R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

22

description

 

Transcript of R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

Page 1: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 2: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

Pág.

PRESENTACION, Andrés Fernández-Albalat Lois. 11

lIMIAR, Carlos Almufña Diaz. 13

lINGUAXE FORMAL E SOCIEDAD E, Justo G. Beramendi. 17

GAlIC1A 1840-1936, Carlos Gareia Martinez. 25

A ARQUITECTURA MODERNA EN GAlIC1A

(FINS DO SECULO XIX E PRIMEIRA MITADE

00 XXI, Carlos Almuíña Diaz e Xoxé Luis Martlnez Suárez. 61

APROSIMACION A VIDA E OBRA DE RAFAEL

GONZALEZ VILLAR, Carlos Almuiña Diaz.

TABOAS .CRONOLOXICAS, Carlos Garera Martlnez

e Justo G. Beramendi.

TESTOS.

DOCUMENTACION GRAFICA.

93

105

131

139

Page 3: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

PRESENTACION

Os comenzos dunha Jaboura, á vista dos demáis, veñen por veces na compaña dun aquel de ¡ncerteza. o seu risco e, na brétema do porvir, un fato de espranza.

Tal é o naso COntO, cando o Calexia Oficial de Arquitectos de Galicia amostra a sua pirmeira pubricaci6n, ben sinxela, sobor do arquitecto González Villar. Cas outras Que irán vindo, a feito e a modo, no seu tempo.

A escolleita do persoaxe e o seu tema fixose ca gallo dos méritos que se atopan na obra desde arquitecto, polo interés do tempo en que vivíu e, hai Que talalo, pra que non O levara todo o dema. Que é o que pasa cando non se anda enriba das causas, arrúmbanse e b6tanse no cavo reo do esquencido.

Lémbrome de González Villar, cando eu xa pasara de rapaz. Era home auto, sin ser moito, magrento de carnes i ergueito. Fino e polido. Con bó modo, e moi axeitado de seu prá sua laboura.

Hoxe, pasada auga abondo, decatámonos das afinidades, da pegada daQuela persoalidade nos seus' traballos. Iso Que tanto se ten dito e Que, nembargantes, alporízanos e alnda nos engaiola coma un achádego pequeno ao que o palpuxamos.

PRESENTACION

Los comienzos de una actividad, con proyección pública, suelen venir acompañados de su poquillo de incertidumbre, su riesgo y una ilusionada esperanza .

Tal nuestro caso, cuando el Colegio Oficial de Arquitectos de Galicia presenta su primera publicación, sencilla como se vé, referida al arquitecto Gonz~lez Villar. A la que esperamos sigan otras, al aire de las circunstancias y según se tercie la ocasi6n.

La elección del personaje y su tema se ha hecho atendiendo a la rara y fina calidad de la obra de este arquitecto, al interés de su época y, hay que reconocerlo, para evitar pasara todo ello a mejor vida. Que es como ha dado en decirse al ver que, sin mayores miramientos, se echan las cosas al hondón del olvido o la indiferencia .

Recuerdo a Gonz~lez Villar, cuando dejaba yo de ser un chaval. Hombre alto, aunque no mucho, magro de carnes y derecho. Fino y pulido. Tenra simpatía, buen estilo y grandes dotes para su quehacer.

Hoy, pasada bastante agua, advertimos las afinidades, la huella de aquella personalidad en su obra. Eso tan sabido y que sin

11

Page 4: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

Non imos falar eiquí do que lago se verá nas páxinas que veñen a feito. Non terla lecer, non é o seu . Semellaría unha ventolada.

Isto ten de ser a porta laxe do libro e, un pouco a reboladas, amáis algo baralJada, está feita .

Somentes aliaremos, pra rematar, ao que estamos vindo, ao mérito que dáselle maiormente hoxe a algunhas arquitecturas singulares, coas suas maneiras e mais os seus mitos.

Esta é causa que fai cavilar un pouco, véndase, un xeito de atrico, por facerse no intre no que xa andamos rebuligando pala seriación, os grandes númaros, os contenedores que, a por do que din, valen pra todo, a productividade polo moito que se pide .. ..

¿Elle por un aquél de saudade do singular? ¿estaremos fartos das sabencias que fano todo igualiño? ¿é unha badalada recuando, coma brinco de balanceiro? ¿é unha necesidá, andamos debalados, desnordeados ou cuase románticos?

¿Temas falla, neste intre de Galicia, dalgúns mitos o liderazgos que atinen ca seu xeito?

Coi do que ainda pode ser así. E cada un que matine si Ile peta.

De calquer maneira, e botándol1e a canta a tantas perguntas, voltemos 80 naso asunto: os traballos e mais o tempo do arquitecto Rafael González Villar.

12

embargo nos sorprende, y hasta nos alegra, como un pequeño hallazgo, cuando lo percibimos.

No vamos a referirnos aquí a lo que luego se verá en las páginas que siguen. Sería inoportuno, no es su sitio ni nuestro papel. Esto debe ser una presentación y, a trancas y barrancas, Hojilla y tal, queda hecha.

Unicamente aludiremos, para terminar, a lo que viene ocurriendo, a la puesta en valor hoy de ciertas arquitecturas singulares, sus maneras y sus mitos.

Que nos da un poco de cavilaciones y hasta parece algo contradictorio, al producirse en un momento en el que ya andamos metidos por la seriación, los grandes números, los contenedores más o menos polivalentes, la productividad ante fuertes necesidades ...

¿ Se trata de una cierta nostalgia de lo singular? ¿Posible hartura de tecnologías uniformadoras? ¿Es un movimiento más o menos de reacción, pendular? ¿necesidad, decadencia, desorientación, neorromanticismo?

¿Hacen falta, en esta hora de Galicia, ciertos mitos o liderazgos que acierten con su peculiaridad?

Todo pudiera ser. y allá cada cual con su respuesta.

En cualquier caso, y tras este recuento de interrogantes, volvamos a nuestro tema: la obra y la época del arquitecto González Villar.

Page 5: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 6: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

A ARQUITECTURA MQDERNA EN GALlCIA.

(Fíns do século XIX e primei ra mitade do XXI.

ARQUITECTURA E SQCIEDADE.

A obra de arquitectura, como a obra de arte en xeneral, non é no seu orixe intemporal e trascendente. Nasce arrodeada po~ unha chea de circunstancias materiaes. económicas e sociaes que néla inciden, predetermiñando o resultado formal concreto, e a posterior utilización, o contido co que se vai encher a forma. A arquitectura tén en cada tempo un xeito de se realizar. O feito arquitectónico é obra, rnáis tamén é producto, reflexo do nivel das forzas productivas, das relaciOns de producción e da superestructura do xeito de producción: é reflexo da formación social do seu lempo.

Aa fala rmas de arquitectura medieval, renacentista, moderna, e alnda de arquitectura racionalista ou espresionista, referímonos, certamente, a xeiras cronolóxicas e a particularidades estilísticas pero tamén. impllcitamente, estamos a considerar unha chea de factores que sobrepasan a simple sucesión temporal ou os aspectos formaes esternos. A escolla

LA ARQUITECTURA MQDERNA EN GALlCIA.

(Finales del siglo XIX y primera mitad del XXI.

ARQUITECTURA Y SQCIEDAD.

la obra de arquitectura, como la obra de arte en general, no es en su origen intemporal y trascendente. Nace rodeada por una serie de circunstancias materiales, económicas y sociales que en ella inciden, predeterminando el resultado formal concreto, y la posterior utilización, el contenido con el que se va a llenar la forma. La arquitectura tiene en cada tiempo un modo de realizarse. El hecho arquitectónico es obra, pero también es producto. reflejo del nivel de las fuerzas productivas, de las relaciones de producción y de la superestructura del modo de producción; es reflejo de la formación social de su tiempo.

Al hablar de arquitectura medieval, renacentista, moderna, y aún de arquitectura racionalista O expresionista, nos referimos. ciertamente. a etapas cronológicas y a particularidades estilísticas, pero también. implicitamente, estamos considerando una serie de factores que sobrepasan la simple

61

Page 7: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

dunhas formas artfsticas determiñadas ven influida polo coñecemento duns matenaes cos Que traballa o artista e polo desenvolvemento da tecnoloxla no seu tempo, mais tamén pala estructura económica e social do grupo humán dentro do cal se produce a obra, en canto Que tal estructura é Quen xenera as demandas ou condicionantes utilitarios e simbólicos aos Que responde a obra de arte. O artista, amáis de toda esta predetermiñación. introducirá a sobredetermiñación da súa ideoloxía a traballar a partir da circunstancia concreta Que dá motivo prá realización de cada obra.

Non ha; Que pensar, porén, Que a correspondencia entre o tipo de formación social e o repertorio das formas artísticas sexa unha inmediata e automática relación causa efecto.Agora Que, si é certo Que pra millor comprender O por Qué dun estilo, ou a evolución das artes en xeneral, da arquitectura en particular, compre abordarmos o seu estudo no marco que arrodea á producción artistica de cada tempo.

A, ARQUITECTURA MQDERNA.

Nos tratados de Historia da Arquitectura asóciase xeneralmente o CQmenzo da arquitectura moderna á chamada Revolución Industrial, ou tamén ao grande acontece mento polltico e social da Revolución Francesa de 1789. Ambos os dous fenómenos son concomitantes pra Que teña lugar, nas relacións de producción da obra de arquitectura, un cámbeo tal Que xustifica a consideración de fin dunha xeira e comenzo de outra. A Revolución de 1789 é o desplaza mento da aristocracia, anterior clase dominante. pola burguesla, a cal chega ao poder político como 16xica consecuencia do poder económico

62

sucesión temporal o los aspectos formales externos. La elección de determinadas formas esti lísticas viene influida por el conocimiento de unos materiales con los Que trabaja el artista y por el desarrollo de la tecnología en su tiempo, pero también por la estructura económica y social del grupo humano dentro del cual se produce la obra, en cuanto Que tal estructura es quien genera las demandas o condicionantes utilitarios y simbólicos a los Que responde la obra de arte. El artista, además de toda esta predeterminación, introducirá la sobredeterminación de su ideología que trabaja a partir de la circunstancia concreta Que da motivo para la realizaci6n de cada obra.

No hay que pensar, sin embargo, Que la correspondencia entre el tipo de formación social y el repertorio de las formas artlsticas sea una inmediata y automática relación causa-efecto. Ahora bien, sí es cierto que para mejor comprender el por qué de un estilo, o la evolución de las artes en general, de la arquitectura en particular, es necesario Que abordemos su estudio en el marco Que rodea la producción artística de cada tiempo.

LA ARQUITECTURA MQDERNA.

En los tratados de Historia de la Arquitectura se asocia generalmente el comienzo de la arquitectura moderna a la llamada Revolución Industrial, o ""también al gran acontecimiento político y social de la Revolución Francesa de 1789. Ambos fenómenos son concomitantes para Que tenga lugar, en las relaciones de producción de la obra de arquitectura, un cambio tal que justifica la consideración de fin de una época y comienzo de otra. La Revolución de 1789 es el desplazamiento de la

Page 8: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

gradualmente adequif de dende a Edade Meia. A nova clase dominante tentará espresar, tamén por -nelo da arquitectura, as suas aspiracións ( (1 ~ua concepción do mundo. As ideas un'versalistas de Libertade, Igoaldade, FraternldarJe e a consagración dos dereilos do individuo e da libre contratación do traba lio, van propiciar asimesmo o paso do arquitecto dende a posición de artista de Corte ou artista-servidor, esto é. integrado no persoal ao serviCIO do señor civil ou eclesiástico, deica o moi distinto concepto de artista-profesional liberal, enxertado doutro xeito no proceso constructivo da obra. Na anterior situación "3 palabra arquitecto tiña aínda o seu primitivo valor etimolóxico de primeiro entre os obreiros, de mestre de obras. A partir deiqul váise producir un gradual desplazamento no siñificado do termo, indicativo do cámbeo na situación social. A Revolución Industrial ven dar, pola sua parte, na manifestación do másimo esplendor e poderío da clase burguesa, e vai acompañada ou provoca unha chea de fenómenos (esplosión demográfica, concent ración da poboación nas cidades, aumento da producción) tamén incidentes no cámbeo nas demandas plantexadas ao artista. O desenvolvemento económico que coéla acontece e a apropiación das plusvalías por unhas capas sociaes determiñadas permitirálles a éstas dispoñer dos escedentes que lIes ·compren pra invertir na sua espresión arquitectónica de clase.

Mercé a Revolución Industrial vaise dar tamén a aparición da división do traballo, feito que axudará a configurar a nova imaxe do arquitecto arredándoo en certo xeito da obra e levándoo pra o gabinete, dándolle a coroa de artista ao cal non lIe acae o traballo directo cos materiaes cos que se fai a edificación.

aristocracia, anterior clase dominante, por la burguesía. la cual llega al poder político como lógica consecuencia del poder económico gradualmente adquirido desde la Edad Media. La nueva clase dominante intentará expresar. también por medio de la Arqu itectura, sus aspiraciones, su concepción del mundo. Las ideas universalistas de Libertad, Igualdad, Fraternidad y la consagración de los derechos del individuo y de la libre con Lratación del trabajo. van a propiciar asimismo el paso de! arquitecto desde la posición de artista de Corte o artista-servidor, esto es, integrado en el personal al s9rvicio del señor civil o eclesiástico, hasta el muy distinto concepto de artista-profesional liberal, inserto de otro modo en el proceso constructivo de la obra. En la anterior situación la palabra arquitecto tenía aún su primitivo valor etimológico de primero entre los obreros. de maestro de obras. A partir de aquí se va a producir un gradual desplazamiento en el significado del término, indicativo del cambio en la situación social. La Revolución Industrial representa, por su parte, la manifestación del máximo esplendor y poderío de la ,clase burguesa, y va acompañada o provoca una serie de fenómenos (explosión demográfica, concentración de la población en las ciudades, aumento de la producciónl asimismo incidentes en el cambio en las demandas planteadas al artista. El desarrollo económico que con ella tiene lugar y la apropiación de las plusvalías por unas capas sociales determinadas permitirá a éstas disponer de los excedentes que necesitan para invertir en su expresión arquitectónica de clase.

Gracias a la Revolución Industrial va a darse también la aparición de la división del trabajo, hecho que ayudará a configurar la

63

Page 9: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 10: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 11: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 12: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 13: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 14: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 15: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 16: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

""

""

""

"'"

,ss,

""

INTERNACION AL

Italia anesi6nase defini tivamente Eritrea. Francia crea a Uni6n Indoehina.

ECONOMIA

Fúndase en Escocia o _Partido laborista Indeptlndiente~. Xui'io: Sube ao trono na Alemania o Kaiser Guillermo 11. Fúndase en Austria o Partido SocialdemÓcrall.

Ondaxe de foloas en t0d3 Europa. Xulio: C,tase no . COngreso de Par'u a Segunda Internaejo­nal. Flxase o ,. de maio como xornada reivindicativa univertal 8 orol das oilo horas. PubUcanse os Ensayo. Fabianol, eSleio ide0l6xico do lebo­

rismo inglés. A «Fede,acióll Americana del Trabajo~ (AFLl, sindicato refo'· mista fundado no 1S86, acada os 225.000 mambros. En Portugal sube ao trono Carlos 1.

Na Alemania Bismarck reUrase do poder, Comenza a POltica imperialista de Guillermo 11. Fúndase en USA o Partido Pooulisla. Promulgación en USA da lei Sherman, antitnrst, Que de feito utm'Óuse somentes ora combatir aos sindicatos obr.iros. Arancel oroteccionista de Kinle~ .

U~¡malUm de Ingia""a a Portugal ora Que detei'ia 0$ seU$ avances en Africa austral.

la6n XIII publOca a encfclica Rerum Novaru m, ande cond ... na o socialismo e incita aos cat61icos ao apostoiado social. Agosto: Segundo Congreso da 11 Internacional en Bruseles. Alianza lranco-ruu 11891 18941, Primeira revolta repubtic.n POrtuguese en OoOMO. Abrese un perlado de inestabilid3de pell ica.

Os católicos hancases aceptan a Repilbliea mediante o chao mado . Raillemen\». Francia restaura o proteccIOnismo lIai Melinel A doble ahanza IAleman.a e Austria·Hungrl'l convlrtese en triple alianza ca incorporaci6n de I talia. Fundase o Partido Socialista Italiano.

106

POLlTICA - SOCIEDADE

ES PAI'iI A

ley de Asociacións.

Decretue a supresión do P/I'tronl'lO sobo, das colonias. Con elo desaparece a derredaira amÓ$ega de esclavitude en Cuba. Fúndase en Barcelona a . Uni6n General de Trabajoren (UGTJ e mAilo , Partido Socialis ta Ob,ero Espallol_ (PSOE>'

Dis61vese a «Federaci6n Regional AnarQuist,. POlas tensións entre pal1idarios de 8akunin e de KrOPOlkin.

Promulg~ci6n do Código CMI. Creación an Barcelona do «Fomento del Trabajo Nacional •.

Su~o: Sagasta establece ° sufraxio universal, pro O caciQuismo, especialmente no agro, seguirh a controlar a vida peHtica. Xulio: C&novas vo~a 80 OOder. Disidencia Silvela·Villaverde e campalla contra a inmoralidade administrativa. FoIO~s en Catelu~a e Vizcaya.

A~naci6n anarQuista en Andaluc(a. Os campeslllos aOOd6'ranse de Jerez perante unha! horas. Bomba anarouista no Fomento de 8arcelona e disturbios na eidade.

Novo Arancel ct/lramente oroteccionista

Comenzan a ler importanCia os Circulo" Cat61icos de obreiros. Iníeiase O pfJrlodo deciSivO da axnaci6n dos «rabassairen en Catslui'ie, Que durara deics

''''. C~novas cede o got:>erno 8 Sagasta. Maura, ministro de ullramar, Iraca52 no seu ptoieclO de reformas de caricter autono­mista pra Cuba e POrtO Rico.

P"me"os alentados ana'QUlStas en Valenel8. C~ase s Brigada Social, COIPO especializedo na Ioila eontr8 0$ anarQuistas.

Page 17: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

GALlC IA

.Proyecto o. Constitución ~Ja el Estado GlJeieo •• Lugo. A. P.,..ei,a: El Reg la n. ' lilmo.

A. Bral\n: El Rlg lo nl ' Jismo. M. Murgull: El Rlglo nl ' lilmo 0;1 1111 0;1 0. l. H.bI· M.

. El Corurio», oublieleión oeri6dicl InI'QUisll. MIMullción de eonst'· veiros. "",ille¡'os I obrl¡' ros en Vigo IlfOte't'ndO contri o Oral ecClOruS'TlO

«Asociación Rlgronalist. Galleg •. reviste ór~no de Asociación.

«El Compastel.no». oeri~ dieo de tendeneia .n.r· Quist ••

ARTE E A RQUITECTURA

lNTER NAC10NAES

Neoimprnionismo. Simbolismo. Comenzl a difundltH en USA o asc.nsor .lttetrieo. Adlt, • SuB""an: Audito. rium de Chi/;llQO.

M. L_r con'lr;,;e 01110 de LiverpOOl o orimeifO ptKe<!tnt. de «cidade Xlfdln», stQundo 0& Ori ... eiOlca de RuMln. Primeir .. /;11.,.' de VoY' IIIV .n Inglat."a.

Esooslcións C,a1te.

An. .'" A.~ funda The Guild of M. ndic,.!t.

EsDOtieión Un"' .... 1 de Pafl,: torre Eiffel. out.rt , Contamin cone· tlUI'" '" IC'''O • • GellrÍl dlt Meehines» con bóve. di d. 115 m, d. luz e .reos de triple Irteu,men-

" J",ney conln ' UiI '" Q,¡' /;ligO 0& primei ro& edifj· cic» con murca non $)Or. tlnl" ; HlruClura me ta. /;11 Indeoend.ntl.

Emp"oall Q lormigOn I/fTlldo P" ca SOlOS do Monadnock Building. Con.uúl ... o M"'ha,." Building, o.imeiro Id~ieio de 16 pisca do mundo.

Aurr,,: M.nif.S10 di oir¡. curl simbolista.

F. H.nnebiou. const.úen en Pans • primei,. casa d. pisca en Ml.rrugÓn de éuroPoo V. HOrta: /;lisa Ta$$11 en Brullle •. Comenta a ruP­cura ca eclecticismo.

ESPAfil A ARQUITECTURA E URBANISMO

LI. Oorntnech ¡ Monte· ner: Cesiroo en C.ne t de Me •. A. Gaudl: Cripte da Sa· orada familia. (.1B931 A. Gludl: . Palle;o Eoisco~¡' de Actorga.

E$pOSjci6/l Un"'I"'! d. Barcelona. JO&eo Vi!asec.: . Areo d. Triunfal, Sarcelona. LI. Oom6neeh i Mont._ ne" ReSllurante In Ba.· eelona.

Com'nUH en Me.(Ind • consuuc::cjÓn d. 1ifI. d. fe. rrOCllrr~ da . Ciudad U". al. ¡lloPOSta oor Arturo Soria en 1882.

(·1 900) A. Gaudl: Porta • fachada do Nac. mento na Saora da Familia.

GAlICIA CULTURA

M. Curros EnrlQull: O dlv¡no II ln.I • .

V. lImll Carvl.Í.l: e" . · cl, mo do l. brlo;lO. «A Montei ... , seml"";o .n O.lego. Lugo.

o ..... d. pUbli/;llf$f o le· """,no oaleoo .0 tlo Marcca da Ponell •. lf. '-a

. EI E~o de G.Ii~ial. 111·

.i6dieo. Bu.nos Aires.

DATOS BIOGRAFICOS

n. nlI Coruli. Rafa.1 Gonz6/.z Vil/Ir. (1 OUfO ' no l. n. os arQuItectos Le COI' busier ¡ E. M.nd. 1solln. n. Secundino Zuno.

n. o Heritor Ram/lO Ote­ro Pedlayo.

n. o escultor Francileo AsorlY. n. Hann" Mever.

n. J.J. P. Oud. m. E. Montero RrOl. n. K.S. M elnikOY

n. Rafael Bllgamln • Pie, Luigi NelVi.

n. Riclulrd Neut1l. n. F ran~isco Franco

107

Page 18: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 19: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 20: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 21: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA
Page 22: R.GONZALEZ VILLAR E A SÚA ÉPOCA

o libro, R. GONZAL EZ VILLAR E A SUA ÉPOCA sallu do pre-

lo de GRAFINSA odia

10 de XUÑO do 1975.

Ano do Patrimo­

nio Arquitec­

tónico Eu­

rope-

o

GRAFINSA . Vigo Oep. Legal VO. 82 . 1975 . ISBN 84 ·8517 1 · 02· O

© Colegio Oficial de Arquitecto. dll Gallela