek, liburuak, etab. elkarri bidaltzeko.

Léclusek Mendizabali egindako bi eskutitz datoz Ruiz de Larrí-nagak dakarren eraskinean, eta horiek zer ikusi dute Aita Zabalare-kin, noski, baina zuzenean Mendizabalek Aita Zabalari edo honekhari egindakorik ez dakar.


d) Aita Zabalak Ulibarri Galindez-i egion zion eskutitza.José Paulo de Ulibarri eta Galíndez (1775-1847), arabarra zen,

Okondon (Oquendon) jaioa eta Abandon, «Bilbo Uriyaren alboan»,perratzaile bezala lan egiten zuena. Euskaltzale sutsua zen. Euskalgauzetan nabarmentzen zirenei eskutitzak zuzentzen zizkien; eta baiidazten eta bai hartzen zituenak ere, berak Gutunliburua deitzen zuen liburuan kopiatzen zituen. Gaur Gutunliburua Donostiako Di-putazioan dago, Urkixo liburutegian. Gutunliburu honen faksimilgisako argitalpena egin zuen Arabako Diputazioak Ulibarri Galín-dezen bigarren mendeburua ospatzean18.

Hemen dator, bada, Ulibarrik Aita Zabalari egindako eskutitza eta bai honek hari erantzunez egin ziona ere. Bai bata eta bai besteaere euskaraz daude. Ulibarrik1 9 eskatzen dio, bada, Aita ZabalariBizkaiko Forua euskaraz jar dezan; eta hori guti balitz, euskal grama-tika bat eta bi hiztegi idatz ditzan. Aita Zabalak hauxe erantzuten dio:

«¿Cer: burua galanto ausi liburuac eguin ecinic, urtu orreec ar-guitara ateraceco, or, ogueta amar, edo berroguei milla errial, ta guerosaguac, cedenac, ta autsac yateco; edo dendeetan euracaz tabacoa edopiperra salduteco? Ezcagoz orren zoroac! eztakit nic cetaraco naucanIangoicoak; baya orain beintzat eztarabilt alango amesic”2 0.

5. Aita Zabalaren mixioetako sermoiak

Zerbait bitxia da Aita Zabalaren sermoi liburuekin gertatu dena.Zarauzko frantsizkotarren komentuko artxiboan Aita Zabalaren hainbat gauza direlarik, haren mixio-sermoiei buruz ez da fitsik.

Aita Ruiz de Larrínagak 1927. urtean argitaratutako bere mono-grafian aitortzen du berak ez duela ikusi Aita Zabalaren sermoirik, ezZarauzko artxiboan eta ez hango bibliotekan ere21.

Egia da, bestalde, Aita Larrínagak berak dakarrela Anaia MiguelAntón de Altunak Aita Zabalari buruz etxeko kronikan idatzi zuenberri laburra. Eta bertan, beste gauzen artean, hauxe dio: «Compusomuchos sermones».

1 8 Reproducción facsímil del G u t u n l i b u ru a de José Paulo de Ulibarri y Galíndez, 1975.19 Ulibarri y Galíndez, 1975.20 Ulibarri Galíndez-i buruz ikus «Disertación del P. Aquesolo sobre la figura de

Ulibarri», Euskera (1971), 35-48. or. Ikus baita ere Okondon egin zitzaion omenaldian ira-kurri zirenak, hots, Lino AKESOLO: «José Paulo de Ulibarri Galindez (1775-1847).Actualidad de su obra»; M.B. ALTZOLA GEREDIAGA: «Ulibarriren idazti-lanen ganeanhitz batzuk»; E. KNÖRR: «Ulibari eta Okondo»; Federiko BARRENENGOA: «El euskerade la tierra de Ayala». Ikus denak Euskera (1976), 167. eta hurrengo orrialdeetan.

21 RUIZ DE LARRINAGA, op. cit., 40. or.


Berri labur hau, ordea, ez da Aita Zabala hil zenean idatzia, urteasko geroago idatzia baizik. Edozein modutan ere, Zabalaren sermoiidatziei buruz zerbait zekien hark.

Sermoi idatzi hauekin gertatu dena ulertzeko, kontuan eduki be-har dira, nik uste, urte haietako gertaerak. Aita Zabala hil zen urteberean exklaustrazioa gertatzen da Gipuzkoan (beste probintzietanlehenago gertatua zen).

Fraide exklaustratu haiek, ordea, apaiz bezala bizi zitezkeen. Etabatek baino gehiagok, bere apaiz-lanetarako mesedegarri izango zi-tuelakoan, hartu eta berakin eramango zituen sermoiok. (Hala ustedugu).

Horrela sakabanatu ziren Aita Zabalaren sermoiak. Urte asko-ren buruan, ordea, –gure mendean, alegia–, Aita Zabalaren hiru ser-moi-liburu eskuz idatziak hor-hemen azaldu dira: bat Bermeokofrantziskotarren komentuan, beste bat Irungo pasionistetan, eta bes-tea non eta Jerusalemen (hango San Salvador izeneko komentuan).

Jerusalemgoa, Aita Solagurenek uste du Aita Gerekak (1846-1912) eramango zuela, eta gero, handik itzuli zenean, oharkabez edo,han utzi22.

Irungo pasionistetan zegoena Lemoako apaiz batek Mezaberrikoerregalu bezala eman omen zion pasionista bati23.

Liburu horietatik zaharrena Bermeokoa da, eta data hau dakar:1816. Irungoa, berriz, 1822-33 alderakoa. Jerusalemgoak ez du data-rik, geroagokoa, itxuren arabera24.

Hau guztiau esplikatzeko, gure ustez, kontuan eduki behar da zergertatu zen Aita Zabalaren heriotza inguruan: fraideen exklaustra-zioa Gipuzkoan. Espainiako beste lekuetan lehenago gertatu zen;Gipuzkoan pixka bat atzeratu zen, baina azkenean hona ere helduzen.

Fraide exklaustratu horiek apaiz bezala bizi zitezkeen, ordea, etaliburu horiek beren predikuetarako mesede egingo zietela pentsa-tuz, hartu eta berekin eraman zituzten. Horrela sakabanatu ziren etagero inork ere ez zekien non zeuden; baina azkenean, liburu horiekzeuzkatenak hil zirenean edo, pixkaka hor-hemen azaldu dira. Horigure mendean gertatu da.

Zein da, ordea, liburu hauen edukia?

22 Aita Solagurenek eskutitz batean Villasanteri adierazia.23 Ikus L. VILLASANTE, Historia de la Literatura Vasca, bigarren agerraldia, 1979,

43. orrialdeko nota batean.24 Hiru liburu horietaz gainera, badira Arantzazuko bibliotekan Aita Zabalaren semoi

solteak.


Mixioetan, eta bereziki Garizuman, predikatzen ziren gaiak.Adibidez, azken egiak: Heriotza, Judizioa, Infernua, Zerua, Purgato-rioko arimen sermoia, Penitentzia, Erospena, Grazia, Arimaren ba-lioa, Jainkoaren errukia, Garizumako domekatarako sermoiak, Mi-siorako sarbidea, Aitortza, Jainkoaren Aginduak, zer egin behar denonean irauteko, hots, hartutako gogo onean irauteko. Garizumakodomeka arratsaldeetarako sermoien gaiak: Bekatua, Heriotza, Judi-zioa, Infernua, Zeruko gloria, Bekatu-bideak, Birreroriak, Arimarenbalioa; Jaungoikoaren grazia, Purgatorioko arimen sermoia, Barikuguren arratsalderakoa, etab.

Fedearen gordailuko egiak aldatu ezinak dira, noski; beti bat di-rautenak dira, alegia. Baina mende eta tokien arabera lehentasunaematen zaio bati besteari baino areago; misterioaren alderdi bat sa-kon daiteke bestea baino areago, etab. Horrekin zer ikusi handia du,baita ere, fededunaren adinak, kulturak, etab.

Gure mixiolariak bazekien, noski, zer gizaki-mota zuen entzule,eta hauen adin eta irizpide eta premietara egokitutako sermoiak egi-ten zituen. Beraz, euskaldun xaloak, fededun bai, baina askotan pix-ka bat nagi eta ezjakin zirenak, horietxek nahi ditu argitu, bizkortueta kristautasunean sendotu.

Batzuetan badaki deskribapen oso biziak egiten, mozkorkeriazmintzo denean, esate baterako.

Baina Aita Zabalarengan adimen edo buruak agintzen du. En-tzuleei dotrina zuzena nahi die irakatsi; egiak, alegia, argi dezalagizonaren bizia. Ez da saihesbideetan galtzen, xedera doa zuzen.

Joan mendeko hasieran Bizkaia nolakoa zen jakiteko, batez ereherri txikietan, ez dira ispilu txarra Aita Zabalaren sermoiak. Berakmaite du herri hau, baina ez dago itsuturik akatsak ez ikusteko, etanahi dio lagundu eta bide zuzenera ekarri.

Sermoion dataz, eta besteAita Zabalaren beraren iskribuetan agertzen da sermoi batzuen

data: 1816, 1822, 1825, 1833, etab. Beste sermoi askotan ez da datarikageri; baina inguru horretan eginak dira guztiak. Denbora nahasiakziren politika eta ideologia berrien eraginagatik; Aita Zabalak, ordea,ez dugu uste politika egoeraz fitsik esaten duenik. Betiko kristaudotrina eta morala azaltzera mugatzen da.

Aita Zabalaren mixio-sermoiak argitaratzea, hori da, bada, gurexede eta helburua. Merezi dutela uste baitugu. Euskal gordailua ez da ugariegia, eta izkribu hauek, lehen ere galdu-gordean egon dire-nak, berriz ere –eta agian betiko– gal ez daitezen, nahi ditugu argitara eman eta euskal irakurlearen eskuetan jarri. Beroien barne-


-ikerketa egitea, etab., irakurlearen esku uzten dugula, halere. Gurezeregina, beraz, hauxe da: izkribu hauek argitara eman eta irakurlea-ren eskuetan jartzea.

6. Aita Zabaleren euskara

Aita Zabala bizi zen garaian euskal baratza ez zen guztiz antzua.Baziren, alegia, gramatikalari, apologista eta idazle batzuk; eta esanbeharrik ez dago. Zabalak liburu horiek irakurtzen zituen eta be-roiei buruz bere iritzi propioa moldatua zuen. Zabala bera dugu biz-kaieraren aditza lehen aldiz osorik bere adizki eta aldi guztiekineman ziguna, eta, bestalde, Larramendiren ondoren atera ziren eus-kal liburuen zerrenda osatu zuen, bi liburuok –aditzarena eta euskalbibliografiarena– bera hil ondoren agertu baziren ere.

Garai hartan euskara batuko bidearen ametsik ez zuen inork egi-ten eta praktikan euskal idazleak bere inguruko euskera-modua se-gitzen zuen, hots, euskalkia. Hala egingo du Aita Zabalak ere. Biz-kaiko euskalkia erabiliko du bere sermoietan eta euskalki hori mintzo den tokietan soilki egingo ditu bere sermoiak. Baina mugahau denek, dirudienez, ez zuten gordetzen. Aita Añibarrok, esatebaterako, ez zuen eragozpenik izaten mintzoz bizkaitar ez ziren he-rrietan ere mixioak emateko; Zabalak, aldiz, bai, dirudienez.

Bizkaiera zen, bada, berak arretaz ikasia eta menderatua zueneuskalkia, eta berau hartu zuen lanabes-gisa bere mixio-sermoieta-rako. Eta hainbesteraino da hori egia, non, mixioak emateko Bizkaiaeta Araba aldean euskaldun ziren herriak soilki hartu zituen mi-xioak emateko eremu bezala.

Nondik hartua eta ikasia zuen Zabalak bere euskara? Mintzairabizitik aurrena –etxetik, kaletik–, eta liburuetatik gero. Familia ele-bidun batean jaio eta hazia zen. Aurki konturatu zen apaizak Elizanbete behar dituen zereginak betetzeko, behar zuela euskara errotikanikasi, eta horretarako, eskumenean zeuzkan liburuak erabili zituen.

Bizkaieraz zein liburu zeuden orduan argitaratuak? Frai BartoloméSanta Teresa karmeldarrarenak25 eta Fr. Pedro Astarloa frantziskota-r r a r e n a2 6. Astarloa hau beste Astarloa apologistaren anaia zen,

25 Prai Bartolome Santa Teresaren obrak: Euscal Errijetaco olgueeta ta dantzeen neu -rrizko gatz-ozpinduba, Pamplona, 1816; Jaungoicuaren Amar aguindubeetaco lelengo bos -ten icasiquizunac, Pamplona, 1816 (Hiru tomo dira).

26 Aita Astarloaren obra: Urteco Domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac, ceinzu -betan azalduten dan Erromaco Catecismua. Bilbao, 1816-1818 (Bi liburu dira).


frantziskotar fraidea eta Kantabria Probintziako Probintziala ere izan zena.

Hauek baino lehenagokoak ditugu Juan Antonio Mogel-en27 etaharen iloba Juan Joseren28 liburuak ere.

Beraz, bizkaiera literarioaren guraso edo aitaponteko bezala ai-pa ditzakegu –lehenagoko batzuk aipatu gabe29– honako autorehauek: Mogeldarrak, Añibarro, Aita Prai Bartolome karmeldarra,Astarloa frantziskotarra eta bai gure Zabala bera ere, baina honenidazkiek ez dute gaur arte argia ikusi.

Aita Zabalaren sermoien egiturari begiratuz, trinko eta arduraztajutuak daudela esan behar, bai hizkuntza aldetik eta bai mamiarenaldetik ere. Euskalkia zen orduan idazlearen bidea. Iparraldean la-purtera; Hegoaldean, berriz, gipuzkera eta geroago bizkaiera ere bai, esan dugunetik, agiri denez.

Gure egunotan zabaldu da euskara batua, idatzizko arrunta beza-la erabiltzeko, euskalkien gainetik (hauek erabat baztertu gabe);baina problematika hau berria da, eta Aita Zabalak ez zuen batereezagutu.

Euskal apologistek euskera goratzeko erabiltzen zituzten ahobe-rokeriak gure Zabalak ez zituen gehiegi maite. Ikus, adibidez, Léclu-se-ri egiten dion karta baten zatitxo hau: «no he visto la obra delAbad de Iharce y no puedo asegurar he podido hacerme cargo de susaciertos o desaciertos, pero su prospecto, que le tengo, no me satisfi-zo, y me pareció que podríamos tener en él no un segundo Astarloa,sino un nuevo Sorreguieta, falto de lo que en los talentos del hombrellamamos juicio (y es aquel peso con que damos a cada razón su propio mérito) o peso con que graduamos el mérito de las razones ydamos a cada una su propio lugar»30.

2 7 Juan Antonio MOGEL, Confesio ta Comunioco Sacramentuen gañean Eracasteac.Pamplona, 1800 (Gipuzkeraz); Confesino ona. Vitorijan, 1803 (Bizkaieraz); El doctor PeruA b a rca, catedrático de la lengua vascongada en la Universidad de Basarte o Diálogo entreun rústico solitario bascongado y un barbero callejero llamado Maisu Juan. Durango, 1881.

28 Juan José MOGEL, Baserritar nequezaleentzaco escolia, Bilbao, 1816. Egunorocolan on ta erregubac meza santuba ondo enzuteco, confesino eta comuninoya biar dan leguezeguiteco prestaera eta zuzenbidiak. Bilbao, 1820.

29 MICOLETA, Rafael, Modo breve de aprender la lengua vizcaína. (Micoleta XVII.mendekoa da, baina haren liburua 1880ra arte ez zen argitaratu eta orduan ere Bartzelonakoerrebista batean. Bizkaiera da berak irakasten duen euskara).

30 Ikus RUIZ DE LARRINAGA, opr. cit., 67. or.


Hitz batean esanik, Aita Zabalak mixioak emateko bizkaiera erabiltzen zuen beti. Hauxe zuen sustraitik ikasia eta menderatua, eta hain urrun eraman zuen hori, non beste euskalkirik erabiltzen zen lekuetan ez baitzuen mixiorik ematen. Egia da euskalkien mapaegin gabe zegoela orduan. Hau lehenbiziko aldiz L.L. BonapartePrintzeak egin zuen gure Zabala hil eta gero, baina zer euskara –modu egiten zen toki batean eta bestean handizka bederen, bazeki-ten gure mixiolariek, eta guk dakigunez –Aita Añibarrok ez bezala–,gure Juan Mateok Bizkaiko herrietan eta euskaraz egiten zenArabako batzuetan soilki ematen zituen mixioak.

Bestalde, badakigu J.A. Mogelek adiskidetasun mina izan zuelaZarauzko kolejio edo komentuko fraide mixiolari batzuekin31 etaZarauzko komentuan egon zela gorderik Mogelen Peru Abarca hariketa 1881. urtean argitaratu zen arte32.

El verbo regular vascongado del dialecto vizcaíno bere liburuariipini zion bibliografian 30etik gora liburu aipatzen ditu, bai Hegoal-deko eta bai Iparraldekoak ere33. Ongi jantzia genuen, bada, AitaZabala euskal gauzetan.

Guk orain lehen aldiz argitaratzen ditugun mixio-sermoiak idaz-ki gotorrak dira, ongi taxutuak eta egituratuak, bai azalez eta baimamiz. Ezpairik gabe, euskararen lekukoen artean egotea merezidutela iruditzen zaigu.

Euskalkian daudela eta ez euskara batuan? Bai, hala da, eta ezinizan zitekeen bestela. Eta euskara batuari deus kendu gabe, euskal-kiak ere hor daude eta berauentzat gero ere leku bat izango dela uste dugu. Euskararen iturri eta lekuko diren idazkiak behar dituguberreskuratu, bildu eta ezagutzera eman. Hizkuntza batek behar dubere gordailua zaindu.

Labur, Aita Juan Mateo Zabalaren sermoi hauek mamiz eta aza-lez ongi landuak diren idazkiak ditugu, eta bestalde, –gizonen lane-kin beti gertatzen den bezala– beren garaiko eta tokiko seinale etazantzuak dituztela, aitortu behar.

31 Ikus L. VILLASANTE, «El Padre Palacios (1727-1804). Estampa de un granMisionero de nuestro siglo XVIII», Scriptorium Victoriense, 1961, 7-101. or.

32 Nola eta noren bidez joan zen Zarautzera Peru Abarca? Ikus Luis VILLASANTE,Historia de la Literatura Vasca, 2ª ed., 1979.

33 Ikus RUIZ DE LARRINAGA, op. cit., 22-23. or.


7. Gure argitalpena

Gure asmoa da, bada, egilearen testua ahalik eta zehatzen ema-tea, baita ortografia bera ere errespetatuz.

Eskerrak eman beharrean gara Bizkaiko Diputazio eta berone-tan Kultura Sailburu zen Tomas Uribeetxebarria jaun agurgarriari eta, egun den, Ana Madariaga Kultura diputaduari. Bestalde, baitaere, lan hau aurrera eramaten, modu batera edo bestera, lagundudiguten guztiei ere. Eta, bereziki, Luis Arozena, Joan Barrena etaAita Zabalaren bizitzako zehetasun batzuk jakinarazi dizkigun AitaZelestino Solaguren-i.


ARGITALPENARI ZENBAIT OHAR

1. Aita Juan Mateo Zabalak hiru sermoi liburu idatzi zituen: Ber-meokoa (B), Jerusalemgoa (J) eta Irungoa (liburu bakoitza nondikdatorren adierazten digu era horretara). Aita Zabala Zarauzko ko-mentuan Guardian eta Bikario bezala bizi izan zen bitartean, berelehengo sermoiak eraberritu eta oso txukun idatzi zituen berriro.Sermoi hauexek jasotzen dira Irungo liburuan. Beste bi liburuetan,berriz, sermoiak beren lehen edo bigarren idazkeran azaltzen dira,orrialde ertzetan ohar ugari dituztela. Arantzazuko (A) artxiboanbadira Zabalaren beste sermoi batzuk ere.

2. Orrialdeen ertzetako oharrak testu barruan sartzen dira argi-talpen honetan, bakoitza bere lekuan eta parentesi artean. Zenbaitalditan, zalantzak izan dira ohar horiek non ezarri.

3. Zabalaren sermoietan hitz asko agertzen dira azpian puntu-txoak dituztela. Era horretan esanahi berdineko hitz desberdinak ematen ditu edo erabil daitezkeen gramatikazko beste era batzuk:«intenciño» (edo «asmu»), «bailitzan legue-che» (edo «balitz le-guez»)... Argitalpen honetan ez dira, noski, jasotzen puntutxoen ze-haztasun horiek, orrialde ertzetan beroriei dagozkien oharrak ez ba-datoz behintzat.

4. Lehenengo bi liburuetako puntuaketa nahiko nahasia da eta ezbeti era berdinekoa. Argitalpen honetan, irakurketa errazteko, zen-bait zeinu sartzen dira behar-beharrezko edo komenigarri direla usteden tokietan, komak, normalean. Beste zenbait aldiz, gaurko eraraegokitzen da puntuaketa, esate baterako, bi puntuak eta puntu etakoma erabiltzerakoan.

5. Noizean behin, hitz batzuk, ohartu gabe, seguru asko, gaizki idatzita daude, Zabalaren beste sermoietatik ikus daitekeenez. Ho-riek zuzen jarri dira, berak ohi duen bezala. Beste zenbait hitz, nahizeta Zabalak oso letra ona eduki, ez dira errazak irakurtzeko; kasuhorietan, gure ustez egokien datorren irakurketa eman dugu. Gukgeure aldetik zerbait osatuz eransten dugunean, kortxete artean ipin-tzen dugu.

6. Latinezko aipamenetan, lehen idazkeraren ondorioz nonbait,akats batzuk irakur daitezke. Behar den erara jartzen dira huts horiek.


7. Aita Zabalaren Bermeoko eta Jerusalemgo sermoiak zenbaitsailetan ordenatuta ematen dira hemen, sermolariak berak egitenduen eran, gehienbat: Jainkoaren eta Graziaren saila, JesusenNekaldiarena, Garizumako sermoiak, Bekatuaren saila, A z k e nEgiena, Aitortzaren eta Jainkoaren Aginduena, beste eratako zenbaitsermoi...

8. Aipatutako hiru liburuotan gai berdintsuak lantzen ditu aitaZabalak, misioetan eta Garizuman erabili ohi zirenak, gehienetan.Hala ere, idazkera nahiko desberdinean datozenez gero, probetxuz-koa iruditu zaigu Bermeoko eta Jerusalemgo sermoi guztiak argita-ratzea. Semoi hauen artean ez dago Andra Mariarenik, ez Santue-nik. Beste nonbait ote daude?

9. Sermoi bakoitzaren hasieran, zein liburutatik jasoa den zehaz-ten da, eta liburu horretan dituen orrialdeak ere bai. Jerusalemgoliburuko orrialde zenbakiak guk geuk Arantzazun jarriak dira.Batzuetan aita Zabalak berak ematen ditu aurkibidean sermoiakdituen zatiak.

10. Zenbait sermoitan parentesi zeinuak ageri dira, atal batzukkanpora utz daitezkeela adierazteko. Parentesi horiek ez dirudite aita Zabalak ipiniak direnik, horregatik hemen ez ditugu jaso.

11. Sarri ikusten dira hitzaldi hauetan hitz laburtuak: Ygcoa edoJgcoa (bi eratara, beti argi ez badago ere), J.C.º, Cr.c., Cc.(Cristiñauac), Ne. E. Mc. (neure entzula maiteac, pctua (pecatua), ne. (nere, neure)... laburdura horiek beren horretan utzi ditugu, ira-kurtzea nolabait oztopatzen ez badute behintzat.

1. ATALA

1. CONFESIÑO EDO PENITENCIACOSACRAMENTUAREN GANECO

ICAS-BIDE, TA ERACUS-ALDIAC

(B, 89-90. or.)

Berba-aurrecoa edo sartzaierea

1. Bagueunco gure arimeagaz bear dogun ardurea; baguina gueu-re Jaungoicoaganaco esquer onecoac, beti yagongo gueunque bateo-an artu guenduan gracia, ta ez gueunque euquico bearric gueure ari-mea garbituteco penitenciaco sacramentuagaz. Baya ezaguturic gureSalbaguilleac etzala (ez yacala) erraz gure argaltasunari irauteaBautismuan arturico gracian, imini gura izan eban bere EleshaSantaan bateo ostean eguinico pecatuac parcatuteco modua. Ausheda, bada, Penitenciaco Sacramentua, cein eztan beste gauzaric ezpa-bere Jesucristoc bere Eleshan ifinirico Sacramentu bat, parcatutecobateatu ezquero eguinico pecatuac, nai direala mortalac, nai benialac.Ain da bearra Penitenciaco Sacramentua bautismo osteco pecatumortalac parcatuteco, cein-da Bautismua pecatu originala quentzea-co; eta alan bateadu ezquero pecatu mortala eguin davenac, gurabadau parcatu daquion, confesadu bear da, edo bai guichienez euquibear dau Elesha Ama Santeac aguinduten dabenean confesetaco gogobenetacoa, bada borondate au bagaric eztau acto contricinozcoac par-catuco; edo obeto esateco eztago acto contriciño [sic] benetacoric,bear danean confesetaco propositu, ta gogo bagaric.

2. J.Cº gure Jauna da Sacramentu onen eguille, ipinlle, edo auto-re, eta leenago ez egoan onango Sacramenturic. Eguia da egoala erre-medioa pecatuen contracoa, edo pecatu mortala parcatuteco moduaPenitenciaco onaide edo birtutea, esan gura da pecatuen damuariaedo contriciñoa; baya Jaunaren ontasunac eregui gura izan evandamu edo contriciño au Sacramentu izaitera, ezarri, eta erazoricdamutasun oneri confesiño, ta absoluciñoa. Iru errazoegaitic eguingura izan eban au gure Salbaguilleac. Lelengo, obeto ezagutuguenguian, ecin gueurez, edo gueure indarrez urten guinaiala

AITA ZABALA

Demoniñoaren mempetic (escupetic) ez aguindupetic, ezta eldu beré,bere adisquide izaitera; ezpabere au datorcula J Cº.ren pasiño tamerecimentuetatic. Bigarrengo, errezago izan lequigui pecaturicurteitea. Sacramentu au imini baño leen pecatu mortala parcatucobazan, bear zan Contriciñoa. Au eguitea etzan ain erraz guizonarena rgaltasun edo astuntasunarentzat. Baya, bein PenitenciacoSacramentua imini ezquero, asco da atriciñoa, eta au errezago izanicContriciñoa bashen, errezago da beré pecatuen parcaciñoaSacramentu onen bitartez, anchinaco contriciñoagaz baño. Yruga-rrengo, ciertuago egon gaitezan parcatu yacuzala pecatuac.Contriciñoa ecin icusi leiteque, ecin enzun leiteque, eta alan ez egoanpecatuac parcaturic egozanen igargarriric: ez evan iñoc esaten, par -catu yatzuz pecatuac; baya Penitenciaco Sacramentuan daucaguConfesiñoa, eta beragaz ateraten doguz campora pecatuac, Enzunicgure confesiñoa, dirauscu Confesoreac: Nic absolbietan zaitudazceure pecatuetatic; esango baleuscuna leguez Jaungoicoac, guizoncadenari esan eutsana: Euqui eguizu uste oso eta confianza andi bat:parcatu yatzuz ceure pecatuac.

3. Yaquiteco cer eguiten daven arimaan Penitenciaco Sa-cramentuac, edo celangoac direan bere efectoac, leenago yaquin beardogu cer eguiten deutsan pecatuac, mortala bada, guizonari. Lenengo quenduten deutso gracia, eta beragaitic eucan edertasunmiragarria, baita iminten dau esan ecin leiquian baño ezain eta caca-zago. Bigarrengo, quencen deutso eucan Jaungoicoaren semetasuna,eta au-gaitic ceruco ondasunetara eucan escuescunea edo derechoa;eta eguiten dau onen ordez Demoniñoaren escupeco ta esclabo, con-denetan davela orregaitic infernuco su icaragarrietara. Yrugarrengo,quenduten deutsaz ordura (artean) guiño eguin dituzan obra, ta egui-te on guztien merecimentuac, ain modutan ce, Elesha Santuan dago-an Santuric andienac, eguingo baleu pecatu mortal bat bacarric, ber-tatic galduco leuquez bere merecimentu guztiac, eta gueratuco litza-teque ain pobre, ain billosh, ain erruquigarri, cein-da pecatariricandiena. Yru gach oneec quenduten deutsaz PenitenciacoSacramentuac guizonari, eta euren ordez, atsera biurtuten deutsazpecatuac quendurico iru onac. Lelengo quenduten deutso ezaintasunbildurgarri guztia, eta emonic galdu evan gracia, biurtuten deutsoberagaz naste leen eucan edertasun miragarria. Bigarrengo ateratendau Demoniñoaren aguindutic, eta eguiten dau Jaungoicoaren seme,eta emoiten deutso pecatuac quendu eutsan ceruraco escuescune, edo


derechoa. Yrugarrengo, biurtuten deutsoz pecatuac quendu eutsazanmerecimentu guztiac bat beré faltatzaca. Baya ecin sacramentu onececarri leiqueguz mesede miragarri oneec, bost gauzac lagundu egui-ten ezpadeutse; eta oneec dira: Lenengo, Examina concienciacoa =Bigarrena, pecatuen damu edo dolorea = Yrugarrena, ez gueiagopecaturic eguiteco propositu edo gogoa = Laugarrena pecatu guztiacconfesetea, edo esatea = Bostgarrena, confesorea[c] aguindutendaven penitencia bete edo eguin ta cumplietea. Yzanic ain bear etapreminazcoa Penitenciaco Sacramentu au bateatu ezquero pecatueguin daveenentzaco, ce bera bagaric, eztago Salvaciñoric; eta eciniñor ondo confesaduric bost gauza oneec bagaric, gura neusquezuezaimbat ondoen azaldu, arguitan imini, edo explicadu. Onetaracoadierazoco deutsuedaz banaan banaan bacocha berba-aldi baten.


2. CONCIENCIACO ESAMINAREN GANECOBERBA-ALDIA

(B, 90-94. or.)

1. Confesetaco gogo, borondate edo intenciñoa badaucazu, lelen-go lelengo eguin bear dozun gaucea da, imini al-daizun humiltasunicandienagaz Jaungoicoaren aurrean, eta ezagutu, ce zaurituric, ezain-duric, ta gueshoturic, baita beré illic zaucazan pecatuac: ce aserratuta irrituric dagoan Jauna zugaz eurac gaitic, eta aren Magestadeabigundu negar ampulluacaz, eta bere adisquide eguiteco gurari bicibategaz escatu eguiozu biotzetic, emon daizula ceruco arguia, berecontra eguin dozuzan pecatu guztiac ezagutu eta burura ecarteco. Ainda bearra mesede au Jaunari escatutea ce, bere laguntasuna bagaricecin gomuta guiñaiquez gueure pecatuac bear dana leguez. Escatuezquero Jaunari bere gracia ta laguntzea, artu eguizu ceure concien-cia ondo aratuteco bear dozun astia, eta etzaitequez arin arinca ibili,ceure betico salbaciñoa doian cereguin onetan. Yaquin guraco dozuameneco, ea ceimbat dempora bearco dozun ceure conciencia esami-netaco. Ecin au iñoc beingoan esan leiquezu, onen ganean gauzayaquinic eztago-ta. Ezta guztientzat dempora bardina bear. Gueiagobear dau urte-beteric urte-betera bashen confesetan eztanac, ilebete-ric ilebetera eguiten danac baño; eta gueiago onec zortziric zortziraeguiten danac baño. Gueiago artu-emon, eta saldu-erosi andietan sar-turic dagoanac, egun guztian achurren soloan dagoanac baño.Gueiago ecandu cital, ordiqueria, lapurqueria, araguizco (pecatu) loi-querietan ocotzeraguiño sarturic dagoanac, onango ecandu citalicedo galgarriric eztaucanac baño; eta alan, bacarric esan neiquezuebacochac artu bear davela ondo conciencia esaminetaco bear dandemporea, arrastaca ta estropezuca ibili bagaric.

2. Eta celango ardurea artu bear da esamina onetan? Irudi edoexemplu bategaz au adietan emongo deutsuet. Urteiten dozu ceureetsetic diru-polsa andi bat ceugaz aldean dozula cerbaist erosteco,zorren bat paguetaco, edo beste gauzaren bateraco. Elduten zara erriedo etsera; zoaz ceure polsea ataraten; baya aror non topetan zarean

AITA ZABALA

bera bagaric. Beguiratuten dozu etse atan yoan bayatzu; eta icusiricara baño leen galdu yatzula, ¿ce eguiten dozu? Biurtuten zara etorrizarean bidetic, bide edo albo guztietara beguira, iñondic aguiri bada,ceure artean diñozula: ¿non galdu al neiquean nic polsea? Urlia lecu-tan neugaz neuncan, ce anche atera dot, au edo beste gaucea pague-taco: alan bada andic ona galdu izango dot. Urlia lecutan yarri nin-tzan, eta alboan ichi nevan yaquea; beste lecu atan igon bear izannevan lugaban bat, erreten bat igaro bear izan nevan, eta zabala zala-co, saltu andi bat emon nevan. Lecu onen baten yausi zatequean.Modo onetanche biurtuten zara leen ibilico bidetic, ardura andiagazbeguiratuten dozu bidea ta alboac; baya guztiz ardura gueiagogazzabiltz eta aracatuten, edo erregistretan dozuz, non derichazun galdudozula ceure polsea. Aushe berau, bada, eguin bear dozu concienciaesaminadu gura dozunean beré. Biurtu zaitez urrengo confesiño ondoeguinetic orainguiño erabili dozuzan bideetatic. Beguiratu eguizualde guztietara, ea aguiri bada pecaturic; baya ardura andiago bate-gaz beguiratu bear dozuz araco lecuac non derichazun galdu ciñai-queala ceure arimea. Au eguin bear dozu astiro, ez arrastaca; badaosteranchean ecin esan ciñaique conciencia esaminetan dozula.Ezpabere esan eguidazu: baciñoaz polsea galdu dozun bide orretatical daizun arinen, edo carra guztiagaz, esan ciñaique, bide orretangaldu yatzun polsa baten atsean zabiltzala? Ezetz derichat; ce edo-ceinec esango leusquizu: Guizona celan esan ciñai galdurico polsienbilla zabiltzala bide orretan, ain arinca bazoaz? Polsa ori aurquituedo topau gura badozu, zoaz gueldi gueldi alde guztietara beguira,iñondic aguiri bada; ce osteranchean ezteutsu iñoc sinistuco, dirugaldua topau gura dozula. Onen beste zuri beré esan leiquezu arras-taca, eta arrapataca bazabiltz conciencia esaminetan.

3. Oraindio beré obeto ta obeto ezagutu daizun, celan eguin beardozun esamina au, gura deutsut, gueiago ceaztu, ce modutan eguinbear dozun. Escatu ezquero Jaunari, onetaraco bear dozun gracia taa rguia, beguiratuco dozu, ea ceimbat dempora dan azquenengo con-fesadu cineala, baita ateraten dozu contu zortzi illabete direala.Beguiratuten dozu, guero, ea ona izan bazan, ala ez, orduan eguincenduan confesiñoa; eta derichazu ez-yacala ecer falta izan. Au egui-nic asten zara amar mandamentuetatic bost Eleshacoetatic, eta ceurebici-moduco eguin-bearretatic, edo estaduco obligaciñoetatic zortziillabete oneetan eguin dozun bicitzea, eta pecaturic eguin badozudempora guzti onetan. Asico zara bada Jaungoicoaren legueco lenen-


go mandamentutic; beguiratuten dozu cerbeist esan badozu, edo blas-femadu badozu Jaungoico, edo bere santuen contra, edo fedeco arti-culuen contra cerbeist sinistu badozu. Icusiric eztaucazula ecer man-damentu onen contra, igaroten zara bigarrenera. Gogora etorten yatzu,auci balio andico bat euqui dozula, ceinetan sarri yuramentu artu deu-tsuen, eta ceinetan testigu ascoc zugaitic eta zure erreguz yuramentueguin daveen; daquizu sarri-ascotan guzurragaz yuramentu eguindozula, sarri-ascotan aldatu, guichitu edo gueiagotu dozula; sarri-ascotan testiguai escatu deutsazula guzurragaz yuramentu eguin daie-la; sarri gorroto euqui deutsazula ceure aucico arerioari; sarri biraoeguin edo maldiciñoac bota deutsazuzala, eta sarri maldicino oneecezarri dozuzala ceure seme-alabeen aurrean. Esamina au ezta ascobear dan moduan confesetaco, ce eztozu esaten, edo etzara acusetan,ez ceimbat direan zure yuramentu guzurrezcoac, ez ceimbat direanbesteai erasoac, ez cembait direan gorroto ta maldiciñoac, eta ezceimbat seme ta etsecoai emonico exemplu deunga, edo escandaluac.Ara bada celan burura ecarri bear dozuzan pecatu orreec.

4. Imini zaitez astiro astiro pensetan celan asi zan auci ori, ceuriemon beutsuen, ala ceuc emon bacenduan: errazoeric baceuncan, alaez, aucia emoiteco, edo emon eutsuenari yarraituteco; emon bacen-duan benguetaco gogoagaz, edo besteari ceuntsan gorroto, edo ecin-icusiagaitic. Ce calteac etorri yacazan besteari, zuc errazoa bagaricemon edo yarraiturico auci orretaric. Calte onen contu ateraric al-dai-zun ondoen, igaro zaitez ceuc eguinico yuramentuetara, eta ateraeguizu contu, ceimbat bider eguin dozuzan guzurragaz, ceimbatezdabaidan ta dudeagaz; baita eguiagaz izan arren beré, ceimbatbider gueiagotu, edo guichitu cenduan. Yrago zaitez guero, testiguaczure erruz eguin dituezanetara. Contu atera eguizu, ceimbat biderescatu deutsezun yuramentu guzurrezco, edo falsoac eguin daiezala;ceimbat bider eguin daveen, eta ceimbat bider eguin gura izan ezta-veen; ce eurac gura ez eveenean, pecatu erazo ezpaceuntsen beré, zuczure aldetic eguin cenduan pecatu. Ezta ain gach contu ateretea ceim-bat bider guzurragaz eguin dan, eta ceimbat bider besteari erazoyacan. Igaro zaitez gachago dan esaminara, au da, ceure arerio auci-lariari euqui deutsazun gorroto, eta eguin deutsazun biraoetara. Astenzara contu ateretan ceimbat bider gorroto euqui deutsazun; baya edoauci onetatic etorri yatzuzan calteac andiac direalaco, edo derichazu-laco errazoe bagaric emon yatzuzala aucia, edo ceure geniñoa erreadalaco, pitean pitean euqui deutsazun gorroto, ta aucia gogora etor-


tzen yatzun guztian ezarten ceuntsan biraoac. Orregaitic ecin contuciatz atera ciñaique ceimbat bider gorroto euqui deutsazun, ez ceim-bat birao eguin deutsazuzan, ez ceimbat bider izan direan seme-alaba, eta beste echecoen aurrean. Orduan, bada, eguin bear dozunada, atera contu ceimbat izango cirean guichi bat gora beera astean,edo guichienez egunean. Au beré ecin badozu, ecarri eguizu bururaceimbat dempora iraun deutsun birao eta maldiciñoac botetaco euquidozun ecanduac, ce eratan gueien biztu oi cinean ceure arerioarencontra, ceimbat bider euqui cenduzan era edo ocasiño orreec, etaceimbat gorroto euqui edo ceimbat birao eguin cenduzan bacochean.

5. Bigarren mandamenturic igaro zaitez irugarrenera, eta andiclaugarrenera, eta eguizu bacochean esan deutsudana. Badaucazuecanduren bat, edo euqui badozu ocasiñoren bat, mandamenturenbaten contra pecatu eguiteco, ainche gueiago gueratu bear zara, ain-che ardura andiago bategaz aratu bear dozuz ceure concienciaco bas-terrac. Modu onetan ibili ezquero Jaungoicoaren legueco amar man-damentuetatic, eta bost Eleshacoetatic igaro zaitez ceure estadu edobici-moduco cereguinetara. Orietan ardura andiago bategaz beguiratubear dau bacochac eguin ezpadau, eguin bear davena, ce ez eguinbadau eguin bear eztavena; bada errezago ezagututen da gach eguina,ce eguin bear dana ez eguitea baño. ¿Ezcondua zara? Beguira celaneguin dozun ceure bici-moduac aguinduten deutsuna. ¿Iracatzi deu-tsezu doctrina cristianea ceure seme-alaba ta otseiñai? ¿Eci dozuz chi-quichu cireanetic, ceure umeen muquerqueria, oquerqueria ta guesto-queriac? ¿Eguin dozu aleguina, aterateco sustraitic, euren ecandu cite-lac, burua atera evenetic? ¿Ichi deutsezu gura daveen guztiagazurteiten negar eztaielaco? ¿Celatu dozuz nora doazan, nogaz dabiltza-zan, ce lagunacaz batzainduten direan, ce etseetan sartzean direan?Berba baten: Zara ceure umeen Angueru-guardaco? Aushe guzti-auesaminadu bear dau, confesadu gura daven ezcondu, edo gurasobatec. ¿Zara errico Fiel, edo urico Alcate? ¿Celan beguiratu dozuceure ardurara dagoan erri, edo uriagaitic? ¿Galaazo dozu, deungarogastadu, edo galde [sic] ezteitezan uri edo errico errenta, ondasun, etadiruac? ¿Eguin dozu aleguina auzotegui guztia baquean bici daiten?Artu dozuz, al-dozuzan, modu guztiac, quendu eta erbestetutecoescandalu guztiac? Castigadu dozuz gaizquin guztiac, alan ceureseme, aide ta adisquideac, cein-da beste guztiac, bardin bardin guz-tiac? Modu onetanche esaminadu bear dau bacochac bere conciencianorberen bici-moduco bear, eta estaduco obligaciñoen ganean.


6. Enzun dozu, Cristiñaüa, ce modutan ecarri bear dozuzan buru-ra zure pecatuac, ondo confesaduco bazara. Sarri ta sarri prediquetanda eguia au pulpituetatic; alambere derichat asco ta asco confesetandireala dongaro, esaminearen faltaz. Au ezagututeco eztaucagubeguiratu bashen, confesetan datozanacaz yazoten dana. Iminten diraconfesorearen oñetan, ceñatuten dira, eta dagoz ishilishilic zubil ba-tzuc legue-che; eztaquie cer esan, ez celan asi confesetan. Itandutendeutso Confesoreac: ¿ceimbat dempora da confesadu cineala?Eranzuten dau: zortzi, edo amar ilebete, edo urtebete. Itanduten deu-tso Confesoreac: ¿eguin dozu esamina concienciacoa? Bertatic diño:bai Jauna. Eta ¿ceimbat dempora emon dozu esamina-ginean? Zortziegun, Jauna. Edonoc usteco dau, au enzunda, zortzi egun emon ditu-zala guizon onec pecatuac burura ecarten. Baya itandu bequio: ¿baitaceimbat dempora emon dozu bacochean pecatuac gogora ecarten?Eta eztaqui cer eranzun: bacarric diño: zortzi egun da: gaur confese-taco asmuac artu nituzala, eta egunez ta gavez, echean, oean, soloan,basoan ta edonon egon nas gaur confesadu bear dodala. Baya esaneguidazu, ¿imini zara ceure bacarrean pensetan, nondic ebili zarean,eta ceimbat pecatu eguin dozuzan mandamentu bacocharen contra?Eztozu itaunde oneecaz beste gauzaric ateraco, ezpabere confesetacoartu evan gogoari dei eguiten deutsala concienciaco esaminea; etagueien gueien eranzungo deutsuna da: Aita: guc daucaguzan artu-emonac eztira andi-andiac beré. Ain otzic au esaten dave ce, bertaticigarten yaque, eztaveela dempora apur bat beré emon esamina-gui-nean. Goazan aurrera.

7. Dirautso confesoreac; bein esaminea eguin dozun ezquero,confesadu eguizuz, burura ecarri dozuzan pecatuac. Ytandu beguitberrorrec eranzuten dau. Asten da, bada, confesorea itanduten, etaelduric birao, añen, berba loi, ordiqueria, edo beste ecanduzco peca-tuetara, itanduten deutso; ¿bota deutsezu ceure seme alaba, emazte,otsein edo oguitucoai biraoric? Bai, Jauna. ¿Ceimbat bider? Sarri,Jauna. Esan bequio confesiño ori eztala asco; esan daguiala ceimbatdirean eguin dituzan biraoac. Arpelic eguingo dau aleguinaConfesoreac yaquiteco ceimbat direan, edo ceimbat bider. Gueiengueien eranzungo davena da, eztira biotzetic izan, intencino deungabagaric izan dira. ¿Cer dauco cer icusi batac besteagaz? Esaizu,ceimbat izan direan biraoac, eta guero icusico dogu biotzetic izandirean, ala ez. Beste batzuc eranzuten dave: izango cirean oguei, edoogueta amar. Esaten badeutso confesoreac, eztala ori conciencia esa-


minetea, eranzuten dau: ecin bada nic gueiago esan nei. Beste batzucbein esan badaguie oguei bider eguin daveela pecatu bat, guztia daoguei. Oguei yuramentuac, oguei biraoac, oguei gorrotoa, ogei berbaloiac. Confesiño modu oneec pelleburuzcoac dira, baita bildur izanleiteque onetarico gueienac, guztiac ez esatearren, charrac direala,concienciaco esamina faltaz, ce au eguin-ez-ic, gura ta gur’ez guera-tu bearco dave pecatu ascoc confesadu bagaric. Eguin arrenConfesoreac aleguina bere itauneacaz, pecatu guztiac arguitara ate-rateco, ecin icusi leiqueana leguez cer dagoan an-barruan, biac ibilibearco dave itsu mustuan: confesoreac eztacusalaco, eta icusi beréeguin ecin leiquealaco, cer dagoan concienciaren barruan; confesetandana, barriz, eztavelaco ondo aracatu bere conciencia. Orregaiticbada, neure enzula maiteac, gura badozue neque guichiagogaz, baitaondo confesadu, artu eguizue astia, eta aleguin guztiagaz aratu ceüenconcienciaco baster ta oquelu guztiac. Au eguiten badozue, eztozueeuquico confesetara zoacenean, orain daucazuen arazu edo embara-zuric. Confesoreac lagunduco deutsue bere itauneacaz, arguitan ifin-ten ceüen conciencia, guztiz nastaduric badago beré, quenduco deu-tsue ceüen ganetic, macurturic zauqueezan pecatuen carga pisutsua,bicico zaree mundu onetan poz andian, eta artuco dozue bestean,penitencia benetacoa eguiten daveenentzaco gorderic dagoan gloria.Alan guerta deilla. Amen.


3. [CONCIENCIACO ESAMINEA]1

Scrutemur vias nostras, quaeramus, et revertamur adDomunum. Threnor. c. 3.

(J, 13-16. or.)

Ezaguturic J.C.º gure Jaunac echacola gueure argaltasunari erraz,bautismuan artutaco gracian irautea, ifini evan bere Elesha santunbateo ostean eguinico pecatuac parquetaco modua. Aushe daPenitenciaco Sacramentua edo Confesiño Santua, cein eztan besteguazaric, ezpabere gueure nac bere Eleshan imini daven Sacramentubat, parquetaco bateatu ezqueroco pecatuac nai direa [sic] mortalac,nai benialac. Ain da bearra Confesiñoco Sacramentua bautismu oste-co pecatu mortalac parcatuteco, cein dan bautismua pecatu originalaquentzeaco; eta alan bateatu ezquero pecatu mortala eguin davenac,gura badau parcatu daquion, confesadu bear da, edo bai guichienezeguin bear dau acto contriciñozcoa, Elesha Ama Santeac aguindutendavenean confesetaco gogo benetacoac lagunduten deutsala ce ainbagaric ezta prestu (ezta gauza) acto contriñozco ori ezta gauza. Bostgauzac lagundu bear deutse Confesiñoari gauza izateco, eta dira:lenengoa esamina concienciacoa; bigarrena damua; irugarrena ezgueiago pecaturic eguiteco gogoa edo propositua; laugarrena pecatumortal guztiac confesoreari esatea; eta bostgarren Confesoreacaguinduten daven penitencia eguitea, eta cumplietea. Oneec bostocbana banacean azaldu ta iragarrico deutsueguz arratsalde batzuetan;gaurco onetan, barriz, lelengotic asi (asiteco) gaitezan esplicaducodeutsuet cer dan esamina concienciacoa.

Da bada. Esamina au, aleguina eguitea burura ecarteco azque-nengo confesiño ondo eguinetic eta ordioragino batec eguin dituzanpecatuac. Esan dot azquenengo confesino ondo eguinetic, eta contuonega Cristiñauac, ce ezta asco orainengo confesa alditic oneracoesamina eguitea, leenagoco confesiño bat edo gueiago deungaro

AITA ZABALA

1 Jatorrizko testuak ez dakar izenbururik.

eguinac badaucaz. Badira C.u asco larregui dauqueezanac oquereguin da Confesiñoac, edo lotsaz pecatu mortalen bat edo gueiagogorde dituezalaco, edo eguiazco damu bagaric confesadu direalaco.¿Cer eguingo davee onelangoac oraintsuengo Confesiñoric osteraeguin gura daveenera arteco esamina eguinda? Ez gauz’ onic, eta baisacrilegioac gueiagotuteco bideac artu. Onelangoac Confesiño deun-garo eguin guztiac barriztau bear dituez, ta orretaco eguin bear davedempora guzti orretaco esaminea. Osteranchean ecin salvadu leite-quez. Pecatuac burura ecartea da Confesoreari bere concienciaaguertuteco; acusetaco no-beren burua, Jgcoaren ordez pecatuac par-catu daguiezan absoluciñoaren bidez (dala medio). Confesorea daCristo-ren lecuan dagoan Jueza. Onec emaiten dau epaia ta senten-cia; ta orretaraco yaquin bear dau ceen ganean emon, ganecoan oqueribilico da. Araz ostean da arimaco osaguillea ta Medicua. Medicubateri garbiro esan bear yacoz gorputzeco gachac ecer estaldu baga-ric oquer ibili ce dedin. Yaquin bear dau noscoa dan gacha, zarra alabarria, nondi yaio yacon. Alan bada confesoreac beré Medicua danaldeti yaquin béar dau pecatua zarra edo barria dan, anchinatic dato-rren edo ez; nondic ernetan dan, celango lecu edo adisquidec deun-gueetati; gacha dan miñecoa, escucoa, bularrecoa edo cein lecutacoa,au da berbaz, escuz, biotzez, edo cegaz pecatu eguin dan orretaraco,bada, bear da esamina contuzcoa, gauza esan bear direanacConfesoreari aguertuteco. Ain da bear bearra ta premiñazcoa esami-na contuzcoa au ce, batec bere naguitasun andiz ichiten badau esa-minaren faltaz pecatu mortalen bat confesadu bagaric, eguingo dauconfesiño oquerra; ta esaminaco naguitasuna laburra ta chiquerraizan bada, izango da pecatu chiquerra edo beniala, baya ezta izangodeungue confesiñoa, beste utzeguinic ezpadago.

Esamina onec contuzcoac izan bear dau, ta astiro eguinac; ezitoca, aringa ta priesaca eguinac. Ardurea emoiten deutsuen gaucetan¿celan gabiltz? Eztira beingoan ta itomendiz eguiten, eta bai astiroastiro beguiratuta. ¿Cer eguiten eztozue billatuteco diru-boltsa bat,ganaduren bat, edo beste, galdu dozuen balio andico gauzaren bat?¿Ceimbat ausi bear eztozue burua auci bat irabazteco; edo escuarte-coa aurreratuteco? alan bada eguin bear dozue esamina eguitecoberé: eztago munduan pecatuac baño calte andiago eguiten davengauzaric; ganeco calte ta galtzaiera guztiac, onen aldean umecontuacdira; eta orregaitic yaquitunac diñoe ce, esaminea eguiteco imini beardan ardurea dala, guizon zuur ta beguiratu batec balio andico gauza


baten imini daroian ardurea ta contua langoa. Bada, Jauna, esangodeustazue, ¿ceimbat dempora emon bearco dogu esamina-guiñan?Eta zuec cer diñozue, ¿ceimbat dempora bear da ullea orraztuteco,alcondara bat garbituteco, edo ari-matasa bat arilduteco? Jauna, oricelan dan, eta celan dagoan gaucea. Azpaldian orraztu eztan ulleac,ta guztiz nastituric dagoanac dempora lucea bear dau orraztuteco;aurrengo egunean orraztu zanac guichi; olaguizon baten obrereac,edo icazquin batec soñean luzaro erabili daven alcondareac demporalucea ta ur asco bear dituz zuri eguiteco, beste ascorena ez ainbeste:eta alan da mataseagaz beré ondo badator laster eguiten da; baya nas-tituric badago ta quisqui-biur asco baditu dempora gueiago bear dau.Baita badira gauza oneec eguin bear dituezanean artean, modu obeaceracusten daveenac eta oneec lasterrago eguiten dituez, (besteacbañoen). Alanche da bada esamina eguiteco beré; eztago onetangauza erabaquiric, ez guztientzaco neurri bardinic. Confesiño gene-ral ta bicitza guzticoac dempora gueiago bear dau esamina guintzan,iru edo lau urteco confesiñoac baño. Guizon iratzarriac, eta buru one-acoac lasterrago ecarrico dituz gogora, buru astun ta charra davenacbaño. Sarri confesetan direanac errazago naguito-tzar beluric beluradoazanac baño. Besteac bardin direala otsein batec obligaciño labu-rragoac aituz ugazaba edo ugazaba andreac baño: ezconda’coac,ezconduac baño. Barriz aberats batec guciago nequezaleac baño, tra-tulari batec achu’lariac baño, eta alan besteetan. Leen esana bada,guizon zuur ondo batec ardura andico gauzean ipimico leuquean con-tua, orishe ipini bear dozue zuec beré, esamina eguiteco. Baya ezta-go orretaraco pecatuac paperean escribidu bearric, batzuetan ondobada beré; burura datozanac esan eguizuez, ta ori da asco; ta esami-na ondo eguin azquero pecaturen batzuc aztuten bayatzuez, ez orre-gaitic arduraric artu, cé guztiac parquetan dira; eta eztago besteric,gogora yatortsuezanean, urrengo confesa aldian esan baño.

Esamina concienciaco au eguiten da Jgcoaren legueco amar man-damentuetatic, bost Eleshacoetatic, obra misiericordiazcoetatic, taPecatu capitaletatic. Baya eztozuez mandamentuac andizca igarobear, ez guztiac erabatera, ta pilloan leguez, ezpabere bana banacean,ta bacocha berez: mandamentu bat ondo esaminadu artean ez igarobestera: beste ori ondo esaminaduta zoace irugarrenera eta alan. Etamandamentu bacochean ez bacarric esaminau bear dozuez gorputza-gaz edo gorputzeco alderen bategaz eguiten dozuezan pecatu agui-riac, contu daigun escuagaz, miñagaz, edo alan eguiten dozuezanac,


baita bere gogoagaz edo pensamentuagaz eguiten dozuezanac: esangura dot burura ecarri bear dozuela ea iñoz onetan edo atan pecatueguiteco asmoric izan dozuen; ea iñoz gauza deungaren bat gogoandozuela egon bazaren. Guero esaminadu bear dozue ceure oficioan,carguan, eta bicimoduan eguin dozuzan utsac eta pecatuac. Oficio tabicimodu bacochac dituz berezco ta aparteco eguin bearrac.Ezconduac, Ugazabac, Justiciaco direanac, tratulariac eta alangoacbadituez obligaciño batzuc, besteac ez dituezanac. Azquenean barrizesaminaturic ceuc ceure escuz eguin dozuzan pecatuac, contua aterabear dozu besteac zure erruz, zuc orretaraco bidea emonda eguindituezanena; ea iñori pecatu eguiteco aguindu edo consellu emonbadeutsazu; ea iñori pecatu eguiten iracatsi badeutsazu; ea eragotzibearrean aguintaria, ugazaba edo gorasoa cinealaco, eragotzi espado-zu, eta olangoac. Liburuan daquienac ondo eguingo leuque, orretara-co escu-liburua. Olaechearen liburua, edo beste alangoren bat artucobaleudee ta bereti esamina ori eguin. Baya ez eguin nescachi bateceguin evana, onango liburu bat artuta, bertan egozan pecatu motaguztiac berac eguinac leguez, confesoreari esan eutsazan. Esaminaau Confesorearen oñetara baño leenago eguin bear da, bada gachizango da bertan guztiac beingoan burura etortea, baita beré erraz daguztiz confesoreari itanduten aiztutea; eta esamina ez eguina gaiticpecatu mortalen bat confesadu bagaric ichiten danean, confesiñooquerra eguiten da. Baya alambere ascoren conciencia ez larreguiestututeco esan bear dot pecatu mortalic eguin eztavenac estauquelaesamina concienciacoa eguin bearric, ondo bada beré ori eguitea.

Eta obeto eta obeto ezagutu daguizun celan eguin bear dozun esa-mina au, gura deutsut gueiago ceaztu ce moduetan eguin bear dan.Zoaz bada Eleshara, edo sartu zaitez echeco guela baten, edo zoazbeste lecu bacar batera, ta esca eguiozu Jaunari esamina eguitecobear dozun gracia ta arguia. Beguiratuco dozu guero ea ceimbat dem-pora dan azquenengo confesadu cineala, baita ateraten dozu contuzortzi illabete dala. Ea bada orduco confesiñoa ona izan bazan; onaezpazan, contua atera bear dozu nosic onacoac direan confesiñodeungaro eguinac bitarte orretaco esamina eguiteco: ona bazaneztaucazu yaramonic cetan eguin lenagoco confesiñoai. Au eguinezquero asico zara lenengo lenengo Jaungoicoaren legueco lenengomandamentutic, ta beguiratuco dozu ea cerbait esan badozu Jgcoarenedo Santuen contra, esateraco ea esan badozu Jgcoac eztaquiala cerdarabilen escuartean, munduco gauzac bear dan leguez estarabiltza-


la; ea Fedeco articuluren baten contra ecer sinistu badozu; ea usteizan badozu eztagoala zuretzat parcaciñoric; edo ecin iñolacoz ceru-ra yoan ciñatequezala aimbeste pecatu eguin ezquerocoan; ea ame-sai, sorguinqueriai, aztuen contuai sinisteric emon badeutsazu, tamandamentu onetan sartzean direan osterarcheco gauzaac. Ycusiricestaucazula ecer, edo cer daucazun mandamentu onetan igaroten zarabigarrengora. Gogora yatortsu auei balio andico bat euqui dozula cei-netan sarri yuramentu artu deutsuen, eta ceinetan testigu ascoc zugai-tic ta zure erreguz yuramentu eguin daveen; baquizu sarri-ascotanguzurragaz yuramentu eguin dozula; sarri ascotan zana (bashen)gueiago guichiago edo bestera esan dozula; sarri-ascotan testiguaiescatu deutsazula zure alde guzurragaz yuramentu eguin daguiela;sarri gorroto euqui deutsazula zure aucico arerioari; sarri birao eguindeutsazula, eta sarri birao oneec ceure seme-alaben aurrean izan dire-ala. Esamina au oraindo ezta asco bear dan moduan confesetaco, ceeztozu esaten, edo etzara acusetan ez ceimbat direan zure yuramentuguzurragazcoac, ez ceimbat direan besteai erasoac, ez ceimbat dire-an gorroto ta biraoac, ez ceimbat umeai ta etsecoai emonico exempludeungoac. Ara bada celan burura ecarri bear dozuzan pecatu orreec.

Ymini zaitez astiro astiro pensetan celan asi zan auci ori, ceuriemon beutsuen, ala ceuc emon bacenduan; errazoeric baceuncan alaez, aucia emoiteco edo emon eutsuenari yarraituteco; emon bacen-duan benguetaco gogoagaz, edo besteari ceuntzan gorroto edo ecin-icusiagaitic. Ce calteac etorri yacozan besteari zuc errazoe bagaricemonico edo yarraiturico auci orretaric. Calte onen contu atararicaldaizun ondoen, igaro zaitez ceuc eguinico yuramentuetara, etaatera eguizu contu ceimbat bider eguin dozun guzurragaz, ceimbatezda-baidan cengozala ta dudeagaz; baita eguia izan arren bere’, zanbaño gueiago edo guichiago esan cenduan. Ygaro zaitez guero testi-guac zure erruz eguin dituezanetara. Contu atera eguizu ceimbatbider escatu deutseezun guzurraren ganean yuramentu eguiteco;ceinbat bider eguin izan daveen, eta ceimbat bider eguin gura izaneztaveen; bada eurac gura ez eveenean pecatu erazo ezpaceuntsenberé, ceuc ceure aldeti pecatu eguin cenduan. Oneec alan aterataigaro zaitez esaminetara ea ceure arerio aucilariari gorrotoric euquideutsazun, edo biraoric eguin deutsazun; baya edo auci onetaric eto-rri yatsuzan calteac andiac direalaco, edo derichazulaco errazoebagaric emon yatzuzela aucia, edo ceure genioa errea dalaco ta erraiestuac dozuzalaco lancean lancean euqui deutsazu gorroto, ta aucia


gogora etorten yatzun guztian biraoac eguiten ceuntsazan. Orregaiticecin contu ceatzic atera ciñaique ceimbat bider gorroto euqui deutsa-zun, ez ceimbat birao eguin deutsazuzan, ez ceimbat bider izan dire-an seme-alaben, eta beste echecoen aurrean. Orduan bada eguin beardozuna da, contu atera ceimbat demporan iraun daveen orreec, etaceimbat bider izango zan egunean edo astean edo alan. Au beré ecinbadozu asco izango da burura ecartea ceimbat demporan iraun eutsunorreec eguiteco ecanduac; ce ezetan gueien biztu oi cinean ceure are-rioaren contra, ceimbat bider izan dozuzan era, aldi ta ocasino or’re-ec, eta ceimbat gorroto euqui, edo ceimbat birao eguingo ceuntsanbacochean.

Bigarren mandamenturic igaro zaitez irugarrenera, eta andic lau-garrenera, eta eguizu bacochean esan deutsadana. Badaucazu ecan-duren bat, edo izan badozu ocasiño edo pecatu bideren bat manda-menturen baten contra pecatu eguiteco, ainche gueiago guelditu bearzara, ainche ardura andi bategaz aracatu bear dozuz ceure concien-ciaco bazterrac. Modu onetan ibili ezquero Jgcoaren legueco amarmandamentuetatic eta bost Eleshacoetatic, igaro zaitez ceure estadu,edo bicimoduco cereguinetara. Onetan ardura andiago bategazbeguiratu bear dau bacochac eguin ez padau eguin bear davena, ce ezeguin badau bear eztavena, bada errazago da ezagututen eguin dangacha, ce eguin bear dana ez eguitea baño. ¿Ezcondua zara? Beguiracelan eguin dozun ceure bici-moduac aguinduten deutsuna. ¿Yracatsideutsezu doctrina cristianea ceure seme-alabai, ta otseinai? ¿Ecidozuz chiquichutatic ceure umeen muquerrac, ta oquerqueriac?¿Eguin dozu aleguina sustaiz aterataco euren ecandu citelac buruaatera davenic laster? ¿Ychi deutsezu gura daven guztiagaz urteiten,negar eguin eztaien achaquiagaz? ¿Celatu dozuz nora doazan, nogazdabiltzazan, ce lagun-modugaz batzainduten direan, cein echetansartzean diren? Berba baten zara ceure umeen Aingeru-guardaco, tayagola ona? Aushe guztiau esaminadu bear dau ondo confesadu guradaven ezcondu edo guraso batec. Zara Errico Fiel, edo Urico Alcate?¿Celan beguiratu dozu ceure ardurara dagoan Erri edo Uriagaitic?¿Galarazo dozu, deungaro gastadu edo galdu eztaiezan Urico edoErrico errenta, ondasun eta diruac? Eguin dozu aleguina auzoteguiguztia baquean bici daitean? ¿Artu dozuz al dozuzan modu guztiacquendu eta erbestetuteco escandalu ta pecatu-bide guztiac?¿Castigadu dozuz gaizquille guztiac, alan ceure seme, aide ta adis-quideac, cein da ganeca guztiac? Modu onetanche esaminadu bear


dau bacochac bere conciencia, no-beren bici-modua eguin bearren,eta estaduco obligaciñoan ganean.

Enzun dozu, cristiñaua ce modutan ecarri bear dozuzan bururazure pecatuac ondo confesaduco bazara. Sarri ta sarri prediquetan dapulpituetic eguia au; alamberé derechat asco ta asco confesetan dire-ala deungaro esaminaren faltaz. Aushe da diño Fr. Luis Granada-coVeneragarriac, aushe da alde guztietan gure aleguin guztiagaz predi-catu bear gueunqueana, bada asco baño gueiago dira engañaduric bicidireanac, beguitanduric ondo doazala, ta orretaraco oquer doaz; cé batda, edo lotsaz pecatuac confesadu bagaric ichitea edo esamina eze-guinagaitic ichitea; batac eta besteac confesiño deunguea eguitendave, eta salvaduco badira barriro confesadu bear dituez confesiñobarri ondo eguinen baten. ¿Cétatic dator, ezpabere, urtebetecoac, ileanbeingoac bashen pecatu gueiago ez confesetea? Ez bada urtean beinbashen eguiten eztireanac obeac direalaco, ce alangoac eztira cristiñauon-onac izaiten; eta ganecoan ez litequez egongo ain luzaro confese-tan ta Jauna artuten etorri bagaric. Eztavee gauza dan esaminaric egui-ten, ta guero eztavee amarrenic beré confesetan. Eta ezta au deungue-en deungueena, ce badira beste asco urte betecoac ez izanagaitic,gauza onetan urtebetecoen lagun direanac: au ezagututeco eztaucagubeguiratu bashen confesetan datozanacaz yazoten danari. Y m i n t e ndira Confesorearen oñetan, curutze-santuarena eguiten dave, etadagoz ishil ishilic zubil batzuc legueche: eztaquie cer esan, ez confe-setan celan asi. Ytanduten deutse Confesoreac: ¿ceimbat dempora daconfesadu cineala? Erantzuten dau zortzi edo amar ilabete, edo urtebete. Ytanduten deutse Confesoreac: eguin dozu esamina conciencia-coa? Bertatic diño: Bai, Jauna. Eta ¿ceimbat dempora emon dozu esa-minaguinean? Zortzi egun, Jauna. Edoceinec usteco leuque au entzun-da zortzi egun emon dituzala guizon onec bere pecatuac burura ecarriecinic. Baya ez zortzi egun ez ece ezta guichiago beré, eta bear badabapere ez. Ytandu bequio, ezpabere; eta ¿ceimbat dempora emondozu egun bacochean pecatuac gogora ecarten? Eta eztaqui cer eran-tzun: bacarric diño: zortzi egun da gaur confesetaco asmua artu neva-la, eta gau ta egun, echean, oean, soloan, basoan, ta alde guztietanegon nas gaur eguta bear nasala. Baya esan eguidazu: ¿imini zaraceure bacarrean pensetan, nondic ibili zarean, eta ceimbat pecatueguin dozuzan mandamentu bacocharen contra? Eztozu itaunde one-ecaz beste ateraco ezpabere confesetaco artu evan gogoari dei eguitendeutseala concienciaco esamina eta gueien gueien erantzungo deutsu-


na da: Aita, guc daucaguzan artu-emonac eztira andi-andiac beré. A i notzic au esaten davee ce, bertatic igarten yaque eztaveela demporarenapurric bere emon esamina gainean. Goazan aurrera.

Dirautso Confesoreac: bein esamina eguin dozun ezquero, confe-sadu eguizuz, burura ecarri dozuzan pecatuac. Ytandu beguit berro-rec, erantzuten dau. Asten da bada Confesorea itanduten eta elduricbirao, añen, berba loi-nasai, ordiqueria, eta beste ecanduzco pecatue-tara, itanduten deutso: ¿Bota deutsezu ceure seme-alabai, emazteai,otseinoi edo oguitucoai biraoric? Bai, Jauna. ¿Ceimbat bider? Sarri,Jauna. Esan bequio confesiño ori eztala asco; esan daguiola ceimbatdirean eguin dituzan biraoac. Arpelic eguingo dau aleguina confeso-reac yaquiteco ceimbat direan, edo ceimbat bider. Gueien gueienerantzungo davena da; eztira biotzetic izan, inteciño deunga bagaricizan dira. ¿Cer dauco cer icusi batac besteagaz? Esaizu ceimbat izandirean biraoac, eta guero icusico dogu biotzetic izan direanez. Bestebatzuc erantzun daroe, izango cirean oguei, edo ogueta amar. Esatenbadeutso confesoreac, eztala ori conciencia esaminetea, erantzutendau; ecin, bada, nic gueiago esan nei. Beste batzu bein esan badaguieoguei bider eguin daveela pecatu bat guztia da oguei. Oguei yura-mentuac, oguei biraoac, oguei gorrotoac, oguei berba arinac.Confesiño modu oneec bildur izaitecoac dira, eta onetarico gueienac(guztiac ez esatearren) concienciaco esaminaren faltaz charrac direa-lacoen antza ba’uque, bada esamina au eguin ez-ic, gura ta gur’ezgueratu bearco dira pecatu asco confesadu bagaric. Eguin-arrenConfesoreac aleguina, bere itauneacaz pecatu guztiac arguitara ate-rateco, ecin icusi leiqueana leguez cer dagoan an barruan, biac ibilibearco dave itsu mustuan: Confesoreac eztacusalaco, eta icusi beréecin leiquealaco cer dagoan concienciaren barruan; confesetan danabarriz, eztabelaco ondo aratu concienciaco baster ta oquelu guztiac.Cetatic dator, ezpabere, urtebetecoac ilean bein eguiten direanacbaño pecatu gueiago ez confesetea.


4. ONDO CONFESETACO BEAR DANDAMUAREN GANECO BERBA-ALDIA

(B, 94-99. or.)

1. Confesiño on bat eguiteco bigarren bear dana da damua: au daeuqui bear dau benetaco damuari bat pecatu eguinagatic. Modu bita-coa izan leiteque damu au; bata berezcoa, edo mundu onetaco gau-zaac gaitic-coa, bestea berez-ganeti-coa, edo fedeac eracusten deus-cuzan gauzaren bategaitic artua. Ezagutu gura badogu, nos daucagunbata eta bestea, eztaucagu beguiratu bashen, cegaitic daucagun damuau. Badaucagu damutasun au pecatuac ecarri deusculaco gorputzecosensunacaz icusi edo yaquin al leian gachen bat, berezco edo natura-la da damu hau; eta ezta duin, ez asco, ondo confesetaco. Contu egui-zue artuten davela Justiciac lapurretan davillen guizon bat, ifintendau carcela baten, erri guztitic zabalduten da lapurreta au, eta damu-tuten yaco lapurretan ibilia: ¿baya cegaitic? bere burua carcela bateneta lotsaari ain andian dacusalaco. Damuari au berezcoa da, edo natu-rala, ce gach oneec ezagututeco ezta federic bear, eta alan damu auezta asco ondo confesetaco. Damutasun norberen izaitez ganeticoadauco batec, damu davenean pecatu eguina, pecatuac ecarri deutsa-zalaco gachen batzuc, ceintzuc ecin yaquin leiquezan fede bagaric.Esateraco: leen esan dogun, lapurretan ebillen guizonac, icusiric bereburua carcela itsaltsu baten, catea eta grilluz yosiric, ain lotsaariandian asten da beguiratuten, ce lecu bildurgarriac izan bear daveninfernuac, ce ezainac edo echura bacoac egon bear daven bere ari-meac, galduric graciaren edertasuna, celango lotsaaria euqui beardaven ain ezain, itsusi ta cacaz egonic Jaungoico, eta Aingueruenaurrean. Consideraciño eta gogoetaldi oneecaz artuten dau damuta-sun andi bat, ez, eguin daven lapurreteagaitic carcela baten dagoala-co, ez guizonen beguietan ain lotsari andian dagoalaco, ezpaberebere arimeari aimbeste gach icaragarrizco ecarri deutsazalaco. Damuau gure izaitez ganeticoa, edo guc gueureanez ezagutu geiqueanengoracoa da; ce arimeari ecarri deutsazan gach oneec ecin guizonac

AITA ZABALA

bereanez, eta fede bagaric ezagutu leiez. Jaungoicoaganic datordamutasun au, eta asco da ondo confesetaco.

2. Oraindiñocoarren beré gura neuque arguiago azaldu, zuritu taesplicadu nosh dagoan damuari bata ta bestea. Onetaraco iminicodeutsuet irudi. [sic] chu bat. Bici da nescatilla gazte ondo yaio, aci,ta eche andico bat bere guraso noble, eta bere neba-arrebacaz. Erriguztiac dauco on garbi, moduzco, eta charqueria ba’cotzat: baya mal-pecau yausten da gizon-gazte bategaz araguizco pecatuan, eta egonicguizon-gaztea gach atsitu, ta lotsagarriz ustelduric, erantziten deutsobere gacha. Eguneric egunera aurrera doa gacha, baya lotsaz beteric,ezteutso iñori esan gura. Yausten da gueshoric, eta dago oe baten erdiilic, guztia erquinduric, azur utsac ta azala baño eztaucala, eta erdiustelduric. Zabalduten da erri guztitic ce gach modu daucan, eta guz-tiac daquie ce pecatu ta loiquerietan ibili dan. Ar’or non dagoan nes-catilla au gach modu bigaz: gorputzecoagaz, eta arimacoagaz: gor-putzecoa ezagututeco ezta federic bear, ce edoceinec icusi leiquez,eta nescatilleac berac sentietan dituz bere gorputzean, pecatu ac eca-rri deutsazan argaltasun, zauri, min eta alac; besteac dira arimacoac.Oneec dira Jaungoicoaren arerio, Demoniñoaren mempeco etaaguinduco izaitea, cerua sarraturic euquitea, infernu bateco su beti-cora condenauric egotea, Jaungoicoa aserraturic euquitea, eta besteesan beré ecin leiquezan gachac. Ycusiric bere burua egoquera edoestadu onetan, artuten dau guizon-gazteagaz eguin cituzan pecatuendamu benetaco bat, biotz guztitic deutso gorroto pecatu ari, beti dagonegarretan urturic, cizpuru artean, eta atseguin bagaric. ¿Gura dozuyaquin nescatilla onen damuaria celangoa dan? Bereanezcoa edonaturala, ala norberen izaitez ganeticoa eta Jaungoicoaganic datorre-na? Begiratu, bada, cegaitic daucan damutasun au, cegaitic direannegar, eta cizpuru oneec. Badira aimbeste min eta gachagaz oeandagoalaco, bere gurasoac aserraturic dagozalaco, euquico evanezcontza on bat, euquico eztavelaco, eta beste onango gorputzecogachac gaitic; damu au berezcoa da, eta bacochac fede bagaric euquileiqueana, eta ezta asco penitenciaco sacramentua artuteco: alperriceguingo dau Madaleneac bashen negar gueiago. Daucan garbai edodamua bada arimaco calteac gaitic, graciaren edertasuna galdu dave-laco, Jaungoicoa beragaz aserre dagoalaco, edo beste onelango gau-zaren bategaitic, gure izaitez ganeticoa da, eta fedeco eguietatic dato-rrena, eta asco (ona) da Sacramentu penitenciazcoa eguiteco.


3. Modu bitacoa da damuari au; batari dericho contriciñoa etabesteari Atriciñoa: eta eusquera garbiago-an contriciñoari esan gui-nayogo On-damua, Atriciñoari barriz Bildur-damua. Contriciñoa edoOn-damua da, euquitea, damutasun benetaco bat Jaungoicoa peca-tuagaz aserratu davelaco, ez beraganic artu leiquean mesederen bate-gaitic, ez berac castigadu al leiquealaco, ezpada bera dana dalaco, ainon, ain santu, ain andi, eta ain maitegarri, eta damu onetan eztaubeguiratuten, ez cerua galdu izana, ez infernua merecidu izana, ezpa-bere Jaungoicoaren ontasun, anditasun, eta maitegarritasunera.Atriciñoa da euquitea damuari andi bat eguin daven pecatuagaiticberagaz ezaindu davelaco bere arimea, zarratu davelaco cerua, mere-cidu izan davelaco infernua, eta bildur dalaco Jaungoicoac bota leia-la ango suetara, eguin daven pecatuagaitic. Contriciñoa datorJaungoicoari deutsagun amodiotic, Atriciñoa, barriz, beragan dauca-gun icharote, edo uste ta esperanzatic. Gueienac uste dave damu bionetatic edocein dala asco, ondo confesetaco; alambere aleguinaeguin bear dogu, Contriciñocoa eroateco, bada Contriciñoac beracbacarric ta uts-utsic, parcatuten dau pecatu mortala; baya ezAtriciñoac. Orregaitic balilloaz pecatu mortalean dagozan bi confe-setara, bata Contriciñoagaz, eta bestea Atriciñoagaz, eta ilgo balirabiac confesadu baño leen, cerura yoango litzateque contriciñoaeroiana, eta ez Atriciñoia eroiana.

4. Damutasun au izan bear da pecatu guztiena, bat-pere ichi-bagaric; osterancean (ganecoan), echacoz parcatuco, ez araco peca-tuac ceintzuen damuric eztaucan ez-ece, ezta ganeco pecatuac beréeuren damuaria euquiagaitic. Daigun contu: daucaz guizon bateczortzi pecatu mortal; daroa confesetara zazpiren damua, baya ezzortzigarrena: bada guizon orreri ez bacarric echaco parcatuco zor-tzigarren pecatua; ceinen damuric eztaucan, baya ezta beste zazpiracceintzuen damua euqui daven beré; eta alan urrengo confesiñoandireanac confesadu bearco dituz, bardin cein iñorembere damutasu-nic euqui ezpaleu. Damu au izan bear da biotzecoa, edo benetacoa,eta alan ezta asco campoticoa, edo aozcoa bacarric izaitea. Orregaiticezta asco esatea: Damu dot ceu aserratua, eta ucabilagaz bularrayotea, eta negarretan urturic egotea, cizpuru andiac botetea, biotzagogor badago, pecatuari deutsan aficiñoa eta zaletasuna quentcenezpada, eta gorroto guztizco bat berari euqui ezpadaguio. Damuari aueuqui bear da Confesoreac absoluciñoa emon bashen leenago, edoguichienez Confesoreac absoluciñoa emoiten davenean, ce orduan


euqui-ez-ic, eztau arean balio bere confesiño guztiac, guero damutu-ten bayaco beré pecatu eguina. Asco bada beré damua euqui edo artu-tea confesetan danean, edo confesoreac absolvietan daven artean,chito da pelleburutsua orduraco istea damutasuna artzeia; ce orduanpecatuac buruan euquiteac, ceatz confeseteac, eta pecaturen bat aïz-tuteco bildurrac, daroe ardura guztia. Pecatuac confesadu ezqueroeguiten dau Confesoreac aleguina artu-erazoteco confesadu danari,esan dituzan pecatuen damua; baya dempora guichi dalaco batetic,eta pecaturen bat ichi ete davenen bildurragaitic bestetic, ezta errezorduan damu benetaco artutea. Orregaitio onen onena da confeseta-ra baño leen artzea. Demporaric onen onena da esamina conciencia-coa eguin-da bertatic. Ara celan.

5. Conciencia esaminadu ezquero, ceure pecatuac gogoan dozu-zan artean ifini zaitez Jaungoicoaren aurrean, eta humiltasunic andie-nagaz escatu egiozu biotz guztitic, esaminadu dozuzan pecatu guz-tien damu benetaco bati. Guztiz da bearra escaari au Jaunari eguitea:bada izanic damutasun au Jaungoicoac pecatari bateri eguin leionmesederic andiena, ecin berez euqui leique guizonac; ecin bestecemon leio, Jaungoicoac berac baño, eta orregaitic gura badau pecata-riac damutasun au euqui, Jaunari escatu bear deutso. Escabide aueguinic beguira zaitez, celangoa zaucazan pecatu orrec. Ce erain, etaechurabaco, ce atsitu zagozan, icatz bat bashen baltzago, Demoniñobat dirudizula, gorputz usteldu bat leguez, eta an arrac bateric beste-ra dabiltzezana leguez, alanche dabiltzezala Demoniñoac zure ari-maan bere yaube eguinic. Beguira ondo celango calteac ecarri deu-tsazuzan ceure buruari pecatu orreecaz; zagoz cerutic erbesteturic,eta infernuraco ucentaduric, Jaungoicoa dago ain irritu ta aserrezugaz ce, dauco bere besoa ereguita bere justiciaco ezpata billoshadavela, zu zatitu ta infernuetara botateco. Bildurturic guztiori gogo-aldi onegaz (beguitaciño) eldu zaitez Jaungoicoaren erruquitasunera,yaquinic ce, andiac badira beré zure pecatuac, andiagoa dala oraindi-ño Jaungoicoaren ontasun eta erruquia. Au zugaz euqui daian artueiquezu aimbeste calte ecarri deutsuen pecatuen gorroto andi bat, etaicharon eiquezu Jaunagan, parcatuco deutsuzala J.Cº.ren bicitza,pasiño ta eriotzeagaitic.

6. Jaungoicoaren Seme onen eriotzea ta pasiñoan aleguina eguinbear dozu, ezagututeco Jaungoicoaren zureganaco amodioaren andi-tasuna, eta ezaüera onegaz esheturic zure biotza bereganaco amodio-an, damuari andi bat artu bear dozu, bera aserratu dozulaco, izanic


ain on, eta maitegarria. Yatzi zan cerutic lurrera, zu pecatutic atera-ric, bere seme zorioneco eguitearren; onetaraco bici izan zan oge’-taamar urtean mundu onetan neque, lan eta gach andien artean; zurieutsun amodio uts utsagaitic igaro cituzan bere negargarrizco pasi-ñoan esan beré eguin ecin leiquezan, zauri, epai, burla ta barreac; artucituzan bost milla azote eta gueiago, euqui evan bere burua arantzagogorrezco coroe esquerga bategaz zulaturic, eta azquenean berebicitzea galdu evan, curutze baten unce gogorracaz yosiric, lotsari-ric andienean. Beguira ondo noraguiño eldu zan Jaungoico batenzuganaco amodioa, esquer onecoa izan cenguizan zu beragaz.Jaungoicoaren amodio onegaz iciotu bear dozu ceure biotza berega-naco amodioan, zagoz seguru ezteutsula Jaunac ucatuco bere lagun-tasun eta gracia, ceuc ceure aldetic eguiten badozu aleguina. Beracbere ceruco su onegaz erre, eta garbituco deutsu ceure biotza; bayabazoaz confesetara ceure biotza prestadu bagaric, uste dozula ce con-fesoreac dirautsunagaz artuco dozula benetaco damuaria, bildur izanzaitez ezteutsula Jaunac emongo onetaraco bear dozun gracia.

7. Gauza guztiz bear bat emenche esan gura deutsuet, derichada-laco ce, berau ondo ez beguiratutearren, confesiño char asco eguitendireala. Ondo confesadu gura davenac, eztau ecetan beré arduraandiagoric imini bear, bere pecatuen damua euquitean baño; badaTrentoco Batzar, edo Concilioac dirauscu ce, PenitenciacoSacramentuaren alderic yaquinena, eta parteric bearrena dala damua,eta orregaitic bearric bearrena. Bera bagaric eztago pecatuen parca-ciñoeric; baya yazo leiteque esamina, eta confesino bagaric parcatu-tea. Emoiten deutso bateri aldi gueisto batec; eztauco nogaz confesa-du, gura leuque baya: eguiten dau acto contricinoco bat, ilten da one-gaz; aror non oneri parcatu yacazan pecatu guztiac, eta salbadu dan.Emoiten deutso beste bateri beingoango gach batec, elduten daConfesorea, baya eztauco lecuric edo astiric, ez esaminaric eguiteco,ez bere pecatu guztiac esateco; esaten dau bat bacar bacarric, etaabsolvietan dau confesoreac; bada badauco benetaco damu cintzoa,guztiac parcatuco yacaz. Baya damuariric euqui-ecic, ecin iñondiberé pecaturic parcatu leiteque; arpelic izango da esaminaric ardura-tsuena, eta confesiñoric ceatzena. Yaquizue, bada, bearragoa daladamua esaminea bashen, baita ezaüera onegaz artu eguizue arduraandiago bat damua euquitean, esamina-guinean baño. Confesetarayoan bashen leen artuten badozue damua, confesiñoa beré obeagoa,humillagoa ta negartsuagoa izango da. Guero absolbiciñoa artut’-


ordua eldu daitenean, eztaucazue barriaztu baño damuari au, etaaushe da asco confesiñoa ona izaiteco.

8. Gura badozue, bada, neure enzula maiteac, ez pelleburuanegon confesiño dongaric eguiteco, eguizue aleguina, confesetarayoan baño leenago, artuteco pecatuen damutasun biotzecoa. Bereandira ezagun confesonarioan, au eguiten eztaudeenac... Yfinten dirabelaunbico, eguiten dituez arrastaca caco batzuc curutze ordez, etaesanic Ni Pecataria arin arinca, iminten dira Confesoreari beguira, eacer itanduten deutsen. Baya ¿celango moduagaz? ¿Celango otztasu-nagaz? Edocein conbersaciñotan, edo berbetan lagunacaz balegoza-na leguez. Ytanduten deutso Confesoreac: ¿Ba’ucazu Jaungoicoaofendidu dozulaco damuric? Berpertatic eranzuten dau: Bai, Jauna:baya ezta iñondic beré damuari onen igargarriric. Asten daConfesorea pecatuac itanduten, eztau berac ecer aurreratuco. Echacobeste gauzaric enzungo, ezpada bai Jauna edo ez Jauna. Ytandutenbadeutso ¿ceimbat bider eguin dozu pecatu au, edo bestea? Eztaquicer eranzun; eta nosbaist esaten badau ceimbat izan direan, da desta-yuan. Amaitu edo acabaduric celan alan confesiñoa, abietan daConfesorea aldaian indar gueienagaz, biotz à bigunduten, eta peca-tuen damua artu erazoten; baya esan al-daian guztia ezta asco cizpu-ruchu bat beré aterateco, ta erazoteco. Ainche dago gogorric, arri batbailitzan legue-che, batera... bestera beguira, estu ta larri, aric etaabsolviciñoa artu artean, luce eguiten yacala, an emoiten daven dem-porea, bere cereguinetara yoateco ¿Nondic ezagutu, eta igarri leite-que, onec benetaco damua daucala?

9. Baya onelangoac damutasunic eztauqueenen bildurric andienaemoiten davena da, iminten yacoen penitencia artzeco dauqueenatseracuntzea, eta onetaraco asmetan dituezan achaquiac. Dacus con-fesoreac guizon edo andra a-ec confesadu dituezan pecatuac dauquensustraya dagoala pelleburuan, edo arturic dauqueen pecatu-bidean,ta ocasiñoan. Nescatilla bat pensamentu loi, eta araguizco pecatuetanyausten bada, dala mutil gazteren bategaz adisquidetasuna daucala-co, eta au quendu ezic, eztituzala olango pecatuac ichico. Daqui bes-tearen aserre-aldi, birao, ta erneguac yocotic datorquiozala, eta yocoaichi ezic, beti pecatu oneetan bicico dala. Aguindu beio, bada, batariezteitela tabernara eldu, besteari ichi daiela mutil gaztearen adisqui-detasuna, yocolariari ichi daiala yoco-lecua, eta ezteitela etse ataraberé eldu. (Oneec-gaitic diñodana, diñot beste pecatuen pelleburu,sustrai ta bideac gaitic beré.) !Ce penitencia astuna! ¡Celango aguin-


du garratza! ¡Ce achaquiac ez artuteco, ce isquini, ce propositu aoz-coac, tabernara yoan arren eztala ordituco, mutil edo nescatilleagazegon-arren, eztala yausico, yocora yoan-arren, eztavela biraoriceguingo? Baya ezaguturic confesoreac au Diabruaren asmua dala,pecataria pecatuan beti euquiteco, eztau absolvidu gura, aric-etapecatuaren bide eta pelleburuac ichi artio. Orduan dira larriac,orduan esturac, orduan achaquiac ¿Cetatic dator au? Damu beneta-coric ez euquitetic. Balego bear dan garbaia, balichaco pecatuari beardan gorrotoa, berez eta confesoreac aguindu beré eguin bagaric aldeeguingo leusquioe onango pecatu bide galtzaigarriai; baya eztauque-elaco, gura dave confesoreac emon deioen, eta ichi daguizan lengopelleburu ta bide galgarrietan. Baya Confesorea gogor badago beardavena leguez, ¿cer eguiten dau? Absolviciñoa ucatu ce daguion,emoiten dau berbea ichico deutsala ordurarteco pecatu-bide ta ocasi-ñoari; au da eztala tabernara, edo yoco-lecura yoango, ichico deutsa-la mutil edo nescatillearen adisquidetasunari; artzean dau onegazabsolviciñoa, eta doa aserraturic, eta puzca confesorearen contra¿Noc esango dau benetaco damua daucala? Ez iñoc.

10. Emetishec dator egunean egunean icusten dogun ascorennegargarrizco bicimodua. Ordiac confesadu arren ordi gueratutendira. Lapurrac confesadu-arren lapur gueratuten dira, loiac loi, mur-mulariac murmulari. Datoz confesetara damuric artuteco ardurabagaric. Eztituez artu gura Confesoreac emonico penitenciaric bea-rren bearrenac; uste dave, Confesorea, estu gach dalaco, imintendeutsela onango penitencia astun ta garratzac. Orregaitic deriche ce,penitencia au eguiteco obligacinoric eztauqueela, gogorreguia dala-co, eta alan uts-utsic cein absolviciñoa ucatu deioen, emoiten daveeguingo davenen bayezcoa. Uste dave onegaz bein absoluciñoa artuezquero, ondo confesadu-ta doazala, eta gueratuten dira leen bañodeungago, eta pecatu gueiagogaz. Ar’or cegaitic dacuscun ecanducitaletan sarturic dagozanac, confesadu-arren leen leguez gueratutendireala. Bildurturic icaragarrizco egoquera onegaz, eguizue aleguinaaurrebideaz ceüen pecatuen damua artuteco, emon deizuen confesi-ñoac gracia, artu daguizuen bere sari betico gloria. Amen.


5. DAMUAREN GANECO DOCTRINEA

Dolor meus in conspectu meo semper, quonian iniquitatemmeam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo. Salmo 37. v. 19.

(J, 18-21. or.)

Gaurco arratsalde onetan, N.e Ea Mac, berba eguin bear deutsuetConfesiñoraco gueien bear dan eta guichien izan oi dan gaucearenganean; eta aushe da ondo confesetaco bear dan pecatuen damutasu-na. Confesiño oquer asco eta lar beré asco eguiten dira pecatuac con-fesiñoan oso osoan ez esanagaiti, baya gaucea ondo daquienacdirauscue ece, oguei eguiten badira pecatuac lotsaz, edo bildurrezgordea gaiti, berreun badireala damu-eza-gaiti eguiten direan confe-siño deungaac. Orregaiti bada contuz contuz entzun bear dozue gaur-co dotrina au, bada derechat ece ascoren oneraco izango dala.

Da damua pecatu eguin danaren garbaia, edo pecatuari gorrotobiotzecoa artutea aurrerantzean ez ostera eguiteco gogoagaz. Damuau artu leiteque edo mundu onetaco gauzac gaiti, edo Jgcoac aguer-tu deuscuzan beste munduco gauzac gaiti. Damututen yaco bateriseigarreneco pecatua eguina gachen bat ezarri deutseelaco: edo berepecatua zabaldu, eta ondrea galduric guztien aotan ebili bearcodavelaco. Garbatuten yaco yocolariari yocoan eguina, diru moltsoederra galdu davelaco. Garbatuten yaco lapurrari ostua, Yusticiacatrapau ta presidioetara (yoan) bearco davelaco. Oneec guztioc bada,eta onelangoac dira mundu onetaco gauzac gaiti artuten direandamuac, eta ondo confesetaco orreec gauza eztira. Confesiñoracobada bear da beste munduco gauzac gaiti artuten dan damua. Damuau dauco guizonac garbatuten yacanean, pecatuac ecarri deutsazala-co calteren batzuc, ceintzuc fedeac eracutsi ezic, ez leuquezan iñon-di beré yaquingo. Eta damu oneri esaten deutsagu cerutico damua ezbacarric dalaco Ygcoac aguertu deuscun gauzaren bategaiti, baitaberé Jgcoaren gracia eta laguntzea bagaric ecin izan guiñaiquealacoalango damu onic.

AITA ZABALA

Modu bitacoa izan leiteque ceruti-co damuari au, batari derichoContriciñoa edo amore damua, eta besteari Atriciñoa edo bildurdamua. Contriciñoa da pecatuari artutea osterantzeco gach guztiaibaño gorroto gueiago Jgco chito on eta maitegarriaren ofensea dala-co. Damu au dator Jgcoari artuten yacon amodio ta maitetasun gar-biti, gure onari bapere beguiratu bagaric, ain modutan ece, ceruricezpalego ondo bici direanentzat, ezta infernuric beré deungueentzat,orregaiti beré damutuco lichaquegun pecatu eguina, eta gogoac artu-co guenduquezan ez aurrerantzean eguiteco Jgco onac mereci dave-laco guc bera beré ontasun neurribacoagaiti matite izatea. Atriciñoada batec pecatuari artuten deutsan gorrototasuna edo infernuco pene-en bildurrez, edo pecatuac ceruco gloria galarazoten davelaco, edoYgcoaren gracia quendu ta arimea ezain ezain eguiten davelaco.Damu au dator Jgcoaren bildur santuti.

Au (zuec obeto adietaco) obeto aditu (ulertu) daguizuen irudi batecarrico deutsuet. Seme batec bere aserre-aldi itsuan (egur bat)maquillea artu ta emoten deutsanagaz Aitari burua ebaten deutso.Artuten dave preso seme ori, sartuten dave carcela ilun ta itzal baten,eta, burdiña galantac ganean ezarriric, anche ichiten dave bacar baca-rric. Seme onec, bere sua yoan yacanean, ezagututen dau bere oquereguina: emoten deutso negarrari, eta damuren damuz erdibitu bearyaco biotza. Damututen bayaco semeari bere burua alan dacusalaco,presidio batzuc icusi bearco dituzalaco, Aitac seni-partea galarazocodeutsalaco, edo berba baten bere buruari yatorcazan calteac gaiti,ar’or Atriciñoa dirudian damu bat. Garbatuten bayaco Seme oni orieguina, bere guraso onari, errai erraietaric maite izan bear evan gura-soari, alango lotsabaco esquerguetasuna eguin deutsalaco, bereburuaren calteai bapere beguiratu bagaric, aushe da contriciñoarenantzeco garbaia.

Contriciñoa ta Atriciñoa bioc dira damu ederrac, eta gueienacdiñoe eze euren arteco edocein asco dala ondo confesetaco. Orregaitiberé aleguinac eguin bear dozuez confesetara zoacenean Contriciñoosoa eroateco, bada ascoz bere obea da alde bitati. Da obea bere sus-traian, bada Contriciñoa dator amodioti eta Atriciñoa bildurreti. Daobea gueure arimetara dacarren mesedeagaiti, bada contriciñoagazbeste bagaric confesau baño leen parcatuten yacuz gueure pecatuac,beti orregaiti confesau bear badira beré. Atriciñoagaz barriz ez, aric-eta confesau eta ausoluciñoa artu artean. Eta alan pecatu mortalaeguin daven bic urtengo baleve etseti Elesharaco confesetaco gogoa-


gaz, batac baleroa Contriciñozco damua, besteac atriciñoscoa, etabiac confesau baño leen il, Contriciñoa eroiana ceruraco izango li-tzateque, Atriciñoa eucana barriz infernuraco.

Eta ez eguizue uste, ascoc leguez, contriciñoa dagoala NeureJaun Jesucristo ezpanacaz esatean, ucabilagaz bularra yotean etanegar eguitean, ez, eztago orretan, ez; eta orreec guztioc eguin daberé yazo leiteque, eta ascotan yazo beré eguiten da, damuric bapereez izatea; pecatu bateri edo bateri ondo eresten yacolaco, eta biotze-an oraindo ostatu emoten yacolaco. Damua bada dago biotz barruan,biotzeti pecatuari gorroto benetacoa artutean, ez beste bein eguitecogogoac lagunduten deutsala. Neure Jaun Jesucristo esatea, bularrayotea, eta orreec izan oi dira damutasuna biotzean sortuteco edo biz-tuteco, eta negar ampuluac sarri lagundu daroaque damuari: baya ainbagaric beré damu ona euqui lei... Seme bat gurasoai ilten yaquene-an amac eguin daroaz negar eta ileta andiac, aitari echaco alangoricicusten amac alaguiña min biotzean badauco beré. Orregaitic,Cristiñau onac, pecatuari gorroto deutsazuenac, ez larritu biotzasamurtuten ezpayatzue, eta negarric ecin eguin badozue: zuec biotzbarruan gordeta daucazue becatuen gorrotoa ta benetaco damutasu-na, zuen bici-moduan aguertuten dana. Ceuec barriz, pecatariac,gaistaquerian ondatuta bici izan zareenoc, eguizuez aleguinac zuenbiotz gogorroc austeco, eta orain artean eder erechi deutsazuen peca-tuari gorroto gogorra artuteco.

Eta damu au artu bear da Confesoreac curutzea eguin baño lee-nago, edo bai beintzat eguiten dagoan artean eta ezta asco arrezque-ro artuten dana. Baya ondoen ondoen da Confesorearen belaunetarabaño leen aleguina eguitea damutasun ori izateco; bada confesetaraezquero pecatuac gogora ecarri ecinac, eta ceatz esateco ardureaccer-eguin asco emoten dave, eta artietan artuten ezpada, erraz da guz-tiz orduan artu bagaric guelditutea. Egia da confesoreac azcaneaneguiten davela bere aldeti damua bere oñetan daucanaren biotzeansartutearren; baya bateti orduco aleguinac laburrac izan doaz, guztizberé misiño denporan ascoren confesiño luceac artu bear direanean;eta besteti barriz Confesoreac esan ta esan diñarduanean ¿cetan ego-ten dira sarri-ascotan bere oñetan dagozanac? Ea ecer aztu bayaqueesatea. Aldiric onen onena damutasun ori artuteco da esaminaconcienciecoa eguin-da bertati.

Damua ona ta bear dan leguezcoa izateco zabaldu bear da pecatumortal guztietara. Ondo confesauco danac euqui bear dau eguin ditu-


zan pecatu mortal guztien damua; eta bat-chu baleuco damuric emo-ten ezteutsana confesiño donguea eguingo leuque, eta ez lichaquiopecaturic bapere parcatuco. Esan eguidazue guizon batec baleucaziru zauri edo herida zacon, ceinetarico bacochac osatu ez-ic eriotzeaecarrico deutsanac, eta oficileari dei eguinda esango baleutso zauri biosatuteco, baya irugarrenari ez yaramaiteco, ¿cer esango leusquiooficiale orrec? Zoroa, esango leusquio, ¿cetaraco da bi osatutea? bar-din bardin ilgo zara irugarrenegaz, cein-da bapere osatuco ezpalitz.Beste orrenbeste da bada pecatuacaz ta pecatuen damuagaz beré. Etaalan confesetan dan batec baleuquez (-ca) iru edo oguei pecatu mor-tal, eta baten damuric ez artu, beste ganeco guztien ganean damuaizan arren ez leuque gauzonic eguingo, elichaquio baperé (coscolic),garauric beré pecaturic parcatuco.

Ascoc, diño S. Agustin-ec, ascoc erdizca parca escatuten deutseJgcoari. Batec gorroto andia deutso lapurreteari: baya biotzean sartu-ta dauco urliaganaco zaletasun ez garbi garbia. Besteac eztau seiga-rrenecoric icusi gura; ezta urruneti beré: baya ezteutso arduraric tra-tuan bear eztan leguez irabaci arren. Besteac obrazcoric ez leuquemundua gaiti eguingo: baya baqui mosuca, oracadaca, zantarquerie-tan ebilten. Oneec dira araco, mutilac ariagaz (firuagaz) caderati cati-gu daucan, chorichua leguez. Chorichu onec libre dauco burua, libreiduna, libre cadera bata, libre egoac, (libre buztana). Abietan da egazeta lelengo abiaduran esan lei ece eztagoala iñondi beré catigu: baya¿cer da orregaiti caderati loturic badago; eta mutilac gura daveneanariti tira eguin-da bere escura badacar, beragaz gura davena eguite-co? Ez, diño S. Agustinec, eztaqui Jgcoac oso osoan baño pecatuacparquetan, edo guztiac, edo bapere ez. Eta ¿ceinbat eta ceinbat etedira confesetara datozanac alango damu labur pecatu guztietara eldu-ten eztanagaz?

Baya asco badira beré niri derichat ece bitara datozala guztiac, etaoneec dira pecatuti mesede artu daveenac, eta onduteco proposituriceztauqueenac: Lelengo bada gueienean damuric eztaroe izaten, eginizan daveen pecaturic mesede izan daveenac, edo izango daveelauste daveenac. Pecatuac munduraco calteac dacazanean laster dagorrotauric, eta andic ara erraz izaten da Jgcoaren ofensea dalacoberé alango pecatuari gorroto artutea; baya oquerreco guztia yazotenda pecaturic mesedeac yatorcuzanean. Orduan gach baño gachagoizaten da alango pecatuaren damuaria artutea. Otsein batec eguinizango dau ugazabagaz pecatu; pecatu onetaric etorri yaco beragaz


ezcondutea, eta ugazaba andra izatea. Dacus bere burua uste leique-an baño obeto, ondasunen artean, eta echeco aguintari eguinic.¿Celan artuco deutso onec gorroto onenbeste mesede eguin deutsanpecatuari? Tratulari batec batu dituz bere artu-emon charracgaz dirugalantac, (edo contrabandoan eguinic) edo neurrian ta pisuan gui-chiago emonda, edo gauza caltetuac onacgaz nastauta. Dacus bereburua escu-arteco onagaz eta leen bashen cerchubait gueiago dirudi-la. ¿Celan bada onec gorroto artuco deutse alango tratu ainbestemesede eguin deutseenai? Beintzat guztiz gacha da.

Onelan damuric eztaroe izaten gueyenean ezcontzaco esperan-tzeagaz pecatu eguiten daveen nescatillac, ezcontzaco usteac aurreradoazan artean. Eta ezcondu ta beré onetarico ascoc eztaroe ezcontzaaurreco pecatuen damutasunic artuten, eta ascotan alangoen ganeanitanduten yaqueenean erantzun daroa epel epelic: Jauna eguin guen-duan, baya alcar erremediau guenduan. ¿Cer da erremediau arren?Pecatu eguina eguin eta ezta ori garbietan ezconduagaz; ezpadadamu zoliagaz eguiten dan confesiñoagaz. ¡Ay! neure Cristiña’ac,negar eguitecoa da onen ganean ascoren artean yazoten dana. Ascocuste dave ece bein ezontzaco berbea emon ezquero Jgcoaren aurrera-co ezconduta dagozala, eta edocein gauza eguina gaiti ezteutse ardu-ra. Guzurra da ori, eta guzurra beré guzur andia. Eleshearen aurretiezcondu artean ezta ecerchu beré libre, eta ecer eguiten bada pecatuizango da bardin cein da ezcontzaco berbaric emon ezpalitz.

Eztaroe damuric izaten guraso ascoc ceintzuc euren umeacezcondu ditezan amurruagaz, aguinduten dituez fiestetara, celaietara,biguireetara, dantza nastuetara, eta alango mutil-nescatillen artecobatzarreetara. Onelango gurasoac euren umeai pecatu eguiteco bide-ac emoten deutseez, eta alde orretati euren lepoganean dituez gazte-ac eguiten dituezan eta eguin leiqueezan pecatuac. Baya etorricoyaquela uste daveen mesedeac itsututen dituz, eta eztituez ecetanartuten onelango pecatu icaragarriac. Jauna, alan ezpadabiltz eztiraezconduco. Eta ¿cer? Ezta beinago Jgcoaren leguea? Zori-gogorreco(gaistoco) ezcontza gurea, guraso asco Infernuetara bota dituzana,eta oraindo bere botaco dituzana! Etzaituez bada infernuti ateracoume ezcondu orreec. Baya ezta eguia alan ezpadabiltz ezconducoeztireala. Obeto ezcondu oi dira eta lagun obeacaz alan eztabiltzaza-nac.

Eta ara damu guichiago izango dave gurasoac, euren umeac urlia-gaz edo urlinaiagaz ezcontzea eguitera etorri daitentzat, edo eguin


ezquero galdu ez daitentzat, ichiten deutsenac semeari nescatillearenechera yoaten, edo besteco mutilari eurenean sartuten: baita izan oidira onelangoen artean gurasoac gazteac alcarregaz bacarchuric ichi-teco, eurac etsetic canpora, solora, atartera edo bestetara (besteneca)urteten daquienac. ¡Oneec bai guero confesiñoraco damua! Yaquinada bada gazteac bacarric egon-da eztireala errosarioac esaten egon-go. ¡Ay bada ce contu estua izango daven guraso ascoc onen ganeanYgcoaren aurrean aguertu ditezanean!

Damuric eztaroe confesiñoetara prest dagozanac irabaci bideba-coac eguiteco. Onelangoac dira araco mercatari, dendera eta tratula-ri atera al daven guztia ateraten daveenac, beguiratu bagaric cer danlegue eroatea; edo tratu oquerrac eguin, neurrian ta pisuan laburemon, edo adiona ta bastua finagaz, ta charra onagaz nastauta, iñoenlepoti aberaztuten direanac. Onelangoac dira bere Errietan carguacdituezan asco, bada euren artean izaten dira tranpac eguiten daquie-zanac, eta guero tranpac estalduteco, contuac emoteco orduan tranpabarriac. Neque asco artu dot, esan daroe, besteac beré alan eguin oidavee, au da euren betico leloa, ta soñua, baya itandu ez alanbereconfesore on bateri ea garbiro eguin albaleite. Egin da guero izan oidira quezcac, biozquetac ta beldurrac, eta esaten deutse cerbait con-fesoreari; baya orduan beré milla edergarriz yancita, confesoreaeuren aldeti euquiteco: Eztauque onelangoac damu onic, eta eztavegauza dan confesiño onic eguingo, aric eta quendu daveen guztiaatzera biurtu artean. Eta Errico cargudunac gaiti esan dodana, esanbear da Mayordomoac gaiti, eta Cofradietacoac gaiti, alango trampa-ric eguiten badave eztavela damuric, aldaveela, biurtu artean, etagach izaten daveela damu ori artuten.

Damuric beré izan ez oi davee gauza ostuac, biurtu al leguiezala,yaubeari biurtuten ezteutzezanac, edo zor eguiazcoai, bear danleguez, erantzuten ezteutsenac. Damuric izan ez oi dave testamenta-rio eta herederu ascoc, dirua arima fielac baño maiteago daveela bicidireanac, urte osoetan ilac ichi cituezan zorrac pagau bagaric, etamezaac atera bagaric, beti luzatu ta beti luzatu arima gaishoen calte-an. Damuric izan ez oi dave Escribaüac eta beste oficio ascotacoac,legueac aguinduten daven baño aloguer edo sari gueiago eroatendaveenac. (Eta damuric izan ez oi dave diruac corrian onenbestedemporaco emoten daven asco, aren ganeti ileco edo urteco onen-beste eroaten daveela). Oneec bada, eta onelangoac gueienean ezta-roe damu onic izaten, bada batzuei etorteco dacusten mesedeac zora-


tu eraguiten deutse, eta gach eguiten yaque ori galdu bearra; bestebatzuei barriz gogor erezten yaque bacochari berea emon bearra, ara-guituric eta etsecoturic dauqueezan ondasunetati.

Alan milla achaquiagaz yoango yaquez confesoreari: Jauna, ecindot orain; familia mantenidu bear dot; yanci bear dot; urte charracizan doguz; Jgcoac ecarrico ditu beste denpora obaago batzuc etaorduan egingo dot... Damu-bacoen achaquiac gueienean. Baya,neure Cristiñauac, onelangoacgaz eztozue Jgcoa engañauco; ac ondodaqui zuen biotzen barri: ac ondo daqui nogaiño elduten direan zuenaleguinac, eta cer eguiten dozuen.


6. ONDO CONFESETACO BEAR DANPROPOSITU EDO GOGOAREN GANECO

BERBA-ALDIA

(B, 99-103. or.)

1. Ondo confesetaco bear dan irugarren gaucea da Propositua. Auezta beste gauzaric, ezpabere artutea bene-benetaco gogo, edo boron-date irrime eta sendo bat, ez ostera pecatu eguiten biurtuteco. Irugauza euqui bear dituz Proposituac ona izaiteco; izan bear da peca-tu guztiena; sendo edo irrimea, eta eraguillea, edo alde-eraguitendeutsana pecatariari pecatu guztietatic; eta euren bide eta pelleburuyaquinetatic. Lenengo izan bear dau pecatu guztiena; au da, euquibear dau gogo edo propositu sendo bat ichiteco ez pecatu au edo bes-tea, ezpabere direanac; eta alan ezta asco, pecatu batzuc ganacoborondatea istea, gordeetan bada beste batzuc ganacoa. Esateraco:Guizon batec uts eguin dau mecea yai-egun baten bere guraz, etaazaz ganetic dauco ecandua bere araguiagaz pecatu eguiteco, edoezpabere ordituteco. Bada onen propositua ona izaiteco, ezta ascoartutea gogo bene benetacoa beste-beïn mecea yaiegunean ez galdu-teco, euqui beré bear dau borondate oso-osoa, pecatu loi, edo orditu-teco daucan ecandu citela goitu, eta quentzeaco; osteranchean onenPropositua utsa da, ezta prestu parcatuteco, ez pecatu loia eta ordi-queria ceinen Proposituric eztauquen ez-ece, baya ezta meza galduaberé, aen propositua euqui-arren. Ecanduzco pecaturic badago, eure-tara ez biurtuteco Proposituan imini bear da arduraric andiena,gachago dalaco; eurac isteco gogo edo borondatea artutea, guichitan,eta nosic beiñean eguiten dana ez eguiteco baño. Sarri ta sarri dacus-gu eguia au. Betor confesetara norbaist pecatu modu bigaz: izan bedibata noshean bein bashen eguiten eztana, eta cein-eganaco ecanduriceztaucan: esateraco, mecea edonos ardura-ezagaitic galcea. Izan bedibestea, ceïnen ecandua daucan; contu eguizue: ordituteco edo ara-guizco pecatuac eguiteco. Bada guztiz erraz eguingo yaco, artuteaPropositu sendo ta indar andico bat, ez gueiago mecea erratuteco;


barriz, guztiz astun, gach eta garratz eguingo yaco tabernea edo ara-guizco pecatuac ichitea. Aguindu bequio ordituteco ecandua dauca-nari tabernara yoan ez-eiteco; ¿ce gach, ce nequetsu, ce aldatz-goraeguiten ez-yaco? Artuco dituz penitenciaric gogorrenac; baya eciniñondic beré ecarri al izango da, tabernea ichitera: ¡celango acha-quiac! ¡celango aguintzaac! Eta bear bada celango yuramentuac,eztala ostera ordituco tabernara yoan-arren! Al daian guztia eguingodau Confesoreac galaazo ce daguion tabernara yoatea.

2. Betor confesetara mutil nescatillaren bategaz pecatu eguitendavenen bat, ta olgura, erromeria, edo danzan ibiliagaitic pecatuanyausten danen bat; onec badauco beste pecatu ecandubaco bat, ber-pertatic artuco dau, beste bein eguin ez-eiteco gogoa, eta emongo dauberba osoa, eztala iminico pecatu atan yausteco pelleburuan; bayaaguindu bequio ichi daiala nescatilla agaz daucan adisquidetasuna,eztaguiala beragaz berba-aldi luceric euqui, ezteitela beragaz baca-rrean egon, ezteila yoan erromerietara, danza, ta fiestetara: ¡ce peni-tencia astuna! ¡Ce gogor, ce garratza! Eztago iñondic beré onda-bideoneec ichi erazoteco moduric. Ba’quizue, guero, cegaitic dan aingach, ecanduzco pecatuetara ez biurtuteco propositua euquitea? Arabada: Ceimbat eta sarriago eguin pecatu bat, aimbat eta andiagoa daberaganaco echutasuna; ceimbat eta andiagoa echutasuna, aimbateta gozoago; ceimbat eta gozoago aimbat eta gurago; eta ceimbat etagurago aimbat eta gachago bera ichitea.

3. Gura dozue oraindio beré obeto ta obeto ezagutu, ce gach dan,ecandu charra quentceco gogoa artu edo euquitea? Beguira, bada, ceryazoten dan ecandu deunguen bat daucanagaz. Sarri icusten dira gui-zon eta andra guztiz santu dirudienac; egunean egunean errosarioaerrezau, eta mecea enzuten davee: sarri confesadu eta comulgadu,beti errecetan, eta al daien guztian Eleshara; pecatuen guericeacberac bildurtuten dituz, ta nosbaist pecatuan yausten badira eztauquebaqueric aric-eta confesadu artean, eta esan leiteque, artez artez doa-zala cerura. Euqui begui onetarico batec ecandu cital bat; contu dai-gun; sartu bedi tratu charretan, edo saldu-erosi oquerretan, aterabegui irabaci on bat, zaletu bedi irabazi onetara, aberaztu bedi berelucreriacaz, bein sartu bequioz biotzean deungaro irabazirico onda-sun orreec, bada icusico dozue, celan eztaven pecatutzat beré euqui-co daucan irabaci modu oquer au. Aurrera daroaz bere debocino,errosario, meza, barau, limosna eta beste eguite onac; baya aurreradaroa tratu eta irabaci charra beré. Esan bequio eztireala bereac dau-


cazan ondasunac; ichi daiola saldu-erosi bide baco ari; lucreria dala-ta; eztau yaramonic beré eguingo, eztau sinistu beré eguin guraco,pecatu danic. ¿Cetatic derichazue datorrela, beste pecatu guztiengorrotoa euqui-arren, lucreria pecatutzat beré ez euquitea? Artudaven ecandutic. Saldu-erosi oquer edo tratu charrac gaitic diñoda-na, diñot beste ecandu citalac gaitic, celangoac direan: ordiqueria,loiqueria, murmuraciñoa, biraoa ta maldiciñoa, eta yuramentua. Eta(ta alan) ¿cer balio deutsu beste pecatu guztien ganeco propositu irri-meena euquiteac, ezpadaucazu guztiena? ¿Cer balio deutsue ceuremeza, errosario, barau, confesiño eta Comuniñoac? Ecer-bere-ez.Ain zaucaz catigu Demoniñoac, cein-da ba-peren beré proposituricezpaceunco. Chorichu bateri yazoten yacana yazoten yatzu zuri beré.Artzen dau mutil batec chorichu bat, eta lotuten dau cadera bateticariagaz. Chorichu onec libre daucaz burua, iduna, cadera bata, egoac;eta esan leique gura daven lecura yoan leitequeala. Baya ¿cer deutso,buru, idun, gorputz eta egoac libre euquitea gaitic, cadera bateticcatigu badago? Araco uste davenean libreago dagoala, eta nora-guraegaz eguingo davela, eztazaü alaco caderan daucan aria, tira eguitendeutso mutilac eta dacar escura, eta eguiten dau beragaz gura dave-na. Onen beste yazoten da zugaz Demoniñoaren artean; loturic zau-caz gaisquiñac ecandu citalagaz. Zuc ecandu oneri deutsazun echun-tasunagaz, eztozu ezaututen loturic zagozanic; eta beste pecaturicceugan eztacutsulaco, derichazu libre zagozala. Ceure debociño,meza, confesiño, comuniño ta limosnacaz uste dozu cerura zoazalaegaz; baya engañaduric zagoz, Demoniñoac zaucaz loturic, ta catiguecanduaren firuagaz; eta ezteutso arduraric, zu beste pecatu guztieta-tic libre egotea gaitic, bacar bategaz bere azpian bazaucaz. Orregaiticgura badozu urten Demoniñoaren atzamarretatic, pecatu guztietarazabaldu bear dozu ceure propositua.

4. Bigarrengo: Propositu edo borondate au izan bear da sendo,irrimea eta indartsua, au da prest egon bear da, daucana galtzeaco,bear bada, ondasun, diru; ondra, eta bicitzea bera, pecatura osterabiurtu bashen leen. Propositu au euqui leiteque, bildur izan arren,ameneco barriro yausico dala pecatuan. Contu daigun: Dauco batecbere araguiagaz pecatu eguiteco ecandu deunguea. Bildurturic infer-nuan yausteco daucan pelleburuagaz, artuten dau pecaturic urteitecogurari bici bat. Onetara al-daian ondoen prestauric confesetan da.Dauca pecatu onetara biurtu ez-eiteco gogoa, eta gogo sendo bat;baya ezaguturic, ce luzaro iraun deutsan ecandu cital onec, ce indar


andia artu daven, ce gozo eguiten izan yacan, ce echutasun andia sen-tietan daven bere araguian, bildur da ostera yausi erazoco deutsalabere argaltasunac pecatu onetan. Onec bada, bildur izan-arren peca-tuan yausico dala, badauco borondate osoa, alde eguiteco aleguinguztiagaz, pecatuen bide ta ocasinoetatic, euquico dau Propositubenetacoa. Baya ¿cer diñot? Bildur au ez bacarric ez daProposituaren contracoa, ezpada benetacoa bada, berac sendatu tafuertetuco dau, bada artu erazoco deutsaz pecatuen bide ta pelleburuguztietatic iges eguiteco, arduraric andiena.

Irugarrengo: izan bear da Propositua erazoguillea; au da, artuerazo bear dituz pecatuan barriro yausi ez-eiteco al-dituzan moduguztiac. Aushe da Proposituac bearren daben gaucea, eta cetan ezau-tuten dan benetaco dan-ez; eta yaquin gura badozu euqui dozun, alaez, bear dan propositua, beguira celan bici zarean confesadu ezque-ro. Ceatz eta ondo cumplietan badozuz Confesoreac emonico peni-tencia guztiac, ez bacarric araco pecatuen zorra paguetaco eta quitu-tuteco direanac, ezpabere beste barrien barri biurtu ez-eiteco lengopecatuetara, beré direanac beré; baita gogo onegaz ichiten badozuzleen pecatu erazoten eutsuezan bide eta ibilunaac, eta alde eguitenbadozue pelleburuetatic, zure Propositua ona, eta irrimea izan zan.Barriz ezpadozuz ceatz, ta ondo ondo eguiten araco pecaturic urruneguiteco direan penitenciac, ichiten ezpadozuz pecaturaco bideune,pelleburu ta arri labanac, eta ezpadozu eguiten aleguin guztia ecanducitel ori quenceco, ezaun (aguiri) da eztozula euqui propositu bene-tacoric, eta etzareala ondo confesadu. Arpelic esango dozu Propositusendoa daucazula, ez beste-bein pecaturic eguiteco; arpelic eguingodozuz penitenciaric icaragarrienac; arpelic emongo dozu egun guztiaerrecetan; eta arpelic negarretan urtuco zara, ce eztaucazu gogo edoPropositu eguiazcoric, ta utsac dira irudi utseco ezaugarri eta salañenaste orreec.

5. Obeto yaquin daguizuen nos daucazuen Propositu benetacoa,eta nosh ez, gura deutsuet imini irudichu bat. Nescatilla bat dago etsebaten otsein, serbietan. Dauco soldata ona, probechu andiac, eta beti-co ondo gueratuteco uste andiac, eta esperanza galantac. Artuten dauadisquidetasun loi eta lotsagarri bat ugazaba, edo beste echecorenbategaz, eta dago dempora lucean itsuturic icaragarrizco pecatuloian. Idiguiten dituz nos edo nos bere arimaco beguiac, eta icusiricinfernu baten yausi aguinean dagoala, doa negarretan urturic confe-setara. Orain bada, ¿gura dozue yaquin onen propositua sendoa, eta


eguiazcoa dan-ez? Beguira, bada, cer eguiten daven. Ceatz eta ondoeguiten badituz Confesorearen esanac, ta berac emonico penitenciac,eta onec aguinduten deutsalaco, urteiten badau etse atatic, guragodituzala galdu daucazan probechuac, ondo gueratuteco daucan espe-rancea, eta bear bada artuen daucazan soldatac, pecatura biurtutecopelleburuan egon bashen, aguiri da propositu eguiazcoa daucana.Barriz atsera badago etse ataric urteiteco eta aleguinac eguiten badi-tuz, cein confesoreac urte erazo daguion; edo, bein urtengo davena-ren bayezcoa Confesoreari emonic, cein absolviciñoa ucatu daguion,bertan gueratuten bada, soldataac eta probechuac galdu ez-eitearren,gueroco ondo gueratutearren, edo cer-esango daveena gaitic, eztaucoPropositu benetaco edo eguiazcoric, eta Confesiño charra eguitendau. Oneri ezteutso balio arean esateac etse atan egonagaitic eztalagueiago yausico pecatuan, eztala bacarric egongo, orduraguiño peca-tu eguin davenagaz, ezteutsala urreratuten beré ichico, eta artucodituzala al-daizan modu guztiac pecatuan barriz yausi ez-eiteco; cebertan dagoan artean, pecatuen bideune labanean, eta pelleburuandago, baita alan dagoan artean ecin esan leique propositu benetacoadaucala.

6. Berberau diñot beste pelleburuac gaitic beré; eta alan taberna-an ordituten danac, ecin esan lei... propositu benetacoa daucala,tabernea ichi-ez-ic; yocoan aserratuten danac, birao eta maldiciñoacezarten dituzanac ecin esan lei... propositu eguiazcoa daucala yocoaichi ez-ic. Jolas, olgura, erromeria, danza, eta mutil-nescatilla artecoadisquidetasunetan infernuco su ciquin eta loian erretan danac, etaberba atsituac esaten dituzanac, ecin esan lei... propositu eguiazcoadaucala, pelleburu guzti onetatic alde eguin ez-ic. Beste gauza batenberé aguiri da propositu-eza, edo onduteco gogo faltea, eta da, con-fesoreac emonico penitencia arceco atseracuntzean. Dacus confeso-reac, confesetan danac daucala ecandu citalen bat, edo beragan yaus-teco pelleburua, erremediau ecic. Contu daigun: dacus daucala bereburuagaz ucutu edo escuca loiac eguiteco ecandu lotsagarria, edoartu aguinean dagoala: dericho confesoreari, ecandu au quentceaco,edo artutea galarazoteco bitartecoric, eta erremedioric, indartsuena,eta onen onena dala amabosteric amabostera confesetea: Aguindutendeutso, bada, penitencia au, ¡Ene! ¡ce garratz! ce astun ta gogor! cegach ta gaci eguiten yacan penitencia bigun au! ¿Celango achaquiaceztituz asmetan? Beste edocein-beré penitencia, guztiz astunago izanarren beré, errezago eguiten yaque. Beste batec dauco biraoac, añe-


nac, yuramentu guzurragazcoac botateco ecandua; dacus confesore-ac ecandu au daucana, urteric urtera bashen confesetan eztalaco,orregaitic aguinduten deutso penitenciatzat, illabeteric illabetera con-fesetaco. ¡Jesus! ¡ce penitencia astuna! ¡ce confesore gogorra! Eznauco ain laster ostera bere oñetan icusia. ¿Ce aleguinac beste peni-tencia bat emon daguion? Oneec eta onelangoac eztauque pecaturabiurtu ez-eiteco gogoric: ce baleuque, poz-arren ozta artuco leuquee,euren arimeen osaguilleac emoiten deutsan, osasungarri ondutecoac.

7. Esan danetic, errez ulertuco dozue, neure enzula maiteac, con-fesiño on bat eguiteco gauzaric gachena, baita beré bearren bearrena,dala, pecatuac, guztiz ichiteco gogoa; orregaitic bada, onetancheimini bear dozue arduraric andiena. Derichat aimbeste confesiñodeunga eguiten badira, gueienac gogo onen faltaz direala. Ascoc etaascoc uste dave ce, bein esaminea eguin, pecatuac confesadu, etaabsolviciñoa artu ezquero, eguinic dagoala ondo confesetaco beardan guztia. Dacus confesoreac, pecaturaco bidean dagoan batec,eztavela urten gura pelleburutic, eta ucatuten deutso absolviciñoa.Anche dira larriac, estucuntzac, eta negarrac ¿Celango erreguac,celango escaariac, celango isquintza galantac absoluciño-bagaricbialdu ce daian. Esaten deutso confesoreac, ichi daguiala lenengopecaturaco bidea, urten daguiala daucan pelleburutic, eta emondaguizala leenaz eta aurretiaz bere proposituaren igargarriac; badabestelan absolvietan badau, bien arimaac galduco direala. Ezteutsalaecerbere balio absolviciño arin emonac, leen bashen deungago gue-ratuco dala: ce, pecatuac parcatu eta gracia artu bearrean, beste peca-tu icaragarrizco eguingo davela. Adietan emon daguiala leenago beréPropositua, eguinagaz aleguina bere ecandu citala quentceaco, edoguichienez guichituteco, ichi daguiola pecaturaco bideari, urtendaguiala bideune char ta pelleburuetatic, ce, au eguin-ez-ic, eciniñondic beré absolvidu leiqueala. Baya au guzti au ezta asco. Guraleuque leengo ecanduan aurrera yoan, pecatu bidean gueratu, lengopelleburuan egon, ta absolviciñoa artu; eta deungueen deungueenadana, uste dau ce, absolvietan badau confesoreac parcatuco yacazalaguztiac.

8. Guizon itsua, andra sensunba’coa, ¿cetaco dozu, cer baliodeutsu absolviciño orrec? ¿Cer aurreratuten dozu bera artuagaz?Pecatuan barrurago sartzea, Demoniñoaren laquioan estuago catigu-ric gueratutea, Jaungoicoaren arerio izaitea infernuaren urrago yoa-tea. Orregaitic ecin confesoreac mesede andiagoric eguin leiquezu


absolviciñoa ucatutea baño: eta eguin leiquezun gach eta caltericandiena da absolvietea: bada ucatuten badeutsu, da urten daizun,infernura daroazun bidetic, eta sartu zaitezan ceruco bide artecetic;baya emonagaz absolviciñoa, ichiten zaituz ceure betico condenaci-ñoco bidean, eta charren dana, sinistu-erazoten deutsu ceruco bideticzoazala. Itsuturic modu onetan, aurquituten zara infernuco ateetan.Gura badozu bada zure confesiñoa ona izan dedin, eta confesoreacabsolvidu zaguizan, emon eguizuz ceure proposituaren igargarriac;urratu eguizuz ecandu citalac, ichi eguizuz ocasiñoac, urten eguizupelleburuetatic, eta erdu J.Cº.ren oñetara; esan eguiozuz berari, con-fesoreari esanagaz, ceure pecatu guztiac, eta orduanche gueratucozara pecatuen catea bagaric, eta ibilico zara bide artezetic, ceineceroango zaituzan cerura. Alan izan daiteala. Amen.


7. [PROPOSITUA]1

(J, 22-25. or.)

Pecaturic mesede artu daveenetati igaro gaitezan proposituriceztauqueenetara. Damuari, ona izateco, lagundu bear deutso pecatu-ric ostera ez eguiteco gogo eguinac: aushe dau bere betico laguna,eta bera bagaric ezta gauza damu ori. Damututen yacanac cerbaiteguina, eztau gura alangoric barriro eguin, eta aleguinac eguitendituz beste bein ez eguiteco. Damututen bayatzue edonori artoa epe-tan emona, iñondi beré aren diruric artu ecin dozuelaco, esan daroa-zue: yaquin izan baneu bada... Ez, eztauco ain laster nire artric artu -ric. Alan bada damututen yacanac becatu eguina, gura ta gur’ ez artu-co dau ostera ez eguiteco gogoa. Gogo oneri esan daroaqueguPropositua.

Da bada propositua pecatuaz ondo damututa dagoan Cristiñauacartuten daven erabaguitasun eta gogo biotzeco sendoa ez gueyagopecaturic, beintzat ez mortalic, eguiteco, eta alde eguiteco pecatuenbide urco–ezagunetati. Ecin izan leiteque damu benetacoric, urren-goan pecaturic ez eguiteco gogoa bagaric, eta damu eguiazcoac bera-gan sartuta daroa alango asmu ederra. Alanbere beti da chit ona egui-tea propositu, eta gogo argui apartecoa: baya Cristiñau on, pecatuarigorroto deutseenac, eztira larritu bear, gomatau ecin badira, eguin etedituezan alango propositu damuaz ganeticoac. Propositua sarturicbadago beré benetaco damuan, eztira orregaiti bioc bat. Damuacbeguiratuten deutse leen eguin da dagozan pecatuai, proposituacbarriz etorquizunai. Batagaz damu dau pecatu egina, besteagazgogoa ta asmua dauco gueyago ez eguiteco.

Propositu au euqui leiteque bildur izan arren barriro beré peca-tuan yausico dala, badauco batec gogo eguina ta osoa bere aleguinezpecatuen bideetati alde eguiteco. Eta gogo ori cindoa bada, bildurracberac bizcortuco dau aleguin orreec eguiteco. Idi-proba baten boste-co bat postura eguiten davena bildur da galduco davela, baya alan-bere beti dauco gogoa, irabazteco aleguinac eguingo dituzala eguita-



co, eta alan eguin beré eguiten dituz. Eguin beguiz pecatariac berealdeti dagozanac, eta Jgcoac lagunduco deutso pecaturic ez eguiteco.

Gauza bi bear dituz Proposituac bear dan leguezcoac izateco, izanbear dau pecatu guztien ganecoa, eta eraguin–guillea. Lelengo peca-turic ez eguiteco gogoa zabaldu bear da pecatu guztietara; au da artubear da gogo sendo eder–bat (bein bere) ez eguiteco, ez pecatu auedo bestea, ezpada bapere ez eguiteco; ezta onenbeste denporan, illabetean urte betean ez eguiteco ezpada bein betico ez eguiteco. Etaalan batec baleuco pecatu mortal bacar bat eguiteco gogoa, besteganecoric ez eguiteco gogoric izan ez arren, ez leuque gauza izangobere propositua. Onelangoac izan oi dira leen aitatu deutsuedazan,eta pecaturic mesede etorrico yaquela uste daveenac.

Proposituac bear daven bigarren gaucea da izatea eraguin– gui-llea, esan gura dot propositua benetacoa bada, bera daucanari artueraguingo deutsazala pecatuan ez barriro yausteco modu guztiac.Aushe da porposituac bearren davena, eta onetan igarten yaco, bene-tacoa izan bada edo ezpada. Pecatari batec gogoz artuten badituzConfesoreac emoten deutsazan penitenciac, ez bacarric lengo peca-tuen zorrac ateretaco direanac, baita beré urrengoan ez yaustecoiminten deutsazanac, eta guero ceatz eta ardura onagaz eguiten badi-tuz: alde eguiten badau lengo bide charreetati, lengo lagun deungue-etati; eta aleguiyac eguiten badituz barriro yausi ez eguiteco, propo-situ ederra; propositu galanta eta Jgcoaren beguietan asco balio dave-na. Baya alan eguin bearrean, asten bayaco Confesoreari muquerca;edo bayetz esan arren, guero yaramonic eguiten ezpadau: badabillengo bideetati, lengo lagun charracaz; orrec eztauco benetaco pro-posituric.

Nescatilla otsein bateri ugazabac edo etseco Semeac emon deu-tse deungueraco bidea. Dirautso Confesoreac etse orretaric urteteco.Bertati urteten badau guztiai largata, aguiri dau propositu ona dauca-la. Baya asten bayaco Confesoreari achaquietan, artu gura ezic millabayacagaz: Baya, Jauna, cer esango dave urtea eguin bagaric urte -ten badot: baya Jauna, etse orretan beste etseetan baño soldataobea, eta probechu andiagoac dagoz, eta ni guraso pobreen alabea,ecer eztaucadan bat nas: edo esan arren Confesoreen belaunetanondo eguinic dagoala, guero bertan, urten bagaric gueldituten bada,aguiri dau eztaucala gauza dan proposituric. Ordi bateri esaten deu-tso Confesoreac, ez tabernan oñic sartuteco, ez hondreetara elduteco,ez lagun ordiacgaz batuteco eta eda–aldi bacochean, gosh baten,


arrastegui baten cuartillu batez gora ez edateco. Alan artu, eta alaneguiten badau propositu galanta, baya artu gura ezpadau, aurrerabadaroaz tabernara bideac, ta lengo moduac, ezta gauza bere propo-situa. Onetan ecetan baño obeto igarten da, noc eztaucan benetacodamu cindoric; eta noc ez propositu eguiazcoric, eta orregaiti lecuonetaraco ichi dodaz leen icentadu neiquezan asco.

Lelengo eztauque propositu erazo guilleric eta orregaiti eztaroedamu eta propositu osoric eta benetacoric, cetan edo atan pecatumortala eguiteco ecandu charra dauqueenac, ecandu ori galdutecoaleguinio eguiten ezpadave. Onen artecoac dira araco guraso umeaiedo umeen aurrean ascotan birao eguiten daveenac, confesau arrenbein bere onduten eztireala. Onen artecoac dira guzurraren ganeanlancean lancean yuramentu eguiten daveenac, esaten daveela eurenguzurra aurrecoai sinistu eraguiteco: ceinda Jgcoa ceruan dagoan:e–neunque ceruric icusi gura ori alan ezpada, eta onelangoac. Onenartecoac beré dira yaiegun oso santuetan bear debecau ta eragotciluceac, euren maña gaistoz, eguin daroezanac, Confesoreac beinbaño gueiagotan ez eguiteco aguindu arren.

Propositu eraguin–guille bacoen artean sartu bear dira seigarre-neco ciquinqueria lotsagarriac, edo euren bacarrean, edo bear badalagunagaz, eguiteco ecandua arturic dauqueenac, eta confesau ta con-fesauta beré onduten eztireanac: Euren artean beré pensamentu loiacgogoan erabilita euren barruan erretan egon oi doazanac, campotiecerchu beré eguin ez arren, ezta eguiteco asmuric izan ez arren.Euren artean beré sartuco dodaz leen adisquidetasun deunguea euquieveen asco; ceintzuc Confesoreac ausolbidu gura izan etzituzalaco,ichi beutseen beré euren arteco tratuari, alanberé euren barruan dau-que sarturic arcalganaco ondo– gura ez garbi–garbia. Oneec bada etaonelangoac, dabiltzazanean bein confesau, eta guero pecatuan lasteryausi, beste bein confesau, ostera laster yausi eta alan, esan oi danleguez pecatuti confesiñora eta confesiñoti pecatura, aguiri daveeztauquela propositu eraguinguille onic.

Bigarren eztauque propositu eraguin–guilleric ocasiñoetan, etabide gaistoetan sartuta dagozanac, alango bideetati urten gura ezta-veela. Ocasiñoa esaten yaco pecatura garoazan gauceari, edo pecatueguiteco bideac emoten deuscuzanari. Edocein gauzac pecaturacobideac emon leiqueguz: baya badira gauza batzuc besteen arteaneurenez dauqueenac pecaturaco gantza emotea, eta escuti leguezpecatu eguitera eroatea. Oneec bada ichi bear dituz pecatu eguin gura


eztauenac, eta ichi gura eztituezanac eztauque benetaco proposituric.Nescatilla batentzat izango da ocasiñoa, pecaturaco tenteran davenmutilagaz egotea: izango da edoceinentzat, berba loi nasaiac esatendirean toquian egotea. Bada propositua izango badave, ichi bear davenescatilleac mutil donga orregaz egotea, eta guztiac alango berba loiesaleen artera yoatea.

Asco ta asco dira alde onetati proposituric eztauqueenac: onaemen onetarico batzuc. Lenengo bada datoz lagun charracgaz batu-teagaiti biraoac eta yuramentu guzurrezcoac eguiten dituezanac.Bigarren, tabernara edo ondreetara yoan ezquero, edo urlia taulice–agaz batzandu ezquero orditu oi direanac. Irugarren, euracdaquiezan lagun dongac–gaz batzandu ezquero lar yocatu ta etseanbear leuqueena yocoan ondatuten daveenac. Laugarren urliagaz batuezquero iñoren creituco gauza charrac esan bearco dituezanac. Oneecguztioc bada ichi bearco dituez lagun charrac benetaco proposituaizango badave.

Eta seigarrenecoan ¿ceinbat eta ceinbat ocasiño eztagoz? Ceinbatarri laban pecatuan yausi eraguiteco? Eta ceinbat confesetan diraalango bideac ichiteco asmu bagaric? Ezagutu daguizuen eguia au,nic aitatuco deutsuedaz orain onetarico ocasiño batzuc. Gueienentzatdira pecaturaco ocasiñoac dantza nastuac, mutil-nescatillac batzaneguiten dituezanac, nai plaza aguirian eguiten direanac, nai celaietaneta hermita basterretan eguiten direanac, nai oqueluetan eta zocon-doetan eguiten direanac. Izan oi dira ocasiñoac biguirac, gaubeetaconesca–mutilen arteco batzarrac. Izan oi dira gaubeetaco errondac, etaoleetara batuteac. Izan oi dira carobietaco bearrac, nescatillac fraca-dunai lagundutera yoan ezquero. Izan oi dira, beinic bein gazteentzat,fiestetara yoateac, gaubeetaco suac, eta berba baten gaztequeria,mutil ta nescatillac, nastean batzanduten direanean, bada alangoaldietan izan oi dira, baita ugari, berba loiac, ipuin ciquinac, oraca-dac, bultzadac, mocorcadac eta besteac. Eta ¿ceinbat eta ceinbat diraalangoai ichiteco gogo bagaric confesetan direanac? ¡Ay ce proposi-tuac gazte ascoc confesiñora daroezanac! ¡Ay celango confesiñoaconelango proposituac gaz eguiten dituezanac! Oneec guztioc bada,osterantzeco pecatuen ganean propositu izan arren, eztauque propo-situ osoa ta eraguin–guillea, ondo confesetaco asco dana.

Eta ¿cer esango dot araco confesore nasaien, eta entzun ta entzunbaño besteric eguingo ezteutsenen billa dabiltzanac gaiti, ecanducharren ganean, edo ocasiñoaren ganean estutu ce daguezan. ¿Itsu


batec beste itsu bat itsuaurrecotzat? Modu ona laster yausi eta bana-tuteco. Eta ¿cer esango dot araco urte guztian celan–gura bici, etaPascoaz baño confesetan eztireanac gaitic? Onen artean beré izan oidira acericume asco–yaquin batzuc, confesetara baño leen, amabostbaten leguez, egon oi direanac pecaturic eguin bagaric, sinistu era-guiteco Confesoreari onduten asi direala. Oneec ¿pecatu ez eguiteco(damuric eta) propositu onic bauque? Euren bicitzeac laster esangodau. Ausoluciñoa artu ezquero, eta bein chartela escu artean icusiezquero denpora asco bagaric barriro lengo pecatuetara biurtuco dira.Damu ederrac beintzat, eta propositu galantac, Jgcoac beguiac ainzuur ezpalituz. Baya ac ondo dacusaz gure biotzac, eta eztogu áengañauco damu guzurrezcoagaz.

Orain azcanean esan bear deutsuet cer eguin bear dozuen peca-tuen damua izateco. Yaquinic egon bear zare orretaraco Sto. Tomasecdiñoana, Jgcoac gueyago eguiten davela pecatariai euren pecatuacparquetean, ceru–lurrac eta gauza guztiac eguitean baño. Yaquinicegon bear tzare beré, damua dala, leen esan deutsuedan leguez, con-fesiñoraco bear dan gauzaric bearren bearrena. Yaquinic egon beartzare oraindo, gueuc gueureanez ta gueure–ca butan, ecin artu gui-ñaiquela bear dan lango damutasunic: Jgcoac berac emon bear deus-cu, eta ac emon–ez–ic eztogu guc gauz’ onic eguingo.

Alan bada esamina concienciacoa eguin dozuenic laster, pecatuacgogoan barri barri dozuezan artean, ereguico dozue Jgcoagana zuenbiotza, eta aldozuen devociñoric andienagaz escatuco deutsazue beregracia ta laguntasuna, bear dan leguezco damu bat zuen biotzetanartuteco. Asico zare guero begiratuten, celan imini dozuen pecatuacgaz zuen arimea, ce ezain, ce atsitu, ce bildurgarri. Celan dagoanJgcoaren beguietan ilic, icatza baño baltzago, eta Demoniñoac bera-gan, arrac gorpu atsituan leguez dabiltzazala, bere yaube eguinic.Gogora ecarrico dozue, pecatua dala medio galdu dozuelaCerura–bearra, eta mereci izan dozuela Infernuan erretan betico ego-tea, baita asco an ainbeste bagaric egongo direala. Baya Jgco onacetzaituezala galdu gura, eta prest dagoala besoac zabalic zuei par-quetaco, eta zuec bere adisquidetzat artuteco. Orretaraco JgcoarenSemea guizon eguin tzala, ogueta amairu urtean neque asco icusicituzala eta azquenean bost milla ta gueiago azote, arantzazco coroigogorra, eta curutze baten untzeac gaz yosiric eriotza lotsagarria.Onegaz biztuco dozue parcaciñoaren esperantzea eta artuco dezuealango Jgco ona ofendidu dozuelaco damua. Eta ori gueiago bizcor-


tuteco, esaizue, al dozuen debociñoric beroenagaz, bost edo seibider: Neure Jaun Jesucristo

Ejempl. vid. Roncal. Clarin Evangel. t. 2. Dominic. X. desp. dePentecos. nº 8.


8. AOZCO CONFESIÑOAREN GANECOBERBA-ALDIA

(B, 103-107. or.)

1. Confesiño on bat eguiteco laugarren bear dan gaucea da peca-tu guztiac, batpere ichi bagaric, confesetea. Confesiñoa ezta bestegauzaric, ezpabere confesoreari bere pecatu guztiac esatea bashen,beraganic artzeaco euren absolviciñoa, edo parcaciñoa. Ona izaitecoeuqui bear dituz lau gauza. Lelengo izan bear da humilla, edo humil-dea, au da eztira pecatuac esan bear ipuin, edo beste conturen bat esa-ten dana leguez, ezpabere eguin dituzan gach andi eta calte icaraga-rrien parca-escatuten davenac leguez. Edoceinec daqui, badoa nor-bait beste bateri, eguin deutsazan, gach eta calte andien parca esca-tutera, elduten dala lotsaz beteric, eta humildade guztizco bategaz.Ceimbat eta andiagoa dan personea, ceimbat eta aserreago dagoanberagaz, ceimbat eta andiagoac direan eguin deutsazan gach eta cal-teac, aimbat eta humillago doa bere aurrera parca escatuten.Beguiratu-izu, bada, nori dirautzazuzan ceure pecatuac, eta cetaracoacusetan zarean, eta aushe bacarric asco izango da, humildade, bildursantu, eta lotsaz beteric ceure pecatuac confesetaco. Baya yaquinbear dozu ce, Jaungoicoaren ordeco dagoala confesorea, eta alan bereoñetara zoazanean, edo bere oñetan belaunico ifinten zareanean,Jaungoicoaren aurran iminten zareala, berari acusetan zayacozala,berari dirautsuzala zure pecatuac. Bera dago zugaz guztiz irritu taaserraturic, beragaz euqui dozun lotsabacotasunagaitic; ce, zatitu,zauritu ta il deutsazu bere seme bacar ta maitea. Orregaitic zaucazcondenaduric infernu batera. Confesetan zareanean, bada, acusetanzachacaz Jaunari berari, eta dirautsazu ceuc zatitu, birrindu, odol-ustu, eta il deutsazula bere seme bacar laztana, eta confesiño au egui-ten dozu parca-escatuagaz, ain aserre daucazun Jaungoico oneri.¿Celango humildade, celango lotsa, celango bildur santu eta devoci-ñoagaz esan bear ezteutsazuz bada ceure pecatuac Jaun oneri?


2. Bigarrengo, izan bear da osoa: au da conciencia ceatz aratu, taesamina eguin ezquero, confesadu bear dira, burura ecarri ta gogoandagozan, pecatu guztiac, ba-pere ichi bagaric, ciertuac ciertu leguez,dudazcoac dudazcoac leguez; eta alan gomuta [yaquin] dozuzanpecatuetatic, bat bacarric ichiten badozu lotsa, bildur, edo maliciaz,confesiño deunguea eguingo dozu, eta echatzu pecaturic parcatuco,eta Jaungoicoaren gracia artu bearrean, icaragarrizco pecatu mortalbat eguingo dozu. Orregaitic nosbeist ichi badozu pecatu mortalenbat confesadu bagaric ceure erruz, edo guraz, guero confesadu bear-co dozuz, ez bacarric confesadu etzenduzanac, baita confesadu dozu-zanac beré. Esateraco: lau urtean euqui dozu ishilic pecatu bat lotsaz;bada gura badozu parcatu daquizun pecatu ori, ez bacarric confesadubearco dozu ishilic euqui dozun... orishe, baita beré lau urte oneetaneguinico guztiac, leenago confesadu arren beré; baita onezaz osteaneguin dozuzan confesiño, eta artu dozuzan comuniñoac. Baya confe-siño baten edo bestean ichi bacenduan pecatu bat lotsaz, eta gueroaiztu bayatzun pecatu au ceure errubagaric, barriro gomuta dozune-an pecatu au, euquico dozu obligaciñoa confesetaco pecatu au, etaorduan edo confesiño aetan eroan cenduzan pecatu guztiac beré,baya ez geroago eguinac. Contu daigun: Chiquichua cineala eguincenduan araguizco pecatu loi bat, eta confesetan yoanic, ichi cenduanlotsen lotsaz. Ygaro zan demporaren bat confesetan yoan bagaric, etaaztu yatzun pecatu á. Ygaro cirean urte batzuc; eta guero, edo ser-moiren bat enzun cendualaco, edo confesoreac eguin eutsun itaundebategaitic, edo beste moduren baten, burura yatortzu pecatu á ichicenduala lotsa edo bildurragaitic. Orain bada, ondo ondo beguiratueta conciencia aracaturic, ciertu bazagoz etzenduala ceure erruz ichiconfesadu bagaric gueroco confesiñoetan, eguin bear dozuna da,barriaztu araco confesiñoac ceintzuetan ceure erruz edo lotsaz etzen-duan confesadu pecatu loia, eta eztaucazuz cer barrieztadu guerococonfesiñoac. Bardin esamina concienciacoa eguiten dozunean, edoconfesetara zoazanean, aiztuten bayatzu cer edo cer pecatu; eztagoguero acordetan danean, cetan barriztadu orduan eguinico confesiñoguztia, asco da esatea azturico pecatua bacarric.

3. Confesiñoa osoa izaiteco, ezta asco esatea eguin dan pecatugeneroa, edo esatea sarri pecatu eguin davela urlia gauzatan: esangobaleu leguez: “acusetan nas sarri ostu dodala”. Au ezta asco, diñotostera beré: esan bear dozu ceimbat bider ostu dozun, ceimbat bideraserratu zarean, berba loiac esan, edo beste edocein beré becatu mor-


tal eguin dozun; ecin badozu esan ceimbat bider, esan eguizu guichi-gora beera; au beré ecin badozu, ceimbat bider egunean, edo astean;eta au beré ecin badozu, euqui dozun ecandua, eta ceimbat demporániraun deutsun. Onezaz ostean, confesadu bear dozuz, pecatuac dau-cazan circunstancia eta lagungarriac, berez pecatu direanac.Esateraco: ¿yo dozu Aita? Ezta asco esatea yo dot guizon bat; confe-sadu bear dozu, yo nevan Aita neurea . Eguin dozu araguizco pecatubat nevarreba, aide, ezcondu, edo boto castidadecoa daucanagaz?Bada ezta asco esatea, eguin dot araguizco pecatu bat; ezpaberé esanbear dozu, celango moducoagaz eguin dozun, personea ucentadubagaric, osteranchean zure confesiñoa ezta prestu, osoa eztalaco.Confesadu beré bear dira pecatua andiago eguiten daveen lagungarri,albo edo circunstanciac. Contu eguizu: ostu dozuz eun dobloa; badaondo confesetaco, etzara contentadu bear esanagaz, ostu dot gauzagrabe bat; esaizu, ostu dodaz eun dobloa, cé emen pecatu barriricezpadago beré, guztiz da andiagoa, eta ondo da confesoreac yaquitea,celango pecatua dan, datorquion penitencia, eta erremedioa iminteco.Confesadu bear dira beré uste oquerragaz eguinico pecatuac. Contudaigun: uste cenduan astegun baten yaieguna zala, eta zure naguita-sunagaitic etzenduan meza entzun: guero barriz, yaquin cendun etza-la yaieguna; au beré confesadu bear dozu, cé ezpazan beré pecatuastegun atan meza ez enzutea, zuc uste cenduan yaieguna zala, etauste oquer onegaz, eguin cenduan bein-danic-bein pecatu mortala.Bardin da pecatu beniala bashen eztan gauzaren bat eguiten badozu,baderichazu pecatu mortala dala.

4. Confesoreac itanduten badeutsu, leenagoco confesiñoetaneuqui bacenduan, orain confesadu dozun, lezco pecaturic; ceimbatbider yausi cinean; ce pelleburutan egon cinean, leenago euqui ba-cenduan ecanduric, edo beste onango gauzaric, artez artez eranzunbear deutsazu. Esateraco: Dirautsazu confesoreari, bost edo sei bidereuqui dozuzala ceure araguian escuca edo ucutu-aldi loiac. Itandutendeutsu confesoreac, ea euqui badozu leenagoco confesiñoetan one-lango pecaturic; ceimbat dempora dan pecatu au eguiten abiau cine-ala; ceimbat bider yausi oi cinean aste edo il bacochean, ce peniten-cia imini eutsuen cumplidu bacenduzan penitenciac; oni guzti oneri,eta beste onango itauneai artez, ecerberé estaldu-bagaric eranzunbear deusezu. Ascoc eta ascoc onango gauzaric itanduten yaqueneaneranzuten daue, ori-guzti-ori confesaduric daucat; igaro zan, ¿ceta-co orain berriztetea? Bai nai. Confesorea zure arimaco medicua da,


eta itaunde oneec eguiten badeutsuz, da igarteco ce gach modu dau-cazun, eta yaquiteco celango osasungarriac, ta erremedioac beardozuzan, zu pecatuaren gachetic aterateco: orregaitic gura badozubenetan medicu onec osatu zaizan, esan eguiozuz ceatz ceatz buruandaucazuzan pecatu guztiac, ba-pere ichi bagaric, eta eranzun eguio-zu artez, eguiten deutsuzan itaune edo pregunta guztietara, eta zureconfesiñoa osoa izango da.

5. Yrugarrengo, confesiñoa izan bear da eguiazcoa, au da, eguiaesan bear da, ecer beré ez gueitu, ez guichitu bagaric; bada guzurrenbat badiño gauza grabean edo nagusian, leenagoco pecatuac parcatubearrean beste barri bat eguingo dau, pecatu yaquinac esan bear dirayaquinac leguez, eta ezda-baida-coac, ezda-baida-coac leguez, guz-tiac bacochac beretzat uste dituzan moduan. Bada yaquinic ciertu,pecatu bat eguin davela, badiño dudan eta bada-ezpadan dagoala,eguin daven, ala ez, pecatu mortala eguingo dau; eta bardin dudandagoala eguin ete daven-ez, eguintzat, edo ciertutzat confesetan ba-dau. Confesiñoa ezta eguiazcoa izango guichitu edo gueiagotutenbada, eta badiño direan bashen guichiago edo gueiago direala, eztaondo confesaduco. Contu daigun. Esamina concienciacoa eguit-orduan atera dozu contu zortzi bider gorroto euqui deutsazula lagu-nari, eta acusetan zara zazpi bider izan dala, etzara ondo confesetan;eta bardin da badiñozu bedaratzi bider. Ascoc ta ascoc onetan utseguin daroe. Uste dave eztala ecer, pecatu gueiago esatea, diñoela;obago da gueiago imintea, guichiago baño: eta alan contu ateratenbadave lau pecatu eguin dituezala, bada ezpada esan daidazan seidireala. Au ezta confesiño eguiazcoa. Beste gauzaric litzateque ezpa-lequi ciertu ceimbat direan, eta dudan balego, amar ala amabi direan;orduan esan lei... eta esan beré bear dau amar edo amabi direala.Laugarrengo confesiñoa izan bear da tolez, ta achaquia baguea.Yzan bear da tolez ba’coa; au da argui argui, eta claru clarutan iminibear deutsazuez confesoreari ceüen pecatuac, eta euren anditasunguztia ezagutu al-daguian moduan, ibili bagaric contu luce, eta ipuinmoduac esaten, sinistu erazoteco Confesoreari eztala, dan langoandia euren pecatua. Sinistu eguidazue, ascoren contu luce, inguru,eta contetan dituezan yoan-etorri luceac, eztira pecatua estaldu, edoguichienez chiquituteco asmuac bashen. ¿Eguin deutsazu iñori bira-oric? ¿Euqui deutsazu gorrotoric? Confesadu eiquezu, eguin dozunbiraoa, edo izan deutsazun gorrotoa, ibili bagaric atsera ta aurreraconteetan, ari eguin deutsazuzan mesedeac, zugaz euqui daven


esquer gaistoa, eguin deutsun charqueria, eta beste milla ipuin, con-fesiñoraco bear eztireanac. Eguia da, esaten davela: “yazo zan guz-tia esaten ezpadave dericheela, eztireala ondo confesetan”: baya ecinau sinistu leioe; gora-beera oneec eztira beste gauzataraco, ezpabereeurac artzen dituezan asmuac sinistu erazo albaleioe confesorearieuren pecatua eztala mortala, edo bada beré, ez ain andia, cein da lee-nengoan esan leiquean, eta alan contu luce onen sustraia da edo lo-tsea edo soberbia.

6. Confesiñoa izan bear da achaquiabagaricoa; au da: echaco bes-teri ezarri bear norberac eguinico pecatuen errua. Ascoren confesi-ñoac obeto dirurie, pecatu eguin davena ucatutea, ecen ez pecatuacacusetea edo confesetea. Edocein beré pecaturaco dauque achaquia,eta topetan dave nori errua ezarri. “Jauna, diño emazteac, birao ascoeguin deutsadaz senarrari: baya ¿cer eguingo dot? Ain da galdua, ainalperra, ain ardura guichicoa ce, ezteust ecetan beré lagundu gura.Ain da ordia cé, irabazten daven guztia, doa tabernara, eta etseradatorrenean guztia da aguiraquea, errieltea, eta ameneco maquilladeaeta golpea. Nic al-daidan guztia, ezta elduten neure umeai yatenemoiteco, eta euren aragui tristeac estalduteco. Oneshec gueien estu-tuten nau, eta aushegaitic biraoric gueienac ezarten deutsadaz. Nicbeste senar modu bat baneuco, e-neuque neure bici guztian biraochubat-beré botaco. Bator onen senarra; echaco oneri beré achaquiaricfaltaco. “Jauna, diño birao asco eguin dodaz, baya ¿cer eguingo dot?Daucat emazte bat, ain miñ lucecoa, ain irritua, ain geniño citalecoacé, ezteust iñosh beré baquean ichiten: beti beti dago oñoten.Traguchu bat edan badot, guztia da aguiraquea; puscachu bat beran-duago bañoa etsera, guztia errebolbietan dau: egun guztian bearreanegon-arren, dericho alperric nagoala; aora datorquion guztia esatendeust, arpela, ordia, galdua, ardura-bacoa. Berba astun oneecaz erne-garazoten deust; cé osteranchean e-litzateque eguño nire aotic birao-ric enzungo”. Modu onetan edocein-beré pecaturi idoroten deutseachaquia, eta ez yacoe falta nori ezarri errua. Emazteac senarrari;Senarrac emazteari; Gurasoac umeari; umeac gurasoari; ugazabacotseiñari; otseiñac ugazabari; eta lagunac lagunari. Izan bedi pecatuaborondate oso, guraari bete, eta iñoc tentadu bagaric eguina; badaorduan beré aurquituco dave noren erru orduan beré aurquituco davenoren erru imini, eta besteric ecin badau, esaten davee Demoniñoacengañadu ninduan. Baya achaquia guzti oneec utsac diraz; pecatueguiten badogu, gueuc gura dogulaco eguiten dogu, eta gueuc gura


ezpaguendu, ez senar, ez emazte, ez guraso, ez seme, ez lagun, ezugazaba, ez otsein, ez Demoniño, ez infernu guztia e-litzatequez ascoizango guri pecatu erazoteco. ¡Ah balequie cristiñaüac, ondo begui-ratuco baleude no-en aurrean dagozan confeseta-orduan, nori dirau-tsezan euren pecatuac, ez litzatequez ibilico achaquia atsean, ez leus-quioe besteri egotzico euren pecatuen errua. Yaquin bear dozue,bada, cé Jaungoico berberaren oñetan zagozela, eta onerishe dirau-tsuezala ceüen pecatuac. Jaun onec dacusaz zure biotzeco oqueluricezcutuenac, ecin arean ostendu cinaique bere beguietatic, eta alan naiargui argui esan, nai achaquiacaz escutadu daguizuzala, bardin dacu-saz Jaun onec. ¿Cer aurreratuten dozu, bada, gora-bera ta achaquiaoneecaz? Ecer-bere-ez. Benturaz engañadu cinaique confesorea,sinistu eraguin cinaio, eztala zure pecatua dan baño andia, edo izanicmortala, beniala dala; baya ecin engañadu cinaique guztia dacusanJaungoicoa. Eguin cinaique, emon deizula confesoreac, ondo confe-saduco bacina emongo leusquezun, absolviciñoa, eta iminice-daizu-la iminico leusquezun penitencia guztia. Baya ¿cer balio deutsu con-fesorea engañaduagaz aterarico absolviciño orrec, Jaungoicoacabsolvidu ez-ic? Leen bashen deungago gueratuten zara, cé lengopecatuen ganera beste icaragarrizco sacrilegio bat ezarrico dozu.

7. ¡Ay! neure Cristiñauac, bildur izaiteco da confesiñora dacar-zuezan inguru, eta achaquia oneec, ifinten dozuezala, pecatuendamutasun benetacoric eztaucazuelaco eta pecatuetaric urte-itecogogo edo guraari benetacoric eztaucazuelaco. Gueshoric bazagoz, etamedicuari deituten badeutsazu, artez artez, eta claru esaten deutsazuceure gach edo gueshoaren ganean daquizun guztia, eta inguru baga-ric eranzuten deutsazu itanduten deutsun guztira. Gura badozu, bada,arimaco osasun.emoille confesoreac osatu zaguizan, claru claru, taarguiro esan bear deutsazu gueshoaren asierea, eta daguizun gane-coa, eta artez artez eranzun bear dozu itanduten deutsun guztira; céosteranchean ecin eguiagaz esan cinaique gura dozula osatu dagui-zan. Bera gana bazatoz da zure arimaco gueishoa osatu daizun.Onetaraco emon bear deutsuz zure gueshoari datozquiozan osasun-garriac, eta aguindu cer eguin bear dozun, ez bacarric osatuteco, baitaberé gueisho ostean osasuna yasoteco: eta au ecin leiteque zuc claruclaru aguertuten ezpadeutsazuz zure barruco gach, eta pecaturicezcutuenac. Au ez eguinic, guztiz da erraz oquerreco erremedioacemoitea, ceintzuc gacha quendu bearrean, gueiagotu leiquezuen.Orregaitic estaldu edo guichituten badozuz ceure pecatuac, ecin esan


cinaique, gu[ra]dozula arimaco osasuna. Confesadu eguizuz, bada,ceure pecatu guztiac ba-peré ichi bagaric, lotsa bagaric, inguru baga-ric, atsera ta aurre bagaric, achaquia bagaric, ezaguturic Confesoreac,esan deizun, eta iracatsi deizun cer eguin bear dozun, modu onetanparcatu daquizuzan guztiac, eta biurtu etzaitezan ostera euretara.Modu onetan izango da ona zure confesiñoa, quenduco dira ez baca-rric pecatuac, baita pecaturaco bide edo pelleburuac beré, bicico zaraJaungoicoaren adisquidetasunean, eta ibiliric ceruco bide artecetic,elduco zara artutera Jaungoicoac benetaco penitencia eguiten dave-nentzaco daucan saria. Alan izan deilla. Amen.


9. [AOZCO CONFESIÑOA]1

Si confiteamur peccata nostra, fidelis est et justus utremittat nobis peccata nostra, et emundet nos ab omni iniqui -tate (1 Joan. 1,9).

(J, 26-31. or.)

Confesiño on bat eguiteco bear dan laugarren gaucea da pecatumortal guztiac bapere ichibagaric confesoreari esatea. Ezta ascopecatuen parcaciñoa Jaungoicoa-ganic izaiteco pecatu eguinendamutasuna, orrez ostean guztiac, al dala, Confesoreari esan bearyacoz. Alanche dauco erabaguiric gure Elesha Ama Santeac, ta exco-munioa iminiric dauco esaten davenen contra edo alango esan bea-rric eztala, edo Jesucristoc alangoric aguindu ez evala. Aozco confe-siño au ezta beste gauzaric ezpada bacochac no-beren pecatu morta-lac Confesoreari esatea euren parcaciñoa absoluciñoaren bidez izai-teco.

Baya esango dau batec batec: gauza gogorra da beintzat besteribatec eguin dituan pecatuac esan bearra, eta no-berac bere bacarreaneguin dituzanac beré. Ez cristiñauac, ezta dirudian gaña gogor, etaalde guztietic beguiratuten bayaco gauza biguna da, ta ondo biguna.Ea ezpabere, eztaucazue gogora ecarri bashen ea nori esaten yacozanpecatuac, eta celango onaari ta ondasun andiac yatorcuzan olangopecatuac esateric. ¿Nori esaten yacoz pecatuac? Ecelambere, ece-lambere iñori secula ecin esango deutsan bateri. Jaungoicoac erago-tzi deuscu Confesoreai confesiñoan enzuna esatea, baya ain estu cé,ezta baguenqui beré erreco (erre eguingo) guinduezala esaten ezpa-dogu, edo pecatuchu venial bat esan-da infernuco guztiac andic urte-nic cerura yoango leitequezala, ecin orregaiti beré esan guiñaiquepecatuchu venial ori beré. Eta eztirudi ezpabere Jaungoicoac onenganean aparteco ardurea ta berezco contua daucala baño. Confesoreascori burura eguin yaque, ta esan dituez milla gauza igaro, bayaeguño beré ezta icusi alangoac bere confesiñoan enzuna esan dave-



nic; eta iñosco alditan gaistoren batec tentazar ecer aitatuten badeu-tse, aserratu oi yaque zoro ta guzti. ¿Gura dozue entzun gueiago?Bada ara izan dira munduan Confesore Judas bera baño bere oque-rragoac; izan dira heregia andiac iracatsi ta herege ascoren burueguin direanac eta confesiñoaren contra asco esan ta asco escribidudaveenac. Baya alan-da guzti beré eztave eguño beré aguertu confe-siñoan entzun daveenic; eta ez bildurrez ez escupuluz; ezpabereJgcoac berezco contu bategaz aztu eguiten deutselaco ecer esatea.Eta ¿celango ondasun eta mesedeac echatorcuz confesoreari peca-tuac esateric? Beste aldeti utsic ezpadago, Jgcoac parcatuten deuscuzeguin doguzan pecatuac, atzera emoten deuscu pecatua dala mediogaldu guenduan gracia, ta bera gure adisquide eguiten da, baita guaric aurrera onac bagara, emongo deuscu, eriotzea ezquero, bere ceruederra. ¿Cer? Aguertuten echacaz Medicuari seigarren mandamentu-co pecatuetatic datozan gachac? Bada au eguiten bada gorputzecoosasuna izateagaitic ¿gauza gogorra izango da Confesoreari belarrianishil ishilic esatea, arimaco osasuna izaiteco? Ez beintzat, ezta gauzagogorra.

Confesiñoac ona izaiteco lau gauza bear dituz; izan bear dauhumillac, osoac, eguiazcoac, eta achaquiabacoac. Lelengo izan bearda humilla, au da, eztira pecatuac esan bear ipuiñen bat, edo besteconturen bat esaten dana leguez, ezpabere biotza yausiric, eguin ditu-zan gach eta calte andien parca escatuten dagoana leguez. Edoceinecdaqui ce, badoa iñor besteri eguin deutsazan calte andien parca esca-tutera, yoaten dala humil humillic, eta lotsea dariola. Ceimbat etaandiagoa dan caltea artu daven personea, ceimbat eta aserreago dau-can bere contra, ceimbat eta andiagoac direan eguin deutsazan calte-ac, aimbat eta buruzbeerago eldu bear da bere aurrera. Beguiratueguizu, bada nori dirautsazuzan zure pecatuac, ta cetaraco esatendeutsazuzan, eta berau bacarric asco izango da, lotsaz beteric eta bil-dur santu bategaz zure pecatuac confesetaco. Bada yaquin bear dozuece, Jaungoicoaren ordeco dagoala Confesorea, eta alan bere oñetarazoazanean, edo bere oñetan belaunico iminten zareanean, Jgcoarenaurrean iminten zareala, Jgcoari acusetan zayacozala, Jgcoari dirau-tsazuzala zure pecatuac. Bera dago zugaz guztiz irritu ta aserre, bera-gaz izan dozun lotsa-charragaitic: bada manatu ta il ceuntzan beréseme bacar maitea. Orregaitic zaucaz infernu batera condenaduric.Confesetan zoazanean, bada, acusetan zachacaz Jaunari berari, etaberberari dirautsazu ceuc zatitu, birrindu, odolustu, eta il deutsazula


bere seme-bacar laztana, eta confesiño au eguiten dozu parca escatu-ten deutsazula ain aserre dozun Jaungoico oneri. ¿Celango biotzhumillagaz, celango lotseagaz, celango bildur santuagaz esan bearezteutsazuz, bada, ceure pecatuac Jaungoico oneri?

(Bigarrengo) izan bear da osoa; au da conciencia ceatz aratu taesamina contuz eguin ezquero, confesadu bear dira, burura ecarridirean, ta gogoan dagozan pecatu mortal guztiac, ba-pere gorde tagueiagotu ta guichitu bagaric; yaquinac yaquinac leguez, dudazcoacdudazcotzat, pensamentuzcoac, pensamentuzcotzat, berbazcoac, taobrazcoac aintzacotzat, eta guztiac batec beregango uste davenaleguez, ta berac beretzat daucazana leguez. Eta alan gogoan dozuzanpecatu mortaletaric batchu bacarric ichiten badozu dala lotsaz, dalabildurrez edo oquer eguin guraz, confesiño deunguea eguingo dozu,ta echatzu pecaturic arean beré parcatuco, eta Jaungoicoaren graciaartu bearrean, icaragarrizco pecatu mortal barri bat eguingo dozu.Orregaitic edonos ichi izan badozu pecatu mortalen bat ceure erruzedo ceure guraz confesadu bagaric, guero confesadu bearco dozuz ezbacarric confesadu etzenduana, baita confesadu dozuzanac beré.Esateraco: lau urtean euqui dozu pecatu mortal bat ishilic lotsaz ecinesan-da; bada gura badozu parcatu daquizun pecatu ori ez bacarricconfesadu bearco dozu ishilic euqui dozun á, baita beré lau urte one-etan eguinico guztiac, leenago confesadu arren beré; baita onezazosteian eguin dozuzan confesiñoac, eta artu dozuzan Comuniñoac.Baya confesiño baten edo bestean lotsaz ichi bacenduan pecatu bat,eta guero ceure errubagaric aiztu bayatsun pecatu ori, barriro gomu-ta (gogora) daquizunean pecatua, euquico dozu obligaciñoa confese-taco pecatu lotsaz gordea, eta pecatu au gogoan ceuncan artetacopecatu guztiac, confesiñoac ta comuniñoac, baya ez pecatua bururicyoan ezquerocoac. Contu daigun; umechutan eguin cenduan araguiz-co pecatu loi bat, eta confesetara yoanic lotzaarren etzenduan esan.Ygaro zan demporaren bat ostera confesetan yoan bagaric, eta aztueguin yatzun a pecatua. Aric urte batzuc garrenean, edo sermoirenbat entzun cendualaco, edo confesoreac eguin eutsun itaune bategai-tic, edo beste modutan burura yatortsu pecatu á lotsaz edo bildurrezconfesadu etzenduala. Orain bada, ondo ondo gaucea beguiraturic taconciencia aracaturic ciertu bazagoz etzenduala ceure erruz ichi con-fesadu bagaric gueroco confesiñoetan, eguin bear dozuna da barriz-tadu araco confesiñoac ceintzuetan ceure erruz edo lotsaz etzenduanconfesadu pecatu loia, eta eztaucazu cer barriaztu gueroagoco confe-


siñoac. Bardin esamina concienciacoa eguitecoan, edo confesetarazoazanean aiztuten bayatzu pecaturic, eztago guero gogora datorzu-nean cetan barriztadu orduan eguinico confesiño guztia, asco da esa-tea azturico pecatua bera.

Confesiñoa osoa izaiteco ezta asco esatea eguin dan pecatu gene-roa, edo pecatu motea; ezta esatea beré sarri pecatu eguin dala urliagauzatan; esango baleu leguez: acusetan nai sarri ostu dodala, asco -tan escuca loia eguin dodala ta alan. Au ezta asco diñot ostera beré;esan bear dozu ceimbat bider ostu dozun, ceimbat bider aserratu zare-an, cembat berba-arin-nasaiac esan dozuzan, edo ceimbat beste edo-ceimberé pecatu mortal eguin dozun. Ecin badozu esan ceimbat bider,esan eguizu ceimbat izango zan guichi gora beera: au beré ecin bado-zu, esan ceinbat bider astean edo egunean: eta au beré ecin badozu,esan euqui dozun ecandua, eta ceimbat demporan iraun deutsun ecan-du orrec. Onezaz ostean confesadu bear dozuz pecatuac daucazan cir-cunstancia ta lagungarriac, berez ta bereanez pecatu direanac. Contueguizu; Aita yo cenduen? Bada ezta asco esatea; yo dot guizon bat;confesadu bear dozu: Aita neurea yo nevan. Senideren bategaz deun-garo eguin davenac, dala escuz, dala obraz, aguertu bear dau daucansenidetasuna, alan odolecoa, celan (eraatsia, edo) coñatasuneti edoezcontzatic yatorcona, laugarren belauneti campora ezpadago. Bardinezconduagaz, edo voto-castidadecodunagaz eguin davenac aguertubear dau celango moduco lagunagaz eguin daven eta lotsaz ishildutendavenac onelango lagungarriric edo pecatuaren alboric eguiten dauconfesiño deunguea. Ez da, baya, icentadu bear confesiñoan pecatulaguna (Confesadu beré bear dira pecatua andiago eguiten daveenlagungarri, albo edo circustanciac. Contu daigun; ostu dozuz eundobloa, bada ondo confesetaco etzara contentadu bear esanagaz(ezteutsazu asco eretxi bear esateari) ostu dot gauza grabe bat, esai-zu: ostu dodaz eun dobloa; cegaitic ece emen pecatu barriric ezpada-go beré, andiagoa da ascozaz beré pecatua, eta ondo da confesoreacyaquitea celango pecatua dan, berari datorquion penitencia ta erreme-dioa emoiteco.) Confesadu bear dira beré yaquitun ascoren erechianpecatu mortala direalacoan eguin direan gauzaac, eurac eurenez peca-tu ez izan arren. Contu daigun: uste cenduan astegun baten yaiegunazala, eta uste onetan zure naguitasunez etzenduan mez’ e n t z u n .Gueroagogarrenean yaquin cenduan etzala yaieguna, au beré confesa-du bear dozu; ce ezpazan beré pecatu astegun atan meza ez entzutea,zuc beinic bein uste cenduan yaieguna zala, eta oquer uste onegaz en-


tzun etzenduanean, eguin cenduan pecatu mortala. Beste aimbesteesan bear da bereanez pecatu beniala bashen eztan gauzaren bat mor-tala dalacoan eguiten badozu; bada zuretzaco, zure uste charragaiticmortala da, ta confesadu bear dozu.

Onezaz ganeti esan bear izaten yacoz Confesoreari beste gauzabatzuc. Lelengo pecatu bidean edo ocasiñoren baten sarturic dagoa-nac esan bear deutso celan dagoan, eta ori eguin-ez-ic, eztau gauzadan confesiñoric eguingo. ¡O, eta ceimbat uts eguin doazan onenganean! Contu daigun, dagoala bat pecatuco ocasiño gaistoan bereecheco personaren bategaz. Diño beregango confesetan dagoanac:nic agertuten badeutsat confesoreari celan neure echean daucadanpecatu-laguna obligauco nau edo urteitera, echetic campora lagunori botatera, ta absolbiduco ez nau ganecoan. Bildur onegaz estal-duten deutso circunstancia esan bearrau. Au da confesorea gauzaastunean engañetea. Bigarrengo confesoreari esan bear deutsazubeintzat itanduten badeutsu, leenagoco confesiñoetan euqui bacen-duan orain confesadu dozun lango pecaturic; ceimbat bider yausicinean; ce pelleburutan egon cinean, leenago euqui bacenduan orieguiteco oituraric, edo ecanduric, edo beste onango gauzaac.Onelangoetara bada, itanduten deutsunean Confesoreac, artez artezerantzun bear deutzazu. Esateraco: dirautsazu Confesoreari bost edosei bider euqui dozuzala ceure araguian escuca edo ucutu aldi loiac.Ytanduten deutsu Confesoreac, ea euqui badozu leenagoco confesi-ñoetan onelango pecaturic, ceimbat dempora dan pecatu au lenengoeguiten abiau cineala; ceimbat bider yausi oi cinean aste bacocheanedo il bacochean, ce penitencia modu imini eutsuen, cumplidu taeguin bacenduzan penitenciac; oni guzti oneri eta beste onelangoitauneai artez ta garbiro ecer beré estaldu bagaric erantzun bear deu-tsezu. Ascoc eta ascoc onango gauzaric itanduten yaqueenean eran-tzun daroe: ori guzti ori confesaduric daucat; igaro zan, ¿certaracoda bada orain barriztetea? ¿Cetaraco? Confesoreac orrec guztioczure oneraco yaquin bear dituzalaco. Confesorea da zure arimacomedicu, eta itaunde oneec eguiten badeutsuz da igarteco ce gachmodu daucazun, yaquiteco guero celango osasungarriac ta erreme-dioac bear dozuzan, zure burua pecatuaren gachetic (gach azpitic)ateretaco. Orregaitic benetan gura badozu medicu onec osatuzaguizan, esan eiguiozuz ceatz ceatz ta garbiro buruan daucazuzanpecatu guztiac ba-peré ichi-bagaric, eta erantzun eiguiozu artez egui-ten deutsuzan itaune edo pregunta guztietara, eta zure confesiñoa


osoa izango da. Cer confesau bear dan icusi ezquero, dacusguzanorain onen ganeco utseguiteac.

Batzuc Confesoreac onelango ecanduen ganean itandu ce daguio-en trampa eguiten davee. Bein ta gueiagotan estutu dituz confesore-ac euren buruagaz edo iñogaz escuca eguiteco ecanduaren ganean.¿Cer eguin daroe bada? Ygues beste Confesore erraz bategana taaguertu bagaric lengo ecandu gaistoa, ta pecatuaren sustraia, bacarricconfesetan deutsaz confesiño aldi ataco pecatuac; ta Confesoreacitanduten ezpadeutse noscoa daveen á ecandua, lenagoco confesiño-etan izan daveen alaco oitura deungaric artuten davee absoluciñoa, tadoaz pocic, confesoreari trampa andi bat sartuta. Au eguin daroeascoc. ¿Cer ateraco davee, baya, onelango tramposoac alango confe-siñoetati? ¿Cer balioco deutse absoluciño arin orrec? Euren conde-nagarri gueiagoraco. Ona emen beste trampa, escuteta, edo pecatua-ren estaltze bat larreguic eguin daroena. Berbea emoiten deutse con-fesoreari osturico gaucea atsera bere yaubeari emongo deutsela, taerrestituciñoa eguingo davela. Guero naguituten dira, ta urrengoConfesiñoaldian eztave aitatuten euren naguitasuna, ta biurtutecoeuqui daveen atseracuntzea, ta lengo confesoreac carguric artu ezdaguioen, doaz euren barri ez daquien confesoreagana. Alan igarodaroez urte osoac confesiño deungaac eguiten osoz confesetan ezti-realaco. Confesetan beré dira deungaro, eguia ez agertuaz, tratulariasco, irabaci bideba’coac eguin, concienciac quezcatu, ta itandu guraezteutseenac gogo onaz Confesore yaquitun bateri dan edo ez garbiata zuzena euren irabaztea. Enzuten badavee cerbaist prediquetantratu oquerren ganean, itoten dituez biotzeco deadarrac, ta confesetandira ecer aitatu bagaric, obligadu ez daguizan Confesore yaquintsuacbide gaistoco irabaciac biurtutera. Onelan confesadu oi dira diruacprestadu edo ordeaz emon daroezanac, (obliguetan dituezala artza-llaac artzen daveena baño cerbaist gueiago biurtutera; edo diruaaurretutearren) lotuten dituezala necazale gaishoac garia ta artoamerque emoitera, edo bardin icatzac precio laburrean eurai saltzera.Oneec dira eurenez logreria charrac; cé dirua ordeaz emoitearrenecin iñoc obligau leiquee (emona baño gueiago biurtutera: ez da berédirua aurretutearren obligau iñor) merqueago emoitera garia, artoa,icatza, ez beste gauzaric. Baya pecatu au guichic sinistu edo ezagutugura davee, eta guichiagoc zucen ta osoz confesadu, ta lapur onraduta castiguba’co oneec doaz euren diruac emen largauta, Judas diru-zalea leguez, infernura. Confesetan beré dira deungaro dirudun abe-


ratsac limosna chito guichi eguiten daveenac, edo, pobreac bear leu-queezanac, alperric gastauric, edo gorde gureaz ta cequentasunez.Esatea ez daucala limosna eguin bearric cegaz eguin daucanac,Evangelioaren contraco doctrina da, ta Elesha Santeac beré eracusteoquerra dalaco eragotzita daucana. Aberatsen salbaciñoa da chitogacha. Eta ¿ceimbatec confesau daroez gastu alper larreguiac, edodiru-batu gurea, cequentasunetic, edo escu-eutsi-queriati datorrena?

Adierazo (deutsuedazan) ezquero cer confesadu bear dan, etacelango utsac onen ganean eguin doazan, ecer esan bagaric guelditueztedin, esan bear deutsuet certzuc direan confesetaco premiñariceztaucagun gauzac. Lelengo lelengo, bada, eztago obligacinoricpecatu arinac edo venialac confesetaco. Baña orretaraco yaquin bearda ciur ta garbiro pecatu veniala bashen eztala eguin dan utsa edo fal-tea. Bada, ¿ceimbat engañu eztago gauza onetan? ¿Ceimbatec dau-queez pecatu venial (edo) arintzat pecatu mortalac, edo astunac dire-anac? (Barriz ¿ceimbatec bapere pecatu ez direanac dauqueez peca-tu ezain ta anditzat (icaragarritzat, bildurgarri), ta guero lotsaz aguer-tu ecin-da, condenetan dira, sustraian pecatu etzirean gauzacgaitic?)Baya azaldu daigun au puscachu bat. Edoceinec daqui guzurchu chi-quer bat esatea, ta alan beste gauza batzuc, pecatu arinac edo venia-lac bacarric direala. Ychico balituz, bada, batec yaquinen ganeanberé, orrela confesau bagaric, ez leuque alde onetaric confesiño gais-toric eguingo, beste bide asco dagozalaco, confesiñoaz ostean, one-lango pecatuac parquetaco, ta pecatu veniala ez dalaco bere izaiteziñoen condenagarria. Baya ¿noc esan ceimbat cristiñauc dauqueezanpecatu arintzat, Jaungoicoaren aurrean pecatu mortalac direanac?Badira asco pensamentu loiac vorondatez gura osoz, ta ezagüeraarguiz euquiac, arintzat dauqeezanac, ezpadauque gauza charren bateguiteco vorondateric. Badira beste batzuc guraari edo deseo zantarta vorondatez euquiac, arintzat dauqueezanac campotic gauza gaisto-ric eguiten ezpadave. Badira bai, (ta ondo asco direala) ceinzueiesan-arren berba (arin-nasai) ezain, zantar, lotsagarri ta arima asco-ren ondagarriac, beguitanduten yaquen, ez eveela asmu deungaricizan, ta barre eraguiteco esaten dituezalaco edergarriaz confesaueguin daroezanac, edo eguin eztaroezanac pecatu andiac ezbaliraleguez. Badira ceimbat eguin arren dantza naastuetan escuca, ta siñutentagarriac, edo dantzatic campora ibili-arren apa-laztanga, ta escu-ezarte lujuriosoetan, gauza chiquintzat dauqueezanac, ta eguitenezpadituez gorputzagaz gauza ezainagoac, pecatu arinac bailiran


leguez, edo confesau bagaric larguetan dituezanac, edo confesetanbadituez, izan oi da damu bagaric pecatu venialac direalacoan.¿Jaungoicoac daqui gauz’onen ganean ceimbat itsutasun ta ezyaquindagoan. Beste aldeti guraso asco dira umeen acieran chito naguiac taarduraba’coac, eta ¿noc confesadu daroa onelango arduraba’cotasu-na? ¿Ceimbat irabaci oquer eguiten eztira saldu- erosietan, edo tram-pac eguinic precioan, neurrian edo pisuan, edo ontzat sarturic gauzachartu ta caltetuac? Eta alambere guichic confesadu daroaz oneec.Orregaitic bada da conseju guztiz ona Confesoreari aguertutea batecpecatu venialtzat daucazanac beré, bada ascotan yazoten da confese-tan danac venialtzat eucazanac, Confesore yaquitunac mortaltzatezagututea.

Bigarrengo eztago tentaciño utsac confesetaco obligaciñoric,bacochac arguiro darauenean, tentaciñoari lecuric emon ez eutsala;baya orduan beré chito da ona Confesoreari esatea, beré conseju san-tuacaz biotza ta indarra artu daguian alango tentaciñoen contra gogor(tentaciñoai arpegui) eguiteco, eta ez euracgaiti gueiegui larrituteco.Alan fedearen contraco beguitaciñoac (eta tentaciñoac) buruac emoi-tea ezta ecer norberen guraz (ta ezagüera zoroagaz) ta yaquinarenganean lecuric emoiten ezpayaque, baya ondo da alamberé confese-tea, eta alan eguinagaitic, olango tentaciñoac guichitu doaz. Baya¡ay! ¡Ceimbat egon oi dira alango beguitaciño gogaitgarriac confesauecinic pecatu andi-icaragarriac direalacoan, ta alde onetatic eguin oidituez Jgcoac daquizan pecatu esquergueac! Beste aimbeste esanbear da iñoc emonico tentaciño ta pecaturaco bideac gaiti; lecuricemoten ezpayaque eztira pecatu ta eztago olangoac confesau bearric.Cristiñau onai beré ascoc ezteutse larguetan tentadu bagaric edo ber-baz edo escuz edo quiñu ta siñu gaistoacaz. Alango orduetan lecuricemoiten ezpayaque, ta aleguinac eguiten badira no-beraganic alangotentadoreac botetaco, eta euracganic alde eguiteco eztago pecaturicez confesaquizunic. Doa nescatilla bat bere bidean, eta mutilen batec,edo besteren batec eguiten deutso cirriren bat, edo bear bada usteca-bean (ustebagaric) mosu emoiten deutso. Orduan iguesa artutenbadau, arpegui iluna eracutsita, edo deungaro esanda, ez dago peca-turic ez confesaquizunic; baya bai, arpegui arguia tentadoreari era-custen bayaco, (esanagaitic epel epel ta macal macal: zagoz gueldi -ric,) ta tentadoreari [beguira] egoteari yarraituten badeutso; cegaiticece, ocasiñoan bere vorondatez egon gura davenac, gura dau pecatua.¿Noc esan ceimbat guzur esan daroezan nescatilla ascoc onen gane-


an? Baya guero (astiroago eguingo dot) onen ganean. Confesiñoracobear dan eguiaren ganean eguin daguidanean. Yrugarrengo batec usteonean pecatu eztalacoan cerbaist eguiten badau, edo yaquin-arrenpecatu dala gogoratu bagaric, eztauco pecaturic, ez alan eguina con-fesau bearrric, yaquin’arren guero pecatu zala: baya (contu onegaz)orretaraco ezta no’beren erruz izan bear ez yaquitea. Barau egunbaten barauzaroa dala yaquin bagaric, edo yaquin arren alangoricgogoan eztozula, oquelea yaten dozu; bada eztozu orretan pecaturiceguiten ori yatean, zuc ori ez yaquitean zure erruric ezpadaucazu;baya zure ez yaquite ori, zuc itandu-gura-ez-etic badator, pecatuizango da ta confesau bearco dozu. Gauz’onen ganean beré ascoc utseguin daroa. Ascoc eta ascoc eguiten dave euren burua-gaz escucaloiac, (baita ezcotasuna ateratea eta gustua artutea beré), ta gueroesaten dave ezeuquela pecatutzat. Beste ascoc umechutan neba-arre-ben artean edo nescato-mutilen artean eguin cituezan bear etzireanzantarqueriac; lotsa izan cirean orduan confesetan, eta oraindocoa-rren beré eztave lotsa ori galdu, ta sinistu eraguin gura deutse eurenburuai etzequiela orduan cer eguiten eveen. Ezcondu ascoc beréeguin oi dituez alcarren artean nasaiqueria asco umeac izaiteco ezti-reanac, ta guero esaten dave bestegaz balitz bai baya euren arteaneztala ecer. Baya nic itanduco neusquie onelangoai: esan eguidazueiños zuen biotzac orreen ganean ez dituzue usigui? ¿Eztozue iñoszuen biotz barruan arantzaric asmatu? Chiquichutan beré alango loi-queria eguiteco etzineen iñoen beguien aurretic ostenduten? Etzarearrezquero beti ibili pecatu bazala etzala quezca ta quezca bildur tabildur? Cegaitic bada esan ezteutsazu confesoreari? Lotsea da lotseaori esaten galaraz deutsuna, eta lotsa orrec beguitan-arazo gura deu-tsu pecatu etzala; baya zuc (orreec esan ezta) eztozu gauza dan con-fesiñoric eguiten.

Confesiño ona izateco bear dan irugarren gaucea da eguia. Esangura dot esan bear direala pecatuac norberac beretzat daucanmoduan, ecerberé ez geiagotu ez guichitu ta aldatu bagaric, badaguzurren bat gauza grabe edo astunean esaten bada confesiño oque-rra eguiten da, ta lengo pecatuac parcatu bearrean beste barri bateguiten da. Alan confesiño gaistoa eguiten dau: bere pecatuac lotsazedo bildurrez guichituten dituzanac, edo eguin dituzan bashen gui-chiago yaquinen ganean esaten dituzanac. Bigarrengo, eguiten dauConfesiño gaistoa bere pecatuac ain modutan edertuten dituzanac eceConfesoreac arintzat aituten, ta ulertuten dituz pecatu mortal andiac


direanac. Yrugarrengo, confesino oquerra eguiten dau pecatu mortalyaquinac, dudazcotzat edo ezdan baidan confesetan dituzanac edodudazcoac yaquintzat ta ciertuac balira leguez. Laugarrengo, confe-siño gaistoa eguingo dau pecatu chiquiac anditzat confesetan dituza-nac, edo eguin dituzan baño pecatu gueiago, oquer eguin guraz, esa-ten dituzanac. Ascoc eta ascoc esan daroe obago dala gueiago imin-tea guichiago baño. Ez Cristinaüac, dana esan bear da, ez gueiago taez guichigo, confesiño ona eguingo bada. Baya alamberé esan beardeutsuet ce orain artean, alan ondo dalacoan gueiago esan badozue,ez orregaitic arduraric artuteco, bada, alan danean, ezta alde onetaticgaistoa confesiñoa; baya emetic aurrera ez alangoric eguin, ezpada-ce esan (eguizue) zuec daquizuena, edo izan dala uste dozuena.

Eguia onen contra modu bitara gueien uts eguin oi da. Lelengoada contu luceac confesiñoan esaten dituezanena (dituezanean),Confesoreari sinistu eraguiteco, eztala, dan lango andia, euren peca-tua. Sinistu eguidazue ascoren contu luce, inguru, eta irabiotutendituezan yoan-etorri luceac, eztira asmuac baino pecatua estaldutecoedo bai guichienez chiquituteco. ¿Eguin deutsazu iñori biraoric?¿Euqui deutsazu gorrotoric? Confesadu eiquezu, bada, euqui deutsa-zun gorroto, ta eguin deutsazun biraoa, ibili bagaric atzera ta aurre-ra, esan bai esan, zuc ari eguinico mesedeac, beraren zuganacoesquerdeunguea, eguin deutsun charqueria eta beste ipuin confesiño-raco eztireanac. Ascoc esaten dave ce, yazo zan guztia esaten ezpa-dave, ezterichela ondo confesetan direanic (direala). Baliteque aubanaca batsuentzaco, iñoentzat alan izan bear ezpaleuque beré; bayagora-beera oneec eztira ascorentzaco beste gauzaric, ezpada euracpecatua edertuteco artuten dituezan asmuac, confesoreari sinistuerazo albaleioe euren pecatua eztala mortala, edo bada beré ez lenen-goan esan leiquean gaña andi; eta alan contu luce oneen sustraiaguei(e)nean izan doa edo lotsea edo sobervia (onac erechi gurea).Eguiaren contraco bigarren utsa izan oi da pecatuen achaquiac imin-tea, edo besteri norberac eguinico pecatuen errua ezartea. ¡O ceim-batec eta ceimbatec onetan uts eguin daroien! Ascoren confesiñoacobeto dirudie (direala) pecatu eguin davela ucatutea, ecen ez peca-tuac esatea ta euren buruac salatutea. Edocein beré pecaturaco dau-que beti prest achaquia, eta beti topauco dave nondi andi nori erruaegotzi. “Jauna, diño emazteac, nic birao asco eguin deutzadaz sena-rrari; baya ¿cer eguingo dot? Ain da galdua, ain arpela, ain arduraguichicoa ce ezteust ecetamberé lagundu gura. Ain da ordia cé, ira-


bazten daven guztia, tabernara doa, eta etsera datorrenean guztia daaguiraquea, errieltea, eta ameneco ameneco maquilladea ta yoitea.Nic al daidan guztia, ezta ecer umechu tristeai yaten emoiteco, tabere araguichuac estalduteco. Oneshec gueien estututen nau, etaaushe dala medio biraoric gueienac ezarten deutsadaz. Nic bestesenar modu bat baneunco, e’neunque neure bician biraochu bat beréeguingo”. Betor guero onen senarra, bada echaco oneri beré acha-quiaric faltaco. “Jauna, diño, nic birao asco eguin dodaz; baya ¿cereguingo dot? Emazte bat baucat nic ain min lucecoa, ain irritua, aingenio citalecoa cé, ezteust inosh beré baquean ichiten (ichi gura):beti beti mormor deidan oñoten egon bearco dau. Traguchu bat edanbadot (orduco), guztia da deadarra ta aguiraquea; puscachu batberanduago echera banoa, eche guztia beera ecarri bearco dau: egunguztian bearrean egon-arren, arpelic nagoala dericho; aora dator-quion guztia esaten deust; arpela, ordia, moscorra, galdua, ardura-ba’coa. Berba astun oneecaz ernegarazoten deust; ce osteranchean elitzateque neure aotic eguño beré biraoric entzungo”. Orain ¿onetari-co ceineri sinistuco deutsagu? ¿Senarrari edo Emazteari? Gueieneanez batari ta ez besteari, beintzat oso osoan. Bata ta bestea izango diraerrudun ta erru andicoac ta bioc etorrico dira confesonariora guzurradariela.

Nescatilla batec lecu emon izango deutse guisacumeren batenmosu, laztanga ta escuca zantarrai, ta etorrico da confesetara bereburua garbitu gura davela (guraric): “Jauna, ni baquean nengoan, ezneuntzan nic bideric emon; ez nevan nic alango gauzaric gura, etaesaten neuntsan gueldi egoteco”. Erdu ona, ta ¿celango bidez yazoyatzuz gauza orreec? Yoan cinean ceu ocasinoa egoan lecura, edoyente nasaien artera? Yzan zan mutil-nescatillen arteco batzacuntzanedo olgantzetan? ¿Cec ceroazan, bada, alango lecuetara yaquinic cerigaro oi dan? Eta non nai zala ¿eracusten ceuntsen arpegui astuna tabecoqui iluna, eta alde eguiten cenduan tentadorearen ondotic? Ala¿barre eguiten ceuntzan, ta algara gozoa? Bai, Jauna, barre eguitennevan, baya esaten neuntsan gueldi egoteco. Ederto (guapo). ¿Celandiñozu bada ceure borondatearen contra izan zala? Gura ez dozuzangaucetan ¿barreca egoten zara? Zure honrearen contra cerbaist esan-go baleutsue, ez cenduque, ez, barreric eguingo ez algararic beré. Etasugueren bat zuri usiguitera baletor ¿esango ceunquio macal macal;suguea, zagoz gueldi? Guzurrac dira orreec; guzurrac, ta guzurracberé guzur galantac. Badira, bai, obrazco pecatuan yausita beré con-


fesoreari esan daroaquenac, eurac gura ezta, izan zala. ¡O confesinoederrac! ¿Cer eguin eutsun bada besteac? ¿escu-oñac estu? ¿Eta orimendi bacar baten? Alan izan balitz beré, cerura deadar eguin bearcenduan: dei eguin ama Virgineari eta ceure Aingueru Guardacoari.Munduco bildur guztiac gaiti, ezpata billos bat bularraren aurreaniminita, il etzaguiezan bildurrez beré, ichico baceuntso pecatuari gor-putza, pecatu mortala eguingo ceunque, bicitzea emon bear dalaco,pecatu eguin baño leenago. Erri barruan balitz pecaturaco indareguin gurea, deadar eguin bear dozu, lagunac batu ta burua gordeta-co. ¿Cer eguingo cenduque bicitzea quendu gura baleutsue?¿Celango deadar, garrashi, ta burua librau gurea? Bada maiteagodavenac gorputzeco bicitzea arimacoa baño, ez da Cristoren escola-coa. Baya ¡ay! Erreguacgaiti, sari-esquintza ta utsqueria batzuc gai-tic, edo ezcontzaco esperantzeagaitic eguiten da pecatu, ta guero con-fesetean esaten dave, Jauna, nic gura ez nevan neure gogoaren con-tra izan zan. Guzurra ta abarra, ta confesiño deunguea. Cein pecatuaguztiz escutadu, ta ishildu, cein estalgarriren bategaz arindu ta eder-tu ta pecatu mortala izaiteric venialera ecarri, bardin leguez da con-fesiño deunguea eguiteco.

Baya achaquia guzti oneec utsaac dira; pecatu eguiten badogu,guc gura dogulaco eguiten dogu, eta guc gura ezpaguendu, ez sena-rra, ez emaztea, ez ugazaba, ez otseiña, ez laguna, ez infernuco guz-tiac ez litzatequez asco izango guri pecatu erazoteco. ¡Ah, balequieCristiñauac ta ondo beguiratuco baleude no-en aurrean dagozan con-feseta-orduan, ta nori dirautsazan euren pecatuac, e-litzatequez ebili-co achaquia atsean, ez leusquioe besteri egotzico euren pecatuenerrua. Jgcoac bada ondo daqui zuen biotzeco oqueluen barri, arenbeguietatic ecin ecer ostenduco dozue: nai arguiro esan, nai acha-quiacaz edertu, ac bardin dacus guztia. ¿Cer aurretuten dozue badagora-beera...2

Exempl. Roncal. Dominica X post Pent. n. 9.


2 Sermoi hau amaituta agertzen da Aozco Confesiñoaren ganeco berba-aldia deritzonsermoian (B, 103-107. or.)

10. [CONFESIÑO OSOA]1

Qui abscondit scelera sua non dirigetur, qui autem confe -sus fuerit, et reliquerit, misericordiam consequetur. Prov. 28.v. 13.

(J,143-156. or.)

Gaur daucagu neure cristiñauac, neure gogoco dan, eta ascorenarimeen oneraco izan dan, eta oraindo beré, Ygcoac nai badau, izan-go dan sermoi gozo gozo bat. Banenkian nic gaurco arratsalde one-tan izango cirezala, besteetan bashen lagun gueiago, eta orregaitiberariz (beren berengui, apropos) gaurco gorde izan dot alango ser-moi ederra. Eta ¿ceen ganecoa uste al dozue izango dala sermoi gozoori? Izango da bada confesetaco ascoc daukeen buru-bagaco lotsalarreguiaren ganecoa, eracusten deutsuedala eztala alango lotsa gue-yeguiric bear munduco pecaturic eskergueenac, eta lotsagarrienacberé confesoreari esateco.

Anchinaric nenkian nic ece, lar beré eguia zala, confesiñoarenganean beré, san Gregorio andiac ciñoana ece, ascoc eguin daroelapecatu eguiteco okeluetatic, zocondoetatic, eta ostendereetatic ibili,eta guero eguin izan daveela ucatu. Baya azpaldi oneetaco nire con-fesiñoac artu bearrac arguia baño beré arguiago eguin deust ece, ustedan bashen gueyago direala cristiñauen artean, lotsaz pecatuac ostu-ta, confesiñoan ecin esanic darabildeezanac; eta nire artean nago ece,ea gueyenac ete direanez. Onec erasoten deust, nire biotzeco minandiagaz bada beré, beste aldi baten san Vicente Ferrer-ec esan eroia-na: ¡Ay ceinbat direan confesiñoco lotseagaitic galduten direan ari-maac!

Onelango gauza negargarriac erdibituten deust biotza; eta kenduguraric argal gaisho oneec, yausi aguinean dagozan infernuco muna-ren ertz ertzeric, gogoac artu dodaz aleguinac eguiteco, ea galerazo



albaneyoe lotsa zori gogorreco ori. Ori eguiteco esango deutseetalangoai, onetaraco eguin eguinic datozan Yaungoicoaren berbaoneec: “bere pecatuac ostu, eta gorde eguiten dituzanac eztau gauzo-nic izango; baya artez autortu (esan) eta guero euretaric alde eguitendavenac, orrec izango dau parcaciñoa”. Ea bada pecatari lotsorrac,biotza zabaldu bear dozue, bada Jgcoa lagun dodala, nic arratsaldeonetan bota eraguingo deutsuedaz ain luzaro galduric, eta galdu bea-rrez, erabili izan zaituezan lotsa orreec. Eta orretaraco neure sermoiguztia izango da eracustea eztagoala errazoiaren apurric beré pecatuguztiac, direanac direala, confesoreari artez ez esateco. Ori alan egui-teco erantzungo deutseet banaan banaan onelango lotsoor gaishoacgueyen ecarri oi dituezan achakia yakinenai.

Ea bada guizona, emacumea, gaztea, edo zareana zareala, azpal-dico urteetan ceure pecatuac esan ecinic zabiltzazana, ¿ceen lotseacatzeratuten zaituz ceure pecatu orreec ez confesetaco? ¿Ce gogoacdira ceureac? ¿Eztacutsu oker zoazala? Lotsa pusca bat ez erotearren,¿betico galdua izan gura dozu? ¿Orren erraz galdu gura dozu beticota betico ceure arimea, izanic ceruraco eguina? Esan eguidazu, neurecristiñau maitea, aguinduco baleu Españaco Erreguec gutarico bateriurcamendi baten bicitzea kenduteco eguin izan dituzan gaistakeriacgaiti, eta urcamendi orren escalleretara elduric, errukiac yota esangobaleutso Erregue orrec: ea urlia, ceuc baakizu celango eriotza lotsa-garria mereci izan dozun: baya orregaiti beré ceuc bear etzeunkeanmesede andi bat eguin gura deutsut. Ceuc ceure okerreria guztiacbapere ichi bagaric, ceurezean eta ceure buruen aurreti esan gurabadeutsazuz eleshaco orma bateri, direanac parcatuco deutsudaz:izango zara nire adiskide. Baya esan gura ezpadozuz, yakin eguizuece bertanche urcatua izango zareala. Opaera eder au Erreguec eguinezkero, tematuco balichaco, ez bada, eztituzala esan bear, eta alanbalego muker ta muker bein beré esan gura bagaric, ¿cer esangoguenduke onelangoa gaiti? Edo bururic eraguinda dagoala; edo baiguichienez ernegaduric eta bere buruagaz ichiric; ecin cenzunduneceguin leikeala zorakeria andiagoric.

Bada cristiñaua; beguira aldi bat eguiozu ceure buruari. Besteonenbeste yazoten da ceugaz Jgcoaren artean, araco ceure pecatuaconfesadu nai eztozunean. Azpaldico urteetan pecatu mortalean bicizara, eta orregaitic idunean (zamaan) daucazuz socaac infernucourcamendi lotsagarrian urcatua izateco. Arnasa baten pensutan zagozbetico galdua izateco: eta Jgcoac parcatu (-ten ezteutsula) ezic yaki-


na da ceure galdu bearra: elduco yatzu eriotzea, eta buruz amilducozara infernuco ondarretara. Barriz Erregue guztien Erreguec, gueureYesus maiteac opa (opetzietan) deutsu orain arteco pecatu guztienparcaciñoa, direanac osoro bapere (arean) ichi bagaric, bear dandamuagaz confesoreari belarrian esaten badeutsazuz, edo, esan dai-gun, orma bateri, ce guztioc dakigun eguia arteza da confesoreacormeac bashen ishil gorde bear dituzala confesiñoan entzunico peca-tuac. Gauza erraz ori eguin gura badozu, kenduco deutsuz, gaiskincitelac infernuco urcamendiraco idunean (zamaan) imini deutsuzansoca orreec. Baita ezta emen gueratuten (lotuten) eskintza eder au,ece azaz osterantzean (ganeti) eguingo zaituz gloriaco yaun andi,baita emongo deutsu ceruan, betico iraungo deutsun coroe ederga-rria. Eta alanbere ¿confesadu gura eztozuz ceure pecatuac. ¿Balitekeau bashen zorakeria andiagoric?

1.go ¿Cer da guero atzeratuten zaituzana ez confesetaco? ¿Ceczaucaz orren itsuric? ¿Nori deutsazu bildur? ¡Ay aita! esango daubear bada batec edo batec, bildurtu nintzan confesetaco uste nevala-co ece, bearco zala Erroma-ra yoan edo Inkisiciñora, ausolucioa iza-teco. Entzun dot edonor beré, ecin confesoreac ausolbidu leikeala,ezta bulda santua izanda beré, heregiazco pecatua, eta nerechan ece,nic neunkazan pecatuac, eregiazcoac cireala= ¡Oh diabruaren asmucitalac, arimaac confesiño osoa eguiteric atzeratuteco! ¿Cer da gueroceuc eregiazco pecatutzat daucazun ori? ¿Abereren (ganaduren)bategaz eguinico pecatu loia? Ezta, ez, ori eregiazco pecatua, etaedocein confesorec ausolbiduco zaituz alango pecaturic damu zolionagaz confesetan badozu. Eregiazco pecatua dago yakinen ganera,eta temaz leguez ucatutean, edo sinisteric emon nai ez izatean fede-co articuluai, edo eleshaco eguia yakin bateri. Baya burura etorteaonen ganeco duda moduco beguitaciñoac, eta pensamentuac, ezta oripecatu, damu emoten badau alango tentaciñoac etorteac, eta no-berenguraz eta yakinen ganera lecu emoten ezpayake. ¡Oy ceinbat bideregon direan asco ta asco confesadu ecinic onelango pensamentugogai-carri pecatu eztireanac beré, leen esan doguzan loikeriac ezece, (beguitanduric) buruac emonagaz beste bagaric, eregiazco peca-tua eguin eveela. Baya dana dala, eztago Erromara edo Inkisiciñorabearric, eregiazco pecatu benetacoan yausi izan baciña beré: confe-soreac artuco dituz (bere) bideac, ceuc ceure burua aguertu bagaricausoluciñoa izateco. ¡Ay balegoz arima becatuari gorroto artu izan


deutseenac, eta onduteco gogoan dagozanac, eta ¡ce pocic emongogueunskioen ausoluciñoa pecatu anditzar icaragarriac izan arren!

2n.= Bigarren engañua izan doa: yauna, bildurtu nintzan confe-soreac norbaiteri esango eutsala, edo aric aurrera arpegui ilunaeguingo eustala, eta nencusan lecuan buruac emongo eutsazala nirepecatuac= ¡Á da zorakeria! Confesoreac ¿iñori esan? Ezta errecobaleve bere. Confesoreac ¿iñori aguertu? Ezta ceuri beré ceurebayezcoagaz ezpada (ez izanic), eta ori beré esan bearren bat danean.Ederto baten dirautsu san Agustin-ec: “¿ceen bildur zara pecatuac ezesateco? Confesiñoti dakidana guichiago dakit oraindo, iñondi beréezdakidana baño”. Ygcoac galarazo deuscu confesiñoan entzuna esa-ten; baya ain estu ece, ezta bagueunki pecatuchu chiki bacar bat esa-nagaz infernuco guztiac andic urtenda ceruraco izango litekezala,ecin orregaitic beré esan guiñaike dan chikien chikiena beré.Baguenki pecatu chiki ori ez esanagaitic gueu il eguingo guindukee-zala, edo mundu guztia erre, galdu eta ondatu eguingo litekeala, ecinesan giñaike orregaitic! Baita barriz eztirudi ezpada ce Yaungoicoaconen ganean aparteco ardurea daucala. Confesore izan direan ascoriburura eguin yake, eta esan dituez milla gauza igaro: baya ezta eguñobere icusi, ezta onelangoac beré, confesiñoco gauzaric aitatu izandaveela: eta iñosco alditan okerren batzuc ecer aitatu izan badeutse,aserratu eguin yake zoro ta guzti. Gura dozue entzun gueyago? Badaara. Ceuec dakizue eta eztago ezdakianic confesoreen artean bereeuren moducoac izaten direala: eta batzuc batetic, besteac bestetic,argalac leguez, euren utsac, eta erracuntzaac izaten dituezala. Baya¿ceimbat confesore icusi dozuez confesiñoan entzuna zabalduten?Izan dira sacerdoteen artean eregeac beré, confesiñoaren contra ascoesan, eta asco escribidu izan daveenac: baya eztira oneec beré ibiliconfesiñoan entzuna esaten, eta ez bildurrez, ez escrupuluz, ezpadace Jaungoicoac aparteco contuagaz olangoac esatea bururic kenduizan deutseelaco. Beste ainbeste esan bear da becoki ilunaren gane-an: ecin confesoreac iñori becoki ilunic eguin leyo confesiñoan en-tzunacgaiti. Eta dana dala, ezta gauza ceuen achakia ori. ¿Cer dauca-zue confesore ez ezagun baten oñetan echun, eta ari ceuen pecatuacbota baño?

3n.= ¡Ay, yauna! Esan daroe batzuc, eztau iñoc beré entzun nire-ac bashen pecatu ezainagoric, ¡Ay esanda baneuncaz! Eta celan one-ric aurrera eguingo neunkean bicitza on on bat. Osterantzeco guztiacesango neunkez: baya bi edo iru daucadaz guztiz lotsagarri eta ezai-


nac.= Aror diabru gaiskinac ascori buruan cer sartuten deutsen, peca-tuac confesadu eztaguiezan, alan guero sacrilegioz beteric beraganainfernura eroateco. Azpaldi da dollor au onango dollorkerietan dabi-lela; baita urteac dira San Yoan-Crisostomo-c igarri eutsala.“Ygcoac, diño santu andi onec, Ygcoac pecatuari lotsea ezarri eu-tsan, eta penitenciari esperantzea: baya gaiskin citalac okerretaraiminten dau guztia, eta pecatuari esperantzea emoten deutso, confe-siñoari barriz lotsea”. Pecatu eguiteco lotsaric ez, eta guero confese-taco ainbeste lotsa: arimea loituteco lotsaric arean (bapere) ez; etagarbituteco lotsaari andia: pecatari eguit-orduan etzeuncan lotsarenapurric; orain barriz santu, ta ona eguiteco lotsaz bete beteric zagoz.¡Eh! ¿Cetaraco dira buru-bagaco lotsa orreec? Ceuri bere esan leki-kezu anchina Socrates filosofoac gazte bateri esan eutsana. Egoan auandracume galdu baten etseric lotsa-arren urten ecinic, eta esa’eutsanfilosofoac: “Ez ene seme, ez lotsa izan urteten; sartuteco lotsea izanbear tzenduan”.

Baya goazan achakia onei ate guztiac ichiten (ra) ezteyogun ichiezta dan irrikituric chiquiena beré. Pecatu icaragarriac dira diñozu,eta eztaucat esateco arpeguiric. ¿Cer eguin dozu bada? ¿Esan biraoerneguzcoac Ygcoaren contra? ¿Madaricatu izan dozu bere icen san-tua? ¿Artu deutsazu gorroto andi bat Yesucristori? Poztu eguin tzaraYudeguac il eveelaco? ¿Il eguin dozu ceure arerioa, edo bateatu-bagaco seña ceure pecatua estaldutearren? ¿Cer eguin dozu bada?¿Erabili osticopean ostia consagraduac? ¿Ostu eleshaco calizaac?¿Saldu eguin deutsazu demoniñoari arimea ceure firmearen bean?=Ez orrenbeste beré esango deustazu. Eta alan balitz beré, ¿cer dauca-gu orregaz? ¿Icaratuco ete guintekez orregaiti? Baya guichi goitibeeti (gora beeran) erraz da igarten ceuc daucazuna. Izango da arenbaten, edo ceure buruagaz eguinico loikeriac edo ganaduagazco(abereagazco) pecatua, edo chikerretaco (chikitaco) neba-arrebenarteco edo mutil-nescato arteco zantarkeriac, edo andi eguinda iño-gaz izan dozun araguiazcoa, edo beste alangoren bat. Eta dana dala,ezta izango leen confesoreac entzun edo iracurri izan eztaven gauza-ric.

Eta esan eguidazue, ¿cegaiti edo cetaraco icaratuco da confeso-rea? Confesore ori ¿ete da ceruric yatzi dan aingueruren bat? ¿EztaAdan-en semea? ¿Ezta pecataria? Bai cristiñauac, confesorea danadala pecataria da, dan santuena beré, eta yakinic egon bear dau ececeuc lotsaz darabiltzuzan pecatu orretan, eta ascoz beré andiagoetan


yausi leitekeala bera; bada eztau batec eguiten, beste edoceinec eguinecin leikean pecaturic; eta eguiten ezpadau, Ygcoari eskerrac gordeizan davelaco; eta besteric uste izatea da zorakeria garbia eta sober-bia uts utsa. Bada confesorea guizon pecataria bada, “¿cec lotsatutenzaituz, dirautsu San Agustin-ec, ceen lotza zara, pecataria, confeseta-co ceu lango guizon bategaz, ceulango pecatar bategaz?” Ona-emenonen ganeco yazoera eder bat.

Ebilela san Luis Beltran misiño-guinan, eldu yacan bein batenconfesetara guizon bat icaraz icerdi labana gorputzeti eriola, egonbear evalaco bera leguezco pecatari batec alango santu andiaren oñe-tan. Laster igarri eutsan santuac ac guizonac eucan icarea, eta asiyacon berba bigunacaz pecatuac itanduten. Esaten eutsanean pecatulotsagarrizcoren bat, erantzuten eutsan santuac arpegui amodiozcobategaz: ederto zoaz; ea, aurrera. Guizon gaishoac biotza zabalduric,esaten eutsazan artez artez guztiac, eta esanago eta arguiago sanLuis-en arpeguia, pozezco negar anpullu-gozoac bere beguietariceriozala. Ito bear evan negarrez guizon orrec bere pecatuen damuzeta azkenean esan eutsan: aita, bada beste pecatu guztiac bigun en-tzun deustaz, entzun bear deust orain emenche bertan buruac emonbear izan deustan susma charra, edo peco okerra. Icusi dodaneanberorren biguntasuna, buruac emon deust ece, eztala izango beroridiñoen bashen santua: berorrec beré nos edo noscoan eguin izangodituzala nireac leguezco pecaturen batzuc. Ganecoan ¿celan artuconinduan onen bigun? ¿celan aguiraca itoco e-ninduan?

¡Ay, ene seme biotzecoa! esan eutsan santuac guichi gora beera-co berba oneecaz. Ygcoari eskerrac, eztot nic iños eguin alango gau-zaric. Mundua ezagutu baño leen dei-eguin eustan erreligiñora, etagorde izan nau Yaunac pecatu zantarretaric. Baya ¿cer gura dozu?Ceruco Aingueruac, ni baño ascoz ta ascoz garbiagoac, poztu eguitendira Jesucristo-c diñoan-ez (di) pecatari bat onduten danean, ¿celanbada ni poztuco ez nas icusi ezkero celango damu ederragaz eguindozun ceure confesiño general oso osoa? ¿celan batuco eztodaz ceurenegar-anpullu (malco)-ac, ceure biotzeric atera deutsuzan Ygcoariberari eskeintzeco (eskiniteko)? Arimaco medicu eguin izan banauYesucristo-c, ¿celan poztuco e-naz ceu osaturic icusita? ¿Non euquinei nic alango bezcari gozoric? ¡Ay neure seme biotzecoa! Irauneiquezu orain artu dozuzan gogo santuetan; ece salbetan bazara zuta ni, bioc cantaduco deutsaguz Yaungoicoari alabantza eta eskerederrac; ceuc icharon deutsulaco penitencia eguin artean, eta nic nire


belaunetara biraldu (aguindu) zaituzalaco, Cristoren pasiñoco frutugozoa ceure arimaan erantzteco (iraasteco).

Cristiñaua, ceure urte ascotaco pecatuac esateco icaraz, eta bildu-rrez igaroric zagozana, ¿cegaiti etzoaz confesore arima-zale on bate-gana? Bota alde batera bildurroc: eguin bet betico agur bat pecatuarieta pecatuaren bide ezagun guztiai, eta esan direan direanac artezartez, eta arguiro arguiro confesoreari. E-chatzu icaratuco orregaiti,ezta Yudas bera baño okerrago izan bazara beré, aurrerantzean, bicie-ra barri bat eguiteco asmuacaz icusten bazaituz. ¿Uste al dozu ececonfesorea ceure pecatuac entzun-da burruca abiaduco yatzula, edoerrieltan eguingo deutsula? Uste al dozu ece, ceure pecatuac esana-gaz confesoreari atsacaba (atsapada) andiren bat emongo deutsazula,eta ceure contra chacur eguinic paraduco (dala) yatzula? Ez, ez, cris-tiñau maitea, ezta alangoric izango; eta orain artean orretan egon izanbazara, eztakizu ondo cer eguiteco paretan dan confesiñoan sacerdo-tea. Ez, ezcara yarten iñoren pecatuac-gaiti icaratuteco ezpabereYgcoagaz guizonen artean bakeac eguiteco. Confesoreac gara arime-en arraiñtzallaac; eta celan arrañetan dabilen bat, ceinbat arraiñandiago artu, ainbat eta pozago eguiten dan, alanche gueu beré cein-bat eta pecatari andiagoa, baya ondo prestaduta, yatorcun, ainbat etaarguiago, eta zabalago eguiten yacu biotza. Alan bada, egon bazaraurte osoetan diabruaren aguindupean, eguin izan badozuz eguin alleitekezan pecaturic lotsagarrienac eta icaragarrienac beré, ezta orre-gaitic ecer: esan guztiac ba-chu beré gorde bagaric; direanac direala,eztira izango munduan leenago icusi izan eztireanac; eta balira beréconfesoreac guztia conponduco dau. Ez orretaraco lotsaric izan,bada, san Agustin-ec diñoana, Adan-en seme-alabeena da pecatueguitea, eta cristiñauena pecaturic urtetea.

4. Oraindo asta guichiago dauco beste ascoren achakiac. Aracelango zorakeriac atzeratuten dituzan asco, pecatuac bear danleguez esateco. “Neu, esan daroe euren artean, neu beti bategaz eguinnoa. Pecatu chikiac, besteric ezteutsat confesadu, eta ¿orain guztiacesango deutsadaz? ¿Cer esango leuke nigaiti? Beste bategana banoa,Jgcoac daki buruac ari nigaitic cer emongo deutsan”. ¡Ay ce zuurdabilen diabrua arimaac galduteco! ¿Noc usteco leuke onelangoumekeriac gaiti dabiltzazala asco confesiño okerrac eguiten? Baya¿celan izango da, baabiltz-eta? Baya, alan zabiltzan cristiñau argala,esan eguidazu, ¿uste dozu eztakigula confesoreac, asco baño gueya-go dabiltzazala confesiñoan pecatuac esan ecinic? ¿Ete da ori urru-


neric (asagoric) etorririco gueuc eztakigun gauza barriren bat? ¿Ez aldakigu zu ta guztioc Adan-en seme-alabaac pecatuan sortuac garea-la, eta ceuc daucazuna eta gueyago eguiteco iñoren bearric eztogula?¿Cetaraco dira bada sen-bagaco bildur orreec? Ara bada, nic ondodakit, eta ondo-yakinac leguez esan gura deutsut: esaten badeutsazugarbiro ceure conciencian daucazun guztia, oneric aurrera orain arte-an baño obeto beguiratuco deutsu ceure arimaren oneraco, cegaiticece usteco dau ece, bene benetan cerua gura dozula, bada orainguiñobere lotsaz ichi cenduana, berberari orain humil umil guztia aguertudeutsazu. Ez evan San Agustin-ec orrenbeste bildur erabili bere peca-tu lotsagarriac liburu baten escribidu, eta guztien escuetara zabaldu-teco, eta gaur dan egunean beré gura dogunac anche iracurten dogubere gazte zorotan celango nesca-zalea izan zan, ceinbategaz ibilizan, celan bateganic ishilcumechu bat izan evan, eta osterantzecobere okerreriac. ¡O santu andia! ceu zara burubagaco lotsoor oneenlotsagarria; bada oneec lotsa badira confesoreari pecatuac belarrianishil ishilic esaten, ceuc, ceure burua umildutearren, mundu guztiariiragarri deutsazuz ceure oker-eguin guztiac. Eta ¿cer galdu evan sanAgustin-ec ori eguinagaz? Ecer (arean) ez: bada orregaz eta bestegauza on ascogaz eguin evan bere pecatu andien penitencia; lotsaacyoantcirean, eta orain dago ceruan Jaungoicoa icusten.

Baya daigun aurra gura badozu, ecer galduten dozula. ¿Cein daoba, edo bategazco galdutea, edo ascogazco? ¿Baten aurrean alaascoren aurrean da errazago pecatuac esatea? ¿Edo ishilic eukicodavenari esatea, edo mundu guztiari esatea? Zoroac bere bakie lotsa-garri guichiago dala lagun ishil bateri esatea, ascori esatea baño.Bada bitaric batec izan bearco dau. Orain bateri ceure borondatezaguertu gura ezpadeutsazu ceure pecatua, guero bapere onic aterabagaric asco eta ascoren aurrean esan bearco dozu: ceure esker gais-toan, eta damu gogorrean mundu guztiaren beguietan aguertu bearcodozu, eta guztiac yakin bearco dave celango gaistoa izan tzarean.Barriz orain confesetan badozu, iñoc yakingo eztau, ceure lotsagarri-raco beintzat, esaten dan arteco lotsa apurra beingoan yoango yatzu,eta orregaz izango dozu pecatu orren parcaciñoa. Ea bada ceineriondoen derichazun.

Atzeratu eta gorde gura dozu? Bada ara cer dirautsun San YoanCrisostomo-c. “Ez eutsan Yaungoicoac David erregueari bacarricesan, eta bai ceuri, eta ceu-langoai onaco icaragarrizco berba au:ceuc ezcutuan eguin izan dozuz gaistakeria orreec, eta ostu gura


izan dozuz: baya ez, eztozu ceureagaz urtengo. Nic, nic ateracodeutsudaz mundu guztiaren beguietara, eguzki arguitara urten bear -co dave guztiac.” Ceuc okeluetan (zocondoetan, ostenderetan) ceurecabutan (ezean) eguin cenduan (ukiera) escuca loya: eztozu confesa-du gura izan: baya nic zabalduco deutsut mundu guztiaren beguietan,ceu basterretan, sabayetan, guela bacarretan ostenduten (ezcutetan)cinean ceure lagun charragaz pecatu eguiteco: eztozu confesadu naiizan: bada nic aguirian iminico dodaz ceure loikeria guztiac mun-duaren aurrean... Ceuc gau utsez, iñoc etzencusala eguin cenduanlapurreria; ostu cenduan iñoren artoa, garia, etc.: gaucea: eztozu con-fesadu gura izan: baya nic ateraco deutsut mundu guztiaren beguie-tara. Ceuc ceure adiskideac baño ez ekizula artu cenduan ceuc daki-zu cer: eguin cenduzan aleguin guztiac pecatuti-co seña galduteco:ito (ireto) eguin cenduan ume yayo-barria ceure pecatua aguertu ezcedin: eztozu confesadu nai izan: bada nic zabal zabal eguingo deu-tsut mundu guztiaren aurrean. Mundu guztiac yakin bearco dau norizan zarean, nogaz batzanduten (lagunduten) cinean, cer eguiten cen-duan; ichozu, ichozu, elduco da yudicioco eguna, eta direanac aguer-tu bearco dave mundu guztiaren beguietan. Baita ganora-bagaco lo-tsoorra, ain lotsa bazara orain confesore bateri, pecatari bateri bela-rrian ishi ishilic esaten, yakin-da beré iñori ac ecin esan leikiola,¿celango lotsea izango eztozu azkenengo egun itzal icaragarri atan,aguirian zabal zabal imini ditezanean ceure guraso, neba-arreba,seme-alaba, adiskide, auzo, eta errico eta canpoco guztien aurrean?

Oneec entzun da baakit nic cer esaten dozun ceure artean.Nonbait diñozu, ilgo ez al naz confesadu bagaric. Etorrico da gueureerrira misiño aldi barri bat; izango dot nos edo nos confesore ez eza-gun bat, eta derechat ece, ari erraz esango deutsedazala. Baya dia-bruaren asmuac dira orreec beré, eta ez chiker chikerrac. Ea ezpabe-re ¿nondic dakizu ceuc icharongo deutsula Ygcoac arik-eta misiñobarri bat etorri artean? ¿Baaucazu egun segururic mundu onetan? Baibarriz, Ygcoac ceuri bicitzea luzatuteco alazoco (alagalaco) bideacdozuz confesiño eta comuniño deungaac. Baya ondo, datorrela misi-ño-aldi barri ori, edo confesore ez ezagun ori, eta orduan ¿confesa-duco dozuz ceure pecatu guztiac ba-chu beré ichi bagaric? ¿Etzaituzartuco icara barri batec, ceinec ito arazoco deutsun biotzean ceurepecatua? ¡Ay, cristiñau eroa, diabrua itsututa zaucazana! ¿Ceri adi(beguira) zagoz? Ecin aguertu dozula orain, diñozu, eta guero bai?Guero errazago izango ete da pecatu gueyagogaz arimea cargadu


ezkero? Ara bada cer yazoco yatzun: confesiño-comuniño okerracazgogortuco yatzu biotza, gueyagotuco yatzu lotsea, diabruac indar, etanagusitasun gueyago artuco dau, beteco dozu ceure pecatuen neurria,ezteutsuz Ygcoac emongo lengo kisketadac, eta deyac, ¿eta..? etayoango zara Lucifer infernuco confesorearen oñetara confesiño osooso bat eguitera; eta an, nire contu, eztozu, ez, ba-chu beré ichico(ostuco), eta guero ac emongo deutsu betico izango dozun peniten-cia.

Bai cristiñaua, eztago emen erremedioric; edo galdu zori-gogo-rreco lotsa ori, edo artez artez infernura. Eztago onen bien artecobitartecoric, eztago urten-bideric. Orain, dirautsu san Agustin-ec,orain erraz erraz dozu salbetea, confesiño on bat eguin-da: baya aueguin-ezic (eguiten eztozula) betico galdua zara. Alper alperric neca-tuco dozu ceure burua urte guztian ur ta ogui barau eguin ecinic:alperric emongo deutsazuz pobreai ceure ondasunac; alperric eguin-go dozuz san Pedro Alcantaracoac baño beré penitencia eta neke-garri andiagoac. Confesetan ezpadozu pecatu gordea, oneec guztioceguinda beré, betico infernu bat izango dozu. Orduan damuco dozu,orduan negar ta negar eguingo dozu, baya ondo alperric. Ea badaCristiñaua ¿onetaric cein gura dozu? ¿cein aututen dozu? ¿ceinetaraescua luzatuten dozu? ¿Opa deutsazu ceure arimeari betico cerua, alabetico infernua? Oraindo beré ¿atzera zagoz? ¿Eztaucazu ainbat las-terren confesiño oso bat eguiteco asmuric? Bayetz derechat diñozulaceure artean. Bada badaucazu arin(carra) laster confesorea-gana ezebili gaurric biarreraco contuacaz. Eta lotsea kenduteco nic emongodeutsut bide on bat. Zoaz confesore topadu al dozun onenagana, etaasi ta bertatic esango deutsazu: Yauna, bada nic lotsa andia emotendeusten pecatu iños confesadu bagacoac daucadaz. Lagundu beardeust berorrec guztiac esaten. Au entzunda berac biotza zabalducodeutsu berba bigunacaz. Eta guero asi zaitez esaten lotsa gueyagoemoten deutsuenetatic, (ce ameneco) bada bear bada, gueroago esa-teco ichiten badozu, yazo lekikezu beste ascori yazo yacana, esanbagaric ichitea. Ona emen onen ganeco yazocuntza ascotan pulpitue-taric esan dana ascoren oneraco.

Egoan erri baten andra bat, urte osoetan bere pecatuac aguertuecinic, confesore ez ezagun bateri guero esateco usteaz. Bitarteaneroian bicitza larri-estua yanac bere onic eguiten ez eutsala. !Ay,esanda baneucaz! ¡Ay baletor ona nic ez dazaudan, eta ni ez nazauanconfesore yakintsu bat! Ar’or bada non usteric guichien evanean


elduten direan erri atara igaro-pidez san Francisco-co ordeaco misio-nista bi. Arguitu yacan orregaz biotza andra gaishoari, eta yoan tzanbiaramon goshean eleshara icharoteco erligioso bi-aen arteco batari.Etorri cirean oneec meza emotera, eta bategana elduric esan eutsan:aita, mesede eguin beguit confesetea. Bai, pocic beré, erantzun eu-tsan, eta sartu zan confesonarioan. Asi evan andreac confe-siñoa; bitartean egoan misionista laguna eleshaco baster baten oraci-ño eguiten. Eta Ygcoac eracutsi eutsan cer yazoten zan andra gaishoorregaz, urrengo icusgarri itzal onegaz: Icusten evan misionista oneccelan zapo errescada andi batec urtete’evan elesharic canpora. Cirribatec emoten deutso beingoan: ¡Jesus! diño, ¿cer da au? ¿Nondi noradatoz zapo zantar oneec? Boa, boa beguira ea nondic etozan, etaicusten dau confesetan egoan andraren aotic urten daveela zapo guz-tiac. Icusten dau gueyago: icusten dau mortal (zapo) tzar icaragarribat dagoala andrearen samaan (eztarrian) urten guraric eta urten eci-nic: ¿Cetan lotuco (gueldituco) ete da gauza au? Baya bere biotzecodamuric andienagaz icusten dau celan mortal tzar ori atzera guztiasartu zan, eta aren atzean elesharic canpora urten evan zapo erresca-da guztia. Confesiñoa amaitu (azkendu) zan nos edo bein: mezaemon misionista biac eta euren bidean yoazala esan eutsan lagunaricer icusi evan. Laster biotzac emo’eutsen cer izan leitekean, eta arenarimea galdu etzidin bildurrez alcarreri esan eutseen goazan atzera eatopau al baguinai andra ori.

Batoz eleshara: bay orduraco yoan yaken elesharic andrea.Goazan bere etsera. Boaz etsera; baya ¡ay! eta ¡ce icaragarria danYgcoa bere gauceetan! Ya orduraco andra orrec contu emo’eutsanYgcoari. Gogortu (arritu) cirean danac, eta gogortu beré eguin bearicusi eveenagaz eta icusten eveenagaz. Yarri (parau) cirean andragaisho aren arimea gaiti oraciño eguiten, eta atan egozala (cinardue-la) orra non aurrean paretan (iminten) yaken arima ori. Baya ¿celanparau? Sua ta garra alde guztietatic eriola, eta suga tzar bildur-garribatec sustarragaz (eztenagaz) biotza apurtuten eutsala. Conorte guz-tia yoan yaken ori icusita (orrenbeste icusita) baya andreac beracbiotz pusca bat emon eutseen cirautseela: “Ygcoaren ministroac, ani-mau zaitece entzuteco nic esango deutsuedana. Yakin eguizue bada,celan ni egon nazan urte ascotan gauza dan confesiño artezic eguinbagaric, lotsaz atzeratuten izan dodazalaco pecatu batzuc, eta eurenartean bat besteac baño lotsagarriago nerichona. Ygcoac bitarte orre-tan berein bider biotza yo deust, gogora dacardala celan nagoan


deungaro, eta confesetaco, eta cenfesetaco, eta confesetaco. Bayadeabruac engañetan izan nau sinistu eraguinic etorrico zala nos edonos canpoco confesore ez ezagun bat, eta alango bateri esatea zalachito erraza. Guero ta guero beré Ygcoac ecarri cinduezan ceuec,achakiaric izan ce nenguiantzat. Asi nintzan confesetan, esan nitu-zan bat-ez ganeco guztiac: eta bera beré esateco abiau nintzan, bayaicara andi bat sarturic, ichi nevan esan bagaric. Pecatu ashec beracbiotza apurtuten (zatituten) deust sugatzar onen irudian. Galdua nazbetico; ez nigaiti oraciñoric esan: predicadu eguizue erriric erri nigazcer igaro dan, besteen bildur-garriraco.

Orra, neure cristiñauac, celango azken deunguea izan daroen lo-tsaz pecatuac confesadu bagaric darabildeezanac. Uste evan andrazori gaistoco orrec ece, guero guztiac confesaduco cituzala, eta alansalbaduco zala: baya alangoric eguin bagaric dago, eta egongo dabetico infernuco gar artean, erretan, eta kiskalduten, Ygcoa Ygco danarte guztian aric urten bagaric. Beguira bada, cristiñaua ceuri berébeste orrenbeste yazo ezdakizun, ceure zori-gogorra leen baño leenurrengo confesa-aldian confesetan ezpadozuz! Bear bada urrengoconfesiñoaren beguira dago Ygcoa, ceuri guztien castigua emoteco.Bear bada gaurco arratsalde onetan entzun dozuzan Ygcoaren deyacizango dozuz Yaun orren atzerengo deyaac. Gaztea edo osasun one-coa zarealaco, ¿uste al dozu ece orain ichi arren guerogo confesadu-co dozuzala? Eta gueroago ori ezpaletorkizu? ¿Eztozu icusten celanasco ta asco gazteac eta osasun onecoac izan da beré, nos guichienuste daveen ilten direan, confesetaco lecu bagaric? ¿Baakizu gueroceu onenbesteen beguira bazagoz? ¿Baakizu astia izan arren eraricizango dozunez? ¿Bakizu astia ta erea izan arren, eguin guraco dozu-nez? Ez ecelanberé, eztakizu ecer, itsu itsuan bici zara, cer etorricoyatzun eztakizula. Eta orregaiti beré ¿ezteutsezu ichico gueroco con-tuai? Arren bada, cristiñaua, etzaitez ain biotz gogorrecoa ceureburuagaz izan: galdu eguizu bein edo bein ceure lotsa galtzaigarriori. Orain dozu astia; orain dozu erea ceure conciencia pecatuz bete-rico ori garbituteco, manea zaitez bada, betico atzeracuntza gogaica-rri orreec ordu gaistoan botata. Ygcoa deyez yagotzu pecatuen par-caciñoa opaca.

Orretaraco ezteutsu esaten mendi bacarretara penitencia-guiñanyoateco: ez munduric mundu galduric ibilteco, ez penitencia icara-garriacaz ceure burua galduteco, ezta beré ceure pecatuac mundubete lagunen aurrean deadarrez esateco. Ezteutsu besteric escatuten


ezpada pecatu orreec, bear dan biotzeco damuari onagaz, ishilic gor-deco deutsun, eta ceuc nayen dozun confesoreari belarrian esateco.¿Ceri beguira (adi) zagoz olango ecer-ezkeria ez eguiteco? Ez, ez;eztogu luzamen gueyago bear. Orain, orainche emen emon bear deu-tsazu Yesucristo-ri ori leen bait leen eguiteco berbea.

Entzun san Antonino Florencia-coac dacarren yazoera bildurgarriau. Dama ondo yaio batec eguin evan bere buruagaz eta bere baca-rrian escuagazco zantarkeria loi bear etzan bat. Eguinda laster sartuyacon eguin evalaco damu gogorra, cegaitic ece etzan bera beste ascoleguezcoa, bein, birritan, eta ascotan eguinda beré, euren bake oneanbici direanac. Chikitututen (galdu bear) evan negarrez bere burua.¡Ay ene! cirautsan concienciac ishil-tzaca; pecatu mortalean zagoz;ilten bazara condenaduco zara. Zoaz confesore bategana, eta agertueikiozu eguin dozuna, ecer estari bagaric: bada edo confesau, edocondenau. Diabruac esesten eutsan besteti; eta ¿celan leen orretan aingarbia izanic, esango deutsazu confesoreari gauza ain ezaina? ¿Ceresango deutsu? Ichi eguiozu beste era obeago bateraco. Alan badaconfesau eta comulguetan zan ecer aitatu bagaric, gueroago ta larria-go eguiten tzala.

Buruac emo’eutsan ece, bere pecatuaren parcaciñoa izateco esa-teco bear bagaric, monya sartu bear evala, eta alanche eguin evan. Ezegoan conventu guztian bat bera bashen penitenteagoric ez oraciñozaleagoric. Baya saguitea biotzean atera bagaric eta beti ta beti minemote’eutsala. Ygcoac oraciñoco egon aldietan emoten eutsazanarguitasun andiac, eta dei gozoac. ¡Ay, gaishoa, esaten eutsan berebiotz barruan, ¿cetaraco dozuz ceure penitencia guztiac ceure peca-tua confesadu bagaric badaucazu? Alperrean zabiltz lotsaac botataesaten ezpadozu. Baya bildurrac lotuten evan ez aguertuteco, etaaurrera eroazan penitenciacaz batera bere confesiño comuniño oke-rrac. Alango baten eguin eveen conventuco buru edo abadesa eta leengacha beeban bere zantarkeria confesetan, orduan ascoz beré gacha-go eguin yacan. Orrenbeste pecatugaz ibilian ibilian bete evan peca-tuen neurria. Eldu yacon atzenengo gacha orduan beré bere biotzac,edo bear bada bere Aingueruac, edo bitzuoc estututen eveen confe-setaco ta confesetaco. Dei eguin eutsan confesoreari, eta bildurracerasota esan eutsan berba au: Yauna badá nic escrupulu bat daucat.Baya celan confesoreac eucan santatzat esan eutsan: ¡ay! orreec dia-bruaren tentaciñoac dira eta echaramon: bota biar dira escrupuluac.Alan gueyago esan bagaric comulgadu, oleaciño santua artu eta il


tzan, conventuco guztiac negarrez egozala alango abadesa santa bat(il yakeelaco) galdu bear eveelaco.

Il tzan gau atan, egoan bacarric coruan monya santa bat bere aba-desearen arimea encomendetan. Eta orra non lanparaco arguian icus-ten daven keriza baltz icaragarri bat. Igaro zan dana buruti beatzeta-ra; baya Yaungoicoaren graciac sendotuta itandu eutsan: ¿cer beardozu? ¡Ay ene! erantzun eutsan echura baltzac; neu naz ceuen aba-desea, gaur il eta infernuan nagoana: ez nigaitic oraciñoric eguin:Yaunaren yusticiac errazoe andiagaz condenadu nau, sarri, bici nin-tzanean abisadu eustalaco confesetaco, gaztechua nintzala, eta con-ventuan sartu baño leen neure buruagaz eguin nevan zantarkeria.Alperrac izan dodaz nire penitencia eta oraciño luceac. Santa andi batizan nintekean pecatua eguin barritan confesadu izan baneu, nicguero eguin dodazan gauza on guztiacaz. Baya galdua nas, galduabetico neure onrea neure arimea baño gueyagoan euki nevalaco. ¡Oegemplu arrigarria, arriac bigunduteco asco dana! ¡Pecatu bacarbatec galarazo bearra ain beste penitencia, ain-beste oraciño, eta ain-beste gauz’on!


11. [CONFESIÑO GENERALA]1

Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animaemeae. Isaiae c.38.

Gogora ecarrico deutsudaz neure bizi guztico urteac nirearimaco damuric andienaz.

(J, 39-45. or.)

Gaurco arratsalde onetan, neure entzula biotzecoac, eguin beardeutsuet Confesiño generalaren ganeco doctrinea Misiño denporaneguin oi diranetaric onena eta mesedegarriena. Misiño Santuac eguin oidira pecatari gaishoac onduteco, bide gaistoetatic edo bildurrezcoetaticdabiltzazanac bide ciurrera eta artezera ecarteco, eta Cristiñau epelacJgcoaren amodioan berotuteco. Baita onetaraco batzuc eguin bear daveConfesiño generala, eta beste batzuentzat ondo da Confesiño ori egui-tea. Bai, bada Confesiño general ondo eguinac zucenduten dituz ordu-ra arteco Confesiño gaistoetaco oquerrac, ateraten dituz arimaco quez-cac eta arantzac, quenduten dituz oneraco epeltasunac eta naguiac, etadacar gure arimeetara guztizco baque gozo bat.

¿Cer dala uste dozue guero Confesiño general ori? Da bada leenbanaz banaan eguin cirean confesiñoac ostera guztiac erabatera egui-tea eta barrieztetea, esaten yacazala aldebatera confesoreari, leenconfesa aldi ascotan confesau eta esan cirean pecatuac, baita leenconfesauric eztagozanac beré. Confesiño generala ezta guztientzatbardin datorrena. Batzuentzat Confesiño generala eguitea da guztizcaltegarria, beste batzuei Confesiño general ori eguiteac mesedeandia eguiten deutse, beste batzuc berriz gura ta gur’ez eguin beardave ceruraco izango badira. Dacusgun orain nortzuentzat dan calte-garria, nortzuentzat mesedegarria, eta nortzuentzat bear bearrezcoa.

I. Da caltegarria Confesiño generala benetaco escrupulosoentzat,edo arima bildurtieguientzat. Leen, euren aleguinez, ondo eguinicbadauque, eta ori eguin ezquero bicimodu ona badaroe, onetarico



asco larregui estutu oi dira: aztu oi yoaquez ceintzuc confesau citue-zan: larrituten dira, eta barriro esan gura leuquez; eta esan arrenConfesoreac lengoai baque baquean ichiteco, barriro eta barriroyoaquez lengo gauzacaz burua austen. ¡Ay ene! esan daroe eurenartean, ¿cetaraco da Confesoreac lengoai ez eraguiteco aguindutea,ac nire biotzeco barri ezpadaqui? Aren esana ta guzti infernura yoanbearco dot. Onelango zoraqueriacaz galduten dabe Jgcoaren gauce-taraco gogo guztia. Baya esan eguidazu zareana zareala: zucConfesiño generala eguin cenduanean ¿etzenduzan esan gogoanceuncazan pecatu mortal guztiac? = Bai Jauna, baita gueyago izanbalira beré, direanac esango nituzan. = Eta arrezquero ¿eztozu ale-guina eguin lengo ecandu charreetara biurtu ez eiteco? = Bai, Jauna.= Bada zagoz gueldi, eta eguizu itsu itsuan Confesorearen esana.Osterantzean bein beré eztozu biotzean baque onic izango.

Baña contu Cristiñauac, leen esan deutsuet; eta barriro ta barriroesan bear deutsuet nic berba eguiten dodala benetaco escrupulosac-gaiti: bada badira escrupulosoac dirudienac eta benetan escrupulosoeztireanac beré. Onetaricoac eguin izango dave bear bada bein bañogueyagotan Confesiño generala; baya lotsaz ichi izango dave pecatu-ren bat edo beste esan bagaric. Estututen dituz guero euren biotzac,eta beti dabiltz bildurpean; eta alango larri-aldi batzuetan bayoaquezConfesoreari euren bildurrac adierazotera eta iragartera; baya bayoa-quez erdi berbacaz, bein beré ondo agertu bagaric colco barruan gor-deta darabilden pecatua. Onelangoen bildurrac eztira escrupuloac ezburubaco bildurrac, ezpada Jgcoac biralduten deutseezan argui-aldiac ta bildurtasunac; eta eztave baque onic izango aric eta eurenpecatu lotsaz ishilduac osoz oso esan artean. Orregaiti Confesorearenesanera egoteco zucen esan bear yaco biotzean dagoan guztia, bereitaunetara garbiro erantzuten yacala.

Da guztiz mesede andicoa Confesiño generala Cristiñau asco taascorentzat. Lelengo iños leenago eguin eztavenentzat, baita neure ere-chian escrupulosoentzat beré oneec leen eguin ezpadave, eta au izan lei-teque bildur guztietaric urteteco bidea, Confesore yaquitun baten oñeta-ra badoaz. Eztago iñor zucen yaquin leiqueanic ume egunetaco edo zor-tzi urteti amabostera arteco confesiñoetan utsic eguin eztavela. ¿Celanprestetan da esamina eguinaz? ¿damua ta propositu artuanaz [sic] egunzoro aetan? ¿ Nor baquetuco da bada denpora ataco confesiñoacaz?2


2 Azken parrafo hau guzti-guztia parentesi artean ageri da Jerusalemen dagoen orijina-laren fotokopian.

II. Da beré chito mesedegarria ta ona ezcondutera doazanentzat,alan arimac garbi garbi eguinda, emon deioezan Jgcoac, bear ditue-zan graciac ta laguntasunac, ezcontzeac dacazan obligaciñoai eran-tzuteco, nequeac pacienciatan eroateco ta lagunagaz baque ona egui-teco. Ozta ozta izango da Fraileric ez Monyaric, edo habitua sartute-co [sic] edo profesetaco Confesiño generala eguin eztavenic leeneguinda izan arren beré. Alan bada eguin bear leuque ezcondutendireanac beré, bada ascoc uste ezpadau beré, ezcontzeac aguindutendituzan eguin-bearrac eztira Erligiosenac [sic] baño laburragoac.Baya ¿cer diñot nic? ¿Ceinbatec eta ceinbatec ezcondutera doazanenartean izango dave Confesiño generalaren premiña ta eguin bear osoaeuren gazte denporaco zantarqueriacgaiti, eta bear bada ezcontzacoberbea emon ezquero eguin izango dituezalaco ezconduen gauzac,guero alcar erremediauco direalaco achaquiagaz? ¡Ay! Guichi ta gui-chi sartu oi dira garbiro ezcontzaco Sacramentu santua artzera.

Da beré guztiz mesede andicoa ezcondu ascoentzat bizi izanbadira euren lagunacaz baque charrean, bear bada matrimoniocogauzetan bear danean lagundu gura bagaric, edo euren seme-alabaibear dan conturic artu ez padeutse, galarazoten ez deutseela dantze-tara, fiestetara, biguiretara, eta nesca-mutilen arteco batzarretara yoa-tea. Izango da mesedegarria Confesiño generala auciac eta deman-duac izan dituenentzat, euren ustez garbiro eta gauza oquerric eguinbagaric ebili badira beré, bada aucitan ibili ta pecaturic ez eguiteaSantu andientzat baño ezta (andiac beré nequez eguiten daveen gau-cea da), diño S. Francisco Sales-ec. Izango da beré mesedegarriaJgcoaren bideetan, eta serbizioan leen baño beroago ibilteco gogoacartu dituezanentzat, Confesiño generalagaz, lengo naguitasunac etaepeltasunac galduteco. Eta azquenean berba baten asco artuteco,ondo da Confesiño generala eguitea leen bere bizian eguin eztavee-nac, baita iruroguei eta irurogueta amar urtecoac (urte eguin davee-nac) badira beré, eta nire ustean escrupulosoac beré, leenago eguinezpadabe; eta au izan leite bildur guztietati urteteco bideric onena,Confesore yaquitun baten oñetara badoaz. Eztago iñor seguru yaquinleiqueanic bere ume egunetaco edo zortzi urteric amabosteraco con-fesiñoetan utsic eguin eztavela. ¿Celan prestau oi da egun zoro aetanesamina eguinagaz? ¿Celango damua ta propositua eroan doa confe-siñora? ¿Nor bada baquetuco da denpora ataco confesiñoacaz?

III. Entzun dozue noentzaco dan caltegarri Confesiño generala,eta noentzaco dan mesedegarri. Orain entzun bear dozue nortzuc


eguin bear daveen gura ta gur’ez Confesiño generala. Aushe da doc-trina onec daucan gauzaric onena eta alan orain zuur egon bear tzare,bada nonbait zuen arteco asco artuco dituz orain esango dodanac, etanire erechian ascoren oneraco. Zuec daquizue ondo Confesiño on bateguiteco bost gauza bear direala: lelengo, esaminea; bigarren,damua; irugarren, propositua; laugarren, Confesoreari eguin direanpecatu mortal guztiac esatea; eta bostcarren, Confesoreac emondaven penitencia eguitea. Bada onetarico baten edo baten uts eguindaveenac eguin bear dave Confesiño generala. Dacusguzan oneecgauzoc astiro astiro.

Lelengo lelengo eguin bear dave Confesiño generala eurenConfesiñoetaraco bear dan esaminaric eguin eztaveenac. ¿Eta cein-bat onetarico etorri yoacuz egunean egunean gure belaunetara?¿Ceinbat esaminaren apurric beré eguin eztaveenac? ¿Ceinbat esa-minea azaleti ta iraitzean baño eguin eztabeenac? ¿Celango esamineaeguin oi dave urte guztian confesau bagaric egon oi direan ascoc edogueyenac? Bada, Cristiñauac, batec bere erruz, esamiñearen faltaz,eta aleguinac ez eguinagaitic pecatuac bear dan leguez burura ecar-teco, ichiten badau esan bagaric pecatu mortalen bat, eguiten dauconfesiño deunguea, eta pecatu mortal barri bat, eta confesiño deun-ga ori zucenduteco eguin bear dau Confesiño generala.

2.3. Baya Confesiño gaisto gueyago eguiten dira benetaco damuaeroaten eztalaco. Ona emen nos alde onetati izan oi dan gaiztoaConfesiñoa. Batec, osterantzaco pecatu mortal guztiai gorroto izanarren, bateri edo bateri ondo eresten badeutso, eta aren ganean damu-ric artuten ezpadau, Confesiño oquerra eguiten dau, eztaucalaco beardan leguezco damuric, eta alan eguinico Confesiño guztiac barriztaubear dituz Confesiño general bat eguinda. Bada asco dira Cristiñauenartean au eguiten daveenac. Nic orain esango deutsuedaz onetaricobatzuc3.

Baita ain asco badira beré, niri derichat ece bitara datozala guz-tiac, eta oneec dira pecaturic mesede artuten daveenac, eta ondutecoproposituric eztauqueenac. Lelengo bada Confesiño generala eguinbearra izaten dave pecaturic mesede izan daveenac, edo izango dave-ela uste daveenac, bada onetarico gueienac damu bagaric confesaudoaz. Alan bada Confesiño generala eguin bear izaten dave ezcon-tzaco esperantzeagaz pecatu eguin eveen nescatillac, ezcontzaco urte


3 Azken esaldi hau eta hurrengo bi parrafoak parentesi artean jarriak eta arrasto batezezabatuak daude.

orreec luzaro iraun badave. Baita onetarico ascoc ezcontzeac ondourten badeutse, eztaroe ezcontza-aurreco pecatuen damu andiric artu,bada ascotan icusten dogun gaucea da, onelango pecatuen ganeanitanduten yaquenean otz otzic erantzun daroe: eguin guenduan, bayaarcal erremediau guenduan. Erremediau arren pecatu eguina pecatu,ori parcatuco bada damu ona ta andia bear da. Orregaiti bada one-langoac aleguinac eguin bear dituez damu ori artuteco eta Confesiñogeneral on bat eguiteco.

Confesiño generala eguin bear izaten dave guraso ascoc, ceintzuceuren umeac ezcondu ditezan amurruagaz, aguinduten dituez fiesteta-ra, celaietara, biguiretara, dantza nastuetara, eta alango mutil-nescati-llen batzarreetara. Onelango gurasoac euren umeai pecatu eguitecobideac emoten deutseez eta alde orretati euren lepoganean dituez gaz-teac eguiten dituezan, eta eguin leiquezan pecatuac, ceintzuen ganeanbear bada bere bician eztave damuric artu izango, entzun arren oriecin eguin leitequeala. Eta ara gueiago eguin bearco dave Confesiñogenerala gurasoac, euren umeac urliagaz edo urlinaiagaz ezcontzeaeguitera etorri daitecentzat, edo eguin ezquero galdu ez daitentzat,ichi oi deutseenac semeari nescatillearen etsera yoaten, edo bestecomutilari eurenean sartuten: bada orrec iraun daven arteco Confesiñoaceta bear bada arrezquerocoac, deungaac izango cirean.

Confesiño generala eguin bear dave prest egoten izan direanac(edo prest dagozanac) irabaci bidebacoac eguiteco; celangoac direanaraco mercatari, dendera eta tratulari atera al daven guztia ateratendaveenac, beguiratu bagaric cer dan legue eroatea; edo tratu oquerraceguin, neurrian edo pisuan labur emon, edo charra onagaz ta bastuafiñagaz nastauta, iñoen lepoti aberaztuten direanac. Confesiño gene-rala eguin bear dave lapurrac; eta ez bacarric lapurto-tzar andiacbideetara urteten daquienac, edo zaldiac, beiac, diru moltzo andiacostu oi dituezanac, baita bere lichurrerietan dabiltzazanac emen arta-buru batzuc ostu, an gari pusca bat, bestean cabilla batzuc; edobicuntzaco lagunari orain abico arrautzac, guero ollo bat eta alan.Eguin bear dave amarren-primiciai bear dan bashen guichiago emonoi deutseenac. Confesiño generala eguin bear dave gauza ostuacbiurtu al leiqueezala biurtu bagaric dauqueezanac, edo amarrenaiatzeratua amarrentzalleai emon bagaric, edo zor eguiazcoai bear danleguez erantzuten ezteutseenac. Confesiño generala eguin bear davetestamentario eta herederu ascoc, dirua arima fielac baño maiteagodaveela bizi direanac, urte osoetan ilac ichi cituezan zorrac pagau


bagaric eta mezaac atera bagaric beti luzatu ta luzatu arima gaishoencaltean.

Onen ostean4 (ondoren) datoz propositu on bagaric confesau dire-anac. Onduteco gogo bagaric eztago damu onic, eta pecatuac par-quetaco asco danic, eta alan eguinico Confesiñoa barriztetacoConfesiño generala eguin bear da. Baña ¿nortzuc dira onduteco gogobagaric confesetan direanac? Guztiac confesetara datozanean esandaroe eurac onduteco asmua badaveela, baya ez guztiac ezece eztaguichiagoc beré eztaroe asmu ori izaten. Ara nondi igarten yaqueen.Orreec confesau ezquero (aleguinac eguiten badituez onduteco) ceatzta ardura onagaz eguiten badituez confesoreac orretaraco emon deu-tseezan penitenciac eta aguinduac, alde eguiten badave lengo bidecharreetati, lengo lagun deungueetati, eta aleguinac eguiten badituezbarriro ez yausteco propositu ona. Baya alan eguin bearrean, yara-monic eguiten ezpadave, badabiltz lengo bideetati, lengo lagun cha-rracaz, eztauque benetaco proposituric. Eta alan eguin oi daveenacbitara datoz. Lelengo proposituric izan eztaroe eta orregaitiConfesiño generala eguin bear izaten dave, cetan edo atan pecatumortala eguiteco ecandua dauqueenac edo leen izan daveenac.

Alan Confesiño generala eguin bear dave pitian pitian guzurragazjuramentu eguiteco ecandua dauqueenac. Jaiegun oso santuetaneuren maña gaiztoz bear eragotzi luceac eguiteco ecandu charra dau-queenac. Confesiño generala eguin bear dave gurasoai lotsa charraartuten daquien umeac euren erremushcadacaz, purrustadacaz, atze-ra erantzuteacaz, mushingacaz gurasoen biotzac beti minberaturic etadamuz beteric darabildezala. Confesiño generala eguin bear davegurasoac umeai edo umeen aurrean birao eguiteco izcune dongueadaveenac; aguinduten dituezanac celaietara, hermita bazterretara,biguiretara, eta nesca-mutilen arteco batzarreetara (fiestetara); eura-caz batera andichu eguinda eratzoten dituezanac; edo mutil-nesca-chichuac alcarregaz nastean; doctrinea iracasten ezteutseenac; ichi-ten deutsenac ezcontzea eguin ezquero, edo eguitera etorri daitentzatsemeari nescatillearen etsera yoaten edo besteco mutilari eureneraetorten; edo gazte biac nondi-gura ebilten.

Confesiño generala eguin bear dave arcalen artean baque charraeguin daveen ezconduac, bear dan orduetan matrimonioco gaucetanlagundu gura bagaric; edo euren buruti arcal ganic alde eguinda bizi-


4 Hurrengo parrafo hau zirrimarratua dago orijinalaren fotokopian.

alargun azpaldian eguiten daveenac. Eguin bear dave iñogaz gorro-toan azpaldi onetan bizi izan direanac, bestea beguiz beré icusi ecindaveela; ordiac; lurra, carea, icatza, edo calte eguingo deutsen beste-ren bat yaten edo edaten izan daveenac. Eta seigarrenecoen ganean¿cer esango dot? ¡Emen bai datorrela Confesiño generala eguin beardaveenen errescadea! Emen datoz bestegaz adisquidetasun deungueaizan daveenac; emen berba nasaiac edo ipuin loiac esaten daquieza-nac; emen pensamentu loiac gogoan erabili eta euren artean erretanegon oi direanac; emen gazte dantza naastu-zaleac, batzaar, ta erron-da zaleac; eta emen Jgcoac daquizanac, ezconduen artecoac beré. Baiezconduen arteacoac beré, ece ¿ceinbat onetaricoc eguin oi ditueumeac ez izateco zantarqueriac; eta guero confesetan ez ditue pecatuezpalira baño gueiago; baita orretaraco pecatu andiagoa eguiten daveezconduta ezpalegoz baño? Eta ¿ainbatec bestelango gauza charraceguin eta guero biotzean quezquea ta arantzea izan arren eztituezconfesetan? ¡Ah Cristiñauac! noberen zaguico ardoagaz beré ordituleiteque, tabernacoagaz ez-ece. Iñoc gauzonen ganean bildurric edoquezcaric badauco, itundu bedi confesoreagaz; bada eztira orreeclecu onetaraco. Confesiño generala eguin bear dave prest egoten izandireanac (ut supr.).

Confesiño generala eguin bear dave besteac gaiti deungaro esate-co eta murmuretaco izcune charra dauqueenac, besteai guzurracasmetan (erantetan) deutseezala, edo emen entzuna an esaten davee-nac zabal eztabilen gauzea izanic.

Oneec guztioc bada eta onelangoac (bada guztiac ezin icentaduleiz), onelango ecandu gaistoai yarraitu deutseen artean, eztaveConfesiño onic eguin, eta Confesiño gaisto orreec zucenduteco eguinbear dave Confesiño general bat ondo ondo prestauta. Bai ondo ondoprestauta, pecatuen bideac quenduta, ecandu deungac quentzen asita,eta bacochari berea emonda. Ez etorri confesetara pecatuac oñeandiraüela, eta onduteco aleguinic eguin bagaric. Alan birao-guilleac,juramentu-guilleac, berba loiac esaten daquizuenac, Confesiñorabaño leen ichi zuen biraoac eta juramentuac eta berba loiac.Gurasoac, Confesiñora baño leen galarazo zuen umeai fiestara, celai-ra, biguirara eta alangoetara yoatea. Gazteac, zuec gogoac artu alan-go lecuetan oñic ez ifinteco eta gurasoai euren lotsa ona gordetaco.Bici-alargunac, ez etorri Confesiñora arcalgana batzandu bagaric.Iñoen ondasunac dozuezanac, ez etorri bacochari berea emon baga-ric, (aleguinean), eta lotsa bazare yaubeari berari emoten, aldean eca-


rri eguizue confesonariora, eta confesoreac eguingo dau zuen buruacaguertu bagaric.

Entzunac entzun-da bear bada esango dau batec edo batec: Jauna,bada contu gogorra da beintzat ori. Nic esaten nituzan pecatu guztiac,ez nevan bapere ezcutetan. ¿Cetaraco, bada ausi bearco dot burua,Confesiño generala eguin ecinic? = Alan galdu gura dituz diabruacasco, galarazoten deutsela Confesiño generala, aora daroen errrariabaño bearrago daveena. ¿Cer da confesau arren, pecatuen damuricezpaceuncan? Utsa da, edo obeto esateco caltegarria da damu baga-ric eguiten dan Confesiñoa. = Bada, Jauna, damua beré banerichonneroiala. Samurtuten yatan biotza; esaten nevan e-nevala gueiagopecaturic eguingo. Eguia da guero griña ta pasiño charrac itsututenninduala; baya ez nic, confesetan nintzan orduan, alango asmuricneuncalaco. = Baya, Criatiñaua, ¿eguia da ceuc urte ascoan pecatumortala eguiteco ecandua izan dozula, eta confesauta denpora andibagaric lengo pecatuan yausten cineala? Bada aguiri da bear dandamuric izan eztozula. Balitz baten edo baten (alangoren baten / alanbaten / bein edo baten) argaltasunez yaustea, orrec eztau galerazotendamua izatea; baya bai izcunez eta ecanduz eguiten dan pecatuyarraituac eta alan olangoac izan dozuzalaco, eguin bear dozuConfesiño generala.

4. Baya cetan igarten dan gueiago Confesiño generalaren bearrada norberen guraz eta yaquinen ganera confesiñoan esan bearren batesan bagaric ichiten danean. Emendi bada dator Confesiño generalaeguin bear izatea pecatu mortalen bat edo bat edo beste esan bearrenbat lotsaz edo bildurrez edo oquer eguin guraric confesau bagaricichi daveenac. ¿Eguin cenduan chiquichutan zantarqueriaren batnebachuagaz, arrebachuagaz, escolaco edo auzoco lagunagaz, etalotsaz edo bildurrez eztozu iños confesau? Bada Confesiño generalaeguin bear dozu. Baya lelengotan, eta guero beré amazazpi amazor-tzi urtera artean gogoac emon ezpeutsun ori pecatu izango zanic; etaguero edo sermoiren baten entzunda, edo libururen baten iracurrita,edo beste alde bateti conturatu bacinean, eta lotsaz edo bildurrez esanbagaric ichi bacenduan, amazazpi amazortzi urteric onaco Confesiñogenerala eguin bear dozu, eta leenagocoa beré obeto izango da egui-tea, bada chiquitan beré ain arguiro arguiro batec ezpadaqui pecatudireala, beti alanbere eguin oi dira malicia moduren bategaz, billatu-ten direala orretaraco lecu ezcutuac eta bacarrac.


Eguin cenduan andi eguinda ganaduren bategaz pecatu loiren bateta ¿lotsaz etzenduan confesau? Bada eguin bear dozu Confesiñogenerala. Ceu beré, nescatilla, yausi cinean seigarrenecoan; edo osoosoan eguin ezagaiti (ezarren), ibili cinean zantarqueriac eguiten; etaguero ¿lotsaarren etzenduan confesau, edo esan cenduan zan bañoguichiago edo ederrago? Bada Confesiño generala eguin bear dozu.Zuc, beste orrec, eguin cenduan seigarreneco ori, nebeagaz, arrebea-gaz, ezconduagaz, voto castidadecodunagaz; confesau cenduan peca-tua, baya lotsaz etzenduan esan celango lagunagaz izan zan? BadaConfesiño generala eguin bear dozu.

Eguin bear dave Confesiño generala Confesoreac itandu ez eu-tselaco pecaturen bat confesau bagaric ichi daveenac. Ara ascogazcer yazoten dan. Itanduten deutse Confesoreac: eguin dozu aingauza? = Bai, Jauna. = ¿Ceinbat denpora da eguin cenduala? = Jauna,lau urte. = Eta confesau dozu iños ori? = Ez, Jauna. = Eta ¿cegaiticez? = Ezteuste, Jauna, itandu (escatu) berorrec leguez. = ¿Cer daitandu ezagaiti? Nai itandu nai itandu ez, esan bear dira Confesiñoanpecatu mortal guztiac, eta alan eguin ecic ezta gauza dan Confesiñoonic eguiten. Eguin bear dave Confesiño generala pecatu bein lotsazichiac, aztuta ichi balituez leguez confesetan dituezanac. Au beréascoc eguin daroe. Ichi izango dituez lotsaz esan bagaric pecaturenbatzuc, estututen dituz biotzac, eta guero ta guero beré batoz badapecatu orreec esatera; baya orduan beré lotsatuten dira esaten celanleen lotsaz ichi cituezan, eta esaten dave aztuta izan zala. Oneec ezta-be onegaz gauz onic eguin, eta bear dan bidean sartuteco Confesiñogenerala eguin bear dave. Eguin bear dave Confesiño generala eurenpecatuac ain modutan edertuten dituezanac, ecei [sic] confesoreacbenialtzat adietan (ulertuten) dituz pecatu mortalac cireanac.

Oneec entzunda, eztaquit bateri bateri biotza larritu ez ete yacon.Nic, esango dau bere artean, Confesiño generala eguin bear neuque,eta erraria (aoco oguia) bera baño beré bearrago dot. Baya ¿celan niceguin nei Confesiño general ori? ¿Celan nic arteztu nire pecatuencontu nastauac? Ni chiqui chiquitaric asi nintzan pensamentu ciqui-nai lecu oso osoa emoten, berba loiac esaten ta entzuten; eguin dodazJaungoicoac daquizan escuca loiac, neure bacarrean, baita lagungaistoen artean beré; ibili nas edocein naste-borrasteco batzarreetan,edocein nasaiqueria eguin arren ecer ez eustala; neure buruco ulleacbaño pecatu gueiago eguin dot; confesetan izan nas, baya esaten eznituzan erdiac, ezta onago beré; esaten nituzan buruac emoten eusta-


zanac, ta besteac gorde; esaminaric eguiten ez nevan, damuric bape-re ez. Onelan izan da nire bicitzea. ¿Celan bada nic eguingo dotConfesiño general ori? ¿Celan atera anbeste pecatuen contua?

Cristiñau larritua, ¿ondu gura zara? ¿Ichi gura dozuz bein beticoorainarteco lecu, olgantza, ocasiño eta ecandu deungaac? Bada orre-ec badira zure gogoac, errazqui zabalduco dozu cere biotz ori. Ezestutu; guztia errez errez eguingo da. Billatu eiquezu Confesoreyaquintsu arima-zale bat; ari arguiro esan celangoa izan zarean, etalagundu deizula Confesiño on bat eguiten, eta icusico dozu, ce eder-to eguiten dozun guztia.

Eta au obeto eguin daguizuen esan bear deutsuet zuen aldeti cereguin bear dozuen. Yaquin bear dozue bada ece, eztavela iñocConfesiño charric eguiten bururic ez izan-arren. Eta alan atso-aguralauroguei urtecoac beré, erraz eguin leie Confesiño generala, buruaerdi concorturic euqui arren. Jgcoac ezteutso bacochari escatuten,bere aldeti aldavena bashen besteric. Ori eguin ezquero, pecaturenbat, edo pecaturen batzuc, edo pecatu asco, aztuta gueldituten badi-ra, ezta ardura: orreec besteacaz batera Jgcoac parcatuten dituz; etaguero Confesiño generala (eguin) ezquero, gogora baletoz, eztagoConfesoreari urrengo confesa-aldian esan baño. Eguizue bada zuenaldeti dagoana pecatuac gogora ecarteco.

Eta esamina ori eguiteco lelengo lelengo ateraco dozue contu eabataz beste urte bacochean ceinbat bider confesau zareen. Gueromandamentuetati yoango zare. Bein edo beste baño eguin eztireanpecatuac laster dira burura ecarrita. Alan batec seigarrenecoan bereezcongueiagaz baño bestegaz eguin ezpadau, eta ori beré alangobanaca batzuetaco guichitan, laster buruac emongo deutso orrericeinbat bider izan direan guztiac. Tintago eguin direanean eztira ainerraz zucenduten; eta ecin esan badira ain zucen zucen, esan ceinbatizango cirean guichi goiti beeti. Ecanduzco pecatuetan oraindogachagoac dira contu ceatzac, eta orregaitic besteric ecin dozuenocateraco dozue contu ceinbat denporan iraun deutsuen gauza charraeguiteco izcuneac, eta bataz beste ceinbat bider izan zatequean egu-nean, astean, ilean, edo urtean.

Genero bateco pecatuac alde batera esango dozuez. Seiga-rrenecoan bost ezcondu-bacogaz oguei bider eguin daveenac eztauibili bear: Jauna, bategaz eguin nevan bein, bestegaz iru, bestegazsei. Esan begui beingoan: Jauna, ezcondubacoacaz oguei bider peca-tu eguin dot. Genero banataco pecatuac bacocha berez esan bear dira.


Alan ezcondubacoacaz eguin direan pecatuac eztira nastu bearezconduacaz eguin direanacaz; ezta aideacaz eguin direanac atzeacazeguin direanacaz. Bacocha berez esan bear da: onenbeste ezcondua-caz, onenbeste ezcondubacoacaz, onenbeste aideagaz, onenbestevoto castidadeco-danagaz.

Itanduten bayaque confesetara datozanai ea damuric badauqueJgcoa ofendidu daveelaco, guztiac diñoe bayetz; baya asco bañogueiago dira eguiazco damu-bagaric confesetan direanac. ¡Ay !damututen yacanac cerbait eguina, eztau gueiago alangoric eguingura, eta aleguin guztiac eguiten dituz ostera ez eguiteco. Damututenbayatzue iñori mesede eguina, esan daroazue: ¡Ay bada, yaquin izanbaneu...! Eztauco urrengoan nigana etorri baño; nic emongo deutsat:arin joan bearco dau neure aurreti. Alan bada pecatuen damua dau-canac beré, eztau pecaturic eguin gura, eta aleguinac eguiten dituz ezeguiteco. Baya ¿ceinbat eta ceinbat dira alango aleguinic eguiteneztaveenac? ¿Ceinbatec diraue urte osoetan pecatu mortala eguitecoecandu gaistoa aurrera daroela, confesauta confesauta bein beréonduten eztireala (ondu bagaric)? Bada alan eguin daveenac eztavedamu onic izaten eta eguin bear dave Confesiño generala. Eguia auezagutu daguizuen, mandamentuetati icentaduco deutsuedaz onetari-co ecandu charretaco batzuc, eta orregaz era batera yaquingo dozuenortzuc eguin bear daveen Confesiño generala damuariric eta propo-situric izan ez daveelaco. Alan bada Confesiño generala eguin beardabe: pitian...

Ejempl. Dutari...Cardavz. pag 29.


12. CONFESOREAC AGUINDURIC-CO PENI-TENCIA EGUIN EDO CUMPLIETEAREN

GANECO BERBA-ALDIA

(B, 108-112. or.)

1. Confesiño on bat eguiteco bear dan bostgarren gaucea da,Confesoreac aguinduten daven penitencia cumplidu ta eguitea.Penitenciaren alde, edo parte oneri dei eguiten yaco pagua edo satis-faciñoa; beragaz quitututen eta paguetan yacolaco Jaungoicoari, gui-zonac, pecatu eguin evanean bere ganean artu eban zorra. Au celandan ezagututeco, yaquin bear dogu cé, pecatu mortal bacocheandagozala gauza bi: bata da errua, edo culpea, orbana, loia, cacaztasu-na edo manchea, ceinegaitic dagoan pecataria condenaduric infernu-co suetara. Bestea da, pecatu onegaitic pecatariac merecidu izandaven betico neque eta sua. Confesiño ondo eguinac quentzen deutsopecatariari orban edo mancha au, eta eguiten dau Jaungoicoaren are-riotic bere adisquide laztan; baya ezteutso beti parcatuten erru, edoculpa onegaitic merecidu evan pena guztia; Eguiten davena da, eztei-la izan neque au beti-beticoa infernuan, ezpabere demporaren bate-coa. Pena onen zorra quitu bearco dau, edo mundu onetan bici danartean obra onac eguinagaz, edo, ezpabere guero Purgatorioan. Irudibat iminico deutsuet au obeto ulertu daizuen. Dauco Erregue batecdirutza andi bat. Ostuten deutsazu Erregue oneri ondasun onen zatiandi bat, eta galtzean dozu dana yan-edan, yoco eta beste ceuregueistoquerietan. Artuten zaituz preso, eta condenetan zaituzErreguec urcamendi baten bicitzea galdutera lotsaariric andienean.Bildurturic guztiori sentencia onegaz, damututen yatzu lapurretaneguina, eta escatuten deutsazu Erregueri arren parcatu deizula ceureerru, edo culpea. Emoiten deutsazu berbea, etzareala ostera biurtucobeste aimbeste eguitera, eta eguingo dozula aleguina, quendu deutsa-zun guztia paguetaco. Erruquituric Erregue, dirautsu: Ondo dago: nicparcatuten deutsut erru edo culpa guztia; etzara ilgo; etzara urca-mendi baten icusico; neure adisquide izango zara. Baya ecin parcatuneiquezu, quendu deustazun ondasuna. Eta alan emoiten deutsut sei,


zortzi, edo amar urteco epea zor au quitutu ta paguetaco. Baya contu;orduraco paguetan ezpadeustazu azquenengo lauciricoraguiño, car-cela ilun ta guztizco gogor baten egon bearco dozu, burdiñaz yosiric,goseac ilic, egarriz itoten, eta minic gogorreneen artean, eta eztozuandic urtengo, edo zor guztia pagadu, edo quendu dozun ondasunaridatorquion pena guztia igaro artean, edo beste batec zu-gaitic zorguztia pagadu artean. Aushe berau yazoten da bada zugaz...Jaungoicoaren artean beré, confesetan zareanean: parcatuten deutsuJaunac pecatuaren erru edo culpea, quencen dau zure contra infernu-raco emonic egoan sentencia: baya ezteutsu parcatuten pecatuaridatorquion zorra, guzti guztia pagadu artean, edo mundu onetan obraonacaz, edo bestean Purgatorioco neque eta su artean.

2. Orain bada, confesoreac emonico penitencia eguinagaz, pague-tan dozu zor au, edo guichienez bere zati edo parteren bat, eta aü-shegaitic dei-eguiten yaco pagua edo satisfaciñoa. Edocein-beré obraonagaz quitu eguin guinaique zor au; baya alan-beré obeto edo gueia-go... confesoreen aguinduz eguinagaz. Esateraco: errezaduagaz erro-sario bat; barau eguinagaz, edo limosnea eguinagaz paguetan doguJaungoicoari deutsagun zor au, edo bere zatiren bat; baya guztizgueiago pagaduco dogu errosario au errecetan badogu, baraua egui-ten badogu, edo limosnea emoiten badogu, confesoreac penitencia-tzat iminten deuscunean; bada Confesorearen aguinduz eguitendoguzanean eguiteco oneec, Penitenciaco Sacramentuaren zati etaparte dira, eta Sacramentuetan ifini evana leguez, J.Cº.c beré mereci-mentuen ondasunteguia, orduan artuten dogu eguiteco oneecaz gra-cia ugariagoa. Ain dira andiac pecatu eguinagaz gure ganean artuguenduzan zorrac, eta ain balio guichicoac gure obraric andienac cé,escatuco baleuscu Jaungoicoac gogorrean guztien pagua, ecin guciñondic beré pagadu guiñaiquio guzti guztia oso osoan. J.Cº.c baca-rric pagadu eutsan modu onetan bere Aitari, orduraguiño eguin cire-an, eta guero munduac dirauan artean eguingo direan pecatu guztiguztiac-gaitic; eta alan guc penitenciagaz paguetan badeutsaguJaungoicoari deutsagun zorra da J.Cº.ren merecimentuetatic artzeandogulaco. Orregaitic eta humildade andiagoagaz, damuari benetaco-agaz, eta onduteco gogo irrimeagoagaz confesetan gareanean, etaceimbat eta debociño gueiagogaz cumplietan dogun confesoreacemonico penitencia, aimbat eta gueiago arcen dogu J.Cºren mereci-mentuetatic, eta aimbat eta zor gueiago paguetan deutsaguJaungoicoari.


3. Gauza bitaraco iminten da penitencia, diño Trentoco Batzarrac,bata leen eguinico pecatuac castigadu edo paguetaco, bestea osteraeuretara biurtutea galaazoteco; eta edocein-beré penitenciatan begui-ratu bear dira gauza bi oneec. Alan-bere batzuc besteen artean imin-ten dira lengo pecatuen castiguraco, eta beste batzuc euretara beste-bein biurtutea eragozteco, guztiac guztiraco badira beré. Orainguiñoesan doguna, lenengo moduco penitencien ganean izan da; orainesango doguna bigarren moducoen ganean da. Onei, barriro yausi ezeiteco direanai dei eguiten yaque osasungueiac edo medicinalac.Onetatic batzuc ain dira bear bearrecoac edo premiñacoac cé, ecinconfesoreac aguindu bagaric ichi leiz eta ez confesetan danac beréez artu edo gorde. Contu daigun: daucazu etsean nescatilla edo otseinbat, ceinegaz pecatu eguiten dozun, nos gura, echetic bota al.dozula;bada ecin confesoreac ichi leiquezu etse-barruan euquiten, eta zucberé ecin euqui cinaique. Dacus confesoreac, yocoan iminten zare-an guztian, zagozala biraoca, yuramentu guzurtica, gura ta gura ezaguindu bear deutsu ichiteco yocoa, eta zuc, beré eguin bear dozuconfesorearen esana (aguindua). Dacus Confesoreac eztozuzala pa-gadu gura zorrac euqui-arren beré cegaz; ecin leiquezu aguindubagaric paguetaco, eta zuc eguin bear dozu bere esana. Dacus confe-soreac urlia ta urleciagaz batzainduten zarean bacochean daucazue-zala alcarregaz berba, ucutute, edo beste loiqueriac; bada Con-fesoreac ecin ichi leiquezu ifini bagaric penitenciatzat, etzaitecelaalcarregaz batu. Beingoan guztia esatearren, yaquinic edo ezaguturicconfesoreac cerbaist dala zuentzat pecatuan yausteco bide, arri laban,edo pelleburua, gura ta gur.ez, eta ecin bestez aguindu bear deutsueichiteco, eta ichi-ez-ic, ecin absolvidu cinaiqueez, ecin curutzericemon leiquezue. Arpelic esango dozu: Jauna, emon beguit beste edo-cein beré penitencia, dan gogorrena; ce au ez aguindutea izango li-tzateque, zu pelleburuan eta gal-bidean ichitea, cein eztan beste gau-zaric, ezpabere zu pecatu barruan ichitea. Orregaitic baceunco peca-tura ez biurtuteco borondate (osoa, ta) benetacoa, etzeunque bearconfesorearen aguinduric pelleburu orretatic urteiteco; ceuc ceurezurtengo ceunque.

4. Beste penitencia modu batzuc dagoz ceintzuc ain bear bearre-coac ezpadira beré guztiz da ondo ceatz ceatz eguitea, pecatariac,negargarrizco pecatutic urten gura badau. Onelangoac iminten dirapecatuen ecandu citela dauquenai, euren pelleburua quenceco, etaeurac euren burutic ichi edo aldatuteco escuric eztauquela. Contu


eguizue: mutil edo guizon gazte batec dauco ecandu citala bere ara-guiagaz pecatu eguiteco; dericho confesoreari cé, mutil onen ecanducitela quentceaco eztagoala iru barau astean eguitea langoric: aguin-duten deutso, bada, penitencia au, eta asiric barau eguiten, dacus,ecin aurrera igaro leitequeala, edo gorputza argala daucalaco, edonecazalea izanic, bearric ecin eguin leiquealaco, edo beste gauzarenbategaitic. Onec escatu leio Confesoreari aldatu deiola, eta confeso-reac emon leio, beste derichon penitencia bat; baya pecatariac ecinberez ta bere burutic aldatu leique penitencia au. Penitencia osaguei,edo osasungarri oneec, Confesoreac aguinduten deutsuezana leguezeguin bear dozuez, arean beré guichitu edo aldatu bagaric; bada iza-nic zuen bici-modua zucenduteco, eta infernuco bide oquerretic ceru-co artecera aterateco, arduraric andiena imini bear dozue, humildadeeta debociñoric beroenagaz confesorearen aguindua eguiten, cé aueguiten badozue, eztave asco iraungo zuen ecandu citalac.

5. Emenche, neure enzula maiteac, emon gura deutsuet conselluosasuntsu, ta chitozco errez bat. Andia da benetan pecatu bacocheangueure ganean artzean dogun zorra, baya modu guztiz asco daucaguzzor au quitututeco. Ez bacarric pagadu guinaioz Jaunari, Confesoreacemonico penitenciacaz, baita beré beste edocein beré eguiteco ona-gaz, celangoac direan oraciño, barau, limosna, Meza-enzute, errosa-rio, curutze-bide, Aita-gurea, Ave-maria, eta beste obra on guztiac.Ez bacarric oneec arcen dituz Jaungoicoac, deutsagun zorren pagu,baita beré bacochac bere bici-moduco eguin-bearrac bete ta estaducoobligaciñoac eguin edo cumplietaco, iragoten dituzan neque, lan,icerdi, premiña, estura, eta naibague guztiac. ¡Emenche bai ichi eus-cuzala Jaungoicoac ondasun-tegui ta aberaztasun.garri miragarriac,cegaz pagadu eta quitu zorrac! Baya ¿ce errezac? Ceure cereguin,ceure echeco arduraac, ceure eguin bearrac bapere beré ichi, edoaiztu bagaric, batu ciñaiquez arimaco ondasun aandiac cegaz quitueguin zor deutsazuna.¿Zara escondua? Eguizu ezcondu bateri dago-quion guztia, Jaungoicoac emon eutsun bici.modu orren eguin.bea-rrac, eta eguinenac bete eta cumplietaco gogo ta borondateagaz. Opaeiquisozuz Jaunari, onetaraco igaro bear direan nequeac; nai dalaetseco ardurea euquiteco bear direanac, nai dala senar edo emaztea-gaz baquean bici izaiteco, nai dala seme-alabac ondo aciteco, naidala eurentzaco yan-edana, oña ta soña irabazteco, nai dala euraibici.moduren bat emon edo irabazteco; aror non aurquituco dozuncegaz pagadu Jaunari ceure zorrac. ¿Otseina zara? Obeidu eiquiozu


ceure nagusi ta ugazabari, Jaungoicoac berac aguinduco baleutsunaleguez; eguiquezu ceure bici-moduari datorquiona, eguin bear dozu-zanac cumplietaco gogoz; isquini eiquiozuz Jaunari onetaraco egui-ten dozun bear guztia, eta igaroten dozuzan nequeac; aror onda-sun.tegui ugari bat, cegaz quitu ceure pecatuen zorrac. ¿Necazaleazara? Araco soloan zagozanean eguzqui berotan quisquilduten achu-rra, layea edo escobaria escuan dozula, alde guztietatic icerdia dario-zula; igaro eguizuz lan oneec, ceure obligaciñoac cumplietaco beardirealaco, opa ta isquindu eiquiozuz Jaunari, eta ara non daucazun,cegaz quitu ceure pecatuen zorrac. Oneec gaitic diñodana, diñotbeste edocein.bere bici.modu, eta oficio.gaitic.

6. Ain da andia Jaungoicoaren guganaco amodio ta ontasuna cé,ez bacarric artuten dituz gure pecatuen zorren ordez Confesoreacemonico penitenciac, ez bacarric gure borondatez eguinico obraonac, ez bacarric bacochac bere bici.moduan icusiten dituzan lanneque eta bear orduac; baita beré berac pecatuen castigu bialdutendeuscuzan gach eta nequeac, eta alan pacienciatan badaroaguz beracbere aserreagaz biralduten deuscuzan gach, guesho, neque, min, gue-rra, ecach, labore falta, gose, pobreza, ondasun.galce; eguiten deus-cuezan lapurreta, ondasun edo diru-quence, edo Jaunac biraldu al lei-queguzan gach guztiac euracaz pagaduco deutsaguz Jaungoicoari,deutsaguzan zorrac. Au ondo beguiratuco baguendu, ez litzatequezicusico aimbeste errielta, aimbeste aserre, aimbeste gorroto, aimbes-te ecin-icusi, ez etseetan, ez errietan; bacochac ezagutuco leuque,gach eta neque oneetan dagoan ondasun ugaria, eta tristetu bearreanpoztuco guinatequez.

7. Baya, ai neure Cristiñaüc, ¡ce atsera gagozan, Jaungoicooarizor deutsaguna paguetaco! ¡Ce astunac pecatuaren bidea ichiric,cerucoan sartzeaco! ¿Ceimbat eta ceimbat dacusguz, ez batera ta ezbestera cirquinic erazo ecin leioela? Etorrico da guraso bat confese-tan, acusaduco du birao asco ta icaragarriac eguin deutseezala seme--alaba, eta beste etsecoai. Itandu bequio oneri ea cer eguin davenecandu au quentceaco? Eta icusico da, eztavela arean.beré.eguin.Esan bequio ¿eguin daven Confesoreac aguindu eutsana? Eta icusicoda ez evala eguin. Aguindu beutsan birao edo yuramentu eguianbachean, lurrari mun eguiola, edo Ave.maria bat semeen aurreanerrezadu eguiala, eztau ecerbere eguin; eta itanduric cegaitic? eran-zuten dau: lotsa izan nintzan, aimbesteren aurrean eguiten. Dacusconfesoreac bestea, birao, añen eta aserre artean bici bada, dala ardao


echera, edo yocora doialaco; aguinduten deutso alango lecuetara ezeltzeaco; baya eztau yaramonic beré eguiten, eta biurtuten da bereecanduetara. Itandu bequio, cegaitic ausi daven confesoreen aguin-dua? eranzungo da, adisquideac eroan ninduen; e.nintzan yoan yoca-tuteco usteagaz; uste nevan biraoric, ez añenic e.nevala ezarrico,baya gura ezean leguez urten eusten. Dazau confesoreac, besteaordituten bada, araguizco pecatuan yausten bada, edo bere ecanducitelac aurrera badaroaz, dala urteric urtera bashen confesetan ezta-laco; aguinduten deuso, bada, confesadu deila ila.beteric ilabetera.Eztau causiñoric eguiten. Itandu bequio, cegaitic yagon eztavenaguindu yacana? Eranzungo dau luzatu eguin yat, beti nengoan con-fesetaco, echatan gogoa falta; baya beti atseratuten yatan. Bide baga-co achaquia oneecaz eztave eguin gura, edo eztave cumplidu guraPenitencia, eta alan, euren ecandu citalac guichitu bearrean, gueia-gotuaz doaz egunean baño egunean dira ordiago, egunean baño egu-nean loiago, egunean baño egunean birao.cariago.

8. Icusiric gure Jaungoico maiteac, eztavela artu gura guizonaceuren pecatua quentceaco erremedio ta bide ain bigun, ain erreza,atera gura leuquez daroien bide onetatic castigu, neque eta azotegogorragacaz. Bialduten dau labore-urritasuna, biralduten dau gosea,pobrecea, eta billoshtasuna; biralduten dau guerrea, gacha, eta peste,bialduten dituz nequea, atsacabea, naibaguea eta lanac edo trabajuac,modu onetan eroan al.daizan gogorrean, bigunean eguin gura eztave-en penitenciara: baya azote eta castigu oneec beré eztira asco, guizonitsuac pecatuaren lo sorrotic iratzartuteco. Eguia da, gach oneec estu-tuten gaituezanean, esan oi dogula au Jaungoicoaren Castigua da augueure pecatuac gaitic dator; baya emenche gueratuten da gureezaüari guztia. Eztogu ecer eguin gura gach onen sustraia, cein dapecatua quentceaco: eztegu arean, eguin gura, Jaunaren aserreabigunduteco; eztogu.ecer eguin gura Aita cerucoari escuan daucanazote edo cigorra quentceaco ¿Cer diñot nic, guero? Gueure pecatuenpenitencia eguin bearrean, Jaunari parca escatu bearrean, aurreradaroaguz gueure pecatuac, egunean baño egunean dira andiagoac;barrien barri aserratuten dogu ceruco Aita, eta orregaitic gure gachaceta nequeac guichitu bearrean, beti doaz gueiagotuaz. Baita ¿cegai-tic? gu gach oneecaz humildu bearrean, gueiago ta gueiago irritu taaserratuten gara euracaz. Eztaquit cer eguin daiquean Jaungoicoacgugaz. Onean eta biguntasunagaz urrundu gura bagaituz pecatueta-tic, ezteutsagu yaramonic eguiten: confesoreen bitartez aguinduten


deuscun erremedio osasungarriric eztogu artu gura, aurrera daroaguzgueure gaistoqueria esquergueac. Gogorrean artu gura bagaituz, guz-tia da negarra, cispurua, zotina, baya onduteric ez; eta alan ez onean,ez gachean, ecin eroan al gaituz Jaungoicoac beragana. Ez.gaitezan,Cristiñaüac, zoroac izan, pagadu daiogun Jaunari, ceatz ceatz zordeutsaguna, eta ardurarican andienagaz: artu daiguzan confesoreacaguindurico penitenciac, eztaiguzan artun eta gogortzat euqui, cébalira beré gozotzat artu bear gueunquez, yaquinic, eurecaz irabaztendoguela ceruco erreinua. Alan guerta deilla; arren bai.


13. [PENITENCIA]1

Facite fructus dignos paenitentiae. Luc.c.3.

(J, 33-37. or.)

Confesiño on bat eguiteco bear dan bostcarren gauza daConfesoreac aguinduten daven penitencia cumplidutea, ta eguitea.Au eguiteari esaten yaco pagua, edo satisfaciñoa, beragaz quitututenyacolaco Jgcoari, guizonac, pecatu eguin evanean bere ganean artuevan zorra. Bear-bearreco gaucea da confesorea errazoez emonicopenitencia artutea, eta confesetan danac ezpaleuco penitencia oricumplietaco (eguiteco) gogoric ez leuque confesiño onic eguingo, tapecatu mortala eguingo leuque. Baya izan leiteque confesiñoa ona tabaliotsua obraz penitencia eguin ez-arren. Yazo leiteque Con-fesoreari penitencia emoitea aztutea. Onelangoan confesetan danacgomutarazo bear deutso: baya yazo leiteque (guerta lequiquio) beréoneri bere erru-bagaric aztutea. Baita guerta lequiquio, Confesoreacpenitencia emon-da beré aiztutea. Alangoan ona da confesiñoa, bestealdetic utseguiteric edo faltaric ez padago; alan bere laster contuanyausten bada, atzera yoan bear dau Confesoreagana, itanduten ea cepenitencia eguingo daven, ta ori eguiteco eraric ezpadauco, urrengoconfesetara doianean, aguertu bear da cer yazo zan. Baya yazocobalitz iñoz ondo eztan penitenciaric emoitea, ecin iñoc bere buruzlarga lei cumplidu bagaric, eta eguin bear dana da, edo confesoreariberari esan, celan ecin cumplidu leiquean á penitencia, aren lecuanbeste bat emon daguion, edo beste confesore yaquitun ta birtutetsubategana yoan, ta ari esan cer yazoten yacon. No-berac eguin beardau Confesoreac emonico penitencia, eta ezta gauza besteren escuzeguitea, penitencia ori cerbaist emoteco ezpada. Aguindu eutsuenbarau eguiteco mez’enzuteco, errosarioa esateco? Bada ceuc ceuro-rrec eguin bear dozu, eta ezta asko iñori eguiteco aguindutea.Aguindu eutsuen ainbeste diru pobreai emoiteco, edo onembeste



meza aterateco? Bada asco izango da semeari, otseinari edo besteridirua emonda ac ateraten badituz. Penitencia guztia ecer eguin baga-ric larguetan danean, pecatu mortala izaten da; baita guztia ez izana-gaiti aren zati andiren bat eguiten eztanean. Pecatu mortala da beré,penitencia cumplidutea gueïegui luzatuten danean. Gauza bitaracoiminten da penitencia, diño Trentoco Concilio Santuac: bata leeneguinico pecatuac castiguetaco, eta paguetaco, bestea ostera euretarabiurtutea galarozoteco; eta edocein beré penitenciatan beguiratu beardira gauza bi oneec. Alan beré batzuc besteen artean ifinten diralengo pecatuen castiguraco ta euren zorra ateretaco; eta beste batzucpecatuetara beste bein biurtu ez eiteco; guztiac guztiraco badira beré.Dacusguzan penitencia bitzuoc bana banacean.

Lelengo moduco penitencia da ifinten dana eguin direan pecatuencastigugarriraco ta euren zorra paguetaco (zorrari erantzuteco):aguinduten danean leguez mez’entzuteco, errosarioa esateco, altaracicusteco, limosna eguiteco, ta onelangoac. Oneec eguinagaz pague-tan deutsazu Jaunari zure pecatuen zorra, edo bai guichienez zorra-ren zatiren bat. Guc gueure buruz eguiten doguzan obra (gauza) ona-caz beré, limosnacaz, barauacaz, errezuacaz ta besteacaz, quitu egui-ten dogu pecatuen zor au, baya ascozaz beré gueiago Confesorearenaguinduz eguiten doguzanacgaz: cegaitic ece oneec PenitenciacoSacramentuaren zati edo parte dira; eta Sacramentuetan imini evanaleguez Jesucristoc bere merecimentuen ondasunteguia, orregaitialangoac eguinda gracia ugariagoac artuten doguz. Eta yaquin (eza-gutu) daguizuen ce zor-modu dan penitenciagaz paguetan dana,yaquin bear dozue ce, pecatu mortal bacochean gauza bi dagozala:bata da guc daucagun (pecatariac daucan) errua, edo culpea ceinegazorbanduten ta loituten da arimea, eta ceinegaitic dagoan infernucosuetara condenaduric. Bestea da erru onegaitic pecatariac mereciduizan daven betico nequea ta sua. Confesiño ondo eguinac quentzendeutso pecatariari arimaco orbana edo pecatuaren loia (loitasuna), etaeguiten dau Jgcoaren arerio zanetic bere adisquide laztan: bayaezteutso beti parcatuten pecatu onegaitic merecidu evan pena guztia.Eguiten davena da, quenduten deutso infernura (yoan) bearra, etaeguiten dau eztedila izan neque au beti-beticoa, ezpaberé dempora-ren batecoa. Pena onen zorra quitu bearco dau, edo emen mundu one-tan bici dan artean obra onac eguinagaz, edo ezpaberé gueroPurgatorioan ango su ta neque icaragarriac gaz. Yrudi bat iminicodeutsuet au obeto ulertu daguizuen.


Ostuten deutsazu Erregueri diru-pillo bat, ta dana ondatuten dozuyan-edanean, yocoan ta zoraquerietan. Artuten zaituz preso, ta con-denetan zaituz Erreguec urcamendi baten lotsariric andienean bici-tzea galdutera. Bildurturic guztiori alango sentencia icaragarriagaz,negarretan urturic, escatuten deutsazu, arren bada, parcatu deizula;ezteutsazula alangoric ostera eguingo, ta quendua beré atzera biurtu-teco aleguinac eguingo dozuzala. Erruquituric Erregue, esaten deu-tsu: Ondo, nic parquetan deutsut zure oquerqueria, ta eguin deusta-zun iraina ta injuria, nireac cirean ondasunai bear zan lotsaric era-cutsi ezta. Etzara ilgo, etzaitue urcatuco; baya quendua guztia atzeraemon bear deustazu, ta orretaraco nic emoiten deutsut amar urtecoepea. Eta contu amar urte onetan pagaduagaz; ce ezpabere carcelagogor baten guerizpean egon bearco dozu aric eta edo zuc, edo bes-tec zure ordez, dan-dana lauciri-guiñocoa pagau artean. Beste onen-beste yazoten da zugaz Jaungoicoarean artean beré ondo confesetanzareanean: parcatuten deutsu Jaunac pecatuaren errua, quentzen dauzure contra emonic egoan sentencia: baya ezteutsu parcatuten peca-tuari datorcon zorra guzti-guztia pagau artean, edo mundu onetanobra onacgaz, edo bestean Purgatorioco neque eta su artean.

Bigarren moduco penitencia da lengo pecatura barriro biurtu ez-eiteco emoten dana, ta oneri dei eguiten yaco penitencia osasun -gueia, edo osasungarr i a, arimaco osasunean irauteco dalaco.Onetatic batzuc ain dira bear bearrac, ta ain premiñazcoac ece ecinConfesoreac aguindu bagaric ichi leiz, eta confesetan danac berégura ta gur’ez artu ta eguin bear dituz. Contu daigun daucazu etseannescatilla bat, edo otsein bat ceinegaz pecatu eguiten dozun, eta ceinnosh gura etsetic campora bota ciñaiquean? Bada ecin Confesoreacichi leiquezu nescatilla eche-barruan euquiten, eta zuc beré ecinechean euqui ciñaique. Dacus Confesoreac yocoan iminten zareanguztian zagozala biraoca, guzurrezco yuramentuca? Gura ta gur’ezaguindu bear deutsu ichiteco yocoa, eta zuc beré eguin bear dozuconfesorearen esana. Dacus Confesoreac ezteutsazula zorrai eran-tzun gura, euqui-arren beré cegaz? ecin ichi leiquezu paguetan aguin-du bagaric, eta zuc eguin bear dozu bere esana. Dacus confesoreacurlia ta urleciagaz batzainduten zarean bacochean daucazuezala alca-rren artean berba nasaiac, escucac, ta osterancheco loiqueriac? BadaConfesoreac ecin ichi leiquezu penitenciatzat ipini bagaric, etzaite-zela alcarregaz batu. Ta beingoan guztia esateco, yaquinicConfesoreac cerbaist dala zuentzaco pecatuan yausteco bidea ta arri


labana, ecin bestez aguindu bear deutsue ori ichiten, eta ichi-ez-ic,ecin absolbidu ciñaiqueze, ecin curutzeric emon leguiquezue.Arpelic esango dozue: Jauna, emon beguit beste edocein beré peni-tencia, dan gogorrena beré; ce au ez aguindutea izango litzatequezuec pelleburuan eta galbidean ichitea, cein eztan beste gauzaricezpabere zuec pecatu barruan ichitea. Orregaitic baceunque pecaturabiurtu ez eiteco gogo benetacoa, etzeunque Confesorearen aguindu-ren (Confesoreac aguindu) bearric izango pelleburu orretaric urteite-co; zuec zuenez urtengo ceunque, iñoren esanen beguira egon baga-ric.

Baya ¡O cristiñau ascoren itsutasuna! Artu gura eztituez ascocConfesoreric bigunenac (escusau ecin leiqueezan) penitenciac, edogura ta ez emon bear dituezanac. Ara emen onetarico batzuc. Yzangoda guizon bat ardaoan sarri igaroten dana, tabernaac Eleshea bañogogo (begui) obeagaz icusten daroazana. Dacus Confesoreac arenpecatuen etorburua dagoala tabernan bera lango lagunacaz sartutean;an belutu-ta doiala bideetan zabuca, albo alboca: ta errosario ordedaroazala echera birao errescadac, deadarrac, añenac, eta emaztegaishoari ta ume tristeai bicitza gogaitcarri bat emoten (bicitzaricemoten ez) deutsela, echean bear davena ardaotan emon-da.Dirautso, bada, Confesoreac: adisquidea, zuc, salbau (cerura) gurabadozu, eguin bear dozu Confesiño general bat, (ondo ondo eguin)astiro astiro prestau-ta, ta nic aguinduten deutsut oñic ez imintecozorigogorreco taberna orretan, edateco ez beintzat, ta onez ostean,edan aldi bacochean, gosh baten edo arratsalde baten cuartillu batardaotic ez igaroiteco (ez gora edateco), ta ori beré ez, orditu oi dire-an lagunacaz, ezta tabernan bertan beré. Eztau artu gura onelangopenitencia. Beste batec echean dauco pecatu-laguna, edo beste eche-ren baten dauco sartu-urtenchu bat ondo ondo eztirudiana. Esatendeutso Confesoreac: bota etsetic campora lagun deunga ori, edourten beste lecu batera; ez ecelamberé oñic sartu pecatu laguna dago-an lecuan. Ez dau artu-gura onelango penitencia osasungarriric.Egongo da besteren bat lagunagaz gorroto gogorrean, berbaric taagur onic eguin gura ezteutsala (areriotzat daucanari), alcar auzoonac leguez icusi bagaric gaisho direanean beré. DirautsoConfesoreac: zoaz, ta eguizuz baqueac, quendu eguizu cer-esana,umillau zaquioz; zuc uste dozu ac ofendidu zaituzala, ac usteco dauzuc eguin dozula, eta nic diñot ce batac eta besteac, bioc daucazuelaerrua. Bada eztau artu gura penitencia au. Confesore on batec dacus


confesetara (bere oñetara) etorri yacon gazte bat, dala dantza ta fies-ta-zalea: topetan dau alango lecuetan bideetaco yoan etorrietan igaroyacozala bere guraz ta bere erruz berba arin-nasaiac, escu-egozteloiac, laztangac, ta onelango zantarqueriac, igarten deutso alangobideetatic alde eguin ez-ic, ecin iraungo davela gogo ta propositusantuetan. Emoten deutso penitenciatzat, ez yoateco alango dantzanastau, nasai ta lotsaba’coetara. Au da penitencia osasungarri bearbearra, ta alan beré artu gura eztau. Oneec, bada, ta onelangoac ezta-ve gauza dan confesiño onic eguiten, artu ta eguin gura eztituezalacopenitencia osasunagarriac, eguin bearrac, ta preminazcoac direanac.

Beste penitencia osasungarri batzuc dagoz ceintzuc ain bear-bea-rrecoac ezpadira beré, guztiz da ondo, orregaitic, ceatz ceatz ta con-tuz eguitea, pecatariac negargarrizco pecatutic urten gura badau.Onelangoac iminten yaquez pecatu eguiteco ecandu citala dauquee-nai, ecandu ori galduteco, ta pecaturic barriro ez eguiteco: eta eztagoinoren escuan norberen burutic penitencia orreec ichitea, edo eurenlecuan beste gauzaren bat eguitea. Daucazu birao eguiteco ecandua,edo lancean lancean guzurraren ganean juramentu eguitecoa, ta oriquenduteco aguinduten deutsu Confesoreac lurraren ganean miñaarrastaca erabilteco, edo beragaz iru curutze luce eguiteco, alangoriceguiten dozun bacochean. Arturic daucazu escuca loia eguiteco ecan-du lotsagarria, ta galdu eraguiteco aguinduten deutsu Confesoreac orieguiten dozun bacochean aste baten edo egun baten ez piparic edocigarroric arteco, edo ez ardaoric edateco, edo besoac zabalic tabelaun gorriac lurrean dozuzala onembeste Aitagurea ta Avemariaesateco. Penitencia osasungarri oneec, bada, Confesoreac aguindutendeutsuzan modu moduan eguin bear dozuez, arean beré guichitu taaldatu bagaric; bada izanic oneec zuen bici modua zucenduteco, etainfernuco bide oquerreti ceruco bide artecera aterateco, arduraricandiena imini bear dozue humildaderic andienagaz, eta devociñoricberoenagaz Confesorearen aguindua eguiteco; eta au eguiten bado-zue eztavee asco iraungo zuen ecandu citalac. (Eta ez eguizu uste-ascoc leguez, ece onelango penitenciac urrengo confesa-aldira arte-coac baño eztireala; ez, ezta ori eguia; iraun bear davee, zure ecanducitalac diraüen artean; eta eguiten ezpadozuz, Confesoreari esan beardeutsazu, cer aguindu eutsuen, eta celan cumplidu ez dozun.)

Baya ¡ay Cristiñaüac, eta ce negargarria dan gauza onen ganeanegunean egunean icusten dana! Eztira eguin gura Confesoreac aguin-duten dituezan penitenciac, ta orregaitic bere oñean diraüe ecandu


oquerrac, beti sen baten, gueroago oquerrago ezpada. Etorrico dagazte bat confesetara, ta itanduco deutso Confesoreac: ¿ceimbatdempora da confesadu cineala? Jauna, urte bete. ¿Cumplidu cen -duan penitencia? Jauna, aguindu eustan illabeteric illabetera confe -setaco. Ta ¿cegaitic aguindu eutsun ori? Jauna, nire buruagaz escu -ca loia eguiten nevalaco. Eta ¿cegaitic, bada, etzara confesadu?Jauna, beti nengoan confesetaco, confesetaco; echatan gogoa falta;baya biar yoango, etzi yoango, luzatu eguin yat. Eta ¿alango escu -caric aurten eguin dozu? Bai, Jauna. Baator guraso bat, ta acusetanda birao asco umeen aurrean eguin dituzala. Esango deutsoConfesoreac: ¿ez eutsun aguindu lengo Confesoreac ecer eguitecoolango biraoric eguiten cenduan bacochean? Bai, Jauna; esan eus -tan lurrari umeen aurrean mun eguiteco, ta Avemaria bat esateco. Ta¿eguin dozu? Ez Jauna; lotsa nintzan ainbesteen aurrean eguiten.Etorrico da dendera saltzalle bat, ceinec puntuan puntuan guzurrarenganen juramentu eguin oi daven. Lengo Confesoreac cer aguindueutsun eguiteco juramentu guzurragazcoa eguiten cenduan bacoche -an? Jauna, aguindu eustan zortzi-laucoco bat urrengo pobreariemoiteco. Ta? emon deutsazu? Lelengo atan bein edo birritan emonneuntsan; baya arrezquero ezteutsat emon. Baya, Cristiñauac, ¿cerda au? ¿Celan galduco dozuez zuen ecandu gaistoac? ¿Celan osatu-co zare zuen arimeetaco gach andietatic? ¿Cer esango ceunque gai-sho bategaitic eguin gura ezpaleu medicuaren esanic, ez artu beréaguinduten deutsan gauzaric? Eztala osatuco, il eguingo dala. BadaConfesorea dozue arimeen medicu, ta alamberé eztozue eguin guraac aguinduten deutsuen erremedioric, ta osagarriric. Eta guero ¿ceryazoco yatzue? Ebilico zare zuen bici guztian ecandu charren gai-shoen azpian, ta azquenean elduco yatzue infernuco eriotza beti-beti-coa.

O ce bestelan eguin oi eveen anchinaco egunetan Cristiñaüac!Orduan zan icustea pecatariac Eleshaco ateetan urte osoetan lutuzcosoñeco etenacaz, buruac autsez bete-ta euqueezala, ta Eleshara yoa-zanai erreguten arren bada, Jgcoari euracgaiti escatu eguiela, eurenerruqui izan cidin. Lo luur gogorraren ganean eguiten eveen.¡Ceimbat barau eder ur ta ogui utsezcoac! Diversiñoen ta yolasenicenic beré etzequien cer tzan. Alanche euqui oi cituezan urte osoe-tan Eleshara sartuten beré ichi bagaric, aric eta Obispo Jaunac icusi-ric euren pecatuacaiti negar asco eguin eveela, sartuten ichiten eu-tseen: baya ez orduan beré meza guztian egoteco, ezpada sermoian ta


mezaco ofertorio guiño. Guero aric urte batzuc garrenean meza guz-tian egoten ichiten yaquen; baya ez comulguetan. Ta onelan eguin oizan penitencia egun zorioneco aetan. Eta ¿celango pecatuac gaiti?Zuec ain sarri, ta ain bildur bagaric eguiten dozuezan pecatuacgaiti.Enzuzuez, arren, zuen lotsagarriraco onetarico batzuc. Yaquinarenganean guzurrezco juramenturic eguiten evanac berroguei egunecour ta oguizco baraüa eguin bear evan, ta onezaz ostean zazpi urtecopenitencia. Eleshan Oficio santuac artean barriquetan egon cireanacamar egunean eguin bear eveen ur ta oguizco baraüa. Gurasoari bide-ba’co iraunic ta atsacabaric eguiten eutsan umeac, eguin bearco evaniru urteco penitencia; ta zazpi urtecoa gurasoagana yoitera eguitenevanac. Seigarrengo pecaturic eguiten eveen nesca-mutilac iru urte-co penitenciac. Ezconduac amar urtecoa: coñata zen bategaz edosenideren bategaz eguin evanac amabost urtecoa. Garizumaco barau-ren bat austen evanac, oguei eguneco ur ta ogui utseco baraua eguinbearco evan, ta berroguei egunecoa Quarta demporacoa ausi bazan.Amarrenac eguin etzituzanac eucan oguei eguneco ur ta ogui utsecobaraüa. (Gauza astunera elduten zan lapurreteagaitic zazpi urtecopenitencia: ta beste aimbeste inori guzurric erantetan eutsanac.) Ourregorrizco egunac ceintzuetan on gueiago ecarten eutsen pecatariaceguiten eveen penitenciagaz, pecatu eguinagaz eguin eutsen calteabaño.

Gaurco egunean barriz? ¡O gure lotsagarria! Etorrico da urte oso-etan pecatuan begui bieta-guiño ondatuta (sarturic) bici izan dan bat,edo adisquidetasun loian, edo escuca ciquinac eguiten, edo bear badaoneec baño beré pecatu esquergueagoac eguiten dituzala; ta aguin-duten bayaco urte betean ilean bein confesetaco, ya dericho peniten-cia gogorreguia dala, ta iru illabete garreneco eztau yaramonic egui-ten. Baya Cristinaüac, gaurco pecatuac anchinaco pecatuac bashenandiac dira, gaurco Jaungoicoa anchinaco Jgcoa, ta gaurco fedea,lengo fedea. Eztaquit nic cer izango dan guero, gauza dan penitenciaonic eguiten eztogula. Baya eztot ondo esan, baquit nic, ta ondodaquidala, baquit bai cer izango dan: lengo bideetara biurtu ta azque-nean infernua. Ycusico dozuez Cristiñau bicitza deunguea eroandaveenac, goshean belu yaigui, oparo yan, galanto edan, egun guz-tian yocoan, edo barriqueta alperretan: meza bat aringa entzun, oriberé yaiegunean, (astegunean bai, gura leuque) errosario arinago batesan, eta beste gauza onic eguiten eztavela. ¿Cer eguingo dau gueroonen aragui mizqueac? Lengoetara biurtu. Ycusico dozuez gazte


asco, ceintzuc dantza nastatuetara yoanagaitic izan dituezan pecatuez guichi guichi, euren escu ezarte; siñu lotsagarri, albocada (moco-cada), cirri, pensamentu, berba laban, ta besteacgaz. Confesore onbatec eragotzi eutsen onei dantzan eguitea, ta orreri larga deutse.Baya Jgcoaren servicioan epel epelic bici dira, guichitan ta barachi(meatz) confesetan direala; euren errosario ta ganeco errezuac, baitayaiegunetaco mezaac beré ganorabagaric ta cetan dagozan eztaquie-la entzunda eguiten dituezala, ta beste moduco obra onic eguiteneztaudeela. Guero ¿cer yazoten da? Lengoetara biurtutea.

Baya esango dau batec edo batec bere artean: Jauna ¿ce peniten-cia modu eguingo dogu guc? Lar beré penitencia eguiten dogu, gucdaroagun bicitza gogorragaz. Baita Cristiñaüac, ori da oquerrena:bicitza gogorra eroatea, eta ez bicitza gogorrari penitenciatzat serbi-du eraguitea. Ezteutsuet nic aguinduco, ez, penitencia eguiten baso-etara ta mendi barruetara yoateco, ezta arri bat artuta bularra austeco,ezta azoteca zuen araguiac apurtuteco ta triminduteco: Ez alangoric.Aguinduco deutsuedana da pecatuac quendu, arimea garbi garbi era-bili, zuen bicimoduco eguin bearrai erantzun, eguingo dozuezanerrezuac ondo eguin, ta zuen lanac, bearrac ta nequeac epetasunez tapacienciatan eroan ta Jgcoari esquindutea. A’ror cé penitencia eguinerraza, eguin gura ezquero, eta penitencia beré balio andicoa. Arabada confesiño on on bat eguizue, eta campora pecatuac, camporabiraoac, campora aserracuntzac, campora juramentuac, seigarrengo-ac, ordiqueriac, lapurretac ta besteac. Au eguin bagaric ezta gauzaeguiten dan guztia, ez zuen gorputzac suetan Jgcoagaitic errecobacenduez beré. Baita quendu bear dozuez pecaturaco bidea emotendaveen gauzac beré, celangoac direan gueienean dantza nastuac,erromeriac, tarbenac, biguirac, yoco luceac, ta sarri eguiten direanac.Guero goshean goshetichu yaigui ta Jgcoari gau ataco mesedeac gai-tic esquerrac emon, ta opa ta esquini egun ataco bear ta cereguin guz-tiac, errezu batzuc eguin (esan) Ama Virgineari, Aingueru Guarda-coari, edo Santu-Santaren batzuei. Eguneti achina beré nosic peinedo erloyuac yot-orduan edo alangoetan Avemariachu bat, edo besteoraciñoren bat esan. Al dozuela zuen mezachua egunean eguneanentzun; ecin badozue, gura davenac echean eguin leique bere mez’entzute modua contu eguinic meza aurrean dagoala, ta orduco debo-ciñoac esanic. Ylean bein confesetea Cristiñau on batentzat eztaneque andicoa. Guero bacochac bere bici moduco cereguinac, taeguin bearrac eguin beguiz. Ezcondua zara? Eguizu, bada, ezcondu


bateri dagocon guztia, ta opa eiquiozuz Jaunari onetaraco igaro beardirean nequeac; nai dala echeco ardurea euquiteco bear direanac, naidala senarragaz edo emazteagaz baquean bici izaiteco bear direanac;nai dala seme-alabac ondo aciteco, nai dala (edo) eurentzaco oña tasoña ta yan-edana irabazteco bear direanac. ¿Otseiña zara? ¿edogurasoacaz zagoz? Eguizuz, bada, ceure gurasoen edo ugazaben esa-nac Jaungoicarenac balira leguez, eta ondo ondo eguizuz ceure con-tura dagozan cereguinac. ¿Necazalea zara? Bada araco soloan eguz-qui berotan zagozanean, achurra, layea, escubarea escuan dozula;alde guztietatic izardia dariozula igaro eguizuz lan oneec Jgcoarenondraric andieneraco. Nequeren batzuc iñoren escutic, edo bestealdeti bayatortsuez, orreec bere Jgcoaren amodioz eroan. Berba batenCristiñau onac izan zaitece, eta aror penitencia eder bat, penitenciagalant bat, eta balio andico bat, cegaz quitutu zuen pecatuen zorra. Ezgaitezan, bada, zoroac izan, Cristiñaüac; pagadu daguiogun Jgcoariceatz ceatz, ta arduraric andienagaz, zor deutsaguna; artu daiguzanonetaraco Confesoreac aguindurico penitenciac, eztaiguzan astuntzatta gogortzat euqui: eguin daiguzan Jgcoagaitic gure bici-moduacdacazan eguin-bearrac, ta guc gure borondatez eguiten doguzanacberé: alan ateraco doguz gure buruac pecatuen zorren azpitic, ta ira-bacico dogu Ceruco Erreinua. Alan guerta daiteala. Arren bai.


2. ATALA

1. LENENGO MANDAMENTUARENGANECO ICASBIDEA

(B, 13-15. or.)

Jaungoicoaren lelengo mandamentuac aguinduten deuscu, neureCristiñaüac, Jaungoicoa maite izaiteco gauza guztien ganean edogauza guztiac baño gueiago. Eta esan gura dau mundo onetaco gauzaguztiac, diruac, ondasunac, osasuna, honrea, eta bear bada bicitzeabera beré galdu bear doguzala Jaungoicoaren contra pecatu eguinbaño leenago, eta au eguingo dogu bere aguindu edo mandamentusantuac ondo gordeagaz. Baya orrezaz osterancean beré dago obliga-ciñoa Jaungoicoa maitetu eta ametaco; eta alan Alexandro zazpiga-rrenac eragotzi eban esatea, eztaucala guizonac iños beré fede, espe-ranza ta caridadeco actoac eguiteco bearric, edo pecaturic eguiteneztala eguño beré bere artean esan ez-arren sinistuten dituzala fede-co eguiac, edo Jaungoicoagan dauquela esperanza ta uste andia, etaJaungoi[co]a, bera biotz guztiti maite ta laztan dabela. Baita yaquingura badozue nos dagoan Jaungoicoaren amodiozco actoac eguitecoobligaciñoa eta nos barrieztau eguin bear dan aren Magestadearenondogurea, dirautsuet eguin bear dogula lenengo ezaüerea euquiten,edo errazoiaren usura elduta bertatic eta ar’ or non gurasoric gueie-nac eguiten daben pecatu, euren seme-alabai orduraco doctrinea era-custen eusteutsalaco1. Emoiten dabe achaquia esanic, aita, oraindiogazteac dira; guero aci ditezanean icasico dabe. ¡Ah guraso zori-gogorrecoac! gazteac dira zuen seme-alabac doctrinea icasteco; etaeztira, bear eztirean gauza asco icasteco. Zuec dauquezue (daucazue)obligaciñoa ceuben seme-alabai adinera edo usoerrazoera baño leendoctrinea eracusteco; bada ara eldu ezquerocoan dauque obligaciñoa,ta eguin bear dituez esan doguzan fede, esperanza ta caridadeco acto-ac. Barriz celan eguingo dituez orduraco doctrinea icasi- ez-ic?

AITA ZABALA

1 Hitz hau honela dago idatzia orijinalean: eta, behar bada, forma horrek honelabehar luke: [ezteutsalaco ].

Bigarrengo, eguin bear dira eriotzaco pelleburuan icusten bagara;irugarrengo, Jaungoicoaren amodioaren contraco tentaciñoren batecestututen gaituzanean, eta beste modutan ecin goia-artu yaconean.Diñot Jaungoicoaren amodioaren contraco tentaciñoren batec estutu-ten gaituzanean, bada orduan eztau obliguetan fede, edo esperanzacoactoac, ezpada caridadearenac (caridadezcoac). Balitz tentaciñoafedearen contracoa orduan eguin bear da fedeco actoa, eta bada espe-ranzearen contracoa eguin bear da esperanzazcoa, eta alan ce’en con-tra dan tentaciñoa a-en contraco actoac eguin bear dira pecatu mor-talen bean. Osterancheco demporetan beré eguin bear dira fede, espe-ranzaco, eta caridadearen eguiteco oneec; ce icentauric edo eraba-guiric egon ez arren ceimbateric ceimbatera eguin bear direan,Elesha Ama Santeac dauco galarazoric esatea eztala pecatu mortalabici guztian bein baño ez eguitea, baita beré esatea eztagoala obliga-ciñoric bost urteric bost urtera baño eguiteco. Orregaitic bada gauza-ric onen oneena da, aimbat sarrien eguitea: ce eztogu orregaitio berélaarreguiric eguingo: bada eztago orduric ceinetan artuten eztoguzanberaganic mesede asco eta andiac. Baya ¿celan eguingo dituez ezpa-daquie ascoc eta ascoc, eta gueien gueienac cer dan fede, esperenzata caridadeco actoac edo eguinenac eguitea? Ycasi bada celan eguin,artean barriz yaquin eguizue ce caridadeco actoa dala Neure J.CºJauna esatea, eguiten bada biotzetic; fedeco actoa dala Credoa, edoSinistuten dot, beardan moduan esatea, au da cargu eguinic cer sinis-tuten dan eta cegaitic: esperanzaco actoa barriz, dala Aita gurea esa-tea, ez papagaioac leguez, ezpabere gure biotza Jaungoicoagan imi-niric, eta sinisturic bere gracia eta gure obracaz edo (eguinenacaz)eguiquera onacaz batera emongo deuscula ceruco gloria.

Onez ostean mandamentu onec aguinduten dauscu Jaungoicoabacarric adoretea arima eta gorputzagaz. Lelengo adoradu bear doguarimeagaz gueure Yaube eta eguillea, au da humildu bear gara bereaurrean ezaguturic gueure ecereza eta bere neurribaco anditasuna, con-fesetan dogula gueure eguille, gueure onguille, gueure salvaguille, etadaucagun on guztien emoiguilletzat: sinistuten dogula adierazo deus-cuzan eguia ta misterio guztiac, eta iminiric daucagula beragan gureicharomen eta uste guztiac. Adoradu beré bear dogu gorputzagaz, emo-ten doguzala campotic gueure biotzeco ondo gura, ta amodioarenezaugarri (igargarri) edo señaleac, eta au eguiten dogu belaunico yarri-ten gareanean bere aurrean, oraciño eguinagaz, mezea enzunagaz,eleshan devociñoz egonagaz, eta beste onelango gauzacaz.


Modu ascotara eguin leiteque pecatu mandamentu onen contra.Lelengo eguiten dabee pecatu araco euren gueshoetan bideric ezta-cardén erremedioac eguin edo artuten dituezanac, celangoa dan ba-tzuc eguiten dabeena laruena dauqueenean: ebagui euren oña beste-co inchaur azala ta laratzuan esquegui, sinisturic celan doian sica-tuaz, alanche osatuco dala, eta au bereanez da pecatu mortala sinisteosoa dauquelaco eurenez ecin arean eguin leien gauceetan.Bigarrengo eguiten dabee pecatu mortala aaztuac-gana doazanac,edo berbaren batzucaz osatu deioezan, edo cerbaist galdu badabe nondan, edo noc quendu daben esan daioen. Irugarrengo eguiten dabeepecatu berbaren batzuen indarrez osatuten dabeenai dei eguiten deu-tseenac; eta ezteutso berba oneec santuac izanagaitic; ce icustendanetida onelangoac gueien gueienetan, guizon eta andra galdu ba-tzuc izan oi dira, ta sarri ta sarri enbusteru ta guzurti garbi ta galan-tac, gentea engañetearren eta euren lepotic yan ta edatearren dabil-tzanac. Laugarrengo eguiten dabe pecatu mortala, ez yaquiteac escu-setan ezpadituz, araco guraso eta iñudac ume chiquiai... eta bestealango milla zoraqueria iminten deutseenac, uste dabela aecaz libregueratuco direala beguizcotic eta beste gacheetatic. Aita ¿cer eguin-go dot bada? Umea gueshoric daucat, ezteust loric eguiten beré isten;gau guztian negarra dario, argalduaz doa, eta eztaquit ala dan beguiz-coagaitic, ala dan sorguinqueriagaitic, ala dan beste gauza deungarenbategaitic. ¿Umea gueshoric dauquezula (daucazula), eta eztaquizu-la cegaitic dan? Bada yaquin eguizu cé guesho ori etorri lequiquiolaedo Jaungoicoac alan disponietan dabelaco zure pecatuacaitic, edoyaquinic zuc deungaro asico dozula, beragana gaztetaric eroan guradabelaco, edo beste motivu guc ecin igarri doguzan asco gaitic; baieta beré etorri leiteque umearen gueishoa, eta gueienetan alan izandoa guraso edo iñude ascoren erruz, eta onetan eztau escrupuluriciñoc iminten, izanic ascotan euren ume ascoren eriotzeen sustraia.Ascoc eta ascoc eztabee beste gauzaric eguiten yan eta edan edoceingauza baño asetu artean, eta alan galduten dabee ugatza, edo imintendabee umeac ecin artu leiquean moduan, eta guero urteiten dabe esa-nez, eztaquit ume onec cer daucan, beguizcoren bat eguin deutseoneri. Ceüec, ceüec zaree gueienetan ori alan egotearen errua dau-quezuenac. Beste batzuc euquiten dituez umeac oraindocoarren iruedo lau illabete eztauqueenac euren erdian oien barruan, eta eurenarnasa eta berotasun larreguiagaz gueishotuten dituez ume bigunarenerraiac eta odola, eta guero esaten dabe umeac ezteutsela loric egui-


ten ichiten, sorguinen batzuc darabillela, eta onelango eroqueriac.Beste batzuc gueishotuten dituez umeac lecu santu onetatic ecin esanleitequezan gauzagaitic; bada matrimoniñoco gauzaac beré dauqueeuren demporea, modua eta neurria, eta ez ezarri errua edo gaizqui-ñai, edo sorguiñai, edo ari edo besteari; ceüec ceuen matrimoninocogauzac dira ascotan eta gueienetan umeen gueishoen sustraia. Bestegauza asco egoan cer esan onen ganean; baya ichi daiguzan loitu ce-daiguzan ezpanoc.

Bostgarrengo eguiten dabe mandamentu santu onen contra peca-tu mortala Jaungoico eta Santuen icena blasfemetan dabeenac.Ba’quit onen ganean ezyaquinac escusaduco dituzala batzuc pecatumortaletic; baya ez gueienac, alan emoiten dabeen exemplo charra-gaitic, cein enzun izango dabeelaco edo nos pecatu icaragarri onenezaintasuna. Baya orregaitarren beré sarri eta sarri enzun doaz yoco-an, tabernan eta beste lecu eta ocasiño ascotan berba batzuc ain deun-gaac ce, edocein Cristiñau gueratu bear litzateque arritu eta icaratu-ric. Batzuc esaten dabe: diñodana gaur esan dan Evangelioa bashenciertuagoa da. Beste batzuc au Evangelio leguez da eguia, edoEvangelioa berbera da. Beste batzuc icusten direanean gachen bate-gaz edo yazoten yaquenean calte edo galtzaiaren bat, esaten dabe:Niri Jaungoicoac ezteust gura: imposible da Jaungoicoac ni galdugura e’nabela; eta beste onelango ecin entzun leitequezan buruba’coblasfemiac. Oneec guztioc, bada, eguiten dabe gueienetan pecatumortala; eta baderiche diñoen gaucea dala ain ciurra, ceinEvangelioa, bera izango da bere blasfemia heregiazcoa, confesiñoanberez ta aparte confesau bearco dabeena.

Azquenean barriz eguiten dabe mandamentu santu onen contrapecatu Eleshan erreberencia ta lotsa bagaric, egoquera deungaan,berbaz edo barreca egoten direanac. Jaungoicoaren echea dirauscuJ.Cº.c, oraciño eguiteco echea dala, non daucan Jaungoicoac beracberé bici lecua. Bagueunco bear dogun fede bicia, ceru eguinic icu-sico gueunquez Eleshaac diño S. Juan Crisostomo-c, eta oraindioberé andiagoa da alde batetic eta obeagoa Eleshea Cerua baño; badaetzan eguin Eleshea Cerua-gaitic, ezpada Cerua Elesheagaitic.Orretan beré neure Cristiñaüac, ¿cec eguiten dau ain zori-oneco, etaain andi Cerua? Jaungoicoa an egoteac. Bada neure Cristiñaüac,aushe berau daucagu gueure Eleshetan: emenche bertan dago bene-benetan Jaungoicoa, eta eguia guztiagaz orche altara orretan dagoAita Eternoa; orche dago J.Cº bere Seme bacarra, bere gorputz eta


arimeagaz batera Ceruan bertan dagoana legue-che: orche dagoEspiritu Santu Jauna Aita eta Semeagaz naste. Altara orren inguruanauspez echunic humiltasun andi bategaz adoretan euren eguille,yaube, eta Jauna: beingoan esateco, Ceru guztia dago gure Eleshetan.Baya orregaitic beré ain andia da guizonen itsumendia ce, ezagutu taconfesadu-arren eguia au, dagoz Eleshan plazaan legue-che, batzucechunic, besteac lo..., oneec barreca, a’ec berbetan: orain beguiratu-ten dabe nor sartuten dan, guero celango yaztecoacaz doian. Eta¿ceimbat bidar urbedeincatu oncietan iñon direan cumplimentu etazoraquerietan? Beste batzuc etorten dira Eleshara egunen batzuetanicusi eztaben personeari agur edo berba eguiten; yarten dira alcarrenondoan, eta itanduten deutse alcarreri celan dagozan echecoac, osa-sunic badauque, ce barri dagoan, urliagaz egon bada, eta modu one-tan dagoz conversaciñoan, plazaan bailegozana legue-che, eta ame-neco altareari atsea emonic.

¡Ah fedeba’co Cristiñaüac! Jaungoico orren aurrean dagoz bildu-rrez icara Ceruco Serafinac, eta zuec lotsabacotasun orregaz:Angueruac dagoz alabetan lurreraguiño macurturic, eta zuec zagoceascotan vanidade eta zoraqueriaz buru eta gorputza yanciricJaungoico baten aurrean, eta echean alcarreri siñuca, irri-barrez etatabernaan bacengocena leguez. Eta orregaitarren beré eztago onetanesc[r]upuluric, ezta confesau bear danic beré. Baya ¿cer dinotesc[r]upulu? Noraguiño eldu da ascoren ichumendia? Ceimbat mutileta nescatilla, guizon ta andra zoro elduten dira Eleshara euren bio-tzeco su loia alcarreri adierazoten euren ciquinqueriacaz betericobeguicune eta siñuacaz? Ceimbat persona egoten dira Eleshan mur-muretan? Ceimbat persona? ...baya ecin esan neiz guztiac. ¿Eguinleio Jaun andi oneri desprecio andiagoric? Eta ¿ce castigu merecidu-co dabe onangoac, J.Cº.c Jerusalen-go Eleshan orduco sacrificioeta-raco bear cirean gauzaac saltzean egozanac atara bacituzan narruzcoazote bategaz? Bildur izan zaitece neure Cristiñaüac zuec Eleshanlotsabagaric, berbetan, iñogaitic deungaro esaten, burlazar ta barrecazagozen artean Sacramentu Santu orretan egon ce din escribietanceüen condenaciñoco sentencia.Ydigui daiguzan neure Cristiñaüacedonos gure fedeco beguiac, eta considerau daigun no-en aurreangagozan Eleshan, eta aushe izango da asco humildancia, lotsa tadebociñoz bertan egoteco.


2. YCHAROMEN EDO ESPERANCEARENGANECO ICASBIDEA

(B, 16-19. or.)

Bigarren onoide edo virtute teologala da Ycharomen edoEsperancea, eta da Jaungoicoac gure ariman iminten daven doe,onoide edo birtute gure izaitez ganetico bat, ceinec garoazan icharoi-ten edo ceinec icharon eraguiten deuscun Jaungoicoagan emongodeuscula gloria bere erruqui edo misericordia gaitic, eta bere graciata laguntasunagaz eguin daiqueguzan egite onacgaitic. Diñogu icha-romen edo Esperancea dala doe gure izaitez ganetico bat, eztagoala-co naturalezan edo gueugan birtute au, eta bear dan moduco Es-perancea euquico badogu, Jaungoicoac berac emon bear deusculaco;orregaitic euquico badogu benetaco Esperancea, Jaungoicoaganicetorri bear yacu; baya gueurez ez cara duin esperanza au euquiteco.Yru gauza beguiratu bear doguz icharomen, edo Esperanza bear danmoducoa izango bada; cer icharoten dogun, noganic icharoten doguneta celan icharoten dogun. Lelengo begiratu bear dogu cer icharotendogun, edo cer esperetan dogun. Ycharon bear doguna da, ceruanJaungoicoa arpeguiz arpegui icustea. Aushe da icharomen edo espe-ranza guztia; baya onetara elduteco, bear doguzana leguez obraonac, oneec beré sartuten dira esperanza onetan, eta alan esperetandogu Jaungoicoaganic, cerura elduteco bear dogun guztia, celangoacdirean bere gracia, eta laguntasuna, Sacramentuac, pecatuan bagagozeuren parcaciñoa, eurac parcatu ezquero, atzera ez biurtu eiteco gra-cia, tentaciñoac eta ecandu deungaac goitu edo bencietaco indarra,eta berba baten cerura elduteco bear dogun gracia. Baya ez gara gue-ratu bear onetan, ce gueuc beré, gueure aldetic eguin bear dogu ale-guina betico bicitzara eltzeco; eta bitarteco oneecaz balietaco, ceosterantzean ezta icharomen edo esperanza benetacoa izango.Ycharon beré guiñaiquez Jaungoicoaganic gorputzeco onac, celan-goac direan, bicitzea, osasuna, yanari, edari eta yaztecoa, ondasunaceta bicitza au igaroiteco bear dituguzan beste gauza guztiac; bayaizan bear da Jaunaren honra, eta gueure arimeen oneraco izango

AITA ZABALA

badira, ganecoan ecin icharon guinaiquez Jaungoicoaganic. Sarriicharoten dogu emongo deuscula Jaunac osasuna, bicitzea, ondasu-nac, eta ganeco gauzaren bat, usteric guere arimeen oneraco izangoyacula; baya ezteuscuz Jaunac autortu, edo concedietan, daquialaco,emongo baleuscuz gure condenagarri izan litzatequezala; eta orduanguc beraganic icharoten doguna ucatutea da bere erruquitasun andie-na.

Bigarren, icharomen, edo Esperanzan beguiratu bear doguna danogan icharon edo esperetan dogun. Jaungoicoagan bacarric ifinibehar dogu gueure uste guztia; bada ecin bestec emon leiqueguzgueure arimaco onac, ecin iñoc parcatu leiqueguz gure pecatuacberac baño; ecin bestec imini leique gracia gure ariman berac baño,ecin iñoc cerua emon leiquegu berac baño. Gorputzeco onac beraga-nic datorquiguz, bada guizonen batec mesederen bat eguiten badeus-cu, lelengo mesede onen iturri ta sustraia Jaungoicoa da, eta guizonaezta bere bitarteco bat bashen, eta alan, edoceimbere on edo mesedeartzen dogunean, beti beti ezagutu bear dogu Jaungoicoaganic dato-rrela. Ifini beré guinaique gueure ustea Ama Virgina eta Santuetan,eta escatu eurai pecatuen parcaciñoa, ondo confesetaco gracia,Demoniñoagaz ondo peleetaco indarra, gorputzeco osasuna, bicitzeaigaroiteco bear doguna; baya eztogu sinistu bear eurac emongo deus-cuezala gueure escariac, ezpada eurac gure bitarteco eguinic erregu-tuco deutsela Jaungoicoari, eta Santuac Jaunaren adisquide ain mai-teac izanic, emongo deuscula euren erreguz icharon eta escatutendoguna. Bardin munduco gauceetan beré. Guizon batec beste baterimesederen bat eguiten badeutso, aberatz batec pobre bateri limosnaeguiten badeutso, da Jaungoicoac bere biotza ucutu edo yo deutsala-co eta alan sinistu eta confesadu beré eguin bear dogu daucaguzaneta euqui al daiguzan on guztien emollea dala Jaungoicoa, datozalanondic datozan, eta orregaitic beragaz bacarric imini bear dogu gueu-re uste guztia.

Esperanzan beguiratu bear dogun irugarren gaucea da celan espe-retan dogun. Gure esperancea ciur ciur, edo ciertu ciertua izan bearda; bildur baga dudatzaca, uste bear dogu ezteuscula Jaungoicoacgloria eta ara elduteco bear dogun bere gracia eta laguntasuna ucatu-co. Berac dauco esanic ezteuscula ucatuco bear dogun gauzaric; yodaiguzala ateac, eta idiguico yacuzala, escatu daigula eta emongoyacula; eta ain da leiala ta prestua emonico berbea ta baia yaoten ce,leenago uts eguingo dave ceru luurrac, bere esanac baño. Baya espe-


rancearen ciurtasuna, edo seguridadea ezta ain andia cein da fedea-rena; cegaitic ce fedea alde guztietatic da ciur edo ciertua, dagoalacosendatu edo fundauric Jaungoicoaren esanean bacar bacarric; etaorregaitic fedeac diñoana alanche da, alanche izango da, eta ecinbeste gauzaric izan leiteque. Esperancearen ciurtasuna ezta onelan-goa; ce eztago Jaungoicoaren isquini edo promesan bacarric, bearberé dalaco gueure aldetic eguitea aleguina, artuco badogu icharotendoguna; eta ciur edo seguru egon arren eztavela faltaduco Jaunarenaldetic, ecin ciurtasun au euqui guiñaique, eztogula gure aldetic uca-tuco. Orregaitic gure esperanza au beti dago nastaduric ciureztasu-nez, eta bildurrez. Alde batetic yaquinic ce leiala dan Jaungoicoabere esanetan, ce neurribacoa bere ontasuna, eta ce azquenbacoa bereerruqui edo misericordia, esperanza oso oso bat euqui bear doguberagan; baya ezaguturic bestetic gure araguiaren argaltasuna, gureecandu citelen indarra, Demoniñoaren asmuac, eta mundu onetacopelleburuac, ecin yaquin guiñaique, eranzun guraco badeutsaguJaungoicoaren deiai, eta oneshec euqui bear gaituz bildurrez icara.Uste oso eta bildur onen artean ibili bear gara, izango bada bear danmoducoa gueure icharomen edo esperancea, yausi ez gaitezan deses-peraciñoan, edo esperanza larreguian.

Oneshec bioc dira Esperancearen contraco pecatuac. Lenengoadesesperaciñoa, eta da uste izaitea ecin salvadu leitequeala edo nai tanai ez, condenadu bear dala; edo eztagoala beretzaco erremedioric,ain direalaco andi eta icaragarriac bere pecatuac ce, ecin euretaticurten leiala, ezteutsalaco Jaungoicoac emon guraco euretatic urteite-co bear daven gracia; edo gracia onegaz beré ecin urtengo davelaco.Eta badericho, ain direala andiac bere pecatuac ce, eztaucalaJaungoicoac eurac parcatuteco bear dan erruqui edo misericordiaric,au heregia izango da. Pecatu honetan yausi oi dira araco pecatari itsu-tu, Jaungoicoaren bildur bagaric edocein trampa, edocein engañu, etaedocein guzurregaz aldaicen ondasunac irabazten dituezanac, ara-guiaren gustu citalez mando zaldi leguez aseten dabiltzanac; al daienguztian ordituten direanac, eta beste edocein beré pecatu ura leguezedaten dituezanac. Ezarten dituez pecatuac pecatuen ganean, igotendeutsee oneec buru-guiño, macurtuten dituez euren pisuac lurre-guiño, bildurtuten dituz euren ezaintasunac, dagoz indar bagaric ainicaragarrizco carga yasoteco; eztauque podereric, datzazan lupatza-tic yaguiteco. Tristetuten yaque biotza, ilunduten yaque errazoia,echuten dira yaso ecin daven carga esquergueagaz, eta yausten dira


desesperaciñoan. Contu bada, Cc., ceüen guraari citalac lenengotic,eta ezagutu orduco eci, eta quenduteagaz, bada ichiten badeutsezueindarra artzen, desesperaciñora eroango zaituez. Gozo dira lelengo-an, bigun sartzen dira biotzean, eta beti abietan oi dira norbait ichi etaJaungoicoagana biurtuteco esperanceagaz, baya azquenean desepera-ciñora eroan daroe...

Esperancearen contraco bigarren pecatua da esperanza larreguia,edo presunciñoa. Modu ascotan euqui leiteque pecatu au. Lenengo:eguiten dau pecatu uste davenac, bere aleguin, eta indarracaz baca-rric, eta Jaungoicoaren gracia eta laguntasun bagaric, eldu leitequea-la ceruco gloriara edo sinistuten davenac eztala bear graciaric obraonac eguiteco. Bigarrengo: deritzanac, ain dala andia Jaungoicoarenerruquitasuna ta miseriordia; ain ugariac J.Cº.c guretzaco irabaziricomerecimentuac ce, eurac gaitic beste bagaric salbaduco dala obraonac eguin ez arren; eta pecatuac parcatuteco asco dala J.Cº.reneriotzea eta pasinoa penitencia eta damuen bearric baga: oneec biocheregeac dira. Yrugarrengo: uste davenac eztireala ilgo confesadubagaric Ama Virgina, Sta. Barbara, edo beste Santuren bateri deutsendevociñoagaitic, eta egunean egunean Aita-gure eta Ave-mari-en ba-tzuc errecetan deutsezalaco; uste zoro onegaz, nai daven moduan etapecatuetan sarturic bici direala. Laugarrengo: pecatuaren pelleburu,eta mugaldi edo ocasiñoa ichi nai eztituzanac, sinisturic, euretanimini arren, eztala pecatuan yausico. Ez leuque batec pentsamentuloi, oracada ciquin, eta berba atsituetan yausi gura; baya ez leuqueichi nai erromeria, yolas, danza, eta berbaldi edo conversaciño arineta alegrea; eztau alderatu edo apartadu gura laztan daven mutil, gui-zon, nescatilla edo emacumeaganic, derichalaco eztala orregaiticpecatuan yausico. Ez leuque besteac orditu gura; baya eztau ichi guratabernea eta beste lagun, nortzucaz orditu oi dan. Ez leuque onecmaldiciño, birao, ez añeniñoric ezarri gura; baya eztau ichi gurayocoa non botaten dituzan, usteric, ara yoan arren eztituzala botaco.

Bostgarrengo: eguiten dave pecatu euren ecandu, eta oitura cita-letatic urten gura eztavenac, sinisturic, guero eguingo daveela, eurenpecatuen penitencia. Onelangoac luzatu oi davee confesetea, etapenitencia eguitea eguneric egunera, ileric ilera, eta urteric urtera.Onelangoai itanduten bayacoe cegaitic aimbat lasterren urteiten ezta-ven euren pecatuetatic, bertatic aguirico da, euren bide bagaco espe-ranza larregui edo presunciñoa. Oraindio gaztea nas eranzun daroe,demporeari emon bear yaco berea; ezta orain chochaquerietan ibilte-


co demporea. Araco urteac aurrera doazanean izango da demporariconena, penitencia eguiteco. Arte atan enas ilgo, osasun ona daucat,gorputz sendoa, eta indar andicoa, eta eztau Jaungoicoac guracopenitencia eguin bagaric eta confesadu bagaric il naitean: andia dabere erruquia eta eztau gura iñor galdu daitean. Oraindio beré gueia-go estutu gura badozuz eranzungo dave, gauza andi bat esango bale-ve leguez, cetaco eguin dau Jaungoicoac cerua, lastoz betetaco ala?Ceimbat onelango esperanza zoro ete dagoz infernuetan!Seigarrengo: eguiten dau pecatu, bein pecatu eguin ezquero, aurrerapecatu eguinaz doiana, diñoala: bein pecatuan nagoan ezquero bardinda pecatu bat confesetea, cein asco; etzaco Jaungoicoaren erruquiarigueiago costetan pecatu asco parcatutea, cein bat. Ez eiquezue esan,diño Espiritu Santuac, andia da Jaungoicoaren erruquitasuna, taberac euquico dau nire pecatuaren erruquia; eta uste onegaz etzaitezegon ceure pecatuetan, ce bertatic etorrico da bere erruqui eta ase-rrea.

Zazpigarrengo: eguiten dau pecatu gura leuquianac Jaungoicoacmirari, edo milagroren bat eguin daian, premiña edo necesidadebagaric, eta berac ecer eguin bagaric. Esateraco: dago gueshoric etaesanic medicuac osasunguei edo medicina onegaz, edo besteagazosatuco dala, eztau gura eguin medicuac dirautsana, nai leuquealaJaungoicoac mirari edo milagroren bategaz osatu daguian. Bardin danai baleu batec Jaungoicoac emon deion yanari, yasteco, edo bestebear daven guztia beretzat, eta bere seme, eta alabeentzat berac ardu-raric artu baga, bearric eguin baga, eta alperric dagoala. Ara, Cª.,eguizu ceure aldetic aleguina osasunagaitic, eta beste bear dozunairabazteco, eta onegaz batera erregu eguiozu Jaunari emon deizulaosasuna, eta beste, bicitzea igaroiteco, bear dozuna, eta orduancheizango da bear dan esperancea. Baya onetaraco esperetan dozunabide onecoa izan bear da; bestelan Jaunaganic icharotea, pecatu izan-go da. Esateraco: daucazu auci oquer bat, ceinetan eztaucazun erra-zoeric, eta badaucazu beré, ezteutsazu yarraituten, ceureagaz urteneta besteari gastadu erazotarren bashen; bada icharoitea orduanJaungoicoaganic auci au irabaztea izango litzateque gauza deungabat icharotea Jaungoicoaganic, eta au ecin eguin leiteque pecatubagaric.

Esperanzaco eguintza, edo actoac eguin bear dira, fedecoac eguinbear direanean. Lelengo: Cristiñaüa errazoien usura eldu deitenean.Bigarrengo: desesperaciño edo esperanza larreguico tentaciñoren


batec estututen davenean. Yrugarrengo: Penitenciaco Sacramentuaartu bear danean; bada izanic Sacramentu au gure pecatuac parcatu-teco, ecin onec euren parcaciñoa escatu leio Jaunari, ezpadauco par-catuco deutsanen icharomen edo esperanzaric. Laugarrengo: eriotza-co orduan, bada izanic cerua, lenen icharoten dogun gaucea, eztoguiños obeto sendatu bear, bertara elduteco esperancea, bertan sartzecoain urrean gagozanean baño. Laugarrengo: oraciño eguin bear dogu-nean, edo cerbait Jaunari escatu bear deutsagunean; bada eztau iñocescatuten icharoten ezpadau emongo yacala. Bostgarrengo: sarri gurebician, Fedeco actoac-gaitic esan dana leguez.


3. ERASOGUINTZA

(B, 19-20. or.)

Ain dago zabalduric mundu guztitic esperancea ce, eztozu aur-quituco Cristiñauric, cerura elduteco uste edo esperanzaric eztauca-nic. Betor pecatariric itsu eta galduena, eta pecatuac ura leguez eda-ten dituzana. Bebil lapurreta, ordiqueria, loiqueria, eta gogora eldu alleitequezan pecatu guztietan sarturic dagoana [sic], eta bere arimea,eta Jaungoicoa gomuta baguea; itandu bequio daucan ala ez ceruanJaungoicoa arpeguiz arpegui icusteco esperanzaric? Bertatic eran-zungo dau baietz. Baya au badiñoe beré, derechat (derichat) onetaticgueienac eztauquela benetaco esperanzaric, ce euqui ezquerocoan ezlitzatequez ain nagui, ain otz egongo cerura elduteco bear dan bearraeguiteco, paciencia andi bategaz igaro edo eroango lituquez munduonetaco nequeac, eta ez leuque ain ardura andia euquico munducoondasunac batuteco. Eguia au ezagutuco dogu, yaquinagaz, cer egui-ten daven benetaco esperanceac, bera daucanagan, edo celangoacdirean bere eguintza edo afectoac. Lenengo emoiten dau icharotendaven gloriara elduteco bear dan guztia eguiteco gogoa. Au iracaztendeuscu Santiago Apostoluac nequezale baten irudiagaz. ¡Ce pocicdaroazan onec, solo baten eguiten dituzan bearrac! Neguco otzac,udaco beroac, goshetic yagui, egun guztian macurturic egon, laiea,achurra, edo beste gauzaren bat escuan davela, icerdia dariola ego-tea! ¿Cec eroan erazoten deutsaz lan, ta bear ain nequetsu oneec pozandi bategaz? Labore, gari, arto, edo beste bear davena artzeco uste-ac, yaquinic bearric eguin bagaric eztavela solo atan ecebere artuco.Aushe berau eguiten dau benetaco esperancea daucanac: poz pocicigaroten dituz cerura elduteco bear direan nequeac, yaquinic, ezbacarric bear dala Jaungoicoaren misericordia, baita beré gueureobra onac; eta eguin ecic, ecin esan leique benetaco esperancea dau-cala. Esan eguidazu: balego necazale bat alperric bere etsean soloaachurtu bagaric, erein bagaric; eta esango baleu, esperetan davelaJaungoicoagan gari, edo artoa ugari artzeia, ¿sinistuco ceusquio,benetan daucala esperanza au? Ezetz derichat. Bada beste onen besteda, cerura eltzeco Cristiñau ascoc dauquen esperancea. Eztaudee ecer

AITA ZABALA

eguin gura, eztave obra onen acia erein gura, eztave necatu gura,eztave euren araguia eci gura; alperqueria, gurari citel eta gogoacemoten deutsen buruera guztietan sarturic egon nai dave, eta alam-bere diñoe, icharoten davela gloriaco frutu gozoa artzeia. ¿Noc ausinistuco deutse?

Bigarren, esperanceac eguiten davena da, sendatu biotza, munduonetaco gachac pacienciagaz eroateco. Neque eta lan andien arteticirago bear dau, cerura eldu nai davenac, diño San Paulo Apostoluac(...)1. Eztago beste bideric ara elduteco. Ain da gauza bearra, bide latzeta garratz au igaroitea, ce ezta iñor beste bidetic ibili, ezta J.C. beraberé. Orain bada, ¿celan esan ciñaique icharoten dozula cerura eldu-tea, ibili gura ezpazara bide onetatic? Contu eguizu, uri eder zoraga-rri bat dagoala mendi guztiz eregui edo altu baten ganean, noracoeztagoan bide bat bacarric baño. Esango bacendu eztozula igaro gurabide atatic, sasi, arantza eta abarrez beteric dagoalaco, eta onezazostean aldats andiac daucazalaco, eta alambere icharoten dozula urieder atan bici izaitea, noc sinistuco leiquezu? Ez iñoc; edonoc esan-go leuque zure esperanza ori eztala benetacoa. Ara bada, uri eder orida cerua; bide garratz, eta arantzaz bete ori da mundu onetaco gach,neque lan atsacabe, eta nai-bagueac. Gura badozu bada uri orretaraeldu, nai badozu bertan bici izan, pacienciaz igaro bear dozuz; beste-lan ecin esan cinaique daucazula benetaco esperancea bertara eldute-co. Yrugarren, benetaco esperancean eguiten davena da quendumundu onetaco ondasun, anditasun, eta beste gauza guztien arduralarreguia. Norbaitec cerbait alcanzadu nai davenean, quentzen dituzbera euquitera eltzeco galazoten deutsezan estropezu guztiac, etaezta euretan, edo euren arduran gueratuten; izanic bada ardura larre-gui au estropezu andi bat cerura eltzeco, balego benetaco esperancea,ez litzateque aimbeste ardura, aimbeste aleguin, aimbeste gurarieuquico mundu onetaco gauzacgaitic. Ce ondo iracutzi eveen san-tuac, benetaco esperancea euqueena! Ez egunez, ez gavez egozangueldi; oraciñoa bateti, baraüa bestetic, emetic mortificaciñoa, andicpobrecea, guztia garbitasuna, guztia humiltasuna, eta guztia aleguienbearra eguitea; eta alambere beti bildur santuz yosiric. Eta guc nagui-tasun, alperqueria eta munduco gauceetan emonic demporea, deré-chagu (derichagu) artez artez goazala cerura. Cc., euqui daigun espe-ranza oso osoa Jaungoicoagan, yaquinic, andiac badira beré gure


1 Hemen ez du aipamena zehazten.

pecatuac, andiagoa dala bere erruqui edo misericordia, baya lagundudaigun esperanza au gueure obra onacaz, igaro daiguzan pacienciaandi bategaz, datorquiguzan nequeac eta artuco dogu sari ugariaceruan. Amen.


4. JAUNGOICOAREN LEGUECO [BIGARREN]AGUINDUAREN EDO YURAMENTUAREN

GANECO ICASBIDEA

Non assumes nomen Dni. Dei tui in vanum, nec enim habebitinsontem Dns. eum qui assumpserit nomen Dni. Dei sui frus -tra. Exod. 20, v.7.

(B, 25-28. or.)

1. Jaungoicoaren legueco bigarren mandamentuac aguindutendeuscuna da Jaungoicoaren icen santua ez utsean artzea; edo bardindana, yuramentu alperrecoric edo falsoric ez eguitea. Yuramentua daesaten dan gaucearen eguien ganean Jaungoicoa testigutzat ecartea.Modu ascotan yuramentu eguiten da: curutzeari, justiciaco cigor,chuzo edo beste ezaugarri edo señaleari mun eginagaz; Evangelio,curutze, edo justiciaco cigorrean escua iminiagaz; esanagaz: yura -mentu eguiten deutsat Jaungoicoari, Trinidadeari, Jesucristori, etaalan. Da beré yuramentu testigutzat ecartea araco criaturac, ceintzue-tan arguiago, edo claruago aguiri dan Jaunaren ontasun eta anditasu-na; esango balitz leguez: Ama Virginea gaitic, ceruco Santuac gaitic,J.C.ren pasiñoa gaitic, zazpi Sacramentu, edo cerua gaitic. Baya auesaten bada araco gauzac gaitic ceintzuetan eztan aimbeste ezagutu-ten, edo eztan ain argui aguiri Jaungoicoaren guganaco ontasuna,ezta yuramentu izango; esango balitz leguez: escuan daucadanoguiagaitic; aushe emen daucadana leguez. Ezta yuramentu esatea:emenche nagoana leguez, Cristiñau nasana leguez (edo como soyCristiano), guizon prestu nasanez, neure conciencian, bada itzcuneoneetan ezta Jaungoicoa testigutzat ecarten. Beste esacune modu bat,guztiz sarri euqui oi da aoan: ondo daqui Jaungoicoac eguia diñoda -na, edo guzurric eztiñodana. Jaungoicoaren aurrean nago, eta daquicer diñodan , oneec dudazcoac dira. Esan gura badozu, ezinJaungoicoaren yaquituria ganic ecer escutadu (ostendu) leitequeala,ezta yuramentu izango. Baya esan gura badozu, Jaungoicoa dacarzu-la, diñozun eguiaren testigu, yuramentu izango da.

AITA ZABALA

2. Iru gauza (aurquitu) behar dira Yuramentuan, ona eta bear danleezcoa izaiteco. Eguia, arteztasun edo justicia, eta premiña, eguin-bear edo necesidadea. Lenengo, eguia; au da, ciur-ciur egon bearzara, diñozuna, diñozun moduan dala. Artuten deutsue yuramentu eaDomeca goshean Pedro eleshan egon bazan, ala ez; bada yuramentueguiteco an egon zala, ciur ciur egon bear zara an egoala itandutendeutsuen demporan, bada dudan bazagoz begoan ala ez, pecatu mor-tala eguingo dozu. Orregaitic yuramentu arcen danean, bacochacesan bear dau gaucea berac daquian moduan; ciur daquiana, ciur;dudan daquiana, dudan; icusia, icusia leguez, eta enzuna, enzunaleguez, ecerbere guichitu gueiagotu (ascotu) edo aldatu bagaric, beregogoan, (memoria), edo ustean daucana leguez; bada aushe da yura-mentu eguiagaz eguitea. Esan gura dot yuramentuaren eguia dagoyuramentu eguiten davenac berac, bere memorian, edo ustean daucanmoduan gaucea esatean, ez berez dana leguez. Esateraco: itandutendeutsue, begoan ala ez Juan urlia egunetan yazo zan errieltan; zucuste dozu ez egoala an, baya benetan bertan aurquitu zan. Zuc yura-mentu eguiten dozu etzala an aurquitu. Yuramentu au eguiagaz da,bada zuc diñozuna, derechazun moduan da. Bestera. Eritzun zeuriJuan errieltan icusi cenduala, baya benetan ez egoan an: artzen deu-tzue yuramentu an begoan; eta zuc gachen bat etorri cé daquion,yuramentu eguiten dozu ez egoala; guzurrezcoa da yuramentu au, etapecatu mortal; ce eguia bazan beré, an ez egoana, etzan au zure eri-chia, eta ezta zuc diñozuna zuri derichazunagaz bardin.

3. Ain da gauza bearra eguia yuramentua ona eta pecatu bagueaizaiteco ce, ecin iñondic bera bagaric eguin leiteque, ezta dan gauza-ric chiquien, chiquienen ganean bada beré; eta alan chanchetan, bur-laz (barrez), edo yolasean bada beré, pecatu mortala izango da guzu-rragaz eguinico yuramentua. Eta alan ezta achaquia ona, guzurragazyuramentu eguiteco, echacala iñori calteric etorri, cé pecatu mortalaizaiteco asco da guzurragaz izaitea. Jauna, cer eguingo nevan? Neureadisquide baten contracoa zan, escatuten eusten yuramentua; mesedeandiac deustaz eguinic, berac escatu eustan, arren e-nenguiala salatu;eta banequian beste aldetic, nic guzurragaz yuramentu eguiten ezpa-nevan, calte guztiz icaragarriac etorrico yacazala, eta bera ta bereetsea betico galduco zala; bada sartuco eveen presondegui edo car-cela baten, edo betico presidio batera botaco eveen, salduco eutseneucan guztia, bere emazte ta umeac gueratuco cirean caleen erdian.Au icusiac erruquitu ninduan, eta nequiana leguez echacola iñori cal-


teric etorten nire yuramentutic, orreshegaitic uste izan nevan e-neva-la pecaturic eguiten guzurrezco yuramentu agaz. Bai nai ez, neureC.ac. Bacenquie zuec guzurrezco yuramentu bat ez eguinagaiticmundu guztia galdu, erre eta amaitu edo acabauco leitequeala beré,ecin orregaitio beré yuramentu ori eguin cinaique. Bacenquie zuecguzurragaz eguinico yuramentu bategaz cerura yoango litzatequeza-la munduan dagozan, eta yaioco direan guizon guztiac, eta urtenicinfernuric an dagozan guizon ta Demoniño guztiac, cerura beticoatseguinetara igaroco litzatequezala, ecin orregaitic eguin cinaique,eta pecatu mortal icaragarri bat eguingo ceunque; bada leenago daJaungoicoaren honrea, eta bere icen santuari zor yacan itzal eta erre-berencia (lotsea), mundu, ceru, mundutar, cerutar guztien zorionabaño. Ba’quizue cer dan guzurragaz yuramentu eguitea? DaJaungoicoa guzurtitzat euquitea, edo esatea Jaungoicoa guzurtiadala; cegaitice norbaist guzurren baten testigutzat dacargunean,guzurtitzat daucagu, ce osteranchean, ez gueunque ecarrico bere tes-tigutzat. ¿Ce lotsabacotasun andiagoric eguin leio Jaungoico eguiabera danari?

4. Yuramentuac, ona izaiteco, bigarren (euqui) bear daven gauceada, arteztasun edo justicia, au da juramentuagaz cerbait aguindutenbada; edo esaten bada au edo beste cerbait eguingo dala, modu one-tan aguindurico gaucea, ona izan bear da. Onen ganean cer yaquinbear dan, guero esango dogu. Irugarrengo: yuramentuac (euqui) beardavena da premiña edo eguin-bearra: baya au bagaric eguinico yura-mentua, bacarric izango da pecatu veniala, beste biacaz eguiten bada,au da eguiagaz eta justiciagaz bada. Alambere ardura andi bat euquibear dozue, yuramentu eguiteco ecanduric edo costumbreric ez ar-tzeco, eta artu badozue quentzeco. Espiritu Santuac dirauscu: Ezeguizue euqui yuramentu pitian pitian eguiteco oituraric, ce guztizdira andiac ecandu orretatic datozan pecatuac. Sarri yuramentu egui-ten davena, ezta pecatu bagaric egongo. Yuramentu asco eguitendaven guizona pecatuz beteco da eta ezta bere echean gacha faltaco.Eguia au icusi eta enzun oi dogu araco saldu erosietan edo tratuandabiltzezan ascotan. Beti dagoz yuramentu urtica. Baneuco cerua,esan oi dave, opa deustazun beste, edo gueiago, ori costa yatanaleguez. Eztaidala alderic eguin, ori baño gueiago opa ezpadeuste. E-neuque cerura yoan gura, irabaciric gueratuten bayat. Onelangoyuramentuac ezarteco oiturea, edo usadioa dauqueenac gueieneaneguiagaz ezarri arren, ezta erraz noshean bein (nos edo nosco) guzu-


rragaz ez botatea, eta bein abietan badira guzurragaz ezarten, etabadacuse sinistuten deutsela, eta irabaci ona ateraten davela, bildurbagaric ezarten oi dituez: bada erraz da, irabaci andi batec arimacobeguiac itsututea, eta ez icustea pecatu onen anditasuna.

5. Izan ezquero yuramentu iru-gauza oneecaz, ez bacarric eztapecatu, baya dago eguin-bearra, edo eguiteco obligaciño estuaJusticiaco nagusi, edo aguintariac escatuten daveenean; eta alan ecinescutadu cinaitequez, ecin igues eguin cinaique, cein artu daizuen;eta onelango gauzaric eguiten badozu, ta noribait calte andiren batbadatorquio, zuc yuramentu ez eguina gaitic, ascoc diñoe osotu edoerrestituidu bearco deutsazuzala, zuc yuramentu eguin ez gura gaiticdatorquiozan calteac. Errazoe andiagoagaz (obeagaz) osotu, edobiurtu bearco dituzuz zure guzurrezco yuramenturic datozanac.Pecatu mortal icaragarri bat eguingo dau, besteri guzurrezco yura-mentua erazoten deutsanac, edo erregututen deutsanac, bere alderaedo favore eguin daiala yuramentu guzurrezco edo falsoa. Guztizdago zabalduric oitura bat. Prestadu deutsazu noribaiti diru edo gau-zaren bat, zor deutsu cerbait, saldu deutsazu epetan baitura cerbait;elduten da emona biurtu edo paguetaco demporea, escatuten deutsa-zu prestadua, zorra, edo saldu deutsazunen balioa; ucatuten deutsu.Ea bada bertatic yuramentua eguin daiala, biurtu badeutsu ala ez;pagadu badeutsu ala ez. Esan eguidazu: badaquizu guzurragaz yura-mentu eguingo daven ala ez? Bada badaquizu, edo baderichazuguzurrezco yuramentu eguingo davela, ecin erazo cinaio. Eztiñot aunic, ezpabere S. Agustin-ec: Euqui eizue dinotsuedana ceüen arimanirrime escribiduric. Diño Santu andi onec: Yñori yuramentu erazotendeutsanac yaquinic guzurragaz eguingo davela, pecatu andiagoaeguingo dau guizona ilgo baleu baño. Contu bada, Cc., cein arima bigaldu daizuezan diru edo ondasun pusca bat gaitic: bata ceüena,guzurrazco yuramentua erazoten deutsazuelaco, eta bestea yuramen-tu eguiten davenena.

6. Lau modutacoa da yuramentua, (baieztua, edo) bayezcoa,cematuguina (cemacuntzazcoa) edo amenazazcoa, biraozcoa, etaaguinduzcoa. Lenengoa da, yazo edo igaro dan gauzaren baten gane-an alan dala edo eztala yuramentu eguitea. Contu daigun esatenbadot: yuramentu eguiten deutsat Jaungoicoari eztodala ecer ostu.Aushe da orain artean azaldu edo explicadu dogun yuramentua.Bigarrena da norbait calte edo gachen bategaz cematu edo amenace-tea yuramentuagaz (yuramentu eguiten dogula). Eguiten dau mutil


batec gaistaqueriren bat, eta dirautsa bere aitac yuramentu eguinagaz,J.Cº.ren curutzeari mun eguiten deutsala: aushe gaitic ezteuvat par -catuco galantac emon bagaric. Irugarrena da biraoagaz eguitendana: e-naiala emetic yagui diñodana eguia ezpada. Juramentu auizan leiteque igarorico gauzaren baten ganean, eta orduan izan bearda leenago esan direan iru gauzacaz: izan leiteque etorteco dagoangauzaren baten ganean eta orduan euqui (izan) bear dau guero esan-go dogun leezcoa. Esateraco: E-naiala biar gaüera biciric eldu,orduco paguetan ezpadeutsut deutsudan zorra. Laugarrena da aguin-duzcoa, eta da isquini, prometidu edo berbea emoitea yuramentuagaz(pean) cerbait eguingo dala. Yru yuramentu oneec, baten sartutendira edo obeto esaterren cematuteagaz eguiten dan yuramentua betida aguinduzcoa; biraozcoa izan leiteque edo izango dan gaucearenganean, eta orduan da bayezcoa berbera; eta izan bear da bera leez-coa; edo izan leiteque etorteco dagoanen [sic] gauzaren baten gane-an, eta azalduric cer dan aguinduzcoa, dago esanic, cer dan, etacelangoa izan bear dan.

7. Yuramentu eguiten danean cerbait aguinduagaz, edo dalacematuaz nai biraoagaz berbea emoiten danean, iru eguia edo uste(gogo modu) euqui leiquez yuramentu onec. Bata da yuramentueguiteco benetaco gogo edo intenciñoagaz eguitea; bestea aguinduz,cematutez, edo biraoz eguinico yuramentua bete edo cumplietacoborondatea euquitea; eta irugarrena aguindu edo esana eguitea. Araesanguei bat. Zara guizon aberats bat, bazoaz ceure bidean baya dirubagaric. Urteiten deutsue lapurrac, eta icusiric eztaucazula arean,yuramentu erazoten deutsue iru egun barru bialduco deutsazuezalasei milla erreal, cematuten zaituezala eriotzeagaz, yuramentu aueguiten ezpadeutsezu. Zuc eriotzearen bildurrez eguiten dozu. Yrumodutan eguin cinaiquez yuramentu au: lenengo benetaco yuramen-tu eguiteco gogo edo intenciño bagaric, edo aoz edo berbaz (utsacaz)bacarric: modu onetaco yuramentua pecatu mortala da. Bigarrengoeuqui arren yuramentu eguiteco gogoa, etzara lotu gura, eta alaneztaucazu sei milla errealac pagadu edo emoiteco gogo edo boronda-teric. Yuramentu modu au beré pecatu mortala da. Yrugarrengo egui-ten dozu yuramentua benetan, edo eguiteco intenciñoagaz, baita berédaucazu gogoa sei milla errealac iru egun barru eroateco, baya ezto-zu yaramonic eguiten, edo irugarren eguna eldu arren, ezteutsezuzeroan edo biralduten. Yuramentu au eguin cenduanean, etzenduanpecatu eguin; baya eguingo dozu betetan ezpadozu yuramentuagaz


emonico berbea. Beraz (alan) lapur areri pecatu mortalen bean bial-du edo emon bearco deutsadaz sei milla errealac: esango deustazu.Ez Cristiñaüac. Onelango gauzaric yazoten bayatsu, zoaz ceure con-fesoreagana, esan eguiozu cer yazo yatsun, eta escatu eguiozu asca-tu zaizala yuramentuen bitartez artu cenduan eguin-bear edo obliga-ciñoric.

8. Ychi daiguzan guichitan yazo oi direan yuramentu oneec, etabeguiratu daiguzan, egunean egunean eguin oi direanac. Cerbaistiñori aguinduten deutsazunean, edo berbaren bat emoiten deutsazu-nean, bardin da castiguren bategaz cematu edo amenazetan dozune-an, bardin birao eguiten dozunean, euqui bear dozu gogoa aguindu,cematu edo birao eguiten dozun gaucea eguiteco nai dala andia naichiquia, nai dala ona, nai donguea, bada ezpadaucazu gogoric edoborondateric, pecatu mortala eguingo dozu. Eguiten dozu yuramentupobrechu bateri lau ciri emongo deutsazula; bada ezpaudaucazuemoiteco gogoric, pecatu mortala eguiten dozu gauza chiquia badaberé. Dacutsu ceure semea guestaquerian (oquerquerian) dabilela etadirautsazu: milla demoniñoc eroan neiala (nayala) afariric gauremoten beuvat : au esan cenduanean baceuncan afariric ez emoitecogogo edo intencinoric, etzenduan pecatu mortalezco yuramenturiceguin: baya baceuncan afaria emoteco edo ez quenceco usteric, peca-tu mortala eguin cenduan. Escatuten deutsu batec, esan daizulaguzurchu chiqui bat, bildur dalaco aguiraquen bat eguin ezteioen, etazuc gauza au estaldu daizun gurariagaz esaten deutsu eguin deiozulayuramentu guzur au esango dozula, eta zuc eguiten deutsazu yura-mentu. Bada yuramentu au eguin ceuntzanean, baceuncan gogo edointenciñoa guzurra esateco, pecatu beniala bacarric eguin cenduan;baya ezpaceuncan guzurra esateco usteric, pecatu mortala eguin cen-duan. Zure yuramentua bada pecatu mortalen bat eguingo dozula,pecatu mortala eguingo dozu, nai euqui daizula, yuramentugazaguindu dozuna eguiteco gogoa, nai euqui eztaizula. Badaucazu,eguiten dozu pecatu mortal, bada eztauca yuramentu orrec bear leu-quean arteztasun edo justiciaric. Ezpadaucazu, eguiten dozu pecatumortal, zure yuramentu ori guzurrezco edo faltsoa dalaco. Yrudibategaz au arguituco dot. Esaten deutsuz lagun batec berba astun ba-tzuc; emoiten deutsazu querella bat; ezagututen dau arec deungaroeguin davena eta bialduten deutsu adisquide baten bitartez parcaescatu eta baqueac eguitera, eta zuc diñozu: eztaidala Jaungoicoaccerua emon orreri parcatuten badeutsat: pecatu mortala eguin cen-


duan; ez parcatuteco intenciñoagaz bazan, ez eucalaco bear zanarteztasun edo justicia, eta baceuncan, etzalaco eguiagaz.

9. Yaquinic ce gogo edo intenciño eta uste euqui bear dan aguin-duzco yuramentuan; icusi daigun, celan bete edo cumplidu bear danyuramentuagaz aguindu dana, eta ce pecatu dan ez cumplietea.Aguindu edo prometidu dozuna nagusi edo grabea bada, pecatu mor-tala izango da ez yagotea. Eguiten dozu yuramentu oguei erreal(oguerleco bat) emongo deutsazuzala pobre bateri, emoten ezpadeu-tsazuz pecatu mortal eguingo dozu. Aguindurico gaucea chiquiabada, pecatu mortala izango da ez emoitea. Juramentua bada pecatueguingo dozula, eztozu euquico yuramentu au cer zaindu; nai izandeila mortala, nai izan deila beniala. Eguiten dozu yuramentu ezto-zula meza enzungo yaiegunen baten, eztozu gorde bear yuramentuau, eztozu pecatu barriric eguingo meza enzunagaz, eta eguingo dozupecatu ez enzunagaz. Eguiten dozu yuramentu guzur chiqui bat esan-go dozula, eztozu pecatu eguingo ez esanagaitic. Bardin da eguitenbadozu yuramentu eztozula eguingo gauza onen bat...


5. BIRAOAREN GANECO ICAS-BIDEA

Venenum aspidum sub labiis eorum. Psal. 13.

(B, 33-35. or.)

1. Da biraoa Demoniñoari norbaistentzat dei eguitea, edo escatu-tea gachen bat norberen buruari, edo iñori etorri daquiola: esatendanean leguez: milla Demoniñoc eroan ayela, eriotza gogorrac art ua y a l a; biciric biurtu ez adila; lupu gogorrac yo ayala; tripa-ala minaca ro a l a; a rren bada gorronci gogorrac nire beguietatic quenduco al-a u, eta onelango beste aimbat modu, ce eztago guztiac contadu aldaia-nic. Esaten dan gacha andia bada, eta gogo edo deseoric badago yazoedo etorri daquion, pecatu mortala izango da. Atenciñoz zagoce,Cristiñaüac, bada da guztiz bearra emoitera noian doctrinea, bada aindago zabalduric pecatu genero au ce, derichat, Cristiñau guztiz ascodoazala beragaitic Ynfernuetara. Sarri-ascotan etorten oi zare confe-setara, eta esaten oi dozue: Aita, nic birao asco bota dodaz, baya ezti-ra biotzetic izan. Baya ecin beti sinistu leguiquezue. Gura dozueyaquin biotzetic direanez ala ez? Ara emen bada ezaugarri alazocoa.Birao eguiten deutsazun persona ori laztana badozu esateraco adis-quide guztizcoren bat, senar edo emaztea, nori asco gura deutsazun,eta nogaz baquean bici zarean; nosean bein eta guichitan bada, eta suandi bagaric, señale (aguiri) da eztireala biotzetic izan. Baya biraoeguiten deutsazuenagaz aserraturic bazagoz, aguiri da biotzetic dana.Quenduten deutsue falta andi bat eguiten deutsun gauzaren bat, etaaserraturic orregaitic diñozu: A rren, bada beso biac yausi (igart u )d a q u i o z a l a; ondo aguiri da biotz charra daucazula bere alderaco, etag u r’ozula yazo daquion. Emoiten badeutsue auciren bat, eta errazoe-ric euqui ez arren zure erechian, irabazten badeutsue, eta sentimentuzbeteric esaten dozu: Jaungoicoac, niri eguin deustana leguez, pagadud a g u i o l a; a rren bada ateric ate icusi daguidala; lucidu eztaiala; a u t sb i u rtu daquiola; guesho gogorrean gastadu daguiala. Oneec eta one-lango biraoac gueienetan dira pecatu mortalac.

2. Baderichazu eztaucazula orduan yazo din [sic] gogoric, esaneguidazu: ¿nos bota oi dozuz birao orreec? Eguin deutsuen gacha

AITA ZABALA

gomuta dozuenean; a-en ganean berba eguin deizuenean; baita one-taraco ceruraguino ponderetan (goratu) dozue eguin deutsuen gacha-ren anditasuna, guztiai adierazoten deutsezu sentimentuaren (naiba-guearen) anditasuna ain modutan, ce eztozu aurquituco dantzueene-tatic bat, ceinec esan eztaguian ecin icusi dozula. Baya esango dozu:Aita, bertatic damututen yat. Ezteutso; bada ezarri cenduan orduanberean biotzetic bazan, eguin cenduan pecatu, laster damutu arren.Esan eguidazu ezpabere, yaurt-eguingo baceuntso bateri balasu bat,escusadu cenduquez eriotza atatic bertatic damutuac? Edo esan cein-que: eztot nic eriotza a eguin, ce bertatic damutu yat. Bada bardin dabiraoan. Nai damutu, nai ez, ya dago orduraco pecatu mortala egui-nic. Beste batzuc eranzun daroe: Aita, aserreagaz izan da; baya ber-pertatic igaroten yat. Eguia da ordu berean eztaquit cer eguingo neus-quion, baya gira bira bat eguin orduco, eztago ecer. Bai, Cristiñaüa,aserreagaz bota dozuz, eztaquizu cer eguingo ceuzquion, eta etzeun-can gogo edo intenciño deungaric? Ori noc sinistuco deutsu? Nicbeintzat eztaquit iñoc sinistu al-deiquezun. Aita, bertatic igaroten yat.¿Cer da orregaitic? Beindanic bein eguin zan gacha. Su emon eyozuaserreagaz polvora-barrica bateri, eta esan eguizu guero bertaticigaro yatzula. Beste batzuc esan oi dabee: Aita, nic birao guztiz ascoeguin dodaz, ecin contadu beré eguin leiz; baya ezta daucadan ecan-du charra baño. Ecandua daucazu? Aimbat oquerrago: bada andiago-ac dira ecanduz eguiten direan pecatuac. Eta ¿ce aleguin eguin dozuecandu ori galtzeaco? Arean bere ez: ce dacuzguna da eztireala eguingura confesoreac emonico penitenciac, neque tangaren bat badauque;eta orregaitic galdu bearrean, aurrera doazala, eta gueroago ta gueia-gora doazala.

3. Calte andiac dacar biraoac: baya echecoen aurrean eguitendireanen calteac, guztiz dira andiagoac. Onen artean alcarreri eguitendirean biraoac pecatu mortala izaiteco, ezta bear biotzetic izan dite-zan; eta alan pecatu mortalac izan leitequez alango gogo char baga-ric. Semeac botaten badabee, pecatu mortala izango da, borondatedeungaric euqui ez arren: bada galduten deutso zor deutsan lotsea:eta alan aguinduten eban Jaungoicoac achinaco leguean, gurasoencontra birao eguiten eban semea ilteco. Senar-emazteac alcarrerieguiten deutsezanac, ascoc diñoe pecatu mortala direala arrabiagazbada beré eta sarri badira, oneecaz galduten deutse alcarreri zor deu-tseen lotsea, amateetan dabee amodio ta caridadea eta quentzendabee echeco baquea. Gurasoac seme-alabai eguiten deutsezanac


gueien gueienetan pecatu mortalac izan oi dira biotzetic ez izanagai-tic; bada pecaturaco bidea emoiten deutse, eta eracuste charra: etabardin da eurai ezarri ez arren, euren aurrean eguiten badira.Negargarrizcoac dira, Cristiñaüac, biraoac dacazan gachac. Gueuc,geuc: Gueuc enzuten oi doguz oraindio lurrean aguiri eztirean ume-chuen biraoac. Arritu eta bildurrez icaratutecoa da enzutea, oraindo-coarren berbaz ondo eztaquienen biraoac, eurenagaz urten ecin dabe-enean: gura eztabeen gauzaren bat aguinduten yaqueenean, laguna-caz aserratuten direanean, ez yaque enzuten demoniñoa, Diabrua etabiraoa ezpada. ¿Cergatic, guero? Zuei enzuten deutsuelaco. Au esa-ten yatsuenean eranzun darozue ¿Cer eguingo dot? Seme galdu ba-tzuc daucadaz, eztabee nire esanic eguin gura, lancean lancean lotseagalduten deuste, arrabiau erazoten deuste, eta orduanche eguitendeutset birao. Esan eguidazue guraso zori gogorrecoac, edo obetoesatearren borreru gogorrac, ¿ecer eguin dozue zuen birao orreecaz?Eguiten dabee obeto esana? ¿Dira cristiñau obeac? ¿Ychi dituezgueistoqueriac? Ondu dira? Baya cer diñot nic ondu? zuen semeacgueistoac badira, zuen biraoacaitic dira, eta oraindocoarren oquerra-goac izango dira. Eztozue gauz’onic eguingo, ez zuec, ez zuen seme-ac. Zorigaistocoac izango zare mundu onetan eta bestean: badaEspiritu Santuac diño: gurasoen biraoac cimentuetaraguiño echeguztia iruliten ta galduten dabela. Maledictio Matris eradicat funda -menta.

E-neunsquio bein beré azquenic emongo onen ganean yazo dire-an guertacuntza edo exempluac esan gura banituz. S. Agustin-ec diñoce, ama batec amar seme-ri birao eguin eutsela, esanic arren badaCain-eri leguez icara gogorra sartuco balequie. Guztien ganean yausizan biraoa, eta amarrac gueratu cirean dardar icara gueldi ecin ego-nic. Amac au icusita sentimentuaren sentimentuz bere burua urcatueban. Eurac barriz lotzaarren, iñon egon ecinic ibili bear izan ebenerriric erri; eta S. Agustin-ec dirauscu berac onetarico bi icusi citu-zala. ¡Ah gurasoac, gurasoac! Derichat familia osoac, aasabac (aito-beac), gurasoac, semeac, llobac, eta onen semeac eta beste seme taseme asco, bata besteen atsean doazala infernuetara biraoacaitic.Zuec emoiten deutsazue aciera deunga au semeai, oneec artutendabee ecandu deunguea, iracasten deutse euren semeai, eta oneecbesteai; eta modu onetan batac besteaganic heredetan dabee hacien-da edo mayorazgua bailitzana leguez, baita orregaitic icusten dirafamilia osoac ceintzuetan eztagoan biraoa, añena, aguiraquea, deada-


rra, eta aserracuntzea bashen. Eztirudie, eztiñot cristiñaüenac, eztaguizonen echeac beré, ezpabere infernuco Demoniñoaren bici-lecua.Ezta euretan enzuten Jaungoicoaren icen santua, blasfemetaco ez iza-nic: guztia da demoniñoa, Diabrua, Barrabasa, arrayoa, añena ta bira-oa. Danzuen guztiac escandalicetan dira. Auzotegui guztia dago arri-turic, eta bildurrez icara gogorrean, euren semeac, eta ume guiñoco-ac edonon dira ezagun, euren birao, esacune deunga ta gueistoque-riacaitic. Eta orregaitarren datoz confesetan baque eta epetasun andibategaz, pecaturic ezpaleuquena leguezche, eta acusetan dira: Jauna,birao batzuc bota (eguin) dodaz, baya eztira biotzetic izan, eztotintenciño charric euqui. Eta ¿emon dozun escandalua? ¿Semeenexemplu deunguea? Cristiñaüac! Quendu eguizue ecandu deunga ori,galdu gura ezpazare. Erremedio ta bide asco dagoz onetaraco; bayanic bat bacarric emongo deutsuet, baita bera da S. Juan Crisostomo-c ecandu onen contra emoiten dabena, eta diño Santu andi onec ce,au eguin ezquerocoan, quenduco dozuela, eta berau bacarric ascoizango dala guztiz galduteco. Ba’quizue, guero, ce erremedio dan?Ara bada. Eguiten badozue biraoren bat, diño Santu onec, ez eguizueafaldu gau atan, eta zoace oera ecerbere artu bagaric. Ymini eguizueaushe legue au zuen echeetan, eta birao eguiten dabenari ez emonafariric. Ba’quit gogor eguingo yatsuena eta esango dozuena ecinloric eguin dozuela: baya obago da gau bat edo beste nequez igaroi-tea, Ynfernuetan beti betico erretan egotea baño.


6. JAIEGUNAC GORDETEAREN GANECOICAS-BIDEA

Memento ut diem sabatti sanctifices.Exod. 20.v.8.

(B, 35-37. or.)

1. Jaungoicoaren legueco irugarren mandamentuac aguindutendeuscu yai-domequetan gordetea. Gauza bi bear dira onetaraco:meza osoa enzun, eta bearric ez eguin. Larregui luzatuco nintzatequegauza bi oneec adi erazo gura baneutsuez; eta alan bacarric berbaeguingo dot Mezearen ganean. Enzun bear da bada meza osoa; alam-beré ezta pecatu mortala izango mezea puscachu bat igaroitea.Noraguiñotic enzun bear dan mezea pecatu mortala izaiteco, batzucdiñoe evangeliotic aurrera, beste batzuc epistolatic; eta orregaiticonen onena da aurretiaz etorri, eta ateetan berbaz egon baga asique-ratic enzutea. Mezea bear dana leguez enzuteco, bear da atenciñoaeta debociñoa. Bear da intenciñoa: au da, euqui bear dau mezea enzu-teco gogoa, eta adi egon, eta yaquin bear dau cetan doian Sacerdotea;eta orregaitic eztabe mezaric enzuten ordiric dagozanac, lo...dagoza-nac, berbaz, edo batera ta bestera beguira dagozanac: mezara datoza-nac, eurac ondo-gura edo maite dabeen personea icustearren, eta acicusi daiantzaco. Euqui bear da debociñoa alan gorputzecoa, celanarimacoa. Campoticoa da gorputzaren modu ona, au da, belaun-bicoedo yaiguiric egon bear da, aguinduten dan aldietan, al izanic; etaecin bada, aldan egoqueraric oneenean. Barruco devociñoa da gogoaedo pensamentua Jaungoicoagan edo Jaungoicoaren gauceetaneuquitea, edo mezeac berac esan gura dituzan gauceetan: esateraco,Jaungoicoaren anditasun, ontasun, erruquitasun, yaquituria, edo J.Cº.geure Jaunaren yaioquera, bicitza, pasiño ta eriotzan. Alan bada ezta-bee mezaric enzuten bancuetan luce luce echunic, eta maien besoe-tan arrimaduric, plaza edo taberna baten leguez, dagozanac.Jaungoicoaren seme bacar laztana Aita Beticoari ofrecietan dan(yacan) artean, araco echeco cereguin, diversino, (tratu, contratu)

AITA ZABALA

saldu-erosi, artu-emon edo beste munduco gauceetan euren (norbe-ren) guraz dagozanac. Ezta araco corupe, edo ate ondoan, lecua ego-nic eleshan, gueratuten dirianac, andishe icusteco nor sartu edourte’iten dan, edo campoan iragoten dana icusteco; luce eguitenyaquela mezaco demporea tabernara, yocora, cereguinera edo erro-meriara, dantzara aimbat lasterren yoateco, oin bata elesharic cam-pora dauqueela, mezea emon orduco, bertatic urte’iteco, Sacramentuedo altareari erreberenciaric eguin beré bagaric. Baya onetarico pen-samentuac bayatorcuz gure vorondate bagaric, eta aleguina eguitendogula quentzeaco, eta Jaungoicoagan pensetaco, orduan ezta gueu-rea errua, eta mezea enzuten da.

2. Mezea galdu aguinean, eta ez enzuteco pellebruan imintendanac, pecatu mortala eguiten dau, guero meza enzun arren. Modubitan galtzen oi dira gueienean mezaac yai-egunean. Batzuc eurenibillera eta biageetan, ez pusca bat icharotearren, edo ez meza enzu-ten gueratutearren, urte’iten dabee erritic, bestean enzuteco usteagaz,eta gueienetan ezda-baidan, eta dudeagaz mezaric euquico ete dabe-nez. Onelangoac gueienetan pecatu mortala eguin daroe. Oba litzate-que onelango eguinenac eta ibilcunac astegunean eguitea, ta yaiegu-na Jaungoicoari, eta arimeari emoitea, eta ibili edo beste lecutarayoan bear bada, meza lenengo enzutea. Beste batzuc dabilz arrastacaeuren cereguinetan, Mezaraco ordu ordura artean, eta euren eguine-nac ez ichitearren, dagoz esaten, ¡eh! oraindocoarren ba’go dempo-rea (astia), eta guero datoz arrastaca, arnasa artu ecinic, eta sarri-ascotan uts eguiten dabeela. Guero confesetan datozanean dauqueachaquia esanagaz: e-nenquian ce ordu zan, uste neban gosha zala.Baya achaquia oneec eztituz gueienetan escusetan, eta alan leenagosinistu leique pecatu mortala eguin dabeela, bada beti dauque eurenbiotzean bildur bat mezea sartu ete dan. Barriz euren errubagaric,mezea besteetan baño leenago sartu dalaco, edo beste gauzaren bate-gaitic belu badatoz, eztabee pecatu mortalic eguingo; baya enzunbear dabe emparetan dan mezaren zatia (mezaren ganecoa).

3. Iru gauzagaitic ichi leique mezea. Lenengo ecin enzunagaitic,bigarrengo caridadeagaitic, eta irugarrengo oficioagaitic. Lenengobada eztabee pecaturic eguiten ez meza enzunagaz geshoric dagoza-nac, edo gesho ostean oraindio echeric urteiteco eztagozanac; edade-an sarturic dagozan atso-agurac, echea urrun dauquenean, edo egu-raldi gogorrac dagozanean; echea yagoten norbaist gueratu bearbada. Baya onetan beguiratu bear da guztiac meza enzun daien, alda-


ben goshetic edonor biralduagaz: cegaitic-ce otseinen bat ichitenbadabee meza enzun bagaric echean, aldaiala, ugazabac alan guraizan-ta, onen ganean yausico da pecatua; eztau otsein edo oguituco-ac pecatu eguingo, ugazabac baño. Ichi leiteque mezea gach edocalte andiren bat bizitzan, honran edo ondasunetan etorrico badaenzutetic, edo orren bildur andia badago. Bigarrengo ichi leitequecaridadeagaitic, eta alan ezta pecatu meza enzun bagaric egoteaguesho bateri lagundutearren, ezpadago besteric nor egon, eta calteetorrico bayaco; ichi leiteque aserracuntza andiren bat amatetearren,edo besteren bateri etorri leiquion gachen bat gala’azotearren.Irugarrengo ichi lei mezea oficioagaitic; eta alan egon leitequez mezaenzun bagaric iñudaac, eta gurasoac ezpadauque sein chicarra noriichi; arzainac ezpadauque besteric, noc yagon daguioezan abere edoanimaliac; eta beste olango ocasiñoetan. Onelangoetan eguin beardozuena da, esan artez, eta dan moduan, daucazuen dudeaConfesoreari, Abade-Maisuari, edo beste ondo daquian bateri; eta ezceuroc ceüen buruz erabagui, teologu andi batzuc bacine legueche;bada icusi oi dana da, gueiago beguiratu oi dala irabaci, interes etagorputzaren ondo egoteari, Jaungoicoaren legueari bashen; eta egui-nic Confesore, Abade-Maisu, edo daquianen batec esaten deutsuenaseguru zagoze. Onez ganetic Cristiñaüac bagara, ez-cara contentadubear meza bat enzunagaz; yaquin bear dogu yai-egunac imini cituza-la Jaungoicoac bera alabetaco eta gueure arimeen oneraco. Sei egu-nean bearra eguingo dozu; baya zazpigarrena egun santua da, diñoJaungoicoac.

4. ¡Oh ontasun neurriba’coa! Bereac dira egun guztiac, eta guraizanic aguindu eiquegun guztiac gordetaco; baya zazpitic ez eban batbashen beretzat gorde, eta aushe beré gura izan eban gure arimarenoneraco izan cidin. Eta ain da andia guizonaren gogortasuna ce,ezteutso Jaunari emon gura berea dana; eztau orduan beré arimearenoneraco bearric eguin gura. Yai-egunetan arimea gueien galtzean da.Uste dabee ascoc ce, meza bat arrastaca enzunagaz, eguin dituezalayai-eguneco cer-eguin guztiac; baita au eguin ezquetiño, gura dabe-en moduan emoiten dabee ganeco eguna, edo tabernan, edo yocoan,edo alper-erian, edo fiesta edo tambolinean; barriz oneetaricoetaticdatoz pecatu icaragarrizco esquergaac.. Dacusguna1, Cristiñaüac, da,yai-egunean eguiten direala pecaturic andienac. Aste guztian egongo


1 Zenbait hitzetan bi idazkera jartzen ditu egileak: dacuzguna / dacusguna, azpaldiaspaldi, azte / aste...

zare zuen bearra bashen gomuta eztozuela, ezteutsue buruac beréemongo ez ardaoric, ez yocoric, ez aserreric ez beste pecaturic.Ba’tor yai-eguna; bada orduanche izango da tabernea, orduancheordiqueria, orduan aserracuntzea, orduan yocoa, orduan echeco ase-rrea; beingoan esango dot, orduanche zabal zabal eguiten yaqueeatea pecatu guztiai; eta esan lei eztala Jaunaren eguna, ezpabereDemoniñoaren eria. Beroneshecaitic ciñoian S. Agustinec: onelango-etan yai-egunac emoiteco, ushala bat-pere ezpalego; ushala egunsentiric gaubera artean bearrean baciñardue; ce pecatu guichiagoeguingo ceunque. Jaungoicoac berac achinatic maldiciñoa botaricdeutse, onaan yai-egunac gordetan dituezanai. Gorroto deutset, diño,zuen yaiai, ecin icusi dodaz. ¿Ceta-aco dira yai-egun oneec? Egunilunac dira orreec niretzaco, egun garratzac. Ba’quizue, guero, cerdatorren onelangoetatic? Nequea, lana, gacha, labore faltea eta besteesan-ecinezco gachac. Cristiñaüac, sinistu eguidazue: aspaldi onetan(urteocaz) dacusguzan gachen sustrai ta etor-burua gure pecatuacdira, eta euren aurrengo yai-egunac ez ondo gordetea. Alanche ciño-en achinaco leguean Profeta ac; alanche Eleshaco gurasoac, alancheyaquintsuac, eta alanche Santuac. Eta alan gura badozueJaungoicoaren bedeincaciñoa zuen ganera etorri din, gorde yaiegu-nac; yoan Eleshaco oficioetara, obra misericordiazcoac eguin, gue-shoac icusi, al daizuen limosnea emon, devociñoac esan, eta parca-menac edo indulgenciac irabaztearren eguin. Eguizuez bada, onelan-goac, diño Jaungoicoac Isaias-en aotic, eta icusico dozue celan yau-sico dan zuen ganean ceruco bedeincaciño zabala. Bicico zare gor-putz ta arimaco atseguinean, guero barriz artuco dozue yaiac ondo-gordeen saria beti-betico neure echean. Amen


7. [IRUGARREN MANDAMENTUA]1

Memento ut diem Sabbati sanctifices

(J, 47-61. or.)

Jaungoicoaren legueco irugarren aginduac esaten deuscu yaiacgordetaco. (Celan esaten eutsan anchina Jaungoicoac israeltarrai).“Sei egunean bear eguingo dozu, esaten eutsen anchina JgcoacIsrael–tarrai ta euretan eguingo dozuz ceure cer–eguinac.Zazpigarren eguna da ceure Jgcoaren atsedena ta descansu eguna;eztozu berean bearric eguingo ez ceuc, ez ceure semeac, ez ceure ala-beac, ez ceure otsein mutil edo nescatilleac, ez ceure (animaliac) abe-reac ezta ceure etsean dagoan campocoac”. Eta erri aetaco berbaicu-nean atsedena esateco Sabat esaten zana leguez, andic etorri zanegun ari Zapatua dei–eguitea. Baya Jesucristo gueure Jauna ilen arte-ric bistu ezquero, Apostolu santuac Jaunaren biztuera au gucCristiñauoc sarri gogoan erabilteco (erabili guenguiantzat) aguindueveen Zapatuaren lecuan Domequea gordetaco, S. Agustin–ec diño-anez, imini eutsen domequearen eguna guc egun au gauz’onac egui-ten emon daiguntzat. Yzan beré, nere cristiñauac, domequea da besteegunen artean egun andia: bada, San Leon Aita Santu zanac diñoana,domecaz eguin dituz Jgcoac, eguin dituzan gauzaric miragarrienac.Domecaz eguin evan Jaunac mundu au: domecaz biztu zanJesucristo; domecaz esan eutsen Apostoluai Jesucristoc bere leguesantua mundu guztiti zabalduteco, ta bautismu santua emoteco:domecaz emon eutsen Jaun onec Apostoluai eurai pecatuac parcatu-teco escubidea, eta domecaz yatzi zan Apostoluen ganera EspirituSantua.

Gauza bitaraco aguindu evan Jgcoac asteco egun bat gordetaco:bata da sei eguneco bearragaz macaldu izango cirean gorputzac, zaz-pigarrenean arnasa pusca bat, eta indar barriac artu leguientzat; tabigarrena da munduco cer–eguinetan gogoa euqui bagaric, Jgcoabera astean bein ondretaco. Bigarren gauza oneri beguiraturic, Elesha

AITA ZABALA


Ama Santuac aguindu dau yai–egunetan mez’entzuteco. Eta anchinaJaungoicoac Israel–tarrai zapatuaz ganeti beste yai batzuc bereaguindu eutsezan leguez, alanche Apostolu Santuac, eta Elesheacberé domequeaz ostean aguinduric deuscuez beste yai batzuc.Onetarico batzuc barriz dira domecac leguez yai osoac, eta beste ba-tzuc yai erdiac, yai arinac, edo eguzaroac (yaizaroac). Yai erdietaneztago mez’entzuteco baño beste obligaciñoric; baya domecac etayai osoac gordetaco gauza bi bear dira; au da euretan bearric ez egui-tea, eta meza osoa entzutea. Onen bioen ganean bada, astirochuberba eguin bear deutsuet.

Lelengo, bada, yai–domecac gordetaco ezta bearric eguin bear.Iru modutaco bearrac dagoz yai–domequetan eragotzita, eta dira gor-putzagazco bearra, saldu–erosiac, ta tribunaletaco cer–eguinac.Dacusguzan bacocha banaan iru bearroc. Lelengo lelengo bada dagogalarazoric araco gorputzagazco bearra ceineri esan oi yacon serbi-tzarien bearra, otseiñac eta aloguerecoac alango bearrac eguin oidituezalaco. Onelango bearric bada dempora lucerocoric eguitenbada yai–domequetan, izango da pecatu mortala. Baya ezta errazbeingoan esaten ceinbat demporaco bearra dan asco pecatu mortalaizateco, bada onen ganean yaquitunac batzuc bat diñoe eta beste ba-tzuc beste bat. Badira euren artean pecatu mortala izateco bear lucea-goa escatuten daveenac, eta bai bear guichiagori beré asco deriche-nac. Baya alanberé gueienac diñoe erloju bico bearra eta andic gora-coa pecatu mortala izango dala, andic beeracoa barriz pecatu venia-la, eguin bear esturen bat edo premiña andicoren bat eztagoanean etaalan esan beré eguiten dau doctrinaco cartilla barriac.

Alan luzaroco bearra izan ezquero pecatu mortala izango da yaidomequetan solo-bearrac eguitea, nai achurrean dala, nai laietan, naimoquilac (erpillac) austen, nai arta yorran, nai beste edocein bearmoduan. Pecatu mortala izango da baso–bearrac eguitea, egurraeguitea, zuguetzac edo landarac imintea, arechac iñaustea, orbelabatutea, carobiari edo icaztobiari su emotea eta onelangoac. Contuicazquinac, Jgcoaren escua basoetara beré elduten da, ta basoan egonarren ecin bearric eguin cinaique yaiegunean. Suagaz dagoan icazto-biari bear dan contua artu bai, ori ondo. Baya ez beste bear moduriceguin; ez icaztobiari suric yai egunean emon, ez adaquiric eguin, ezecerberé. Eta besteen agindura bear eguin bear badozue, ori lelengoajustean atera bear dozue, eztozuela yaietan bearric eguingo, eta oribagaric ez iñogaz bardindu. Pecatu mortala da arguintzan, arotzian,


errementaritzan, urreguintzan, zapataritzan, eta olangoetan eguitea.Pecatu mortala eguiten davee burdiacaz dabiltzanac bateric besteraeroaten laborea, ardaoa, lastoa, satza, eta beste edocein beré gauza.Pecatu mortala da yai–domequeetan bogadea igarotea, edo errecanicuzitea (yotea); chabonadurea eguitea edo yotea; uruna eralguitea,orea eguitea, laba–suac eguitea, ta oguia erretea. Pecatu mortala dagoruetan eguitea, edo caltzerdi-guiñan, yosten, icuruzquituten, edoarilduten egotea. Pecatu mortala eguiten davee zapatariac zapatuan,edo yai–eguneco aurrengo egunean gauerditic aurrera luzaro bearre-an badagoz. Eta pecatu mortala eguiten davee yai egunean ilunduezquero edo gaueco bederatzietati aurrera dagozanac gurdiac (apare-jetan edo) iminten, edo cargac eguiten, biaramoneco gosh–alderaeuren bidea asteco. Domequea asten da zapatu–gauerdian, eta dirauogueta lau orduan, urrengo gauerdian astelena asi artean; eta besteainbeste da beste yai–egunacaz. Orain enzun daiguzan bearguilleenachaquiac.

Aita, egia da ni yai–egun arratsaldeetan yosten egon nasala:baya es nau iñoc icusi. Neure aldeti atea ichita nire bacarrean egonnintzan yosten. Beintzat Jaungoicoac icusi cinduzan? Ori ecin ucatuciñai, cristiñaua bazara, eta pecatu eguin dozu iñoc bestec ez icusiarren. Zure bacarrean eguinagaz atera dozuna da, ezteutsazu iñoriexemplu charric, ez pecaturaco bideric emon; eta alde orretati eztaainbeste pecatu cein–da besteen aurrean eguin bacendu; baya pecatubai. Aita premiña estua (necesidadea) neuncan: biaramonean bearnevan soñecoa (erropea) ifinketan (adobetan) egon nintzan.Etzeuncan beste yaztecoric (erroparic) cer aldatu, aste barruan (erro-pa) ori adobetaco? Aita, astegunecoa zan. Bada yai–egunecoa yanci,astegunecoa adobetan cenduan artean. Eztogu guc astegunean ado -betaco (ifinketaco) astiric izaten. Baquit nic, sarri ta sarri euquicoeztozuena, guztiz bere otseiñac bazare. Ori alan bada eztiñot nic ecer;eta guero orren ganean berba eguingo dot. Baya eguia esan bear da:¡Ay! gogoti artuco bacendue topauco ceunque orrenbesteco terciocoastiunechu bat astegunean beré. Contu (bada) cristiñauac, Jgcoa eztaguzurragaz engañetan.

A i t a esan daroa zapatariac, dendariac eta orreec, nic eguin bearr anevan: berbea emon neutsan, ta ecin eguin neinquean yaieguneanbear eguinbagaric, eta orregaiti egon guinean ni ta criaduac goshalderaño bearre a n. Ta cegaiti artu cenduan bear ori? Cegaiti emonceuntsan berbea, yaquinic yai egunean bearric eguin ecic ecin eguin


ciñaiquiola? Aita, bada, becerua zan ta, berbea emon ezpaneutso,beste bategana yoango yatan (zan), ta galduco nevan beceru ori. ¡Ay,Cristiñaüa! Alan eguin, ta alan esan daroe gaurco eguneco cristiñauascoc. Jgcoac berac dirauscu bera gauza guztien ganeti maite izateco,eta itanduten bayaque onelango cristiñau deungai: ea cer dan Jgcoagauza guztien ganeti maite izatea, berlan erantzuten davee dala: gura-go izatea gauza guztiac galdu, bera ofendidu, ta pecatu eguitea baño.Eta alanberé beceru bat ez galdutearren, irabaci labur bat ez galdutea-rren, bere ofensan yai egunetan bear eguin bearco davee. Baya ondu-ten ezpadira nos edo nos, icusico davee celango infernua irabaci izandaveen onelango yai–domequetaco bearragaz. Ay, Aita! Al daigun bearguztia eguin da beré, guztiaren bearrean ebili oi gara gure oguia ira -b a z t e c o. Sinistuten deutsuet nic ori, baita alan izan bearco dau,yai–domequetan bear eguiten badozue, baita zuen buruac beti arrasta-ca bearpean badarabiltzuez beré, bada Jgcoac maldiciño onegaz cema-tu cituzan beré Profeta santuen aotic Israel–tarrac, euren yaiegunetacobearrac gaiti. Jauna, bada, obe da yaiegunean bearrean egon, murmu -retan egon baño. Bai Cristiñauac, yai egunetaco bearra ezta murmura-ciñoa bashen deunguea, baya bata ta bestea deunga dira, pecatu dira, taeguin bear eztireanac. Deungago da guizon bat iltea, amaseico batostutea baño; baya ecin orregaiti ostu lei amaseico ori, eta pecatu egui-ten dau ostuten davenac. Alan bada, ez iñogaiti deungaroric esan, taezta yaiegunean bearric eguin.

Bear eguiten daveenac gaiti esan dana, esan bear da bere moduanbesteai bear eraguiten deutseenac gaiti: eta alan pecatu mortalaeguingo davee gurasoac eta ugazabac euren umeai ta otseiñaiyai–egunetan luzaro bear eguiten aguinduten badeutsee. Etaseme–alabac, ta otseiñac eztavee onetan gurasoen ta ugazaben esaniceguin bear: bein da Jgcoa, ceinec aginduten daven bearric yai–dome-quetan ez eguiteco: eta esan bear deutsee lotsa onean, eztireala aecegunac bear eguitecoac, Jgcoac galarazoric daucalata. Baya alanberebildur balira seme–alaba ta otseiñ oneec, eurac bear ez eguinagaiti,aserre andia biztuco (sortuco) dala, edo calte andiren batzuc etorricoyaqueezala, eztavee pecaturic eguingo aguinduten deutseen bearraeguin-da; baya otseiñac beste moduric echean icusten ezpadavee,eguin bear daveena da, beste ugazaba Jgcoaren bildur obeco batzucbillatu, ta etse orretaric urten: edo ezpabere gurasoen etsera yoan(oso calte andiric ezpayatorque). Azquenez pecatu mortala eguindavee, besteai yai–domequetan luzaro bear eguiteco burua (conse-


yua), aurrera bidea ta gantza emoten deutseenac, eta orretan alan olaniminten daveezanac.

Ecin esan lei, nere cristiñauac, noguiño eldu dan gaurco eguneanyai–domequetan bear eguiteco amurru deunguea. Guizonac bazareeyai–egunean eguin bearco dozue abarcac yostea, yai–egunean arrateedo esi zabalic edo bigunduric dagoana ichitea, yai–egunean lastoa tacabilac balcoiti camarara edo sabaira eroatea; maia, aurquia, lenquea,asquea, atea, oarquea, burdia edo azpirea manaturic badagoz, yaiegunean imini (compondu) bearco dira: yai–egunean azcoreari etaachurrari quirtena ezarri bearco yaco: yai–egunean gurdia biaramo-neraco (aparejau ta) imini bearco da: yai–egunean surtaraco egurrachiquitu ta ceatu bearco da: ta milla onetarico. Emacumeac bazareeyai–eguneraco izan oi dozue alcondarea eta gonac garbietea; pañue-lua azpildu ta zuritutea: eta, fiestaraco, yolaseraco ta dantzaracoezpada... Eztaquit bada... Yai–eguneraco zarrac adobetea (ifinketea).Yai–egunean arto zarancadea zuritu bearco da: yai–egunean errota-raco artoa garaundu bearco da: yai–egunean erri ascotan izan doaerrota osterea, eta yai–egunean Jgcoac daquizan beste asco. Badaoneec guztioc bear–lanac dira, eta eurac eguiten aldi (dempora) luceaemoten badozue, pecatu mortala izango da premiña ta estucuntzaandia izan ecic. Baita yazo leiteque batean dempora pusca bat emon,bestean beste pusca bat, contu daigun berbaraco: abarcac yosten iruordu lauren, atea conponduten ordu erdi; esia zarratuten ordu bete:edo pracac adobetan (ifinketan) erloju bete, gona batzuc eta panice-lu bat garbituten erloju erdi: artoa garaunduten erloju erdi; urunaeralguiten erloju erdi, eta lan puscaca puscaca dempora lucea bearre-an emotea eta pecatu mortala eguitea.

¡Ah bada, bacenquie ondo ce gorroto gogorra deutzanJaungoicoac yai–egunetaco bearrari! alperric ece etzeunque yai–egu-nean bearric eguingo. Entzuzue (bada) arren Escritura Santuan ira-curten dan onenganeco egemplu icaragarri bat. Bein baten Yudeguactopau eveen yai–egunean guizon bat basoan egurrac batuten. Eroaneveen guizon gaisho ori Moyses–en, Aaron–en ta yentearen aurrera.Moyses Santua guelditu (lotu) zan guizon agaz cer eguin ez equiala.Sartu eveen, bada, carcelan, ta itandu eutsan Moyses–ec Jaunari, eacer eguin bearco zan agaz guizonagaz. Ta erantzun eutsan Jgcoac: ilbear da guizon ori: atera eguizu yente arteti campora, ta an guztiacarrica il daguiela. Alanche eguin zan: atera eveen yente arteti lecubacarrera, eta an arrica il eveen Jgcoac agindu evan modu–moduan,


yai egunean bear eguin evalaco. Onenbeste bada, gorroto erestendeutso Jgcoac yai–egunetaco bearrari: eta aguinduten ezpadau berégaurco egunean alango bearrac gaiti iñor ilteco, echaque faltaco orre-gaiti beste munduan (yai egunetaco) alango bearguillai, ori baño cas-tigu gogorragoa. (Echaquez falta alanberé onango bearguinai...). Izanoi dituez orregaiti euren bearretaraco achaquiac, eta achaquia oneierantzun bear deutset orain.

Aita, eguia da [...]Bigarren bear modua, yai–domequeetaraco galarazoric dagoana

da saldu–erosia ta artu–emonac, edo tratuac. Eta alan pecatu mortalaeguiten davee mercatariac, eta denderuac, alango egunetansaldu–erosietan badabiltz. Onelango egunetan saldu lei yan gaucea:oguia, artoa, oquelea, ardaoa, orioa, tabacorria. Saldu lei argui gau-cea; candelac, saiña, errechinac: saldu lei egun ataraco bear dana:baita eztiñot nic ecer campoco bateri nos edo noscoan barruco aldeticerbait saldua gaiti; ezta erietan saldu oi direan ganadu edo besteacgaiti: ezta zapatari batec berac eguinico zapata batzuc saltzea gaiti,edo bardin dendari batec eguin dituzan fraca batzuc, edo chapelenbat saltzeagaiti. Baya pecatu da canaco gaucea saltzea: pecatu piche-rrac, charroac, onciac eta beste lur ... gauzac saltzea; pecatu azcorac,achurrac, codañac, eta alangoac saltzea. Eta orretaraco tranpea zaba-lic badauquee pecatu gueiago izango da: eta zabalic euquitea berapecatu da ecerchu beré saldu-ez-arren. Onelango gauzaac galarazobear dituez Abade–Maisu jaunac, eta orretaraco escua emon ta lagun-du bear deutse Justiciaco yaun prestuac.

Aita, bada, yai–egunetaco saltze ori gure errian sarturic dagoangaucea da. Sarturic nai sarturic ez, Benedicto amalau–garrenac esa-nic ta erabaguiric dauco usadio ori deunguea dala, eta Obispo jaunac,eta Abade-Maisu jaunac usadio ori galduteco aleguinac eguin beardituezala; eta esan oi dana usadio charrari bernea ebagui. Beste alde-ti barriz urte guichiz onantzacoa da usadio ori eta oraindo erri gui-chitan icusten dana. Orra Bilbo ce uri andia dan, eta ezta an alangogauzaric icusten. Aita, bada, besteac beré ori eguiten davee. Baitabesteac Infernura badoaz, zuc beré besteen atzean yoan guraco dozu.Besteacgaz naste Infernura yoan arren, etzara bada, guichiago erre-co. Baya nic saltzen ezpadeutset nigana datozanai, beste bateganayoango dira, ta ac salduco deutse. An daveela, Cristiñauac. Besteacgaucea salduagaz batera arimea Diabruari saldu gura badeutse, ¿zucberé saldu gura deutsazu? Ez legoque ondo esanic egüen–gurenean:


aragui au guc yaten ezpadogu, arrac yango davee; yan daigun bada.Ez legoque ondo esanic urliari diruac bestec ostuco deutsaz; ostudaiodazan bada nic. Jauna, bada, domequetan etorri doaz baserrie -tacoac. Eta cegaiti datoz? Zuec salduten deutzazuelaco. Alan gueroeztaquiez euren Elesharaco bideac: eztoaz meza nagusitara (nagusibatera), eztavee Abadearen dotrinaric entzuten; eztira urtean beinbaño confesetan. Eztaquizue ondo celango calteac eguiten dozuezanyai–domequetan salduta. Nic dacusdana da aste barruan eriaren bat,edo mercaturen bat badago, an direala baserrietacoac, euren laboreaedo euren ganadua artuta.

Aita, bada, nic yai–domequetan salduten ezpadot, ¿celan iraba -cico dot nire oguia? Cer yan beré eztot nic izango. Ori ezta eguia.Balitz beré obeto litzateque pobrechu mundu onetan bici ta ceruracoaberastasunac irabaztea, ece ez emen aberats bici ezquero, Infernuaicusi bearra. Baya Jgcoa aberatsa da ta bauco, bai, cer emon francu;prestua da ta baqui emoten bere leguea gordetan daquienai ori ondobayagoque zor badeutse. Ondo bayagoque diñot, cé ascorentzat obeizango litzateque aberatsac ez izatea, euren galtzairaco izango bada-vee. Baquizue barriz cer yazoco dan zuen yai–domequetaco dirua-caz? Anchina Jgcoac Miqueas Profetearen aoti Israel–tarrai esateneutsena (c.1. v.7) De mercede meretricis congregati sunt, et usque admercedem meretricis revertentur. Deungaro irabazten dozuez zuendiruac, eta deungaro irabacien pagua eroango dave. Nondic eztaqui-zuela, ondatuco dira diru orreec. Eztira zuen lobetara, edo zuen bir-llobeetara elduco. Echatzue faltaco seme, edo suiñ yocolari, edoordiren bat; edo alaba, edo erran ondatzalleren bat, direanac urtucodituzana; edo auciren bat, suren bat, gueishoren bat, lapurren batzuc,edo beste alangoren bat, ospitaleraco bideac zuei ta aei eracutsicodeutsuezana.

Yrugarren galarazoric dagoan bearra da Tribunaletaco bearra. Etaalan Juezac, Escribauac, Notarioac ecin leie, premiña edo estu aldi-ren batzuetan ezpada, ez juramenturic iñori artu, ez testigantzaric; ezsentenciaric emon; ez testamenturic eguin; ez besteric, premiña edoestu aldiren batzuetan ezpada.

Ycusiric (erechi baten bear bestean) nos dan pecatu yai–dome-quetaco bearra, dacusgun orain nos eztan pecatu bear ori. Ezta badabeti pecatu yai egunean bear eguitea. Ez evan Jgcoac guizonayai–egunarentzaco eguin, eta bai yai–eguna guizonarentzaco,ciñoian Jesucristo gure Jaunac. Onegaz ulertutera emoten deuscu


Jesus maiteac, berez yai domequetaco bearra eragotzita egon–arren,nos edo noscoan pecatu eguin bagaric bear eguin leitequeala. Pecatueguin bagaric bada, bear eguin lelengo galduteco arriscuan dagoane-an noberen, edo lagunaren bicitzea, osasuna, edo balio andico gau-zaren bat; laborea, ganadua, etsea, edo aciendea. Alan noberen etse-an, edo iñoenean suac artuten davenean, onciren bat galdu guraricdabilenean, euriac, arriac, chingorriac, edo alangoac, canpoan dago-zan frutuac galduco dituzanean, eta alangoetan edoceinec bear eguinlei calte orreec galarazoteco.

Alan ezta pecatu carobia, edo icaztobia suagaz dagoanean,yai–domequetan bear eguitea (beguiratutea), ez carobia daucanarilagundutea. Baya gauza onen ganean ascoc trampa andi bat eguindaroe. Ascoc bada, eguin daroena da, carobiari edo icaztobiari suemoteco, contuac ateraten ibili celan domequea barruan artuco dave-en, edo yai bi edo iru errescan badatoz, orreec celan artuco dituezan,auzoac doaric lagundu daguioentzat, cerbait gueiago irabazteco amu-rruagaz. Baya, Cristiñauac, Jgcoac beguiac (zuurrac) arguiac dituz,ezteutsagu ari atzic aguin arteti sartuco. Balitz carobiari astelenean,marticenean, edo alan, su emoteco egotea; euria andiac ecarri, etabaricuraguiño, edo alan, suric ecin emotea, ori ondo; baya berariz yaiegun aurreco egunetan su emotea, yaia edo yaiac barruan artutearren,ori ezta Jgcoaren aurrean igaroco dan gaucea. Baya onango bearreta-raco estucuntzeac lecu emoten badau (Baya onango estucuntzeetanestuac lecu emoten badau, oba da Abade Maisuari licencia escatutea,ta guero bere bayezcoagaz bear eguin).

Modu berean mandazaiñac, eta itzaiñac yai egunac bidean artutenbadituz aurrera yoan leitequez euren bidean, ta eztauque cetan galduegunic yai–eguna gaiti. Baya contu oneec beré yai–egunean bideaasiteagaz, edo yai–eguna barruan artuteco asmuacaz asiteagaz, edoyai–egunean mandoac edo burdia biaramoneraco aparejaduagaz.Modu berean errotac yai–egunean yo leie, ori eguin ez-ic bear danurunic izango ezpada, edo errota guichi edo changuelac dagozalaco,edo ur guichi dagoalaco; eta orretan bacochac beguiratu bear daubere errian cer dagoan ontzat leguez arturic. Modu berean otseinaceuren erropa zarrac yai–egunean adobau leiez, ugazabac, ta ugaza-ba–andreac astegunetan eguiteco astiric emoten ezpadeutse: bayaugazabac, ta ugazaba–andreac asti ori emon bear leusquioe.Bigarren, pecatu eguin bagaric bear eguin lei, Obispo jaunac edoesan dogun Abade Maisuac orretaraco licencia ta ondo dalacoa emo-


ten davenean. Alan abustu demporan eguin doa itzinean, gari–ebatenedo yoten; alan etseren baten guztiac, edo gueienac gaishoric dago-zanean, yoan oi doaz (yoakez) yai–egunean auzoac, (aen) solo–bea-rrac eguitera (eguiten). Yrugarren, errian Jgcoaren bildur onecoenartean usadio artua, yaquina ta ontzat emona dagoanean yai–egune-an bear eguiteco (bildur onecoen artean yaquina ta ontzat emonadagonean yai–egunean bear eguiteco usadioa), pecatu bagaric eguinlei. Orregaiti pecatu bagaric eguin leiz eguneango eche–bearrac,echea garbitu, autsac quendu, lapicoa eguin, taloa edo auts–opilaeguin, ta erre ta onelangoac. Pecatu bagaric imini lequioz zaldiaribere aparejuac, iñoc edonora zaldiz yoan bear badau. Pecatu bagariceguin lei ganadu (berarra) sarallea egun ataraco bear dana, ez biara-monecoa. Baya orregaiti beré, ecelanberé aurrengo egunean eguinalbadozue, ez eguizue yaieguneraco ichi, ori ta olangoac eguitea.Baita ezta pecatu, soñean imini bear dan yaztecoari botoi bat ezartea,edo galtzai edo galtzerdiai zuloren bat artutea, edo beste alango ece-rezqueria bat eguitea.

Yai–egunac gordetaco bear dan bigarren gaucea da mez–entzu-tea: eta mez–entzun bear da ez yai osoetan bacarric, baita beréyai–erdietan edo yai arinetan beré. Mecea bear dan leguez entzutecoiru gauza bear izaten dira: lelengoa meza osoa; bigarrena atenciñoa,ta irugarrena devociñoa. Entzuzuez bana–banacean iruroc = Lelengobada, meza osoa entzun bear da, mezearen asierati eta azquena guiño.Baya meza osoa izateco, ezta gauza meza biren erdi bi erabatera en-tzutea, eta alanche dauco erabaguiric gure Elesha ama santuac, ta ezori ez ece elitzateque asco izango meza biren erdi bi bein banaan en-tzutea. Entzun bear da bada, Sacerdote batec emoten daven mezea,lelengoti asi ta guztia emon artecoa. Eta ori alan ez eguitea izaten dapecatu: batzuetan mortala, eta beste batzuetan beniala, celan daneguiten dan erracuntzea. Meza guztia noberen erruz (galduten) utseguiten bada, edo mezaren zati andiren bat, izango da pecatu morta-la, nai zati ori andia dala dempora lucecoa dalaco, nai andia dala zatinagusiren bat dalaco.

Alan pecatu mortala izango da mezaric entzun bagaric guelditu-tea; pecatu mortala izango da mezaric erdia, edo lauren bat galdutea;pecatu mortala izango da mezaco sagaran ez egotea, edo meza emo-ten davenac gueure Jauna artuten daven comuniñoa artean ez egotea.Pecatu mortala izango da meza osoa, edo mezaren zati andia erratu-teco arriscuan no–beren erruz bere burua imintea. Baya erratuten dan


zatia chicarra (chiquerra) bada, pecatu beniala baño ezta izango.Eztago baya erabaguiric yaquitunen artean ceinbat bear dan erratu,pecatu mortala izateco: Batzuc diñoe epistolaric aurrera meza guztiaentzuten bada, edo lenengo asiqueraric comuniñoa artu arteco guztia,eztala pecatu mortala izango. Beste batzuc evangeliora artean eztalaigaroten mecea. Nire conseyua, bada, da liburua aldatuteco (biretaco)demporara artean mezatara elduten ezpazaree beste meza bat enzute-co. Meza osoa ecin entzun davenac, baya bai mezaren zatiren bat,entzun bear dau zati ori dana dala; baya guztiz beré sagarea bada, zatiori. Orain dacusgun nortzuc gueien pecatu eguin daroen meza ezenzunagaiti.

Lelengo bada pecatu mortala eguiten davee euren naguitasunaz(naguiaz), alperqueriaz, arduraezaz, edo yoan gura ezagaiti meceauts eguiten (galduten) daveenac. Bigarren, pecatu mortala eguitendavee euren etseco eguinenetan sarturic, mezatara yoatea bear danbaño gueiago luzatuten daveenac. Ascoc esan daroe euren artean: eh!oraindo astia dago, oraindo astia dago ta bein beré eztira maneatuten.Guero arin arinca artuten davee mantillea, capea edo balencianea, tacarradan doaz Eleishara; baya ara orduco edo mecea emon zan, edobeintzat igaro zan, ta ascotan lotsa izaten dira sartuten besteac ceresango daveenen bildurragaiti (cer esango daveen eta). Yrugarren,pecatu mortala eguiten davee mecea euren erruz galduten daveenacbideetaco yoan etorriac gaiti. Urteten davee euren erriti Bilboraco,etc. mez’ entzun bagaric bertan guero entzungo daveenen adiagaz,yaquinic besteetan beré alan yoana gaiti mecea galdu daveela taguero ara orduco ya meza guztiac yoan cirean, ta meza bagaric guel-dituten dira. Guero barriz confesonarioan esan daroe: Aita bada, ustenevan elduco nintzala = ¿Cetaraco da ori esatea, badaquizu zuc ezta-la oraingoa modu orretaco bidean yoan–da mezea galdutea (galdudozun aldia)? Pecatu mortala eguin dozu. Gueiago esango deutsut:ori yaquin ezquero pecatu mortala eguiten dozula, meza entzun baga-ric alango bidea artuten dozun bacochean guero cegaiti edo agaitientzungo bacendu beré; ceure burua mecea uts eguiteco arriscuanimini dozulaco. Beste gauza bat litzateque zuc erriti beste erri orre-taraco urtengo bacendu, erraz erraz eldu ciñaitequezala (ciñaiteque-zan moduan), eta guero bidean cerbait yazon, edo ceuri edo lagunarilarriren bat edo estamanguco iluntasunen bat eguin; edo eguraldi ase-rre2 bat ecarri, edo lapurren batzuc bidera urten–da, edo alan mecea


2 ez da garbi irakurtzen.

erratuco bacendu: orduan elitzateque pecatu izango. Laugarren peca-tu mortala eguiten davee ango edo emengo plazara edo errunera,(mercatura) edo eriara cerbait saldutera yoanic, anche dagozanac ira-bazteco amurruagaz orain yoango, guero yoango ta bein beré meza-tara yoan bagaric, guero ta guero beré mecea (galduten) uts eguitendaveela.

Ezta baya beti pecatu mez’entzun bagaric lotutea. Leen bea-rra–gaiti esan doguna, ostera barriro mecea gaiti esan bear dogunoberen, edo bestearen calte andi bagaric mezea enzun ecin danean,ezta pecatu mecea uts eguitea. Calte au izan leiteque arimacoa, bici-tzacoa, osasunecoa, creitucoa, edo ondasunetacoa, eta dana dala beinandia izan ezquero, asco da mecea pecatu bagaric uts eguiteco. Etaalan pecatu bagaric galdu leie lelengo gaishoric oean dagozanac, edooean egon ez arren, gaisho naste, edo (erdi macal) osasunean chacharebilita, bildur direanac, Eleshara yoateac calte andia bere osasuneanecarrico deutsela. Bigarrenean: besteric ez–da, gaisho andiagaz oeandagoanari aitu bear deutsenac. Yrugarrenean, ume chiquia nori ichieztauquenac, bacarric ichiten bildur badira calteren bat etorri ezta-quion. Laugarrenean, seindun direan andrac guelditu leitequez etse-an bide labanac direanean, bildur badira yausita, caltea eurai edoumeai etorri lequiquiela. Bostgarrenean, nescatillaren bat edo alargu-nen bat bear eztan bideti (erracuntzaren bat izanda) sabel catigu bada,zabaldu eztedin bere pecatua, egon liteque etsean gorderic mez’ en-tzun bagaric. Baya erri andietan, meza asco direan lecuetan, goshecoilunabarrean entzun albalegui, iñoc iguerrico ezteutsan moduan, alaneguin bearco dau. Seigarrenean, aserre dabiltzanac baquean iminte-co, etse(ren) edo basoren bateco sua amatetaco, frutuai suac, asheac,urioleac eguin leiquioen calteac galarazoteco, meza bagaric lotu bearbada, ezta pecatu alan eguitea. Eta berba baten edocein-beré calteandi galarazoteco bear danean, ezta pecatu mezaric ez entzutea. Bayaonelango aldietan meza bagaric geldituten dirianac, echean edo bestelecutan mezaren ordez eguin bear leukez (dituez) beste obra on ba-tzuc, edo errosarioac esan, edo beste errezu batzuc eguin edo bestegauza on batzuc, dino S. Antonino–c, modu orretan yai–eguna santu-tuteco, ta Jaungoicoa bere egunean ondretaco. Ycusiric nortzuc mezaentzun bear daven dacusgun orain celan entzun bear dan.

Eta meza ondo entzuteco bear dira leen esan deutsuedazan gauzabiac, atenciñoa ta devociñoa. Atenciñoa izateco, euqui bear damez’entzuteco gogoa, eta adi egon, ta alean yaquin bear da cetan


doian Sacerdotea, eta orregaiti estavee mezaric entzuten dagozanacordiric edo lo, edo, berbaz (dagozanac) edo batera ta bestera, bazte-rretara ta atetara beguira (dagozanac) ea nor datorren nor doian, nornon dagoan, celango soñecoac daucazan, eta onelangoac. Eta ain gui-chi entzungo davee, mezara datozanac bertan adisquide charra edogalaia icustearren, edo beragaz egotearren. ¿Noc sinistuco leuque,arpeguico beguiacaz icusico ezpaguendu, onenbesteraguiño elducolitzatequeala Cristiñau(en) ascoren lotsa–eza (lotsa deunguea), ceinda Eleshea ta meza santua artuco leuqueen euren zantarquerien estal-garri ta guerizgarritzat? Baya lar beré lar icusten dan gaucea da ori.Gurasoac alabeari galarazoten badeutso urlia mutilagazco edo zaldu-nagazco berbetea ta egotea, edo gurasoen bildur bada alaba ori, arcalartuten davee mutilac ta bioc ordu baten mezatara yoateco, eta andauquez arcalegazco ishil–contuchuac; edo orrenbesteraco arpegui-ric edo biotzic ezpadauquee, arcaleri beguiratu ta ecer–ecean leguezarcaleri siñu ta quiñuac eguin, irri barreac ta estul falsoac eguin; edobeintzat arcal icusita biotzac erretan euqui daroez. ¡O Jaingoicoarenontasuna! Oneec bere etsean icusita, ishilic dago alanberé. Bayaberari elduco yaco berba eguiteco aldia, ta onduten ezpadira onelan-go lotsa galduco gazteac, euren ganean icusico davee nos baitJaunaren aserre gogorra. Onelangoac guichienez pecatu mortal bieguiten dituez; bata mezaric entzuten eztaveelaco; bigarrena pensa-mentu loiac eta besteac dauqueezalaco. Eztavee mezaric entzutenumeac (chikiac) gaz mezatara doazanac, eta meza denporan euracgaz siñuca, mosuca, laztanca ta barreca dagozanac. Umeac lagunga-rri charrac dira mez entzuteco. Bein doaz bategana, guero datoz atze-ra euracgana, batzuetan besoan egon gura davee, beste batzuetanindar eguiten davee besoric urteteco, bateric bestera ibilteco: orainbarre, guero negar, gueroago deadar ta chilio: eta emacume zoroacumeari adi, aoa zabalic, adurra dariela; ez eurac mez’ entzun, ez bes-teai entzuten ichi. Ume chikiac, Eleshara etorteco, besteri ichi bearyacoz, eta eztauquenac nori ichi, obeto eguingo leuquee mezataraezpaletoz, leen esan dan leguez.

Mecea ondo entzuteco bear dan beste gaucea da devociñoa.Devociño au modu bitacoa da: canpoticoa edo gorputzecoa, eta ari-macoa ta barruticoa, ta bietara euqui bear da devociñoa. Gorputzagazegon bear da modu onean, meceac escatuten daven lotsa ona guztiaieracusten deutsagula. Orretaraco moduric onena da evangelio bieta-ra zutunic egotea ta ganeco guztira belaunico, eta alan dacar ecarri


beré mezataco liburu, Misala esaten deutsagunac (meza errezatueta-raco misalac). Baya edonori–beré gorputzac orrenbesteraco lagundu-ten ezpadeutso, orduan egon liteque al daven ondoen, edo zati batenbelaunico, ta bestean zutunic, edo yarriric. Baya ezta ondo eguinicguizoto–tzarrac aurquietan ofertorioric santusera artean etaSacerdoteac gure Jauna artu ezquero yesarriric egotea.

Barrutico devociñoa da gogoa Jgcoaren gauz onetan euquitea,buruan darabilgula, contu daigun, Jesucristoren pasiño negargarria,edo bere yaietz gozoa, edo zeruco gloria zoragarriac, edo beste alan-go gauz-onen bat. Liburuan daquienac liburuan egon litequez, taondoena da liburuan puscachu baten egon eta beste puscachu bateniracurri danaren ganean pensetea, eta alan aldizca aldizca mez–en-tzutea. Baita ondo da meza artean errecetan egotea edo errosarioaesaten, edo Jesucristo mundu onetan bici izan zan ogueta ama iruurteen ondran ogueta ama iru Aita-gurea esaten, edo Santu artuaierrecetan, edo alan orreec devociñoz eguiten badira: baya errecetangagozala lasterrago gogoac beste gauza batera igues eguiten deuscu.Eta gura badozue yaquin meza devociñoz entzuteco modu errazagobat entzuzue orain liburuan eztaquizuenoc beré erraz erraz eguinciñaiqueana.

Meza santua lau zatitan eguingo dozue: lelengo zatia izango dalelengo asiqueratic credoa esan artecoa: bigarrena ofertorioricsagarara guiñocoa: irugarrena sagararic comuniño artecoa: eta lauga-rrena enpardua (aric eta guztia emon artecoa). Lelengo asiquerariceta credoa esan artecoan egongo zare Jgcoa adoretan, opa deutsazue-zala orretaraco zuen eguicune on guztiac, Santu–Santa taAingueruenac, Ama Virginearenac, eta Jesucristo gueure Jaunarenac:baita bitarte orretan esan ciñaie credoa, eguin fedeco, esperanzaco, tacaridadeco actoac, edo beste oraciño batzuc esan, eta olangoac.Ofertorioti sagara guiño ecarrico dozuez gogora zuen bici guztianeguin dozuezan pecatuac, ez banaan banaan, ezpabere guztiac eraba-tera ta piloan leguez: eta ezaguturic ceinbat bider ta ceinbat alderara(modutara) Jgcoa ofendidu izan dozuen, lotsatuco zaree ain esquerdeungacoac izan zareelaco, ta damuz beteric Jgcoari berari biotzbiotzeric guztien parca escatuco deutsazue. Sagararic eta mez–emo-llean gure Jauna artu artean gogora ecarri bear dozuez Jgcoaren escu-ti celango mesede ederrac artu dozuezan, celan ecerbere ecetic eguincinduezan; celan cristiñau errian sortu cinduezan, celan bere odola-gaz erosi cinduezan ta besteac eta guztiac gaiti esquer andiac Jgcoari


emon bear deutsazuez. Azquenengo zatia barriz emon bear dozueJgcoari mesedeac escatuten, alan arimaracoac celan beste edoceinmodutacoa, beti onelangoen ganean esaten dozuela eguin dedilaJgcoaren borondatea. Modu onetan zatica zatica da errazago gogoaJgcoaren gaucetan erabiltea eta alan eguin cinaie zuec beste moduobagoric ezpadaquizue.

Baya ¡ay! eta ceinbat dagoz meza santuan devociño bagaric etse-co eguinenac, lagunen contuac, euren artu–emonac eta beste millazoraqueria gogoan dituezala! ¡Ceinbat oraindo orreec baño gauzacharragoac gogoan dituezala! Onelangoac bada euren guraz alango-etan badagoz, aleguinic eguin bagaric orreec gauzoc buruti botetaco,eztavee gauza dan mezaric entzuten, eta alango meceagaz yaiegune-an gueldituta, pecatu mortala eguiten davee. Baya aleguinac eguitendituezanac alango erabaaco pensamentu, mezataraco eztireanacburutic, asmau orduco, botetaco, meza ona entzuten davee, mezariczati baten edo mezaric gueienean beré cetan dagozan eztaquielagogoaz bestera egon arren. Onelango pensamentu gogai-carriac ezetortea eztago gueure escuan, eta guc gura eztogula bere etorri oiyoacuz. Jgcoac, bada, besteric aguinduten ezteuscu, ezpada gueugandagoana eguiteco (eguin daigula) orreec iguerri ta laster buruti bote-taco. Baya orretaraco ezta ondo ascoc eguin daroen leguez mecea asiartean eleshpean berbetan egotea. ¿Celan guero etorrico ez yaquezorduco contuac burura? Aurretiaz devociñoa izateco bideac artu beardira: mecea baño leen eleshan sartu, ta ur bedeincatua artu ezquero,alango burutaciño alper utsai ta eroai lecuric ez emon, eta meceasartu artean egon ciñaitequece edo concienciaco esamina guintzaan(eguiten) edo altarac bisitetan (eguiten o icusten) edo alangoetan.

Ay Cristiñauac baguenqui ondo cer dan meza santua, ez yaiegu-netan atenciñoz ta devociñoz entzun ez ece, baita beré astegunetanberé beti ibilico guintequez aleguinac eguiten nondi nora mezea icu-sico dogun. ¿Cer derichazue dala meza santua? Ezta mezea ez gui-zonen batec asmau daven oraciñoren bat, ezta Santu Santaren batecimini izan daven gauzaren bat, da bai Jesucristoc berberac Jaungoicota guizon eguiazcoac bere Elesheari emon deutsan gauza bat, ta guccer dan ez esan ta ez ezagutu ecin gueinqueana. Da Jaun onec bereazquenengo afarian eguin cituzan mirariric andienac eta miragarrie-nac barrieztetea. Da Jesucristoren eriotza balio andicoa Jaungoi-coaren ondraric andieneraco, ta gure oneraco odolic bota bagaricbarriro eguitea. ¿Celango devociñoagaz egongo cineen, egon bacine


Apostoluen artean Jesucristoc azquenengo afarian oguia bere escue-tan artu, bedeincatu, consagradu ta apostoluari emon eutsenean?¿Celango biotzeco biguntasun ta samurtasunagaz egongo etzineenCalvario–co mendian icusi bacendue Jesucristo gueure Jauna curutzebaten untze gogorracaz yosten, ta curutzean esqueguiric min–algogor eta icaragarrien artean ilten? Bada Cristiñauac, beguiacaz ezdacusgu, baya Fedeac eracusten deuscu meza santuan azquenengoafarian legueche Jesucristo guere Jauna bene benetan iminten dala.Fedeac eracusten deuscu Jesucristo gure Jauna barrien barri opetzi-ten yacola bere Aitari gueure pecatuen parcaciñoraco, ta gu guztioenoneraco. Alan bada, nere cristiñauac, eguizue aleguina Elesharicparaje bici zareenoc egunean egunean zuen mezachua atenciñoz tadevociñoz icusteco, eta Elesharic urrun ta asago zagocenoc zuenetsean, edo zuen cer eguin artean contu eguizue mez–entzuten zago-cela ta orduan al dozuen ondoen esaizuez meza arteco oraciñoac.

Eta ezteutsazue asco erechi bear yai-egunean meza bacar baterientzutea, ta azaz ganeti beste gauza on batzuc bear dozuez celango-ac direan meza nagusitara zuen Eleshara yoatea, doctrinea entzutea,errosarioa esatea, altarac eguitea eta onelangoac.

Ara bada celan eguingo dozuen. Domeca baten Aita familiagazbatera meza nagusitara, eta Ama, bear bada seme–alabaren bategaz,edo otseinagaz, gosheco mecea entzun–da, etsea yagoten guelditudaiteala. Urrengo domecan Aita gosheco mezara, ta Ama seme–ala-bacaz meza nagusitara. Baya ez iñolaz beré etsean ichi seme alabaricedo otseinic bacarric, bada alango orduac ordu asetuac izan oi diralaborea camaratic ateretaco, lagun charragaz egoteco eta bear eztanaeguiteco; eta zuen seme–alabac edo otseinac onac izan arren eztiraorregaitic bacarric ichi bear: gazteac dira (ta gazteac asco esan guradau) eta eztira errietan falta izaten gazteac orretan iminten daguieza-nac. Arratsaldean Elesha ingurucoac Eleshara, besperac badagoz en-tzutera, errosario esatera, crutze–bideac ibiltera. Ergoienetacoac,auzo batzuc batu ermitaren baten, urrean badago, edo ezpaberé etse-ren baten, edo atarte baten; eta an errosarioa esan, guero liburu onbaten iracurri; ta eztaquienac, ordu erdichu leiduten icasten emonleguie, nescatillac nescatilla daquien bategaz, eta mutilac mutilenbategaz. Alan eguin dave erri ascotan, eta oguei urteacaz beré ascocicasi dave: eta au arimearen on andiraco izan doa. Guero gazteac,mutilac mutiletara, nescatillac nescatilleetara, solaztu ta divertiduzaitece. Mutilac pelotan, boloca, edo beste yoco on baten; nescatillac


beré edo carta yoco on baten, edo zuen artean dantzan eguin gurabadozue, eguizue, ondo, ondo–ondo icerditu artean. Iluntzean barrizguztiac etsera. Guizonac barriz zuec beré cetan atan divertidu zaite-ce, eta tabernara gura badozue, eta edanean igaroten ezpadozue,zoace zuen cuartilluchua adisquideacaz ezarten; gau–erortean barrizzuec beré echera; anche erloju lauren tercioan doctrina puscachubatitandu; edonoc echean badaqui liburu on baten iracurri ta guero afal-duta baque baquean oira. Confesetara beré domeca baten batzuc, bes-tean beste batzuc, bestean beste batzuc, alan zatituco zare. Aushe dadomecac santututeco modua.

Baya ¡ay, nere Cristiñauac! ¿cer yazoten da gaurco egunean?Eztirudi gaurco egunean yai–domecac direala pecatu eguiteco egu-nac baño. Yai–egunetan izan bearco dira ordiqueriac, yai–egunetanerrieltac ta aserreac, yai–egunetan yolasac, dantzac eta fiestac, etaeuretan berba zantarrac, escuca loiac, sasquelqueria guztiac. Orcheetorrico N. Santuaren eguna, orishe arturic daucazue zuen patroi andita Jaungoicoaren aurrean zuen bitartecotzat. Bada orduan izango diraiñoz baño pecatu gueiago ta andiagoac. Guero ¿celan gura dozueSantu andi onec beguiratu daguizuen? ¿Celan gura dozue Jgcoacmesedeac eguin daizuezan? Ara cer cirautsen anchina JaunacIsrael–tarrai Ysaias Profetearen aotic: “ecin icusi dodaz zuen yaiegu-nac; gaistoac dira zuen batzarrac; guztizco gorroto gogor bat deutsetzuen yaiai: ta guztiz gogai–carriac dira niretzat, ta asco icusi eragui-ten deuste, eurac eroan ecinic”. Gogaitcarriac dira, bai, Jaungoicoa-rentzaco guere yai–egunac, eta asco eracusten deutsagu egun aetacopecatuacaz. Baya bildur izan bear gara Jaunaren aserrea gure ganera,Judeguen ganera leguez, etorrico yacula. Echacuz faltaco labore fal-tea, gosetea, eguraldi ta azaro charrac, gaishoac, guerrac, nequeac taeriotza gaistoac. Baita au ezta deungueena, beste aldeco contuac diraconturic oquerrenac. ¡Ay ceinbat dagozan infernuetan erretanyai–egunetaco pecatuac gaiti!

Orregaitic neure biotz guztiric escatuten deutset Justiciaco Jaunprestuai, arren galdu daguiezala errico fiestaac. Gauetaco suac gal-duteco eztau Alcate Jaunac inoren bearric. Besteac galduteco guztiacalcar artu, eta bein betico galdu eguizuez. Eta ¡ay! zuec aldozuela,galduten ezpadozuez, zuen ganera etorrico dira alango egunetaneguiten direan pecatu ta nasaiqueria guztiac; eta guztien contu larriaartuco deutsue Jgoico Juez gogorrac. Eta siserua quexetan bada cal-teac dituzalata, guizon aituen escuetan imini, eta aec igarri daguienac


abonadu; eta urrengoan errematac eguitorduan, ori aurreti imini,erriac galduco dituzala fiestac. Gauza lotsagarria da beintzat, erriacsiseruen aguindupean egotea (egon bearra), eta lotsa apur batbaceunque eztaquit nic orreri ondo erechico baceunsquioe. Baya diruapur bat gueiago irabaci gureac guztia aztu eraguiten dau, lotsea,Jaungoicoaren bildurra.


8. LAUGARREN MANDAMENTUARENGANECO ICAS-BIDEA

Filii tibi sunt? erudi illos... a pueritia illorum. Eccl. cap.7 v.25.

(B, 37 - 40. or.)

1. Jaungoicoaren legueco laugarren mandamentuac aguindutendeutse gurasoai euren semeen ardurea. Lau dira aguindu santu onecgurasoai iminten deutsezan obligaciño ta eguin bearrac. Manteni-mentua, castigua, icas-bide edo doctrinea, eta exemplu ona. Lenengoemon bear deutse bicitzea iragoiteco bear dabeena; zaindu beré beardituez bicitza, osasuna, edo gorputzeco alderen bat galdu ce daien;eta alan eguingo dabe pecatu mortala gurasoac euren erruz umeacilten badira, escu, oiñ, begui edo gorputzeco beste parteren bat gal-tzen badabe; gueshoric dagozanean aleguina eguiten ezpadabe osatu-teco, emoten deutseezala osasun-guei edo medicinac. Ez bacarricdauque gurasoac obligaciño estua mantenietaco euren bician (bicidirean arte), baita beré emon bear deutse bici-moduren bat gueroco,iracasten deutseela oficioren bat, edo artuten dabeela beste modurenbat, euqui daien guero cegaz oguia irabaci bicitzea igaroiteco beardabeena. Emetic ezagutuco dabe, celango pecatu andiac eguitendituezan araco gurasoac dauqueena eta euqui al daien guztia gastetandabeenac auci edo querella deungacaz, ordiqueria, yoco eta besteecandu citaletan, euren semeai bear leuqueanic ichi bagaric, eta ofi-cio edo bearguintzaren bat emoiteco arduraric artu bagaric. ¿Cereguingo dabee guero seme oneec, araco gose direanean, cer yaneztauquela, eta celan irabaci eztaquiela? Ostu, quendu, engañadu, etalapurretan ibili. ¿Nondic dator aimbeste Jaungoicoagarrengo [sic],edo esqueco erriric erri, ta erromeriaric erromeriara ibiltea, eta asco-tan mutil eta nescatilla bear eguin leiqueanac? Emon baleutse gura-soac oficioren bat chiquichu cirean artean alperric ibilten ichi baga-ric, edo topau izan baleutse ugazaben bat, edo cetan atan bear egui-ten iracatsi baleutse, ez litzatequez icusico aimbeste lapur mendi etabide orreetan, ez litzatequez aurquituco ain galduric, erri, uri eta

AITA ZABALA

Errepublicac, ezta ez litzatequez icusico aimbeste bagamundu etaalper. Ycusi daizuezanean ceüen lotsagarri eguinic, orduanche eza-gutuco dozue zuen itzumendia ta erracuntzea.

2. Gurasoac dauquen bigarren obligaciñoa da castigua, edo(correcciñoa) lotsea emoitea, au da castigadu bear dituez berba loiedo deungaren batzuc esaten badituez, eguiquera edo obra charraceguiten badituez, gueistoqueria, oquerqueria, edo pecaturen batzue-tan ibili gura dabeenean; eta alan eguiten dabe pecatu mortala gura-soac ichiten badeutse umeai nai dabeen guztiagaz urteiten eurai deu-tsen ondogura larreguiagaitic. Au ezta, neure Cristiñaüac, semeaiondo gura izaitea, cé Espiritu Santuac dinoandi, semea maite dabe-nac castiguetan dau (a.) eta castiguetan eztabenac aguiri da ezteutsa-la ondo gura. (b.) Castigu au umechu direanetic asi bear da. Ay Aita,esango deust norbaistec, oraindio gazteac dira nire umeac, eztaquiecer eguiten dabeen beré; edadeac ecarrico dituz; oraindocoarrenbiguneguiac dira castiguraco. ¡Ah zorigogorreco gurasoac! diño S.Juan Crisostomo-c, ¿gazteac dira zuen umeac castiguraco? Eztirabada gazteac Adan-en pecatuan sortuac direala adi-erazoteco, eurenbiotzeco gorrotoa eracusteco, beguiracune oquerrac eguiteco (cearre-tara beguiratuteco), escuetan dauquena yaurteguiteco, lurraren contraosticoca eguiteco, eta bear bada escuac zuen contra ereguiteco; ichieguioezue castigu bagaric aci dedin (ditezan), eta icusico dozueguero celan ecandu citel orreec indarra artu ezquero, quendu ecingodozuezan: arbola bat yaio barri edo gazte danean erraz da sustrai taguzti ataraten; baya aci eta gogortuten bada, eztozuez bere sustraiacateraco; ausico dozue, baya anche gueratuco da sustrai edo erro batbaño ezpada beré. Alanche da bada umeacaz beré (yazoten da): ceüenseme-alabachuen ecandu deungaac icusten direanean bertatic casti-guetan badira, erraz da sustrai bigunac quentzea; baya bein aci etagogorguten badira eztozuez ataraco; alperric yoco dozuez, alperricbana-bana eguingo dozuez, ce eztozue ataraco an dagoan sustraia:bada Espiritu Santuac diño ce, zaldi eciba’coac, gogorrac urteitendabena leguez, alanche gogorrac urteiten dabela beré, castiguba’cosemeac (...)1. Ychi eguioezue nai dabenagaz urteiten gazteac direala-coan, eguioezuez gura dituezan gustuac, erabili eguizuez atzen pun-ten ganean, ez eguioezue ucatu nai daven guraariric, palagadu egui-zuez; eta guero icusico dozue celan izango direan ceuben borreru(cruelac) gogorrac. Ichi eioezue beré ibilten danza ta fiestetatic, yoa-


1 Ez du aipamena osatzen.

ten erromeria ta beste ibilte nastecoetara chiquerrac direalata; etaguero icusico dozue... Baya cer diñot? Etorrico da egunen bat, ceine-tan icusico zareen Jaungoicoaren tribunalaren aurrean, eta non emonbearco dozuen ceuen seme-alabac, zuec ez castigauagaitic, eta licen-cia (escu gueiegui) emonagaitic eguin dituezan pecatuen contu.

3. Irugarren gurasoen obligaciñoa da doctrinea; au da, eracutzibear deutse euren seme alabai doctrinea, eta Jaungoicoaren leguesantua, eta au aimbat umechutatic; bada errazoera eldu, edo ezau-quera apur bat euqui daieneraco eguin bear dituez fede, esperanza tacaridadeco acto ta eguitecoac, eta eguiten ezpadituez ez yaquinagai-tic, gurasoena izango da erru guztia. Iracatsi bear deutseez ondo adie-razoric Av e - M a r i a, A i t a - g u re a, eta beste oraciño Eleshacoac,Credoa, amar mandamentuac, zazpi Sacramentu santuac, eta ceiña-tuten debociño andi bategaz, cé curutze santea da Demoniñoaren ten-taciñoen contra gordegarri, edo escudoric sendoena, ta au guzti auiracatsi bear deutse berbetan asi ditezanetic, modu onetan euren bio-tzeetan aci dedin aimbat lasterren Jaungoicoaren ezaüera ta bildursantua, Demoniñoac pecatuaren acia erein (daian) baño leenago.Baya celan iracatsico deutse guraso asco ta ascoc, eurac ezpadaquie?Euretaric gueienac ezpadaquie celan eguin, edo cer dan fede, espe-ranza ta caridadezco actoac eguitea, ezpadaquie cer esan gura dabenSantuen comuniñoac, araguiaren biztuereac edo erresurreciñoac,seculaco bicitzeac eta beste onelango misterio edo gauza yaquin bea-rrac? Celan iracatzico deutse euren umechuai? ¡Ay, ce falta andiadagoan doctrinarena! Bada ceimbat seme alaba dagoz zazpi, zortzieta amar urte ta gueiagocoac encarnaciñoco misterioa eztaquienaceta cer esan gura dan, edo berean cer adietan emoiten dan eztaquie-nac; J.Cº. nor dan eztaquienac; berac ceimbat persona dituzan ezta-quienac; eta benturaz benturaz ceñatuten beré bear dana leguez ezta-quienac? Onelangoen gurasoai esaten bayaque ea cetaraco eztauquenardura gueiago euren umeacaz, bertatic erantzuten dabe, oraindocoa-rren gazteac direala orreec icasteco. ¡O guraso galduac! ¡o gurasozorigogorrecoac! Eztauquela diñozue zuen umeac doctrinea yaquite-co edaderic? Euquico dabe, bada, oquerqueria, muquerqueria, gues-taqueria eta beste gauza deungueetaraco; eztabe yaquingo ondo Aitagurea ta Ave Maria, eta guztiz egongo dira aurretuac lotsaba’co etaloiqueriazco berbaac esateco; dei eguingo deutse diabruari ta demo-niñoari eta eztituez yaquingo Jesus eta Maria-ren icen gozoac; bota-co dituez añen(ac), birao(ac), ta maldiciñoac, baita eztabe yaquingo


ceimbat Jaungoico dagozan, ez J.Cº. nor dan, ezta ceimbat personadaucazan beré; cantaduco dituez canta zoro gangar eta loiac, ceintzucidiguiten deutsezan beguiac pecaturaco, eta diñozue eztauquela dem-poraric doctrinea yaquiteco? ¡Ah guraso gogorrac! Edo obeto esate-arren borreru cruelac! Cer izango direala derichazue biar edo etsiseme-alaba orreec? Ceüen deshonragarria (lotsagarria), ceuen bio-tzeco naibaguea, eta zuen condenagarria, diño Espiritu Santuac.

4. Laugarren obligaciñoa da exemplu ona: au da, ez bacarric ber-bacaz, baita obra edo eguiqueracaz (eguiteacaz) beré eracutsi beardeutse ceruco bidea, eta alan eguingo dabe pecatu mortala eurenumeen aurrean eguiten badabe pecatu erazo al leioen gauzaren bat;emetic ezagutuco dabe ce pecatu icaragarriac eguiten dituezan, aracogurasoac euren semeen aurrean berba loi eta arinac esaten ditueza-nac, eta matrimoniñoco gauzaac euren seme-alabac bere oian edoguela atan euquiric eguiten dituezanac. ¡Ah ceimbat descuidu (uts-eguite) dagoan onetan! Ezarten dituez guraso batzuc eurecaz naste oebaten bost, sei eta zazpi urteco seme alabac; beste batzuc euracazbatera ez izan arren iminten dituez bost, sei eta zazpi urteco neba-arrebac oe baten nastauric. ¡Aguraso gogorrac! Ah adugaistoco gura-soac! Eta ce ordu tristearen beguira zagocen! ¿Eztaquizue ceuenseme alabac dagozala ascotan zelata, eta zuec cer eguiten dozuenbeguira, guero eurac beré alcarren artean, neba-arrebac izan arrenalan eguiteco? Norbaistec esango deust: Aita, ori alan da, baya fami-lia andia daucat nic eta echeac eztauco disposiciñoric (moduric)guela apartecoetan seme-alabac iminteco. ¡A guraso gaistoa! Etzarazu bacarric ori esaten dozuna; ce asco ta asco datoz confesonarioraolango achaquia ta quesheagaz. Baya esan eguidazu: ¿Cegaitic zoaz,bada, olango eche-bicitza estuetara, acomodauco ezpadozuz ceureseme alabac Jaungoicoac aguinetan daben moduan? Edo ¿cegaiticerregututen ezteutsazue ceüen ugazaba, edo echeen yaubeai, ol ba-tzucaz baño ezpada beré eguin daiola echeari erreparticiñoren bat(guela bat edo beste)? ¡Ay Aita! Ba’qui nire uguezabac ceimbatseme-alaba daucadazan, eta ceimbat guela daucazan beré, ni bicinasan echeac; baya yaquin ta esan arren eztau lauziri[c] beré gastaugura. Sinistuten deutsuet batzuei. Diñot batzuei, ce ba’quit nic ugue-zaba batzuc beguiratuten dabela, eta gueitu (eguin) deutsezana gue-lac. Baya zuetarico ascoc familiarentzat eguinico guela onetan imin-ten dozuez, ordura artean beste lecutan euquiten izan dozuezan tras-te eta laboreac, gueiago beguiraturic ceüen ondasunai, familia bear


dan moduan acomodeteari baño. Ba’quit beste ugazaba ascoc, erren-tea cobretan badabe cé, eztabeela beguiratuco euren etseetan eguitendirean loiqueria eta maldadeetara (oquerquerietara), erreparticiñoric(guela moduric) etseac eztauquelaco, iminiric achaquiatzat, euraceztauquela obligaciñoric galarazoteco besteen pecatua. Baya yaquinbeguie onelan pensetan dabeen ugazabac ce, ecin artu leiela eurenerrentadoretzat, echeac daucan disposiciñoa bashen gueiago badaerrentadoreen familia. Eta alan erregututen deutsuet neure biotzguztitic zuei uguezaba eta echeac daucazuenoi arren beguiratu dagui-zuela celan dagozan zuen errentadoreen guela ta oiac; eta ezpadagozfamilia bear dan moduan acomodetaco decenciagaz, artu daguizue-zala medioren batzuc, ol batzucaz baño ezpada beré guelachuren ba-tzuc gueiago eguiteco; bada lastimaric andienagaz icusten dira etse-en batzuetan bost, sei eta zazpi urteco neba-arrebac oe, ta guela batennastauric, eta emetic ba’quigu larregui beré cer yazoten dan.

5. Oneshen ganean beré eguiten dabe pecatu araco guraso, taber-naan egun guztian egon ezquero edo bai Onretatic ordiric echera doa-zanac, euren ordiqueria umeac dacusela: birao, maldiciño, demoniñoeta añenac eurac dantzuela botaten dituezanac, eta eurac daquielatrampa, engañu, lapurqueria eta yocoetan dabiltzazanac. Enga-ñaduric dagoz gurasoric gueienac, usteric, cumpliduten dabeelaeuren bear edo obligaciñoagaz, iracatsiric umeai doctrina pusca batgarizuman chanteleen bildurra-gaitic, errosario bat arrastaca, erdiloo, eta debociño bagaric euracaz batera errezaüagaz; gauza deunga-ren bat eguiten dabeenean deadar bat eguin, edo zapladacoren batemonagaz, baya exemplu charra ichi bagaric. Esan eguidazue, neureCristiñaüac, ¿cer izango da semea, bere gurasoen aotic ezpadanzuezpada demoniñoa, diabrua, añeniñoa, biraoa, maldiciñoa, eta jura-mentua? ¿Cer icasico dau ezpadanzu echean Jaungoicoaren icen san-tua blasfemetea (osticopean lurrean erabiltea) baño? ¿Celan urtengoeztau ordiac, ordiric badacus gueienetan bere gurasoac? ¿Celan izan-go ezta alperra, lapurra, tramposoa, yocolaria, gach guzti oneec bada-cusaz eche barruan? ¿Cer icasico dabe araco seme-alaba, eta oguitu-coac, euren guraso ta ugazabac urteric urtera baño confesetan ezpa-dira, eta orduan beré chantelen bildurragaitic, eta Jaungoicoaren gau-cetaraco beti atzera badagoz? Berba baten esango dot: celangoaczuec, alangoac zuen semeac. Guero araco zartzarora eldu zaitezene-an, eta atsacabez edo pesadumbrez bete zaiecenean, esaten oi dozuenegarretan urturic, esquer-deungacoac urten dabeela zuen umeac,


eztituezala ezagutu gura, eurac’aitic igaro dituezan nequeac, lanac,icerdi eta esturaac, eta azquenean ceüen quesha (garratzac ta) min-gotzac acabaduteco esango dozu: ¡Ay ce seme gueisto, gogor taesquer-galducoac emon deustazan Jaungoicoac! Baya au guzurra da,ce Jaun andi onec guizon guztiac eguin cituzan artezac ta onac: zuec,zuec, emonic eurai libertadea, gura dabeen dantza, fiesta ta lecu tabasterretatic ibilteco, eta ceüen exemplu deungueagaz, zuec galdudozuez. Ondo aci bacenduez etzirean izango zuen borreru gogorrac.S. Paulo-c dirauscu bacochac ereiten dabena artuten dabela: eta zuecdacutsuena da, artoa ereiten dan soloan eztala gariric artuten. Ereinbacendue umeen biotzeco lurrean exemplu onaren acia, virtute tasantidadearen lora ederra eta frutu gozoa artuco cenduen; baya ereinbadozue eguiquera deunga eta pecatuaren exemplu deunguea ¿cericharon cinaique esquer-deunguearen, eta gogortasunaren sasiac,arrac eta arantzac zuen biotza atsacabez betetaco baño?

6. Lau bear edo obligaciño oneec beteco balituez (oneei eran-tzungo baleutse) gurasoac, ez litzatequez icusico aimbeste pecatumundu zabalean; guztia izango litzateque baquea, guztia caridadea,guztia santidadea. Baya norbaistec esango deust: ¡Ay Aita! sarri tasarri yazo oi da seme ondo aciac charrac urteitea. Ezeiquedazu one-lango gauzaric esan, dira[u]tsu S. Juan Crisostomo-c. Guizona eztaberez gaistoa: deungaac bagara norberen guraz gara; borondateac tagura izaiteac bacocharen ecanduai ta artu cituzan costumbreai yarrai-tuten deutso; gurasoac barriz umeen borondatea ecandu ta eguin leiegauza onetara ardura (guichigaz) euquiagaz. Ondasunac eurentzatbatuteco gaña ardura, iminico bacendue ondo eurac azteco, dudatza-ga izango litzatequez onac; baya euren gorputzac (nombait) ondoiminteco neque ta lan andiac iragoten dozuezan artean daucazuezaizturic euren arimaac. Eztago gurasoentzat solo, eche, ez ondasunobeagoric umeen arimaac baño, eta alan eztabe ecetan beré ifini bearardura andiagoric, euretan dagoan graciaco ondasuna yagotean baño,cein infernuco lapurrac ostu daguian. Ardura au eztauqueen guraso-ac dira ascozaz gogorragoac eta cruelagoac, eurac ilten dituezanacbashen. Eta alan yaquin eguizue cé pecatu andiagoa ta esquerguea-goa eguiten dozuela semeac deungaro azten dituezanean [sic], ezpa-ta bategaz biotza erdibituco baceuntse baño: bada orduan gorputzabacarric ilgo ceunsquioe, barriz aciquera deungueagaz gorputz ta ari-mea botaten dozuez betico infernura.


7. Eta ¿ce castigu merecidu dozue pecatu onegaitic? Heli IsraelgoSacerdote andiac, bere semeen pecatua castigadu ez ebalaco, galducituzan semeac, galdu eban bicitzea, galdu eban abedetasun edoSacerdotetasuna; ta ez bacarric beretzaco, baita bere seme, lloba taondorengo guztientzaco beré. Ez eucan aushe baño beste pecaturic,santu bat zan ganecoan, ce ardura guztizco bategaz eguiten eban bereoficioari etorquion guztia. ¿Cegaitic derichazue etorri yacazala aim-beste gach David Erregueari, bere semea bere contra yaiguitea, uriticcampora oñez iguesi urten bearra, ta aimbeste negar, cispuru eta gue-rrea? Bere seme Ammonec eguin eban pecatua castigadu ez ebalaco.Baita ¿derichazue castigu bagaric ichico dituzala Jaungoicoac zuensemeen aciqueran eguiten dozuezan pecatuac? Ezetz diño, neureCristiñaüac, S. Juan Crisostomo-c. Seme edo alabac ilten bayatzuez,ondasun eta aciendac galduten bayatzuez, gacha eta gueshoa bada-torquizue, edo beste calteric badacutsue, pecatu onen castigu izandoa gueienetan. Eta ushela mundu onetan izango balitz castigu au;baya bildur nas cein infernura yausi zaitezan betico ceüen seme-alaba deungaro aciacaz batera. Aci eguizuez bada, neure Cristiñaüac,zuen seme-alaboc S. Paulo Apostoluac diñoana leguez Jaungoi-coaren bildur santu ta amodioan eta castigadu eguizuez bear danean,ce Espiritu Santuac diñoandi, euren gorputzac necatuagaz euren ari-maac libraduco dozuez infernutic.


9. DOCTRINA DE LOS PADRES DE FAMILIA

Educate (filios vestros) in disciplina et corre p t i o n eDomini. Efes. 6. v. 5.

Aci eguizuez ceuon umeac Ygcoaren leguean eta lotsaonean.

(J, 63-71. or.)

Jaungoicoaren legueco laugarren aguinduan sartuten da gurasoenumeac ganaco ardurea. Eguia da Yaunac onen ganeco (aguindu one-tan) berba arguiric eguin ez evala, baya yaquitunac diñoe ece, ori izanzala ain yaquinac direalaco gurasoen eguin-bearrac ece, buru charrecoabere mutuac, eta pistia zantarrac beré orreec ezagutu eta eguin egui-ten dituez. Baya agindu onetan Jgoicoac ecer arguiro aitatu ezpeevanberé, Escritura santuco maquina bat lecutan gurásoai umeen acierarenganean berba eguin deutse. Contu lucea izango liteque orain ceueiorrec guztioc banaan banaan esan bearra: guero aldian bat, aldian bat,ereac dacazan leguez esango deutsuedaz onetarico batzuc. Asco izan-go da bein esatea San Paulo-ren bitartez dirautsena: “aci eguizuezzeuen umeac Ygcoaren leguean ta lotsa onean.

Iru direala diño S. Antonino Florencia-coac gurasoac umeai zordeutseezan gauzaac, eta dira amodioa, euren oguia, eta aci-bide ona.Lelengo bada gurasoac laztan izan bear dituez euren umeac, eta peca-tu au gurasoric gueienac eguin daroe: larregui ascoc gura ezpaleu-tsee: izaten dira orregaiti beré guraso banacaac, sayac leguez, eurenumeacaz, eurenac ezpalituez leguez gogortuten direanac, eta onelan-goac gaiti esan bear dot nos pecatu eguiten daveen. Pecatu eguitendave bada gurasoac 1º. gura badave euren umea il daquioen artuchubici direalaco eta cer emon andiric eztauqueelaco. 2º. Pecatu morta-la eguiten dave ama seindunac, eguiten badave sabeleco seinchuagalduteco (gastetaco) izan leitequean gauzaric, celangoac direan ase-rre andiac (gogorrac) izatea, pisu andiac (astunac) buru-ganean artu-tea, bateric bestera saltu andiac (luceac) eguitea eta onelangoac. 3º.Eta oraindo pecatu icaragarriagoa eguin daroe nescatilla seindunac(izorrac) euren pecatua aguertau eztedin, aleguinac eguiten ditueza-

AITA ZABALA

nac seinchua galduteco edo ilteco. Iya biziric dagoan seiña aleguina-caz galdutea da pecatu icaragarrizco esquerga bat, ceinen contraElesha Ama Santuac descomuniñoa eta beste castigu bildurgarrizco-ac iminiric daucazan. 4º. Pecatu mortala eguin daroe seinchu galduaedo gastaua bateatu bagaric, yaquinen ganera, artuta uretara botetandaveenac, edo lurpean sartuten daveenac.

¡Ay, cristiñau maiteac! negar eguitecoa da onen ganean ascotanbaño gueiagotan yazo oi dana. Entzuzue, arren, alango aldietan cereguin bear dan, bada au ez yaquinagaiti Ygcoac daqui ceinbat arimaeder gueldituten direan bere arpegui gozoa icusi bagaric. Galdu danseinchua bere formeagaz badator, eta ustelic ezpadago, bateatu bearda, baita ilaren echureagaz eta eceri eraguiten ezteutsala baletor bere.Azalaren (sacuto, mintzaren) barruan badator, orduan contuz contuzazalchuari idigui (eten) bat egin bear yaco edo artaciacaz, edo atza-zalacaz, eta barruan dagoanari ura eguiten yaco, esanagaz batera(biciric dagoala aguiri bayaco, ura eguiten yacanean esan bear da):“nic bateatuten zaitudaz Aitearen eta Semearen eta EspirituSantuaren icenean”. Eta contu, Cristiñauac, lelengo berbacaz; nicbateatuten zaitudaz esan bear da, eta ez ainbagaric Aitaren etc. Etabiciric dagoala aguiri ezpadau, eta ustelduric ezpadago, esan bear dabiciric bazagoz nic bateatuten etc. Baita orrenbestegaz guero arenarimachua cerura yoango da ume ori ilic ezpegoan. Eta ez esan iruastecoa zala, amabost egunecoa zala: dana dala alanchec eguin bearda, ece batec eztaqui nosgarren denporan biztuten dan seinchua, etaalan eguinagaz ezta ecer galduten, eta bear bada ez eguinagaiti arenarimea bein betico linbora galduten da.

5. Pecatu eguiten dave gurasoac umeren bat eurac aci ezpadave,ari besteai bashen legue guichiago eracusten deutsenac. 6. Pecatueguiten dabe gurasoac umea eurac gura ez evenagaz ezcondu dalaco,beragaz tratau gura eztaveenac, eta ichiten ezteutsenac eurenean sar-tuten: edo umeagaz eguin arren, suiñagaz, edo erranagaz eguin guraeztaveenac. 7. Eta azquenean pecatu eguin daroe gurasoac umeailarregui gura deutseelaco guztia parquetan deutseenac, eta guradituezan mizqueria guztiac eguiten deutseezanac, bada alan eguindaumeac deungaac, eta lotsa galducoac urten bearco dave. Onelangogurasoac gaiti diño Jaungoicoac: “Zartea geldi daucan gurasoacgorroto deutso bere umeari.”

II. Gurasoac umeai zor deutseen bigarren gaucea da euren oguia:esan gura da emon bear deutseela euren bicitzea igaroteco bear dave-


en guztia, yan-edana, soña ta oña, bicilecua, etza-lecua: yagon berébear dituez galdu eztaguien bicitzea, osasuna, edo gorputzeco alde-ren bat. Onen ganean diño S. Paulo-c: Ezta umeena gurasoentzatondasunac batutea, eta bai gurasoena umeentzat ori eguitea. Eta 1. Gauza onen contra pecatu eguiten dave gurasoac arpel-onci egui-nic bici direanac, bapere (bear dan) bearric eguin gura eztaveela,euren buruentzat eta umeentzat oguia irabazteco. 2. Pecatu eguindaroe dauqueena eta eztauqueena tabernan, yocoan, yan-edanetan,aucitan eta zoraquerietan ondatuten daveenac, euren umeac gueroortozic, erdi billosic, arlote eguinic, eta goseac ilic darabildezala. 3. Pecatu mortala eguin daroe araco guraso cequen escu-eutsiac emo-ten ezteutseenac umeai bear dan leguez yanzteco, alci eguinic dara-bildezala, eta yan bere eguingo ezpaleve guraco leuqueela.

4. Pecatu mortala eguin daroe gurasoac euren umeai ucatutenbadeutsee, edo luzatuten badeutsee emotea orren bearrean dagozalasenipartea, legitimea, dotea, edo yatorqueena umeac gurasoen gogo-co eztanagaz edo gurasoac gura ez eveenagaz ezcondu cirealaco. 5. Pecatu mortala eguin daroe gurasoac euren ardura-ezagaiti galdu-ten badave umeac beguia, besoa, caderea edo alangoren bat, edoeuren erruz ume orrec gueishotuten bayaquez, edo gueishoric dago-zanean Medicuari edo oficialeari dei-eguiten ezpadeutse edo emotenezpadeutseez osatuteco bear direan gauzaac, edo euren erruz, danleguez dala, ilten bayaqueez. Contuz ibili bear dave bada bularrecoumechu chiquiac euracaz nastean eratzoten dituezan gurasoac, badaitoten badituez edo ilteco bidean paretan badira pecatu mortalaeguingo dave. Orregaiti diño Erroma-co doctriña liburuac ece, ezleuqueela gurasoac euracaz eratzo bear alango sein titicoric, eta iñoseguingo badabe imini bear leuquee bitartean almoadaren bat, edoerropa moltsoren bat alangoric yazo ce dedin.

Ez bacarric emon bear deutsee gurasoac umeai bicitzea igarotecobear daveena euren aguindupean ta euren ardurara dauqueezan arte-an eta umeac euren oguiaren yaube izan (eztirean) artean, baya emonberé bear deutsee gueroco oguia irabazteco edo izateco moduren bat,edo cetan edo atan bear eguiten iracatsiagaz, edo bide oneco ondasu-nac eurai ichiagaz edo alan. Onen ganean beré ascoc pecatu eguindaroa. Batzuc euren diruac zelan etorri alan yan eguiten dituez, gue-roco etorquizunai bapere beguiratu bagaric, eta alan eurac irabaci aldaben artean, edo errentaac diraueen artean emoten badeutse beréumeai bear daveena, edo bear bada (ameneco) bear leitequean baño


gueiago, guero escu utsacaz ecer-ez-ean ichiten dituez, ez ezcondu-teco, ez euren oguia irabazteco, ez ecetaraco moduric baperé eztau-queela. Beste batzuc alango zoraqueriaric eguin ez arren eztave ardu-raric artuten euren umeai oficioren bat, bearguintzaren bat iracaste-co, edo oguia irabazteco moduren bat emoteco. Beste guraso batzucardoari, alperreriari, auciai emoten deutse, eta umeentzat irabaci bea-rrean, etse guztia zorrez betetan dave, eta bein baño gueiagotan eurenetsaguntza, solo ta bazter guztiac concursoan saldu eta esquean ate-ric ate ascoren arpeguiac lotsatuten urten bear izaten dave; eta danadala, beti umeai calte ecarten deutse, bada ezteutse emoten emonbear leusquioenic. Guero ¿cer izango dira onelangoen umeac? Lapurandi batzuc. ¡Ay! Ichico ezpaleutse gurasoac umeai alperric ebilten,iracatsico baleutse oguia irabazten, edo ichico baleutse guerococegaz bizi, e-litzatequez ain galduric icusico uriac, erriac eta elesha-teac, e-litzatequez icusico ainbeste arpel-andi, ainbeste lapur eta ain-beste galdu orco bideetan.

Oguian sarten da umeen ezcontzea Ygcoac bide orretara badacaz,eta onen ganean beré pecatu andiac izan oi dituez gurasoac. Pecatuda umeac ezcondutea euren biotzez contra, edo euren gogoco ezta-nagaz. Guraso ascoc esan daroe semearen edo alabearen borondate-ari bapere begiratu bagaric: “urlia da gureraco ona: ain lecutan sartu-co dot neure semea edo alabea: gura ezpadau, nai davenac lagundudaguiola bestegaz eguiten.” Edo diñoe: “gurean sartuco danac onen-beste dote bearco dau”: eta beguiratu bagaric ezcondu bear davena-ren borondatera eguiten edo deseguiten dituez euren buruti ezcontza-ac. Ori ezta ondo: gurasoai yatorquee seme-alabeen gogoaren barriartutea: eta eurac gura daveen ezcontzea, bideric eztacarren buruba-aco ezcontzaren bat ezpada, eta ondo urtengo ezteutsan lagunagaz;lagundu bear deutse aleguinean. Pecatu beré eguin leie gurasoacumeac ezconduteco, edo acomodetaco arduraric artuten ezpadave.Guraso ascori entzun yoaque buru bagaric diñoela (esaten): “gueureumeac adinecoac ta edadecoac dira: eta gura davenean erremediacodira: cer emon andiric beré eztaucagu: eta gura daveena eguingodave. Alan guero izaten dira ainbeste nasaiqueria eta ainbeste ezcon-tzaco berba, pasiño zoroac eta berotasun itsuac erazoac, eta ondosarri guzurragazcoac. Sarri eguiten dira onelango ezcontzaac fieste-tan, eta alcarregaz nasaiquerietan eta zantarquerietan dabiltzazanaldietan. Amodio argalac erasoten dituz, eta guero sarri laster garba-tu. Eta ¿noc dauco alangoen errua? Guraso ardura charrecoac.


Orregaiti bada, gurasoac, ardura andia artu bear dozue seme-ala-baac, gueiegui luzatu bagaric, ezconduteco; eta iños asmetan badeu-tsazue ceuen umeari berochu davilela, eta ezcondu guraric, eguizueainbat lasterren ezcondutera: osterantzian buruco-mina etsean ugarisartuco yatzue. Baya ceuec, umeac, gurasoen buruti ibili zaitece, etaaldozuela euren esana eguizue, ece gueienean obeto urten daroe one-lango ezcontzaac ceuec ceuen buru zoroti eguiten dozuezanac baño.Baya gogoa ecin berotu bayatzue, gurasoac gura daveenagaz ezcon-duteco, arguiro eta artez esan, zelan biotzac lagunduten ezteutsuen,eta ez or lotsa-arren ezcondu, eta guero beti damuz beteta bici, egunonic bein beré icusi ecin dozuela. Baita contuan egon zaitece, guztizberé nescatillaac; ezcontzaco berbea naztetan bada labanqueriacaz,eta zantarquerien asmua dacarren gauzacaz, aguiri da guzurragazdabilela lagun ori, eta berotasun itsuac erasoten deutsala. Ez badaalangoai sinistu milla yuramentu eguin-arren.

III. Baya eztave asco gurasoac, gorputzeco bizitzea igarotecobear daveena umeai emonagaz: arimaco bizitzea da beinago, eta alanonen ganean ardura gueiago (obea) artu bear dave, eta ori eguingodave aci-bide ona emonagaz. Aushe da bada laugarren mandamen-tuac gurasoai aguinduten deutseen irugarren gaucea, umeai acieraona emotea. Eztira gurasoac izan bear Santu-guiñac leguez zeintzuceguiten dituezan santuac campotic eta azal-ganeti ederrac eta politaceguiten badituez ece, barruticoagaiti ezteutse arduraric. Gurasoaceuren umeac azaleti bashen barruti obeac eguin bear dituez, esangura dot umeen arimeagaz gorputzagaz baño ardura gueiago beardaveela eta ori eguingo dave (gorputzeraco) oguiaz ganeti, (arimara-co) aciera ona emoten badeutsee. Aciera ona emoteco iru gauza eguinbear dituez gurasoac: 1. gauz’onac iracatsi, 2. gauza charrac galara-zo, eta 3. exemplu ona emon. Entzuzuez iru gauzoc bein banaan. 1º Gurasoac umeai gauz’onac iracatsi bear deutseez. Ygcoac anchinagurasoai cirautsen: “iracatsi eguioezuez umeai nire berbaac gogoanerabilten, etsean zagocenean, bidean zabiltzenean, oera zoacenean,eta yaguiten zareenean”. Au bear dan leguez eguiteco, umeac berbazasten direaneti iracatsi bear deutseez gurasoac Jesus ta Maria-renicen gozoac: iracatsi bear deutsee ondo ondo siñatuten, bada curutzesantua da Ygcoac gueure arerioen contra ichi euscun gorde-garriricandiena. Iracatsi bear deutse Aita-gurea, Ave-maria, Credoa, amarmandamentuac, bost Eleshacoac, zazpi sacramentuac eta onelango-ac. Eta orreec eracusteco eztira beguira egon bear umeac adinera eto-


rri artean, bada errazoera eldu, eta ezagüera apur bat dauqueeneaneguin bear dituez fede, esperantza ta caridadeco actoac, eta eguitenezpadituez celan eguin eztaquielaco, gurasoena izango da erru guz-tia. Baita beré zazpi urteric aurrerá mezatara aguindu bear dituez ira-casten deutseela celan moduz egon: eta confesetara beré bai, guero-co icasi daguien(tzat). Eta celan urteetan aurrera doazan, alan doctri-nea beré obeto yaquin bear dave. Baya ¿eguiten ete da alan? ¡Oy cenegar-garria dan onen ganean gure errietan icusten dana! ¿Ceinbatseme-alaba sei, zazpi, zortzi urtecoac, eta gueiagocoac beré icustenez dira doctrinaren apurric beré eztaquienac?

Esaten bayaque onelangoen gurasoei ea cegaiti ardura gueiagoeztauqueen umeai doctrinea eracusteco: beingoan erantzundaroe:”¡Ay, Aita! gueure umeac gazteeguiac dira oraindo orreec icas-teco. Bai, gazteeguiac dira ceuen umeac orreec icasteco. Eztira badaizango muquerrac eta erremushcadac eguiteco. Echaque entzungoJesus ta Maria-ren icen gozoric eta pitian pitian entzun bearcoyaquez añenac eta arrenac, biraoac eta arraioac. Eztaquie Aita-gureaeta Ave-maria, eta batu bearco dituez baster guztietaco ereciac,errondoac eta ipuiñac. Eztaquie curutze-santearen eguiten, etayaquingo dituez milla soñu gangar, loi ta lotsagarri. Oraindio gazte-eguiac dira confesetara biralduteco (botetaco), eta aguindu bearcodira iñoren solora, ortura basora, iñoren gaucea eguitera (ostutera).Egongo dira bear bada pecatu mortalean, eta eztave yaquingo, etaameneco (venturaz) entzun beré eguin izango eztave ceinbat gauzabear direan confesiño on bat eguiteco. Onelangoen gurasoac pecatumortalean bici dira. Bada yaquin beguie umeai doctrinea iracastenezteutseen gurasoac pecatu mortala eguiten daveela.

2º. Aci-bide onac gurasoai escatuten deutsen bigarren gaucea dagauza charrac umeai galarazotea. Bai, gurasoac, umeac lotsa oneanaci bear dituez, Ygcoaren bildurtasuna eracusten deutseela. Esanbear deutseez Ygcoaren berba oneec: “Ene seme, pecatariac eurenbide charreetara ecarri gura bazaituez, ez lagundu: etzaitez euracazbatzandu, bada euren oñac arin dabiltz gauza oquerrac eguiteco: ezondo erechi deungueen bideari, ce orreec eztagoz ondo, deungaroeguiten ezpadiñardue. Orretaraco eragotzi bear deutsee pecatu danguztia, baita beré pecatu eguitera ecarri leiquezana. Eragotzi beardeutsee pecatu mortalen bean biraoac eguitea, berba loi arinac etanasaiac esatea, lapurretac eguitea, eta onelangoac. Eragotzi beardeutseez lagun deungaac, lecu charrac, gaüetaco ibileraac, eta bide


pelleburuzcoac. Ori eguiteco yaquin bear dave euren seme-alabaaccelango lagunacaz batzanduten direan, celango etseetan sartutendirean, ce lecuetara yoan oi direan: celango adisquideac dauqueezan:eta bein yaquin ezquero lagun, lecu edo adisquide orreec deungaacedo adinonac direala, ezteutsee ichi bear euretara elduten. Bildurbadira lagun eta etse orreec alan-alangoac direala, orduan beré gala-razo bear deutsee alango lagun artera eta etseetara yoaten, eta alaneguin ecic pecatu mortala eguiten dave gurasoac.

Emeti dator pecatu mortala eguitea guraso ascoc ceintzuc eurenumeac ezcondu ditezan amurruagaz edo ainbagaric aguinduten ditue-zan fiestetara, celaietara, biguireetara, dantza nastuetara, eta alangonesca-mutilen arteco batzaarretara. Eta oraindo pecatu mortal andia-goa eguingo dave gurasoac euren umeac urliagaz edo urlinaiñagazezcontzea eguitera etorri ditecentzat, edo eguin ezquero galdu ez dai-tentzat, ichiten deutsenac semeari nescatillearen etsera yoaten, edobesteco mutilari eurenean sartuten. Baita izan oi dira onelangoenartean gurasoac, gazteac alcarregaz bacarchuric ichiteco, eurac etse-ti canpora, solora, atartera, basterretara urteten daquienac. ¡Oneec baigurasoac! Yaquina da bada, gazteac bacarric egonda, eztireala erro-sarioac esaten egongo. Azquenean barriz, ezcontzeen ganean esanbear deutsuet ece, gurasoac galarazo bear deutseezala umeai luzaro-co eguiten direan ezcontzaac, urtebetegarreneraco, lau urtegarrenera-co eta onelangoac. Au gogotic artu bear dave gurasoac, bada ori ezeguinagaiti Ygcoac daqui gazteac celango pecatuac eguiten dituezanbai gogoz, bai escuz, bai araguiz, eta guero gurasoac Ygcoaren aurre-an onelangoen ganean cer icusi andiac izango dituez.

Eztira oneec bacarric gurasoac umeai galarazo bear deutseezanac,pecaturaco bideac quenduco badeutseez . Beste gauza bi bere badiraez esatea guraago neunquezana, pecatu asco eragozteco esan bearezpalitz. Bata da gurasoac eztituezala eurecaz nasta eratzo bear umecascondochuac eta nagustochuac. Batzuc batzuc ori eguin daroe,orregaiti beré gueldi egoten eztaquiela. Iru-lau urteric gora euren oetieta guelatic beré campora bota bear dituez umeac pecaturaco bideandiac emon gura ezpadeutsoez, eta euren lepo ganean pecatu andi-tzar asco artu gura ezpadituez. Yauna, oraindo umeeguiac dira alan-goa zer dan yaquiteco. Ezta ardura. Ceuec atan icusi edo asmauagazbeste ainbeste eguin leie eurac euren artean: eta orduan yaquin ezarren zer eguiten dabeen, artu leie ecandu citala, eta guero zer danyaquitera datozanean, ecin galduric bein arturico bezu charra aurrera


eroan leiquee. Yauna, lo-gogor egoten dira. Ceuec uste izan arren lodagozala bear bada iratzarriric egongo dira, eta ceuec cer eguitendozuen adi egongo dira, eta bear bada eurac igarri bagaric infernucosu loian erretan. Sinistu eguidazue guztizco calte negargarriac etorridira gurasoac umeen arcuntzan (parean) alan eguinagaiti. Bigarrenesan bear deutsuedana da deungaro eguina dala oe baten erabateraseme-alabaac eratzotea, chiquinac eta gazteac izan arren; edo eurenoichuac bata besteen parean imintea. Cristiñauac, andiac dira gueurearerio dollorraren asmuac, eta pecatu asco sortu dira alango gauzee-tati. Orregaiti etse batec, ondo ibilteco, iru guela bear dituz, batasenar-emasteentzat, bestea mutillentzat, eta irugarrena nescatillen-tzat, eta alan eztala, milla zantarqueria ta ciquinqueria yazo bearcodira. Eta alan nic biotz-biotzeric escatuten deutset ugazabai eta etse-yaubeai, arren bada beguiratu daguiela errentadoreen oiac eta guela-ac celan dagozan, eta ezpadagoz cristiñautasunac aguinduten dabenleguez, eguin daguiela eurecan dana, ol batzucaz, edo esto batzucazbaño ezpada beré, bear dan leguez iminteco. Eta ori eguin ezic, nicartez dirautset, euren lepoganean izango dituez errentadoreac etaerrentadoreen oguitucoac alango ardura ezagaiti eguin daguiezanpecatuac. Eta ezpeguide esan onelangoac, eurac eztauqueela iñorenpecatua cetan galarazo: bada yaquinic egon bear dira ece, ecin erren-tadoretzat artu leiqueela, etsearen barruac, garbiro iminteco, aguin-duten davena baiño lagun gueiago daucanic. Baya ugazabaac eguitenezpadave, eguizue zeuec errentadoreoc, eta Ygcoac zor badau orrenduiña ta gueiago emongo deutsue. Zuen ume gaishoen arimeen onacori ta gueiago aguinduten deutsue.

Esanac guztiac, bada, galarazo bear deutseez umeai gurasoac,bear dan bidean acico badituez. Baya ¡o guraso ascoren negargarriz-co itsumen gogorra! Ecin esan beré eguin lei noraguiño elduten dangueure arteco guraso ascoren nasaiqueria, eta ardura eza lotsagarria.Ichi bear izaten deutsee edocein batzaar nastuetara ibilten, edoceinmutil buru-arinegaz, edo edocein nesca gangar zorapillogaz lagun-duten, gaubaz berandu artean beré etseric canpora egoten, orregaiticbapere bildurric ez errencuraric artuten eztaveela. Eta iñoc arpegui-ric artuten badeutse, edo ecer esaten badeutse, burucominic izan cedaguien, epetasun andian erantzun daroe: “¡Eh! eztago arduraric.Guztiz da ona ene semea; ene alabeari ecin iñoc ucutu leio, zaratabacoa da bera. Ez, ez: eztago euracaz bildurric. Gauza orreec gazte-tasunac escatuten dituzanac dira. Gaztetasunari (gaztezaroari) berea


emon bear yaco. Gueu beré alanchec ginean.” Guero gura eztanayazo daquienean edo nescaren bat bete: semeac burubaaco ezcontza-ren bat eguiten davenean: alabearen oqueluetaco nasaiqueriac guz-tien beguietara aguertuten direanean; orduan dira negarrac, cizpu-ruac, zotinac, ulle-tiracaac. “Ez neunquean nic sinistuco neure seme-ac, neure alabeac, ori eguingo eustanic. ¿Noc esango evan au eguin-go evala? ¿Noc usteco evan alangoac urten bearco evala?” ¿Noc? ¡Aguraso zoroa! ¡Asenbaaco gurasoa! Noc esango ez evan ceure umea-gaz cer igaroco zan icusiric nogaz ebilen, nora yoian, non sartutenzan, ta celango bide macurrac erabiltzazan? Edoceinec igarrico eu-tsan icusita ceuc emoten ceuntsan laza ta escu-escune larreguia guraevan bideetati ibilteco nai gaubaz zala, nai egunez zala ecin onean yoleiqueala ceure umeac. Ceure buruaren erru imini bear dozu oraindaucazun naibaacoa.

Alan bada gurasoac ardura andi bat imini bear dozue, ceuenumeai Ygcoac dirautsuen leguez ondo eracusteco, eta pecatuac etapecatu-bideac (galarazoteco) quenduteco, eta ondo esanean ecinbadozue, gogorrean ta garratzean eguin bear deutsazue. Ori ondoeguiteco Ygcoac berac dirautsue cer eguin bear dozuen. Entzun bereberba ederrac: “Loren yau eta palagau eiquezu ceure umea, eta beracbildurpean erabilico zaituz: ibili zaitez beragaz (parlantzuan), chan-chaquerietan eta chuchupuchuetan, eta berac nequeac ugari eracutsi-co deutsuz. Ez beragaz barre andiric erabili, guero damutu ce daqui-zun. Emoiozu ceure semeari lotsea; zarteagaz yo-arren echatzu ilgo.Gurasoac, ez eguiozue umeai aserratu eraguin, ez su-mina artutecobideric emon.” Oneec eta onelangoac dirautsuez Ygcoac berac. Alanbada umeac ondo aciteco eguin bear dozuena da lotsea ta itzala betiemon bear deutsazue. Eta lotsa au eta ondo eracuste au ainbat ume-chutati asi bear da diño Ygcoac berac: dum infans est, umecondoadanean; ezpabere bear bada, gogortu ezquero, gueiago eguingo deu-tsue, eta buruco-ala andiac icusi bearco dozuez.

Au esaten yaquenean, guraso ascoc erantzun daroe: ¡Ay bada!oraindo gazteac dira orretaraco gueure umeac; aec eztaquie gaishoaccer eguiten daveen beré asco; gueldi gueldi edadeac ecarrico dituz.¡A guraso gogorrac, edo obeto esateco ceuen umeen borreru gogo-rrac! Eztira bada gazteac ceuen umeac biotzeco sumina eracusteco,beguiraunac, adicuneac, erremushcadac, eta muquerrac eguiteco.Ichi eguiozue gogortuten, eta guero icusico dozue celan eci ecingodozuezan. Umechuacaz yazo oi da arech-landaracaz yazo oi dana.


Arech-landarachuac erne barri direanean, laster dira sustrai ta guztiatereac; baya bein gogortu eta andi eguin ezquero, eta sustrai luceaceta erro zabalac eguin ezquero, eztozuez guztiz ateraco: bertan guel-dituco da erro bat baño ezpada beré. Alanche da umeacaz beré:lenengo mañachu charrac burua aguertuten daveenean, guichi bearizaten da maña orreec galarazoteco; eta bear bada zapladaco bat,aguiraca bat, berba bigun bat, becoqui ilun bat asco izaten da orreta-co. Baya bein ecandu gaistoac sustraiac eta erroac basterretara zabal-du ezquero, ezteutsazue bezu charra galarazoric. Alper alperric yocodozuez, alper alperric bana bana eguingo dozuez: anche guelditucoda erro bat bashen ezpada beré, ceinec gosh edo berandu atera bear-co daven burua, araco ceuen umeac ceuen bildur eztireanean.Orregaiti contu, gurasoac: ceuen umeai mañachu gaistoac lelengolelengo barritaric galerazo: aguertauta lasterrean burua ebagui: ezichi temea(gaz) cabiduten (urteten): eci eguizuez euren oquerruneguztiac indarra artu baño leen, ezpabere Ygcoac diñoana:”zaldi eci-baacoac gogorrac urteten daven leguez, alanchec castigu bagacoumeac gogorrac eta lotsa galducoac urteten dave.

3º. Oneec alan dira, eta alan eguin bear dira: baya eztave guraso-ac orregaz ezer eguingo eurac onac ezpadira. Indar gueiago daucobeguietati sartuten danac, belarrietati datorrenac baño. Arpel arpelicesango deutso gurasoac umeari, “au eguic, bestea ez eguic eguin”;umeac beste gauzaric eguiten gurasoa icusten badau, dacusana eguinbearco dau, ez gurasoari entzun deutsana. Orregaiti cirautsan Leta-riSan Geronimo-c: “ezpeguizue icusi ceuen alabeac ez ceuri ta ez aita-ri, berac eguinda pecatu izango leuquean gauzaric”. Eta aushe daaciera onac gurasoai escatuten deutsen irugarren gaucea, exenplu onaemotea. Eta onen contra pecatu eguiten dave gurasoac umeen aurre-an eguiten daveenean pecatu dan gaucea, edo pecaturaco bidea ta oñaemon leiquioena. Alan pecatu mortala eguingo dave 1º. tabernan edoondretan izan ezquero umeen aurrean ordiric paretan direan guraso-ac. 2º. Pecatu mortala eguingo dave umeai edo umeen aurrean biraoeguiten daven gurasoac. 3º. Pecatu mortala eguingo dave gurasoacumeen aurrean arcalegaz aserratuta, batac besteari berba astunac etalotsa charrecoac esaten badeutseez, irauna garratzac emoten badeu-tseez, edo gogor eta legue eztan leguez alcar artuten badave. 4º.Pecatu mortala eguingo dave umeen aurrean esaten daveenac, euracezteutsela alango billaüari parcatuco, querella bat ecarri bear deutsa-la, gastarazoco deutsala, vengauco yacala, edo celan alan iragarten


deutsenac besteari deutsen gorrotoa. 5º. Pecatu mortala eguingo daveumeen aurrean esaten dituezanac celebrequeriac, berba loiac, ipuinciquinac, errondo edo ereci deungaac, edo etseco bearretaraco alan-goac esaten daquiezanac dacardeezanac. 6º. Pecatu mortala eguitendave umeen aurrean ateraten dituezanac euren gaztezaroco ibilerazoroac, adisquidetasun loiac, panparreriac eta eraqueriac. 7º. Eta araberé pecatu gueiago eguingo dave guraso orreec, umeac daquiela,edo icusi, entzun edo iguerri leiqueela, iñogaz adisquidetasun cha-rric, zantarqueriaric, edo gauza oquerric badarabilde. 8º. Pecatu mor-tala eguingo dave, eguiten badituez umeac daquiezala lapurretaac,saldu-erosi oquerrac, eta engañuac. 9º. Pecatu mortala eguingo dave,umeen aurrean esaten badituez iñoren cleituco gauza astunac, orain-do ishilic dagozanac. Eta berba baten leen esana: pecatu eguingodave gurasoac, eguiten badave, edo esaten badave umeai oquer-bideaemon, edo pecatu eraguin leioen gauzaren bat.

¡Ay, neure entzula onac! Ce zorionecoac izango litzatequezanetseac, erriac, uriac, provinciac eta erreinuac, baita mundu guztiaberé gurasoac ondo ondo eguingo balituez Ygcoac laugarren aguin-du santu onetan esaten deutsezanac. Guztia izango litzateque ontasu-na, guztia santutasuna, guztia baque gozoa: baya alan eguiten ezta-beelaco guztia doa galduric. Imini bediz legueric eta castiguric gogo-rrenac gaiztoen contra: bebil yusticia aleguinac eta ecin-eguinaceguiten erriti canpora ecandu charrac eta cer esan gaistoac ushatu taerbestetuteco: deadar beguie predicadoreac indar ta gogor izcunedeungueen contra: alperric dabilz guztiac, eta euren eguinalac etaindarrac guztiac utsean yo bearco dave, gurasoac euren umeac ondoaciten ezpadituez. Sinistu eguidazue mundu onetaco oquerreria etapecatu guztiac gurasoen aciera deungan dauque euren sustraia. Umeondo aciac onac dira, eta guraso guztiac eurenac lotsa onean acicobalituez, aror mundu guztia onduric. Ori eguitea eztago gueureescuan, baya zuenean dago Ygoicoac emon deutsuezan umeac ondoaztea: ori eguizue eta ori guichiago euquico dau munduac deungata-sunic. Baya esango dau bearbada batec edo batec bere artean, yazoleitequeala, eta yazo bere ascotan eguiten dala, gurasoac eurenumeac ondo aci eta ume oneec gaistoac urtetea. Bai, eguia da yazoleiteque alango nosbaiteco baten; edo lagunen batec ume ori galdu-ten davelaco, edo beste alango bategaiti. Baya gueienean eztoa alanizaten, ezpada ce ume ondo aciac onac izaten dira, eta ume deunga-ro aciac deungaac. Ygcoac berac dirauscu; baita eguia Ygcoaren


esana leguez, pecatarien semeac oquerrac izaten direala eta lapurrenlagunac eta guraso onen semeac barriz euren modu moducosheac, etaumeetan dala aguiri nor nor dan. Ez, diño San Yuan Crisostomo-c,eztauque gurasoac achaquia onic euren umeac ondo aciten ezpadi-tuez, eta onac eguiten ezpadituez. Guizonac ezcara gueuracauten tagueurez deungaac, eta alangoac bagara da gueuc gura dogulaco.Gurasoac umeac euracaz dauquez aciteco ume chicar direanetic, etabeti dagoz euren ganean; eta alan erraz erraz eguin leiquez onac iza-tera. Baya ¿cegaiti eztituez alan eguiten? Euren ardura guztia dalacoescuartecoa eta ondasunac aurreratutea eta azturic dauqueelacoumeen arimen osasuna, baita euren buruena beré. ¿Cer? Aberericuzuenac eta mistoenac, otsoac, artzac, catamotzac ¿eztira ardureagazeta moduagaz mantsotuten, eztatoz escura eta gura doguna eguitera?¿Echaquez milla arrigarrizco gauza eracusten? eta umeai gachic ezta-quienai ecin ondo iracatsi leiquioe? Bai gurasoac gura baleve, etaorretaraco aleguiñac eguingo balituez. Baya guraso ascoc, diño Santuberac, mandoagaz eta astoagaz ta basterragaz ardura gueiago dau-quee euren seme-alabacaz baño. Eta ori baño ezpalitz oraindo gach-erdi litzateque. Baya guraso ascoc eta ascoc, (oquerrago dana) ume-acaz ardura artu bearrean, eurac deungaac izaten iracasten deutsee.Ozta ozta idigui izango dituz ume gaishoac beguiac, belarriac etabeste sensunac, eta orra non eztacusan, non eztantzun, non asmetaneztaven deunguea izateco oña emongo deutsan gaucea baño. Eztauoraindo berbaz yaquingo umeac, eta negarrez asten bada arrebeac,otseiñac buruac emon deutsanen bat eguin gura ezteutsalaco, amaasico yaco palaguetan (lorenyetan), eta arrebeari edo otseinari yotendavelaco siñua eguingo (eguiten) deutso, eta esango deutsaz minemoteco moduco berbaac, eta onegaz iracatsico deutso umeari celanandi eguin dedinean, inoc ezer eguiten badeutso, berac bere escuzbengaia artuco daven. Yancico deutse umeari soñeco polit bat, etamilla zoraqueriaz, eta labanqueriaz puztuco dave, burua ashez bete-co deutse, sinistu eraguiten deutsela, besteen beguietan ederto diru-diala; eta orregaz iracasten deutse yanzqui eder zalea izaten. Yoangoda sein-zaina (ume-yagolea) tanbolin otsa dan toquira, eta bera beso-an daucala abiauco da besoai eraguiten, eta umea dantzan erabilten,eta alanche eracusten yaco umeari yantzan ibilten zalea izaten. ¡Ey!esango dozue, orreec ¿cer dira? Ecerezqueria batzuc baño eztira. Bai,baya ezerezqueria zan Santa Monica-c umetan ardao tanga tanga(tindi) bat ao bete beré etzana edatea, eta agaz-guztiagaz beré diraus-


cu bere seme S. Agustin yaquintsuac ece, orretaric etorri zala bereama, ardaoari ondo erestera, eta bear tzan bashen gueiago edatera, etaguichic eguin ebala ordi concor bat izateco bideac artu etzituzanean.Orregaiti bada echaco umeari emon bear deunguea izateco dan bide-ric chiquiena beré.

Baya ¡ay! guraso ascoc euren umeai emoten deutseez ez onelan-go bide chiquiac ez ece, baita andiagoac beré, eta ez ume chiquitanbacarric, baita bardingotan eta gaztetan nagustochu eguinda beré.Etseren batzuetan eztantzue ezpada biraoa, añena, demoniñoa, yura-mentua, berba loia, celebrequeria, eta iñoren deungaroac esatea.Eztacusde euren gurasoacgan devoziñoaren izpiric, eztacusde ezpadaeztaveela errosario bat esaten, eztireala urteric urtera baño confese-tan eta orduan beré chartelaren bildurrez; yaiegun santuetan meza batentzunda, ganeco enparadua emoten daveela saldu-erosietan, taber-nan; alango egunetan yoan bearco dala errubera, N-ra, gaucea (saga-rrac) saltzera, errota-osterara, bazterretara. Eztacusde baneria, apain-dutea, eder ibiltea baño besteric. Guraso ascoc poz-pozic eta ezpane-tati adurra dariela contetan detseez umeai euren gazte-zoroco panpa-rreriac, eraqueriac, ibil-bide deunga negar eraguin bear leusquioenac.Guero ¿zer gura dozue izan ditezan ume orreec? ¿Cer? Cristiñaudeungaac, biraoguilleac, gurasoacganaco gogorrac eta esan charreco-ac, edaleac, seigarrenecoan ez garbiac, ao charrecoac, lapurrac. Baya!ay, ta ay! ce zorigaiztocoac direan onelango umeen gurasoac!Izango dave, bay, buruco-mina, baita ez chicarra mundu onetan, etaoquerrago dana, icusi bearco dituez bestean neque icaragarrizco beti-coac. Alangoric guerta ez daquizuen, esango deutsuet nic orain celanaci bear dozuezan ceuen umeac. Entzuzue bada contuz.

Lelengo lelengo ceuec onac izan bear tzare; ceuen etsetic canpo-ra biraoac, maldiciñoac, yuramentuac; etseti canpora aserreac, erriel-tac, baita quirrimorroac eta ezdabaida chiquiac beré. Ceuec senar-emazteac alcarreri lotsea ondo ondo gorde bear deutsazue; eta alaneguin ezic ezteutsue umeac beré gordeco. Ceuec Elesharaco bideacyaquin bear dozuez sarrichu confesetaco eta comulguetaco, yaiegu-netan errosariora, beluco mezara (meza nagusitara), abade-maisua-ren sermoira etorteco. Errosario santua gaubean gaubean etsecoacazesan bear dozue oera baño leen, eta obeto afaria yan baño leen, badaafaldu ezquero lo-agoa (gurea) beré urrean izan oi da. Berba baten,ceuec onac izan bear tzare. Aushe da aurrengo aurrengo bear dana etabera bagaric eztozue umeacaz bapere gauz’onic eguingo. Berbaz asi


ditezaneric iracatsico deutsazuez Jesus eta Mariaren icen gozoac etadevociñoz eta astiro ta ondo siñatuten, eta gueldi gueldi Ave-maria,Aita-gurea eta euren dotrinachua. Ordutishec asi bear tzare umeaiYgcoaren bide ona eracusten, eta aguertuten dituezan mañachuacgalarazoten. Lotsea beti emon, guichitan yo, temea cabietan beinberé iños ez ichi, belaunico imini, beari mun eraguin, guela batenzarratuta euqui, parca escatu eraguin, dira ceuec, umeac bear eztanenbat eguiten daveenean, gueien erabili bear dozuen zartea, eta emonbear deutsazuezan castiguac. Barriz ondo eguiten dabeenean ez-gau-zachu bat emoten badeutsazue eguin-sari, edo (aguinduten) esquein-tzen eta opetan badeutsazue eguin daguientzat, (onez) onean oneanecarrico dozuez ederto baten zeuen esana eguitera. Baya iños yotenbadozuez alan bear izanda, guero negarrez dagozanean, ez palagau,ezpabere guztia galduco dozue: Ichi baquean, eurac aspertuco dira;eurac ishilduco dira. Eta charriac artuta yan gura ezic asten direane-an, echaramon, goseac ecarrico dituz. Zazpi urteric gora ecarricodozuez Eleshara mez’entzutera, eta confesetara, eta sarrichu confe-sau eraguin. Eztozuez erabili bear soñean apainduegui: apaindu-gureac ascori alde ascotara pecatu eraguin deutso. Baya bere modu-chuan erabili bear dozuez, ganecoan eurac ondo eztan bideren batetieguin bearco dave. Andi eguin ezquero eragotzi bear deutsazueznaasteco batzaarrac, fiestac, yolasac, batzaaco dantzaac, biguirac,gaubelac, errondac, eta osterantzeco mutil-nescatillen arteco batza-cuntzaac, bada oneec dira lotsea quenduteco eta itzalac botateco, etaloiqueriac ta zantarqueriac icasteco alagalaco lecu onac. Yaiegunsantu osoetan zeuecaz ecarri eguizuez beluco mezatara, eta ez ichigazteric etsea yagoten, ece alango aldietan izan oi dira sabaico(camaraco) lapurretac eta oquerrago direan gauzac. Onelan gurasoac,umeen ganean, eta beti ardura andi bategaz zagocela, yo andi baga-ric ondo acico dozuez, ceuen esanen bean euquico dozuez, etaYgcoac diñoana, emongo deutsue guero atsedon ederra, eta biotzecoatseguintasun gozoa.


10. [BOSTCARREN AGUINDUA]1

Non occides.Eztozu iñor ilgo.

Exodi.c.20.

(J, 72-79. or.)

Gueure Ygco laztanac yagon ezquero laugarren aguinduan gura-soac ganaco lotsa ona, galarazoten deuscu bostcarrenean besteaigach eguitea. Orretaraco esaten deuscu: (yagon gura dau bostcarren-goan guztien bizitzea, osasuna, eta ondo egona; eta orretaraco diraus-cu:) eztozu iñor ilgo. Berba oneecaz bada esan gura deuscu ez iñoriberé gachic eguiteco (ezta gueure buruari beré) ez gueure eguiteacaz,ez berbeagaz, ez ecetara beré. Eta alan aguindu onetan ez bacarriceragozten yacu iñor iltea, baita beré iñori osasunean, gorputzean, etaariman calte eguitea. Alan gueure burua edo besteren bat iltea, bana-tutea, odoltutea, beso bat edo azurren bat austea, benenoa edo gach-garriren bat emotea, edo artutea, eta gaishotutea, oneec guztioc etaonelangoac eragotzita dagoz bost-carren mandamentuan. Eta ezbacarric galarazoten yacu olango gauzaac gueuc guere escuz eguitea;baita beré besteren bateri eraguitea. Eta orregaitic batec iñor il ezarren edo ez banatu arren, besteren bateri ori eguiteco, (edo iñor ba-natuteco) aguindutea, lagundutea, atan imintea edo bidea emotea,orretaraco benenoa, boticacoa, edo trechuren bat emotea, eta oneec,galarazota dagoz bostcarreneco aguindu andi onetan.

Oneec alan yaquinda icusi daigun orain nortzuc gueien onenganean pecatu eguin daroen. Eta bear dan argui-bideaz berba eguite-co, lelengo esango deutsuet nortzuc eguiten daveen pecatu eurenburuari calte ecarten deutseelaco (ecarriagaz): bigarrengo nortzuc(eguin oi daveen) besteai calte eguinagaz; eta irugarrengo barriznortzuc (pecatu eguiten daveen) deungaroac esanagaiti.

Eta euren buruai calte eguiteagaiti pecatu eguin daroe 1º. Baliauoi direanac Ygcoac emonico gorputzeco sendotasunagaz eta gogor-

AITA ZABALA


tasunagaz gorputza macalduteco, osasunagaz osasuna galduteco,gorputzeco indarracaz gorputza argalduteco eta manquetaco. Guizonta mutil indartsu ta gogor ascogaz gueure errietan icusten danada,ashe batzuc buruan sartuta dabiltzazala euren indarracaz arroturic,eta Ygcoac pecatu eguiteco emon izan baleutseezan leguez lagunacdesafietan, temac ta posturac eguiten, ecin dituezan cargaac eregui-ten (erantetan, yasoten) ta eroaten. Yatun ta edatun ascoc posturaaceguiten dituez onenbeste edo ainbeste yan edo edan eguingo davee-la, edo noc gueiago yan ta edan. Onelangoetati guero ascoc osasunagalduten davee, eta betico erasoren bategaz gueldituten dira. Badapecatu eguiten dave alangoetan dabiltzazanac.

2º Eguiten dabe pecatu mortala osterantzean, alango postura etapanparreria bagaric larregui yaten daveenac, yaquinic larrac gacheguin oi deutsela. 3º Eguiten dave pecatu mortala yan oi daveenaccarea, icatza, lurra, autsa, edo beste onelangoren bat; bada ori alaneguinda erquinduric, mascarturic eta osasuna motelduric guelditu oidira. Eta berba baten, bein yaquin ezquero yanariren batec gach egui-ten deutsala, edatecoren batec gaishoric iminten davela, (pipea edocigarroa -tabaco orria- artuteac calte eguiten deutsala), larregui yan--edanac galduten davela, onelangoren bat orregaitic beré eguitendavenac pecatu eguingo dau.

4º Pecatu mortala eguiten dave euren borondatez eta yaquinenganera orditu eguiten direanac. Ascoc eta ascoc uste dabe ece, eda’a-la edan-arren, burua nastauta euren buruen yaube eztireala parau-arren, eztala catua artutea; eta barrucoa aurrean icusten ezpadave,eztave pecatutzat beré artuten. Baya ez, ezta ori eguia, eta bein buruanastau eta sensuna galdutera ezquero ya pecatua eguinda dago, ecererrebesadu ez arren: baita barriz yazo leiteque larregui edan bagaricberé barrucoa atera (bota) bearra, edo batec gorputz-aldi charra dau-calaco, edo oñac bustiric dituzalaco edo beste alangoren bate-gaiti.¿Nos bada, esango deustazue, nos igarrico deutsagu gueure buruariorditu izan gareala? Nic esango deutsuet; entzun. Araco biaramone-an gogoratu ecin dozuenean edan ezquero zer esan, edo zer eguincenduen, besteetan baque onecoac izanic, ardaoaren beroagaz etseguztia beera ecarri bear dozuenean: biraoac eta yuramentuac eguite-co izcuneric ez izanic, edanac eraguiten deutsuezan birao-yuramen-tuacaz guztiac darda ganean erabili bear dozuezanean: etsera zatoza-nean albo alboca oñac alborantza eguiten deutsuela, bideric zabale-nac estu ta bedar dozuezala, emen labratau, an yausi; emeco ormea


yo, ango sasipean echun; urrengo goshean non loitu cinean asco ezta-quizuela: oneéc bada eta onenlagoac yazoten yatzuezanean aguiri dacatutu eguin cineela, eta pecatu mortal andia eguin cenduela.

Baya ezpeguie ordiac uste ece, catututen direanean bashen beste-etan eztaveela (edan-aldunac uste ece, catututen danean bashen bes-teetan eztala) pecaturic eguiten. Bai, catua artutera eldu bagaric (ain-bagaan) beré pecatu eguin lei, eta ascoc eguin daroe orretaraco bide-an yarten direalaco, edo besteri bide char ori emoten deutselaco. Araemen nos alde onetati pecatu eguin doian gueyen. Lenengo ardan-guelara doazanac yaquinda bere ara ezquero gueyenetan larreguiedan bearco daveela. Bigarrengo, dabiltzazanac asmu billa ea nondinora izango daveen ondo edateco erea, aldian sabelari ase-aldi batemoteco. Yrugarrengo doazanac yocora, fiestara, iletara, conbitera,eta alangoetara al dayen ardao guztia edaterren. Laugarrengo ordia-caz batzanduten direanac yaquinic olango lagunacaz batu ezqueroorditu oi direala. Bost-carrengo iñori orditu eraguiten deutsenac edoishilic gordeta daucan gauzaren bat aguertu eraguiteco (erasateco,edo edan baacoan eguingo ez leuqueena eraguiteco), edo ainbagaricburubaaco tema gogai-carriacaz. Ardaoa salduteco dauqueenac berépecatu eguiten dave emoten badeutse beragaz ordituco direaladaquienai edo ichiten badeutse berandu artean tabernan yocoan taedaten egoten.

Ordiqueria da beste pecatu ascoren artean pecatu andia ta icara-garria; beste ascoren sustraia, beste pecatu ascoc baño guizona gueia-go itsututen davena, eta beste asco baño (ascoren aldean) quendutengachago (gach) dana. Ygcoac berac dirauscu ce ordiac eztaveelaceruric icusico: ordiquerian dagoala seigarreneco loiqueria, ta zan-tarqueriac. Ordiqueriati etorri oi dira biraoac, aserreac, gorrotoac,auci-ondagarriac, lapurreriac, eta beste asco. Ardao larreguiac emondaroa seigarreneco zantarquerietaco gantza, eta ordiac eta edanduacesan ta eguin daroez, euren buru arguian dagozala esan ta eguingo ezleuqueezan nasaiqueriac, ta loiqueriatzar andiac. Nequez icusicodozue bere burua orditzat daucan ordiric. Nequezago oraindo onduizan danic.

Ain da gach ordi bat salbetea ece, diño S. Juan Crisostomo-c ecinecetara (iñondi) beré izan leitequeala. Ordi bat ecin ecec beré ateraleique artuta daucan ecandu lotsa-garriti (Ordi bateri ecin ecec berégaldu eraguingo deutso (eraguin leio) artuta daucan ecandu lotsaga-rria), diño Santu andi onec. Imini bequioz bere beguien aurrean


Jaungoico onac beragaitic eguin izan dituzan mirari andiac; alperizango da. Esan bequioz Jaun onec beragaitic icusi cituzan neque,atsacaba, zauri eta eriotza gogorrac; alperric izango da. Gogora eca-rri bequioz aren escuti artu izan dituzan mesede, eta ondasun guztiz-coac, berac onentzat prestauta daucazan gloria, ta atseguintasun ede-rrac, eta deungueentzat daucazan betico su, neque, ta ala ezin gogo-rragoac; ezteutso eceri bere yaramongo; eta nago ece, bere arpegui-co beguiacaz icusico balituz infernuco su itzaltsu ta icaragarri orreecberé, e-litequeala orregaitic (orregaitarren) onduco, eta tragu batardaogaitic anche suen erdian sartuco leuqueala bere burua. Eztagodiño Santu andi onec ordi bat ceruco bidean sartuco daven gauzaric.

Ceuec dacutsue egunean bein celan zarrago eta gozoago eguitenyaqueen ardaoa aurrerago eta zaleago (eguiten dira); indar guichiagoeta edan gura gueyago. Emetic ernetan yaque arimaco itsutasuna, etaonduteco gachtasuna. (Itsutasunagaz) eztave ezagututen euren peca-tua, eta eztaroe confesau (ordiac) artu daveen moscorric (artu izandituezan catuetati ezta amarrenic beré); eta ascotan bapere ez daveenmoscorric, edo bai beintzat ondo guichituric eta ederragaz aurrera(edercaturic). Itandu bequio ordiric galantenari ea iños catutu izanbada, eta beingoan (belan) esango (erantzungo) dau: “ez Jauna. Ara,nosicpein baten edan ondochu, choromorotu, eta besteetan bashen(puscachu bat) apurchu bat arguiago parau bai, baya, caturic ez beinberé. Ecin inoc esango dau ni catuagaz icusi navela.” Ondu guraeztaveelaco ibili doaz itsu oneec confesore nasaien (arinen) edoeuren barri ez daquienen billa. Neure entzula onac, cerura gura bado-zue, bildur andi bat artu bear deutsazue ordituteari, bada bein (oitu-ra) ecandu char au icasi ezquero, ezin aztu izaten da, eta betico ari-mea infernuan galdu bearra ecarri oi dau. Ordiqueriaren ganean besteemparaduen ganean bashen apur bat luceago egon naz; baya gueiagota gueiago eguingo baneu beré ondo eguinic legoque, eta guztia ezlitzateque asco izango, ce eztago escuen artean darabilgun bostcarrenaguindu onetan ecandu lotsagarri onec baño arimeari calte gueyagoecarten deutsanic. Goazan beste gauza batera.

Orain artean berba eguin deutsuet euren buruai larregui emondacalte eguiten deutseenac gaitic, orain azquenean eguingo deutsuetbear dana euren buruai ez emona-gaiti calte ecarten deutseenenganean. Pecatu mortala eguiten dave euquiric cegaz bici, cequenta-sunez, escueutsiz, eta lauciri ez casteteagaitic osasunaren calteaneuren buruai gosea emon, edo soñari ta oñari bear leuqueena ez


emon-da, calte andia eguiten deutseenac. Eta ¿ceinbat cristiñau bicidira gueure artean bai guizonac ta bai emacumeac gau ta egun, etaesan lei yai ta aste, negu ta uda, nai euri, nai aterri, nai ecach, betiarrastaca, beti amurraturic, euren buruac narras (tresna eguinic) dara-biltzazala cerbait aurreratuteagaiti. Eta orretaraco etsean euqui zegazondo igaro? ¿Ceinbat andra seindun, ta ascotan osasun motelagaz,auzoetacoai cer esana emoten deutseela, euri ta aterri lanean etenbearrez, etsean dauqueela cegaz ondo bici, cerbait gueiago euquitea-rren? ¿Ceinbat cristiñau, laborea salduteco (ceruac emonda) etseandauqueenac, eta arto puscachu bat ozta gorrian sabelari emoten deu-tsenac, eta gose gogorrac igaroten dituezanac (ez casteteagaitic)?Ceinbat gaisho dirua ta euquia osticopean (bear bada galduten) dau-quenac, eta codiciaren codiciaz [erri]el bat guichituteco erruquiagai-tic ilten dira euren buruai bear leuqueena emon ez eutseelaco (ezemonda)? Oneec guztioc bada, eta euren moducoac pecatu mortalaeguiten dave.

II. No-beren buruari gach eguiten deutseenen ganean celan alaneguin ezquero, igaro gaitezan orain besteai calte edo gach eguitendeutseenetara, eta iragarri daigun nortzuc eguin daroyoen euren egui-te charracaz, eta nortzuc deungaroac esanagaz. 1º Eguiten dave badapecatu mortala euren guraz besteren bat il, ebagui, edo irrime yoeguiten daveenac, dala arriagaz, dala maquilleagaz, dala ucabillagaz,dala osticoagaz, dala beste edocein beré gauzagaz. Baita onelangoacpecatu eguin ez ece, baita beré andic datorquiezan calte eta castau-bear guztiac beré oso osoan emon ta pagau bear deutseez. Berbaraco:maquilleagaz artuta, eyo eyo eguin cenduan guizon ezcondu bat, berebear eguinagaz emaztea ta umeac mantenduten cituzana (bere beareguinaren beguira eucazana): bada ceuc osotu, eta emon bear deu-tsazuz osatuteco bear dituzan diruac, eta oian dagoan artean galdubear dituzan aloguerac, eta irabaciac; 2º Eguiten dabe pecatu morta-la armaac artuta bideetara, ta etseetara lapurrerian doazanac; badaonelangoac aldean darabilde beti, edo bestea ilteco, edo eurac ilacizateco pelleburua. 3º Armea artuta (esan dan leguez) izan ez arrenberé pecatu eguin leye bostcarren mandamentuaren contra, iñorenortura, solora, etsera ishil ostuca ortuariac, artoac, gariac, frutac eta;edo lapurreria eguiten doazanac edo bidera inori urteten deutseenac:cegaitic ece sarri onelangoac izan daroe bertan ilac izateco bidea:guztiz beré gaurco egunean lapurrac ascotu (gueitu) eta lotsabaaco-tu, eta guizon-ilteari itzala ta bildurra galdu yacan ezquero.


4º Pecatu mortalean bizi oi dira maquillacariac, eta ocasiño-tzuac(zaleac) alcar banatuteco, eta ez bein alcar ilteco bidean paretan (yar-ten) direalaco. Eta baque-charreco oneec pecatu ascoren yaube izandoaz, bada sarri ta ascotan erabili oi dave biotzean eguiten davenbaño gach gueyago eguin gurea, eguin-ez-aren damu gogorra, luza-roco gorrotoa ta icusi-ecina, emon daroe besteac beré beste orren-beste eguiteco bidea, eta imini oi dituez errietan cer-esan (berba-lecu) andiac. Ecin esan bere eguin lei ce caltegarriac direan errietanonelango maquillacari ocasiñotsu baque gaiztocoac. Baquea guradaveenac eztaquie euren aurrean ez cer esan ez celan berba eguin.Bear bada bapere eztan berba bateri oratuta, bertan ernetan dabeezdabaidea, errieltea, aserrea. ¡O ceinbat pecatu eguin ta eraguindaroezan onelangoac! Etsea zorrez beteta, emaztea, ta umeac billosicta goseac ilten dauqueezala, dabiltz alango guizon baque deungaco-ac guelditu bere bagaric erriric erri, probaric proba, tabernaric taber-na, ta ocasiñoric ocasiño, alde guztietan atsacabea, cer-esana (berba-lecua), escandalua, eta gorrotoa, besteric ichiten eztaveela.

5º Eguiten dave pecatu mortala amaac eta iñudaac edo seinzaiñacardura andi bat iminten ezpadave euracaz eratzoten dituezan umechuacez itoteco (irototeco) edo ez ilteco. Onen ganean diño Erroma-co doc-trina liburuac ece, ez leuqueela gurasoac eta besteac euracaz eratzobear alango ume titicoric, eta iños eguingo badave, imini bear leuqueebitartean almoadaren bat, edo erropa moltsoren bat alango gauza cha-rric yazo ce dedin. 6º Eguiten dave pecatu mortala euren umeac legueeztan leguez, eta gogortasun larreguigaz castiguetan dituezanac, aracoeuren umeacaz aserraturic, suaren suagaz itsuturic, cer eguiten daveenberé eztaquiela, edonon yoten dituezanean, nai buruan, nai betondoan,nai sabel edo estametaganean, nai sayetz-aldeetan, eta edocein gau-zagaz, ucabilagaz, osticoagaz, maquilleagaz, bartzunagaz, edo escuanlelengo emon dayoen edocein trechugaz: guero umeac baltzunez,tontorrez ta zauriz galduric egun osoetan bear bada oean egon bearcodaveen moduan. Castigadu beguiez bear danean gurasoac eurenumeac, yo beguiez, eci beguiez, baya ez araco aserre arren cer eguitendaveen bere ez daquienean, ezpada euren epetasun onean; eta ez bio-tzeco arrabioa asetearren, ezpabere umeac ondutearren.

7º Eguingo dave pecatu mortala emacume seindunac, eguitenbadave sabeleco seinchua galduteco (gastetaco) izan leitequean gau-zaric, celangoac direan aserre gogorrac izatea, pisu astunac buruganean artutea, bateric bestera (dagoz) arri labanaren ganean saltu


luceac eguitea, eta onelangoac. Eta oraindo pecatu icaragarriagoaeguin daroe emacume orreec euren pecatua aguertu eztedin aleguinaceguiten dituezanean seinchua galduteco edo ilteco. Iya biciric dago-an seiña aleguinacaz galdutea da pecatu icaragarrizco esquerga bat,ceinen contra Eleisha ama santuac descomuniñoa, eta beste castigubildurgarrizco asco iminiric daucan. Eta ez bacarric eguingo daupecatu au eguin daguian nescatillac (emacumeac) baita beré orretaniminten daveenac, edo ori eguiten celan alan lagunduten deutsenac,boticacoa aguinduten deutsen medicu-oficialeac, edatecoa eguitendaven boticarioac, eta beste edoceinbere aldetic sein-galtze orretanescua sartzen daveen guztiac.

Jauna, au yazo izan yacana etse on bateco alabea da, eta errianzabalduten bada, galduric lotuco (gueldituco) da, ecin ezcondu leite-que seiñaren aitagaz: bestec au yaquinic eztau beragaz eguin guraco:bera ondra (cleitu) bagaric, gurasoac, etsecoac, eta senidetasun guz-tia damu andiagaz, eta erri guztian cer-esan andiac (ebilico dira).-Bai gura badau. Orreec contuoc leenago atera bear cirean: bayaoqueluetan (ostenderetan, zocondoetan) eta basterretan cer guraeguin, celan gura ibili, guerocoari bildurric artu bagaric, eta gueroseña oratu yaqueenean: ¡ay ene ondrea! ecin ezconduco naz... etaoquer eguina estalduteco ta lotsaritan ez ibiltearren erruric eztaucansein gaishoari bizitzea galarazo gura? Ori ezta legue, ez Yaungoicoacaguinduten (eracusten) davena. Mendietaco pistiaric uzuenac bereeztave orrenbeste eguiten euren sabeleco umeacaz.

Ezta balitz nescatilla ori erregue andi baten alabea, eta balequibere sabelean daucan seinchua ez galduteagaiti erreinu guztia guerragogorretan erre ta ondatuco litequeala; edo seiñ ori galduagaz baque,zorion, eta ondasun ederrac erreinu guztian zabalduco litequezala,ecin orregaitic beré eguin lei alango gauzaric, eta eguingo baleu,pecatu icaragarrizco esquerga bat eguingo leuque. ¡O sein-galtzalla-ac, sein-galtzallaac! bacenquie ondo zer eguiten dozuen seña galdu-ten dozuenean nonbaiste beré etzenduquee alango gogorqueriariceguiteco biotzic izango. Eztaquit nic zelan gau bacar baten beré logozoa eguin cinaiqueen, arima gaisho bateri, bapere erruric eztaucanarima bateri Jgcoa icustea betico galerazo deutsazuen ezquetiño.¡Ay! Ceuen contra vengantzea Jgcoari escatuco deutso arima gaishoorrec, eta bildur izan bear tzare Jgcoac entzun eguingo dituzala ceuenarimac gaña costa izan yacazan arima orreen deadarrac, eta munduonetan eta bestean cer icusi andiac izango dozuezala.


Pecatu mortala eguiten dave seindun dan andrea edo nescatilleagogor artu eta aguiraca, ta bear bada yoca, galantac emoten oquerdarabildeenac. Bildur izan bitez bada araco senar gogorrac emaztenai seindun, nai seindun ez, deadarca ta otsac emoten darabildeeza-nac. Legue guztiac seiñ-eguiteco dagoan emacumeari lotsaz ta erru-quiz beguiratuten deutse, eta aric eta seiñ eguin artean echaque cas-tiguric emoten deungaac (oquerrac) eta gaistoac izan arren. Eta¿senarrac erabili bearco dau bada emazte catigua osticoca, ta colpe-ca bildur gueiago bagaric? Eztaquit nic nongo legueac eracustendeutsen onelango nabarbentasunac.

Pecatu mortala eguin daroe seinchu galdua (gastaua) yaquinenganera bateatu bagaric artuta uretara bota, edo lurpean sartu eguitendaveenac. ¡Ay cristiñau maiteac! negar eguitecoa da onen ganeanascotan baño gueiagotan yazo oi dana. Enzuzue arren ceuen oneracoeta seinchu gaishoen oneraco alango aldietan cer eguin bear dan,bada au ez yaquinagaiti Jgcoac daqui ceinbat arima eder galdutendirean bere arpegui gozoa icusi bagaric. Galdu dan seinchua bere for-meagaz badator, eta ustelic ezpadago, bateatu bear da, baita ilarenechureagaz eta eceri eraguiten ezteutsala baletor beré. Sacutochuaren(azalaren) barruan badator sacutochuari eten bat eguin bear yaco edoartaciacaz, edo atzazalacaz edo alan, eta barruan dagoanari ura egui-ten yaca. Biziric dagoala aguiri badau ura eguiten yacanean esan bearda: “nic bateatuten zaitudaz Aitearen, eta Semearen, eta EspirituSantuaren icenean”. Eta contu, cristiñauac, lenengo asieraco berba-caz; “nic bateatuten zaitudaz” esan bear da, eta ez ainbagaric,“Aitearen” etc. eta biciric dagoala aguiri ezpadau, eta ustelduricezpadago, esan bear da: “biciric bazagoz nic bateatuten” etc. Baitaorrenbestegaz guero aren arimachua cerura yoango da, ume ori ilicezpegoan. Eta ez esan iru astecoa zala, amabost egunecoa zala: danadala alanchec eguin bear da, ece batec eztaqui nosgarren denporanbiztuten dan seinchua, eta alan eguinagaz ezta ecer galduten, eta bearbada ez eguinagaiti aren arimea bein betico linbora galduten da.

Azquenez pecatu mortalean bici oi dira bear dana yaquin bagaricerrietan paretan direan medicu-oficialeac, edo leen iños beequienberé, liburuai autsa quendu ezagaiti aztuten ichi izan daveenac.Guero itsu-mustuan aguinduten dave sangria bateti, purguea besteti,osatuten bada osatuten dalaco, ilten bada ilten dalaco; etaJaungoicoac daqui celango calteac eguiten dituezan ascoren osasu-netan, eta oquerrago dana, ascoren bicitzan beré.


III. Eldu gara ibilian ibilian eguin bearrera irugarren aguindudeutsuedanaren ganean, eta orain esango deutsuet nortzuc eguindaroen gueyen pecatu mandamentu onen contra, besteren baterideungaroac esanda. Eguiten dave bada 1º besteren bateri su minagazesaten deutsanac ordia, lapurra, andratia, nescazalea, charria, zan -tarra edo onelangoren bat besteac ori entzunda biotzean min andiaartuco badau. Onelango gaucetan beguiratu bear nori ta cer esatenyacon, bada bateri esan-da bear bada ecer eztana, edo ecerezqueriabat dana, beste bateri esanda gauza astuna ta zacona izan leiteque.Esatea, contu daigun nesca gogo-arin, (zorapillo), lotsa-galduconogaz gura dabilen bateri zantarra, urdea, Elesha osteitico emaztea,ezta pecatu andiric izango eta echaco orregaiti gorrituco arpeguia;baya esaten badeutsazu nescatilla garbi bateri edo andra bere lotsaonean bici danari, pecatu andia izango dozu. Esaten badeutsazu ascolotsatuten danari, sasicumea, edo borta, pecatu mortala eguingodozu; baya esaten badeutsazu bapere ezdeutsanari (biotzera igarocoe-chacanari), edo entzunda barre eguingo davenari, ezta orduan ecer.

2º Pecatu mortalean bici oi dira araco guizon-emacume sutsu,aserrecor, baque charrecoac, aldea-uri, auzotegui guztia, eta bearbada erria, goicoaz bera darabildeenac: orain aserratuten dira bate-gaz, guero beste bategaz: erdi-berba bat entzutea, eurai adicune(beguiracune) bat eguitea edo bear bada eurai buruac emotea, edocerbait eguin deutseela beguiundutea (eguin deutseelacoa artutea),asco izaten da aora datorquiezan (iñon direan) deungaro guztiac esa-teco. Eztau iñoc euracaz berbaric eguin gura, guztiac dabiltz (dabil-quez) eurac ganic iñesi, guztiac deutsee bildur. Onelangoac ecinausolbidu leiz euren ecandu citala galduteco aleguinac eguiten ezti-tuezan artean. 3º Pecatu mortalean bici oi dira araco senar-emazteac,alcar ondo artu-ezta, beti chacur-catuac leguez aserre ta baque cha-rrean bici direanac, etse guztia ta etsecoac darda ganean darabildee-zala euren betico deadar ta aguiracacaz, eta euren birao esquergaitzalacaz. Onelangoac guero esan daroe: ¿esteutsagu bada ecer esan-go lagunari bear eztana eguiten davenean? ¿Ezteutsegu aguiracaeguingo seme-alabai, otseinai (oguitucoai) eta mendecoai gauceaoquer eguiten daveenean? -Eta ¿orretaraco bear dozue ainbeste astra-pala? Ori berba andi bagaric eta arrantza andi bagaric beré eguin lei-teque, bear dan leguez eguin ezquero. Eta dacuscuna da, guraso agui-racariac ume lotsabaacoagoac ateretan dituezala, eta ugazaba dea-darcariai, oñon ta oñon (marmar) baño egoten eztaquienai otseinaclasterrago lotsea galduten deutseela.


Ascoc eta escoc imini oi dave achaquiatzat, arminac eta errai-estuac direala, eta barruac icharoten ezteutsela. eta berbachu bat en-tzun orduco ain modutan suac artuten dituzala ece, cer diñoen bereeztaroen yaquin. Baya ori da Jgcoari pecatuen errua egoztea (ezar-tea), bada da esatea leguez alan eguiten badave dala Jgcoac genioerrea ta estua emo’eutselaco. Barriz Jgcoac berac dirauscu ece, beracguizona arteza eta zucena eguin evala, eta guizona bera guero sartudoiala milla oquerrunetan. Eguia artez esan bear yatzue. Ceuc, ceucdaucazu errua, ceure ecandu citalari indarra emon ceuntsalaco, aracolenengo burua aguertu evanean, eci ta azpiratu ezta. Ea ezpabere esaneguidazu ¿cer eguin dozu ceuc ceure genio larri ta irritu ori galdute-co, edo cerbait bigundu ta escura ecarteco? Ecerbere ez. Araco icusicenduanean odola berotuten yatzula ¿eguin cenduan aleguina sugueiago artu baño leen amatetaco? ¿Alde eguiten izan dozu aserratu-teco bide ta pellebruetati? Ceure contra cerbait esan izan daveelaasmau edo susmatu dozunean ¿eguiten izan dozu ez yaquitearren?Norbaitec deungaroren bat esan izan deutsunean ¿eguiten izan dozu-tzazu [sic] ceure buruari indar ishil ishilic egoteco edo besteari bigunerantzuteco? Bai cera. Oquerreco guztia bai eguin izan dozula.

Yaquin izan badozu norbaitec ceure contra ecer esan izan davela,bertan bera ichi bearrean, ibili izan zara yaquin ezinic esan davenchiquien chiquien guiñoco guztia, eta laster gogoac emon eta ceucsinistu bere eguin izan dozu cegaitic izan dan, eta ceentzaco eguinizan daven. Ceure contraco berbaren bat iñori entzun badeutsazu, edobaderichazu ceure contra besteac diñarduela, aric alde eguin bearre-an, belarriac zur zur eguiten dozuz ea entzun al-baciñai aec cer esa-ten daveen. Iñoc deungaroren bat edo berba astunen bat esatenbadeutsu, aztu bearrean, beti zagoz á gogoan ta aoan dozula; guztiaiesan gura ceunsquioe, eta guztiac imini gura cenduquez ceu zagozanleguez aren contra aserre (ceu zagozan aren contraco aserrean). Etaalan ¿celan izango eztozu genio errea ta irritua? ¿Celan biotzac suaartuco ezteutsu zu ceu su emoten bazagocoz ? Ez, Cristiñauac, eztaachaquia ona genio irrituena; norberen buruari indar eguin, eta eci, taazpiratu bear da genioa.

“ Yauna, esan daroe beste ascoc, bera asi yatan deungaroac esaten:niri ezer esan ezpaleust ni ishilic egongo nintzan. ¿Cegaitic ac esanbear eustazan ainbeste picardia ta lotsa-galduco berba?” -Orretati,besteac deungaro eguin davelaco, ceuc beré eguin bear dozu: besteacpecatu eguin evalaco, ceuc bere eguin bear dozu: eta bestea infernura


doialaco, ceuc beré atzean yarraitu bear deutsazu. Eta ¿cer atera izandozu orregaz? Ecerberez; gaucea deungago imini, irritu, aserratu, etabein baño entzungo etzenduana ascotan entzun bear. Eta bear badaataric atara querellea, demandua, aucia ta gorrotoa. Orra cer dacarrenasheac eroango evan berba bateri oratuteac, eta yaramaiteac.

Baya oraindo beré andiagoa, eta lotsagarriagoa da beste batzuenitsumendia. Ascoc eta ascoc ez bacarric eztave artuten eguin izandaven pecatuen damutasunic, ez bacarric eztira lotsatuten aoac emo-ten izan eutseezan deungaro guztiac lagunari esan izan eutselaco,ezpada ce euren buruac edertu ta alabadu (goratu eguin) oi dituez orieguin eveelaco, gauzaric ederrena eguin izan balebe leguez; etadeungueen dana, urte osoetan iraun oi dave euren buruen alabantza(iraun oi deutse euren buruen goratasun, alarde) orreec. “Ay celan-goac entzun bear izan dituzan”, esan daroe cristiñauen icena bañoeztauqueen cristiñau oneec: “celangoac esan deutsadazan: iños en-tzun bear badituz, entzun dituz beintzat oraingoan. Bela baltz batbaño baltzago eguin dot.” -Orretan cristiñaua ezteutsazu ceure burua-ri alabantza charra emoten. Pecatu mortal icaragarrizco bat eguinizan dozu, eta cristiñau batec bada alabau bearco dau bere buruapecatu mortala eguin izan davelaco? Benetaco cristiñaüa bacina lo-tsatu, mututu eta arpeguia yausi yausi eguinic gueratuco (lotuco)ciñatequez (olango gauza charra eguin izan dozulaco) icusiric cein-bat pecatu eguin cenduzan besteari bere chacharqueriac eta oquereguinac bere mosuan esanda (emonda). Alan eguiten daveenac ezbacarric pecatu eguin eveen euren asarre unean lagunari deungaroacesan eutseezanean, baita bere euren buruac alabetan dituezan guz-tian, eta alan eguiteco gogoan dirauen artean ezin crutzeric emonleioe (ausolvidu leiz), cé eztauque pecatu eguinaren damuric, eztabarriro ez eguiteco gogoric.

Pecatu mortala eguiten dave araco ezconduac euren etsea ta etse-co guztiac darda ganean darabildezanac euren deadarracaz, aguira-cacaz, astrapaladacaz; chirimiri (chiqui-miqui) bategaiti, ecer eztangauceagaiti (ecen ganean) paretan (iminten) dira dariela aoti bitza,begietati sua, eta alde guztietati garra. Echaque enzuten bestericezpada berbaric astunenac, garratzenac, eta lotsabacoenac, senarracemaztearen contra, emazteac senarraren contra, gurasoac eta umeacalcarren contra. Etsea da infernu eguin eguin bat, auzoco guztiacdagoz icaraturic ango egunean eguneango aserreacaz, errieltacaz, tir-lluacaz ta desgarrioacaz.


11. BOSTGARREN MANDAMENTUARENGANECO ICASBIDEA

(B, 40-43. or.)

1. Jaungoicoaren legueco bostgarren mandamentuac dirauscu, ne.Cristiñaüac, ez iñor ilteco. Baya berba oneetan ez bacarric galaazo-ten deuscu iñor iltea, bai eta iñori gach eguitea ez berba, ez obra, taez gogoz beré. Lelengo aguinduten deuscu ez gachic eguiteco egui-quera[z] (eguitez) edo obracaz; eta alan eguiten dau pecatu mortalanorbait ilten dabenac, zauri edo epairen bat besteri eguiten deutsanac,osticada, arricada, maquillada edo beste golpe andiren bat emoitendeutsanac; eta ez bacarric eguiten dau pecatu, baita biurtu ta erresti-tuidu bearco dituz eriotzea edo zauri atatic datozan calteac, nai dalaosatuteco eguin direanac, nai dala bearric ecin eguinetic datorcoza-nac. Contu daigun, iñori zauriren bat eguiten badeutsazu pagau bear-co deutsazu zauri ori osatuteco eguin dituzan gastuac, eta egon badaegun batzuetan bearric eguin ecinic, osotu bearco deutsazu irabacicoebana. Eguiten dau pecatu mortala mandamentu onen contra izor(andi), edo seindun dan emacumeac seiña galduteco pelleburuaniminten bada, edo cerbaist artu edo eguiten badau seña galdutecohonrea galdu ezeiteagaitic. ¡Ah ceimbat onelango yazoten ete danmunduan! Dabiltzaz ecin esan leitequezan loiqueria ta maldadeetan,eta guero iñoc yaquin ce daguien, edo estalduteco euren maldadeaartu, eta eguiten dituez Jaungoicoac daquiezanac seiña galduteco.Baya yaquin bear dabe onelangoac ce, Abel errubacoen odolac Cainbere anayaren contra deadar eguiten evana leguez, alan eguingodabela beré euren sein galduenac, eta ez bacarric bere contra, baitaberé berari au itundu edo consellu emon deutsenac, botica edo edari-ren bat emoiten deutsenac, eta lagunduten deutsenac; bada da pecatuguztiz icaragarria, eta ecin eguin leitequeana, nescatillearen edo bes-teren baten honrea galduco bada beré.

2. Bigarrengo: mandamentu onec aguinduten deuscuna da eziñori gachic eguitea berbaacaz, edo esanagaz; eta alan eguiten dabepecatu iñori esaten deutsezanac berba astun, garratzac, edo injuriaz-

AITA ZABALA

coac; esango beleutsana leguez: ordia, lapurra, sorguina, edo besteonango berbaren batzuc. Ezteutso eguia izana gaitic; bada alamberelotsatuten bada, edo honrea galduten bada, izango da pecatu; eta ishi-lic beegoan, edo iñoc ezpequian modu orretan esaten yacon gaucea,parca escatu ez ece, baita biurtu ta osotu bear yaco modu orretanquendu yacan honrea. Ascoc ta ascoc ez bacarric eztauque onetanescrupuluric, baita beré alabadu oi dira orren ganean eta alazoco gau-zaren bat eguingo baleudena leguez esaten dabe: nic beintzat ezteu-tsat parcatu; iños enzun badau, oraingo aldian enzun dituz. Bai izanberé, gauza andi bat eguin dozue. Esan eguidazue ezpabere, ¿ceratera dozue lotsaba’co gauza orreec, eta aora datorquizuezan guztiacesanagaz? Zuen buruai eguin deutsazue calteric andiena. Ay Aita,esango deustazue, bera asi zan, ishilic egon balitz e-neuntsan nic eceresango. ¿Cetaraco, bada, niri esan bear eustazan esan eustazanac?Ezta gauza, dana dala honraren contraco gauzaric esan baceuntsaneguin cenduan pecatu, baita daucazu obligaciño estu estua biurtutecobere honrea.

3. Eguiten dabe mandamentu onen contra pecatu iñori birao egui-ten deutsenac. Da biraoa gauza deungaren bat edonori beré etorridaquion escatutea: esango balitz leguez: tripa-ala gogorrac yo ayala;correncia gogorrac eroan ayala; arren bada, milla demoniñoc ero -ango al aude; ilic gueratuco al as; eta beste onango berbaac.Escatuten dan gacha andia bada, eta gura bada etorri ta yazo daquion,izango da pecatu mortala. Baya edonoc beré esango deust: Aita, ezti-ra biotzetic izan. Baya ecin au beti sinistu leiquezue. Esan eguidazueezpabere ¿nos bota daroazuez birao orreec? Gueienetan gachen bateguin deutsuenean: azaren batzuc quendu badeutsuez esan oi dozuearren bada beso biac igartu daquiozala. Frutaren bat quendu badeu-tsue diñozue: beragaz ito deila; idia edo beia sartzen bada ortuan edosoloan, lupu gogorrac yo dayala; dirua edo beste gauzaren bat quen-du badeizue, milla demoniñoc quendu daiela; atserengoac eguin dai -zala. Eta ceimbat andiagoa dan eguin yatsuen gacha, aimbat etagogorragoa da eguin oi dozuen biraoa, eta arrabia andiagozcoa.Orregaitic izaten da gueienetan birao au biotzeticoa, bada dator cal-tea emoten daben sentimenturic. Ez, Aita, esango dozue, bertati iga-roten yat, eta damututen yat; ezteutso orregaitic, ya dago pecatuaeguinic, gogo edo biotzetic bazan, ce onetaraco mementochu bat daasco. Esan eguidazue, arrabio bategaz yaurt eguingo baceuntse nor-baisteri tiro bat, eta bertan ilgo bacendue, esan cinaie eztozuela zuec


il bertatic irago yatsuelaco? Ez, bada orduraco ya dago caltea egui-nic. Beste batzuc eranzuten dabe: Aita, dauquedan ecandua bashenezta. Aimbat oquerrago, ce izanic borondateagaz, deungagoa da cos-tumbrez, edo ecanduz eguiten dan pecatua, eta ecandu ori galdu cinaigura bacendu.

4. Yrugarrengo: mandamentu santu onec aguinduten dabena daez besteri gachic eguitea, guraari, edo deseoz: eta alan eguiten daupecatu mortala iñori eriotzea, gach edo calte andiren bat gura deu-tsanac, gorputzean, osasunean, ondasunetan edo arimaan. Eguitendau pecatu poztu eguiten danac besteri yazoten yacazan gachacaz,edo tristetuten danac besteari datorquiozan ondasun, honra, fortuna,edo beste onen batzucaz. Bardin da pecatu gach eguiteco gogoaeuquitea. Eguiten dau pecatu edonori gorroto deutsanac; baya ¿ceim-bat achaquia euqui oi da gorroto onen ganean? Batzuc aserratu arreniñogaz, esan daroe ordu atan berean eztaquiela cer eguingo eutsan;baya gira eguin orduco bertatic igaroten yaquela. Baya orreec gorro-to euqui beutsen besteari, eguin ebeen pecatu bertatic igaro bazanberé, leen esan dodana leguez. Ascoc ta ascoc ezteutse berbaric eguingura gach eguin deutsenai: bidean aurquietan badira aldenduten dira,eztabe icusi gura beré, eta orregaitarren diñoe, ezteutsela gorrotoric,bada ezteutsela gachic gura. Eztaquit, ne. Cristiñaüac, au celan izanleitequean, ce icusten dana da, guizon edo anra [sic] orregaitic berbaeguiten bada bertatic eracusten dozue zuen biotzeco aserrea: ondoberba eguiten badare beragaitic ecin sufridu dozue; deungaro berbaeguiten bada poz andi bat artuten dozue, zanzuezan guztiac ezagutu-ten dabe aserre zareana beragaz; auzotegui guztiac, eta ameneco erriguztiac daqui arerio zareana, dagoz escandalizaduric, eta ceüec baca-rric diñozue eztaucazuela gorrotoric. Contu engañadu ce zaitezen, ceezta asco beste aldetic mandamentu au gordetaco gauza deungaric ezgura izaitea; bada emon bear dira beré biotzeco edo barruco amodio-aren ezaugarri ta igargarriac, eta beste gauzaric esatea galarazo ebanYnocencio amaicagarren Erromaco Aita Santuac. ¿Celan bada emon-go dozuez biotzeco amodioaren señale edo igargarriac beragaz berbaeguin gura ezpadozue, eta beraganic bidean edo calean alde eguitenbadozue? Beste batzuc esaten oi dabe: Ezteutsat gorrotoric, bayaeztot gura aurrean imini daquidan, ce iminten bayat eztaquit cereguingo dodan, bada bera icusiac berac aserratuten nau. Baya esa-quera modu onec adietan emoiten dau, biotza gorrotoan icioric dau-cazula. Yazo leiteque, ne.Cª.c, zuen errubagaric sentimenturen bat


euquitea, araco gach eguin deutsuena icusten dozuenean, bayaorduan eguin bear dozuena da, aleguina eguin aserre ori amatetaco,eguinagaz beraganaco caridade edo amodiozco actoren bat, edo esca-tuagaz Jaungoicoari quendu daguizula aserre edo gorrotoa.Osterancean ¿noc sinistuco deutsue eztauquezuela (eztaucazuela)gorrotoric?

5. Amadu edo maite izan bear doguz arerioac, andi eta gogorre-nac izan-arren beré, eta alan osteranchacoacaz eguin bear dogun guz-tia, eguin bear dogu aecaz beré, ametan doguzala: eta ezta asco amo-dio campoticoa bacarric, ezta barru edo biotzecoa bacarric beré,ezpada bitzuoc erabatera bear dira (bietacoa). Lelengo izan bear dabarrucoa, au da, parcatu bear deutsaguz eguin deuscuzan gach guz-tiac; ez gara poztu bear yazoten yacan gachagaz, ez gara necatu beardatorquiozan on eta fortuneagaz, eta guztien ganean gura izan beardeutsagu betico gloria. Izan bear da beré amodio au campoticoa, auda, emon bear deutsaguz barrutic deutsagun amodioaren igargarri, taezaugarriac; eta alan gose bada, emon bear deutsagu yaten, egarribada edaten; gure bear bada, lagundu bear deutsagu; ezteutsaguucatu bear berbea, eta gure eguite ta gauza guztietan adierazo beardogu maite dogula ta ondo gura deutsagula. E-chacu galarazotenmandamentu onetan eztaigula escatu gurea dana, eta alan escatu lei-teque zor deuscuenen pagua, ondasun edo haciendaren biurquerea,eta bestelan ecin bada Justiciaren aurretic beré; baya aucia emoitenbada, izan bear da intenciño, gogo ta biotz deunga bagaric; eta auci-ric badago, contu neure Cristiñaüac, gorrotoa biotzean sartu ce dedin,ce guztiz da erraz au yazotea edo obeto esateco guztiz da gach gorro-tobagaric aucitan (eguitea) ibiltea. Orregaitic J.Cº. gueure Jaunac ezevan gura Cristiñaüen artean auciric izan cedin; eta alan cirautsenApostoluai, ta Apostoluetan guztioi: Etzaitece aucitan ibili, eta alaniñoc matrallan yoten bazaituz, imini eiozu beste matrallea; iñoc auci-ren bat ifinten badeutsu eta ce[u]re chupea quendu gura badeutsu,emon eiozu capea beré; norbaistec eroan gura bazaituz milla pausu,zoaz beragaz milla ta bi beré. Eta berba oneetan dirauscu gureSalbaguilleac, S. Juan Crisostomo-c diñoanez, obe dogula diruac,ondasunac, honrea, eta erropac galdu, aucitan ibili bashen. Baya ¡ceurrun dagozan asco ta asco gaurco egunean J.Cº.c emonico itunduteedo consellutic! Tabernan, conversaciñoan, yocoan, edo ayuntamen-tuan esan edo urteiten daben berba bategaitic, berpertatic aucia taquerellea. Esan arren onelangoac asheac daroian gaucea dala, bertan


bera istea dala ondoen, guztia gueratuco dala aizturic, eztau enzungura izaiten. Honrea galdu deust, esan daroe; guzurtia, ordia, lapu -rra, edo picaro bat nasala esan deust; ezteutsat parcatuco daucadanagalduta beré. Neuc iracatsico deutsat celan berba eguin bear dabeneta bertatic querellea. Sartuten dira emetic procuradorea, andic agua-cila, emetic escribauba, andic letradua, eta gueratuten dira arimeagalduric, ascogaz arerio, eche eta soloco bearrac atseraturic, eta bol-sea utsic. Eta ¿cer atara dozu, edo cer aurretu dozu? Ecer ez; ez dau-cazu leen baño honra gueiago, leen cineana zara, eta gueienetanonango auci eta querellac compondu bear izaiten dira, ceure contuaclepoan dozuzala. Yaramonic eguin ezpacendu, ishil ishilic egon baci-na ez eutsuen ataraco pruebetan enzun direan milla gauzachu, badaguzurrac izan arren, ascoc uste dabe eguiac direala; azquenean(guero beré) ezagututen dira diñodazan eguia oneec; baya belu, erre-medioric eztauquenean. Orregaitic lenagotic beguiratu bear dira gor-putz eta arimaco calte oneec. Aushe berau yazo oi da zor edo artue-nen baten ganean aucitan ibilten danean, bada guztiac balio dabenbaño milla bider gueiago gastetan sarritan asten dira, euren temeagazurteitearren.

6. Neure Cristinaüac, bide oneco, eta gauza andien ganean dane-an aucia, ardura andi bat euqui bear da gorroto eta aserracuntzaricizan ez-tedin; baya dacuscuna da leen adisquideric andienac izanarren, aucia asi ezquero bertatic aldendu, edo apartetan direala; ecinalcar icusi dabe, bata besteen contra dagoz amorroturic, ataratendituez daquiezan tacharic ezcutuenac, eta beti dagoz bata besteencontra. Orregaitic cirautsen S. Paulo Apostoluac Corinto-tarrai, obaebeela injuria eta gachac irago, aucitan asi baño. Eta aushe beraudirautsuet nic beré zuei, oba dozuela edocein berba astun enzun, etaedocein neque eta gach igaro, aucitan asi baño. Eta bear bearrecoabada aucia, imini lelengo Jaungoicoaren escuetan, escatu berari con-veni yatsuena, eta euqui contu andi bat ceüen biotzagaz, gorrotoriceuqui ce daizuen. Erbestetu edo desterradu daguizala Jaungoicoacmundu guztitic auciac eta querellac, eta emon deigula bere baquea.Amen.


12. ORDIQUERIAREN GANECO ICAS BIDEA

(B, 43-46, 75-761. or.)

Esanic Espiritu Santuac ardaoa dala fede edo sinistea guizonaiichi erazoten deutsana, berba eguin gura neunque ardao larregui eda-teco ecanduaren ganean, bera dalaco cristinautzea, eta guizona izai-tea beré guizonai quenduten deutsena: bada egunean egunean dacus-gunetic, ordi batec obeto dirudi abere mutu edo animalia bat guizonabaño. Ba’quit probechu guichi ateraco dodana eracutsi alde edo doc-trina onegaz; cé egunean bein dacusgu ecandu galtzaigarri onetanyausi direanetatic guztiz guchi emendetan eta onduten direala, etaceimbat eta zarrago ordiago ta ardao zaleago izaiten direala. Baya bainai (dana dala): onangoac dagoz condenaciñoco bide ta pelleburuguztizco icaragarrian, ta orregaitic berba eguin bi’ot, Jaungoicoarenaurrean achaquiaric euqui ce daien. Da bada ordiqueria ardao larre-gui edatea, sensuna galdu guiñocoan. Ascoc ta ascoc uste dabe ce,orditutea dala ardaoa estamangutic botetea, edo errebez eguitea; etaalan burua galdu-arren, non dagozan yaquin-ez-arren, cer esan edocer eguiten daben gomuta ez izan arren, barruan dauqueena botetanezpadabe, uste dabe ce, eztala orditutea, eta eztabela beré pecaturiceguiten. Baya ez, neure Cristiñaüac, uts eguiten dozue onetan; erra-turic zagoce; ce sensuna galduten bada, da pecatu mortala, ecer bota-ten ezpada beré; baita erraz yazo leiquio bateri botatea tragu batardao bacarric edanda beré; edo estamangua otzic dagoalaco, edobeste gauzaren bategaitic norberen errubagaric, eta pecaturic eguinbagaric. Norbaitec itanduco deust: Aita, nos edo cetan igarrico deu-tsagu orditu gareana, edo pecatu mortala eguin doguna? Ara bada.Lelengo, biaramonean gomuta eztozunean cer eguin eta cer esan cen-duan edan ezquero = bigarrengo, besteetan baquetsua izanic, eche

AITA ZABALA

1 Orijinaleko 75-76. orrialdeetan, hemen sartu beharreko zenbait eranskin jartzen dituegileak izenburu honekin: “Ordiqueriaren ganeco icasbideari numeroac diñoezan lecuetaneraso bear yaquezanac”. Zati horiek, beraz, beren lekuetan ipini ditugu, bakoitzari dagokionjatorrizko orrialde zenbakia ezarriz. Hortik sortu da testuan orrialde zenbakien nahasketadirudiena.

guztia, eta echecoac errebolbietan dozuzanean = irugarrengo, maldi-cino, birao, edo blasfemiac botaten dozuzanean olango ecandu edousadioric euqui bagaric = laugarrengo, echera nondic zabilzan ezta-quizula, zoazanean, bideric zabalenac bedar-estuac dozuzala: emecoormea yo, ango munean yausi, sasi onetan echun, eta ango lupatzansartu, urrengo egunean eztaquizula ez non yausi, ez non loitu dozu-zan soñecoac. Onelango gauzaren bat yazoten yatzuenean bada, eza-gun da ordiric cengozena, eta pecatu mortala eguin cenduana; baitazure seme, alaba, emazte, edo otseinen batzuc icusi bacenduzan alan,aimbat oquerrago, ce alde onetatic eguin cenduan beste pecatu mor-tal bat emon dozun escandalu ta exemplu charragaitic.

Eta yazo yatsu onelango gauzaric iños? Ez, aita, iños beré. Arorbada Demoniñoaren itsumendia. Baita obeto ezagututeco celanDemoniñoac itsututa gogortuten dituzan guizon ordiac, esan eguida-zue: ¿icusi dozue edonos guizon edo andraren bat ordiric (andra ordi-ren bat)? Jesus, Aita, erantzungo deustazue, icusi iños? Larregui berébacusgus: ushela ezpalegoz, cé dauquena eta eztauquena gastetandabe ardaotan, galtzean dituez euren buru eta arimac, eta escandali-cetan dituez dacuzezan guztiac, eta ascotan euren emazte eta seme-alabachuac dauque infernu bici bat echean. Bada ori zuec badiñozue;baya yaquin bear dozue ece, confesonariora eztatorrela ordia daladiñoanic. Itandu bequio ordiric andienari ea ardaoac gachic eguindeutsan, edo sensuna galdu deutsan, edo besteetan leguez gauzaac ezeguiteco ardaoac iños imini dabenez, eta bertatic eranzungo dau: ez,aita, ara, edan ondochu, eta choromorotu ta alegrechu ifini bai, bayaordiric ez iños beré. Baya oneec gueienetan, eztauque errazoeric, etaeuren confesiñoac izaiten dira gueienetan utsac eta deungaac, bateticeztauqueelaco euren pecatuen eguiazco damuric, ta benetaco garbai-ric, beste aldetic barriz eztauqueelaco eguiazco gogo ta proposituricecanduari ichiteco, bada ezagututen eztaudena leguez euren gacha,alan eztabe iminten bere gach onetaric urteiteco vorondateric.Mundu guztiac dacusaz ordiric, etse barrucoac ta aideac dagoz lotsa-turic arpeguia dariela; yente guztia dago deungaro esaten; entzutenyaquez eurai ganorabaco berbaac, canta zoroac, errieltac, euren arte-an iñogaz balegozan leguez berbetan, eta oñen ganean egon ecindireala albo alboca bagaric, adietan emoiten dabe ardaoz bete beteeguinic dagozala, eta orregaitarren diñoe confesetan datozanean,Aita, choromorochu, ta alegrechu bai, baya ordiric ez. ¡Ah ce confe-siñoac! ¡Ah ardaoac itsuturico guizonac!


Onelangoac obeto aditu daguien bada, esango dot nortzuc eguitendaben pecatu leen esan dodazanez ganetic. Eguiten dabe bada peca-tu mortala lelengo ocasiñoa dauquen guztian ardaoz asetuteco gogoa(edo biotza) ifiniric dauqueenac = Bigarrengo eguiten dabe pecatuordituteco pelleburuan iminten direanac, celangoac direan tabernaradoazanac, yaquinic doazan guztian edo gueienetan ordituten direala,ecin ichi deutselaco ardaoari ocasiñoa euqui ezquero. = Irugarrengoaldaian guztia edaten dabenac ocasiñoa dauquen guztian. =Laugarrengo yocoan yarten direanac, yaquinic yoquetan daben baco-chean edo bai beintzat sarri larregui edaten dabeela. = Bostgarrengo,ordiacaz batzainduten direanac yaquinen ganean eurecaz batutendirean guztietan edo bai gueienetan ordituten dituezala, edo ordieguiten dituezala. = Seigarrengo, larregui norbaiteri eda-arazotendeutsenac porfiagaz equin-ta equinda, yaquinic orditu aguineandagoana, aserratuten direala edonoc euren escutic artu gura eztabe-nean. = Zazpigarrengo, nori edo nori edan eraguiten deutsanean con-veni yacan baño gueiago cerbaist esan daian, edo gauza ishilicorenbat arguitu daian, edo fiantzaren bateraco bayezcoa ateratearren, edobeste gauzaren bat eguin daguian cein sensunagaz edo edanbaariceguingo ez eban. = Azquenean barriz eguiten dabe pecatu taberneracardaoa emoiten badeutse, ordituten direana daquienai, edo orditu-aguinean dagozanai; bai-eta beré gaüez berandu artean yocoan, edoardaoz ase ase eguiten badauquez euren echean yaquinic lenagoticeuren barria. Ez beguie esan ardao saltzalleac ecin osterancheansaldu edo irabaci leiela, ezta beré osterancean ecin pagadu leielaeuren errentea, ce tabernea artu edo errematau evenean yaquin bearebeen au ecin zala, eta alan orditu aguinean, edo ordiric egonic esca-tuten badabe ardao gueiago, ecin emon leie concienciaren bean, etapecatu mortala eguiten dabe emoiten dabeen bacochean, baldin ezemonagaitic ezpadatorquie gach andiren bat. Orduan bada onelangoardao saltzallaac eguin bear dabeena da, modu onean, edo au edobestea esanagaz ecin atara badituz echetic, emon justiciari contu, etaJuezac euqui daiala cepoan urez asetan, aimbeste egarrigaz badagoz;bada alan quenduco litzatequez mundutic ordi asco; alan acico litza-tequez seme-alabac obeto, alan egongo litzateque echeetan baquegueiago, eta alan ofendiduco litzateque Jaungoicoa guichiago.

Bear bada norbaistec esango deust, Aita, eguia da ni tabernarayoaten nasala, baya neure bician e-nas ordituteco usteagaz eldu.Sinistuten deutsut ori eta itanduco baneutsu orduan nora zoiazan,


derichat eranzungo ceusquidala: Aita, tabernara noa neure cuartillu-chua erarten, guero gueldi gueldica ilunceraco echera yoateco. Baya¿cer yazo oi da? Topetan dozu adisquide bat, ateraten dozu cuartillubat, convidetan dozu beragaz. Eta besteac zu baño guichiago ez izai-tearren ateretan dau beste cuartillu bat; batuten dira beste lagun ba-tzuc, azten zaree conversaciñoan edo yocoan divertidutearren; arda-oa doa ardaoa dator edaten dozu, eta guero cer eguiten dozun ezta-quizula arinduten yatzu burua, asten zara ganorabaco berbaac esaten,aserratuten zara agaz edo besteagaz edocein gauzagaitic, eta ilunduyatsu echera yoateco; urteiten dozu gaubeco aimbeste orduetantabernatic, echeraco bideric zabalenac estu ta bedar dozuzala; emenestropezau, an yausi, orain batera eta guero bestera, nondic zoazanberé ameneco ondo eztaquizula; elduten zara echera, eta aror infernubicia, emaztea oera yoan bada edo berbachu bat esaten badeutsu,asten zara deadarrez, eta esaten Demoniñoa, Diabrua, eta arrayoa,baita beré benturaz golpeca ceure emazte eta familiac errua baleu-tzuna leguez, eta biaramonean burua astun eta gorputza nagui, bea-rreraco adin bagaric.

Aushe da, neure Cristiñaüac, egunean egunean dacusguna, guztizberé yaiegunetan, entierru eta onrac edo ileteac dagozanean, edatendabe meceen balioa bashen asco gueiago, dagoz arratzalde guztianedan-da edan, eta guero bidean topetan badabe tabernaren bat eztirabatzuc edo batzuc sartu bagaric gueratuco: ataraco daude euren cuar-tillua bapere beré bearric izan bagaric; tragu bateric doaz bestera,edaten dabe uste eben baño gueiago, berotuten dira, eta ardaoa barri-tzua dana leguez, esaten dabe edocein gauza, aserratuten da besteabere contra cerbaist esan dabelaco, eta berbaric berba ezarten deutsezascotan escuac alcarreri, eta lauciri balio eztaben gauceagaitic atera-ten da querella bat; sartuten dira emetic escribauac, batetic letraduac,bestetic procuradoreac, andic testiguac, emetic justicia, asqueneanbarriz quendeutse [sic] daucana, eta gueratuten da, esan doianaleguez alcondara utsean, cer yan eztaucala, cegaz mantenidu, etaacomodau beré bere semeac. Aushe da onelango ordiai yazo oiyaquena, Espiritu santuac berac dinoandi ()2. Ezpabere, esan eguida-zue, nori datorquioz gachac, nequeac, aserreac, lanac, ayariac, zau-riac eta pobrecea? nori ardao-zaleari, eta edaleari ezpada? Non egui-ten dira bidebagaco tratuac, eta buruba’co fiantzac gueien gueienean


2 Egileak ez du aipamenik ez oharrik jarri.

ardao artean ez izanic? ¿Cegaitic dagoz aimbeste familia galduric,eta aimbeste eche zorrez beteric? Gueienetan ardoagaitic. (75) Eztotzuec bashen beste testiguric gura. ¿Ceimbat etsaguntza icusten dirazsalduric eta zorrez beteric? ¿Ceimbat etsagun eta euren familia eurenetseti campora buruba’co fianza onelangoac gaitic? Yaquin gurabadogu, non, celan, eta ce modutan sartu cirean fianza oneetan, icu-sico dogu gueienac eguin cireala ardao-echeetan, eta ardao artean.Orraco guizon galdu ceintzuc ecin iñondic aurquitu al eveen eurentratu oquerren fiadoreric, convidadu even etsagun ori tragu bat eda-ten. Emon eutsen ondochu edaten, eta araco beroric egoanean, erre-gu, palagu, eta berba laztanacaz, sartu eraguin eutsen fianza galga-rri(etan) orretan; eta orain dacutsue bere etsealde bagaric, cer yan, ezcer yanci eztaucala, alciz beteric, erdi billoshic, eta bearbada atericate, ogui cotsur bat yango badau. Ceüec sarri ta sarri icusi izangodozue beste onen-beste. Emetic ezagutuco dozue ce eguia andia danEspiritu Santuac diñoana: Nequezale ordia ezta iños aberats izango.Eta ¿ceimbat arimaco gach, eta pecatu esquerga eztira ernetan ordi-queriatic? ¿Cegaitic yazoten dira aimbeste echeetan errieltac, quime-rac, biraoac, eta añeniñoac?3 Gueietan ardaoagaitic. Ardao larreguiticdatoz berba loiac, escuca ciquinac gueienetan, bada S. PauloApostoluac diñoanez, ardaoan dago luxuria, ta deshonestidadea;ardaotic datoz lapurretac, yuramentu guzurrezcoac, eta ecin esan lei-tezan beste aimbeste gach: ce ardaora eguin danac gastau ezqueroescu artean daucana edocein gauza eguingo dau cegaz edan euquite-arren nai ostu ta bear bada bideetara urtenda beré, nai edocein testi-ganza emon, edo guzurraren ganeco yuramentu eguin, ondo sarrigure damuan enzun ta icusi oi doguna legez. Andiac dira celan-beréordiqueriac dacarzan calte eta gachac; baya andiagoac dira parebagaemacumeena[c] dacarzanac guizonenac baño. Emacume ordia, ase-rre andia da, diño Jaungoicoac berac, lotsaari andia da senarrarentzat,eta senide guztientzat; ecin estaldu lei bere ezaintasuna, edonon agui-rico da, ce itsusi dan. Leenago galduco dau etsea emazte ordiac, gui-zon ordiac baño. Errezago yaco emazteari, senar ordiaganic echecogauzaac ostendutea, senarrari emazteaganic bashen. Emazte ordibatec salduco dau etsean dan guztia, senarrac yaquin orduco, bereyaztecoac, umeenac, senarrenac [sic], izara, samau, urdai, cecin, eta


3 Cui vae? Cujus patri vae? cui rixae? cui foveae? cui sine causa vulnera? cui suffusiooculorum? nonne his qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis? [Proverb. 23,29-30].

aora eroan bear davena guiñocoa, ardaoa erostearren, eta orditutea-rren, eta ezpadauco beste gauzaric cegaz erosi ardaoa bere gorputzaemongo dau, ardaoz aseterren. Ceimbat bider icusi izango ete dozueau yazoten?

Baya eztira emen gueratuten ardaoaren gachac, ce gueien gueienbildurtu bear gaituzana da, ordien salvaciñoaren pelleburuac. Ain dagach ardaora emonic dagoana salvetea ce, ecin dala urrean, diño S.Juan Crisostomo-c, ordi bat ecec beré movidu ecin leiquealaco.Alperric dira olangoentzaco sermoiac, arpelic aguiracac, arpeliccemacuntzaac, eta arpelic confesoreac eta predicadoreac bere onera-co eguin al leien guztia. Ymini bequioz beguien aurrean Jaungoicoacberagaitic eguin dituzan gauzaac; bere escuetatic artu dituzan mese-deac; bere maitelarientzaco ceruan prestauta daucazan ondasunac,eta cabu ta neurriba’co atseguin ta olgurac; idigui bequioz berebeguietan infernuco pena, su ta tormentu guztiac; bada eztau ececberé icaratuco; ezta dana ta daitequean guztia asco izango ardaoariichi eraguiteco; eta guragoco dau anche Demoniñoen erdian, eta suicaragarrizco aetan sartu-ta egon ardaoaren ecandu larreguiari ichibaño; berba baten esateco echaco ecegaz beré, ecegaz beré bere ecan-du deunguea quenduco, ezta bera salvetaco moduric aurquitucoberé4, ce zuec dacutsue onelangoai ceimbat zarrago aimbat gozoagoeguiten yaquela ardaoa, eta beste pensamenturic eztauquela ardaoa taedatea baño. Baita ¿celan gueratuten dira onelangoac asquenean, etaoraindio gazteac izanic? Cocoturic, sensun bagaric, indar bagaric,podere bagaric, edo animalia batzuc leguez, edo claruago esatarren,zubil bat dirudiela, ez confesetaco, ez Jaungoicoari erregututeco, eztaaren Magestadearen gomutaric euquiteco beré. Euren gogo eta guraari guztia, eta euren amesa beré, ezta besteric, ezpabere nondicnora ardaoa edango daveen. Eta alanche5 il beré eguin doaz gueiene-an, batzuc accidente bategaz confesadu beré eguin bagaric, eta bestesacramentu bagaric; beste batzuc confesetan direala, ¿baya celan?ganora bagaric, cer eguiten daveen yaquin bagaric, eta erdi cocotu-ric. Orregaitic diño Espiritu Santuac ordien izenean: azotadu ninduen, eta e-neban yaquin6, eta e-neban beste gauzaric pensetan ta


4 Neque aliud quid salvare potest sic periclitantem animam.5 Hemengo eranskina sartzean, beste era batera geratzen dira lehen idazkerako hitzok:

“eta alanche il beré eguin doaz gueienean, ozta confesetan direala.”6 Verberaverunt me, sed non dolui; traxerunt me, et ego non sensi [Proverb. 23, 35].

esaten neure artean, ezpada, nos edango dot?7 Eta alan esan beardeutsuet Espiritu Santu berberaren icenean ta bere berbacaz: ezeguiozue ardaoari beguiratu basuan argui eguiten davenean, ezeiquezue esan: ¡ay! ce colore ederra daucan; cé gozo eta bigun iga-roco da zure samatic, baya ibili ta ibili sugueac leguez yango deutsuzure barrua, eta sugue-tzarrac leguez beteco zaituz pozoiz ta bene-noz. Eta zuec, ordi concorroc, ordi zorigogorrecooc, edan eguizue,ase ase eguin zaitece. Edan eguizue bada ordi zorigogorrecooc, ase ase eguin zaitece ardaoz, eta bein beré ecandu deunga orreri ichigura ezpadeutsazue, zoace Demoniño guztiacaz. Sarri ta sarri esanyatsue pulpitutic, eta confesonarioetati celango pecatuac eguitendozuezan, baita celangoac eraguiten dozuezan ceüen emazte etaseme-alaben artean ardao larreguira ecanduagaz; sarri ta sarri iminiyatzueez beguien aurrean celango escandaluac emoiten dozuezanechean familiaren artean, auzoteguian, eta erri guztian, zuen ordi-queriacaz, eta celan zagocen condenaciñoco bidean accidente batecbaleutsue, acto contriciñoco bat ecin eguin cinaielaco; baya orregai-tic beré ezteutsazue eguño ecandu deungueari ichi gura. Edan bada,orditu zaitece, bete zaitece ardaoz samaguiño, eta zoaze infernucoDemoniño guztiacaz, ceuen gustua alan dalaco8. Icusi dozue,Cristiñauac, ceimbat, eta ce icaragarrizco gachac dacarzan ordique-riac, alan gorputzean, cein da arimaan; ala gorputzeco ondasunetan,cein da arimacoetan. Etzaitece bada miraritu ez admiradu Confesoreeta Predicadoreac badagoz beti beti aleguin guztia eguiten, zuecyausi ce zaiteezan ecandu onetan, eta yausi bazaree, andic ateretaco.Dacuse erri guztietatic zabalduric pecatu au, etse, cale eta videetanaurquituten dituez ordiac; batzuc oñen ganean egon ecin direala;beste batzuc berba ero, gangar eta ganora ba’coac esaten dituezala,baita ameneco ameneco, loi eta ciquiñac bere; oneec eztauquelabagueria iñogaz, aec euren emazte, seme, eta etseco guztiac darabil-dezala aidean, ta ushaturic. Aushe gaitic prediquetan dave aimbestebider ordien contra. Cer deutse gueiago bere contra edo bestee peca-tuen contra eguitea? Cer emoiten Yaque onegaitic? Cer irabaztendave? Arean bere ez. Eta alan-beré beti zagoce esaten: oneecPredicadoreoc beti beti dagoz ordien contra; ezpalego leguez bestepecaturic ceri eguin. Eztauquenean cer esan, edo acabetan yaquene-


7 Quando evigilabo, et rursus vina reperiam? Proverb. 23, 35.8 ... et ... Calicibus ... epotandi.

an sermoia, equin ordiai eta taberneari: beti dauque eguinic sermoia.Ez, Cristiñaüac, ezta au cegaitic ain sarri prediquetan dan ecanduonen contra. Zuei deutsuen amodio, eta ongureac, zuen erruquiac auerasoten deutse. Gura dozue onen ganean berbaric eguin eztaienPredicadoreac? Quendu eguizue ecandu citel ori, eta eztozue enzun-go ordien contra sermoiric; barriz zuec aurrera ordiqueria, eta ez pre-dicadu bere contra, ecin au izan leiteque.

Beste gach guztiz andi bat icusten da ordietan. Eztira aguertutenconfesetara urtean bein baño. Eltzean da aste-santua: ¿celango estu-rac? ¿Celango izerdiac, celango larriac? Eztira confesetan yoangolelengo egunetan, ezpada azquenengoetan. ¿Eta orduan celan eldutendira? Urcamendi batera bililloaz [sic] legueche. Beguiratuten dave ceconfesore dagozan, an ete dagoan bere ezaunen bat, modu onetanbera engañadu al-dayan, eta aguindu ce daguion tabernara yoan ez-eiteco. Ezta yoango igaz edo leenago confesadu evagana, modu one-tan dabil, cer eguin eztaquiala. Aror cegaitic direan ain ezaun ordiacaste santuan. Confesoreac aguinduten badeutso eldu beré ez eguitecotabernara, berac zabalduten dau emon yacan penitencia. Ah ce gogo-rra dan, diño urlia confesorea, e-nauco urrengoan artua. Esai’zu gui-zon itsua: Cer gura ceunque eguin daizun confesoreac badacus con-fesoreac tabernara yoatea bardin bardin dala zuretzat, cein da orditu-tea? Orditutea bardin dala cein zure etse eta auzoac escandalicetea?Emon deutse Confesoreari diru pilloren bat, zuri aguindu deizun,tabernara ez yoateco? Emetic ateraco dozue contu celangoac izangodirean ordien Confesiñoac. Alanche daroe aurrera euren ecandu cite-la; beragaz elduco dira eriotzaco ordura, eta Jaungoicoac yaquincelangoa izango dan, orduan eguin daien confesiñoa, eguiten badave.Idigui eguizuez bada nosbaist ceüen beguiac, infernuetara yausi guraezpadozue. Alan izan daiteala. Amen.


13. LOIQUERIAREN GANECO ICAS-BIDEA

(B, 46-50. or.)

1. S. Paulo Apostoluac diño ce, deungaac Jaungoicoaren erreinuagozaduco eztabela, ez araguizco pecatuac eguiten dituezanac nailibreac izan nai ezconduac; ezta beste loiqueria lotsagarrizcoetandabiltzezanac beré. Pecatu aushe da gueien gortuten dabenaCristiñaüa, ez enzuteco Jaunaren deia; eztau bestec aimbeste itsutu-ten, eta alan itsumendi onegaz doaz infernuetara Cristiñau asco bañogueiago. Orregaitic gura neunque onen ganean berba eguin. Baquitnic eztana erraz bear dan leguez azaldutea, ta arguian imintea pelle-buruz betea dana. Aingueru baten garbitasuna bear neunque ez loitu-teco nagoan lecu santu au, eta alan pocic ichico neunsquio ecer esanbagaric. Baya yaquinic beste aldetic Demoniñoac, arrañac sare bate-gaz legue-che, artuten dituzala Cristiñaüac pecatu oneshegaz, e-neunque ichi gura cer edo cer esan bagaric; uste dodala Jaungoicoaciminico dituzala bear direan berbaac, garbiro adietan emoiteco peca-tu loi, atsitu ta infernuco quiratsez beterico au. E-nas gueratuco peca-tu andi andi ta yaquinetan; ce onangoac guztiac ezagututen dituez;ezpabere araco ascoc ta ascoc ainzacozat artuten eztituezanetan,celangoac direan pensamentu loiac, berba ciquinac, ebilera pellebu-ruzcoac, lagun deungaac eta alan.

2. Lelengo bada eguiten dabe pecatu mortala pensamentuz, gauzaloiac euren guraz gogoan darabiltzenac. Gauza loia buruac emoiteaezta pecatu, ce au eztago gueugan, edo gure escuan. Pecatua, bada,dago pensamentu loia igarri-ta bertatic quentzeaco aleguina ez egui-tean, edo norberen guraz gogoan erabiltean. Esateraco: eguin cen-duan nosbaist araguizco pecatu bat; etorten yatsu burura orduaneuqui cenduan gustu citela; bada pensamentu au asmau orducoquentzera eguiten badozu, eztago pecaturic; baya quendu bearrean,aurrera bazoaz, gustu artuten dozula, edo gauza aren ganean pense-tan bazagoz ceure guraz, ya pecatu mortala eguin dozu; baita arpelizango da pecatu eguiteco gogoric ez euquitea, ce atan egotea berauts utsic asco da pecatu izaiteco. Ara emen irudi eder bat, diñodanaulertuteco. Bazagoce subete baten lau edo bost lagun berotuten, ta

AITA ZABALA

alangoren baten, beingoan yaguiten da bat ta diño: ¡ene! emen ceredo cer erretan da; erre usaña data. Zu ta besteac beré beingoanzutunduten zaree, eta beguiratu beré bai ea no-ena dan erretan danyaztecoa, baita zorionean cegaitic etzan ceurea izango. Zuc orduanberpertatic amatetan badozu, edo amatetaco aleguina eguiten bado-zu, ecin lei iñoc zure erru imini erre dana; baya amatau bearreanbazagoz mamo eguinic erretan danari adi, aric aurre zurea da erretandanaren errua. Bada beste onen beste yazoten da pensamentu ta ten-taciño loiagaz beré. Buruac emoten deutsu bear eztan gaucea, edoDiabruac putz emon-da, biztuten da zure biotzean acordu loiaren sua:oraindocoarren ezta pecatu; au ezta, zure yaztecoan yausten danchingarra bashen; oraindio ezteutsazu lecu emon, eta S. Agustinecdiñoandi, eztago pecaturic no-beren borondatea bagaric, eta igarritabertatic botatera eguiten badozu edo biotza Jaungoicoagana ezeguia-gaz, edo Ama Virginearen laguntasuna ta gracia escatuagaz, edobeste onango gauzaren bat eguinagaz, garbi izango dozu zure burua.Baya bein asmau ezquero cer dan gaucea, atanche bazagoz apurchubaten baño ezpada beré, eguin bagaric aleguina ceuganic ushatu, taquentzeaco, ya eguin dozu pecatu mortala, eta ceimbat eta gueiagozagozan atan atsera ta aurra [sic], aimbat andiagoa izango da eguitendozun becatua.

3. Baya esango deustazu: Aita, apurchu baten baño ezta izan; ceguero errezadu neuntsan Ama Virgineari, eta eguin neban quendute-ra. Bai nai, neure Cristiñaüac; apur apur bat da asco onen ganeanpecatu mortala eguiteco. Ondo da guero beré aleguina eguitea pen-samentu loia quenduteco; baya bein danic bein eguin cenduan peca-tua ceure guraz egon bacinean pensetan gauza loian, memento batenbashen ezpazan beré. Aita, e-neuncan gauza charric eguiteco asmu-ric. Etzaitece engañau, Cristiñaüac. Pensamentu loia pecatu mortalaizaiteco, ezta eguin gura bear buruan dagoan gaucea. Adituco dozuecerbait irudi oneshegaz: Zoaz denda batera, non dagozan gauza guz-tiz ederrac; ifinten zara eurai beguira ecer erosteco gogo bagaric;baya gustetan yatsu icustea, eta zagoz guztiz pocic eurai adi.Itanduco baleutsue cer eguiten dozun, eranzungo ceunque, beguiaigustu emon. Onembeste, bada, da pensamentu loiagaz yazoten dana:ezta eguin gura gaucea, baya gustu emoiten yaco norberen buruarigogoan erabiliagaz, eta aushe uts utsic, ta bera bacarric da pecatumortala. Beste pecatu eguiteco modua, baita lengoa bashen deunga-goa da araguizco pecatua eguin gura danean, cer edo cergaitic egui-


ten ezpada beré. Contu eguizue icusten dozuela erromeria baten nes-catilla edo guizon gazte eder bat. Bera icusiagaz sartzean yatzuepecatu eguin gurea; baya edo galduric gueratuteco bildurrac, edolotsa zareelaco berba eguiten, edo beste alango gauzaren batec gala-razoten deutsue gauza zantarra eguiten. Bada aushe gurari edo gogochar au bera berez ta beste bagaric da pecatu mortala, ce J.C.c diño-anez, iminten dituzanac beguiac andreagan pecatu eguiteco asmua-gaz, ya eguin eban pecatu bere biotzean1. Baya pecatu eguingo leu-quealacoa buruac emoitea, no-beren erruz eztanean, eta laster boteta-ra eguinic, ezta pecatu.

4. Baya contu, Cristiñaüac, diñodanagaz; no-beren erru bagaricizan bear dau, ce osteranchean pecatu mortala izango da. Ascoc etaascoc esan daroe eztabeela pecatu eguin gura; baya eztituez ichi guraurlia edo urleciagazco berba aldiac, amurruturic dagoz beragaz ego-teco al daien guztian, berbaz dagozanean sentietan dabe euren bio-tzean infernuco su edo berotasun zorigogorreco bat, ceinec erretandituzan azurretaraguiño, eta orregaitic beré eztaude alangoetaticurrun eguin gura; baita esaten yaquenean alde eguiteco onango onda-bideetatic, bertatic eranzun daroe: Aita, eztogu iños gauza deungariceguin. ¿Cer da campotic eguin ez arren, zuen biotza infernu bat egui-nic badago? Ascoc uste dabe ce, eztagoala araguizco pecaturic,obrazcoa ez izanic; baya yaquin bear dabe ce, eguin gurea, ta gogo-an gauza loia erabiltea, eguiteco asmuric izan ezagaitic, bardin peca-tu mortala direala.

5. Berbaz beré eguiten dabe pecatu mortala araco berba loi etaciquinac esaten dituezanac, bearrean dagozanean, alcarren arteanberbetan, ta biguiretan yazo oi dana leguez. Solo baten badagoz,ascoc eztaquie berba loiac eta arinac baño esaten; eta bear bada,deungueen dana agura buru zuriac. Oneec gazteen berba deungaacgalaazo bearrean, eurac aurrengo izan oi dira, yente guztien beguiacidiguiten dituezala. Esango deuste venturaz onelangoac: Aita, chan-chetan esan oi duguz ¿Cer deutso? berba loiac badira pecatu mortalada. ¿Cer daquizu zuc berba loi orrec cer eguingo daben bestearenbiotzean? Bear bada lecu emongo deutso zure berbea dala mediodatorquion pensamentu loiari; baita escu artu lei aurrerancean peca-tu andiagoetan yausi-eiteco. Chanchan diñozu dala. Bai orretan ce,chancha ona da. Infernura bazoace, bardin bardin izango da nai bene-tan, nai chanchetan yoan. Aita, eztaucaguz pecatutzat orrelango ber-


1 Matth. 5, v. 28.

baac. Aimbat oquerrago: bada aguiri da zuen biotza ta aoa dagozanaecandu orregaz atsituric. Baya ¿celan esan ciñaique eztaucazuezalapecatutzat? Esan eguidazue, olango conversaciño loian zagocelaelduten bada Sacerdote, Abade, Ugazaba, guraso edo beste errespe-tozco personaren bat ¿etzare bertatic ishilduten? Eta berbaicune orre-tan dagoan batec icusten badau esan-danico personaren bat, ¿eztaubertatic esaten: Ishi, urlia dator-ta? Eta onelango personaren batecenzuten badituz zuen berbaac, ¿etzare lotsatuten? Eguia da, Bai,Jauna, esango deustazue. Bada deunguetzat ezpadaucazuez, ¿cetacoishilduten zare? ¿Cetaco lotsatuten zare? Gauza ona balitz diñozuenori, etzinatequez ishilduco; ezpaleuque berba orreec gauza deungaricetzinatequez lotsatuco; eta alan ecin sinistu leiquezue eztaucazueza-la pecatutzat.

6. Eguiten dabe pecatu mortala araco neguco gaubeetan contu loieta ipuin ez garbiac contetan dituezanac, guztiz beré bada eurenumeen aurrean, edo eurac dantzuela, pintetan daudeela gauza deun-guea aldaien ondoen, obato aitu, ta ulertu daien esan gura dabeena.Aita, barre eguiteco, eta demporea emoiteco bashen eztoguz esatencontu edo ipuin orreec. Ondo: eta ¿non da zuec artuten dozuen gustucitala, eta besteac eguiten dabeen algarea, araco gauzaric loiena con-tetan dan orduan? Demporea ez euscun emon Jaungoicoac moduorretan igaroiteco. Cerbait contadu gura badozue, eztira falta santuenbicitzac, edo beste contu garbiren batzuc. Doctrinea iracurten, edoitanduten bacengoce bardin bardin igaroco ceunque demporea.Pecatu mortala eguiten dabee araco canta loiac maliciaz cantetandituezanac, mutil gazte zoroac, eta nesca gangar buru arinac cantetandituezana leguez, guztiz beré basterretan baturic danzan eguitendabeenean, canta loien soñuan, guztiac edo gueienac barre eguitendabeela gauza loiena cantetan danean. Aita, eztaucat nic orrelangoberbeetan intenciñoe deungaric: esan2 esan bashen ezta izaitenCristiñaüac, asco daqui Demoniñoac, eta alan asco ta ascotan, beracecin dabena, logretan dau berba oneec esateco ecandua daucanenbitartez. Asten da Demoniñoa norbaist tentetan pecatu loiraco; bayaecin dau berez goitu edo vencidu, aurquituten dau ecandu citel audaucan personea, batzainduten da, bada, beste batzucaz; esaten daubatec berba arin edo barre eraguiteco bat, eranzuten dau besteac bestebat, asten dira guztiac barreca; aurrera doa infernuco berbaicunea, eta


2 Hemen ulergaitza den seinu bat agertzen da. 1 Baliteke C (cristiñaua) izatea.

aurrerago eta loiago ta gozoago. Lelengoan lotsa apur bat beegoan;baya icusiric guztiac dagozala modu batecoac, besteac baño guichia-go ez izaitearren, euracaz bat eguiten da; eta aror non Demoniñoaczure bitartez alcanzadu daben, berac ecin ebana. Pecatu mortala egui-ten dabe mutil eta nescatillac, araco alcarregaz batzaindu ezquero,esaten dituezanean amudiozco berbaac, eta siñu cital batzuc alcarre-ri eguiten dituezanean. Eta ez bacarric pecatu mortala eguiten dabeesaten dituezanac, baita beré guztuz enzuten dagozanac, alde eguitenezpadira lecu atatic. Eta oraindio beré pecatu andiagoa eguingo dabeugazaba, guraso, eta besteen ganean escua dauqueenac, galarazo, etaishilduten ezpadituez onango miñ infernucoac. Oneshec dira berbea-gaz eguiten direan pecatu mortalac.

7. Guztiz asco dira beste modutaco pecatuac, ta pecatu bide tapelleburuac. Pecatu mortala eguiten dabe araco mutil eta nescatillacalcarregaz adisquidetasuna artu ezquero, alcar bagaric egon ecindireanac, batac besteagaz gura dabeen licencia artuten dabeela; alca-rregaz fiestetara, alcarregaz meriendetara, alcarregaz berba-aldi luce-etan, eta albadaguie lecu escutuetan, eta bacarrean. Jauna, eztogugauza deungaric eguiten. Eztaquit, neure Cristiñaüac, engañaduriceztagozen. Mutil gazte bat nescatilla bategaz berbaz dempora luceanegon, yan ondo, edan obeto, eta ¿ez euqui pensamentu deungaric, ezeguin movimenturic, ez euqui llanezaric? Miraari andia da ori. Jauna,adisquideac gara, eta asco gura deutsagu alcarreri. Ushela adisquide-ac ezpacine, pelleburu guichiago euquico ceunque. Alcarreri esandeutsazue asco gura deutsazuela, ecin alcar bagaric egon zaree, ecinalcarreganic alde eguin dozue, alcarregaz zagozenean asmetan dozuezuen erraietan infernuco su icaragarrizco bat, ceinec quisquildu taerretan zaituezan, eta ¿diñozu eztozuela gauza deungaric eguiten?¡Ah cristiñaüac, au Demoniñoaren itsumendi latsa da, ta beré tenta-ciño aserrea. Zabiltze, zabiltze orretan; batu zaitece alcarregaz, etademporeac esango dau cetan yoco dabeen zuen adisquidetasun orre-ec. Pecatu mortala eguiten dabe araco mutil zoroac, bidean dabiltze-zanean, topetan dituezan andra, edo nescatillai siñu, oracada, etabeste onelango gauzaac eguiten deutsezanac, escandalicetan ditueza-la beguira dagozan guztiac. Pecatu mortala eguiten dabe (contu one-gaz) araco erromerietara yoateco, alcar billatuten direan mutil, etanescatillac, alcarregaz ibili, alcarregaz meriendau, bata besteagazbiurtuteco echera; eta gaubaz, libreago ibiltearren, emen bota, anoratu, orain yo, guero ucutu, eta gueroago ta laztanago. E-neunque,


Cristiñaüac, larregui idigui gura ascoren beguiac; baya arrituric,mututuric, eta bildurrez icara gogorrean gueratuteco da, beguiratuteacelan daucan araguiaren pecatuac gaurco egunean mundua. Eztauichiten ez zarric, ez gazteric, ez humeric, ez aguraric, ez mutilic, eznescatillaric, ez ezconduric, ez libreric.

8. Aushe da Demoniñoac mundu guztitic zabaldu daben sarea.Pecatu au da infernuco ateac zabal zabal eguin dituzana, eta infernuaCristiñauz bete dabena; eta alan derichat sartu albaguintequez orain-che infernuan, baita iminiric erdi erdian itanduco bagueunsquioe ber-tan dagozanai, ea cegaitic dagozan an, gueienac eranzungo leusque-guela, araguizco pecatuac gaitic. Ta orregaitarren beré, ¿ce arduraartuten da pecatu onen bideetatic iñesi eguiteco, ta ocasiñoa quen-tzeaco? ¡Ah! zuec zabiltze galbide ta ocasiño oneen atsean, danzaricdanza, ta erromeriaric erromeria; guztia da apaindutea ondo zuenburuac, ta ameneco ostuagaz; guztia da adisquidetasuna, canta loiac,eta munduan direan zoraqueriac, eta orregaitic bere su andi onenerdian errebagaric egon gura dozue. Enzun bada cer diñoian S.Geronimo andiac bere burua gaitic: Nago ermu itsaltsu baten sartu-ric, nire yatecoa ezta besteric ogui utsa ta ura bashen (besteric); lurgogorra da nire oia, eztaucat nire gorputzean azur ta azal uts utsacbashen (besteric); beti nago guerra bician neure araguiagaz, baraüac,azoteac, oraciñoac, negarrac, cispuruac, gosea ta egarria dira neurebetico lagunac, oneshecaz eguiten dot aleguiña gorputz macal auazpiratu ta aguindupean euquiteco; eguño atseguinic, poz-aldiric, ezolguraric emoiten ezteutsadala, eta alambere, beti dagocat araguicitel au muquer ta bere citelqueriac eguiten. Ecin secula beré aiztudodaz Erroman beñolan icusi nituzan Damaac, eta oneshecaz eguitendeust guerra icaragarrizco bat, pesamentu loi eta ciquiñez betetannabela. Baita zuec gura dozuen libertadeagaz ibilita, ¿eztauquezuepensamentu loiric? Dancetan ibili, berba bigunac euqui, berba-aldiluceac, quiñuac, oracadac, eta garbi egon gura dozue pensamentue-tan? Eztaquit noc sinistu leiquezuen; nic ez beintzat. Obetoago sinis-tuco neunque amuco zati bat erre-bagaric dagoala laba icio batenerdian, zuec infernuco su orregaz quisquildu bagaric baño. Jauna3,¿bada ce erremedio garbi izaiteco? Ara S. Pablo Apc. emoiten deus-


3 Hurrengo testu zati hau, “erretan beti betico” hitzetaraino, sermoiaren azkenean dagoerantsita, ohar honekin: “Azquenengo au Jauna-tic asita, beste, icasbide onen ganeco, paperbaten aurquitu neban, ta sartu bear da goian, * au dagoan lecuan.”

cuna: igues eguizue araguizco pecatuen bide guztietatic4. Igues dan-tza, yolas, ta emacumeen berba-aldietatic. Bardin diño S.Agustin-ec,gura bo’zu ondo urten araguiac eguiten deuscuzan burruqueetatic,iñesa artu bear dozu. Ara emen beste bat araguizco pecatuan yausiez-eiteco; onetaraco quilia ta zale-isquia ceugan asmetan dozunean,gogora ecarri eiquezuz iru berbachu oneec: Orain, Guero, Iños.Orain il neinteque; Guero yatzi infernura; Iños andic urten ez. Baitaemen aguinetaco min bat gau labur baten oztaz eroan albadot celaneroango dot su bician neure gorputz guztia erretan beti betico? AyCristiñaüac! odolez negar eguitecoa da itsumendi arrigarri au.Egunean egunean icusten dira escandaluac, egunean egunean icustendira oracada loiac; eta confesonariora bagoaz mundu guztia daguscu[sic] Demoniñoaren sare onetan yausiric; eta orregaitic beré eztauiñoc gura galbideetatic ta pelleburuetatic igues eguin. Eztaude sinis-tu gura yana, edana, dancea, erromeria, gaüez berandu etortea, etaberba bigun eta labanac pelleburuac direala. Barre ta burlazar egui-ten deutse au dirautsenai. Eta orregaitic eznas bildur esateco auDemoniñoaren itsumendia dala, eta beragaz daroazala infernuetaraCristiñau guztiz asco, non nos-edo-nos idiguico dituezan, belu badaberé, euren beguiac, eta orduan ezagutuco dabe, baya provechu baga,orain sinistu gura eztabeena. Orregaitic diño Jaquintsu batec, idizco-ac saltuca ta dantzan doazana leguez canniceriara [sic] edo beste il-lecura, baia bicitzea galtzeaco, alanche Cristiñau guztiz asco doaza-la danzan, ta saltuca infernuetara danza ta erromerietatic.


4 Fugite fornicationem.

14. LOIQUERIARIC ZUEN ARTEAN ENTZUNBERÉ EZPEDI

Omnis inmunditia nec nominetur in vobis.Ephes. c.5. v.3.

(J, 81-95. or.)

Jaungoicoaren legueco seigarren mandamentuac dirauscu, iñorensenarragaz edo andreagaz obrazco (araguizco) pecaturic ez eguiteco;eta bederatzigarrenac, ez alangoric eguin gura izateco. Baya berbaoneetan ez bacarric galarazoten deuscu Jaungoicoac berba utsaceurac diñoena, baita loiqueriaco gauza guztiac beré, nai pensamentuzeguinac direala, nai berbaz eguinac, nai deseoz ta gurari (gogo) utsezeguinac. Gauza onen ganean izango da arratsalde onetaco doctrinea.Baquit nic, eta edoceinec alan esango dau, guztiz dala gach, bear danleguez eguitea. Aingueru baten garbitasun guztia bearco litzateque,gauza ain loiaren ganean garbiro berba eguiteco, eta bere yaquituriaguztia yaquiteco zer esan bearco dan batzuei contuan yausi (igarri)eraguiteco eurac eguiten dituezan, eta pecatutzat artuten eztituezangauzac, pecatu direala, ta pecatu beré pecatu icaragarriac; beste ba-tzuei barriz eztaquiena ez eracusteco, eta ez yaquitea bere oba danayaquin ez daguien; eta orregaiti pocic ichico neusquio ecer esanbagaric. Baya aushe da, mundua gueien galduric daucana; eztau bes-tec ainbeste gortuten Cristiñaua, ez entzuteco Jaungoicoaren deiac;eztau bestec aimbeste itsututen, Jaungoicoaren legueari ez beguiratu-teco: eta alan pecatu onegaz artuten dituz Demoniñoac Cristiñauac,arrañac sare bategaz artu oi direana leguez. Orregaiti ezin ichi neioecer esan bagaric; ta, San Agustinec ciñoana, nic bildur-bagaric esan-go dot, zuec lotsa-bagaric eguiten dozuena. Uste dot, barriz,Jaungoicoac iminico deustazala bear direan berbac, garbiro garbiro,bere ondraric andieneraco, adietan emoteco pecatu loi, atsitu, tainfernuco quiratsez beterico au.

Eta e-nas lotuco azaldu eta iragarri ecinic araco pecatu andi andiezagunac, bada oneec guztiac aintzacotzat ezagututen dituez; eta

AITA ZABALA

bacarric esango deutsuet onelangoen ganean, confesiñoan aguertubear dala celango moduco lagunagaz eguin dan; izan bazan ezcon-duagaz edo libreagaz (ainbacoagaz); izan bazan aideagaz, eta ceaidetasun eucan (ceinbatcarren aide zan); izan bazan boto-castidade-coa eucanagaz; izan bazan ganaduren bategaz edo patariren edo gui-berriren bategaz; izan bazan embrac embretara eguina, edo guizase-meac guizasemeetara eguina; baita beré esan bear da norberen burua-gaz eguin bacirean escuca loiren batzuc eta zer yazo zan... Oneecguztioc, bada, alde batera ichita, goazan berba eguiten araco bestepecatuen ganean, ceintzuc ascoc eta ascoc aintzacotzat beré artuteneztituezan, eta oneec dira pensamentu (gogo) loiac, berba zantarrac,ebillera pelleburuzcoac, lagun deungac, eta alangoac.

Lelengo lelengo bada, datoz gogoagaz eguiten diran pecatuac.Gogoagaz modu bitan eguin lei pecatu; edo gauza loiren bat, norbe-ren guraz, gogoan erabiliagaz; edo gauza loia eguiteco gogoa artua-gaz. Eguiten dave bada pecatu, ta pecatu mortala, gauza loia eurenborondatez gogoan darabildenac, gauza ori eguiteco asmuric euquiez arren. Gauza loia buruac emotea ezta pecatu, bada au eztago gueu-gan, ez gueure escuan. Pecatua, bada, dago, pensamentu loia beiniguerri azquero, pensamentu ori quentzeaco aleguinac ez eguitean, tanorberen guraz gogoan erabiltean. Contu eguizu: buruac emotendeutsu cer izango ete dan seigarreneco pecatua, celan eguiten dan, cegustu ciquina artuten dan. Bada zuc orduan, pensamentu au asmauorduco, quentzeara eguiten badozu, eztago pecaturic, baya quendubearrean, aurrera bazoaz, aleguinac eguin-bagaric botetaco, eta pen-samentua beste gauza batera yocatuteco, pecatu mortala eguin dozu.

Deungagoa da oraindo gogoagaz eguiten dan bigarren pecatua,eta da araguizco pecatua eguiteco gogoa artutea, edo beste loiqueria-ren bat eguin-gurea, cer edo cer gaiti eguiten ezpada beré. Contu dai-gun: ezconguei bat dago bere ezconguei lagunagaz; alan egonagaz,(oi dana) berotuten yaco biotza, ta sartuten yaco pecatu eguitecogogoa: baya edo orretaraco era onic eztagoalaco, edo gurasoen bil-durrez, edo uste davelaco edo uste dauelaco besteac lagundu guracoeztauela (ezteutsala chitic), edo beste alangoren bategaiti; eztau ber-bachu bat beré orren ganean ateraten, ezteutso siñu bat beré eguiten.Bada aushe –gogo char au–, uts-utsic eta beste-bagaric, da asco peca-tu mortala izateco, eta alan eguin beré eguin dau; ce Jesucristo gueu-re Jaunac diño, beguiz deungaro yoten davenac emacumea, etabeguiratuten deutsanac pecatu eguiteco asmuagaz, ya bere biotzean


eguin evan pecatu. Baya buruac emotea pecatu eguingo leuquealacoaezta pecatu, norberen erruz eztanean, laster bururic botetaco alegui-na eguiten bada.

Baya contu, Cristiñauac, orain esan dodanagaz; norberen erruba-garic izan bear da, bada ganecoan pecatu mortala eguingo da. A s c o ceta ascoc esan daroe eurac eztaveela pecaturic eguin gura; baya ezti-tuez ichi gura urliagazco ta urleciagazco berba-aldi luceac, amurratu-ric dagoz beragaz egoteco aldaien guztian, alcarregaz dagozaneanasmetan dave euren biotzean su zorigaistoco bat, ceinec azurretaragui-ño erre bear dituzan; eta orregaiti beré eztaudee alangoetaric urruneguin gura; baita esaten bayaque alango onda-bideetatic alde eguiteco,bertati erantzun daroe: Aita, eztogu guc iños gauza deungaric eguin.¿Cer da campoti eguin ez arren, zuen biotza infernu bat eguinic bada-go? Oneec bioc bada dira gogoagaz pecatu eguiteco dagozan modubiac; gauza loia norberen guraz gogoan erabilten danean, eta gauza loi-ren bat eguin gura danean; eta ezta eguia ascoc uste dauena, seigarre-necoan obrazco (araguizco) pecatua baño besteric eztagoala.

Icusi ezquero celanbait celan gogoagaz seigarrengo mandamentusantuaren contra pecatu eguin leitequean, dacusgun orain nortzucgueien eguin daroien gogoagazco pecatu ori. Lelengo, bada, pecatumortala eguin daroe gazte ascoc, zeintzuc ezconduen contuac bururaecarrita, esaten daudeen euren artean: bada ni ezconduta(ric) banen -go, au eguingo neuque, bestea eguingo neuque, eta ezconduta(ric)banengo-co isqui orregaz, edo ezconduen gauzac eguin guraco leu-queez, edo bai beintzat ezconduen gauzac (gauza orreec) gogoan era-bili. Bigarren, pecatu mortala eguiten dave gauza loia gogoan artuta,euren artean esaten daveenac: pecatu ezpalitz bada, au eguingo neu -que, ori eguingo neuque. Irugarren, pecatu mortala eguin daroe leeniñogaz adisquidetasun charra izan ezquero, ichi bear izan badeutseberé adisquidetasun orreri, edo Confesoreac eragotzi deutselaco, edogurasoac, abade maisu jaunac, edo bestec galarazo deutselaco, alan-beré beti darabildez buruan ta biotzean lengo contuac, beti dabiltznondi nora icusico direan (arcal icusico daven), alcarreri goranciacbiraldu, alcarren cartaac iracurri, edo batac besteari pañueluren batedo beste gauzaren bat erregaladu badeutso, ashe escuetan artu-ta,beti ari beguira ta beguira. Laugarren, pecatu mortala eguin daroeeztegüetara yoanic, edo yoan ez arren, entzunic nor edo nor ezcondudala, ezcon(du) barrien gauza ez garbiac euren guraz gogoan dara-biltzezanac.


Bostcarren, pecatu mortala eguin daroe gura leuqueenac lotanetorrico balichaqueez seigarreneco ames loiac, contu eguinic lotacoata amesetacoa eztala pecatu. Lotaco ames loiac eztira pecatu, norbe-rac orreec etorteco oñic emoten ezpadau, eta iratzartuta berbertatiburutic quendutera eguiten badau; baya gura izatea alangoac etorridaquiozan, pecatu da, ta pecatu andia. Seigarren, pecatu mortalaeguin daroe alargunac, lengo ezcontza arteco gauza ez ain garbiacburura ecarrita, atan atan badagoz. Alargundu ezquero ezta alangogauzaric buruan erabili bear; eta baletoz, gazteac leguez, buruti botabear dituez. Zazpigarren, pecatu mortala eguin daroe gazteac, beinezcontzaco berbea emon ezquero, ezcondu ezqueroco contu ez garbigarbiac euren guraz gogoan darabiltzezanac, eta au gueienean yazo-ten yaque alcarregaz dagozanean ezconguei biac, edo alcarganic aldeeguin ezquero, gustiz beré arcalegazco egote (aldi) ori lucechua izanbada, eta bacarchuric egon badira. Zortzigarren, pecatu mortalaeguin daroe nesca-mutilac alcarregaz naste dagozanean barre-zan-tzoca, cirrica, bultzaca, igozca, quilica, berba zantar nasaiac esaca,eta olangoetan, bada orduan euren gogoa eztoa gueldi egon; eta ezalan dabiltzezanena bacarric, baita beré alango lecuetara eurenborondatez yoan ta alan deungaro dabiltzazanai gustuz beguira dago-zanena. Onelango pensamentu loiac bada, bertan buruti aleguinezquentzean ezpadira, pecatu mortal andiac dira, eta alde eraguitendeuscue Jaungoicoaganic: perversae cogitationes separant a Deo.

Baya esango deustazue: eta ¿alango pensamentu loiac bururayatorcuzan bacochean pecatu eguiten al dogu? Ez, Cristiñauac, ez,ezpabere alango pensamentu eta gogoetai arrera (abegui) ona eguinta lecu emoten deutsazuenean. Leen esan deutsuedana leguez, pensa-mentu loiac burura ez etortea eztago gueure escuan, eta guc guraeztogula beré etorri oi yacuz malpecadu, sarri ascotan beré. Orduan,bada, igarri orduco eguiten badoguz aleguinac pensamentu loi orre-ec burutic albait lasterren botetaco, eztago pecaturic, eta contrara, orieguinda, Jaungoicoaren beguietan irabazten dogu merecimentu guz-tizco bat. Baya quendu bearrean, ezpadozue quenduteco aleguiniceguiten, eta aurrera bazoaze pensamentu loi orreecaz, pusca puscabaten baño ezpada beré, pecatu mortala eguin dozue. Ara emen auulertuteco irudi alazoco bat.

Bazagoze neguco arrastegui baten sut-ondoan lau edo bost lagunberotuten, eta alangoren baten yaguiten da bat dagoan lecuti, eta


diño: emen erre-usaña da, soñecoren bat erretan da. Zutunduten zareguztioc, eta asten zare beguiratuten ea noena dan erretan dan yazte-coa: baita orra non zorionean, cegaiti zurea izango etzan erretan zanori. Zuc orduan berpertati amatetan badozu, edo sua amatetaco ale-guina eguiten badozu, ecin iñoc zeure erru imini lei artean erre dana;baya sua amatau bearrean bazagoz aoa zabalic, erretan danari adi,zurea da aric aurrera erretan danaren errua. Baya contu eguizu ainmodutan eshetu yacala zure yaztecoari ce, aleguin guztiac eguin-daberé ecin amatadu dozun: bada ezta orduan beré zurea erretan dana-ren errua, amatetaco aleguinac eguin dozuzalaco. Beste onenbestebada yazoten da pensamentu eta tentaciño (burutaciño) loiacaz.Buruac emoten deutsu bear eztan gaucea, eta Diabruac putz emon-da, biztuten da ceure biotzean acordu loiaren sua: oraindo au eztapecatu; au ezta zure yaztecoan yausten dan chingarra bashen: orain-do ezteutsazu lecuric emon, eta S. Agustinec diñoana, eztago pecatu-ric no-beren borondatea bagaric; eta zuc orduan igarri ta bertati bote-tan badozu, edo botetaco aleguinac eguiten badozuz, edo biotzaJaungoicoagana ereguiagaz, edo Maria Santisimeari bere laguntasu-na ta escua escatuagaz, edo beste onango gauzaren bat eguinagaz,garbi izango dozu ceure burua, pensamentu loia quendu ecin izanarren beré. Baya bein contuan yausi ezquero celango pensamentuloia, edo burutaciño charra gogora etorri yatzun, atanche bazagozapur apur baten baño ezpada beré, aleguina eguin bagaric ceuganicushatuteco ta quentzeaco, ya eguin dozu pecatu mortala; eta ceinbateta gueiago zagozan atan atan [sic] atzera ta aurrera, ainbat andiagoaizango da eguingo dozun pecatua

Baya bear bada batec edo batec esango deust: Aita, tanga tangabaten baño etzan izan gauza loi ori gogoan erabiltea: cé guero bein -goan errezadu neutsan Ama Virgineari, eta eguin nevan buruti quen -dutera. (Bai nai, neure Cristiñauac:) tanga tanga bat da asco onenganean pecatu mortala eguiteco. Ondo da guero beré aleguina egui-tea, pensamentu loia gogoti botateco, eta pensamentua beste gauzabatera yocatuteco; baya bein danic bein eguin cenduan pecatu, ceureguraz egon bacinean gauza loian pensetan, memento bacar batenbaño ezpazan beré. Aita, esan daroe beste batzuc, e-neuncan nicgauza charric eguiteco asmuric. Ezteutso orregaiti, Cristiñauac.Pensamentu loia pecatu mortala izateco, ezta bear buruan dagoangauza loia edo pecatua eguiteco gogoric, ez asmuric. Ulertuco dozuecerchubait irudi onegaz. Bazoaz ceu denda batera non dagozan gauza


guztiz eder politac; urregorrizco ta zurizco gauza ederto eguinac, arribaliotsuac, sedazco ta urrezco yaztecoac, ta beste onelango asco;ifinten zara eurai beguira baperé erosteco gogo bagaric. Itanducobaleutsu mercatariac, ea cer eguiten dozun, erantzungo ceunsquio:emen nago beguiai gustu emoten. Onenbeste bada da pensamentuloiagaz yazoten dana; ezta obraz (araguiz) eguin gura pecatua: bayagustu emoten yaco memoriari, gauza loia gogoan erabiliagaz; etaaushe uts-utsic eta bera bacarric da asco pecatu mortala izateco.

Baya gauz’onen ganean modu bitaco personac izan doaz, batzucestueguiac, eta besteac nasaieguiac. Badira persona batzucJaungoicoaren bildur andicoac, sarri ta ondo confesetaco ta comul-guetaco aleguinac eguiten dituezanac, euren soñecoetan, berbaicune-an, ibilcunean, eta eguicunetan modu ona eracusten daveenac: aldeeguiten daveenac dantzeetati, fiestetati, batzarretati, eta pecatu bideguztietati; goishean goishean Jaungoicoari egun ataco gauza ta egui-nen guztiac opetziten deutsezanac, eta eguneti achina beréJaungoicoa gogoan sarri darabildeenac. Onetarico gueienai ascotanetorri yoaquez onelango pensamentu loi gogaitcarriac, eta euren arte-co batzuc larregui estutu oi dira, eta alangoa asmau orduco, dabiltzburu guztia austen ea lecuric emon badeutse edo ezpadeutse; etadeungaro eguiten dave, bada ceinbat eta estutuago, ainbat eta gueia-go etorrico yaquez pensamentu ta gogoeta gogaitcarri orreec. EzCristiñauac, Jaungoicoaren bildurpean bici zareenoc etzaitece larritualango pensamentuac buruac emon-arren. Eguin bear dozuena da,pensamentu loi orreec asmau orduco, biotza Jaungoicoagana eguin,eta gogoa beste gauza batera yocatu, ta ez ibili atzera ta aurrera lecuemon badeutsazue edo ezpadeutsazue. Buru guztia galduco dozue,eta eztozue gauza garbiric ateraco. Ezpadaquizue ciur lecu emondeutsazuela, ez yaramonic eguin, ezta confesetaco esaminea eguitendozuenean beré: bada-ez-padan esaten yaco confesoreari celan pen-samentu orreec etorri yatzuezan, ta eztaquizuela lecu emon badeu-tsazue, eta alan eguin ezqueitio, gueldi gueldi eurac yoango dira.

Badira beste persona batzuc gauz onen ganean nasaieguiac etaascatueguiac direanac. Oneec meatz confesetan dira, ta bear badagararic garara, edo confesetan badira izan doa damu bagaric eta mun-duaren beguietan ondo erestearren. Eurac dabiltz dantzaric dantza,fiestaric fiesta, celairic celai, ta nesca-mutilen arteric nesca-mutilenarte. Ezteutse arduraric berba nasaichuac, eta nasaitoac beré esan-arren: mozuac, cirriac, escuac edocein lecutara eroateac, eta orreec


eztira ezer. Eta alanberé ezteriche dauqueela bein-beré pensamentuloiric, eta confesonarioan eguño beré echaque entzuten orren ganeanberbachu bat beré ateraten daveela. Oraindio ori baño gueiago yazo-ten da. Etorrico da confesetan, obrazco pecatu bat, edo pecatu ascoeguin dauen bat, edo animaliaren bategaz deungaro ebili dana, edobere bacarrean zantarqueria asco eguin dituzana. Eta itanduten baya-co, ea pensamentu loiai iños lecu emon badeutse, beingoan erantzu-ten dau ezetz. Baya au, neure Cristiñauac, ecin izan leitequean gau-cea da. Sut-ondoan egon ta ez berotu, edo surtan bertan egon ta ezerre, belu yazoco direan gauzaac dira orreec. Onelango personac,bada, pensamentu loiz bete beteric ibili doaz, eta gueienean, edo bearbada beti lecu emoten deutse alango gogoraciño zantarrai, eta beinbaño gueiagotan onelangoentzat amesetaco pensamentuac beré peca-tu izan doaz, eurac iratzartuta egozala, emon eveelaco pensamentuamesetaco orreec etorteco oña. Orregaiti, bada, oneec guztioc esami-na contuzco bat eguin bear dauee gauza onen ganean. Goazan orainberbeetara.

Berbeagaz beré pecatu eguin lei mandamentu santu onen contra,eta eguin beré ascoc eguin daroa. Lelengo bada pecatu mortala egui-ten daudee iñor seigarreneco pecaturaco tentetan daudeenac.Bigarren, pecatu mortala eguin daroe gauza charra eguiteco gogoaizan ez-arren ta chanchan leguez, eta barre eguiteco izan arren esatendituezanac berba loi tentagarriac, ta iñor pecatu eguitera ecartecomoducoac. ¡Oh, eta ceinbat onetarico entzun oi direan yolasetan,yolas-osteco batzacuntzetan, biguiretan, ta alangoetan! Irugarren,pecatu mortala eguin daroe berba amodiozco laban ta estalduac iñoriesaten deutsezanac, ceintzuc berez loiac ez izan arren, adierazotendave biotzeco sua, eta eztagoala garbi dauquen intenciñoa. Alanpecatu mortala izango da esatea mutil batec nescatilleari biotza, ede -rra, eta onelango labanqueriac, amodio loia eracusteco direanean.Laugarren, pecatu mortala eguin daroe berba loi guztiz zantar, ezain,eta claru claruac esaten dituezanac, iñor pecaturaco tentetaco berbacizan ez arren; soloetan, bearguintzetan (bearlecuetan), biguiretan etabeste alango batzarretan ascotan baño gueiagotan entzun oi direanaleguez. Modu onetan pecatu mortala da barre eraguitearren icen loiacesatea. Pecatu mortala da norberen burua seigarreneco gauceen gane-an alabetea, esanic, loiqueria au edo bestea eguin davela, eta araoquerrago esaten badau, urliagaz edo urleciagaz eguin evala; badaorduan dira pecatu mortal bi, bata seigarren mandamentuaren con-


tracoa, eta bestea murmuraciñocoa zortzigarrenencoaren contracoa;eta dauco obligaciño estua, besteari quendu deutsan creitua biurtute-co. Contu, nescatillac; Diabrua zur dabil zuei pecatuan yausi eragui-teco, eta guero eztau loric eguiten, zuen pecatua aguertuteco.

Pecatu mortala eguiten dave ezcondu ascoc, ishilic euqui bearleuquezanac besteen aurrean esaten badituez, guztiz beré gazteenaurrean bada. Pecatu mortala eguiten dave araco neguco gauetancontu loiac, eta ipuin ez garbiac contetan dituezanac; guztiz beréeuren umeen aurrean danean, edo euren umeac dantzuela; pintetandaudeela gauza deunguea aldaien ondoen, obeto ulertu daguien, ceresan gura daven. Pecatu mortala eguin daroe canta loiac yaquinenganean cantetan dituezanac, eguin oi daroena leguez mutil gaztezoroac, eta nesca gangar buru-arinac, guztiz beré zelaietan, zocondo-etan eta bazterretan batzanduric, dantzan eguiten daveenean, guztiacbarre’ta algara eguiten daveela gauzaric ciquinena, claru ezpadaberé, adietan emoten danean. Oneec guztioc bada, pecatu mortalaeguiten dave, eta ascoren aurrean danean ez pecatu bat bacarric,ezpabere ainbeste pecatu ceinbat direan aurrean dagozan lagunac.

Ay Cristiñauac, onenbeste zabaldu da gaurco egunean gueureerrietan berba loiac esateco izcune charra ce, nago ece Cristiandadeguztian erriz erri, ta yentez yente, eztala iñon beré euscal-errietanbashen berba loi gueiago esaten. Nai batu dedila yentea (ditezalalagunac) solora, basora, carobira, ira-ebatera, gari-ebatera edo yote-ra, orbela-batzaitera, arta zurietara, linoa apaindutera (linaguintzara),chacolinac eguitera, nai beste bearguintzetara (bearlecuetara), gaube-lai eurai beré parcatu bagaric, anche urten bearco dave berba loi, zan-tar, ta infernuco quiratsez bete-beteac. Ezconduac ezconbacoai (ain-bacoai) atera bearco deutseez onelango loiqueriac; mutilac nescaiesan bearco deutseez milla zantarqueria; nescac algaraz, barre-zan-tzoca entzun ezece, baita urtenchuac badira nesca orreec, eurac besteainbeste esateco eztaudee iñoren bearric izango: eta atso-aguraceurac, cadereari ozta eraguiten deutsenac beré, eztira alangoac esan-bagaric izango; eta bear bada oneec aurrerengo izango dira gazteenbeguiac idiguiten. Eta ¿zer esango dot eztegüetan yazoten dana gaiti?¡An bai naste-borrastea! ¡An bai berba loiac, ta lotsagarriac! Guizonyaquitun batec, asco icusi, ta asco entzun evanac, esan oi eroian: berapocic egongo litzatequeala, eztegüetara doazan bacocha-ganicDiabruac ogueina pecatu mortal baño ateraco ezpalituz. Eta egunataco berba loiac asco ezpalira leguez, biaramonean, ta biaramonean,


ta biaramon ascotan, esan bearco deutseez ezcondu-barriai loiqueriaulertutera emoteco berba zantarrac; emazte barria lelengo seindunaguertuten danean beré bai, ta eztaquit nic nos ez.

¡O ceinbat arima dagozan infernuetan erretan olango berba loiacesana-gaiti! ¡Ceinbat dagozan onelango loiqueriac gustuz entzun tabarre eguina-gaiti! Onelango berba zantarrac galduten dituez ascorenecandu onac eta biciera santuac, bada S. Basilioc diñoana, berba loiailotsea ta bildurra galdutea da gueldi gueldi gauza loia bera eguitecobideac artutea. Demoniñoac eraguiten deutse loiqueriac esaten ditue-zan miñai, diño S. Buenaventurac; eta berba loia bat bada beré asco-ren arimac ilten dituz, esaten dau S. Bernardoc. Contu badaCristiñaüac, onelango berbacaz; ez bein beré loiqueriaric esan, ta ezentzun gura beré; eta besteac esaten abietan badira, ishildu eraguinalango infernuco miñac; eta ori ezin badozue, alde eguin olangolecuetati; ezpaberé zuen biotzetan biztuco da loiqueriaco su icaraga-rrizco bat, pecatu asco eraguingo deutsuena. Eta zuec, gurasoac, ezichi zuen seme-alabai alango eztegüetara, yolasetara, biguireetara taleen aitatu dodazan besteetara yoaten; eta bacarric yoan leitequezJaungoicoaren bildurreco lagunac baño izango eztirean eztegurenbatera edo bearguintzaren (bearlecuren) batera; eta ori beré al danguichien, bada lagun onen artean bat izan leiteque adin-ona, eta batda asco, lagun asco galduteco; eta beste aldeti barriz ezta lagunenesan bearric izaten gogoac gauza charren bat emoteco. Zuen echecobearrac barriz, cerbait estututa beré, eguizuez echeco familiagaz, etacampoco lagunic ecarrico badozue, beguira nor ecarten dozuen, ezecarri Jaungoicoaren bildurrecoac baño; alango berba zantarric esa-ten eztaquiezanac. Osterantzean zuec, gurasoac, alango lecu charre-tara yoaten umeai ichiten badeutsazue, edo echeco bearretaracolagun charric badacazue, zuen umeac pecatu andiac eguingo dituezberbeagaz, ta gogoagaz, ta pecatu orreec guztioc zuen lepo-ganeraetorrico dira, ta Jaungoicoac guero estu artuco zaituez.

Esan dodan beste bildur izatecoac dira berba loiac, baya alan daguzti beré echaquez falta izaten achaquiac berba-loi-esaleai.Onelango achaquiai bada erantzun bear deutset orain. Aita, esandaroe batzuc, chanchetan esan oi doguz (gueuc) berba orreec, beste -ai barre eraguitearren. Besteai barre eraguitearren, diñozu esatendozuzala berba loiac. Eta ¿zu lango cristiñau batec bada esan bearleusquet olango gauzaric? Barre eraguin Jaungoicoaren ofensacoberbacaz, eta bear bada besteen arimetan calte andiac eguingo ditue-


zanacaz? ¡Ah Jaungoico laztana non da zuri zor deutsugun lotsa onata amodioa, ceure lepoti, bada, barre eguin bear badogu? Besteaibarre eraguin? Bai, diño S. Juan Crisostomo-c, Diabruac barre gozoaeguiten dave berba loiac esaten direan lecuan, baya ¡AingueruSantuac negar minac, eta ondo minac, eguiten dituezala! Eta eguinberé bear icusiric Jaungoico andia ecetaraco ez icusqui batzuc oñazpian darabildela. Besteai barre eraguin? Baita zer daquizu zuc cereguingo daven besteen biotzean zure berba loi orreec? Bear badalecu emongo deutso ceure berba loi ori dala medio datorquioezanpensamentu loiai, ta oña artuco dave aurrerantzean pecatu andiagoe-tan yausteco. Aita, esango dave besteren batzuc, demporea emotecobashen eztaroaguz guc esaten berba, ipuin, eta canta orreec. Ondo:eta ¿non da zuec artuten dozuen atseguintasun eta gustu loia, eta bes-teac eguiten daveen algarea, araco gauzaric loiena esaten danorduan? Demporea ez euscun Jaungoicoac emon modu orretan iga-roteco, ezpada bera serbietaco, eta gueroco zerua irabazteco.Demporea emon gura badozue eztira falta berba garbiac, santuenbizitzac, ta ipuin ez loiac. Doctrinea iracurten, edo itanduten bacen-goce bardin bardin yoango lequiquezue demporea, eta bitarteanbarriz ceru andia irabacico cenduque.

Jauna, esan daroe ascoc, eztaucaguz guc pecatutzat orrelangoberbaac. Ainbat oquerrago: bada aguiri da atsituric dagozala izcuneorregaz zuen biotzac, eta aoac. Guela atsitu baten norbait sartu-barridanean, beingoan suurrac emoten deutse ango atsa, eta bertan ecinegonic egon doa; baya bein atara eguin ezquero eztau atsitutasunicasmetan. Alanche da berba zantarracaz beré. Lenengueran orrelacoberba loi bat esan edo entzun orduco icaratuten da bat; baya beinatara eguin ezquero ezta ezer sentietan; eta orregaiti diñozue eztau-cazuezala pecatutzat onelango berbaac. Baya celan esan ciñaiqueeztaucazuezala orreec pecatutzat? Esan eguidazue olango berbaicuneloian diñarduzuela badator Sacerdote, Abade, Guraso, Ugazaba edobeste lotsa-andico personaren bat ¿etzare beingoan ishilic guelditu-ten? Eta ceuetarico batec icusten badau onango personaren bat etor-ten, ta besteac aurrera badoaz euren berbaicunean, ¿eztau bertati esa-ten: ishi, urlia dator emen-da? Eta onelango personaren batec entzu-ten badituz zuen berba nasai orreec, etzare lotsatuta gueratuten?=Bai, Jauna, eguia da. = Bada deunguetzat ezpadaucazuez, ¿cetaracoishilduten zare? ¿Cetaraco lotsatuten zare? Gauza ona balitz diño-zuen ori, etzinatequece ishilduco; ezpaleuque berba orreec gauza


deungaric etzinatequece lotsatuco, eta alan ecin sinistu lequiquezueeztaucazuezala pecatutzat.

Aita, esango dau beste norbaitec, nic eztaucat onango berbetanasmu charric, esan baño besteric ezta izaten. Cristiñauac, esan deu-tsuet leen beré, eztala asmu charric bear berba loia pecatu mortalaizateco, bein berba loi andi-tzarra bada edo iñori pecatu eraguingodeutsana, edo eraguiteco moducoa. Baya gorroto gueiago artu da-guioezuen alango berba zantarrai, esango deutsuet orain Diabruacsarri ta sarri onelango izcune charra dauqueenac artu oi dituzala beremandataritzat, eta bear bada berac berez galduco etzituquezanacalangoen bitartez galdu daroazala. Ara zer yazoten dan. Elduten dapersona garbi loiqueriaren barri eztaquienen bat, edo loiqueriarigorroto deutsana, alango berba loiac esateco (esaten) ecandu deun-guea dauquenen artera. Asten dira besteac, oi davena leguez, berbe-etan: batec esaten dau berba arin barre eraguiteco bat, erantzuten daubesteac beste bat; asten dira guztiac barreca ta algaraz: aurrera doainfernuco berbaicunea eta aurrerago eta loiago eta gozoago.Lenengueran bestea lotsatuten da, baya icusiric guztiac dagozalamodu batecoac, besteac bashen guichiago ez izatearren, eguiten daeuracaz bat, eta asten da berba loiac esaten. Eta aror non Diabruacgaldu dauen arima triste au, cein galduteco, alango mandatariric izanez-ic, bear bada etzan asco izango Diabru ori.

Irugarren, mandamentu onec galarazoten davena da gauza loiaceguitea. ¡Ay, Cristiñauac ceinbat loiqueria eguiten ete dira mundutiachina, eta ceinbat achaquia billatuten eta topetan ete dira guero, loi-queria oneec estalduteco edo edertuteco! Guei onen ganean bada dapecatu mortala gauzaren bat eguitea, ceinec bereanez daucan gogoaberotutea, obrazco (araguizco) pecatua eguiteco, edo ceinec orretara-co bideac ecarri leiquezan, guero alango pecaturic eguingo ezpalitzberé, edo eguiteco asmuric artuco ezpalitz beré. Alan pecatu mortalaizan doa mutil-nescatillac, edo guizonac ta andraac alcarreri laztaneguitea, edo mosu emotea. Baliteque ama batec azpaldian campotiibili yacon semeai gogo char bagaric laztan eguitea, edo mosu emo-tea, eta bardin arrebeac urruneti etorri yacon nebeari, eta pecaturic ezizatea, orduan beré obato izango balitz beré alangoric ez eguitea.Eztot bada nic alango mosu eta laztangac gaiti berba eguiten, ezpa-bere osterantzeco fracadunac embra gauceari emon oi daroacoezanacgaiti, eta onec gaiti diñot pecatu mortalac izan doazala. Pecatu mor-tala da mutil-nescatillac alcarreri, edo mutilac mutilai edo nescatillac


euren artean bear eztan lecuetan deungaro ucututea, edo alcarrerisiñu cital tentagarri ta pecatua adierazoteco moducoa eguitea, edonesca-mutilac alcarregaz oraca, egozca, cirrica charto ebiltea.

Onetarico asco eguiten dituezalaco pecatu mortal andiac eguitendituez araco mutil eta nescatillac, alcarregaz adisquidetasuna artuezquero, alcar bagaric egon ecin direanac, batac besteagaz guradaven licencia artuten daveela, alcarregaz fiestetara, alcarregazmeriendetara, alcarregaz berba-aldi luceetan, eta albadave oquelue-tan, eta bacarrean. Jauna, eztogu guc gauza deungaric eguiten. Oriezta eguia: Ori esaten dozue uste dozuelaco seigarrenecoan obrazcoa(araguizcoa) baño beste pecaturic eztagoala. Baya non dira leen esandodazan mosuac, laztanac, tiracac, ta besteac? Jauna, adisquideakgara, eta asco gura deutsagu batac besteari. Ainbat oquerrago.Adisquideac ezpacine pelleburu guichiago euquico ceunque. Arcaleriesan deutsazue asco gura deutsazuela, ecin arcal bagaric egon zare,ecin arcalganic aldendu zare, arcalegaz zagozenean barriz asmetandozue zuen erraietan infernuco su icarragarrizco bat, ceiñec quiscal-du ta erre bear zaituezan, eta ¿diñozue eztozuela gauza deungariceguiten? Ah Cristiñauac, ori Diabruaren itsumendi latza da, eta beretentaciñoa. Zabiltze, zabiltze orretan, batu zaitece alcarregaz, etademporeac esango dau, cetan yoco daven zuen adisquidetasun orrec.Leen esanetarico pecatu mortal andiac eguiten dituez araco errome-rietara yoateco arcal billatuten direan mutil eta necatillac, arcalegazibilli, arcalegaz meriendau, bata besteagaz biurtuteco echera, etagaubaz libreago ibiltearren, emen bota, an oratu, orain yo, gueroucutu, eta gueroago eta laztanago.

Pecatu mortal asco eguin oi dira placeetaco dantza nastuetan,yolasetan, biguiretan, liño-apaindutzeetan (liña-guintzeetan), artoac-zurituteetan, eta beste onelango batzacuntzeetan, nai gauaz direala,nai egunez direala: bada berba laban ta loiez ganera izan oi dira escu-cac, mosuac, laztanac, eta osterantzeco zantarqueria asco. Pecatumortal asco ta asco eguiten dira gauaz San Diandolinetan, AndraMarietan, edo Errico Santuen egunetan gauaz eguin oi direan suetan;bada gauac egunac baño era ta gogo obeac emoten dituz zantarque-rietan ibilteco. Eta orregaiti Alcate Jaunac, edo Fiel Jaunac eragotzibear dituez onelango suac; osterantzean euren lepo-ganera etorricodira orduan eguiten direan pecatu asco ta esquergueac. Eta au ezeguiteco eztauque achaquia onic, bada euren escuan dauque eguingura izan ezquero. Pecatu mortal asco eguiten dira yolas ta dantza


osteco batzarretan, bada orduan dantzan bertan baño beré loiqueria tanasaiqueria andiagoac eguiten dira. Pecatu mortal asco eguiten diradantzeetaric, yolaseric, fiestaric etzeraco bideetan, guztiz-beré ilun-tzean badira, edo gautu ezquero, orduan eguin doazan cirri, oracada,bultza, ta beste olangoac gaiti. Pecatu mortal asco eguiten ditueznesca-mutil ascoc arcalen altzoan yezarten direanean, bitartean miñata escua gueldi eztagozala.

Onelango aldietan, bada, eta beste asco ta ascotan eguin oi dirapecatu guztizco esquergueac, baita bideac artu oi dira aurrerantzeanandiagoac eguiteco. Alan-da guzti eztaudee sinistu gura izaten ez gaz-teac, ez gurasoac. Baya gurasoac eztauque onetan achaquia onic, badaeurac ibiliac badira alango dantza batzacuntza ta bide nastuetati euracdaquie ondo cer yazo oi dan alango lecuetan, ta barriz ibili ezpacire-an sinistu bear dave euren ta umeen oneraco esaten yaquena, ta itun-du confesore edo arima-zale bategaz, edo beste guizon yaquitunJaungoicoaren bildurrecoacaz. Gazteac beré eztave sinistu gura izatenaric-eta euren buruac galduric icusi artean; eta alan edo eztave alan-goric confesetan edo iñosco alditan confesoreac itanduta badiñoeeguin daveela, ain epel esaten dave cé, laster dave aguiri eztauqueeladamuric, ezta apurric beré. Nescatilla ascoc barriz eztave confesaugura izaten eurac erruric izan daveenic, ezta obrazcoan yausi ezqueroberé, eta guztia izaten dira achaquia ta achaquia: Jauna, ni baqueannengoan; ez neutsan nic orretaraco bideric emon; ez nevan nic alangogauzaric gura; esaten neutsan baquean egoteco. Erdu ona; ta ¿celangobidez yazo yatzuz ceuri gauza orreec? ¿Yoan cinean ceu ocasiñoaegoan lecura edo yente nasaien artera? ¿Izan zan mutil-nescatillenarteco batzacuntzan edo olgantzetan? ¿Cec ceroazan bada, alangolecuetara yaquinic zer igaro oi dan? Eta non nai zala ¿eracusten zeun-tsen aurpegui aserrea, eta becoqui iluna, eta alde eguiten cenduan ten-tadorearen ondoti? Ala ¿barre eguiten ceuntsan eta algara gozoa? Bai,Jauna, barre eguiten nevan; baya esaten neutsan geldi egoteco.Guapo. ¿Celan diñozu bada ceure borondatearen contra izan zala?Gura eztozun gauzaren bat eguiten deutsuenean barre eguin daroazu?Ceure ondrearen contra cerbait entzungo bacendu alperric ece etzeun-que, ez, barreric eguingo ez algararic beré. Eta sugaren bat usiguiteraballilloatzu? esango ceunsquio macal macal: suguea, zagoz gueldi?¡Ah Cristiñauac! eztozue guzurracaz Jaungoicoa engañauco.

Beguiacaz ta belarriacaz beré pecatu eguin lei seigarreneco man-damentuaren contra, miñagaz ta escuacaz ez ece. Eta alan pecatu


mortala eguin daroe beguira dagozanac icusten celan besteac eguitendituezan alango loiqueria ta zantarqueria andiac. Pecatu mortalaeguin daroe celataca besteai zorotziten dabiltzanac, belarriac zuhurdituezala, ea asmau albaleguie besteac celan deungaro dabiltzazan.Ay celango contu estua ta larria emon bearco deutsen Jaungoicoarigurasoac, euren ume andichuac, sei, zazpi urteric goracoac euracaznaste eratzoten dituezanac, edo mutil-nescato andichuac alcarregaznastean eratzoten dituezanac edo oia euren oiaren parean imintendeutseenac, edo bai euren guela-barruan. Pecatu mortala eguin daroegustuz, barreca, algaraz entzuten dituezanac berba loiac, ipuin loiac,errondo loiac, canta loiac, eta seigarreneraco bidea emon leioen besteedocein beré zantarqueria. Aita, nic entzun dodaz berba loiac, bayanic ezteutset yaramonic eguin; belarri bateti sartu ta besteti urteneguiten deuste niri olango berbaac. Eta esan eguidazu; lagun aenartera ziñoazanean ¿bacenquian zuc alango berba zantarrac esatecoizcunea euqueena? Ori bai, Jauna, baya ez naz ni euren artera yoanolango berbaac entzutearren, ezpaberé demporea emotearren tad i b e rt i e t e a rre n . Eta ¿cer eguiten cenduan bertan cengozanean?¿Barreric eguiten cenduan, olango berbaac entzun-da? eracusten cen-duan arpegui arguiric? Bai, Jauna, bada; besteac beré eguite’ eveenta, niri beré barreac urteiten eustan. Bada yaquinic olango berbaciquinac esan oi zituezala, pecatu mortala eguin cenduan; bada iminicenduan ceure burua pecatu eguiteco arrisguan: eta deungueen dana,ceure barreagaz adierazo cenduan ondo eresten zeuntsela alango ber-bai. Eta ez orduan ez-ece, baita edocein demporatan barrea gordebear da alango berbac entzunda, ustezuste-bagaric (edo gogoaz bes-tera) entzuten badira beré, beste esaten davenari oñic ez emotecourrengoan alangoac esan daguizantzat (esateco). Eta nescatilla gar-biac aurpeguico gorritasunean eracutsi bear leuquee alango berbaclotsatu eguiten daveela.

Orain esango deutsuedaz besteai seigarrenecoan pecaturaco bideaez emoteco, eta zuec beré ez artuteco eguin bear eztozuezan gauzabatzuc. Eztave uguer eguin bear mutil aciac, eta guizonac bideenparean, yentea yoan-da etorri ibilico dan lecuan, edo cale, plaza ta caialdean, lagun ascoc icusi leiqueezan moduan: eta Justiciaco Jaunprestuac galarazo bear dave ori eguitea, eta obeto litzateque ume-bar-dingoai beré galarazotea, gueroco icasi daguientzat; eta beste aldetibarriz modu ascotaco yenteac dagoz munduan. Eztago ondo eguinicbatariai, ganaduai, ta orrei beguira egotea umeac artuten dabiltzane-


an, eta orren bearric eztagoanean, beste alde batera beguiratu bear da,eta ondoen ondoen lecu atati alde eguitea; cegaitic-ece gure gogoaceztaqui gueldi egoten. Deungaro eguiten daue emacumeac erreque-tan eta ibaietan bogadea icuzten, edo chabonadurea yoten dagozane-an, beac ondo ondo estalduta ezpadauqueez: edo iñoc icusi leiquee-zan lecuetan bernac garbituten iminten badira. Deungaro eguitendave paparra edo besoac aguirian dituezala badabiltz, edo bularracatera ta anditu ecinic; edo gona estuegui edo laburreguiacaz, edoumeari ugatza emoteco pañuluagaz contuz bularra estalduten ezpa-dave. Deungaro eguiten dave nescatillac guizon yanciten badira,mutilac orraztuten badituez, edo mutilagaz naste gurdi baten, edozaldi baten-ganean badabiltz. Eta oneec edo onelangoac eguinagaitiedonori pecatu egiteco, pensamentuagaz baño ezpada beré, oñicemoten badeutse pecatu mortala eguingo dave.

Ezconduen arteco pecatuen ganean beré, asco legoque cer esanic:baya oneec confesoreagaz itundu daitezala. Nic bacarric esango dot,cerbait eguiten badave umeac izatea galarazo eiqueana, pecatu icara-garria eguingo daueela, ta ecin ecelamberé eguin leiqueela ez umesabelecoa edo bularrecoa euqui-arren, ez ume larreguiric ez izatea-rren ez ecegaiti. Beste modutaco gauzac gaiti beré ezcondu ascopecatu mortalaren azpian bici oi dira: eguiten dituez pecatu mortalaizango direalacoaren bildurragaz, ta guero lotsa dira confesetan, etaguero dabiltz pecatu mortala eztireala, bai direala, confesiño deungaasco eguiten, bear bada pecatu mortala eztirean gauzac gaiti. Lotsacbada alde batera botata, onelangoric dauqueenac zucen ta garbiroconfesadu beguie guztia. ¡Ay, Cristiñauac! Seigarreneco pecatu au damundua galduric daucan pecatua. Arrituric, mututuric, eta bildurrezicara icara eguiteco da icustea celan daucan gaurco egunean pecatuonec mundua; ezteutso iñori beré parcatuten, ez zarrari ez gazteari,ez ezconduari, ez ezcondu-bacoari, ez guisacumeari ez emacumeari,eta ume bardingochu-guiñocoac dagoz pecatu onetan sarturic.Bideetan, caleetan, celaietan, eta plaza aguiri guiñocoetan entzutendira berba loiac, zantarqueria esquergac; icusten dira escuca ziqui-ñac, oracadac, bultzadac, cirriac, beguiracune loiac, eta arren badaElesha santuac eurac alangoric entzun ta icusico ezpaleudee.Oqueluetan barriz ¿cer yazoten da? Jaungoicoac daquiana.

Pecatu aushe da beste pecatu ascoren sustraia, ta etorburua.¿Cegaiti eguiten dituz ainbeste lapurreta araco mutilac, araco nesca-tilleac, araco ezconduac? Adisquide loiari erregalu eguiteco. Cetati


datoz ainbeste gorroto, ainbeste ecin-icusi, ainbeste auci bidebacoeche galantai bea yo eraguin deutseenac? Seigarreneco pecatuti.¿Cec eraguin dituz ainbeste ta ainbeste eriotza? Seigarreneco peca-tuac. ¿Cec galdu eraguin dau ezcondu ascoren arteco baque ona?Seigarreneco pecatuac. ¿Cec eguin dituz ainbeste herege? ¿Cec gala-razo deutse ainbesteri Jaungoicoac aguertu dituzan fede santucoeguiai sinistea emotea? Seigarreneco pecatuac. Quendu eguizuegueure errietati seigarreneco pecatua, ta agur, yoan cirean heregiaguztiac. Baya ¿cer yazo doa? Yausten dira seigarreneco pecatuan:lelengo eguin barritan damututen yaque, confesetan dira, ta Jaun-goicoari parca escatuten deutse. Baya seigarreneco pecatua ceinbateguinago, ainbat zalegarriago, eta eguiten errazago, eta orregaitiyausten da bigarrenez, irugarrenez, ta laugarrenez. Orduan beré con-fesetan da, baya ez lengo damuagaz; esaten dau eztavela beste beineguingo baya ez len bashen gogo eguinagaz, eta orregaiti leen bañoerrazago, eta leen baño sarriago yausten da. Eta guerora guerora,eguin ta eguin, artuten dau eguiteco ecandua, eta ecandua beré ecan-du gogorra. Eta ecandu oneri arpegui ez emonagaz yatorco pecatueguin bearra. Alanche dirauscu S. Agustin andiac, berari yazo yaca-la. Orduan dericho pecatariari ecin onduco dala, eta daquiana leguez,ondu ez-ic, guero beste aldean deungaro yoango yacala, guraco leu-que beste munduco conturic ezpalego. Orretaraco sinistu eraguingura deutse euren buruai batzuc infernuric eztagoala, edo il ezquerochacurrac leguez gareala, eta esan beré asco eguin daroez olangoac;beste batzuc sinistu gura leuque seigarrenecoa eztala pecatu; bestebatzuc Jaungoicoric eztagoala, eta beste onetarico asco. (Baya contuCristiñauac, onetaricoric entzun badozue, Inquisiciñoari parte emonbear deutsazue, nori zer entzun deutsazuen). Oneec guztioc eguitendituez ea ishildu albaleguiez euren biotzeco deadarrac, eta aguiracac,eta gueldi-arazo albaleguiez bere biotzquetac, eta usiguiac. Bayaondo arpelic; bada biotza beti biotz, beti deadarrez, beti usiguiten, tabiotzquetan. Beti esaten deutse biotz onec; bai zu bazabiltz, baza-biltz; orain ondo zure gogora bici zara; baya ¿guero? Guero ¿cerizango da zugaz?

Eta mundua pecatuz bete badau seigarreneco pecatu onec, infer-nua Cristiñauz bete beteric dauco, ain modutan ece, Ligorio benera-garriac, altara ganetan laster icusi bear dogunac, diño cé, seigarrene-co pectuagaiti edo seigarreneco pecatuagaz infernura doazala aradoazan guztiac. Eta derichat ece infernura yatzi albaguintequez, eta


anche erdi erdian yarriric itanduco bagueunquie banaan banaan ber-tan dagozan guztiai ea cegaitic infernura yausi cirean errescan erres-can esango leusquegüela seigarreneco pecatuagaiti. Eta orregaiti berécer eguiten dogu alango pecatuetati alde eguiteco? =Cer eguitendogun alde eguiteco? Cer eguiten eztogu seigarreneco pecatuanbegui bieta-guiño gueure buruac ondatuteco? Guztia da dantzea, guz-tia yolasa, guztia fiestea: biguirac, errondac, berba loiac, cirriac,siñuac, adisquidetasunac, ta Jangoicoac daquizanac. Cristiñauac nosedo nos contuan yausi gaitezan: ezagutu daigun seigarrenecoa dalaguri pecatuan yausi eraguiteco munduan dagoan arriric labanena, etaeguin daiguzan beraganic urrun eguiteco aleguinac.


15. SEIGARREN MANDAMENTUARENGANECO ICASBIDEA

LENGOA BASHEN LUCEAGOA

(B, 51-56. or.)

1. Neure Cristiñaüac, arimaric gueienac condenetan direalaco sei-garren, Jaungoicoaren legueco mandamentu edo aguinduan uts egui-ten dabeelaco gura neunque onen ganean berba eguin. Ba’quit ezta-na erraz bear dan leguez azaldu ta expliquetan, eta pelleburuz beteadana: baquit angueruen garbitasuna bear dana ez loituteco lecu santuau, eta orregaitic, ichico neusquio pocic bapere esan bagaric. Bayabeste aldetic yaquinic arraina sare bategaz legue-che artuten dituza-na pecatu onegaz Diabruac Cristiñaüen arimaac, e’neunque cer edocer esan bagaric ichi gura: barriz uste dot Jaungoicoac iminico ditu-zala nire espanetan bear direan berbaac, garbi garbi adietan emoite-co pecatu loi, atsitu ta infernuco quiratsez beterico au.

2. Seigarren mandamentu onen contra eguin leite pecatu, neureCristiñauac, gogoagaz, berbeagaz, eta eguiteagaz. Lelengo eguin lei-teque pecatu gogoagaz (ez gauza loia gogora etortea pecatu dalaco,ce etorri-arren bateri gogora pensamentu edo gauzaric loien loiena,eta ciquinenic ciquinena beré, lecu emon-ez-ic, edo eguiteco gurari-ric euqui-ez-ic, eztago pecaturic bapere beré). Eta alan gauza pensa-mentuzcoetan, edo gogozcoetan modu bitara pecatu eguin leiteque.Lelengo eguiten da norberac gauza loia eguiteco guraria, eta ataracodeseoa artzean dabenean guero eguin ez-arren beré. Ara irudin taexempluchu bat obeto aditu daizuen. Icusten dituz mutil batec ormazsarraturico hortu baten madari umaoac ara beguiratu dabelaco. Aecicustea berez ezta pecatu. Baya onec aec icusita diño bere artean: Ahce ederrac direan aec madariac! Ah, bada, igon albanegui ormaticachina aec artuteco! Eta bere biotzean dauco ostuco leusquiozalacoayabeari erea baleuco: baita ichiten badituz artu bagaric da edo ormeaaltueguia dalaco, edo edonoc icusi ce daien bildurrez. Onec bada,lecu emon deutso ustuteco gureari, ta beragaz bacarric pecatu eguindau eguño ostu ez arren. Bada beste onen beste yazoten da pensa-

AITA ZABALA

mentu, ta tentaciño loiacaz beré: datorquioz bateri pensamentu loi taezainac au enzun dabelaco, ain gauza iracurri dabelaco, edo edonorbillosic, edo modu charrean uste baguean icusi dabelaco: au orain-diocoarren ezta pecatu, ce S. Agustinec beste yaquitunacaz nastediñoandi, eztago pecaturic, norberen borondatea bagaric. Baya etorrita asmadu ezquero pensamentu loia, borondateac eracutsi badau,begui ichi idigui baten baño ezpada beré, eracutsi badau (dinot)barruan gauza aren guraria, eta emon badau consentimentu osoagogora etorri yacon gaucea eguingo leuqueala erea baleuco, ara noneguin daben pecatu mortala, eguño eguin ez arren, consentidu ta guraizan daben gaucea. Esan pecatu mortala, baita ondo, ce seigarrenmandamentuco gauzeetan eztago gauza chiquerric, bein vorondateosoagaz gura izanic, eta ceimbat bider artuten daben batec onangogauceen guraaria, edo á gaucea bera dan aldetic eguiteco gogoa, aim-bat izango dira pecatu mortalac, baldin borondatea lelengo gura izaneban gauzatic atseratu edo otzitu bagaric egon ezpada: eta alan oneccontu atara bear dau ceinbat bider lecu emon ta consentidu daben, etaesan bear dau beré izan bada pensamentua esconduagaz, esconbaga-coagaz, edo voto castidadecoa eguinic daucanaz, edo aideren bate-gaz, eta ce aidetasunean.

3. Beste modua, gogora datozan gauza loietan pecatu eguitecoada, tentacinoa edo gauza ciquina gogora etorri ezquero, badago nor-bera guztuz, ta berac gura izanda, pensetan gogora etorri yacan gauzaatan apur apur baten baño ezpadaberé, eta alangoric eguiteco asmu-ric, ez gogoric edo gurariric euqui ez arren beré. Ara emen irudi ederbat obeto ulertu daizuen. Dagoz zeugaz naste lau edo bost lagunsubete baten berotuten: eta batec diño: ene, cerbait erretan dagoemen, erreen usaiña da, eta yaguiten zaree guztioc, beguiratuten eazuen erroparen bat bada erretan dagoana. Beguiratuten dozu zu-peré,eta dacutsu zure erropea dala erretan dagoana. Zuc bertatic amatetanbadozu, edo ceure aldetic eguiten badozu aleguin guztia amatetaco,ezta zurea errua artean erre yatzuenena, baya aric aurre, amatadubearrean bazagoz berari adi, eta icusten celan erretan dan, edo bainagui amatetaco, ya ordutishec ceurea da errearen errua. Bada bardinda tentacinoetan, eta pensamentu loietan beré; tentaciñoa daDemoniñoac ceure biotzean iminten daben chingar bat: zuc au tenta-ciño au, pensamentu loi au, edo infernuco chingar au igarri orducobotaten badozu, amatetan badozu, edo eguiten badozu aleguina quen-du ta botetaco ceure biotz eta gogotic, edo Jaungoicoari biotza ere-


guiric, edo nequegarriren bat arturic, edo eriotzaco ordu tristea, edoinfernuco penaac gogora ecarriric, ordura artean tentaciñoac edopensamentu charrac ceure biotzean cerbait erre badau, ezta zureerrua. Baya ezagutu eta igarri ezquero etorri yatzula tentaciñoa edogauza bear eztana gogora, bazagoz berari beguira, eta gustu eta atse-guiñen bat atan artuten, ara non dan errua zeurea, eta non eguitendozun pecatu mortala apur apur baten baño ezpazagoz beré, ta egui-teco gogoric euqui ez arren beré. Eta aror nondic ezagutu eta yaquin-go dozuen nos dagoan pecatu, eta nos eztagoan; bada pecatu morta-la seigarren mandamentuaren contraco gauceetan eguiteco, asco danorbera, bere guraz badago pensetan gauza atan apur, edo tangachubaten baño ezpada bere.

4. Orregaitic eguiten dabe pecatu mortala, lelengo araco guizoneta mutil, andra ta nescatillai, edo oneec aei, edo ederric dagozalaco,edo ederrac direalaco, edo danzan dabiltzezala beguira edo adi ego-nic, euren barruan atseguin edo gusturen bat artuten dabeenac apurapur bat, edo beguiac ichi idigui artean baño ez izan arren.Bigarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco esconbagaric egoniceuren biotzean atseguin edo gustu artuten dabeenac, apur apur batenbaño ezpada beré, esanic euren barruan: ah bada, urliagaz edo urle-ziagaz ezconduta banengo aushe edo aushe gustu au euquico neuque.Irugarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco personac ceintzueiedo justiciac, edo gurasoac, edo confesoreac alderatu eraguin deutse-en beste personearen eche edo (laguntzatic) laguntasunetic, bayaeuren biotza oraindio besteagan imini eta yosiric dauqueenac, etaeuren biotzean gustuz agan pensetan dagozanac apur apurbatecoabaño ezpada beré. Laugarrengo eguiten dabe pecatu mortala aracoestegüetara (edo escontzetara) yaten, edaten eta danzetan doazanaceuren barruan gustu edo atseguin arturic, egun atan ezcondu direanenartean gaubez igaroco danen gomuteagaz. Bostgarrengo eguiten dabepecatu mortala araco personac euren honrea ez galduterren obrazyausi ezteitezan ondo beguiraturic, barreca, cantaca, zantzoca etaberbetan euren artean erretan dagozanac edo gustu eta atseguin artu-ten dabeenac gauza ezain eta loietan, apur apur baten baño ezpadaberé, izanic oneec araco sagar campotic gorri ta cindo egonic,barruan eta biotzean ustel ta gauza eztireanen leezcoac. Seigarrengoeguiten dabe pecatu mortala araco persona, esconduteco berbeaemon ezquero, euren barruan, apur apur baten baño ezpada beré,gustu eta atseguin artuten dabeenac, ezcondu ezquero eguingo ditue-


zan gauzeetan. Zazpigarrengo eguiten dabe pecatu mortala aracoalargunac, ezconduta egozanean eguiten cituezan gauzaac gomutau-ric, euretan gustu ta atseguin artuten dabeenac apur apur baten bañoezpada beré. Zortzigarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco senareta emazte bata besteaganic aparte egonic gustu eta atseguin artutendabeenac apur apur baten baño ezpada beré bere lagunagaz dagoala-coaren gomutan. Bederatzigarrengo eguiten dabe pecatu mortalaaraco esconduac, matrimoniñoac eguiteco escu emoten deutsen gau-zan, bere lagunagaz egonic, euren biotz eta barruan gustu eta atse-guin artuten dabeenac apur apur baten baño ezpada beré, beste euracgura leuqueen personeagaz balegozana leguez. Amarrengo eguitendabe pecatu mortala araco seme-alaba, otsein eta beste ascoc eurenguraso, ugazaba, edo ezconduen oera zelata egonic, euren arteangustu eta guraari loiz dagozanac, apur apur baten bashen izan ezpa-da beré. Amaicagarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco perso-nac, gauza loiac iracurten, icusten, eta enzuten dagozanac bere arte-an gustu ta atseguin artutearren apur apur baten baño ezpada beré.Amabigarrengo eguiten dabe pecatu mortala...baya ¿nora noa? Ecinicentadu leiz nortzuc, eta ceimbatec eguiten dabeen euren biotz, pen-samentu eta barruan onen ganean pecatu mortala: baya esango doda-na da asco igarteco ceimbat arima daroiazan Demoniñoac bide one-tatic. Pensamentuetatic igaro gaitezan berbeetara.

5. Eguiten da, bada, pecatu mortala seigarren mandamentuarencontra berba loiacaz beré. Eta aushe beré da sarri ta sarri yazo oi danaeta beragaitic yaramonic eguiten eztabeena, eta confesetaco berégomutetan eztireana. Solo baten badagoz, eztaquie ascoc berba loieta arinac bashen esaten, eta bear bada, deungueena dana, atso-aguraburu urdinac beré. Oneec gazteen berba gangarrac galarazo bearrean,eurac izan doaz aurrengo yente gazteen beguiac idiguiteco. Amenecoesango deuste, Aita, chanchetan eta barre era’iterren esaten doguz.Bai nai, berba loia bada, pecatu mortala da. ¿Cer daquizu zuc zereguiten daben berba orreec besteen biotzean? Bear bada pensamentuloiari lecu emon eraguingo deutsazu, eta bai galdu beré bere arimea.Bigarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco neguco gaüetan eche-etan goruaren achaquiagaz batzainduric ipuin loi alegreac contetandituezanac, guztiz beré ume eta gazteen aurrean edo eurac dantzuela,pintauric gaucea aldaien ondoen obeto aditu daien esan gura debee-na. Aita esango deustazue, demporea iraotearren baño eztoguz esa-ten. Obeto eguingo zeunquee bacochac zuen echeetan bearrean egon,


orretaraco batu baño: eta eztaquit celan ichi leioen gurasoac eurenseme-alabai gaüetan olango batzaarrac eguiten; ce ondo yaquin beie,onango lecuetan yazo oi dana. Baya yaquin gura ezpadabe, edo aiz-tuena eguiten badabe, nic gomutarazoco deutset. Ara bada. Onangobiguira ta batzaarreetan batzainduten dira auzoteguico mutil ta nes-catilla ero gangar guztiac; eta ez bacarric ezteutse iñori euren deun-garo esanacaz ta murmuraciñoacaz azurric osoric isten, baita beré anesaten dira ascotan enzun beré ezin leizan gauzaac; an ascotan mozu-ca, an cirica, eta andic gabeco aimbeste orduetan echeraco urteitendabeenean zantzoca, edo obeto esateco irrintzaca mandoac leguez,eta beste esan ecin leizan gauzaac ascotan. Eta au guztiau, ¿noenganera yausico ete da? Gurasoenera, yaquinen ganean biraldutendituezalaco umeac alango lecuetara. Gurasoac eguin bear dabeena daeuren seme-alabac echean euqui. Baya esango deuste oneec: Aita,pocic euquico neuquez echean, baya laster loac artuten dituz, etaeztabe goruric erdiric beré eguiten cein lagunen artean: alcarren arte-an olguetan dira, eta alan dagoz zuur; loac artu bagaric. ¡Ah zori-gogorreco gurasoa! ¡Ah guraso gogor ta cruela! Emen aguiri dagueiago gura dozula aec eguin al leian bearra, aen arimea baño: emenaguiri da gueiago gura deutsazula ac betetan daben ardatz ariari, beréarimaco garbitasunari bashen; ce alan ezpalitz, ezeusquio ichicobatuten aimbat ero eta gangarren artean, ta ameneco zure seme edoalabea gangarrena izanic, zuri sensuna daucala irudiarren. Bayaondo, izan daiteala sensun-onecoa, ta batu dadila sensun-onecoacaz,¿eztaquizu venturaz ocasiñoac galdu leiala beste asco eguin dituzanaleguez? Gaur danzu ipuin edo berba loi bat besteen artean; biar artu-ten dau adisquidetasun gueiago ara batuten dan, edo bertaco mutila-gaz: esaten deutso au edo beste berba arina eta Diabruac, lo eztago-ana leguez, iminten dau euren biotzean guraari loien chingarra. Etaemetic ¿cer? E-nas asartuten, neure Cristiñauac, esaten olangoenartean zer yazo oi dan: baya elduco da juicioco eguna, guztia aguer-tuco dabena.

6. Irugarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco canta loiac, ari-nac eta maliciaz beteac cantetan dituezanac, mutil eta nescatilla zoro-ac eguin oi dabeena leguez erromeria, yolas edo fiestetatic gau utsezdatozanean. Laugarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco mutileta nescatillac, alcarregaz batu ezquero esaten dituezanean amodioz-co berbaac, baita siñuac alcarreri eguin amodioaren ezaugarritzat.Bostgarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco mutil eta nescatillac


gaüez edo fiestaric doazanean, edo errondan dabiltzezanean zantzoeguiten dabeenac zantso au bada besteari dei-eguiteco, edo besteenbiotzean guraari citalen chindarra biztuteco. Seigarrengo eguitendabe pecatu mortala araco guraso euren seme-alabaren aurrean berbaarinac, ezainac, eta matrimoniñoco gauzaac (edo senar emazteenartecoac) esaten dituezanean, ceintzuecaz idiguiten dituezan eurenbeguiac gauza deungaraco. Eta beingoan esan ta erabatera asco sar-tzaiteco, berba loi, ciquin, arin eta amodiozcoac esaten direan baco-chean, ceintzuecaz emoten dan adietan gauza deungaren guraria, etabai dantzuenai beré beste ainbeste gura izaiteco bidea, edo bai bein-tzat gogoan onango loiqueriac euren guraz erabiltecoa, da pecatumortala; baita ascoren aurrean esaten badira izango dira aurreandagozanac lainbeste pecatu.

7. Seigarren mandamentuaren contra eguiten da pecatu eguinagazedo obraz beré, eta au izan leiteque sei modutacoa. Lelengoa da egui-ten danean araguizco pecatu ezcondubaco leen yazoagaz, edo donce-llatasuna leenic galduric daucanagaz. Bigarrengoa da eguiten daneandoncella garbi ordura artean iñogaz zer icusi, edo eguño pecaturiceguin eztabenagaz: eta au da pecatu gueiago eta confesiñoan esanbear dana. Irugarrengo da inori gura ta gurez ta indarca pecatu era-guiten yacanean, berac aleguin guztia eguiten dabela ez eguiteco: etaalango orduan pecatu icaragarrizco bi eguiten dira, confesiñoan esanbearrac. Baya onetaraco besteac bene-benetan ta cindo cindo guraizan bear eztau, eta ezta gauza ascoc dauqueen gura-eztabeenenisquia; ce indarric eguin bagaric badator atara, ezta pecatu mortal batbashen izan, beste alde batetic gueiago ezpadira (izanezic), eta ausheda gueienetacoa. Embra asco etorri doaz, guztiz bere nescatilla gau-cea, esaten eurac gura ez eveela iños alango gauzaric eguin, esan eu-tsela geldiric egoteco, eguin ebala aleguin guztia beraganic libretacoeta beste onelango ganorabaco achaquiagaz: baya ez yaque sinistubear; guztia izan doa guzurra ta abarra. Esan eguidazue ezpaberezuec, burua garbitu gura dozuenoc; ¿batzainduten zaree gustuz alan-go personacaz? Bazabiltze euracaz conversaciñoetan, fiestetan, erro-merietan, dantzetan, bideetan, baita ascotan gau utsez? Bada nocsinistuco deutsue ceuen vorondatearen contra izan zala? Berba loiedo arinen bat esaten deutsuenean asten bazare barreca, ucututendeutsuenean igues eguiten ezpadozue, ¿noc sinistuco deutsue zuecgura etzenduela? Etorrico balichaquezue mutil bat escopeta edoezpata bategaz bicitzea quentzean, ¿etzinatequez asico deadarrez,


lagunac batuta libradu zaguiecen, edo etzeunque guichienez yenteartera eguingo? Bada yatorzunean beste personea ucututen, mozuemoiten edo beste olango gauza loien bateraco, ¿ce eguiten dozue?¿Nora eguiten dozue iñesi? ¿Ce aleguin eguiten dozue lagunac batu-tearren libretaco emon-gura deutsuen arimaco eriotzatic? Ecer bereez: gueien gueienez eguin cenduana da, esan motel motel, ta erdi esa-nean gueldi egoteco, alangoric ez eguiteco, baya zuec gura eguitea,ta ichi eguiten. Bene-benetan gura izan ezpacendue, ez eveen eguin-go eta alan guzurra diñozue esatean zuen borondatearen contra, etazuec gura etzenduela izan zala.

8. Laugarrengoa da eguiten dabenean ezcondubaco batec ezcon-duagaz eta emen dagoz pecatu mortal bi, cegaitic ce ezconduarenlagunari injuria andia eguiten yacon. Baya bitzuoc ezconduac badira,iru pecatu mortal icaragarrizcoac izango dira, batac eta besteac alca-rren lagunari eguiten deutsen bidebacoagaitic bi, ta castidade edogarbitasunaren contracoa irugarrena. Bostgarrena da aide edo seni-deren bategaz eguiten dana, eta au bere confesiñoan esan bear da,bada senideagazcoa da berez pecatu, gordetan ez yacolaco aidearizor yacan lotsea, eta ceimbat eta urcoagoa dan aidea aimbat etaandiagoa izango da beragaz eguiten dan pecatua. Aidetasuna aimbatbideti etorri leiteque: etorri leiteque odoletic, eta au laugarren belau-neguiño elduten da: celangoa dan guraso, neba-arreba, osaba, iseco,eta lenguzeñen artecoa: etorri leiteque ezcontzatic edo deionenatic;au da ezconduric dagoana, edo ezconduteco deionac bota dituzanaeguiten da bere lagun senar emaztearen, edo senar emaztegueiarenaideen aide: eta au beré da laugarren belauneguiño: eta oneri esatendeutsagu coñatecea: eldu leiteque aidetasuna araguizco pecatu osoriceta ezcontzaco berbari [sic], eta au bigarren belaunaguiño baño eztaeltzean: esan gura da seindun eguiteco moduco pecatu eguiten dabe-na, eta ezcontzaco berbea emoiten dabena eguiten direala besteenguraso eta anaya ta aizteen aide. Azquenean, barriz, eldu leitequeaidetasuna bateoco edo confirmaciñoco sacramentuetatic, bada bate-atuten edo confirmetan dabena, eta aita-amabichi edo besoetacoaceguiten dira umearen eta bere gurasoen aide, eta onerishe esan daro-aquegu aidetasun arimacoa edo espirituala. Onetaricoen batzuenartean, bada, eguiten danean araguizco pecatu, izan oi dira guichienguichienez pecatu mortal bi, ta orregaitic ceatz ceatz esan bear yacogauza bacocha confesoreari. Seigarrengoa da voto castidadecoa dau-canac, edo Jaungoicoari promes eguinic deutsenac guztiz garbi izai-


teco berba, gogo ta eguicunetan, edo onangoric euqui-ez-arren, dau-canagaz eguiten dabenean. Promes au dauque Fraile, Monja taAbadeac, Elesha ama santearen licenciaz edo aguinduz eguin-da,baita beste ascoc bere norberen devociñoz; eta esan bear yaco confe-soreari ea lelengoetaricoac bacirean, ce orduan zan pecatu ascoz ica-ragarriagoa, ala bigarrenetaricoa, bada orduan beré izan doa sacrile-gio chitozco andia. Da beré sacrilegioa Eleshaan, hermitan, edo bestealango lecu santuan eguiten danean, edo comuniñoa (edo bestesacramenturen bat) artuta ordu laurengarrengo. Eztot ezer esan gura,araco lotsabacotzar, guizonac direalacoa aiztuta abere zantarracazalango lotsagarrizco gauzeetan dabiltzezanac gaitic, ez araco eurenburuacaz Jaungoicoac daquiezanac eguiten dituezanac gaitic; biotze-co arrac beré usiguiacaz esango deutse celango arrigarrizco pecatuaceguiten dituezan.

9. Ara emen neure Cristiñaüac seigarren mandamentuaren contraeguinagaz ta obraz eguin leitequezan gauza nagusienac. Baya bagozbeste asco beré gueienac edo pecatutzat eztauquezanac, edo euquia-rren beré eurai ichi gura ezteutsenac, eta confesetan eztituezanac.Orregaitic bada, Jaungoicoaren aurrean achaquiaric euqui ce daien,eta confesetaco eta olangoai ichiteco obligaciñoa dauquela yaquindaien, baita mandamentu au osoro adietan emoitearren, esango dotnortzuc eguiten dabeen pecatu lengo-ez ganeti. Lelengo bada diñoteguiten dabeela pecatu mortala norberen edo besteen bular, arpegui,aragui edo lotsarietan escua guztuz eta bear izan bagaric darabilee-nac, edo erabilten ichiten dabeenac (deutsenac), yaztecoen ganeticbada beré, edo apur baten baño ezpada beré. Bigarrengo eguiten dabepecatu mortala gueien gueienetan araco neba-arreba gazteac, sen-tzainac eta mutil eta nescatilla gazteac, eta malician cerbait sarturicdagozanac alcarregaz bear eztirean gauceetan dabiltzezanean. Eta¿ceimbat onelango yazoten da umeen artean? ¿Eta ceimbat nagusieta zar ete dagoz umetan eguin cituezan loiqueriac oraindocoarrenbear direana leguez confesau eztituezanac, eta euren penitencia beardana oraindio eguin eztabeenac? Irugarrengo eguiten dabe pecatumortala araco mutil eta guizon alcarregaz, edo besteren bategaz gus-tuz mozu edo laztanca dabiltzezanac eta mozua edo laztana ataracoemoiten ichiten deutsanac. Laugarrengo eguiten dabe pecatu mortalaaraco mutil eta guizon, andra eta nescatillacaz, emen bota an cirri;orain yo, guero oratu dabiltzezanac faltriqueretacoa atarateco acha-quiagaz, izanic euren gogoa gustu edo guraari loia: baita beré egui-


ten dabe andra edo nescatillac alan ibilten ichiten deutsenac.Bostgarrengo eguiten dabe pecatu mortala araco mutil eta guizonandra edo nescatillai gustuz ta gurari loiagaz, oña edo escua estutuedo sacatuten deutsenac, eta au eguiten ichiten deutseenac.Seigarrengo eguiten dabe pecatu mortala abere edo animaliai atandagozanean gustuz adi dagozanac, edo eurai guraari edo gogo loia-gaz oratu eta ucututen deutseenac. Zazpigarrengo eguiten dabe peca-tu mortala... Baya ¿nora ete noa onenbestegaz? E-neunque izan berélarregui idigui gura ascoren beguiac, baya arritu, mututu ta bildurrezicara gogorrean gueratu leiteque beguiraturic zelan daucan araguizcopecatu loiac mundu zabala galduric, bada eztau isten ez zarric ez gaz-teric, ez umeric ez aguraric, ez mutilic ez nescatillaric ez ezconduricpecatu onec cacaztu ta loitu bagaric. Aushe da Demoniñoac munduguztitic zabaldu daben sarea; pecatu aushe da infernuco ateac zabalzabal eguin ta infernu guztia cristiñauz bete dabena: bada derichat césartuco baguintez orainche bertan, eta erdi erdian iminiric itanducobagueunsquioe an dagozanai: cegatic zagoce or? gueien gueienacesango leusquiguela araguizco pecatua-gaitic. ¡Ah zori-gogorrecopecatua, eta ce zabalduric, zagozan mundu achina! ¡Ah adugaistocopecatua eta celan daucazuzan itsu eguinic Cristiñauric gueienac!bada izanic entero erraza zugan yaustea bideune charreetatic aldeeguin ecic, eztaude ecetambere ardura guichiago iminten onetaricogalbide ta pelleburuac ichitean baño.


16. LAPURQUERYA EDO OSTETIARENGANECO ICASBIDIA

Non furtum facies

(B, 81-83. or.)

1. Jaungoicuaren legueco zazpigarren mandamentubac aguindu-ten deuscuna da iñori ez ecer ostu edo quendutia. Aguindu onetan ezbacarric aguinduten da ez iñoena quendutia ezece, baita beré ez iñoricalteric eguitia ondasun edo bere gauceetan ez iñoena euquitia bereborondatiaren contra, ez iñor engañetia saldu-erosi, edo tratu-contra-tuetan, eta zorra paguetia. Oneetati edocein beré ez gordetia pecatumortala da berez; baña onetaraco quenduten dan gaucia, edo eguitendan caltiac andijac1 izan biar dau, bada chiquija bada bacarric izangoda pecatu arina edo veniala. Ceinbatera eldu biar dan quenduten dangaucia edo eguiten dan caltia pecatu mortala izaiteco, ezta erraz icen-tetia (ebastia) ta señaletia; baña guichi bat gora bera lau errial izan oida. Baña jaquin biar dozube ce batentzat gauza chiquija dana, bestebatentzat andija edo (contu daigun) gravia izan leitequiala: esateracoerrial bat guizon aberats batentzat gauza chiquija da; orregaitic orioneri ostutia pecatu veniala da; baña errialchu au pobrechu batentzatgauza andija izan leiteque, eta au berari ostutia pecatu mortala: jost-orratz (jostun-orratz) bat gauza chiquija da, baia quenduten bajacodendari, edo josquilla (jostun) bati, eta onec besteric ez euquitarrengalduco baleu aloguera, calte andija etorri lequijo, eta pecatu morta-la eguingo leuque quenduten deutsanac jost-orratzau. Au jaquinicbada, lenengo eguiten da pecatu mandamentu onen contra proximua-ri cerbaist ostuten deutsanac, nai dala diruba, nai dala erropia, naidala garija, nai dala artua, nai dala oguia, nai dala beste edocein berégauza. Modu bitan au eguin leiteque, edo beinguan gauza andiren batquendubagaz, edo puscaca, puscaca, gaur lauciri, bijar lau marai etaetsi zortzi marai. Modu onetan ostuten davenac, lenengo gauza chi-

AITA ZABALA

1 Ez da ondo ikusten andijac ala andÿac idatzita dagoen, -ij -az idaztea erabaki dugu etahorrela doaz jarraiko guztiak ere.

quija ostu ebanian beevan intenciñoia lapurqueri onecaz gauza andi-ra elduteco, ordubanche eguin eban pecatu mortala; baña onelangoborondateric ezpeucan eguingo dau pecatu mortala ostute-pusca-oneec elduten dirianian gauza andija eguitera.

2. Baya pecatu mortala izan dedin modu onetaco ostutia gueijagoizan biar da, beinguan quenduten dana baño: esateraco lau errial badaasco beinguan ostuten dana pecatu mortala izaiteco, zortzi errealeraeldu biar dau puscaca ostuten dana. Modu onetan pecatu eguitendabee araco Criada edo Otseinac, plazara duazanian gaur lau ciri,bijar lau marai, etsi zortzi marai quenduten dabeenac, eurac guraditubezan gulerijac erosi eta jateco, edo onan batuten dabeen diruba-gaz cerbait erosteco. Ceimbat onelango ete dagoz! Icusten dabeeeuren lagunac darabiltzala zapata politac, pañubelu ederrac, mantillaeta gona finac, cinta edo gauza ederracaz apainduric; eta euren enbi-dijaz beteric ez leuque eurac baño guichijago izan gura, ez jaque one-taraco elduten soldatia, eztauque noc emon daijoen, eta orregaiticartuten ditubez milla modu pecatuzco apainduric ibilteco. Baña zerjazoten jaque? Uste daveenian guztijac alabetan eta ponderetan dau-bela, euren soñeco erropa ederrac gaitic guztijac abijetan dira mur-muretan: “Nundic ete dauco onec ain majaric ibilteco, zapata batcosta jaca aimbeste, mantillia eztau eguin aimbestegaz, gonia eztauerosi izango aimbeste dirugaz, soldatia echaco elduten aimbesteraco,eche orretan sartu zanian ez eucan orrelangoric, darabilen guzti guz-tija barri barrija da, eta azquenez urteiten dau ostu eguin izango dabe-la, deungagoric esaten ezpada. Cristiñaubac, eztozube esaten zeurocbeste onenbeste bestiac gaiti? Bada bestiac beré auxe esango davezubec gaitic: “Aita, guztiz da guichi emoten deuscuben soldatia,echat zapatataraco beré elduten; eta berac merecidu daven baño berébiar ascoz gueijago eraguiten deuste, eta ni naguan echian eztagobesteetan daguan aguilandoric beré, eta alan quendu dodan guztija-gaz beré ezta elduten eguin dodan biarra paguetara. Esan eguidazu-be, ¿ajustadu cinien soldatan? Bai, aita, eta paguetan deuste soldatia.Bada ezteutsube gueijago zor, eta au baño geijago artutia pecatu daAita-Santu Inocencijo amaica-garrenac diñuana leguez.

3. Aguilanduac, edo sartu urtenac, eta beste onelango irabacijacborondatezcuac dira, eta eztago obligaciñoeric emoteco. Badericha-zube guichi dala soldatia, eguin ajuste barri bat, edo topadu besteugazaba bat. Baña ¿cegaitic elduten echatsube soldatia? Amabi erre-aleco zapatia asco dozubela oguei errialecua gura dozubelaco, eta au


bere politena laster urratuteco: ogueta amar erreleco mantillia ascodozubela iruroguei edo gueijagocoa gura dozubelaco; modu onetanecin asco izan soldatia. “Aita icusi ditubez ugazabac nire erropac, etaezteutse ecer esan, eta eurac beré gura dabee ondo janci naitian. Esaneguidazube, itanduco baleutsube ugazabac nundic dauquezubezanesango ceunquijoe, euren lepoti eguin dozubezala, echeco gauzaacostubagaz? Guzurren bat asmaduco ceunquee, eta esango zeunsqui-joe norbaitec erregaladu deutsubezala, edo aideren batec emon deu-tsubezala, edo gurasuac eguin deutsubezala. Eta bacenquije ugaza-bac ontzat daroiela quendutia guichica guichica, etzeunquee euquicobildurric, ezta lotsaric eguija esateco”. Eguiten dabe pecatu criaducriadac ugazaben licencia edo borondate baga emoten dabeenacorain oguija, guero araguija, gaur urdaija, bijar bacallaua (maca-llaua), batzubetan erropia, beste batzubetan garija edo artua, badaezta eurena modu onetan emoten dabeena. “Jauna, echeco cer-egui-netan lagunduten deust, mandatuac eguiten deustaz, eta edoceinordutan dei eguiten deutsadanian dago prest. Esan eguidazube, cereguin orreetan noc dei eguin deutso ugazabac, ala ceuroc? Ceuroenobligaciñocuac cirian biar orreec edo etcirian? Ezpacirian zure obli-gaciñocuac, eta ugazabac dei-eguin beutsan, edo aguindu beutsanecarten, berac pagaduco deutso, edo esango dau zer emongo jacon.Baña ceuria bazan obligaciñoia, eta ceuc dei eguin baceuntsan biarguichijago ceuc eguitarren, alperric egotarren, edo ceure lagunacazpasietara juatarren, ceuc ceureti pagadu biar deutsazu; bada ezta arra-zoia ugazabac gauza bat birritan pagadu daguijan, bata zuri soldatiaemonagaz, bestia zuc quenduten deutsazunagaz”.

4. Guichica quendubagaz pecatu mortala eguiten dabee ardaua,orijua, bacallaua, oguija eta beste onelango gauzaac salduten ditube-zanac, ondo neurtu eta pisetan ezpadabee. Eta ez esan, esaten darue-na; au eguiten ezpada ecin ondo urten leitiala tratuban, eta au egui-nagaz bere ozta ozta ateretan dozuela ceuroena; ez esan echiarenerrentac caru dagozala, eta ceuroi bere neurri falta asco etorten ja-tzubela. Eranzune edo errespuesta oneecaz uste daubee ascoc etaascoc eztala pecatu lancian puscachu bat neurrijan edo pisuban quen-dutia. Baña au Demoniñuaren asmuba da, eta berac ifini daben zazia.Cer adierazo gura dozube diñozubenian, ecin bestelan tratuban ondourten ciñaiqueela? Esan gura dozube quendu dozubena baño gueija-go galdu dozubela? bada tratu orretan sartu baño lenago beguiratubear cenduben, cer eguiten cenduben. Bestiac deungaro eguin dabe


zu engañetian, eguija da; baña beraac deungaro eguin dabeelacuanceuc bere deungaro eguingo dozu? Denda edo eche errentia carubadago eztau zugana erosten datorrenac artu gura bere ganian pague-taco obligaciñoeric. Baña gueijen adierazo gura dana esaten danianeztala tratuban ondo urteiten izaten da eztozubela irapazten guradozuben laimbeste. “Beguiratu eguizube cer jazoten dan, eta ezautu-co dozube. Esconduten da guizon gazte bat nescatilla bategaz, etaeuquiteco cegaz bizi ifinten dabee dendachu bat. Lenenguan traturaeguinic eztagozana leguez bildur andi bategaz dabilz pisu eta neu-rrian bacochari beria emoteco. Baña laster aberastuteco deseoan sar-tuten badira, abijetan dira emen pisca bat quencen, an guichijagoemoten; aguiraca eguiten deutse venturaz concijencijac, baña esana-gaz euren bijotzian, orco pusca bat gaiti ezta ardura, bestiac bere alaneguiten dabee, aurrera duaz. Ateretan dabee irabaci on bat, pozturiconegaz artuten dabee denda andijago bat, eche obago bat; eta erren-tia andijagua dana leguez uste dabee irabazijac bere andijaguac izanbiar dabeela. Sartuten dira tratuban, eta orra nun, atzo criadu criadaccirienac gaur aberasturic dagozan; alan cer jan ez euqueenac gaurondasunez beteric. Oneen ondasunen eta irabacijen Juez eztot izangura, baña daquidana da, bein sartu ezquero laster aberastuteco dese-oetan, guztiz dala gach, ez edocein modutan ondasunac batutia,oquer nai artez”.

5. Eguiten dabee pecatu zorrac paguetan eztitubezanac, etapaguetaco aleguinic eguiten eztabeenac. Jauna, bazaudaz zorrac,baña chiquijac baño eztira: zapatarijari zapata batzuc, dendan pañue-lu bat, dendarijari jaque bat, eta onelango chucherija batzuc. Bañaeztozube pensetan calte andijac eguiten deutsazubezala bearguin edooficialai: zuec zor deutsazubena leguez zorco deutse benturaz zueclango ascoc; elduten jaco demporea oficiale coitadubari zubentzatatera daben generua paguetaco, estututen da; escatuten deutsubeartubena, eta cer eranzuten deutsazube? Erdu beste ordu baten; besteonen beste eranzuten deutso bestiac eta orra nun daguan premiñaandijan. Bada cer eguingo deutsat, Aita, ezpadaucat cegaz pagadu?Eztaucazube zegaz? Euquico ceunquee ez ain apainduric jancijagaz,eta ez eguinagaz ceuroc daquizubezan beste gastu zoro asco. Ori baidala, Jauna, baña cer esango dabee jazten nazan moduban jastenezpanas? Nic beste itauna edo pregunta bat eguingo deutsubet. Cerderichazube diñuela jazten zareen moduban jasten zareelaco? Ceurocbesteac gaitic esan oi dozubena. Nundic ete dauco onec ain majaric


ibilteco? Eta eranzuten dau bestiac iñori ezpagadubagaz erraz daapainduric ibiltia. Zapatarijac diño, zapata politac daruaz, baña nicartuco neunque euracgaiti zor deustana: dendarijac eranzuten dau,arro arroric dua mantilla eta goniagaz, baña neure lepoti, pagadu biarizan deutsadaz mercatarijari, eta eztago jaquin baño nos pagaducodituzan aloguerac. Denderubac diño: ah ce alajia ori bacochari beriapaguetaco, soñian daruazan pañuelu, calzerdi, eta cintac oraindijopagadu bagaric daucaz, eta eztago jaquin baño nos pagaduco dituzan.Orra cer diñoen zuben ederto janciric ibiltia gaiti; eta ez leuque esan-go ori, guichijagogaz contentaduric zorrac pagaduco bacendubez.

6. Pecatu eguiten dabee araco echeco seme-alabai, Criadu Criadaiedo Otseinai erosten deutseenac, edo salcen eruaten ditubezanac,echian oneec osturico arto, gari, bacallao edo erropac, eta ezta impor-ta esatia, eztala izan eurentzat gauza onen balijua, edo eurai bijurtueutsela; bada ondo daquije onelango gauzaac gurazuai eta ugazabaiostubac diriala eta ecin eurenac izan leitequez. Modu onetan seme-alaba edo otseinen batec cerbaist dacarrenian eguin biar dana dacontu emon ugazaba edo gurasuai; bada bestelan euqui ezquero one-lango seme edo otseinac noc estaldu eta noc saldu ostuba eche guz-tija ondatu leiquee, eurac lapur batzuc urtengo dabee, eta beste peca-tu icaragarrijetan jauci; bada modu onetan ostuten dana ezta izatenmezaac aterateco, edo pobriai emoteco, ezpada milla picardija egui-teco eta alan estalguille onei artuco deutse Jesucristoc seme ta otsei-nac eguiten ditubezan pecatu guztijen contu; cegaitic, ezpaleuqueeoneec noc estaldu, noc saldu, eta noc ezarri ostu ditubezan gauceendiruba, ez leuque ostuco, ez leuquez eguingo eguiten ditubezan peca-tubac diru onegaz. Jaquin ezquero noena dan artu dan gaucia, edonori eguin jacon caltia jaubiari berari bijurtu biar jaco; eta ordubanezta asco arimiagaitic mezaac atetia, edo limosna eguitia, edo com-posiciñoco buldia erostia: bada au bacarric eguin leiteque ecin jaquinleitequenian nor da gauza ostubaren jaubia. Ascoc eta ascoc ustedabeee aurquitu, edo topetan dabeen gaucia eurena dabeela; bañaorduban eguin biar dana da aleguina eguin jaquiteco noena dan,bijurtu oso osoric, billa-zariric, ez beste gauzaric quendu baga; etaaguiri ezpada jauberic, esan bere Confesoriari eta berac esango deu-tso cer eguin biar daben.


17. SALDU-EROSIEN GANECOERACUZ-ALDIA

(B, 71-75. or.)

1. Jaungoicoaren legueco zazpigarren mandamentuac galaazotendituzan gauceetaric bat da proximua edo laguna engañetea saldu-ero-sian. Aimbeste dira iñoena quentzeaco1 dagozan moduac eta tratuacce, eztago guztiac arguitan imini leiqueanic. Eta alan berba eguingodot ezauenen ganean, edo gueien eguiten direanen ganean, yaquindaguizuen nortzuc eguiten dabeen pecatu. Lenengo eguiten dabepecatu salcen dabeena nasteetan dabeenac beste gauzaren bategaz:celangoac direan tabernari ardaoari ura ezarten deutsenac: errotari,eta oguiguiña edo panaderac, urun edo oguiari carea, saia, edo bestegauzaric ezarten deutsenac; eta nasteetan dabeen gaucea bada osasu-nean gach eguin leiqueana, beste pecatu mortal bat eguingo daudee.Eguiten dabe pecatu icasquinac, edo icatzen yaubeac, icatzari ezartenbadeutse iduri, lur, edo beste gauzaren bat, eta icatz ontzat saltzendabenac; eta beingoan esaterren, edoceimbere naste eguiten dabee-nac, eta alango naste-ba’coen precioan saltzen dabeenac pecatu mor-tala eguingo dabee. Bigarrengo eguiten dau pecatu, neurri edo pisuancerbaist guichitu edo quentzen dabenac. Modu onetan eguiten dabepecatu, ardao, ogui, aragui, edo beste onelango gauzaren bat saltzendabeenac, pisuan pusca bat guichiago emoiten badabe. Bardin oyala,cintea, edo beste gauzaren bat salduten dabeenac, ondo neurtutenezpadabe. Eguiten dabe pecatu icazguinac, edo icatzen yaubeac beardan moduan betetan ezpadituez sacuac. Eguiten dabe pecatu canapisu eta neurri chiquerragoac dauqueezanac aguinduric dagozanacbaño, edo bear direanac baño. Berba baten; erozten dabenari bearleuquean bashen guichiago emoiten deutsenac, dan moduan dala,pecatu mortala eguiten dau.


1 Egileak puntu txikiak ipintzen ditu sarri letra batzuen azpian: adibidez, “quentzeaco”(t / a, beren puntutxoekin). Era horretara adierazten du hitz hori bi modutara esan daitekee-la: “quentzeaco / quenceco”. Argitalpen honetan horrelako hitzak osorik jartzen dira, puntu-txoak baztertuz.

2. Irugarrengo eguiten dau pecatu gauza charra ontzat saldutendabenac, erosten dabenac yaquin bagaric, eta onaren precioan. Etaalan eguiten dau pecatu oyal, mieza, galtzerdi, cinta, edo beste gauzamareadu, sitzac yan, edo usteldua, ezagututen eztaquianari saltzeandeutsanac ona bailitzan leguez, edo onen balioan. Eguiten dabe peca-tu gari cocoac yana, arto berotu edo galdua, aragui ustela, edo erdiusteldua ontzat salcen dabenac. Eguiten dabe pecatu idi, bei, chal,cecor, idizco, zaldi, mando, ari edo beste abere tacha edo faltaren batdaucana, alangoric ezpaleuquena leguez salduten dabeenac. AraCristiñaüac, onango saldu erosiric eguiten danean azaldu ta esan beardira saltzean dan gauzeac daucazan utsune, edo faltaac, eta aimbatobeto ishilac badira, ce osteranchean bestea engañetea da. Enzun dai-guzan orain onelangoen achaquiac. Jauna, (esaten dabe ondo pisau,edo neurtuten eztabeenac edo pisu eta neurri chiquiagoac dauquee-zanac) Jauna, au eguin-ecic, ecin ondo urten guiñaique tratuan, etaalan beré ozta ozta ateraten dogu costadu yacuna: guztia dago goraeta caru. Gueu beré sarri eta sarri engañetan gaituez. Neurrian, barriz,eta pisuan utsune edo falta andiac euqui daroaguz: pusca bat gui-chiago emon arren, ba’roe emoiten deuscuen laimbeste, bada escatu-ten badeutsagu balio dabena, larregui derichoe, eta eztabe erosi gura;eta alan guichiago emonagaz, edo puscachu bat quenduagaz, daroebalio dabena. Achaquia oneecaz uste dabe ascoc ta ascoc edoceinberé naste eguin leiela, eta cerbaist quendu leiela neurri eta pisuan.Baya ezta au Demoniñoaren asmua bashen. Esaidazue ezpabere,¿Cer esan gura dozue diñozuenean ecin bestelan ondo urten ciñaie-la? Esan gura dozue, aragui, ardao, edo abaceria errematau dozuela,eta onango nasteric eguinecic, edo cerchubaist guichiago emon-ecic,irabaci bearrean galdu eguiten dozuela? Onetan sartu baño leen,beguiratu bear cenduan, cer eguiten cenduan, eta uts eguin badozu,ezteutsu erruric zuri gaucea erosten doianac. Jauna, nic erremataeguin ezquero, igon dau asco ardao, orio, macallao, eta araguiac:orduan baño gueiago balio ezpaleu, e-neunque eguingo onango gau-zaric. Orretan sartzen ciñianean, yaquin bear cenduen au yazo lequi-quezuela. Mercatu balira gauza oneec, eta icusiric zuen irabaci andiabeeratu gura izan baleutsubee, imini zan lengo preciotic ¿cer esangocenduen? Tratua tratu, eranzungo cenduen, eta alan ecin beeratu lei-teque. Bada aushe berau eranzungo deutsuee zuen gaucea erosteradoazanac. Daucazun tratu ori ceure borondatez artu badozu, ichieguiozu galcen badozu eta artu eguizu beste bici-modu bat. Ceüec


dacutsue ce buru bacoa dan achaquia au, eta ecin eguin leitequeala eznasteeric, ez pisu ez neurri chiquerrago emoiteric.

3. Icusiric noc eguiten daben pecatu saldu-erosian icusi daigunnoc eguiten daben beste artu-emon eta tratuetan. Eguiten dau badapecatu gaucea salduten dabenac balio daben baño gueiagoan, epeanemoiten dabelaco. Onetaraco yaquin bear da iru balio, edo preciomodu dauquezala gauzaac. Bata goren gorena: bestea beeren beere-na, eta irugarrena onen bioen erdicoa. Esateraco; idi bustar batecbalio dau gueien gueien eun-da berrogueta amar ducat, aushe dagoren gorena: balio dituz guichien guichien eun da berroguei, ausheda beerena: eta onen bieen artean dagoana da erdicoa. Orain bada, idibustarra epean emon edo saltzean dozulaco badaroazuz berroguetaamar ducat baño gueiago pecatu mortala eguingo dozu. Bardin diruaescuan emoiten dozulaco, erosten badozu eun-da berroguei baño gui-chiagoan pecatu mortala eguingo dozu; baita biurtu bearco dozugueiago eroan dozuna, edo guichiago emon dozuna. Eguiten dabepecatu, gauceac balio daben bashen gueiago escatuten dabeenacgogoa dauqueela saltzeaco gaucea al-daien goren. Esateraco: daqui-zu gauceac balio eztavena oguei bashen, eta zuc escatuten dozuberroguei. Eta ¿cetaraco? Ogueta amarrean salduteco. Ez, Jauna,orretaraco, ezpabere balio dabenean gueratuteco: cegaitic ce erostendaveenac beti gura dave beeratu precioa al-daien guztia, eta orregai-tic gueiago escatuten dot. ¿Noc ori sinistuco deutsu? Esaizu, aracozure gaucea premiñaz bear izan daben batec, balio daven baño gueia-goan eroan deutsunean, edo eztaquialaco precioa gueiagoan saldudeutsazunean, ¿atsera emon deutsazu larregui eroan deutsazuna?Eztaquit nic azartuco zarean bayez esaten. Icusten dana da, bacochacsalduten dabela aldaian goren, milla guzur esaten direala onetaraco.

4. Emenche, neure Cristiñaüac, gauza bat esan gura deutsuet. Betigagoz enzuten, Jauna, guzur batzuc esan dodaz saldu-erosian; bayaeztira izan gauza grabeen ganean. ¿Ce guzur modu izan dira bada?Jauna, esatea, ori baño gueiago opa izan deuste; orretan emon guraizan baneu, guztia neucan salduric; ori bashen gueiago neuri costayatan; precio orretan pocic nic erosico neunque. Baita ¿chiquiac dire-ala, diñozu, guzur orreec? Zuc guzur orreecaz salduten badozu gau-cea balio daben baño gueiagoan, pecatu mortala eguingo dozu; etasalcen ezpadozu beré bildur izan ciñatequez pecatu mortala eguinizango dozula. Ara cegaitic. Mandamentu onetan ez bacarric galara-zoten yacu iñoena quentzea, baita beré iñoena gura izaitea. Ceuc


guzur orreec diñozuz erosten doiana engañetaco; eta alan au badiño-zu berac sinisturic, balio daven baño gueiagoan erosi daizun, guradozu besteen gaucea. Jauna, guzur oneec ezpadiñoguz, ecin ecersaldu guiñaique. ¡Ce zoraqueria! ¿Sinistuten deutsu erosten datorre-nac, ala ez? Sinistuten badeutsu, eta caru erechiric, erosten ezpadau,eztozu guzurragaz ecer aurreratuten. Erosten badeutsu balio dabenbaño gorago, engañetan dozu, eta au ecin ciñaique. Sinistuten ezpa-deutsu, guzurtitzat zaucaz, eta aushe da aurreratuten dozuna, ceuguzurtitzat euquitea. Esan eiquezu beti eguia, escatu eiquezu ondodana, eta icusico dozu, celan guztiac yoango direan zugana.

5. Eguiten dau pecatu, prestetan dabenac diru, gari, arto, edobeste gauzaren bat, iminten badeutso prestetan deutsanari, emoitendeutsanen ganetic, cerbait gueiago biurtuteco obligaciñoa. Esateraco,bear dituz zure adisquide edo auzo batec eun bat ducat escu artean:escatuten deutsuz ceuri, eta ceuc ezteutsazuz emon gura, berbeaemon-ez-ic biurtuco deutsazula eun-da iru. Escatuten deutsuz bestebatec anega bi edo iru gari edo arto; eta emoiten deutsazuz anegacocelemiña bat gueiago atsera emoiteco obligaciñoagaz. Au lucrua, etausuria da, eta pecatu mortala. Cerbaist prestetan danean ez bacarriceroan leique prestetan daben diru, arto gari edo beste gauzaric bañogueiago; baya ecin ifini beré leio beste obligaciñoeric. Esateraco:zure adisquide batec bear dituz eun ducat bear-ordu edo estucuntzabateric urteiteco: escatuten deutsuz eta dirautsazu: gura badozuz eunducatac prestadu deizudazan, ezteustazuz eun ducatac bashen biur -tuco; baya saldu bearco deustazuz ceure arto eta gariac, beste bate -ri emongo ceuzquiozana leguez; bota bearco deustazuz olara ceureicatzac, etorri bearco zachataz aloguerean. Modu oneetaco obligaci-ñoac lucrua edo usuria dira eta pecatu mortala. Jauna, beste batecemongo leusquiona, emongo deutsat, eta eztau ecer galduco berearto, gari, icatz ez alogueretan. Ezteutso: ecin ezer quendu leiquio,ezta bere gauzacaz gura dabena eguiteco escuescuna bere. Ain modu-tan, ain estu au yagon bear da ce, ecin ecer escatu leique, prestetandana uts utsic eta bacar bacarric baño.

6. Jauna, nic diru orregaz gueiago irabaci neuquean, mercatariedo tratuan dabilen bateri emon baneuntso, euneco sei emongo eus-tazan. Irabaci ciñaiqueanagaitic ecin ecer eroan ciñaique; bada one-tara beguiratuco balitz ¿noc esan lei... cer irabazi leitequean? Baitaerrazoa au emon leique bere dirua gueldi gueldi daucanac beré. Bestegauzaric litzateque diru ori tratu on edo artez baten imintera baciño-


az, eta besteari mesede eguitearren, eta bere erreguz ichiten badozuirabacico cenduana; edo prestetearren calteren bar etorrico balicha-tzu, eta berari esanagaz, osotu gura baleutsu; bada orduan emongobaleutsu, nai dala irabaztera zoazana, nai dala datorquizun caltea, aueztator prestetatic, edo ezta prestetan dozunen saria. Bada, Jauna,ecin ecer eroan al-baleiteque presteteagaitic, eztau iñoc prestaduguraco, eta alan guztiac, edo bai gueienac daroe cerbaist prestetea-gaitic. Badaqui ori. Baya cegaitic ezta aurquituco prestadu guracodavenic? Caridaderic eztagoalaco, edo otzitu dalaco. Baya ara cerdiñoian J.C.c.: prestadu eguizue emoiten dozuen baño gueiagorenuste bagaric. Gueiago eroate au lucreria edo usuria da, eta dago era-gotzi edo galaazoric. Escritura Sagraduac, Evangelioac, eta bestelegue guztiac condenetan dabe. Ori gueienac eguiten dave, diñozu.Larreguic. Ushala eroango ezpaleu, prestetan dan baño gueiagoric.Ara, Cr.c, berez char, deunga, ta pecatu dana, ecin ondu leitequemundu guztiac eguin arren beré. Ezpabere esan eguidazu; eguinciñaique lapurretan, ascoc ta ascoc eguiten dabeelaco? Edo esaniczuri, cegaitic lapurretan eguiten dozun, derichazu achaquia ona izan-go litzatequeala eranzutea: beste ascoc beré lapurretan eguiten dave?Bada beste onenbeste eranzuten dozu diñozunean, ascoc daroepresteteagaitic, ¿nic cegaitic eroango eztot?

7. Eguiten dave pecatu, garia, artoa edo beste bearreco gauzaacerosiric, batuten direan demporetan escutetan ta ostenduten ditueza-nac modu onetan carutu dedin laborea, guero eurac gura daveen bes-tean salceco. Onelangoac madaricatuac izango dira erri ta urietandiño Espiritu Santuac. Eguiten dave pecatu mortal araco guizongogor eta cruelac, ceintzuc yaquinic eurac bashen eztauqueela bearbearreco gaucea, euren borondatera ifinten dave precioa. Modu bitanyazo leiteque gogorqueria au. Esateraco: daqui guizon aberats batecgordetan badira erri bateco amarrenac gura ta gur’ez laborea guztizurri ebilico dala. Bada ¿cer eguiten dau? erosten dituz aldaizan garita arto guztiac, errematetan dituz amarrenac, eta gordetan dituz guz-tiac, aurquitu ce-din errian bere arto ta gariac baño; eta modu onetaniminten dau gura daven balioa edo precioa. Onec pecatu mortalaeguiten dau. Beste modu baten au eguin leiteque. Eztauque gauceaedo generoa sei edo zortzic bashen: oneec guztioc alcar artuten daveeta diñoe; gueuc baño bestec eztauco onango gauzaric; bada eztogusalduco onen beste baño merqueago. Contu eguizue: dauquez, sei,zortzi edo amar guizonen artean merindade bateco amarren guztiac,


eta icusiric urrituaz doazala arto, gari, labore ta frutu guztiac, arcalarturic componduten dira, eztaveela gari, edo arto aneguea onembes-tean baño guichiagoan salduco: au pecatu mortala da. Bardin daeuren artean componduten badira, urlia demporara artean eztogu sal-duco, urrituric laborea guztiz gora igon daian. Bildurtu, eta larritubeitez onelangoac enzunic Jaungoicoac berac eguiten deutsen biraoaAmos Profeta-igarlari santuaren aotic. Zuec zatituten dozuez pobre-ac, eta goseac ilic daucazuez nequez ta premiñaz bici direanac, diño-zuela: ¿nos igaroco da ila ta salduco doguz merceriac? ¿nos elducoda demporea ucha eta troshac idiguiteco? Orduan chiquertuco doguneurri ta pisua, eta goratuco dogu precioa. Ondoco guiñocoa salducodogu gura dogun bestean. Ara bada, neuc yuramentu eguiten deutsueteztodala eguño aztuco ceüen gogorqueria au eta uriolac [leguez] eto-rrico direala gach guztiac zuen ganera.

8. Cristiñaüac, ¿nor bildurtuco ezta Jaungoicoaren aotic cema-cuntza au enzunda? Orregaitic beguira cein engañadu zaiezan iraba-ci-gureac. Onango saldu-erosi, ta artu-emonetan sartu bashen leena-go; ondo ondo itandu edo consellau zaitece ceuen confesore edo gui-zon yaquitu bategaz, zuec zuen burutic erabagui bagaric, teologuandi batzuc bacina leguez. Ay, neure Cristiñaüac; irabaci andi batbeguien aurrean iminten bada, guztiz da errez itsututea, eta traturicoquerrena, on eta arteztzat euquitea. S. Paulo Apostoluac esaten eu-tsan bere discipulu Timoteo-ri: aberaztu gura direanac yausi oi diratentaciño andietan, Diabruen laquioan, eta guraari char, oquer tagalgarrietan. Cequenqueria, misquenqueria eta ondasunen guraarilarreguia, da gach guztien sustraia; bere atsean ibili direan ascocfedea galdu dabe, ta yausi dira min-ala eta gach andietan. Eguinbegui bacochac bearra, yanci, yan, eta bear davena irabazteco ezbacarric beretzaco, baita bere seme, echeco, edo bere ardurara dau-cazanentzaco; eguin begui aleguina, ichiteco seme-alabai cegaz bici:au gauza ona da, Jaungoicoac aguindua, esan eutsanean Adane-ri, etaberagan bere seme guztioi: ceure arpeguico izardiagaz yango dozuoguia; baya ezpedi au izan ardura larreguiaz, eta ondasun pilloandiac batuteco guraariagaz, ez acienda zabalac iminteco (uste errea-gaz) amurruagaz; ce sartzen bayatzue zuen biotzean ondasunen zale-tasun larreguia, ceuen arimea beré salduco dozue eurac batzaindute-arren; eta saldu-erosi ta artu-emon oquerreric oquerrenac, ontzateuquico dozuez. Eguizue aleguina quentzeaco ceüen biotzetic gurarilarregui au; billatu eguizue aurrengo, Jaungoicoaren erreinua, eta


berac emongo deutsue gorputzeraco bear dozuen guztia: berac daucoberba au emonic, baita lenago galduco dira ceru lur ta euretan dago-an guztia, bere esana bashen. Bera da guztioen aita; baya ¿celangoaita? Munduco aita guztiac eztituez ain laztan euren semeric maitee-nac, cein-da berac gu. Bear badoguz ondasunac, berac emongo deus-cuz; eta emoiten ezpadeuscuz izango da ondo ez yaculaco. Ecarridaiguzan, bada, beragana gueure gogo ta uste guztiac, eta oneshegazbacarric bicico gara mundu onetan poz pocic Jaungoicoac emoitendeuscunagaz, eta artuco doguz bestean neurriba’co ondasunac. Alanguerta deilla. Amen


18. YOCOAREN-GANECO ICASBIDEA

(B, 56-59. or.)

1.Yocoa ezta beste gauzaric, neure Cristiñauac, ezpabere contra-tu, edo artu-emon bat, ceinetan iminten daben yocolariac bere diruedo gaucea galduteco arrisguan, beste yocolarien dirua berea eguite-co usteagaz. Yocoa bereanez ezta pecatu, baya edonos izan leiteque,ta bear bada mortala bere, baita pecatu ascoren sustraya ta etorburua.Yocoac pecatu ez izaiteco asco bear dituz, baya bearrenac dira: lelen-go, yocoan emoiten dan demporea izan ezteila bacochac bere (esta-duco edo) bicimoduco eguin bearrac ondo eguiteco, edo yaquin beardituzanac icasteco bear leuqueana, bacarric artuten dala yocoa nosicbein cerbaist divertidutearren guero gogo gueiagogaz bearretan sar-tuteco (bearretara biurtuteco). Eta alan pecatu eguin daroe aracoConfesore, Letradu, Medicu, Barberu edo Cirujau, eta beste onangoascoc euren oficioco gauzaac ondo yaquiteco obligacino estu estuadauquela eurai datorquioezan gauzaac ondo icasteco, bear dabeen,demporea, yocoan emoiten dabeenac. Beroneshegaitic eguiten dabeberé pecatu araco Juez, Guraso, Uguezaba eta iño-en ardurea dau-queenac, eurac ondo yagoteco, eurac nondi nora, ta celan dabiltzezanyaquiteco, eurai ondo beguiratuteco, eta eurai doctrinea ondo iracas-teco ondo ta ondo bear leuqueen demporea yocoan igaroten dabee-nac. Bigarrengo, yocoa pecatu ez izaiteco bear da yocoagaz iñoriberé escandaluric ez emon, ez pecatu eguiteco eraric edo bideric. Etaorregaitic pecatu eguiten dabe araco guraso, eta ugazaba (bai etabeste ascoc beré) euren yoco larreguiaz eta astegunetan beré onetanegonagaz, euren seme-alabai, oguitucoai, edo beste edoceineri exem-plu charra, eta eracuste deunguea emoiten deutsenac. Cegaitic cé¿zer urtengo dabe onelangoen seme-alaba ta oguitucoac eurac langoarpel-onci ta yocolari galdu batzuc (bashen) ezpada? ¡Ah ceimbatonelango, yente asco galduteco direanac, icusten direan nai astegun,nai yaiegunetan ortic anchina, echeric eche, ta oqueluric oquelu; den-daric denda ta basterric baster yocoan ordu osoetan; ori, barriz, escu-pulu bapere bagaric, eta beguiratu bagaric emoiten dabeen exemplucharrari, eta iminten dabeen cer esanari.

AITA ZABALA

2. Irugarrengo, yocoa pecatu ez izaiteco eztau izan bear pecatu-ren bateraco bidea ta ocasiñoa. Onen faltaz pecatu eguiten dabe aracoyaquinic leenago beré yocoan iminten direan bacochean, edo baigueienetan birao, añen, blasfemia, edo berba loi ta bear eztireanetanyausten direala, edo yocoa galtzean dabeenean aserratuten direala,orregaitic beré barrien barri yocoan asten direanac, bada iminten diraleen leguez aserratuteco, añen ta birao eguiteco pelleburu ta ocasiño-an. Laugarrengo, yocoac pecatu ez izaiteco izan bear ez dau Eleshasantaco, edo Erreinuco legueac eragotzita dauqueen yoco generorenbat: onen contra eguiten dabe araco no-beren abilidadebaco, ta eto-rri-bear utseco, edo, legueaac diñoena leguez, fortunazco yocoetaraeguiten dabeenac. Esateraco dirautsazu besteari: urlia yocatu daigunbateco urrera erleguin bat, edo beste onango zuen aldetic cereguiniceztauqueenac, cartaac ondo suertetea ta etortea bashen: ara emen noneguin dozun pecatu, bada onetarico yocoac galarazota dauquez ezbacarric concilio edo Eleshaco batzarraac, Inocencio aita santu iru-garrenac, eta beste Eleshaco legue ascoc, baita beré Españaco achi-naco ta gaurco eguneco legueac; eta ontsuengo Erregue Dn. Carlosirugarrenac birriteco aldiz, eta barriro bere seme Dn. Carlos lauga-rrenac eragotzi dituez ezarriric guztizco castigu andia onango yoco-larien contra; baita iragarri ta declarau dabe eztituezala eurenac egui-ten modu onetan irabacirico diruac eta biurtu edo errestituidu beardituezala.

3. Bostgarrengo, yocoa pecatu ez izaiteco gorde bear dira imini-ric dagozan edo iminten direan legueac edo condiciñoac; eta eguinbear ezta trampa ez engañuric. Onen contra doaz eta eguiten dabepecatu araco carta ezaunacaz yocatuten dabeenac, edo carta gueiago-gaz, edo ishilic carta-ren bat gorde edo artuagaz, bear dan baño tantugueiago eroaten dabeenac, besteari tantuac ishilic quentzean deutse-zanac, eta onangoac, eta ez bacarric eguiten dabe oneec pecatu, baitaberé dauque obligacino estua olan irabacia atsera biurtuteco.Seigarrengo, ezta yocatu bear leguea permitietan dabeeneti ganera;eta alan cartetan ecin iños yocatu lei errealbiaz gora, eta aric aurrecoirabaci guztia atsera emon bear da, leen esan doguzan legueac alanaguinduten dabee-ta. Eta ceimbat onetarico icusten ete da munduan?Ceimbat icusten eztira bola lecuetan, eta eche ta oqueluetan yocatu-ten, eta trabesean iminten permitiduric dagoan baño gueiago, begui-ratu bagaric euren arimai emoten dituezan escandaluai, imintendituezan cer-esanai, eta Juezac eguin bear leuqueena leguez, ezarri al


leioezan multai, eta emon al leioezan castiguai. Aita, esango deustedonoc, ezteutsat nic orregaz iñori calteric eguiten, bada galdutenbadot, neurea galduten dot. ¿Noc esan deutsu ezteutsazula iñori cal-teric eguiten? Ez al da caltea, baita guztietara zabalduten dan calteaolango yoco eragotziacaz, eta permitiduric dagoan bashen gueiagoyocatuagaz emoiten dozun escandalua, besteai bere orretaraco emoi-ten deutsazun bidea, Erregue ta beste Juecen aguindu ta leguea gui-chitan euquitea, eta zure etsecoai emoiten deutsazu ernegu-aldia?Orrez ganean ¿noc engañau eta itsutu zaitu esateco ceurea dozulagalduten dozuna? Esan eguidazu, or yocoan eta trabesean imintendozuzan lau, zortzi, amar, oguei edo beste errealac bear dozuz edoez: bear badozuz zeure familia mantenietaco, eurai oficioren batemoiteco, acomodetaco, bear dan decenciagaz erabilteco, ceurezorrac paguetaco, ceure echean yausi ce dedin obraren bat, edo cere-guinen bat eguiteco, deungaro eroanic dauquezuna biurtu, edo zordozuna quitututeco, edo bear badozuz yocoan iminten dozuzandiruac beste onango gauzaren bateraco, orduan eztira ceureac, aenacbashen, edo gurabozu zureac dozuz, baña iñori zor yacazanac, ta iño-enac izan bear direanac: besteac dauque diru orren zucena, ta dere-choa, eta alan zara lapur bat besteena izan bear leuquean diruagazyocoan zabiltzalaco. Bear ezpadozuz yococo diruac lengo gaucetara-co orduan beré ecin alan imini cinaiz, eta eztago zure escuan edoceingauzatan emoitea, ce bauquee noenac izan. ¿Noenac, bada, Aita?Noenac? Pobreenac ta purgatorioco arima erruquigarrienac. Cerdiño, Aita, ¿neuc neure izerdiagaz irabazirico dirua edo gurasoac ichideustezan ondasunac pobreenac izan bear dabeela? Bay leen esandodana leguez ceuc ceuretzat, ceure familiarentzat, edo zorracpaguetaco bear ez izanic: ce Jesucristo berac ta ez bestec, diñoEvangelio Santuan ceuc bear dozunez ganeticoa pobreai eta beardabeenai emoiteco1. Uste cenduan, bada, ontzat eroango eutsulaJaungoicoac gauza guztien yaubeac gastetea diruac yoco eta vanida-deetan egonic pobrechu asco cer yan eztauqueela, ta gueshori dago-zanean oe bat non echun eta salda pusca bat cegaz eguin eztauquee-la? Erraturic eta itsuturic bici zara bada alan uste izan badozu.

4. Zazpigarrengo, yocoa pecatu ez izaiteco, bacochari bereescuan ichi bear yaco nai yocatu nai ez; eta alan pecatu eguin daroearaco gura ta gura-ez besteari yocatu eraguiten deutsenac erregularreguiaz edo cemaiacaz yocoan iminten dituezanac, eta bestea


1 Quod superest, date eleemosynam. Luc. c.11. v. 41.

engañetearren eztaquielacoena eguinic lelengueran galduten dabee-nac bigarren yocoan asco gueiago irabaztearren. Eta oneec ez baca-rric eguiten dabe pecatu, baita beré atsera biurtu bear dabe pecatumortalen bean irabaci dabeen guztia. Zortzigarrengo, yocoan ifintendan diruac bereac izan bear dau, edo bai beintzat berac gastetacoescuescunea euqui, esan gura dot, edo á dirua ezteiteala iño-ena izan,edo diru atan ezteiala iñoc euqui derechoric ez cer aguinduric. Etaalan onen contra eguiten dabee pecatu araco seme-alaba gurasoenborondatearen contra gurasoai arturico diruagaz yocatuten dabeenac,yocora besteren bateri ostuagaz doazanac, edo dirua baleuqueenaleguez dirubagaric yarten direanac, eta oneec pecatuaz osteian atseraemon bear dabe irabazi guztia. Bardin badaquizu ceuc besteac dau-can dirua ostua dala, edo ugazaba edo gurasoena dala, edo eche-familia mantenietaco bear dabena, pecatu eguingo dozu agaz yocoaniminten bazara, ta ecin artu ciñaio, ceuc irabaziarren beré; baita,yocatu-torduan ezpacenquian besteen dirua iñoena zala, etzenduanpecaturic eguin, baya irabacia biurtu bear deutsazu yaubeari, ezlagun yocolariari, baya oneec badauco iñondi cegaz pagau emon beardeutsu galdu ebana.

5. Aror, neure Cristiñaüac, yocoac pecatu ez izaiteco bear dituzanlagungarri yaquinenac, eta euretatic atera cinaie nos dan, ta nos eztanpecatu. Baya ¿yocatuten da lagungarri ta leta guzti oneecaz?¿Gordetan dira Jaungoicoaren leguea, eta Eleshaco ta Erreinucolegue eta aguinduac, eguiten diran yoco guztietan? ¡Ah ce guichi!Eta oraindiocoarren negargarriagoa dana, ¡ce guichic esaten dituezanconfesiñoan yococo escandaluac, trampaac, biraoac, pecaturacobideac, ta deungaro irabaciac! Dacusguz etse asco ondaturic yocoa-gaitic; dacusguz, beguiratu bagaric familia, zor eta pobreai, yocatu-ten dabeela edocein diru; trabesean iminten dituezala lau, zortzi,amar, eta oguei errealguiño, baita ascotan gueíago beré bai: dacusgueguiten dala yoco eragotzietara; yocatuten dala permitiduric dagoa-nen ganetic. Guztioc daquizue yocoan botetan direala biraoac, esatendireala berba garratz eta astunac, eguiten direala yuramentu guzu-rrezcoac: guztioc daquizue yocotic datozala gueienetan errieltaac,areriotasunac, ecin icusiac, lapurretac, ordiqueriac, eta beste ecinesan leizan gauza deunga asco. Baya ¿nor acusetan da gauza onenganean? Noc beguiratu eguiten deutso yocoari pecatu ascoren sus-traigarriari leguez? Noc artuten dau yocoa bear leitequeana leguez,Jaungoicoa servietaco? Noc eguin daroa bear litzatequean escupulua


yocoan galduten dan diru ta demporearen ganean? Noc atsera emoi-ten dituz yoco larreguiaz, edo eragotziric dagoanagaz, edo trampacazeroan dituzan diruac? Ah, neure Cristiñauac, ce zori-onecoa izangonitzatequean adietan emon al baneizuez yocotic datozan calteac,eguiten direan pecatuac, eta yatorcuzan zorigogorrac, au yaquinicichi daguioezuen ecandu gaisto orreri. Baya ezeguizue uste izan niconegaz esan gura dodala guztiz yocoari isteco; ez eguño yocatuteco:ez eztirautsuet nic orrembeste; ce eguia esateco, gurago neunqueyaiegun arratsaldeetan Errosario santua esan ezquero, Vesperacamaitu ezquero, ta beste, Yaiegunari datorquiozan gauzaac eguinezquero, gura neunque, diñot ostera beré, danza fiesta eta ibileradeungai ichiric mutilac mutilacaz, guizonac guizonacaz, andraceuren artean dibertidutearren Ave-Maria bat edo beste, edo lauciri-laumarai yocatuco bacendue: bada yocoa bear dan moduan aldianbein arturic izan leiteque Jaungoicoa servietaco, arnasa apur bat artu-ta guero lengo bearretara ta norberen cereguinetara indar eta endagueiagogaz biurtuteco. Nic esan gura dodana da alde eguin daizuelaJaungoicoaren ofensea dagoan yoco eguiten direanetatic, eta begui-ratu daizuela celangoac izan direan orain artean zuen yocoac, ceameneco euquico dozue euracgaitic cer emon Jaungoicoari contuestua, baita bere euqui cinai cer eguin errestituciñoren bat, eta iñorengaucea atsera emon bearra: Eta alan itandu confesore yaquitunarima-zale danari cer eguin bear dozuen yococo irabacien ganean.


19. MURMURACIÑO EDO IÑOGAITICDEUNGARO ESATEAREN

GANECO ICAS-BIDEA

(B, 59-62. or.)

1. Eztago murmuraciñoa baño sarriago eguiten dan pecaturic.Cristiñau asco icusico dira beste gauza guztietan pecaturic eztauque-nac, mandamentu guztiac gordetan dituezanac, eta ardura andi batdauqueenac pecaturaco bide ta pelleburuetatic iñesi eguiteco; bayaguztiz dira guichi murmuraciñoan yausten eztireanac. Orregaiticdiño Espiritu Santuac: nor ete da esanagaz pecaturic eguin eztabena?1

Eta Santiago Apostoluaren aotic diño miña gordetan daben guizonasantu bat da, ce onec bere gorputzeco alde guztiac zucen erabilicodituz2. Aleguina eguin daizuen bada pecatu onetaric alde eguitecoadietan emongo deutsuet cer dan murmuraciñoa. Da bada iñogaiticdeungaro berba eguitea berac eztantzula, edo gauza deungaren batbere atzetic esatea. Esatea leguez lapurra dala, urliagaz pecatu eguindabela ta alangoac. Esaten dan gaucea astuna ta andia bada, pecatumortala izango da; chiquia, ta ecerezqueria bat baño eztana, bestebatzuentzat astuna izan leitequeala. Mutil gazte bategaitic esateaguzurtia dala, ezta gauza andiric; baya esango balitz beste-onen-beste Obispo edo beste onango errespeto garrico personaren bategai-tic gauza nagusia izango litzateque. Modu ascotara deungaro esanleite bestegaitic, baya direanac zortzitan sartu leitequez. Lelengoguzurragaz gachen bat esaten danean, edo eztan gaucea iñori eregui-ten yacanean. Bigarrengo eguia esan arren, cerbaist gueiagotu taandituagaz. Yrugarrengo zabalduric eztagoan gaucea iñori esanagaz.Laugarrengo eguiten daben gaucea lecu charrera boteagaz.Bostgarrengo besteac eguin daben gauza ona ucatuten danean.Seigarrengo, beste persona batec alabetan dabenean, alan dala esanbearrean maleciaz ishilic dagoanean. Eta zortzigarrengo iñoren

AITA ZABALA

1 Quis est qui nom deliquerit in lingua sua. Eccli.c.19.v.172 Jacob. c. 3.v. 2

gauza ona esan bearrean ishilic ishilic eta gorderic daucanean.Edocein beré modutan besteri bere icen ona ta famea galdu edo gui-chituten badeutsazue osotu ta lengora biurtu bear deutsazue.

2. Baya, Aita, esan daroe ascoc, nic iñori guzurric erantaduezteutsat, besteai enzuna baño esan eztot. Bai nai neure Cristiñaüac:ishilic egoan gaucea, edo publicu etzana besteai esan-da zabaldubazenduan, edo zabalduteco escu emon bacenduan galdu ceuntzanfamea eta biurtu bear deutsazu ¿Baquizu barriz, au celan eguingodozun? Bada burura ecarri eguizu, ea nori, eta no-en aurrean esancenduan deungaroa, eta eure-chen aurrean esaizu edo guzurra zalaalan bazan, edo etzenquiala orduan ondo cer esaten cenduan, erra-zoeric etzeuncala urliagaitic esan cenduan gauza atan; edo bestealdaizun ondoen. Baia Aita, nic ezpaneban eregui, e-neban neureburutic atera, enzun eguin baneban. Ezteutso; ce zuri enzun eutsue-nac ezpequien eta beste aldetic zabalduric ezpegoan, ceurea da, bes-teari bere icenean yatorcan caltearen errua. Eta bardin beste aldibaten publicu izan arren, zuc esan orduco aizturic beegoan, pecatueguin cenduan eta biurtu bear deutsazu fama galdua. Baya, Aita,eguia zan, neuc icusi neban. Bai nai; eguia bada beré noberac daucoescubidea edo derechoa ez zuc ta ez iñoc bere (creitua) famea galduez daguion, eguin daben gauza deunguea zabalduric eztagoan artean.Eta alan ori esanagaz pecatu eguin cenduan, eta ecin parcatu leique-zu (pecatu ori creitua) famea osotu, biurtu ta aleguinez lengo seneaniminteco gogoric euqui-ez-ic.

3. Beste modu bat euqui oi dabe ascoc deungaro esateco esanguraezic, edo esan gura eztabenena eguinic; baita da sarri ascotanicusi doiana. Ara celan. Dagoz lau edo bost iñogaitic deungaro esa-ten, baita urteiten dau beste batec: Cer! (orrec mirariz betetan zai-tuez?) Orrec icaratuten zaituez? Esango banituz, bada, nic daquida-zan gauza batzuc; Baya gagozan ishilic, ce orretaraco obeac dira:Eztaigun murmuradu. Besteac yaquin gureagaz itanduten deutse eacertzuc direan (bada) ain ishilic euqui gura dituzan gauzaac. Berac,barriz, erantzuten dau: Ara, esango banituz arrituric gueratuco cina-tequeze, etzeunque sinistuco beré (eguingo); etzaituedaz escandali-zadu gura: ichi daiogun (baq-baquean) ishi isilic, eztaigun murmura-du. Aushe bai dala caridadea! aushe bai besteari ondo eguin gurea,edo calteric arean beré ez eguin gurea! Aushe bai. (obeto esango dot)aushe bai dala infernuco susterra! Ezteutsazu azur osoric ichi, etaeztozula murmurau gura? Esaizu esango dozuna, ce calte guichiago


eguingo ceunsquio daquizun guztia esanagaz berba erdi orrecazbaño; bada bear bada besteac diñoena bashen guichiago izango da,eta ishilic egote-barritsu orregaz sinistu eraguiten deutsezu danzue-nai icaragarrizco pecatuac eguin dituzala. Onelangoac gueienetanpecatu mortala eguin daroe. Beste batzuetan yazo oi da egotea batzucedono’gaitic ondo esaten: urlia cristiñau on bat da, devocino andicoa;ezta taberna zalea beré, beti daqui eguia esaten, eta beste onic ascodauco orrec. Elduten da beste bat, eta asten da irribarrechuca, taburuari eraguiten, erruqui bailitzan leguez engañaduric dagozalaco,izanic alabetan dabeena guizon galdu ta deunga bat. Onegaz eguitendeutsan caltea andia bada, eguiten dau pecatu mortala, eta chiquiabada, pecatu beniala. Beste batzuc ain dira miñ deungacoac ece, ezta-go eurentzat gauza onic, besteen eguitada ta obraric onenen ganean(beti) dauque cer esan. Astegunean, Meza enzuten badaude, oba leu-que echeco ardurea euqui, diñoe; errecetan badaude, simple bat da;danzara edo plazara ezpadoa, ez gastetearren eguiten dau; tabernara,yocora ta bideune charretara elzean ezpada cequena ta escu-eutsiadalaco; berba eguiten badau, betico barritzu bat da; eguiten ezpadau,barriz, motz-illuna; baita mirariric andienac eguiten icusico balebeberé, esango leuque sorguinqueriac direala eta diabruqueriac.Onelangoac Fariseoac leezcoac dira, ceintzuc J.C.º geure-Jaunaceguiten cituzan gauzaric santuenetan, eta mirariric andienetan euqui-co eben cer-edo-cer cer-esan. Baya Jaungoicoac berac diño, zori-gaistoac direala onari deunuea dirautselaco3.

4. Deungaro esatea gueienetan asi oi da ondo esanagaz, eta ausheda ascoc eguiten deutsen sartzaierea, ta aurreco berbea Urlia! guizonon bat da, ezta lenengoan tabernan icusico; guizon arteza da, eztauiñor engañauco; (guizon) prestua da, mesede bat edoceineri eguingodeutso; baya... Urlecia! sarri confesadu ta comulgadu doa, beti dagoerrecetan, al-daizan mezaac entzuten dituz; e-neunque besteric adis-quidetzat gura; cintzoa da; baya... Zorigogorreco baya! Ynfernucobenenoz beterico baya! Asieraco alabanzea eguin ezquitiño uste dabe(ce) eztala ecer edocein gauza esatea, baita baderiche bein iñogaiticondo berba eguin ezquero, bauquela deungaro eguiteco escuescunea:eta alan zorigaistoco baya-zen [sic] osteian asten dira esaten daquie-na, ta eztaquiena. Ecer icusi badeutse anche zabalduco dabe; ecerenzun badabe anche ateraco dave; ezta ichico ezta buruac emon deu-tseen juzgu charra ez sumea beré: azquenean, barriz, sinistu eragui-


3 Isai. c. 5. v. 20

teco esan dabeena, ecer-ecean leguez esan daroe: ara, ezteust nirigachic eguin, eztaucat ecer beragaz, eta alan ezteutsat nic gorrotoric;ni-gaitic izan bedi gura dabena langoa, eztoat ecer (orretan): bayaecin eguia esan bagaric ichi neique: eztaquit nic ceta’co direan aim-beste errosario, aimbeste confesiño ta comuniño: oba leuque bereecheco ardurea euqui, ta ichi, eguiten dituzan tratuac. Santua, santua:nai dabena eguin ezquero edocein da santua; eztot nic alango santi-daderic gura. Modu onetan ezteutse saietzic osoric ichiten. Baquizu,barriz, cer eguin dozun orduan? Palanca bat lurrean sartu gura dozu-nean eguiten dozuna. Zuloren bat lurrean eguin gura dozunean,palanca bat artu-ta, gora ereguiten dozu. Baya cetaraco? Ez an goianichiteco ezpabere lurraren barruan sartuteco, eta ceimbat eta gueiagosartu gura dozun, aimbat eta antza gueiagogaz gora eguiten dozu.Bada onembeste eguiten dozu deungaro esate orregaz, murmuraciñomodu orregaz. Ereguiten dozu ondo esanagaz, ez bertan, goian iste-co, ezpada lurpean ondatuteco eta ceimbat eta gauza deunga geueia-go esan gura dozuzan aimbat eta gueiago alabetan dozu. Ez, Aita,olango gauza astunic, simplezaren batzuc esan dira, echaco gachicetorri. Eta ¿derichazu ori sinistu-lequiquezula beti? Ay Cristiñaüac,bein deungaro esaca abiau ezquero ezta erraz gauzaric andienac esanbagaric ichitea. Batac esaten dau gauza bat, besteac beste bat, eta,miña berotu ezquero, ezta ecetara beguiratuten. Simpleza bat diñozu?¿cer da urlia nescatilla emeco edo ango mutilagaz dabilela? Besteaseindun dagoala? Araco guizona lapurra dala, araco emecumea anragaldu bat dala? Bada olangoac izan doaz murmuraciño, ta deungaroesate gueienac. Baita oneec creituco gauzaac ez al dira? Ezpadiraeztaquit nic cer izan lietequean. Eta esan eguidazue edonos enzundozuenean iñoc zugaitic esan dabela, zuc bestea gaitic esan dozungaucea ¿celan artu dozu barri au? ¡Ce aserrac orduan! Uste izan dozuce creitua galdu deutsuela, eta daucala biurtuteco obligaciñoa estua,eta au eguinez-ic ecin salvau leitequeala: eztaucala concienciaric. Etaara non daucazuzan zuc neurri bi; batagaz neurtuten dozuz zuc bes-teac gaiti diñozuna, eta orduan da gauza chiquerra: besteagaz, barriz,zugaitic dinoena, eta izan arren gauza bera, urteiten deutsu guztizandi ta onracoac. Neurtu eguizuz neurri bategaz eta icusico dozu bar-dinac direala.

5. Ezteutsat eguin gach andiric, esango dozu ameneco, ce perso-na bateri bacarric esan deutsat. Ay Cristiñaüa, alanche zabalduten da.Persona batec zuri esan eutsun, zuc besteari, besteac beré badauco


bere satisfaciñoco bat, esango deutso eta guichien uste danean,urtengo dau calearen erdira. Tella batec artuten dau euria, eta guztizishilic emoiten deutso urrengo tellari, eta alanche doa aurrera tellarictella, eta guichien uste danean yausten da calearen erdira, guztienbeguietara. Aita, esan neutsan ishilic euquiteco. Ay Cristiñaüa, zucishilic euqui ecin izan dozu, eta gura dozu besteac euqui daizun?Gura dozu ganeco guztiac yaquin daguien adisquideari dirautsazungauza ori, ala ez. Gura ezpadozu ceta’co da esatea? Eta gura badozuyaquin daguien ¿cetaraco dirautsazu iñori esan ce daguiola? Ondoenondoen da ishilic euquitea; eta alan diño Espiritu Santuac: enzunbadozu berba deungaren bat bestearen contra, ishilic euqui eiquezuzure barruan, bada ezteutsu orregaitic errebenta-arazoco4. Azqueneanbarriz eranzuten dabe murmuralariac eztauquela gurari edo gogocharric, ezteutsela gachic gura. Baya esan eguidazue ¿Ce gogo deu-tsazue bada, murmuretan dozuenean? Cetaco deungaro esatendozue? Ete da ondogura deutsezuelaco, edo onen bat etorri daguion?Eztaquit, Cristiñaüac, ontzat eroango ceunquean: dacuscuna da, zuecgaitic beste aimbeste esaten danean eztozuela (uste) izaten voronda-te onic deutsuenic, bada orregaitic ezteutsue iñoc sinistuco zuei beréeztauquezuela borondate charric. Baya, borondate charric euqui ezarren beré pecatu eguingo dozue, eta pecatu au izango da celan dandiñozuen gaucea, mortala gauza nagusi edo creitucoa bada; barrizbeniala chiquia bada eta dana dala biurtu bearco deutsazuez dator-quiozan calteac, baita andiac badira ecingo dozue ain bagaric cerurayoan.

6. Murmuracinoa, Cris.c, edo datoz invidiati edo bestearen gorro-totic ce eztogu gura izaiten gure adisquideagaitic ez bacarric deun-garo esan, ezta deungaro esaten dan lecuan egon gura beré, eta orre-gaitic ceimbat eta aserreago dagoan norbait lagunagaz, aimbat etagozoago yaco murmuraciñoa, eta guztiz atseguin andi bat artuten dauenzuten dabenean besteac bere arerioaren contra dagozala, eta alansu gueiago artuten dau, eta guraco leuque aurrera doazan. Baya ondobeguiraturic onelango murmuralariac icusico leuque euren buruaiegiten deutsela calteric andiena, bada euren arerioai famaan zauririceguiten badeutse andiagoac ta cruelagoac dira euren arimetan egui-ten dituezan zauriac: eta guztiz da andia euren ganean yausten danJaungoicoaren aserrea, eta alan diño J.C.ºc: ez eguizue iñor juzgadu,


4 Ecccli. c. 19. v. 105 Matth. c. 7. v. 1

ta ez zare juzgaduac izango5. Esan eguidazue, Cristiñaüac, cetandago zuen zoriontasun guztia? Azquenengo Judicioan ondo urteite-an; ¿ezta alan? bai, ce, an sentencia ona emoiten bayatzue, beticozorionecoac izango zare ceruan; baya emoten bayatsue condenaciño-co sentencia, galdu cinen bein betico. Orain bada, guztiz yatsue errazorduan sentencia on bat euquitea. Baquizue, guero, celan? Bada ara,J.Cº.c berberac dirautsue; Ceüen lagunac neurtuten dozuezan neu-rriagaz, neurtuco zaituezala ceuec beré orduan. Ceuen lagunacgaiticbigun eta erruquiz artuco zaituez ceüec beré Jaungoicoac: barrizgogor ta erruqui bagaric (pensadu ta) juzgaduco zaituez Jaun onec,araco ceüen bici guztico contua artuteco dei eguin daizunean. Cris.c,ez gaitezan zoroac izan; beguiratu daigun ce pelleburu icaragarrianiminten garean iñogaitic deungaro esaten dogunean, baita aushebacarric izango da asco geure miñac iñoen contra ez zorroztuteco: aueguinagaz guizonac eurac amadu edo maitetuco gaituez, Jaungoicoacbeguiratuco deuscu bere seme maiteac leguez, biotz bigun ta erru-quiorragaz egongo da bere lecuan leguez baquea, poza, ta gracia.


20. [ZORTZI-GARRENA EDOMURMURACIÑOA]1

Custodite ergo vos a murmuratione quae nihil prodest, eta detractione parcite linguae quoniam sermo obscurus invacuum non ibit. Sap. cap.1. vers.11.

(J, 97-104. or.)

Eztago munduan besteac gaiti deungaro esatea baño zabalagodabilen pecaturic. Ederto baten diño onen ganean S. Paulinoc: “Gui-chi ta guichi dira (diño san Paulino-c) ecandu gaisto au artuta eztau-queenac; eta nequez aurquituco dozu bere bicitzea ain modutanzucenduten davenic cein da besteen bicitzai eraguin bearco ezteu-tsan; eta onenbestean yarraituten deutse guizonai besteac gaiti char-to esateco lera gaisto onec ece, beste ganeco pecatuetati alde eguindaveenac beré onetan atzenengo laquioan leguez nastitu eta catigatu(eta yausi) bearco dira”. Baya Yangoicoac berac onen ganean con-tuan iminten gaituz eta dirauscu: “beguira murmureteagaz, ece eztaecetaraco beré ona, eta ez iñogaitic deungaro esan, bada atzetic etaaopean esaten dan berbea beré ezta castigu bagaric izango. Aldeeguin daguizuen bada ceuec pecatu onetaric, nic esango deutsuetorain murmuraciñoaren ganeco doctrinea.

Da murmuraciñoa iñogaiti deungaro esatea berac eztantzula, edoiñoren atzeti gauza deungaren bat esatea; esaten danean leguez batacyuramentu oquerra eguin davela, bestea ordia dala, besteac lapurre-tan eguin davela, nescatillea seindun dabilela eta alangoac. Esatendan gachagaz besteari cleituan biciro ucututen bayaco, izango dapecatu mortal astuna; baya calte guichi egiten bayaco, pecatu chi-quia baño ezta izango. Baya ori igarteco, echaco berbeari bacarricbeguiratu bear; ece batentzat esanda, berba chiquia dana, besteentzatbear bada berba andia izango da. Soca lodi bateri emoten yacanmoropilla (gorapilla, tornua) laster da ascatuta; baya emoiozue seda-ari mee bateri moropil estu bat, eta ¿ea celan ascatuten dozuen?

AITA ZABALA


Alanche da bada deungaro esanagaz beré, nogaiti eta cer esaten dan.Esatea mutil coshcor bategaiti, edo guizon barritsu barbullo bate-gaiti guzur utsa dala, alde guztietati guzurra dariola, ezta gauzaandiric; baya beste orrenbeste esango balitz Obispo Yaunagaiti, edobeste alango lotsa ta gueriz andico bategaiti gauza astuna eta zaco-na izango litzateque.

Alde ascotara pecatu eguin leiteque deungaro esanagaz; bayaguztiac, edo bai gueienac datoz orain nic, San Tomas-eri artuta, esan-go deutsuedanetara. Lelengo besteren bategaiti berac eguin eztavengachen bat esaten danean, edo guzurra asmetan yacanean. Onenganean pecatu eguin daroe mutil ascoc, ceintzuc ezcontzaco berbeaemonda, damutu bayaque, euren buruac garbitutearren, nescatillearimilla guzur asmetan deutsezan: bestegaz adisquide izana dala, yazoadala, eta onelangoac. 2º Pecatu eguin daroe nescatilla ez guichicceintzuc eurac daquienaganic seindun sortu ezquero, gaucea dauca-nari, edo senartzat gura leuqueenari errua ezarten daquien. 3º Eguindaroe querella eta contraquerellac ecarten dituezanac; edo aucitandabiltzazanac, eurenagaz urtetearren auci-lagunari eguin ez evana,esan ez evana ezarten deutsenac; baita beré euren alde, bear badatragu bat ardaogaiti; guzurraren ganean yuramentu oquerra eguitendaveenac. 4º Eguiten dave norbaitegaz aserratuta umea edo senarragaishotu bayaque, edo calteren bat etorri (bayaque), bestea sorguineguiten daveenac. 5º Pecatu eguiten dave etsaguntzaren baten eurenburuac sartuteco asmuagaz, ugazabagana doazanac milla guzurregazlengo errentadorearen contra. 6º Pecatu eguiten dave beré nescatilla-ren bat gaishoqui eta motelchu icusten daveelaco beingoan astendireanac, ac nonbaiste beré seindun izan bear davela. Bost onetaricobada ereguiten (esantetan, iracoriten) dira errietan, baita ondo arin,eta ardura andi bagaric.

Bigarrengo: pecatu eguiten da eguia izan arren esaten dan gaucea,gueiagotuten eta andituten bada. Icusi dozuz bein nesca-mutil bialcarregaz modu char andi bagaric berbeetan; eta beste bagaric ataticasten zara ceu zabalduten, orreec adisquideac direala, nescatilla ori(bero dabilela) itzalac botata dituzala, orrec nonbaitean (aurquiz)ezconduteco izarachua bearco davela eta olangoac. Bada pecatueguin izan dozu. Icusi cenduan bein guizonen bat edan zamar, epeleta choromorochu, eta gueiago bagaric esaten dozu a guizona ordiconcor bat, eta edatun galdu bat dala. Bada pecatu eguin izan dozu.Izan izango dau batec seigarrenecoan argalqueriaren bat, eta diñozu


ceuc, ori nesca-zalea, edo mutil-zalea dala. Bada pecatu eguin izan-go dozu.

Irugarrengo, pecatu mortala eguiten dave ishilic dagoan gauceaeztaquianari edo eztaquienai esaten deutseenac. Otsein batec ostuizango dau cerbait etsean, eta ugazaba andreac ez bacarric etse guz-tia beera ecarri bearco dau; eta etseric campora bota bearco dau, baitaberé guztiai iragarri bearco deutse cegaiti dan ta cegaiti eztan. Badapecatu eguiten dau ugazaba andra orrec. Ucatuten deutsu iñoc zorraedo emon ceuntzan gaucea: baya berac eta bioc bashen eztaquizue.Bada pecatu izango dozu besteai esaten bazabiltz. Izan izango daumutilen batec erracuntzaren bat nescaren bategaz: baya, oi danleguez, ishilean eta bioc baño eztaquiela. Bada mutil orrec esatenbadau agaz cer izan daven, pecatu mortala eguingo dau.

Eta ez (eguizue) uste ece or batec edo bic, edo alango banaca ba-tzuc yaquin ezquero, edo bateri edo besteri aopean eta ishilic entzunezquero, iya zabal dabilela gauza ori. Ez beintzat, eztago alangolegueric, lagunaren cleitua aotan erabilteco. Ea ezpabere ¿guracocenduquee ceuec bear eztanen bat eguinda, bic edo iruc daquielaco,orreec zabalduco baleutsue? Bada orretati atera bear dozue, ceuecbesteacaz cer eguin bear dozuen. Nos pecatu eztan ishilic dagoangaucea bear danari esatea guero entzungo dozue. Ishilic dagoan gau-ceagaiti esan dodana, esan bear deutsuet 2 guztiac yaquin-arren, aztu-ta leguez dagoanagaiti; ceuec esanda, barriztetan badozue, pecatueguingo dozuela. Alan pecatu eguin daroe, iñor ezconduteco dagoa-nean, daquiezan aren gach eta oquer guztiac, aztuta lo leguez dago-zanac, barriztetan eta palonbretan dituezanac.

Laugarrengo: Pecatu eguiten dave, batec esan daven edo eguindaven gauz’ona, edo ez deunguea, deunga eguiten daveenac. Badiramunduan asco ta asco ain miiñ citalecoac ece, eurentzat eztago ezlagun onic, ez gauza artezic. Ezteutse iñori beré parcatuco ez guizo-nari ez mutilari, ez andreari ez nescatilleari; ez abadeari ez fraileari;ez iñori. Eztago eurentzat ondo eguinic dagoan gauzaric. Icustenbadave iñor astegunetan mez’entzuten, (esaten dave) oba leuque(ala)etseari ardura obea artuco baleutso. Errecetan sarri badiñardu, sinplebat da. Limosna-guin ona bada, bere burua santu eguitearren ta on-tzat euqui daguien eguiten dau. Tabernati, yocoti eta bide gaistoetatialde eguiten badau, cequentasunac eta escueutsiac eraguiten deutso.


2 Esaldi hau parentesi eta ezabatze batekin dator; ulerterrazago izan dadin, lehen idaz-keran utzi dugu.

Yolasera, erromeriara, dantzara ezpadoa, simple ta zoro eguitendave. Eta nago ece, balecuse oneec bat edo bat mirariac eguiten,esango leuqueela sorguina dala, gaisquiñac dituzala. OnelangoacFariseoac leguezcoac dira, ceintzuc Jesu Cristo gueure Yaunac egui-ten cituzan gauzaric santuenetan eta eguicuneric andienetan beré,beti izan bearco eveen cer-edo-cer cer esan. Baya euren zori-gaisto-coac onari deunguea esaten deutselaco.

Onezaz ganeti pecatu mortala eguiten dave iñoren ona ucatueguiten daveenac, iñoc besteren ona esaten diñarduanean ontzatemon bearrean, gaistoz entzuteric eta sinisteric emoten ezdeutsenac,edo besteren ona esan bear ta, otz-otzic eta erdi-esanean bashen esa-ten eztaveenac eta olangoac. Baita beré pecatu mortala eguin leisiñuacaz, begui-quiñuacaz, barreagaz, irri-barreagaz, destañacaz etaonelangoacaz, adietan (ulertuten) emoten bada besteren pecatua, edoucatu eguiten bada besteac eguin izan daven gauz’ona. Oneec diradeungaro esateco dagozan modu arguiac eta aguiriac; baya? ceinbatbeste modu eztagoz estalduac eta edertuac besteai orpoac yateco?¿Ceinbat apaingarri ta estalgarri asmetan eztira norberen buruarisinistu eraguiteco bere deungaro esatea pecatu eztala? Diabruac one-lango edergarriacaz galdu ce zaguiezan orain iragarri bear deutsue-daz onetarico batzuc.

Batzuc, bada, berba eguiten dave iñogaiti pecatu andia eztan gau-cearen ganean, baya cearretara leguez adietan emoten dave pecatuandia dana beré; orregaiti beré orren ganean arguiro eguin eztaveela-co uste dave ece, eztaveela alango berba-icuneagaz pecatu andiriceguiten. Ara emen ascotan baño gueiagotan entzun oi dana.Batzanduten dira andracume bi edo iru eta birautso batac besteari:“¿eztozu icusi urlia nescatillea? ¡Eguno! ni icaraturic guelditu nas,icusiric celan dabilen ain ederric eta apainduric. Eztaquit nic nondinora daucan orrec orrenbesteraco: bere gurasoac guc bazauguz, aeceztauque cer emon andiric, eurac artuco leuquee baleuquee: soldatauts bat orrenbesteraco ezta. Bada ¿nondi irabazten dau orrec alanibilteco? Nic eztaquit. Gu beintzat bear ta bear (arrastaca guztiac)eguinda beré, ezcara ez orrenbesteraco ez ece ezta guichiagoracoberé”. Onetan lotuten da (gueldituten da) euren berba-icuntza guztia,eta gueiagoric esan eztaveelaco uste dave ece, eztaveela cleituco(murmuraciño) gauza andiric (erabili) esan, eta confesiñoan itandu-ten yaqueenean ea cleituco deungaro andiric esan badave; beingoanerantzun oi dave: “ez Jauna; or yancien ganeco guztiac daquien


gauza bat esan dot; baya ez iñori oratuco yacan cleituzcoric”. Bayagauceari ondo beguiratuten bayaco ezta ori eguia.

Ea ezpabere ¿zer esan gura dau gurasoac zer emon andiric eztau-queela; soldatea orrenbesteraco eztala; eztaquizuela nondic daucanalan ibilteco? Esan gura dau edo adisquideren bat daucala gauceaemoteco, eta ez adisquide on ona, edo ostu eguiten davela: edo sei-garrenecoti edo zazpigarrenecoti eguiten davela. Eta ori cleituzcoaezpada, eztaquit nic zer izan leitequean. Eguia da batzuetan nescati-llaac eurac olangoac esateco bide andiac (larregui) emoten dituezala,soñari bear leuqueen baño gueiago emonda; baya alde onetati labur-tuten ezpada pecatua, gaucea bera berez cleituzcoa da, eta pecatumortala izango da orreec alan esatea. Eta dana dala beti da oquereguina besteai atzea yaten ebiltea. Berac eguiten badau, beracYaungoicoari contu emon bearco deutso; ceuei ezteutsue ecer, eta andavela bere oquer eguinagaz.

Beste batzuc deungaro esan daroe deungaroric arguiro esan baga-ric, eta esan gura eztaveelacoa eguinic. Ara celan: Egongo dira lau edobost iñogaiti charto esaten, eta urtengo dau besteren batec: “¿cer? ¿oribaño eztaquizue? ¡Bestelaco! ori ezta gauza. Esango banituz, bada, nicdaquidazan batzuc... Baya gagozan ishilic, orretaraco obeac dirata:eztaigun murmuradu”. Besteac yaquin gureagaz itanduten deutse, eacertzuc direan ain gorderic euqui gura dituzanac. Berac barriz erantzu-ten dau: “Ara, esango banituz gogorturic eta icaraturic gueldituco ciña-tequece; etzeunqueez sinistu beré eguingo; etzaituedaz ezcandalizadugura; eztaigun murmuradu”. Bai orretan, eztozu murmuradu gura; etabestearen oquerren bat arguiro esan ta aguertau eztozulaco usteco dozuece, pecatu andiric eguin eztozula; baita orretaraco pecatu gueiagoeguin dozu erdi berba ernari orregaz, daquizuna esanda baño: badabear bada besteac diñoena bashen guichiago izango da guztia, eta ishi-lic egote barritsu orregaz sinistu eraguiten deutsezu dantzuenai icara-garrizco pecatu esquergueren batzuc daquizuzala.

Beste batzuetan yazo oi da egotea lau edo bost norbait alabetan.Elduten da beste bat, eta abietan da irribarreca buruari eraguiten,erruqui baleutse leguez atan (engañaduric) dagozalaco, eta dirautse:“¿ori alabetan zagoce? Eztaucazue beintzat cer eguin charra.Bacenquie bada, nic leguez, nor dan bera, etzeunque orretan denpo-rea galduco”. Emenche ichiten dave guztia bertan bera, edo gueiengueien beré erdiz erdizco berba apurren bat baño esaten eztave. Bayaberba oneecaz galdu eraguiten badeutsee alabetan egozanai bestea-


gaiti euqueen uste ona eta sinistu eraguiten badeutse deunguea dala,pecatu mortala eguin dau.

Deungaro esatea ascotan asi oi da ondo esanagaz, eta aushe daascoc eguiten deutsen sartzaierea, eta aurreco berbea. Eta bein ala-bantzea eguin ezquero uste dave ece, eztala ecer edocein gauza esa-nagaiti. Alan ateraten dave daquien eta eztaquien guztia. Ecer icusibadeutse, ondracoa izan arren, eta bestec yaquin ez arren, anchearguitara urten bearco dau. Ecer entzun badave anche zabaldu bear-co deutse. Eztau onelango batec esan bagaric ichico ezta bere burucharrac emon deutsan susma deunguea, edo peco gaiztoa beré, etabesteric ecin davenean, bestearen gauza ona lecu charrera ezarri(deunguera yo) bearco dau, eta esango dau, ac baaquiala cegaiti dabi-len, ac baaquiala cegaiti eguiten daven; eta eztala urregorria arguieguiten daven guztia.

Alan entzungo deutsazue onelango bateri esaten: “¡Urlia! ¡ay! ceguizon ona dan! Eztozue, ez, ori tabernatan ta yocoan ain laster icu-sico. Ezteutsu orrec egunic ichico mez’entzun bagaric: ezta luzaroegongo confesau ta comulgau bagaric. Guizon zintzoa ta prestua da:adisquide bateri mesede bat eguiteco eztau orrec iñoren bearric. E-neuque nic gura bera bashen adisquide obaric”. Eta onen osteian esanbearco dau, zorrai erantzuten eztaquiala, umeacaz ardura guichi dau-cala, nondi-gura ta nogaz gura ibilten ichiten deutsela, saldu-erosie-tan aldaven guztia eroatearren ecer ezteutsala, iñoc ecer eguitenbadeutso querella bat ecarri bagaric izango eztala, eta onelan irabio-tu bearco dituz onci bete gauza.

Onelangoac, diño Fr Luis veneragarri Granadacoac, direala san-gria eguin, eta odola ateraten daveen oficialeac langoac (leguezcoac).Oficialeac gaishoari odola aterateco, lelengo besoa ondo igotzi,labandu eta leundu eguiten deutso, eta guero erruqui bagaric (trast)zart, zana urratu eta odola atera. Alan eguiten dave oneec beré, lenen-go ondo esanagaz igotzi ta labandu, eta guero deungaroagaz ebaguita manatu. Eta azquenean oficialeac eguin daven zuloari leguez,eurac beré esan daven deungaroari euren chaplatachua ezarri bearcodeutse. “Ara, esango dave, niri eguño beré gachic eguin ezteustorrec; eztaucat nic beragaz ezer (arean), nigaitic izan bedi gura davenleguezcoa; ez yoat niri orretan ecer: baya nic ezin ichi nei eguia esanbagaric. Eztaquit nic cer eguiteco direan ainbeste confesiño ta comu-niño, ainbeste errezu: oba leuque etseari ardura obea artu, daucazantratu moduac ichi, eta pusca bat umillago izan, gura daven guztiagazurteteco temac artu bagaric. Santua, santua... Neu beré santua izango


nas, gura dodan guztia eguiten ichiten badeuste. Eztot nic olangosantutasunic gura...” Aror cetan gueratu dan lenengo alabantza guz-tia. Baya ¡ay! ceinbat pecatu icaragarri artu daroen onelangoac eurenlepoganean! Ezteutse garbietan euren pecatua, ez aurrengo ondo esa-nac, ez azqueneco chaplatadeac.

Baago deungaro esateco beste modu polit bat beré, eta da norbe-ren burua Jaungoicoaren amodioan erre erreric eracutsita, edo beste-aren erruquiz bete beteric dagoalacoa eguinda, eta onetan yaustendira asco beste aldeti onac direanac, eta sarri confesetan direanacberé. “¡Au bai mundua! esango dau batec. Eztaquit ni cetan yo bear-co dogun. Ecin iñogaz beré fiau lei. ¡Josus! nic entzun dodana...Nequez sinistu beré eguin lei... baya urlia mesedeac ain lecutaco nes-catillea beteric ei darabil. ¡Eguño! ¡Alango guizonac ori eguin bea-rra! Ori orreec eguiten badave, ¿cer eguingo dave guero besteac?”Eta alan esan bearco dituz bataren adisquidetasun loia, bestearen izo-rra, bestearen seiñ-galdua, edo iñora botea, bestearen edana, bestea-ren lapurretea, bestearen aserracuntzea, eta beti orreec eguiten direa-laco biotzean min artuco baleu leguez; eta usteco dau ece, orreec alanesanagaiti eztavela pecaturic. ¡O Diabruaren itsumendi negargarria!Onelan atrapetan dituz gaizquin zital onec, arrañac, carnadeagazestalduta dagoan amuagaz, artu oi direan leguez, osterantzean galdu-co ez leuquezan arima asco.

Azqueneraco ichi dot besteac baño oraindo charrago eta caltega-rriago dan deungaro esatea, eta au da enbusteria. Errietan izan oi dirachismeru enbusteru-enbustera baque galtzailleac. Oneec batzuetaneguiagaz, beste batzuetan guzurragaz, batzuetan icusi edo entzundaveenagaz, besteetan azalac emon deutsenagaz, batari ondo-gurabaleutso leguez, bestea contuan imini gura baleu leguez, besteariconseju on bat emon gura baleutso leguez, esaten deutseez adisqui-deen, auzoen eta senideen artean noc cer esan daven, ta cer eguindaven, alcarren contraco berbaac. Batari esaten deutse [sic]:“Ceugaiti urliac au ta au esan evan”. Besteari: “¡Ceure lepoti, bai,urlecia olgau zala! ¡Berein barre gozo eguin cituzan aurtemin ceuregauzacaz!” Beste bateri esango deutse: “Ceure senarra (edo emaztea)ulin aiñagaz egon tzan atso”. Beste batzuetan esango dau: “ona dau-cazu urlia... Oraindo ez ei deutsu atan ichico... ¡Jesus! ¡Aren miiña!...Neu lotsatuta egon nintzan ac ceu gaitic esan zituzanac entzunda.Beintzat gauza [sic] arima gaistoaren yaubea da bera. Nic alangoariaushe ta aushe eguingo neusquio...


Onelango esanacaz iminten dituez bata besteen contra, eta sartu-ten dave etseetan guerra bicia. ¡O ceinbat senar-emazte leen eurenbaque onean bici cireanac imini oi dira alcarren gorrotoan, eta cha-cur-catuac leguez arcal ecin eroanic otseiñ cital bategaiti, edo bestemiiñ-gaistodun bategaiti! ¡O ceinbat ezcontza eder galduten dira,Jgoicoz eguingo cireanac! ¡O ceinbat auzo leen adisquide cireanacgelditu oi dira arcal ecin icusiric, eta arcalen gorroto gogorrean! Ezarren entzuteric emon onelango miiñ gaisto-labanai, ceuen baqueonean bici gura badozue: bada Jgoicoac berac diñoan leguez onelan-goac errietati garbituten badira ezta aserreric ez errieltaric izango. Ezeguin burubagaric ascoc eguin daroena, urdai zatia, bata ta besteaemon: ez neure Cristiñauac: ezpabere baster guztietaco errondo,ereci, ipuin ta guzurracaz etorrico yatsuez ceuen calte charrean.

Oneec dira iñogaiti deungaro esateco dagozan moduric yaquine-nac, eta euracaz besteari cleitua gauza astunean galarazoten bayacopecatu mortal icaragarrizcoa eguiten da, eta atzera biurtu bear yaco,eta aleguinean lengo senean imini bear yaco cleitu galdua, eta orieguin ezic ecin parcatu lei pecatu ori, eta bitartean eguiten direanconfesiño-comuniñoac oquerrac dira, eta pecatu mortal esquergaac.Baya ¿celan atzera biurtuco da cleitu galdu ori? ¿Noc ori eguitendau? ¡Ay! ori gach baño gachago da, eta munduan nequez icustendana. ¿Bacutsue ze gach dan pichar bateco ura, bein lurrera utzituezquero, atzera picharrera artutea? Bada oraindo gachago baño eztaiñori galdu eraguin yacan cleitua lengo oñean imintea. Eta alanbereEleshaco guraso eta teologuac dirauscue ao betean ece, iñondi alba-da gura ta gur’ez eguin bear dala, pecatua parcatu eta ceruco bideansartuteco. Eta orregaitarric baño ezpalitz beré, beti bildurpean ibilibear guintequez iñogaiti deungaro esateco.

Alanbere Jgoicoaren gracia lagun dogula, eztá ecingo dan gauceaiñori galdu yacan cleitua atzera emotea, eta orregaiti orain nic esan-go deutsuet, ori celan eguingo dozuen. Guzurra bazan besteagaitiesan cenduena, esan bear dozue artez ta garbiro guzurra zala: eta alansiñistu gura ezpadeutsue, yuramentu eguin ciñaiquee sinistu eragui-teco. Eguia bazan baya zabalduric ez egoana, orduan guzurric esanbagaric esango dozue, etzenduela ondo esan, etzenquiela ondo ceresaten cenduen, bear etzana esan cenduela, errazoeric etzeunqueelaesan cenduen gauza atan, eta alangoric sinistu eztaguiela. Bestemodu eder bat dago ori eguiteco, eta da orain ondo esatea leen deun-garo esan cenduenagaiti, eta esan cenduenen aurrean, eta ceuen esana


yaquin daveneen aurrean. Baya ecelan beré ecin bada galdu zan clei-tu ona atzera biurtu, edo aztu bazan gauza ori, eta gaurco egunean ilicleguez badago, edo besteac beste aldeti bere cleitua irabaci beeban,eta alangoetan eztago olango cleitua biurtu bearric. Confesoreyaquintsu eta ondo aituten yacan batec esango deutsue nos, non etacelan eguin bearco dozuen guztia berari zucen ta garbiro esan ezque-ro.

Yaquin bear dozue baya, eztala beti pecatu iñoren deungaro egui-na aguertutea. Batzuetan aguertu bearra izaten da, eta beste batzue-tan ondo da aguertutea. Oficialeac ascotan epaia eguin bear izatendeutso zaldar itsuari, eta zabaldu bear izaten dau osatu gura davenzauri erdi usteldua. Iru gauzataraco esan lei pecatu bagaric besteaceguin izan daven gauza charra; edo norberac cer eguin bear davenyaquiteco, edo ez daquianari calteric etorri ce daquion; edo gauzaoquerra eguin davenaren oneraco. Alan ceuei iñoc eguiten badeutsue,edo eguin gura badeutsue calteren bat, edo ondo eztanen bat ceingalarazo guraco cenduqueen, itundu ciñaitequece gaucea ondo aitu-ten yacan bategaz, yaquiteco cer eguin bearco dozuen, orretaracoaguertu ta iragarri bearco badozue beré nor dan alango bear eztanoquerra eguiten deutsuena.

Alan ezta pecatu izango gurasoai esatea, eragotzi daguioentzat,umeen oquerreriac, ibilcune charrac eta adisquidetasun ez onac: eztapecatu ugazabai esatea otseiñen lapurretac, eta maña gaistoac: eztapecatu izango Alcate Yaunari edo Fiel Yaunari esatea gaveetaco gui-zonen batzaar deungaac, edo gazteen sartu-urten alan-olangoac: eztapecatu izango Abade-maisu Yaunai esatea etseetaco cer-esanac tapecatu-bideac: ezta pecatu izango otseiñ guichi yaquinai esatea lagu-nen edo ugazabeen ecandu gaistoac, eta emoten daquiezan deungue-raco bideac. Ezta beré pecatu (izango) iñoc itanduten davenean iño-gaiti, edo ezconduteco dala, edo otseiña artuteco dala, edo beste alan-go gauza bateraco, orretaraco bear dana esatea, bestearen pecatuaaguertu bearco bada beré.

Onelango aldietan bada, eta alangoetan ezta pecatu iñoren deun-garoac, yaquinac eta ciurrac izan ezquero, esatea, galarazo leiqueza-nari edo yoacanari bacarric, gorrotoz eta vengau gureaz ezpada, etabai gauzaac ondo icusi gura zintzoz. Alan da guzti alango orduetanezta esan bear bear-bearra dana baño gueiago, eta azaz gora cleituastuneco gauza andiric esaten bada, pecatu mortala izango da.Itanduten deutsu ezcondu gura daven batec ea ain lecutaco nescati-


llea ona bada, modu onecoa, eguillea, eta bearguina (lagunguin ona).Ceuc daquizu ac gaishoac erracuntzacho bat izan ebala; baya gauzaori ishilic dago, eta ceuc eta alango besteren batec bashen eztaqui.Bada pecatu eguingo cenduque olango erecia besteari iragarricobaceuntso. Iñoren pecatua edo gauza deunguea errian zabalduricbadago, eta guztien artean badabil, edo laster beste alderen batetizabaldu bearco bada, ezta pecatu mortala izango erri atan orren gane-an berba eguitea; baya izan leiteque beste erriren baten zabalduteaedo zabalduteco bidea emotea.

Oneec alan dira; baya ascoc eztave esan bear andiric bear izatenbesteen cleitua bal bal zabal erabilteco eta edoceinegaiti bildur baga-ric edocein gauza esateco, eta oquerrago dana onelangoac guero orizucen confesetaco ardura andiric artu eztaroe. Eta edonoc nosbaitecobaten alangoric autortuten badau, izan bearco da milla edergarrizyanciric, eta achaguia alde guztietati dariola. Baya onelango acha-quiacaz eztituez euren buruac Jgoicoaren aurrean zurietan, ez. Icusidaguizuen bada gauza eztireala ecarri oi dituezan achaquiac, orainnic banaan banaan alango achaquiai erantzungo deutset. “Yauna,esan daroe ascoc, nic iñogaiti deungaro esan dot; baya ezteutsat nicneure araguiari quendu; besteari entzuna, edo nic icusia baño esaneztot”. Bai gura badau, neure Cristiñaua; ishilic beegoan gauza ori,eta ceuc etzequienen aurrean palonbrau bacenduan, pecatu eguincenduan; bada ceuc, eta ac, eta edoceinec dauco escubidea iñoc gala-razo eztaguion bere cleitu ona, eguiaren ganean beré.

“Yauna, esan oi dave beste batzuc, eguia da nic deungaro esandodana; baya ez alango gauza astunic: ecerezqueria batzuc baño izaneztira. Ez, ene deungaro esanac ezteutso iñori guiarrean ucutu”. Baya¿derichazue ori beti sinistu lequiquezuela? ¡Ay, Cristiñauac! Beindeungaro esaten abiau ezquero, berbeac berbea dacar; batac bat esa-ten dau, besteac beste bat, eta miiña berotu ezquero echaco eceri berébeguiratuten. ¿Cer esan gura dau ezpabere, bateco nescatillea sein-dun dala, bestecoa urlia mutilegaz adisquide dala; emeco guizonacedo emacumeac lapurretan eguin davela, edo bear eztanagaz dabile-la: angoac yuramentu oquerra guzurragaz eguin davela? ¿Eztiraoneec cleituzco gauza astunac? Niri derichat ece guiarrera bere eldu-ten direala. Bada onelangoac izan oi dira gueien, errietan izan doa-zan deungaro esateac. Eta esan eguidazue, iños entzun dozueneannorbaitec (bestec) ceuec-gaiti orrenbeste esan davela, ¿celan artu oidozue barri ori? ¡Ay ce biotzquetea, ce min zolia artu daroazuen bio-


tzean! ¡Ce su minac, ce aserreac artuten zaituezan! Esan daroazuearimaric eztaucala, cleitu guztia galarazo deutsuela, ceuen garbitasu-na bear dozuela, eta emoten ezpadeutsue infernu gogorra icusi bear-co davela. Eta aror non daucazuezan pisu bi; batagaz pisetan dozueceuec besteac gaiti esan dozuena, eta beti urteten deutsue gauzaarina, eta besteagaz pisetan dozue ceuec gaiti besteac esan davena,eta gauza bera izan arren, urteten deutsue gauza astuna eta pisutsua.Pisatu eguizuez biac pisu baten, eta icusico dozue bat direala.

Beste batzuc esan daroe: “astunchuac, bai, izan dira nic esandodazan gauzaac, baya zabal ebiltzazanac; guztiac equiezanac”.Leen beré entzun dozue eztala asco gauza bat zabal (azal) ebiltecobost edo seic edo gueiagoc yaquitea, erriric gueienac ezpadaqui.Baya eztago noc au ascori buruan sartu daguioen, eta bein lagun arte-an edo bear bada lagun arte bagaric (edo ain bagaric) entzun ezque-ro, non gura ardura bagaric esaten dave. Baya ezta alan, eta pecatumortala eguiten dau iñoren deungaroa erriric gueienac eztaquiana,eztaquianari esaten deutsanac, gauza ori zabalduteco bidea emotendavelaco. ¡Ay! onen ganean ardura eta bildur puscachu bat artucobalitz, ez litequez ain laster zabalduco errietan iñoren etenac, ta erra-cuntzaac.

“Yauna, bada, derichat ece, neure esaneti echacala cleituan calteandiric etorrico; bateri bashen nic esan ezteutsat, eta ari beré barruaneta ondo ishilic”. Bada, Cristiñauac, alanchec zabaldu doaz gauzaac.Ceuri besteren batec ishilic esango eutsun: ceuc beste bateri ishilicesan deutsazu, ac beré izango dau bere cutunen bat nori ishilic esan,eta guichien uste danean urtengo dau calearen erdira errondo ta erezichar orrec. Tellacaz euriari diñautsanean yazo oi dana: tella batecishilic artuten dau ceruti euri tantea, ishilic emoten deutso urrengotelleari, ac besteari, besteac besteari, eta alan escuric escu leguezelduten da ertzean dagoan tellaraguiño, eta guichien uste danean arornon yausten dan tasca tasca ots andiagaz itoshura calearen erdiraguztien beguien aurrera. “Baya esan neutsan ishilic euquiteco”. Ceucecin ishilic euqui izan dozu, eta gura dozu besteac euqui daguizun.¡A da zoraqueria! Gauza ori gorderic egon dedin gura badozu, egui-zu Jgoicoac dirautsuna: “iñoren deungaroa entzun badozu, ceurebarruan ito eguizu; ezteutsu orregaiti istand’ arazoco, ez”.

Deungaro esaleen eta murmuratzalleen ganean cerbait esanezquero esan daiguzan berba bi iñogaiti deungaro esaten dagozanaigogoz eta pocic entzutea emoten deutseenac gaiti. Alcarren antzeco-


ac dira deungaro esalea, eta deungaro esalearen entzula gozoa; etabatac leguez besteac beré pecatu eguiten dau. Eztaquit nic, ciñoan S.Bernardo-c, eztaquit nic noc daucan erru gueiago, ala deungaro esa-ten diñarduanac, ala ari entzuten dagoanac. Batac eta besteac diabruaaldean dauque, esaten diñarduanac miñean, entzuten dagoanac bela-rrian. Ezpalego noc entzun, ezlegoque noc esan. Iñoc eztaroa saldu-ten bere zaldia edo bere idia, iñoc erosico ezteutsala daquian lecura.Ederto erantzun eutsan batec cirautsanari, beragaiti urliac iñon dire-an deungaroac esan cituzala: “Ez, bada, ceuc entzuteric emon ezpa-ceuntso”. Beragaiti ez bacarric eztozue iñogaiti deungaroric esanbear; baya ezta beré lagundu eta batzandu bear etzare deungaro esa-teco ecandu charra dauqueenacaz.

Onelango aldietan bada, iñor ceüen aurrean deungaro esaten abie-tan danean, pecaturic gura ezpadozue, eguin bear dozuena da, beste-ren ganean aguintaritasuna badaucazue gurasoac, ugazabac, maisuac,edo alangoac zareelaco, ishildu eraguin bear deutsazue. Aguintari-tasunic ezpadaucazue; baya biotzac lagunduten badeutsue, ascotanondo izango da deungaro-esalea lotsatutea; eta orretaraco alazocoac(alagalacoac) dira beste ascoren artean S. Bernardoren berbaac:“ceuc esaten dozuzan bestearen faltac eta deungaroac alan badiraezpadira, gueuc eztaquigu: baya ceu deungaro-esale-murmuradoreazareala artez dacusgu”. Eta esaten badeutsue murmuradoreac: “baa-quiala berac iñoren falta aec non ezarten dituzan; edo, arren iñori ezesateco: confesiñoan leguez esaten deutsuezala”; erantzun eguioezueS. Juan Crisostomo-ren berbacaz: ea zoroa ala gaistoa dan, beracobeto euqui bear leuquean eta euqui ecin daven iñoren faltea, zuecishilic euquico dozuela uste izateco.

Baya onenbesteraco biotzic ezpadaucazue orduan eguin beardozuena da alde eguin lecu ataric, edo beinic bein arpeguia ilundu,becoquia moztu, biotzean min artu alangoac esaten direalaco, etaishilic egon. Au edoceinec eguin lei, eta guztizcoa da deungaro esa-leai ishildu eraguiteco. Jgoicoac berac dirauscu: “iparrac euriac etalañoac garbituten dituz, eta arpegui ilunac ishildu eraguiten deutsemiñ deungaro esalaai”. Baago beste modu polit pat beré deungaroesateac galarazoteco, edo ebateco; eta da tercioa artuta, berbearibeste gauza batera yo eraguitea. Conturaco, besteac iñogaiti deunga-ro esaten dagozanean, ceuec aren osabea, izecoa, edo ari dautsanenbat aitatutea, eta orregaz berbetea beracauten leguez gauza ataraecartea.


¡Ay Cristiñaüac! Gogoan artuco baguendu ce gorrotogarria danbesteac gaiti deungaro esatea, ezquenduque alangoric bein beré ezesan ta ez entzun beré guraco. Jgoicoac berac dirauscu gorrotogarriacdireala beretzat, baita igüingarriac guizonentzat deungaro-esaleac.Bai, gorrotagarriac dira Jgoicoarentzat deungaro-esaleac, bada deun-garo esanacaz eguiten dave pecatu icaragarrizco bat parcatuco ezta-na aric eta besteari galarazo deutsen cleitu ona alean lengo senean taoñean imini daguioen artean. Eta deungaro-esate orregaz galarazotenbadeutsaz escuartecoac, ondasunac, ezcontzea edo beste zorionenbatzuc, ascotan yazo oi dan leguez, pecatu bat ez ece, orduan ascoberé izango dira. Dira gorrotagarriac Jgoicoarentzat deungaro-esala-ac, bada sarri ta sarri Jgoicoari escua artuten dautse, Jgoicoac bere-tzat gorde evan yuzguetea eta biotzeco barrunac iguertea, euraceuren aurreti eguiten dave.

Dira igüingarriac eta gorrotagarriac guizonentzat, direalaco citalbatzuc ceintzuen miñ gaistoetaric eztagoan iñorbere seguru eta gor-deric: ez ezcongueac ez ezconduac, ez Yusticiaco yaun prestuac ezErregue yauna, ez Sacerdoteac ez Obispo yaunac ez Aita Santua ta eziñor. Guztiac gaiti izango dave zer esan, guztiai ebagui bearco deutsecleitu ona, galerazo bearco deutsez beste on asco. Eta ¿cer dericha-zue dacazala alan deungaro esatera? Euren biotzeco citalqueriac.Citalqueriac bai, bada gueienean deungaro esaten dave iñogaiti edogorroto deutselaco ta ecin icusi daveelaco, edo besteren onac erreeguiten dituzalaco. Aushe da deungaro esateac daucan sustrai pres-tua; eta mundu zabala aracatuten ibili bagaric icusi ciñaiquez bestea-ri ondo gura deutsanac eta aren onagaz (poza) artuten davenac ezta-vela beragaiti deungaro esaten, eta entzuteac beré onic eguitenezteutsala. Gueure buruac gaiti eztaroagu deungaro esaten, eta en-tzunac beré su emoten deuscu. Eta ¿cegaiti? Gueure buruari ondogura deutsagulaco. Gurasoac ez oi dave euren umeac gaiti deungaroesaten, entzun beré gura izaten eztave, eta ume orreen oquer eguinguztiac gorde ezcutadu, (ostendu) eta lurpean zacatu gura leuqueez.Orregaiti ez nas aspertuco ceuei bein esanagaz lenengo asiqueranesan dautsuedazan Jgoicoaren berbaac, eta barrien barri esango deu-tsuedaz. “Beguira murmureteagaz, ece ecetaraco beré ezta ona, eta eziñogaitic deungaro esan, bada atzeti eta aopean esaten dan berbeaberé ezta castigu bagaric izango”. Eta azquenean esango deutsuet


Jgoicoac berac dirautsuela: “Ez batu deungaro esalacaz, cegaitic ecebeingo beingo baten yausico da euren ganera euren galtzaia, eta ¿noctaqui celangoa izango dan bitzuoen atzena?”


3. ATALA

1. [ARERIOAI PARCATUTEAREN GANECOA]1

Ego autem dico vobis diligite inimicos, benefacite his quioderunt vos. Math. 5, v. 44.

Nic dirautsuet: Maite izan eguizuez arerioac, eta mesedeeguioezue deungaro gura deutsuenai.

(J, 105-111. or.)

Eldu zan bein baten Jesucristo gana Fariseo bat, eta itandu eu-tsan2: “Maisua, ¿cein da Jgcoaren legueco mandamentu andia?” Etaerantzun eutsan J.Cº.c: “maite izango dozu ceure Jgco Jauna ceurebiotz guztiti, ceure aleguin guztiagaz, eta ceure gogo guztiagaz.Aushe da guztien arteco aguinduric andiena, eta lelengo lelengocoa.Bigarrena barriz da onen irudicoa: maite izango dozu ceure lagunaceure burua legue-che”. Eta iñoc esan ce leguian, anchina Yudeguaceguin eveen leguez3, lagunaren icenean eztatozala arerioac, eta geurigach eguiten deuscuenac, esan evan beste bein Yaun onec4: “nicdirautsuet maite izateco zuen arerioac, eta ondo eguiteco gach egui-ten deutsuenai, eta oraciño eguiteco ceuen contra dabiltzazanac-gaiti,eta ceuei guzurren batzuc ereguiten deutsuezanac-gaiti”. Arerioai,bada, ondo gura izatea da Jgcoac aguinduric deuscun gaucea.

Ascoc uste izan dave, San Geronimo-c diñoanez, arerioai, etacalte eguiten deuscuenai ecin ondo gura izan lequiquiela; eta ascodala alangoai gachic ez opa izatea. Baya Santuac berac diño, onelan-goac yaquin bear leuqueela, Jgcoac eztavela aguinduten ecin dangauzaric; eta bai gauza alde guztietati onac, eta tacha-bacoac (acha-quia-bacoac). J.Cº.c berac maite (laztan) izan cituzan bere arerioac.Davidec maite izan evan Saul, bera il guraric ebili yacana; baitaAbsalon bere seme gaistoa beré, berari Erregue izatea quendu guraizan eutsana. Jose-c maite zituzan bera erbestera saldu eveen anayac.

AITA ZABALA

1 Jatorrizko testuak ez dakar izenbururik.2 Mat. 22, 36.3 Mat. 5, 43.4 Mat. 5, 44

S. Estevan-ec eta S. Paulo-c maite izan zituezan euren contra ebiltza-zanac (ebilzanac5), eta S. Juan Crisostomo-c, S. Gregorio Na-cianceno-c, S. Ambrosio-c, eta beste ascoc mesede andiac eguin eu-tseezan, eurai gach eguin eutsenai. Eguia esan bear da, gach izaten daalan eguitea; baya ¿cer? Jgcoac gauza gachac ecin aguindu al (beré)leiqueguz?, eta berac bein aguindu ezquero ¿eguin bear ez aldoguz?

Bein, bada, arerioac maite izan bear doguzan ezquero, eta gorro-toric artu bear ezteutsagun ezquero, dacusgun orain cer aguindutenyacun onen ganean. (Eta J.Cº.c leen aitatu deutsuedazan berbeetangauza bi dirauscuz: diligite inimicos vestros: maite izan eguizuezzuen arerio gaisquillac, benefacite his qui oderunt vos, eta mesedeeguioezue zuei gorroto deutsuenai. Onen bitzuoen ganean bein bana-tan eguingo deutsuet.)

I. Lelengo bada dirauscu J.Cº.c, arerioai eta gach eguiten deus-cuenai ondo gura izateco. Onetan gauza bi aguinduten yacuz, bata dagorrotoric eurac gana ez izateco, eta bestea amodioa edo ondo-gureaizateco. 1. Gorrotoa da besteren bat icusi ecina, edo gachen bat iñoriopa izatea.6 Ezta gorrotoa, iñoc eguin deuscuzan gachac gaiti, edoesan deuscuzan deungaro eta berba laburrac gaiti biotzean min artu-tea. Gueure biotza minberea da, eta ecin gueuc galarazo guiñaiquemin ori; baya eguin bear doguna da, min eta damu ori Jgcoari esque-ñi, eta aleguinac eguin baque onean eroateco. Ezta beré gorrotoaburuac ecartea alango laburtasuna, ta bide-bacoa eguin deuscunari auta bestea eguin bear lequiquiola, alango burutasunai arpequi emotenbayaque, eta burutic (bururic) quendutera eguiten bada. Baya quen-du bearren atan atan bazagoz, lecu zabala emoten deutsezula ben-guetaco asmaciñoai, alangoric eguiteco gogoric artu ez arren, aguirida zure biotzean gorrotoaren saguitea sarturic daucazula. Eta ara beréoquerrago badiñarduzu aren contra deungaro esaca: ba’aquizula zucalangoari cer eguin bear lichaquion; alan ta alan eguin bear lequi-quiola, querella bat ecarri bear lichaquiola, astin-aldi bat emon bearlichaquiola eta onelangoac.

7Jauna, esan daroe ascoc Confesonarioan, nic ezteutsat gachicopa, baya bera dacusdan orduco odol guztiac iraquiten deust. = Etazuc orduan ¿cer eguiten dozu? ¿Eguiten dozu aleguinic ori gueldigueldi galduteco, eta gach eguin deutsun orreri ondo gura izateco?


5 Hitzaren azpiko puntutxoez baliatuz ateratzen da bigarren era hau.6 Ertzeko oharrean dio “hic a”, beste nonbaitetik osatu beharreko zerbait.7 “hic b”, ertzeko oharrean.

¿Escatuten deutsazu beragaiti Jgcoari ceure biotz-barruan? Alanbada, eztaucazu pecaturic. Baya contu alan eguinagaz; bada errazizaten da alango orduetan gorrotoari ondo esatea, eta biotzean ostatuemotea. = Jauna, diño besteren batec, nic urliari nigan dagoan onguztia eguin gura neusquio; beragaiti Jgcoari erregututen deutsat;topetan dodanean agurra eguiten deutsat; baya eztaquit nic neurebiotzean cer daucadan, derechat ece eztodazala oneec biotzeti egui-ten. =Biotzac aguinduco ezpaleutsuz, etzenduqueez zuc orreeceguingo, eta alan ez bildurric izan orregaiti.8

(Ecegaitic beré ecin iñori gorrotoric artu lequiquio, eta pecatumortala da lagunari gorroto izatea dana dalagaiti.)9 (Oztasuna izateaedo curruquea artutea pecatu beniala izaten da quentzera eguiteneztanean, baya ezta mortala izaten, ori eztalaco gorroto-antza, edogorroto cisca baño (besteric)10. Zuec ascotan bioc bat eguiten dozuez;baya eztira bat, bada gorrotoa izateco biotz charra eta barru gaistoaizan bear yaco). 2. Baya ezta asco J.Cº.c aguinduten deuscuna egui-teco besteai gorrotoa ez artutea; azaz ganeti maite izan bear doguzbiotz biotzeric, eta ondo gura izan bear deutsegu, baita gach eguitendeuscuenai eta deungaro gura deuscuenai beré.11 Eta yaquin guracodozue nos maite izan bear dozuezan gach eguiten deutsuenac, eta nosceuen biotzean esan bear dozuen ondo-gura deutsezuela. Eta orainnic esango deutsuet.

Lelengo bada, ari calteren batzuc eguiteco edo ceuen calteen ven-gaia artuteco tentaciño aserreren bat, edo amurru gogorren bat dau-cazue zuen biotzean asmetan dozuenean. Bigarren, tentaciño andirenbat daucazuenean ez beragaz tratetaco cristiñautasunac aguindutendaven moduan, eta besteacaz eguin oi dozuen leguez. Irugarren, ainmodutan artu deutsuenean biotza besteac eguinico laburtasunac edogachac, cein da ceuen buruai ichita, eta ernegaturic edo ichiteco taerneguetaco bidean zagocen, edo besteai cer-esana (berba lecua)emoten deutsazuen. Onelango aldietan eta beste alangoetan, biotzaJgcoagana eregui bear dozue, eta gogo gogotic escatu bear deutsazue


8 “hic c”, ertzeko oharrean.9 Sermoi honetan, eta beste batzuetan, parentesi artean dator zenbait testu. Ez dago esa-

terik parentesi hauek egileak berak ipiniak diren ala beste eskuren batek; izan ere, hemenerabilitako testua Jerusalemgo liburu orijinalaren fotokopia denez, ez dago tinta-motatik edoezer ziurtatzerik.

10 Ertzeko oharretan, “a sup”, “b sup”.11 “hic d”, ertzeko oharrean.

bere escua ta bere gracia, ceuei gach eguin deutsuenac edo deungarogura deutsuenac bera gaiti maite izateco.

Arerioai zor yacan amodio onen contra pecatu eguiten dave 1n.gach eguin deutseenai canpo ederra eguin bai, baya barruan gorrotodeutseenac, eta euren contra chacur amurratuac leguez dagozanac.2n. Justiciaren edo confesorearen bildurrez, edo besteren batzucbitarteco sartu direalaco, azaleti adisquide eguiten direanac, bayabarruan beti arantzea; eta bear bada onelangoac etsera etorrita esandaroe: billau dollorra; ichoc bada, ce, nic eracutsico deuvat cer eguindeustan. 3n. Pecatu mortala eguin daroe celataca dabiltzazanac calteeguin deutsenai zoroztuten [sic], ea icusi al baleioee cer edo cer, gerogalerazoteco aec gura daven oficioren bat. 4n. Pecatu mortala eguindaroe ascotan oficio edo bearguintza batecoac, ceintzuc icustendaveelaco bestea euren buruac baño cerbait obetochu, beti dabiltzaren contra deungaro esaten, eta tachetan (achaquietan) aren gauzac,moduac, buru ona, escolac, eta besteac. Au urri icusi oi da mercata-rien artean, escribau, medicu, oficiale ta beste ascoren artean, eta aragueiago errico escribau oficiale izateco, edo beste alangoren batenatzean badabiltzazanen artean.

6n. Pecatu mortala eguin daroe iñoc calteren bat eguin deutsene-an, edo berba astunen bat edo cleitucoren bat esan deutsenean, justi-ciara bagaric conpondu gura eztaveenac, ez baqueac eguin, besteacalan gura izan arren. Onelangoac esan daroe: eurac eztoazala justi-ciara benguetaco gogoa gaiti, ezpada justicia eguin bear dalaco etagaistoac castigau bear direalaco; baya gueienean euren biotzecogorroto citalac daroaz oneec juecen aurrera. Esan eguidazu ezpabere,ceuc besteari calteren bat edo gachen bat eguin baceuntso, eta gueroconpondu guraric, besteac esango baleu ezetz, eztavela gura, justi-ciara bear davela, ¿esango cenduque justiciaren amodioz dabilela?Ez beintzat. Esango cenduqueana da ceuri bengau guraric dabilela.Bada beste orrenbeste eguiten dozu ceuc beré. ¡Ay, diño S. JuanCrisostomo-c12, ceuc uste dozu ece ori eguinda biotza zabal zabalicgueldituco yatzula: Diabruari bai zabalduten yacala biotza ceu orre-tan icusiric.

Baya, Jauna, ezteutsagu gueure cleituari beguiratuco? Gueuc berégueure garbitasuna bear dogu. = Ondo, beguiratu eiquiozu ceure clei-tuari ordu onean. Baya cer derichazu, Juecetara yoan da ¿ceure burua


12 In Mat. 5. homi. 12 [?]. Ezker ertzetako zenbait ohar ezin irakur daitezke ondo.

zurituten dozula? Bai beintzat. Querellea besteari emoten deutsazu:papeletan ezarten da ac ceuri cer esan eutsun. Besteac bere berbeayan guraco eztau; eutsi guraco deutso bein esan davenari, eta orreta-raco on eguin guraco deutsu alan zareala. Ascoren belarrietara zabal-duten da leen guichic equiena; eta ascori ¿noc galarazoco deutso ascoesatea? Obeto beguiratuten yaco cleituari lurpean guztia zacatuta,ece ez querellea aterata. Bertan bera ichiten danean gaucea, lasteraztuten da, papelean dabilenac luzaro dirau; guero ta guero berépapelean datz, eta papelean ascoc icusico dau.13

Oneec guztioc, bada, esan arren eurac ezteutsela besteari gorro-toric, eta canpoti arpegui arguia eta chera andia (abegui ona) eguinarren, eztituez benetan maite; bada (Jgcoac aguinduten14 deuscunamodioa ezta azaletico amodio utsa, ezpada biotz biotzeticoa, Eleshaama Santuac eracusten deuscun leguez. (Inocen. XI prop. 10 et 11.)Amodio au modu bitara izan leiteque. Bata da guztiac erabatera etapilloan leguez maite direanean, esango baleu leguez batec bere bio-tzean: nic guizon guztiac maite dodaz Jgcoa gaiti. Beste modua dabat edo bat berez, eta besteacganic aparte maite danean, esango balitzleguez: nic urlia maite dot Jgcoagaiti.)

II. Baya biotzean dagoan amodioa canpoti beré aguertu bear da,besteai lagunduten deutsegula, eta ondo eguiten deutsegula gueurebearrean dagozanean. Eta orregaiti esan evan J.Cº.c: Benefacite hisqui oderunt vos: mesede eguioezue zuei gorroto deutsuenai. Onencontra pecatu eguiten dave lenengo, icusiric, eurai gacha eguin deu-tsena, premiña andiren baten, lagundu ta socorridu gura ezteutsanac.San Agustin-ec diño15: “¿carcelan dago zorrac gaiti ceure anayea;goseac ilten dago, edo beste premiña gogorren baten? Bada cegazbadozu, emendatu bear dozu. Baya esango dozu: ¿eta nic, neure diruederra emon bearco dot, besteac premiñaric eta estu-aldiric icusi cedaguian? = Ori badirautsu ceure biotzac, eztaucazu Jgcoaren amo-dioric: etzara Jgcoaren seme. ¿Celan bada daucazu cristiñautzatceure burua?”

Pecatu mortala eguiten dave gurasoac euren umeai ucatutenbadeutse edo luzatuten badeutse emotea, orren bearrean dagozala,senipartea, legitimea, dotea edo yatorqueena; euren gogoco etzana-gaz edo gura ez eveenagaz ezcondu zirealaco. Baita eguia esateco,


13 “Hic c”, ertzeko oharrean.14 Ertzeko oharrean, “d sup”.15 In epist. 2 S. Joan…[?].

gueienean gurasoac eurac izan oi dave alango ezcontzen errua,umeac itzal onean azi eztituezalaco, ichi bagaric fiestetati, celaietati,biguireetati, eta alangoetati ibilten, eta galarazo bagaric non gura sar-tuten, nogaz gura batzanduten. Pecatu mortala eguiten dabe dabiltza-zanac beti erea daven guztian bestearen contra deungaro esaca, betiusiguiten (aguinca) leguez, aganaco dauqueen borondate charra era-custen daveela. Pecatu mortala eguiten dave azpiti dabiltzazanacgalarazoten besteac gura daven errentea, oficioa, aguintaritzea, bestebagaric ezpada besteac gachen bat eguin deutsalaco. Onelan prestdagozanac besteari calte eguiteco nai esanagaz dala, nai eguinagazdala, nai beste modutan, ezteutse ondo gura besteari.

Pecatu mortala eguiten davee azquenean, iñoc cerbait eguin deu-tselaco, beragaz tratetan eztaveenac, alangoen artean tratau oi danmoduan. ¡Ay ceinbat confesiño oquer eguin oi direan alde onetati!Lelengo, bada, pecatu mortalean bizi oi dira ezcondu asco, ceintzuc,edo bata besteentzaco eztirealaco, edo euren borondateaz contraezcondu cirealaco, beti dabiltza catu-chacurrac leguez aserreca, alca-rren gauzac ecin baquetan eroan dituezala. (Pecatu mortala eguitendave ezconduac aserratu direalaco, edo bear bada quirrimorrotu bañobeste bagaric, (ce onetaricoac beré izan doaz) gogortuten yaqueeza-nac lagunari, laquetu gura bagaric lagunac matrimonioa servidu guradavenean). Pecatu mortala eguiten dave ezcondu orreec euren burutialcarganic alde eguin eta bizi-alargun eguiten badave, eta alan bicidirean artean eztagoz ez confesetaco, ez gure Jauna artuteco.

Pecatu mortala eguiten dau iñogaz cerbait izan davelaco, besteaconbidetan ezpadavenac yaten, edaten, eztegura, funciñora, edobeste lecuren batera, ceintzuetara alango moducoac conbidau doa-zan, eta á bera beré berac conbidauco evan alango aserreric edo irri-mirri-aldiric beragaz izan ezpaleu. Baita pecatu mortala eguingo daubesteagaz cerbait izan davelaco yoan gura eztavenac besteenera bas-cariten, estegura edo funciñora, besteac esanda beré. Eztago obliga-ciñoric iñor conbidetaco, ez iñoren conbitera bayetz esateco; baya ezconbidetea edo ez yoatea aserratu dalaco, edo besteac cerbait eguindeutsalaco, da esatea leguez gorroto deutsala, eta vengau gura yaco-la. Eta beingoan guztia esateco, iñoc gachen bat, edo nai-bacoren bateguin ezquero, edo berba astunen bat esan ezquero, edo cleitua gala-razo ezquero, tratau gura ezpadozu beragaz, errian besteac tratau oidaveen moduan, da esatea leguez agaz gorrotoan bizi zareala.


Bardin pecatu mortala eguin daroe aide ascoc, auciren bat izanbadave, edo euren artean berbaren bat edo aserreren bat, arcalegaz,aideen artean eguin oi dan leguez, tratau gura ezic dabiltzazanac.Guztiz dira asco aideen artean alangoac gaiti pecatu mortalean bicidireanac. = Jauna, esan daroe, agurra eta berbea eguiten deutsat bide-ren baten topetan badot. = Eta ¿noc esan deutsu orrenbestegaz ascodozula pecatu ez eguiteco zure etsea iños idiguiten ezpadeutsazu, etaceu beré aenean eguño sartuten ezpazara? = Bicuntzan bici direanenartean beré, edo urrengo auzoen artean, ezta asco bidean edo caleanarcal icusten direanean agur eguitea, edo berba eguitea: bada alango-ac arcalen baque onean bici direanean ori baño gueiago eguin daroe,eta alan ori ta ez besteric eguinagaz arcalen gorrotoa eracusten dave,eta cer-esana iminten dave.

Azquenean pecatu mortala izan doa arerioari, edo gach eguindeutsuenari agurric ez eguitea; berba eguiten deutsuenean ez eran-tzutea, edo burrufada (burrume) bat eguitea, errecetan astea agurricedo berbaric ez eguiteagaitic; berac dacusala bidea austea beragaz eztopetaco; berari irri ta barre eguitea; zuenera datorrenean parca esca-tutera, yaquinic berac zuec etsean zagocela, canpoti zareela esatea.Eta ¿ceinbat onelango eguin oi dira mundu zabaleti achina, eta ¡cebildur guichi artu yoaquen onelango pecatu anditzarrai! Eta ¿ceresango dot araco guraso edo senarrac gaiti, ceintzuc iñogaz cerbaitizan daveelaco eragozten deutseen umeai edo emazteari besteeneansartuten? Oneec pecatu mortala eguin daroe, eta ez bat ez-ece, baitaasco ta asco, bada cer esana iminten dave errian.

Orain itanduco deustazue ea guraso bat egon al baledi umeariberbaric eguin bagaric, edo etsean sartuten ichi bagaric deungaro tagurasoen gogoaz contra ezcondu dalaco. Onetara esango deutsuet:umea ezcondu bazan bere ideacoagaz, eta odolari calteric eguitenezteutsanagaz, eta gurasoari bere ezcontzearen barri emon beutsan,eztauco alangoan ez gurasoac ez senideac escubideric etseco sar-tzaierea galarazoteco, ez berbea ucatuteco, ez bere eztegura orregai-ti ez yoateco, bada umeac ez evan orretan gauza charric eguin.Umeac eguin badau bideric eztacarren ezcontzaren bat, odolari echa-torcanagaz, eta orregaz gurasoai bide-baco andia emon badeutse;orduan gurasoac, ondo daquienen esanera, egon leitequez ilabetean,edo ilabian umea etsean artu bagaric, edo berbaric beré eguin baga-ric, orregaz berari iragarteco eguin daven buruerea, ta zantarqueria(charqueria), eta beste umeai bildurgarritzat izan daquioen.


Baya egon guraso asco egon oi direan leguez lau bost urtean, edogueiagoan umeagaz tratau gura bagaric, etsera etorten ichi bagaric,edo umeagaz tratau arren, suñagaz edo erranagaz eguin gura bagaric,ori pecatu da, eguin ecin leitequean gaucea da. ¿Cer da au, gurasoac?¿Orren gogorrac izan bearco dau zuen gorrotoac, cein da gueiagoiraungo deutsuen umeen alderaco atzeen alderacoac baño? Ceuenodolari eztautsan atzeagaz bildur zare agur eta berba eguin bagaricegoten; eta umeagaz, suiñagaz, edo erranagaz alan egoteco ¿eztagobaperé bildurric? Ori ezta legue, ez Jgcoac aguinduten davena: etaolan zagocen bitartean etzagoce confesetaco, eta ain guichi ceruansartuteco. = Jauna, desondrau gaituz ume orrec ezcontza orregaz. =Ori ascotan ezta eguia izaten, ezta besteric izaten gurasoen andi uste-ac eta putzac baño. Baya alan balitz beré, asco da orren castiguracoilabeteco edo ilabico atzerea. Alan egonagaz ¿garbituco al dozu des-hondra ori? Ezcontza orrec eztauco atzera bideric, eta alan egon, naiegon ez, beti izango dozu umea ume, suiña suiñ, errana erran, etaguztiac zure odoleco, edo zure odolari dautsenac.

16(Ainbestera elduten da batzuetan ascoren biotzaren citelqueriaece, gorroto artuten deutse, erru bagaric eurai calte eguiten deutsenai,edo calte eguingo deutseela derichenai, eta alde onetati beré ascocpecatu eguin daroa. Ara emen onetarico batzuc. Pecatu eguin daroeumeac, gura leuqueenac euren gurasoac ilda balegoz, euren gauzaac,aciendac ta ondasunac eurentzat izateco. Pecatu eguin daroe guraleuqueenac gurasoa Jgcoac garbituco baleu, edo chochaturic (gui-chienduric) ta ume eguinic dagoalaco, edo oaturic dagoalaco, edogaishoagaz diru pillo andia yoateco bideac dacazalaco, edo bestealangoren bategaiti. Pecatu mortala izango da gurasoac nai izateaJgcoac umea eroango baleu, arlotechu bici direalaco, edo cegazemendatu, ta aci ascotzaric eztauqueelaco. Pecatu izango da ezcon-duac nai izatea laguna ilda baleuco, bere burua libre icustearren.)

III. Iñori gachen bat eguin deutsanac, cleitua galarazo deutsanac,berba astunac esan deutsazanac, eta alangoac parca escatu bear deu-tse; baya besteac beré artu bear dau biotz onagaz, ta errai zabalacaz;eta alan eguingo ezpaleu, pecatu eguingo leuque. Eta gauza onenganean pecatu eguingo dau, bestea orretara datorrenean, etsean sar-tuten beré ichi gura ezteutsanac, edo esquer gaistoan botetan dave-nac, edo gizon onen batzuc bitarteco iminten deutsazanean, entzunberé gura eztavenac. Errua daucanac parca escatu bear dau, legue dan


16 Ertzeko oharrean, “c sup.”.

leguez; baya á ezpaletor, eta aurrera bere gorrotoan iraungo badau,ceuc aurreratu bear zachacoz baqueac eguitera, non-da guztiz gacheguiten ez yatzun, edo calte andiren bat orregaiti izango eztozun.Caridadeac eracusten deuscu besteen arimeen osasuna billatu beardogula, nequeren bategaz izango bada beré, eta gauza yaquina da, ágorrotoan bici dan artean, ceruraco ondo eztagoala. Eta beste aldeticeuc beré eztozu biotzeco baquetasunic ez gozoric izango barriz ariceta baqueac eguin artean.

Baya ¿ceinbat achaquia iminten eztituez au ez eguiteco gorrotoan,bici direan guztiac? Mendiac eta aldats-gora andiac aurreti imintenyaqueez ori eguiteco esaten yaqueen bacochean. Aita, diño batec, nicezteutsat ari gachic opa. Jgoicoac eguin daguiola niretzat gura dodanon guztia: baya a bere etsean, eta ni neurean. = Eta Jgoicoac ceuripecatu eguiten dozunean beste ainbeste eguingo baleutsu, eta botarobacinduz bein betico bere etseti, ceruti, ¿ondo cengoquez ceu? Ori eztaJ.C.ºc diñoana eguitea. Diño Jaunac bestea ondo gura izateco gueureburuari gura deutsagun modu moduan. Eta alperric ece zuc zuretzatguraco etzenduque besteren batec zuri beste ainbeste eguitea. Ceuc ariondo gura izateco, eguin bear dozu beragaz, aren moduco besteacgazeguin oi dozun guzti guztia; agur eguin, berba eguin, mesede eguinorren bearra davenean, conbidau bear bada, eta alangoac. =

¡Ay Aita! Balequi berorrec nor dan bera ez leuquet alangoricesango. Cital dollor bat da guztia: eztauco ac zati onic; agaz ecin iñorbaque onic eguin lei. = Cital dollorrago izan zara bada zu Jgcoagaz,ceuc eguin dozun ainbeste pecatugaz, eta alan da guzti gura dozuJgoicoac parcatu deizun. Eta ¿nosic onacoa dau orrec alangoa izatea?Ceugaz aserratu zanetic onacoa nonbait. Leen beré ac orain daucangenio eguin eguina izango evan, eta leen baquean bici cineen. Bayaguztioc daucagu gueure citalqueriachua, eta citalqueriachu oneri ecerucatu gura ezteutsagu. Eguin bear dozu bada aleguina ceure buruaricerbait ucatuta beragaz baqueac eguiteco. = Aita: nic agaz tratetanbadot, bat escatu, bestea escatu, etse guztia ondatuco deust. Eta acbein gaucea eroan ezquero, eztaqui atzera bideric. = Bada ez emon.Eztirautsut nic ari emoteco ceuc ceure etsean bear dozuna. Premiñandagoana emendatu bear izaten da; baya osterantzean ethaco17 emonbear atzera ecarten eztaquianari, etseraco bear dana. Baya ezta orre-gaiti aserre bici bear, agurra eguin bagaric, berba eguin bagaric, etabesteai eguiten yaquena eguin bagaric. =


17 Behar bada “etchaco”.

Eta, Aita, niri eguin deustana castigu-bagaric gueldituco da? =Ez, ezta gueldituco, deungaroric eguin badeutsu. Edo berac bereburuari castigua emon bearco deutso, edo ezpaberé Jgoicoac orrencastigua eracutsico deutso. Baya ceuri ez yagotzu castigu ori emotea,bada Jgcoac esanic dauco: “nire contura vengaia: nic emongo deutsetbear davena”18. = Eta ichico deutsat gura daven guztiagaz urteten? =Orren ganean bago cer-esan. Quendu gura baleutsu ceurea dan etsea,soloa, basterra, basoa, orretaraco escubide bagaric; orduan bestelangalarazo ecin badozu, aucia emon ciñaio, edo berac emonari yarrai-tu. Quendu gura baleutsu asco balio eztaven gauzaren bat, eta con-tuac ondo atarata, aucitan abiau ezquero, aren aleguiña ta gueiagogastau bearco badozu, ezta aucitan asi bear. Al badozu guizon batenescuetan imini, eta aren esanera egon; eta ori ecin bada, galdu egui-zu ceure gauza ori. Berba astunen bat esan badeutsue, aserreren batizan badozu, bide-bacoren bat eguin badeutsue eta alangoetan, itoeguizu ceure barruan guztia; eta etzaitez yoan Escribauetara: Auciaceztacar gauz’onic: Diruac guichitu, lanac atzeratu, naguiqueria icasi,ospitaleraco edo concursuraco bideac artu; burua alatu, baqueagaldu, orreec dira aucien irabaciac eta ondasunac. Eta ezta ori oque-rrena: arimaco calteac dira orreec baño deungagoac. Ozta ozta icusi-co da pecatu-baco auciric. Aucitan ibili, eta bear eztanic ez eguin, oriSantuac beré nequez eguiten daveen gaucea da, diño San FranciscoSalesec.

Asico dozu bide oneco auciren bat; baya guerora guerora sartucoyatzu auci ori irabazteco alango amurru gogorra ce, edocein gauzaeguingo cenduque auci ori irabastearren, bear eztana beré bai; etaSan Joan Crisostomo-c diñoan leguez, pozago egongo zara pecatueguin-da auci ori irabazten badozu, ece ez, pecatu eguin bagaricaucia galdu badozu. Orregaiti J.Cº. geure Jaunac ez guinduzan auci-zaleac gura, eta eracutsi euscun atal bat galduta beré, edo naibacoac,eta laburtasunac ishilic eroan da beré, ez auciric artuteco. Ara emenbere berba ederrac19: “Iñoc escoaco matrallan yoten bazaituz, iminieguiozu beste matrallea beré. Eta aucia emon gura deutsunari, etaauciagaz soñeco tuniquea quendu, emoiozu capea beré. Eta iñocbazaroaz milla pausuen bidean, zoaz zu beragaz beste bir-milla pausuberé”. Eta ¿ceinbat etse eder saldu eztira euren yaubeac aucitan ibi-lita zorrez ondatu cirealaco? Ichi eguiozue, arren, aucitan ibilteari;


18 Rom 12 v. 19.19 Mat 5 v. 39 ss. V. Calmet. in hunc locum, et P. Scio.

eta escu artean darabiltzuezan auciac, guizon on baten escuetanimini, eta aren esaneti ebagui. Osterantzean etseac, diruac, baquea,arimea eta guztiac galduco dozuez. =

Aita, berac dauco erru guztia; ni baquean nengoan; nic ez neutsangachic eguiten. = Au entzun daroagu egunean egunean; baya gueie-nean ezta eguia. Batac eta besteac errua izan daroe; batac asi zalaco,ta oña emon evalaco; eta besteac parcatu ez eutsalaco, eta bateri bestebategaz, edo beste bigaz erantzun eutsalaco. Eta alan ezpalitz beré,gogora ecarri eguizu celan eguin dozun ceuc Jgcoagaz, eta ceinbatbider ari bear eztana eguin deutsazun, ac ceuri gauza charric eguinbagaric; eta agaz guztiagaz Jaunac parcatu deizun gura dozula.

Orain biar ta etsi dira Comuniño generaleco egunac, eta gureYauna artuteco guztioc baqueac eguin bear dozuez. Eta alan alcarrengorrotoan bici izan zareenoc ez etorri baqueac eguin bagaric.Toledoco amaicagarren Concilioac aguinduric dauco Comuniño san-tura ez etorteco gorrotoan bici direanac20. Orretaraco gaur sermoiricurten da laster, ecer izan dozuenoc alcarreri parcaziñoa escatucodeutsazue. Jgcoac berac dirauscu, besteren bategaz cerbait izan bado-zu, ezpedi eguzquia sartu beragaz baqueac eguin bagaric. Eta parcaescatutea biotz biotzetic izan bear da, bacochac nor beren buruarierrua egozten deutsala. Eta ez lengo contuai eraguin: ez asi ceuc aueguin ceustan, bestea eguin ceustan; alan eguiteco oba da bapere ezeguitea, bada ori ezta besteric ezpada lengoa barriztetea, eta biotze-co zauria gordinago eguitea. Contu bada orregaz. Ara bada, aushe daparca escatuteco modua. Urlia, baquit nic bear eztana eguin neutsu-na; baya damuturic nago, eta Jgcoagaiti parcatu eguidazu. Besteacerantzungo deutso: nic orretan izan nevan ceuc baño erru gueiago,eta ceuc parcatu bear deustazu, eta onic aurrera adisquideac leguezbicico gara, eta onenbestegaz ichi bertan bera.


20 Can. 4. loquitur [?] de Episcop. et ideo… Mat c. 5 v. 23; Efes 4.

2. [ARTU DIREAN GOGO ONETAN IRAUTECOBIDEEN GANECOA]1

Poenitentibus... dedit (Deus) viam justitiæ, et confirmavitdeficientes sustinere... minue offendicula... et cognosce justi -tias et judicia Dei, et sta in sorte propositionis et orationisaltissimi Dei.

Eccli. c. 17. v. 20, 22, et 24.

(J, 113-119. or.)

¡Ce pozic egon doian achurlaria, icerdi galantac bota, eguzquionac artu soloac erabilteco, eta guero batuteco demporan dacusazbere artoac edo gariac galbegui2 eguinic! ¡Ce pozic egon doian icha-soti ibili dana, bide andiac egin, neque ederrac icusi eta azcaneanondasunez beteric bere errian leorra artuten davenean! Aztu eguitenyaquez ordura arteco nequeac. Alanche yazoten yacu gueuri berégaurco egun onetan. Amabost egun da misiño santu au asi guendua-la. Zuec icusi dozue celan buruac necatu bear izan doguzan bai pul-pituan, bai confesonarioan. Zuec beré, zuen nequeac artu izan dozuezsermoiac entzuteco eta zuen confesiñoac eguiteco. Baya dacusgune-an ceinbat arima ederr, Diabruaren atzamarretaric aterata, Ygcoaganaetorri direan, biotza pozen pozez urtuten yacu, eta ontzat emotendoguz gueure neque guztiac, eta orain arteco buruco-minac. Bai,N.co erri noblea, egunocaz ¡ondo aguiri izan da ceugan Yaun-goicoaren erruquitasuna, ta gracia! ¡Ondo escu-betean zabaldu dituzYaunac zure ganera bere arguiac, bere samurtasunac, bere laguntzac!Derichat ece asco ta asco gaur amabost il-da Infernuraco cireanac,gaurco egun onetan ilgo balira, Ceruraco izango litzatequezala.Beragaiti esan bear dogu gueure biotzeco poz andi bategaz, aushedala Ygcoac eginico eguna, eta berean poztu egin bear gareala.

Baya ¿cetaraco izango da Ceruraco bidea artutea, bide erditi atze-ra eguiten bada? Bilbo-raco bidea milla bider batec artu arren, bide

AITA ZABALA

1 Jatorrizko testuak ez dakar izenbururik.2 Hitz hau ez da ondo irakurtzen. Dirudienez, beste baten gainean zuzenduta dago.

erditic atzera eguiten badau, eztau eguño Bilbo icusico. ¿Ceinbat etedago gaurco egunean Infernuco gar artean erretan eta quiscalduten,aldicada baten edo bear bada luzaro onac izan cireanac? Saul, Yoas,eta Yudas aldi baten onac izan cirean; baya euren calte gogorrean ichieutsen bide onari, euren buruac’az Infernuan yo eveen. Eta onetari-coz bete beteric dagoz liburuac. Arpel arpelic eguin izango dozuezzuen confesiño generalac, arpel arpelic ichi izango deutsezue zatibateraco orain arteco pecatuai; barriro euretara biurtuten bazare,eztozue Ceruric icusico; Infernua izango da zuen betico etsea. Onenbildurrac biotza ilun ilun eguiten deust, bada baquit nic errietan ceryazoten dan Misiñoa yoan ezquero. Bai, baquit, eta zuen oneracoorain zuei iragarri bear deutsuet.

Ezterichat, neure entzula onac, ecarri leitequeala irudi obagoricadietan emoteco Misiñoacaz errietan yazoten dana, cein-da Yo s u e -ren aldian Yordan erichon ibaico uracaz yazo zana. Yosue Santuacaguindu-ta sartu cirean Sacerdoteac Yordan-eco ibaian, ucha santualepo ganean eveela. Bertati goiti beera etozan urac, ucha santuarilotsea ta itzala artu izan baleutse leguez lotu cirean gueldi gueldi,aurrera bideric eguin bagaric; beste urac barriz beerantza yoazalaeguin tzan ibaiaren erdi erditi bide leor ederra Israel-tar guztiacoñic busti bagaric igaroteco. Baya ¿ceinbat derichazue iraun evalabide leorr orrec, eta urac gueldi egote orrec? Ucha santua ibaiarenerdian egon tzan bitartean ta ez gueiago. Ac andi urten orduco uraclengo bidea artu eveen, eta agurr, yoan tzan ibai erdico bide leorro r i .

Ara emen Misiño santuacaz yazo oi danaren irudi eguin eguina,nic biotzean minic artu bagaric zuei ecin adierazoco deutsuedana.Batoz Misionistac erri batera, asten dituez sermoiac, eta orra nonpecatuai ebaten yaquezan lengo bideac. Guztiac datoz euren arimacgarrbitu guraric Confesoreen oñetara; ichiten yaque adisquidetasuncharrai; galdu gura dira lengo ecandu dongac, gazteac artuten dituezgogo ederr batzuc gueiago ez yoateco dantza nastuetara, yolasera,biguirara, eta batzar gaistoetara; biurtu oi dira iñoen gauzac: orduanecin bada, artuten dira asmu ederrac aleguinac eguiteco; sartzen daetseetan baquea; quentzen dira gorrotoac, eta, guztia berba baten esa-teco, erriac beste bat dirudi. Baya ¿ceinbat derichazue dirauela alda-tze onec, on izate onec? Misiño santuac errian dirauan artean, edo ezasco gueiago. Aric denpora guichi garrenean, entzun daroagu batzaa-co dantzac, eta naasteco batzarrac leen leguez eguiten direala, lengo


bideac artu oi dituez, leengo adisquidetasunac, zantarqueriac, biraoac,gorrotoac, ordiqueriac, auciac, lapurreriac eta oquerrqueria guztiac.

Eztiñot nic au guztiac gaiti, ezta onago beré; baquit nic banacabatzuc, eta ascoc uste daveen baño gueiagoc iraun oi daveena urtee-tan eta urteetan, baita euren bici guztian beré, eta onei beguiraturicontzat emongo guenduquez gueure buruco-alac, eta icerdiac, bestea-caz ecer ateraco ezpaguendu beré, baya gueienac lengo bide deun-gueetara biurtuten dira; eta bear bada leen bashen amurru andiagoa-gaz. ¿Cetan dago guero au neure Cristiñauac? ¿Nondi datoz onelan-go calteac errietara? Leen negar eguin alango gauzaac eguin (eguiña)direalaco; leen esan eztituezala eguño beré eguingo, eta barriro eguinbear? ¿Ez al dira biotzetic izan emon dituezan berbaac? ¿Euren nega-rrac izan ete dira guzurrezco negarrac? Ez, neure Cristiñauac, ezteustniri biotzac alangoric emoten, eta uste dot ece, euren negarrac cindo-ac izan direala, eta euren berbac beré biotzeric emonac. ¿Cetan badaderichazue dagoala calte ori?

Nic esango deutsuet orain cetan dagoan gueien. Batzuc biurtutendira lengo bici-modu charrera, eztituezalaco artuten asi daveen oneanirauteco bear direan neurriac. Besteac galduten dira besteren batecpecaturaco bidea emoten deutselaco. Oneec bioc dira erriac galdutendituezanac. Nic, cristiñauac, gura neunque (baita ondo biotzeric guradodala), zuei alangoric yazo eztaquizuen, eta orretaraco esango deu-tsuet doctrinatzat cer eguin bear dozuen artu dozuen bici-moduonean irauteco, eta guero Sermoian ulertuten emongo deutsuet cepecatu icaragarria dan besteai pecaturaco bidea emotea. Ara emenarratsalde onetan entzun bear deustazuena. Entzuzue bada orain irau-teco eguin bear dozuena.

1. Lelengo lelengo, bada, alde eguin bear dozue pecatuen bide taocasiñoetatic. Aushe eguitea gogo gogoti artu bear dozue, bada aueguinda bideric erdia eguinic daucazue; eta au eguin ez-ic, galdutzatemoten dot nic zuen arimaco osasuna. Beguien aurrean euqui bearcenduquee; eztot ondo esan, biotz biotzean sartuta euqui bear cendu-quee pecaturic urten dozuenoc, gaisho andi bateric urten dozuela, etaargalic eta erquin eguinic zagocela, eta edocein beré ecerezqueriaclengo gachagaz iminico zaituezala. Ez eguizue au bein beré aztu:argalic zagoce, erquinic zagoce, macarric zagoce, indarric eztauca-zue, eta edocein beré gauzac yausi eraguingo deutsue; eta orregaitiardura guztizco bat izan bear dozue pecaturaco bideetati alde eguite-co.


Alan zuc mutil gazte, zuc nescatilla, ¿entzun deuscuzu bein bañogueiagotan, dantzan ibilteac nai dala plaza aguirian, nai dala celaie-tan, edo oqueluetan ta zocondoetan, ecarri oi dituzala escu-estututelaztanac, labanqueriac, berba loiac, eta guero etseraco bideetan, etagueroago gogo ta pensamentu loiac, zantarqueriac, berotasunac, edobear bada orreec baño beré oquerragoac? Bada ez oñic imini dantzatoquian, ezta dantzan eguiten icusteco beré. Bacutsu ceuc biguireta-ra yoanagaiti, edo carobira, olara, chacolinac eguiten direan toquira,gorularietara, ezpatalarietara, gaubelara yoanagaiti, ibili oi direalabultzaca, egozca, amilquetan, cirrica, quilica ta zantarquerietan? Ezyoan alangoetara. Bacutsu ceuc beste orrec urliagaz berba eguindozunean izan dozuezala mosuac, laztangac, escuac bear eztan lecue-tati erabilteac eta zantarqueriac? Ez agaz egon; alde eguin beraganic.

Ceuri, otseiña, etsecoren batec emoten deutsu deungueracobidea? Urten etse orretaric. Otseiña dozu ceure tentagarri?Camporaco bidea emon. Baquizu ceuc, guizona, tabernara edoondretara ezquero, orditu oi zareala? Betico agurra eguin tabernearieta ondrai. Baquizu beste orrec, urliagaz edo uliceñagaz batzanduezquero izango dozuzala yuramentuac, biraoac ta araoac? Ez orree-caz batu. Baquizu emacumea auzoco andreagaz batu ezquero beste-en bicitzai eraguin bearco deutsazuela, eta cleituco gauzac, ishilicdagozanac beré anche urten bearco daveela? Bada ichi agazco ber-baiteari. Eta, berba baten esateco, bein yaquin ezquero ain gauza edoorren gauza dala zuentzaco gacheraco bidea, eta pecaturaco arrilaba-na, ichi bear deutsazue gauza orreri. Ain bagaric etzare onduco, etautsean yoco dave zuen gogoric beroenac eta zolienac beré. Ezteutsatnic au neure araguia... quenduten, Ygcoac esanic deuscu, baita eguiaYgcoac esana leguez, pelleburua maite davena berean galduco dala,bide labana gura davena berean yausico dala. Esaten deutsue gueia-go: ceuei pecaturaco bidea emoten deutsuena badozue escoacobeguia, escua edo caderea bera bashen bearrago, orregaiti beré zue-canic quenduteco.

Ondo equian au anchinaco basamortuco (…)3 agura santuac.Entzuzue au zuen oneraco. Yoan yacon bein baten mutil gazte batPadar agura zar bateri conseyuchu batzuc emoiozala. Bayetz bada,(erantzun eutsan agureac) paperean imini leizala berac esango eutsa-zanac, gueroco beré aztu ce lequiozan: Lelengo conseyua, esan eutsan


3 Ez du aipamena zehazten.

agura onac, pecatuen bide dongueetatic alde eiguizu. Bigarren conse -yua, pecatuen bide dongueetatic alde eiguizu. Iru g a rren conseyua,pecatuen bide dongueetaric alde eiguizu. A i t a s h e, esan eutsan gazte-ac, irugarrenez gauza bera entzun evanean, ori gauz’ ori bein ez-eceb i rritan beré iminiric daucat. Orduan agureac, agura asco yaquitunacleguez erantzun eutsan: Ezta ardura, ene seme; imini eiguizu iru g a -rrenez beré, ce ain da ona, eta ain sustrai andicoa conseyu au ece,eztira gauza nic emon neinquezuzan ganecoac; baya berau gogogogoti gorde ezquero, Ceruraco bideric gueiena eguinda daucazu.Bada esana esan: pecatuen bide charretaric urrun eguin bear dozue,artu dozuen bicitza onean iraun gura badozue. Ez esan, zoro ascocesan daroena; yoango gara, baya eztogu dantzaric eguingo, ezcarazantarquerietan ibilico; ezcara ordituco; egongo nas besteagaz, bayaezteutsat ichico gauza charric eguiten. Orreec utsac dira; eta bide orre-ec galdu ez-ic gura ta gur’ez yausico zare. Eta orretan bazagoze contueguizue zuen confesiñoacaz bapere gauz’onic eguin eztozuela.

2. Bicitza onean irauteco bigarren eguin bear dozuena da sarri taondo confesau (ta) comulguetaco, eta biotzeco beroric al dozuenandienagaz. Esan deutsuet sarri ta ondo confesetaco. Bada ¿cetaracoizango da sarri confesetea ondo eguingo ezpada? ¿Cetaraco izangoda amabostean bein confesetea, lotsaz ichitaco pecaturen bat beticolco barruan erabilico bada? ¿Cetaraco izango da zortzian beineguitea zorrac paguetaco aleguinic eguiten ezpada, edo iñoena bereyaubeari biurtuten ezpayaco? Deungaro eguiteco oba litzateque beinberé ez eguitea. Esan deutsuet beré al-dozuen biotzeco berotasunicandienagaz confesetaco, eguiten zareela pecatuen damu ta gorrotoandiagaz, eta ez ostera pecaturic eguiteco gogoagaz. Asco dira cristi-ñauen artean confesau-ta aric lasterrean pecatu mortalean yaustendireanac; ostera beré confesau, ostera beré pecatu eguin eta alandabiltzazanac. Baya onelangoac bildur izan bear dira eztireala gauzaeuren confesiñoac, eta pecatuaren damuric baperé artuten eztaveela,eurac bayetz uste izan arren.

(Eta pecatuac chiquiac eta benialac izan arren, orreec beré calteandiac dacardez, guztiz beré ecanduz leguez, eta gauceari zaletasunaartuta eguiten badira, eta orregaiti oneec beré albaitenez galarazote-ra eguin bear dozue, eta orregaz beré pecatu mortaletaric urrunagoibilico zare). Eta prestaera obeacaz confesetaco gauza bi artu bearcenduqueez gogoan confesetan zareen bacochean. Bata da bear badaorduco confesiñoa izango dala zuen atzenengo confesiñoa. Batec edo


batec alan izan bearco dau, eta ¿noc esan deutsue orducoa izangoeztala? ¡Ay! Sinistu bear ezteutsazue ez gaztetasunari, ez osasunonari. Ez gazteai, ez osasun onecoai ezteutse beldurric arean artuteneriotzeac. Bigarren gaucea da, confesorearen belaunetan zagocenean,uste izan bear dozuela Yesucristo-ren belaunetan zagozela. ¡Ay! Taalan balitz ¡celan bigunduco lichaquezuen biotza, zuen pecatuac esa-ten dozuezan orduan! Bada alanche bigunduteco aleguinac eguinbear dozuez confesetan zareen guztian.

Confesiño ondo eguina da, diño San Agustin-ec, pecatuac galara-zoteco, eta pecatuacaz galdu cirean birtute onac barriro atzera artute-co; da Diabruari iminten yacan debecu ta eragozgarri andia, etaInfernuaren bildurgarri itzala. Emeti aguiri da guztizcoa dala peca-tuac galarazoteco sarri eguiten dan Confesiño ona. Baita itanducodeustazue ea ceinbateric ceinbatera eguingo zareen. Eta nic dirau-tsuet batzuc zortzi eguneric bein eguiteco, beste batzuc amabosteanamabostean, eta ezta izan bear zuen artean garauric beré ilean beineguingo eztanic. Ez esan zuec orretaraco cer-eguin andiac daucazue-zala. Eztago ilean bein ez eguiteco cer-eguinic, ez gauza dan acha-quiaric. Ceuen cer-eguin andi orreen artean ¿topetan eztozue astia,eta astiune galantac beré lo eguiteco, yateco, ibilteco (paseetaco), etabear bada arpelic egoteco beré? Baita orreec orretaraco ilean beinbashen gueiagotan eguiten direanac dira. Eta arimea garbituteco, etabere osasunari beguiratuteco ¿eztozue ilean beingo astiric topauco?

Ez esan beré, buru bagaric ascoc esan daroen leguez, ea ain sarricer confesauco dozuen. Eztago munduan cer confesau eztavenic.Egunean zazpi bider yausten direala santuac, dirauscu ondo daquianYgcoac berac; eta zuec ain santu izan bagaric, zortzian bein edo ileanbein eztaucazue cer confesauric. ¡Eh! Orreec pecatu chiquiac dira,esango dozue. Yaungoicoari alan gura daquiola; baya eztaquit, ezta-quit... Cer confesau eztauqueela diñoenen artean concienciaco nasai-queria, eta ardura eza puscachu bat beré izan leiteque. Baya ondo:alan baderichazue chiquinac baño izan eztitezala pecatu orreec; bayaburuan epai chiqui bat daucazuenean ainbat lasterren osatuteco ale-guinac eguiten dozuez; ¿ezta alan? Bada arimaco epaiac burucoacbaño guichiago eztira. Eta ¿non da arimaco epai chiquer orreec osa-tuteco confesiñoa lango gauzaric? Confesoreen ganean barriz esangodeutsuet guztiai lotsa ona aguertuteco, baya zuentzaco albait onenaartuteco. Iñoc galarazoten badeutsue fiestara, yolasera eta alangoeta-ra yoaten, zuec usteco dozue estueguia dala confesore ori; baita niri


derichat ece bera leguezcoric eztala. Nire erechian confesore nasaienatzean dabiltzazanac eztauque pecatuen damuric, ezta apurric beré.

Comuniño santua beré sarri ta bear dan leguez artutea da bide onaonean irauteco. Comuniño santuan artuten dogu bene-benetan gueu-re Yauna, ceru-lurraren eguillea, ondasun guztien iturria. Eta berabularrean daucagula ¿celango mesede ederrac eguingo ezteuscuzYaun onec? San Agustin-ec eta S. Joan Crisostomo-c diñoe ece, umechiquia yan-da aci ta gogortuten dan leguez, alanche gueure Yaunaartuta indartuten eta aziten dala gueure arimea graciaren eta gloria-ren merecimentuacaz. Eta San Vicente Ferrer-ec dirauscu: gueiagoirabazten dala comuniño ondo eguinico bategaz, aste guztian ur taogui barau eguinagaz baño. Au alan izanic eztaquit nic celango lotseadauqueen ascoc urte guztian confesau bagaric eta comulgau bagaricegoteco. Ceruraco bidea, Yesucristo-c diñoaneti, bide estua ta beda-rra da, eta eztau ac nasairic ondo artuten: bide lucea da eta aldats-gorea, eta indarrac bear doguz bide ori egiteco. Comuniñoaren gane-an eztirautsuet nic ceinbateric ceinbatera artuco dozuen; orretan con-fesorearen esanera egon bear dozue. Baya zuen escuan daucazuenos-gura eta non-gura eguitea beste comuniño modu bat ceinericomuniño espiritualaren icena emoten yacan, eta ezta besteric ezpa-da comulguetaco guraria biztutea, eta gueure Yauna artuteco dauca-gun gurari eder bat Yaunari berari aguertutea.

3. Bide onean irauteco eguin bear dozuen irugarren gaucea da,egunean egunean liburu on baten iracurtea, eta zati baten gauz’ onenbat gogoan dozuela egotea. Gauz’ on ori gogoan izateari oraciñomentala esaten yaco; baya nic eztot aotan artu gura izan berba ori,zuec ez icaratutearren; bada esaten bayatzue oraciño mentala euqui-teco, berbertati erantzun daroazue, ori eztala zuen buruetaraco, esco-la guichien yaube zareela zuec ori eguiteco; eta beste aldeti barrizzuen oguia irabacico badozue, lanean (bearrean) eguin bear dozuela,eta oraciño mentalean egoteco lecuric eztaucazuela. Baya,Cristiñauac, eztago iñor munduan, gauz’ onen bat gogoan davelaegongo ezin danic. Santocristo bat dacutsuenean, ¿echatorzue gogo-ra Yaun onec gugaiti celango eriotza gogorra icusi evan? Iñor errianilic topetan badave, ¿ezteutsue gogoac emoten eztaucagula ordusegururic, eta guichien uste dogunean gueu beré ilgo gareala? Badaori da ta ez besteric oraciño mentala euquitea: olangoren bat gogoanartu eta orretan egotea. Eta au eztave galerazoten cereguinac, lanac,eta arazuac, bada eurac eguiten direan artean bere ori eguin lei.


San Joan Climaco-c diño ce, berac topau evala Sinai-co mendianfraile escola guichico bat, baya Yaungoicoaren amodioan aurrera ebi-lena, eta beti gogoan gauz’ onen bat evala egon bearco evana. Ezevan onec liburu andiric escuetan artu, bere eguinen guztia zan, esca-ratzecoa (subetecoa) eguitea; baya anche, lapico artean, eucan bereoraciño mentala, anche suaren aurrean urtuten yacan bere biotza, etabegui bietati zara zara eriozan negar ampulu gozoac. Itandu eutsanSan Yoanec berac ea celan ainbeste cer-eguinen artean beti beti ora-ciño eguiten egoten zan, eta besteac erantzun eutsan: nic lapicoaeguiten dodanean contu eguiten dot eztodala guizonontzat eguitenYaungoicoarentzat baño. Aurrean daucadan suac gogora dacartInfernuco sua, eta alan nago beti gauz’ onen bat gogoan dodala.

¿Cec galarazoten deutsue, berbaraco, achurrean eguiten dozuenartean gogoan artutea, beintzat Yaungoicoac gueuri mesede ederraceguiten deuscuzala, lurrari alango frutu eta labore gozoac emon era-guin…; edo zuei lurra emoteco beré alan achurtuco daveela; edo aciausteldu ta ernetan dan leguez, alan gueure gorputzac beré lurpeanusteldu ezquero biztuco direala Yudizioco egunean? ¿Cec galarazotendeutsue edocein bearretan zagocela burura ecartea Yesucristoren yaio-tzea, edo pasiñoa ta eriotzea, edo Infernuco pena gogorrac, edo Cerucogloria gozoac? Ceuen gogo charrac. ¿Ceinbat obago izango litzatequealangoac gogora ecarrita, orreen ganean berba eguitea, ece ez besteenbicitzai eraguiten egotea, edo barre eraguiteco achaquiagaz celebre-queriac eta zantarqueriac esaten egotea, eta arimea alan galdutea?

Yaungoicoac berac dirauscu beti beti oraciño eguiten egoteco,bein beré, utsic eta ichi-aldiric eguin bagaric. Bequian Yaunac egui-nenac eta lanac izango guenduzala; baya baqui beré orreec eragozteneztaveela oraciño eguitea. Azaz ganeti ¿cec galarazoten deutsue gos-hean oetic yaguiten zareenean edo gauean oera baño leen gauz’ onenbat buruan artu ta miñari eraguin bagaric gueldi gueldi egotea? Ordulaurenchu guichienez egoteco debociñoa artu bear dozue; eta beste-ric ezpadaquizue, edo buruac besteric emoten ezpadeutsue, esaiozuebiotzagaz Yaungoicoari: asto batzuc zareela, eztaquizuela beraricelan berba eguin; eztaquizuela bere contra eguiten baño besteric;berac iracatsi bear deutsuela oraciñoa euquiten, berac lagundu beardeutsuela onac izaten eta onelangoac.

4. Artu dozuezan gogo onetan irauteco laugarren eguin beardozuen gaucea da, ardura guztizco andi bat artu bear dozue pecatuchiquiac edo benialac ez eguiteco. ¡Ay bacenquie ondo onec ceinbat


balio daven! Pecatu chiquiric ez eguiteco contuan dabilenac, orreceztau, ez, eguingo pecatu andiric; baya ardura ori artuten eztavena,gosh edo berandu ori ezta pecatu mortal bagaric izango.Yaungoicoaren esana da gauza chiquiai bildurric artuten ezteutsana,gueldi gueldi bera andietan yausico dala. Baita barriz errazago dapecatuai, chiquiac direan artean, arpegui eguitea, ece ez guero, andieguinda, pecatu mortalac azpian artu gaituzanean. Eztacutsue asco-tan chatar bateti ascotan etse galantac erretara datozala? Eta chatarori lelengoan amatau balitz etse orreec etzirean erreco. Baita orduanguztiz zan erraz chatar ori amatetea; baya guero suac indarrac artuezquero, errico guizonac eta ibai bateco urac eztira asco izaten suaamatetaco.

Alanche da bada pecatuacaz beré. ¿Nondi uste dozue asi direalalapurto-tzar andiac? Lauciri, laumarai ostuteti; sagar bat, arrautzabat, arta bichin (micher) bat, edo cabilla bat quenduteti. ¿Nondi asizan galduten araco gaurco egunean seigarrenecoan begui bietaguiñoondatuta bici dan gazte ori? Leleng’ueran etzan izan labanqueriachubat epelic entzutea bashen, guero gogoz eta barrez entzuten cituzanberba arinac ta celebrequeriac; gueroago berba nasai loiac beré bai;gueroago abiau zan besteai erantzuten eta berac beré besteainbesteesaten; gueroago izan evan uquiera arinchu bat, escua bear eztantoquietati erabilte bat; eta guerora guerora obrazcoan (aragizcoan)beré yausi zan. Lelengoa eguin ezquero errazagoa izaten da bigarre-na, errazagoa oraindo irugarrena eta laugarrena; eta azquenean (güe-nean) onenbestean itzalac bota dituz, eta galdu deutse bildurra obraz-co (aragizco) orrei ece, ur otza leguez parra parra edaten dituz.

Aushe da pecatari andi guztiac eroan izan daveen bidea: pecatumortal-tzarren oña beti izan da pecatu chiquiren bat. Birao andienoña birao chiquerra, guzur andien oña guzur chiquerra, murmuraciñoandiena murmuraciño chiquerra, gurasoai lotsa charra artuteenamurrushcada (burrufada) bat, gorroto andiena curruquea, eta ordigalanteena traguchu bat gueiago ezartea, eta alan besteetan. ¡Ay cein-bat ete dagoz Infernuetan pecatu benialacaiti! Ez pecatu benial utsacasco direalaco bat Infernura botateco, ezpabere pecatu benialetaricbidea artuta, pecatu mortalac beré eguitera etorri cirealaco. Yudas-egaiti dirauscue yaquitun andi ascoc lelengo asieran chitozco santuandi bat izan zala eta milagro andiac eguin cituzala4. Baya ara gue-


4 Vid. Corneli. a Lapid., citante S. Aug., Ciril. Hierosoli., S. Leon et Gregor. Nazi., incap. I. Actuum.v. 7.

rora cetara yo evan. Eta ¿baquizue cein izan zan bere galdu bearra-ren sustrai guztia? Yudas-ec eucan lagunen arteco diruen contua; ata-ric atara asi zan ciri miri cerbait beré aldera atzeratuten, eta lapurre-ta chiquiac eguiten; otzitu zan Yesucristo ta Apostoluac ganaco amo-dioan; deungaro beré esan evan Madalenea-gaiti, eta azquenez ibilita ibili Yesucristo Yaungoico ta guizon eguiazcoa saldu eta bereburua urcatu evan. Orregaiti bada bildur icaragarri bat artu bear deu-tsezue pecatu chiquiai, eta aleguinac eguin bear dozuez orreec gala-razoteco.

Bai, sinistu eguidazue, errietan ainbeste pecatu eguiten badira,dala pecatu benial chiquiai bildurric artuten echaqueelaco.Confesetan zatocenean igarten yatzue ceuen bildur-eza. ¡Eh! esandaroazue, biraoac eguin dodaz nic, baya ene biraoac eztira izaniñori oratuco5; murrushcada (burrufada) batzuc gurasoai eguindeutsedaz, baya ezteutset, alan, lotsa andiric galdu; guzurrac esandodaz, baya ¡eh! ez iñoren caltecoric; iñogaiti deungaro esan izandot, baya ¡eh! ene murmuraciñoac ezteutse iñori cleituan ucutu.Onelangoac esan oi dozuez epel epelic ecer ezpalira leguez. Sarritanentzuten yatzue, ¡Ah bestelaco! Origaiti eztoa iñor Infernura; ¡Ei,eroa! Ori ur bedeincatuagaz quenduten dan gaucea dozu; eta oneta-rico beste asco adietan emoten daveenac ceuec pecatu chiquiai lotsa-ric baperé artuten ezteutsazuela. Baya emendi ¿cer dator guero?Pecatu andiai beré lotsea galdutea eta bildur bagaric eguitea. Badaneure Cristiñauac, iraun gura badozue artu dozuen bicitza onean, bil-dur andi bat artu bear deutsezue pecatu chiquiai eta ardura andi bate-gaz ebili bear tzare orreec ez eguiteco. Eta alan eguin ez-ic, galdutzatemon eguizuez ceuen buruac.

Oneec lau gauzoc dira guztizco bide onac bici-modu onean irau-teco, eta pecaturic ez eguiteco, eta ondo ondo yagoten badozuez deri-chat ece zuen buruac pecatu eguiteric gordeco dozuezala. Baya iños-co alditan ceuen argaltasunez pecatu mortalen baten yausten bazare,eguin bear dozue ainbat lasterren confesetara, eta ceuen arimac gar-bitutera. Geishotuten bazare, bertati dacazue medicua edo oficialeagueishoac indarric artu baño leen. Umechuren bat ibaira yaustenbayatzue leen-bait-leen atera gura dozue bertan ito ce dedin. Eta zuenarimac icusiric pecatuaren gueishoaren azpian, eta infernuco oshine-an ondatu aguinean, ¿etzare ansiatuco ta estutuco leen bashen leen


5 Zuriune bat agertzen da hemen, esaldiari zerbait gehitzeko, agian.

ceuen arima orrei beguiratuteco? ¡Ay! Cristiñauac: pecatu mortaleanluzaro dagoanac aguiri dau pecatuari bildur ascotzaric ezteutsala etaorrec laster ostera beré pecatu eguingo davela. Pecatu mortal bat eztaluzero bacarric egongo beste pecatu bateri atea idigui bagaric, badaSan Gregorio Aita Santu zanac diñoan leguez, penitenciaco uragazlaster garbituten eztan pecatuac bere pisuagaz dacar guizona bestebat eguitera. Oneec bioc pisu gueiago dauqueen leguez errazagodacarde irugarrena, eta ceinbat eguinago eta ainbat eguiten errazago.

Beste aldeti barriz, ¿baquizue ceuec, Cristiñauac, ceen beguirazagocen? ¿Noc esan deutsue nos artean bicico zareen, eta nos ilgozareen? Ez eguizuez zuen buruac palagau (lorenyeu): leen esan deu-tsuet, eta barriro esan bear deutsuet ez beguiratuteco gaztetasunari,bada gazte asco ilten dira; ezta osasun onari beré, ece osasun onecoasco ta asco ilten dituez lapurrac, suac, urac, ames dongac, yanac, etabeste milla gauzac. Eta ¿alangoric yazoco balichazue? ¿BaucazueInfernura yoateco biotzic? Ori badozue, eztago munduan zuec ba-shen biotz gueiagocoric. Alan uste evan, eta ondo, Carlos Empe-radore icen onetaco bostcarrenac. Bein baten bere Capitai-soldadua-caz egoala, itandu eutsen onei ea nor erichen mundu onetan zala bio-tzic gueien eucana. Batec bat esaten eutsan, besteac beste bat, baco-chac erichon moduan. Baya berac ceruco yaquituria bategaz esaneutsen guizonic asartuena eta biotz gueien eucana zala, pecatu mor-talean egon eta barre ta lo gozo eguiten evana.

Azcanean barriz esan bear deutsuet Ama Vi rgineagaz debociñoandi bat artu daizuela. Maria Santisimeari asco gura deutsanac ondoaguiri dau Ceruraco dala, diño Alano-c. San Buenaventura-c diñoVi rgineari dagocala: ¡O Vi rgina gozoa! Vi rgina zorionecoa! Galdu bea-rrac direan leguez ceuganic alde eguiten daveenac, alanche ecin galduleitequez, ceugana datozanac, eta ceuc erruquiz beguiratuta mantupe-an artuten dozuzanac. Baya, ez eguizue uste or cirri-morro abemariazarraparra batzuc esanda, edo beste alangoren batzuc eguinda guztiaeguinic daucazuela Ama Vi rginearen devoto izateco. Ez, errezuacazbatera bicitza ona beré bear da, eta Yaungoicoac aguinduten davenmoducoa: onec lagunduten ezteutsala ganeco guztiac guichi baliocodau. Ama Vi rgineari oraciño batzuc esan, eta beste aldeti bere Semeapecatuacaz il, derichazue ondo erechico deutsala Vi rgineac orreri? Ezbeintzat, Ama Vi rgina Maria ezta adisquide azal-ganeti-coen zale.Orregaiti bada bicitza ona aurreti, eta guero Ama Vi rgineaganaco biotzberoa, orishe da benetaco debociñoa izatea.


(Au ondo eguiteco ondo litzateque agaz batera artuco baceuntseSan Yosepe-ri beré debociño andia. Santu au izan zan mundu onetanMaria Santisimearen lagun maitea, Yaungoicoaren Semearen Aitaordecoa, eta iruroc ceruan beré arcal ondo artuten dave. Eta alan SanYosepe-c ecetan escua sartuten badau, gauza orrec ondo urten bear-co dau. Eta santu andi oneri gauza ascotaraco escua emon deutsoYaungoicoac yaquitun ascoc dirauscueneti. Emon deutso escuayadiesteco ta alcantzetaco berari dei-eguiten deutsenentzat graciagorputzean ta ariman seigarrenecoetaric garbi izateco. 2º Peca-tuetaric urteteco. 3º Ama Virgineagaz debociñoa izateco. 4º Eriotzaon bat eguiteco. 5º Osasun galdua atzera artuteco. 6º Seme-alabacizatea alcantzetaco. 8º Eta Demoniño gaistoac beré guztizco bildurandi bat deutse bere icenari. Orregaiti da guztiz ederra Santu andionen debociñoa, eta gauza orretaraco artu ciñaique egunean eguneanzazpi aita-gurea ta ave-maria esatea.)


3. ESCONDUEN EGUIN BEARRENGANECO ICAS-BIDEA

Honorabile connubium in omnibus, et torus immaculatus.Hebreor. 13.v.4.

(B, 63-70. or.)

1. Andia da Matrimoniñoco Sacramentua, diño S.PauloApostoluac, eta ezcontzaco bici-modua alde guztietatic ondragarria,ta guztiz garbia. Izan-beré, nai emetic beguiratu, nai bestetic, edoceinbere aldetic aguertuco yacu enteroco veneragarri ta errespeto andi-coa. Bere eguillea ezta besteric Jaungoïcoa bera bashen; bera barriz-tu ebana J.Cº., bera eguin zan demporea, mundua beste zarra, taberagaz bateracoa da. Barriz berac emon dituzan frutuai beguiratugura badeutsagu, ah, ce santu escondu pillo icusico dogun! ¿Nocucentau leiz, Adan-etic ona asita, gaurco egunera (artean) EleshaAma santeac izan dituzan ezconduen arteco Santu-Santaac? Ascoizango da Ama Virginea eta San Josepe gloriosoa euren artean dato-zala (esatea). Da bada ezconzea Sacramentu santu bat J.Cº. gueureJaunac eguin ebana ezconduai gracia emoiteco, ceinegaz baqueanbici ditezan, eta umeac ceruraco aci daguiezan. Yru gauza eguitendituz Ezcontzaco Sacramentuac: Bata da guizonari gracia emoiteaemazteagaz baquean, ta ondo bici iraiteco, eta bardin andreari sena-rragaz ondo biciteco, eta bitzuoi alcar maite ira’iteco, J.Cº.c Eleshea,eta Jaungoicoac arimea maite dabeena leguez (santea). Bigarren gau-cea Matrimoniñoco Sacramentuac eguiten dabena da gracia emoiteaumeac aciteco Jaungoicoaren bildur santuan. Yrugarrena da iminteasenar-emazteen artean ain moduco batzacuntza, ta laquio (locarri)edo moropil ain estu emona ce, ecin deseguin edo arcatulei eriotzea-gaz ez izanic; celan ecin arcatu leian J.Cº.ren eta Elesha santearenarteco batzacuntzea.

2. Yzanic ain andia Sacramentu Santu au, bera artuteco eroanbear dira prestaera onac. Guztien aurrengo ezconduteco berbea emo-nic dagozanac ecin bici leitequez etse baten; baita ez au bacarric, ce


ezta arcal icusi beré eguin bear eztira bacarrean1. Onen ganean gura-soac dauque obligaciño estua baño beré estuagoa, ebateco eta quen-tzeaco (umeai) edocein beré tratu edo adisquidetasun euren ezcon-gueiegaz artu ta euqui leiena, bein ezcontzaco berbea emon ezquero-an. Guztiz ardura andia encarguetan deutset onetan, ce chiquitanyazoco da novio ta novia ezcongueien arteco tratua, pecatu mortalascoren pelleburu ba’coa: orregaitic (gauzaric) onen onenan da, beinezcontzaco berbea emonic, aimbat lasterren, aldayela, ezcondu era-guitea. Ezcondu aurreco demporan ondo litzateque ezcondugueiacemongo balira oraindo besteetan baño gueiago Jaungoicoaren gauce-etara, eta escatutera bere serbicioco ezcontza on on bat eguitecoarguia ta escua. Onetaric ameneco etorri lequiquie euren betico sal-bacinoa; orregaitic gauza ain pisu andicoan ondo da (eta alan encar-guetan deutsuet guztiai) aurrebideagaz demporea arturic, prestau tadisponidu deitecela confesiño santuagaz, onetaraco ezconduco dire-an aurreco egunai ichadon bagaric, eta oimbat [sic guichiago egunberari edo bespereari; bada orduan gueienean izan doa azaleric egui-nico confesiño otz-epel bat. Conveni da beré ba confesoreari esateaestadua artuteco dauquen gogoa, bada, yaquintsua izanic, berac esan-go deutse cer eguin bear dabeen, eta aurrerancheco euren ganean ar-tzean dituezan eguin-bear ta obligaciñoac. Baya cetan bear dabenardurea euqui beré ezconduco direanac da MatrimoniñocoSacramentu au intencino eta gogo onagaz artutean: au gogo au izan-go da artutea bicimodu bat, non errezago izango yaquen Jaungoicoaserbidu ta euren arimaac salvetea: celangoa dan ascoentzat escon-tzea; baita ushela oneri beguiraturic guraso ascoc aimbat lasterrenedade nagusiagoaren beguira egon bagaric acomoduco balituezeuren umeac. ¡Oh, eta ceimbat pecatu galarazoco leusquioezan! Esandodanen ganera Ezcontzaco Sacramentua artuteco motibu yaquinenata nagusiena da umeac euquitea; ez euretan ondasunen, eta ondra edotituluen oñordecoac ichiteco gogo utsagaz, ezpabere sortutecoagazJ.Cº.ri eta Elesha santeari seme barriac, au da aziteco aurrecoac edoumeac, ceiñecaz gueiagotu daitezan mundu onetan eguiazcoFedearen gordetzaileac, eta güero alabadua izan din ceruan Jaunarenicen santua. Aushe izan zan Tobias santuaren ezcondu zaneco moti-bua, eta alan cirautsan Jaungoicoari: Jauna, zuc daquizu celan e-


1 Esaldi honetan autoreak zenbakiak jarri zituen hitzen gainean, ordena aldatzeko edo.Beraz, honen arabera, honela izango litzateke: [ce ezta arcal bacarrean icusi beré eguin beareztira].

naben ecarri Sara emaztetzat artutera (ecarri ebana) araguiari gustuemoiteco gogoac, eta bai bacarric aurreco batzuc euqui gureac, cein-tzuetan ceure izen santua ezagutua, ta bedeincatua izan din beti beti-co2 . Baita beroneshegaitic eguin eban Jaungoicoac munduaren asi-queraric Ezcontzea. Emetic aguiri da celango icaragarrizco pecatuaeguiten dauden galaazoten dabeenac umeac euquitea onetaraco erre-medioac arturic, edo beste modutan.

3. Beste motibu bat Ezcontzaco Sacramentua artuteco da, Adanguztioen gurasoaren pecatuari yarraitu deutsana3. Jaungoicoac eguineban lelengo guizona bere antzera ta irudira, eta borondate artezagaz,eta ez eban asmetan beragan geuc daucagun pecaturaco zaletasun taquilia: baya pecatu eguin-da bertatic sensunen alderaco gogo ta incli-naciñoac asi yacazan yaiquiten, eta errazoiaren contra eguiten geucguere caltean guegan barruntetan ta igarten doguna leguez. Alanbada, ezaguturic bere argaltasuna, eztabenac sufridu ta eroan gura ainguerra andia, artu leique Ezcontza santuco erremedioa. Oneec diramotibu edo errazoiac, ceintzuetaric artu lei, eta artu bear dau bat, edobai guztiac, Matrimonio santua artu gura dabeenac Jaungoicoarenborondatea eguiteco, celan eguin bear dabeen santuen ta cristiñaüenumeac direanac. Baya, o gauza negargarria! ¿Ceimbat eltzean etedira Sacramentu au artzean abere mutu, edo animalia itsu eta loiaclegue-che, euren gurari edo deseo citel ta araguiaren gustu lotsagarrizasetearren! Oneec güero beré euquico dabeen suertea, laster da esan.Onelangoen ganean Demoniño gogorrac artu daroa escuescunea tapoderioa. ¿Icaratuten zaituez entzunac? Eztiñot, bada, nic: S. RafaelArcangelu gloriosoac esan eutsan Tobias-eri berba oneshecaz. Aracozaldi edo mando sensun-bacoac legue-che ezconduten direanac,euren gurari edo deseo ciquinetan ibilterren, emoiten deutseDemoniñoari euren ganeco escuescunea4. Onelangoacaz gura dabenguztia eguin daroa Demoniño gaizquiñac. Au berau adietan emo’itendeuscu Tobias santuaren historia edo bicitzeac. Zazpi guizon gazteezcondu cirean Sara erichon Bagüelen alabeagaz, eta ezcondutencirean gau berean, banaan banaan ilten cituzan bacocha Demoniñoac.Cegaitic, güero? Gogo loiac araguiaren gustu gureac eroan cituzala-co (ezcontzara) esconduten. Ederra zan, eta edertasun (oneri) begui-ratu eutsen bacarric, ez euqueen besteric gogoan araguiaren gustu


2 Tobi. C.8.v.93 Vide, Augustinum, libr. 14 de Civit, cap.15, 16, 17.4 Tob. C.6, v, 17

citela bashen, eta orregaitishe il cituzan ezcunduta [sic] gau atanberean Asmodeo derichon Demoniño-tzarrac. Alan S. RafaelArcangelu gloriosoac quenduteco Tobias-eri, agaz nescatilleagazzortzigarren ezconduteco eucan beldur latsa, emon eutsen conselluaushe, beste batzuen artean. Artuco dozu ceuc nescatilla au zureemaztetzat Jaungoicoaren bildurragaz, ez gustu citela-gaitic, ezpabe-re semeac euquitearren, alcanzadu daizun euretan Abrahan-en (-eriaguindurico) bedeincaciñoa. Alainche eguin eban Tobiasec, eta alanez bacarric ez-eutsan gachic eguin Demoniñoac, baita beré merecidu(izan) eban igaro’itea zorion andico bicitza luce bat ezcontza atan5.

4. Jaungoicoac, bada, ezconduteco deia bein emon deutsunezquero, eldu zaitez Jaunac aguinduten daben gogo tan intenciñoa-gaz: ondasunac eta araguiaren gurariac baño leenago billatu beardozu Jaungoicoaren legue santua gorde eraguingo deutsun bicimo-dua. Eguia da, esan dodazan errazoe edo motibuac gaitic ezcondutendanac, gura izan leiquela bide batez beste araco doiac beré, ceintzue-caz inclinetan eta zaletuten dituez guizonac euren laguna izango danaartu edo escogietaco; celangoac direan ordecoa edo herederua ichi-gurea, ondasunac, edertasuna, familiaren edo odolaren garbitasuna,ecanduetan alcarren antzecoac izaitea: oneec eta olango errazoiacecin esan leiz deungueac direala, ce eztira ecetan Matrimoniñocosantidadea eragotziten dabeenac. Baya cein euretan erracuntzaric ezitsumenduric egon daitean, gurasoai yatorque guztizco ardura andibat euquitea. Beti beti Escritura Santan aguinetan yaque au ardura augurasoai, eta alan diño Jaungoicoac berac: Yaquituriaco Liburua deri-chon liburuan: “emon eiquiozu zure alabea guizon zuurrari, eta eguindozu beratan gauza andi bat”6. Beronegaitic, eta ezcontzac eguinditezan Jaungoicoaren borondateagaz batera, yaquin bear dozuecelan Carlos irugarrenac (Erregue) bere cedula edo ordena errcalagazaguindu eban ez bacarric e-leiela emon ezcontzaco berbaric oguetabost urte eztauqueen seme-alabaac euren gurasoen baiezcoa’bagaric,baita beré alagoric eguin ta, aitaren bayezcoa euqui bagaric ezcon-duteracoan emoiten deutse gurasoai escuescunea alango atenciñobaco umeai quenduteco yatorqueen herencia. Bere seme Carlos lau-garrenac cerchubait laburtu eban edadea alabeen alderaco, baitaandra alargunen semeen alderaco beré. Baya dana dala beti eguiten


5 ibid. Infr.6 Eccli. C.7, v, 27

dabe pecatu mortala gurasoen bayezcoa euqui bagaric nai ezcondu-tean, nai ezcontzaco berba emotean.

5. Bein oneec esan ezquero Ezcontzaraco prestaeren ganean,orain esan bear deutsuet Trentoco Concilio Santuac Cristiñau guztiaidirautsena7. Yaquin eguizue ezcondutorduan eztozuela artzean guizo-nac iminirico gauzaren bat; oneric errez yaquingo dozueJaungoicoaren gracian eldu bear dala Matrimoniño santua artuten,eta pecatu mortalean dagoala ezconcetan danac, ezconduric gueratu-ten bada beré, guztizco icaragarrizco pecatu mortal bat eguiten dau,eta Sacramentuari modu onetan artutean eguiten yacan injuriarencastiguan errazoe andiagaz bildur izan bear dau cein bere ezcontzeaatsacabez betea, eta zorigaistocoa izan din. Garbi eguizuez, badaceüen (concienciac) arimaac leenagoric confesiño santuan, leen esandeutsuedan moduan, eta alan uste cinaie, Escontzaco sacramentuonec ez bacarraic gueiagotuco deutsuela gracia, ganeco sacramen-tuac legue-che, baita beré emongo deutzuela gracia ta berezco escuta laguntasuna arinduteco ezconduen bici-moduac daucazan cereguinta nequeac, eta betetaco, eta ondo ondo eguiteco zuen ganean artutendozuezan eguin-bearrac, ta obligaciñoac.

6. Onen ganean esan bear deutsuet ce, dana leguez EzcontzacoSacramentua senar emazteen arteco tornu guztiz estu emona, alanchedireala beré estuac ta andiac euren ganean iminten dituzan eguin-bearrac. Baita guztien aurrengo alcar maitetu bear dira, ce osteran-chean ecin eroan leique bear dan leguez ain carga pisutsua ta uztarrigogorra. Adietan emo’iteco S. Paulo Apostoluac celan maite izangodaven Senarrac bere emazte, diño ce izan bear dabela J.Cº.c bereElesha santea legue-che8, baita oraindiocoarren biño, guri urragoticyagocun beste gauza bat beré, eta au da: ondo gura bear deutsela,norberac bere gorputzari legue-che. Eta eztago cegaitic miratu; bada,munduco lelengo andrea Eva, gu guztioen ama eguin zan Adan lelen-go senarraganic eta bere biotze ondoco sayetz bateric, yaquin dayensenar guztiac biotz biotzetic gura izan bear deutseela euren andreari.Emetic, barriz, aguiri da senarrac mandamentu onegaitic amadu, talotsea gorde bear deutsala emazteari ez bacarric bere biotz barruan,baita bere ganeco eguicunetan, eta obeidu beré bear deutsoEzcontzeac guizona emaztearen zordun eguiten daben gauceetan.Alan pecatu eguingo dau sentimentu andico errazoeric esaten badeu-


7 Concil. Trident. Session 24, can, 1.8 Ephes. C.5, v, 25 et 28

tso, golpe andiric emoten badeutso: baya geniño gaistocoa bada,soberbia ta suster, ta izpi charrecoa, gangarra beeratuteco ondo litza-teque nosic beinchuan azurric ausico ezteutsan ciorchu bategaz lepoaneurtuco baleutso eta astinduco baleu. ¿Ce’gaitic uste dozue eguindaudeela gura daudeena andra ascoc, ezpada eztauqueelaco ecetacoanimu edo biotzic euren guizonac? Alango aztin-aldichu modu onecobatec emongo deutso bicitzea: baya esan bear deutsuet senar guztiaieztaiela alangoric eguin Confesoreagaz consellau bagaric eta espe-rantza andia ez dagoanean ondo urtengo dabela bide onec. Azazganetic eguiten dau pecatu emazteagaz batera bici gura ezpadau, edoberaganic apartetan bada errazoe on bagaric; ezpadau emon’guraemaztearen eta familiaren decenciaraco bear dana; eta are gueiagopecatu eguingo dau emoiten badau celoac artuteco motiburic (oñic)edo sospechaco ta icen deungaro echeren baten sarri sartuagaz, edobeste nescatilla edo andraren bategaz sarri trataduagaz: au da, gauceaerrazoe onean beguiraturic uste leiquenean eztala Jaungoicoac agui-netan daben moduco tratua; baya encarguetan deutset biotz guztiticgauza onen ganean ezcondu guztiac ce, euquiric errazoe guztizandiac, eta euren beguiacaz eguneco arguia legue-che icusi-ezic,eztaioela lecuric emon onango icaragarrizco pasiñoari; bada guztizdira asco ezconduen artecoac lehenago Aingueru batzuc leguezbaque onean bici cireanac; guero barriz, zeloac direala medio,Diabruac infernu bici bician imini dituz, eta da pecatu esquergueaerrazoa edo motibu arinac gaitic lagunaren pecatua sinistutea.Azquenengo, pecatu eguiten dabe euren etseco bicimodua eta escu-artecoa galduteco pelleburuan iminten dabeenac, yocoetara, buruba-co fientzatara, ta onango tratu deungueetara emonagaitic.

7. Esan ezquero oneec senarren eguin-bearroc, igaroco garaemazteac eguin bear dituezanetara. Euracgaitic diño S. Paulo Apc.celan Elesha santea dagoan J.Cº.ren aguindupean, alanche andraacberé egon bear dabe senarraren esanetara edocein beré gauzatan9. Auda, eguin bear dituez senarren esanac, ez eurac gura dituezan gau-ce’tan, ez nos eurac gura, ezpabere beti, eta gauza guztietan, ez iza-nic Jaungoicoaren leguearen contracoac (contracoetan). Ya q u i nbeguie, bada, Señora andra guztiac, senarra dabeela buru, ta etseconagusi, Jaungoicoac berac Eva lenengo andreari esan eutsana leguez,eta eurai beré bai ezcondutorduan Abade-Maisuac Jaungoicoaren


9 Ibid. V. 24

berbacaz10. Alan pecatu eguiten dau andreac eztagoanean senarrarenaguindura echeco governuco gauceetan, eta senarrari yaramoniceguin bagaric, berac aguindu gura badau echean. Echeco aguinteari-cheagaz edo gobernuagaz yagui gura daben andrea, beraushe gaiticdoa senarraren contra, Espiritu Santuac diñoandi; eta emazteacaguinduten deutsan guizona, beragaitic lotsatuco dabe arririoac, taburlatzar egongo yacaz, diño Espiritu Santuac berac11. Pecatu eguitendau andreac, senarrac aguinduten badeutso urliagaz edo urleciagazez tratetaco, edo urlia etsetan ez sartzaiteco, eta eguiten ezpadausenarrac onetaraco errozoe justua euquiric, eta ezpadauco beré, peca-tu eguingo dau badaqui, edo badericho ez eguinagaz etseco baqueagalduco dala. Pecatu eguiten dau beré senarraren borondatearen con-tra cenbaisteco importanciaco gauzaric gastetan badau. Eguia da,bere estaduco Andrai yatorqueena gastetaco senarrac baiezcoa edolicencia aguirian, eta ao betean emon ez-arren, uste leiqueala aushedala bere borondatea, eta beste aldetic senarrac etseraco bear dandecenciaraco ezpadau emon gura, ishilic artu leiala ataraco emazte-ac, baya cein norberen burua iñoc engañau daguian, andra-gaucearisarri ascotan yazo daroaquena leguez, guztiz beré yaciteco gaucee-tan, eztabe eguin bear aric-eta Confesore yaquintsu bategaz conse-llau artean.

8. Azcanean barriz, etse baten bear dana da arcal sufrietea, tapacienciatan ta baquean eroatea: bada bacochac gura izaitea norbe-ren gogora guztia etorri daquion, da ecin dan gaucea escatutea. Jaunaesango dau batec: Gogaitarazoten deuste eta ernegarazoten, eztaude-laco nire esanic eguin gura. Bada yaquin eguizu eztabela iños abi-suac eta aguiraqueac guichiago eguiten, colereagaz eta paciencia fal-teagaz eguiten danean baño, eta alan aguiraca eguin edo castigadubear dozunean ichadon eiquezu aserrea, ta sua yoan asteguiño; sose-gaduric arimea eta epetasun onean zagozala obato urtengo dau edo-cein beré avisuc, eta obeto eguingo dituez esanac. Azez ostian berécerbaist sufridu bear deutsazue emazteai, ce S. Pedro diñoanez, zuecbaño argalagoac dira ta ez aimbesteracoac; baita gizagaishoac miñadau yausten, edo uts eguiten errazagoa12. Guztia eguingo dau amodiocaridadezcoa, cein euqui bear deutsen arcaleri senar-emazteac.Amodio caridadezcoa diñot: baya contu cein amodioa eldu daitean


10 Genes. C.3, v, 1611 Eccli c. 25, v, 30 et 3512 Petr. 1ª c. 3 v, 7

aimbestera ce, berari guztu emoitearren ichi daizuen Jaungoicoarenlegue santua. Contu, diñot ostera beré, cein amodio loi batec eguindaian pecatu izan deilla oetaran senar-emazteari galarazoric eztago-an gaucean. ¿Oh, eta ceimbat senar-emazte eroan dituz infernura usteizaiteac ardura bagaric edocein gauza euren artean eguin leiqueela!Neure ordeco Fr. Gil santuaren aurrean alabetan eban bere burua gui-zon ezcondu batec, esanic bera zala casto eta garbia, ez eutsalacobere emazteari galdu Matrimoninoan eutsan fielta. Esan eutsanorduan S. Gilec: Eta ¿eztaquizu etsean norberac daucan ardaoagaz,berea izanarren beré, orditu leitequeala? ¿Oh, eta ceimbat esan eu-tsan berba (guichi) labur oneecaz! ¿Oh ce ondo izango litzatequeulertuco baleude au ezcondu guztiac! Yaquin neguie, bada, gordebear dabeela euren estaduari ta ezcontzaco bici-moduari yatorcancastidadea. Baya ¿cer diñot, ezconduai castidadea? Bai celam-berécristiñaüac. Gagocazan conturaco dagoz castidade bi. Bata da ezcon-duac eztireanac gorde bear dabeena, baita onec eragozten dau seiga-rren mandamentuac legue-che, edocein beré araguiaren gustu naidala pensamentuz, nai gogoz, nai berbaz, nai eguinez. Beste castida-dea bat dago eztabena orrembeste eragozten, eta au da ezconduaceuren artean gorde bear dabeena. Castidade onec ezteutse galarazo-ten ezconduai umeac euquiteco eguin bear dana; baya bai osteran-checo gauza guztiac, eta eguiten badabe gustu artu, ta seña galaazo-teco moduco gauzaric, eguingo dabe pecatu mortal icaragarrizcoesquerguecoa eta oraindocoarren ezcon-bacoac eguingo leuqueanbaño esquergueagoa; edo obeto esateco, ezcondubacoac pecatu mor-tal bi eguin baleuquez, ezconduac eguingo dituez lau icaragarrizco-ac. Barriz, eguiten dabeen osterancheco gauzea, ezpada seiña euqui-tea eragotzi leiquena, izango da pecatu mortal guztiz loi loi, eta ezainezaina danean; ganecoan, barriz, beniala; baya benialen artean andia.

9. S. Francisco Sales-co gloriosoac diño ce, eguia andi bat dala,Sta. Catarina Sena-coac icusi cituzala arima asco tormentu esquer-guen artean, Ezcontzaco santidadea loitu ta cacaztu ebealaco, alca-rren artean eguin cituezanacaz: eta au yazo da, santeac diñoandi,eztauqueelaco pecatu oneen arduraric, bera eguiten daudeenean, etaalan dagoz luzaro beratan Italiaco erri baten aguertu yacan, il ezque-ro, ama bat bere alabeari. Campotic emoiten eban exemplu ona bicizan artean ama onec; baya orregaitic esan eutsan alabeari:Condenauta nago zure aitagaz naste eguin nituzan pecatu mortal ba-tzuc-gaitic, ceintzuez enituzan lotsea gaitic eguño beré confesau.


Izan deila, bada, ezconduen arteco amodioa amodio garbi bat, J.Cº.cElesha santeari deutsena langoa; amodio casto bat, ceinegaz estutu-ric arima bi, bici guztia umeac ceruraco azten emoten daudeela,alcanzauco dabe eurecaz batera bertaco betico gloria. Esan dodanezganera ondo da ezcondu guztiac gorde daien garbitasuna yai-egunandietan eta barau egunetan, ce alanche conselletan dabe DoctoreSantuac, eta Eleshaco erreguela edo legueac: baita beré comuniñosantua artuco dabenez iru egunez lehenago, encarguetan dabenaleguez Erromaco Doctrina liburuac; ez pecatu mortalen beian, bayabai Sacramentu altaracoa erreverencia (andiagogaz) gueiagogaz artu-teco.


4. SAN MATIASEN EGUNERACO SERMOIA

Ezcontzaco Sacramentu Santura eldu bear dan gogo etaprestaereen ganeco Sermoea

(B, 191-196. or.)

1. Eztau guizonac ecetan beré1, bici-modua, edo estadua autu, taescogietean baño beguiratu bear, bada onetanche doa bere beticocerua edo infernua. Acertetan badau convenidu yacona, mundu one-tan bicico da baque andi bategaz biotzeco poz andiagaz; euquico dauarimaco atseguina, batuco dituz birtute eta graciaren ondasunac, etaelduco da azquenez beste munduan ceruco erreinua artutera. Barrizuts eguiten badau, euquico dau mundu onetan naibaguea, atsecabeapenea, eta bestean beti betico infernu bat. Ceimbat ete dagoz oraininfernuetan Sacerdote edo Mezaco izan cirealaco, ceintzuc egongocirean ceruetan escondu balira? ¿Ceimbat escondu condenadu etedira salbaduco cireanac Abade eguin balira? Ceimbat Fraile, ceimbatMonja erretan ete dagoz beti betico, egongo cireanac Jaungoicoarenarpeguia icusten munduan gueratu balira? Ceimbat anra escondu-arren galdu dira betico eurentzat etzan guizonagaz eguin cirealaco?Ceimbat senar dagoz gaurco egunean infernuco garren artean, cein-tzuc beste emazte bat artu baleudee izango cirean zorioneco?Orregaitic bada estadua artutean uts eguiten bada guztia uts eguitenda, eta doa galduric. Bada ce erremedio acertetaco? Cer eguin bear-co da uts ez eguiteco? Yarraitu Apostoluac emoiten deuscuen icasbi-de edo doctrinea S. Matias-en auquera edo eleccinoan, dirauscu S.Juan Crisostomo-c. J.Cº.c cerura igon ezquero, esan eutsen S. Pedro-c autu edo escogidu bear zala norbaist Apostolutzat, bete cedin Judasmadaricatuac utsic ichi evan lecua. Baya etzirean azartu iñori estaduonetaraco dei eguiten, diño S. Juan Crisostomoc berac: equien Jau-naren escuetan dagozana guizonen suerteac ta goraberac, eta orre-


1 Esaldi hau, dagoen moduan, nahiko ulergaitza da. Honela ulerterrazagoa litzateke,alegia: [Eztau guizonac ecetan beré beguiratu bear, bicimodua edo estadua autu ta escogie-tean baño, bada onetanche...]

gaitic billatu eveen bere borondatea. Imini cirean oraciño eguiten, etaerregutu eutsen modu onetan, diño S. Lucas-ec: Zuc, Jauna, dauca-zuz bacarric guztien biotzac; adietan emon eguizu bada nor autu edoescogietan dozun oneetatic zure Apostolutzat. Escabide humiltasu-nez beterico onegaz ecarri eveen, Jauna adierazotera nor gura evanApostolutzat, eta ezagutu eveen S. Matias zala suertetsua. Ausheberau eguin bear dave gurasoac euren seme-alabacaz. Escatu Jaunarieroan daguizala euren seme-alabaac bere Magestadearen borondate-co bidetic. Barriz ¿cer yazoten da? Gueienetan gurasoac errepartie-tan dituez estaduac semeen artean ogui zati bat eguiten dana leguez.Etseari datorquio capellania bat, eta urlia seme aregaz Abade eguin-go dogu; nagusiac eroango dau etsaguncea, edo haciendea, eta ar’oroneec ondo acomodauric; besteari oficio aushe emongo deutsagu, etaguztiac ondo gueratuco dira. Au pensadu ezquero Abade izango danaifinten da gramatiquea icasten. Ez yaco bada oneri itanduco, Mezacoizan gura daven ala ez, ezta beguiratuco vocaciñoric daucan-ez,Jaungoicoac dei-eguiten deutsanez. Capellania dago? bada izan bediAbade. Beste oneri emongo deutsagu haciendea eta ezconduco dayaquiteco aleguinic eguin bagaric, bici-modu edo estadu au ondobayaco ala ez. Eta ¿celango gachac datorquioz munduari onetatic?Eztot ni[c] cer esanic; yaquineguiac dira munduan deungaro arturicoestaduric erne ta yaio direan escandaluac, eta cer-esateac.

2. Orregaitic bada pecatu mortala eguingo dave gurasoac semeaiartu erazoten badeutse eurac gura eztaveela estadua. Contu daigun;ecin Abade eguin leie semea berac gura eztavela; eta ezta esconduberé, bere borondate bagaric; bada eguia izan arren semeac gurasoenaguindura egon bear daveela, estaduaren ganean borondate osoa talibrea dauque, eurentzat oneena derichoena (al izan ezquero) artute-co, eta alan ecin estutu leiz ordenduteco, edo esconduteco. Ai, Aita,esango davee, bear bada, seme aushe ordenduco balitz ondo guiñate-quez betico, ce etse guztia ondo gueratuco litzateque. Eta esan egui-dazu: ¿gura dozu infernuetara bota ceure erraietaco semea, eta ceucberé yarraitu berari? Bada aushe da araco bideric artecena. Cegaiti ceJaungoicoaren borondatea billatuten eztanean edo semeen estaduanmunduco ondasunac edo convenienciac ta ondo-egoteac baño begui-ratuten eztireanean bildur izan ciñaitequez eztireala sartuten Jaunacgura daven bidetic, eta bide au uts eguin ezquero lenengoan, ecinguero atsera biurtu leiteque, edo gura ta gur’ez ibili bear da bideoquerretic, edo Jaunac señaladu eztabenetic. Eguia da, Jaungoicoac


uts au emendatu ta zucendu leiqueana, baya Jaun onec beronecdirauscuna da, zori-galducoac direala berari itandu bagaric, itunduedo conselletan direanac euren gustua; bada oneec ezarrico dituezpecatuac pecatuen ganean, diño Isaias-ec. Eta ¿uste dozu mundu one-tan beré aurreratuco dala zure ondasun, zure etse edo familia? Sarriicusten dana da galduric gueratutea eguiten direan gastuacaz edogazteric ilten direalaco, edo deungaac urtenic dauqueen errentea bas-hen gueiago bear daveelaco, edo dauqueena besteri emoiten deutse-elaco gueratuten direala gastuacaz, eta probechu bagaric. Aushe daJaungoicoac Ageo Ygarla edo Profetearen aotic cematuric daucancastigua. Diño bada: asco erein dozue, baya guichi artuco dozue, cémodu orretan batu gura izaitea da boltsa urratuan edo zuloduneandiruac botetea. Ondasun andien yaube eguingo cineala uste cenduan;barriz guichitu yatzuz. Batzaindu dozuz, baya neuc guztiac galducodeutsudaz. Baita ¿cegaitic erichazu au yazo yatzula? itanduten dauJaungoicoac berac. Bada berac eranzuten dau: Nire echearen, ceindan Elesha santea, arduraric eztaucazulaco, eta bacochac bere echeaaci gura davelaco, nire echearen, cein dan Eleshea, yaramonic eguinbagaric.

3. Baya enas onetan gueiago luzatu gura, eta izanic gueienacEzcontzaco estadu santua artuten daveenac, oneshen ganean berbaeguingo dot arraztegui onetan. Barriz enas gueratuco aituten emotenondo yagotzuen ala ez, ezpabere autortu edo concedidu gura deu-tsuet, estadu onetara deituten deutsuela Jaungoicoac, eta ezconduteaondo yatzuela salbetaco; orregaitic beré ezta au asco seguru egoteco,eta alan beguiratu bear dozue, nogaz ezconduten zareen, celangoprestacuntza ta disposiciñoagaz elduten zareen sacramentu santu auartutera, eta celango intencinoa, ta gogoa daroazuen. Aushe izangoda gaur predicaduco deutsuedana. Gauza guztiz bearra ain guraso-entzat, cein ezconduco direanentzat, ce bear bada onetan doa guztiensalbaciñoa. Virgina ederra, Jaungoico guztiz altsuaren Ama garbia,emon eguidazu bear dan indarra ta espiritua adierazoteco neure enzu-lai celan eldu bear direan zure semeac Elesha santan ifini evan sacra-mentu onetara. Garbitu eguidazuz neure ezpanac urten eztaguidanneure aotic bear eztan berbaric, eta enzun eztaguidan escandalizadual neiquean gauzaric. Eguizu nire errazoe guztiac izan ditezan ari-meen oneraco. Seguru gagoz Ceruco Erreguiña, alan izango dana, zugure bitarteco izaiten bazara; escatuten deutsugu, dirautsugulaAingueruagaz batera: Ave Maria.


4. Yaquin beguie Matrimoniño edo Ezcontzaa santua artuteradoazan Cristiñaüac, diño Trento-co batzar edo Concilioaren icasbideedo Catecismoac, yaquin beguie ce eztaveela artzen guizonac ifiniri-co gauzaren bat, ezpada Jaungoicoa dala [sic] eta J.Cº.c bere Eleshanichirico sacramentu santu bat. S. Paulo Apc. deieguiten deutsoezcontzeari Sacramentu andia, misterio beneragarria, eta alan eroanbear dave intenciño arteza eta gogo garbia. Yaquin guraco dozue cegogo eroan bear dan Ezcontzara? Bada izan bear da semeac euquite-co, Elesha santea aci dedin mundu onetan, eta güero, oneecaz betededin cerua. Aushe zan Aingueru S. Rafael-ec Tobias-eri esan eutsa-na: Artuco dozu emaztetzat Sara Raguel-en alabea, barriz eztozugustu citelen guraariz Ezcontza au eguingo, ezpabere semeac euqui-teco alcanzadu daguizun ceure semeetan Abrahan-en bedeincaciñoa.Aushe berau diñoe Eleshaco Yaquintsu eta Guraso edo Aita Santuac.Barriz itandu deiegun ezconduten direanai, ce gogo daroienSacramentu onetara. Eta gueienac eztave yaquingo cer eranzun, etabadauque [sic] beré gueienac artuco dave Sacramentu au edo ezcon-gueia aberatsa dalaco, edo abere edo animalia sensunbagueac leguezeuren gurari citalac asetaco. Oneshec bioc izan doaz ezcontzaricgueienetan, guztietan ez esatearren, beguiratuten direan gauzaac, etaeuquiten direan gogoac; eta bioetatic yaioten dira aimbat gach, aim-bat escandalu ta cer-esan ce, eztago ponderau leiqueanic, diño S.Juan Crisostomo-c. Batzuc ezconetan dira ezcongueia aberatza dala-co eta onetan sarri gurasoac pecatu eguin daroe. Yaquin ezqueroezcongueia aberatsa dana ezta itanduten ez beguiratuten celangoadan, ce bici-modu daucan; ezta yaquin gura ce cristiñau dan, ez ecan-du deungaric badauco. Ezta beguiratuten ce bicitza(n) eguingo davenbesteagaz, ez ona dan, beragaz Jaungoicoaren leguea gordetaco, etabaquean bici izaiteco. ¿Dote ona dauco, aberatsa da, diru guichigazacomodauco dogu alabea? Asco da, ezta gueiago bear.

5. Eta ceinbat pecatu eguiten dira Novio edo Novia izatera elduorduco? Ara Cristiñaüac, lotsa izango nintzateque onen ganean pre-diquetan, lecu santu onetan egunean egunean yazo oi danac eracutsi-co ezpaleu ce eguia dan. Orregaitic guztiz da bearra onen ganeanberba eguitea, bada derichat ce, Cristiñau guztiz asco daroazalaDemoniñoac augaitic, eta alan esango dot cer yazoten dan al dodangarbitasun guztiagaz. Icusten dau nescatillaren batec, mutilen batecondo beguiratuten deutsana, eta ameneco ameneco beguiz yoten dau.Daqui berari eztatorquiona bera baño aberatsago dalaco, edo bere


gurasoac guraco eztavelaco. ¿Celango asmuac artuten dituz badabere guraariagaz urteiteco? Artuten dau beragaz adisquidetasuna, etabein artu ezquero beti dabil beguira nondic nora beragaz egongo dan.Conbidetan dau merienden batera, ostuten davela onetaraco aldaianaetsean. Erromeriaric bada, arashe doa anche beragaz egotearren; etaobeto erechi deion apainduten da aldaien ondoen; ainche alcarregazyan da edaten dave, eta dagoz berba-aldi luceetan. Baita ¿nosh datozechera? Gaüez, edo bai guichienez iluntzean libreago ibiltarren.Eguneric egunera su andiagoa artuten dau euren amodio loiac; egu-neric egunera doa galduaz bildurra. Noc esan leiquez orduan eguitendirean pecatuac? ¡Ce loiqueriac! ¡Ce guraari deungaac! ¡Ce berbaciquinac! ¿Eta bicico dira dempora lucean osoric? ¿Noc esango dauamuco edo liñu (quirru) sicua dempora lucean errebagaric egon lei-tequeala sut-ondoan? Elduten dira guero beré azquenera, emoitendeutso bere gorputzearen ganeco escabidea, ezcontzaco berbeaquentzeco, eta aguertuten da erri guztien beguietara eguin daveenpecatua.

6. Eta ¿cer eguin daudee denpora guzti onetan nescatilla onengurasoac? Eurac erantzungo dave eztaveela ecer yaquin; ezteutselaeuren alabeari gauza deungaric icusi. Eguia dala nosbait guizon gazteagaz icusi eguin daveena, baya ezteutseela eguño gauza deungaricburuac emon. Barriz ¿celan au erantzun cinaiquee? Erri guztian esa-ten zan zuen alabeari asco gura eutsala mutil arec; guztiac ecusezanbeti beti alcarregaz; eta ¿zuec bacarric etzenquien? Ceimbat bideryoan da gau utsez zuen echera? ¿Ceimbat bider yoan da guizon gaz-tea esque zuenera, erromeriara lagunduteco, eta emon deutsazue bai-mena edo licencia batera ibilteco gaüa ilundu ezquero beré? Ori bai,erantzungo dozue, baguenquian ondo gura eutsana, baya ez euscungogoac emoiten beste gauza deungaric. ¿Noc sinistuco deutsue?Errezago sinistuco dau edoceinec beste gauzaric; eta eguia esan gurabadozue, ara emen zuen gogo guztia. Bacenquien zuec guizon gazteá ezconguei ona zana ceuen alabearentzat, baya bildur cineen beregurasoac guraco ez eveela, ezcontza obeac euquico cituzalaco, etaorregaitic ez yaquin eguin cenduen, edo bista lucea, ya modu onetanalcarregaz ezcondu al daitezan; eta alan ceüen ishilic alcarregaz ego-nagaz, ceüen ez yaramonagaz idigui deutsazuez bideac aimbat peca-tu loiri. Ara bada guraso zorigogorrecooc, ceüen alabeac eguin ditu-zan pecatu guztien contu ceatz eta estua emon bearco deutsazueJ.Cºri judicioan, ez bacarric pecatu oneena, baita beré errian emoten


dan ceresanena, dabiltzazan deungaro esanena, edo murmuraciñoe-na, guizon gaztearen gurasoac artu daveen atsacabe edo naibaguena,familietan yaguiten direan aserracuntzeena eta,... eta... esan beré ecineguin leique ceimbat pecatu artu dozuen zuen lepoan. Baya guztiairuntziten dave gurasoac ura leguez, alabea ondo ifintearren. Eta one-tara ¿cer yazoten da? Ondrea, creitua quendu deutso, seindun dago,ezcondu bear dau beragaz. Urteiten davee eurenagaz nescacha etagurasoac, eta artez edo oquer ezconduten dira. Ea bada: eldu zaragura izan dozunera, ya daucazu aimbeste gura izan dozun senarra.Baita ¿derichazu baque onean gozaduco dozula senar ori, eta berehaciendea ta ondasunac? Derichazu, zorioneco izango zareala?Obeto sinistuco neuque eztozula egun onic euquico, eta mundu one-tan infernu chiquer bat euquico dozula, eta andi ta osoa bestean.Cegaitic, guero? Ara.

7. Lenengo pecatuacaz idiguiten danean bidea cerbaist alcanceta-co eztator Jaungoicoagandic, eta Jaungoicoaganic eztatorren on,ondasun eta gustuac ecin iraun leique; bada David Erregueac dino-andi arpelic dabiltz echeguintzac Jaunac eguiten ezpadau, ce yausicoda. Guichien uste dozunean ba-pere bagaric icusico zara, badaJaungoicoac berac diñoana leguez deungaro eta pecatuacaz irabaztendanac, eztau euquico Jaunaren bendiciñoric; eta ceruco bendiciñoriceztaucan gauceac, eztau iraungo. Emetishec dator bigarren gacha.Icusiric guizonac celango bear, premiña, eta ameneco necesidade, etapobrezan dagoan idiguiten dituz beguiac, ezagututen dau zugazezcondutea ce deungaro eguin evan eta beste etorquion emazte batartu baleu bear evana etsean euquico evana, baya ceuc engañadu cen-duala zure modu ta libertadeagaz; eta icusiric eztagoala erremedioric,ecin zuganic apartadu leitequeala, asten da tristetuten, amatetan daaraco amodio zoroaren garra, eta abietan da sartzen bere biotzeanzuganaco gorrotoa, daucazulaco bere bear, necesidade ta pobrece-aren erru guztia. ¿Cer irudingo dau onic aurrera etse onec infernu batbashen? Eguiten dozun guztiac enfadetan dau, diñozun guztiac ase-rratuten dau, ecin icusi zaituz bere beguien aurrean; guztia da agui-raquea, errieltea, biraoa, maldiciñoa, añena, maquillea, escua, osticoaezpalitz. Ez euquiac, edo bearrac estututen badau emoiten deutsuarpeguian etzenduala ecer ecarri echera, zuc engañadu cenduala, zubashen obagoac eucazala nogaz ezcondu; ushala eguño ez icusi ezezagutu ezpacenduz. Berba baten chacur catuac legue-che zagocebeti, ecin alcar icusiric, ecin alcar sufriduric, alcarren arnaseac beré


aserratuten zaituezala. Etzagoz confesetaco, etzagoz meza bat beréentzuteco, etzagoz errosario bat beré errezetaco. Eta ¿cer izango diramatrimoniño onetaco semeac? ¿Cer? Guizon eta andra galdu batzuc,Cristiñau deunga batzuc. ¿Cegaitic? Emoten deutsazuen eracuste taaciera deungueagaitic. ¿Cer gura dozue urten (icasi) daien umeac,ezpadantzue Demoniñoa, Diabrua, maldiciñoa eta biraoa bashen?Eta ezpadacuse aserrea, gorrotoa, eta infernua bera dirudian etseabashen? Orregaitic eztago deungaro eguinico ezcontzeac baño infer-nura gueiago daroian gauzaric. Daroaz ezconduac, onen gurasoacsarri ta sarri, oneen semeac, semeen semeac, eta bear bada belaunascotaco generaciño osoac. Eta orregaitic beré eztau iñoc confesadugura berac errua daucanic. Egunean egunean dantzugu senarrai esa-ten: Ay Aita! Jaungoicoac emon eustan emazte bat, ecin beragazbaqueric eguin leique: ain da temosea, ain da berbalaria ta min luce-coa, ain arrabiosea ce neure arimea galdu erazoten deust. Emazteacbarriz diño: Jaungoicoac emonico senar bat baucat, ceinegaz ecinbicitzaric eguin lei; beti beti dago nire contra, ecin icusi nau, berba-chu bat eguiten bot aserratuten da, ecin gusturic ecetan-beré emondeutsat. Biac diñoe bada guzurra, Adan-ec leguez. Jaungoicoari ezar-ten deutse errua senar edo emazte á emon deutselaco. Ah zorigaisto-co ezconduac! Jaungoicoac ez eutsun emon senar edo emazte ori;ceuc artu cenduan Jaunari escatu bagaric, eta bere borondatea itandubagaric. Berari escatu baceuntso, eta sartu bacina bide arteceticmatrimoniño santuan, etzineen orain aurquituco infernuco bidegarratz onetan.

8. Beste errazoe bat dago cegaitic ecin alcar icusi dozu[e]n, etaamodio bagaric bizi zareen, eta eztozue benturaz iños yaramoniceguin izango. Sacramentu guztiac emoten daudee berezco gracia, edoesan daigun particularra, edo apartecoa. Matrimoniño santuac emo-ten daven gracia da baquean arcalegaz bici izaiteco; onetaraco aciedo gueituten dau arcalganaco amodio, edo ondogurea. Baya oneta-raco ezconduten dana gracian egon bear da; osterantzean pecatu mor-talean badago, gracia artu bearrean pecatu mortal barri bat eguingodau. Eta ¿ce estadutan ezcondu cinean? Ez cenbiltzan egun a-etanloiqueria icaragarrietan? Confesadu nintzan ezconduteco, erantzungodeustazu bear bada. Ondo: ¿eta quendu cenduzan guraari deungaac,euqui cenduan damu benetacoa, eta propositu sendo eta firmea? Eztaerrez, bat gustu citeletan sarturic dagoanean a’en damua euquitea, etaguichiago propositu edo gogoa euquitea gueiago biurtu ez eiteco


estadu atara. Orregaitic gach da, orduan confesiño eguiazcoa eguitea;errezago sinistu leique deungaro confesadu cineala, eta pecatuz bete-ric sartu cineala estadu ta bici modu barrian. ¿Ce miraari bada bici-tza deunguea (eroatea) igaroitea, ecin alcar icustea, eta gustu bagariciragotea Sacramentu santuaren gracia baga? Eta ¿ce erremedio? con-fesiño on bat eguin, parca escatu Jaungoicoari, eta paciencia euqui,neque oneec ceuen pecatuen orde Jaungiocoari esquindu ta ofrecie-taco.

9. Beste batzuc elduten dira sacramentu onetara abere edo ani-malia itsu eta loiac leguez, euren guraari cital eta araguiaren gustulotsagarriz asetarren, eta onen suertea ez oi da lenengoena baño obeaizan! Baquizue cegaitic, guero? Onen ganean Demoniñoac escuescu-nea daucalaco. Icaratuten zaituez au entzunac? Eztiñot bada nicneure buruz, S. Rafael Aingueruac esan eutsan Tobias-eri. Aracozaldi edo mando sensun ba’coac leguez ezconduten direanac, eurenguraari loietan ibiltearren, emoiten deutse Demoniñoari euren gane-an escuicunea. Onelangoacaz gura davena eguiten dau Demoniñoac.Zazpi guizon gazte ezcondu cirean Sara Raguel-en alabeagaz, etaezcondu cirean gaüetan il cituzan Demoniñoac. Cegaitic? Intenciño,gogo loiac eroan cituzalaco ezcontzara. Ederra zan, edertasun oneribeguiratu eutsen bacarric, ez euquen beste gogoric araguiaren gustuciteletan sarturic egotea bashen eta orregaitic il eguin cituzanAsmodeo erichon Demoniñoac ¡Ah Cristiñaüac! Ceimbat onelangoezcontza eguiten dira? Celan gura dave Jaungoicoac bedeincatudaguizan? Ah! Errezago sinistuco neuque aserraturic sacramentuonetara dacarren prestaera oquer ta loiagaz ezteutsela emongo cari-dade ta alcarganaco amodioric eta bicico direala baque bagaric, ase-rracuntza andietan, eta alcar ecin icusiric. ¿Baquizue, guero, cegai-tic? Irudi bategaz adietan emongo deutsuet. Sarri yazoten da guizo-nen bat yanariren baten zale izaitea; dauco ocasiñoren bat, eta yatendau ase guiñocoa. Larregui yate onec palaguetan dau, eta andicaurrera, ecin icusi beré eguin dau á yanari á. Erraz ezagututen [da]cer esan gura dodan.

10. Bada Jaungoicoac dei eguiten badeutsu estadu onetara, elduzaitez Sacramentu onetara, Jaungoicoac aguinduten daven gogoagaz.Ondasunac eta araguiaren gustuac bashen leenago billatu eiquezuJaungoicoaren leguea gordetan lagunduco deutsuna. Erregutu eguio-zu berari emon deizula ceure arimearen oneraco conveni yatzunsenar edo emaztea; bada berac bacarric au emon leique. Espiritu


Santuac diño gurasoac emon leiquezala ondasunac eta onrea; barrizJaungoicoac bacarric emazte ona. Au eguiten badozue, ceüen seme-ac santuac izango dira, diño S. Paulo Apc., ceuec santuac izangozare, santua zuen etsea; mundu onetan euquico dozue baquezco bici-tzea, lurrean euquico dozue cerua, eta ceruan aurquituco zaree ceüenseme-alabacaz Jaungoicoa alabadu eta bedeinquetan beti betico glo-rian azquen bagaric. Amen.


SERMOIAK (I) - Euskaltzaindia · horrelakorik ikusi beharko ote zuen beldurrak kezkatzen zuen. Bai...

Documents

Transcript of SERMOIAK (I) - Euskaltzaindia · horrelakorik ikusi beharko ote zuen beldurrak kezkatzen zuen. Bai...