1

GRADU AMAIERAKO LANA

JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALEAN

GAURKO AUKERA KURRIKULARRAK

SOPELAKO ANDER DEUNA IKASTOLARAKO

EGITASMOA

Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien Fakultatea

Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)

Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzietako Gradua

Laugarren maila. Euskara

Egilea: Arregi Atxurra, Reiniel

Zuzendaria: Ruiz de Arcaute Graciano, Francisco Javier

Kurtso akademikoa: 2014-2015

2

AURKIBIDEA

1. JUSTIFIKAZIOA

………………………………………………………………………………………………

…….3

2. ZER DA JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA

…………………………………………………….4

3. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALAREN GARAPENA.......................................5

3.1.BILAKAERA ....................................................................................................5

3.2. PARLEBAS. JOLAS-KIROL TRADIZIONALAREN DEFENTSA ….

…………….5

3.3. GAUR EGUNGO HEZKUNTZAN.

……………………………………………………………………7

4. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA HEZIKETA FISIKOAN

………………………………8

5. JOKO TRADIZIONALAK KIROLAREN AURREAN

……………………………………………12

6. JOKO TRADIZIONALEN ETA KIROLEN KOMUNIKAZIO SAREA

………............15

7. EGOERAREN ANALISIA

………………………………………………………………………………………18

7.1. NIRE

ESPERIENTZIA………………………………………………………………..

…………….18

7.2. HEZIKETA FISIKO ARLOAREN IRAKASLEN ESPERIENTZIA …………

20

8. ANDER DEUNA IKASTOLARAKO EGITASMOA

……………………………………...........22

9. ONDORIOAK........................................................................................................36

3

10. ERANSKINAK

…………………………………………………………………………………………………

…...38

11. ERREFERENTZIAK

……………………………………………………………………………………………83

4

1. JUSTIFIKAZIOA

Ni etorkizunean irakaslea izango naizela kontuan harturik, ikasleei ahal

diezaiekedan heziketa hoberena ematea izango da nire betebeharra. Hori lortzeko,

bi aspektu nagusi jorratu beharko nituzke, bat heziketa fisikoari arlo akademikoan

trataera egokia ematea eta bestea, arlo honi ondare kulturala zaintzeko bide batean

bilakatzea. Azken hori lortzeko, eskolak joko-jolas tradizionala heziketa fisikoan

garatzen dela ziurtatu behar du

Jolas tradizionalak aukera aparta eskaintzen dute haurra sozializatzeko eta

kideekiko harreman mota desberdinak lantzeko. Interakzio mota oso anitzak jorratu

daitezke jolasei esker. Gainera, gorputz hezkuntzaren eremuan, jolas tradizionalak

haurraren garapen eta heziketan duen eragina landu egiten da, bereziki eremu

psikologikoan, portaera , harreman eta sare sozialerako duten interakzioa. Jolasak

hain anitzak eta desberdinak izanik, kontuan izan behar da jolas mota bakoitzak

erabilera desberdinak dituela (Ruiz de Arcaute, Zulaika, Ibarra ,2007).

Joko tradizionalek enkulturalizazio funtzioa betetzen dute, hau da, kultura

herrikoien baloreen gordelekua dira eta aldi berean gizarte baten ohituren

transmititzailea (Trigueros, 2002). Joko tradizionalak bertako kulturaren aztarnen

zenbait ezaugarriren isla dira. Aurreko belaunaldiek sortu duten ondasun kulturala

zein neurritan zaintzen den, erabiltzen den eta hurrengo belaunaldiei transmititzeko

lan egiten den gizarte horren kultur heldutasun eta gizatasunaren adierazle dira

(Parlebas, 1988).

Nerabezaroan, hamaika eta hamasei urte bitartean hain zuzen, haurren

garapen psikologiko eta motorraren gain egotea oso garrantzitsua da garai honetan

aldaketa asko sumatzen dituztelako bai gorputzean bai garapen psikologikoan,

horregatik haien heziketa modu egokian bideratzeko, ezinbestekoa da aspektu

hauek kontutan hartzea. Bestetik, garrantzizkoa da esatea, gorputz hezkuntzak balio

gehigarri bat duela, aberastasun motorea lantzeko baliabide aparta dela.

Oso garrantzitsua da ere, lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzarako bidean

ahalik eta transferentzia positiboen egotea, haurrak modu argi batean eta helburu

argi batzuekin bideratu ahal izateko. Guztiz egokia ikusten dut umeentzat Lehen

Hezkuntzatik Bigarren Hezkuntzarako aldaketa horretan jolasten jarraitzea ohitura

hori ez galtzeko.

5

2. ZER DA JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA

Joko tradizional askok iraganeko gizarteen sineste handiak islatzen dituzte,

munduarekin mantentzen zituzten erlazioak eta animatzen zituzten indar ezkutuak

(Parlebas, 2001, 279 or)

Jolas tradizionalak instituzionalizatu gabeko eta federaziorik gabeko egoera

motorren multzoa dira. Joko jolasak haurren poblazioaren elementu sozializatzaileak

dira eta hori dela eta, kulturatik eratorritako ezaugarrien jabe dira. Joko jolasak

haurtzaroko jokabide sozial eta kulturala definitzen duten egoerak dira. (Etxebeste &

Urdangarin, 2004)

Historian zehar diziplina ugarietatik aztertu eta azpimarratu izan da jolasaren

balioa. Gorputz hezkuntzaren eremuan, jolas tradizionalak haurraren garapen eta

heziketan duen eragina landu da, bereziki: eremu psikologikoan, portaera, harreman

eta sare sozialetarako duen interakzioa.

Joko tradizionalek ezaugarri desberdinak dauzkate eta hezitzaileak bere

materiaren beharren arabera aukeratuko ditu trebetasun desberdinak garatuko

dituzten jokoak. Joko tradizionalek hurrengo helburuak betetzen dituzte heziketan:

(Trigo, 1995)

Gizaki guztiaren ikerketaren ahalmenaren garapena posible egiten dute,

ondare ludikoa aurkitzerakoan.

Joko tradizionalari buruzko interes berezia sortzen dute ikaslearengan

bere praktikatikaurrera.

Berezko kultura hobeto ezagutzea eta hura horregatik balioesten

baimentzen dute.

Adin desberdinetako, sexuko eta baldintzako beste pertsona batzuekin

harremanak izatera laguntzen du.

Aisialdiaren erabileraren hobekuntza kualitatiboari laguntzen dio.

Norbanako auto estima ekartzen du.

6

"Ofelek (1999) joko tradizionalen singulartasuna defendatzen du. Herri bateko

ekoizpen espirituala gordetzen dutenak direla dio. Joko tradizionalak desagertzeko

arriskuan daudela eta urtearen zehar susperraldi batzuk daudela ikus daitezkeela.

Umeen arteko joko aktibo, parte-hartzaile, komunikatibo eta erlazionalaren

alde agertzen da, honek gorputzaren pasibotasuna, irudi/pantaila baten aurreko

harmen kontsumista, gero eta gehiago estimulatzen duen kultura aurreratuaren

kontra jokatzen lagunduko digu eta gure orainaldia ulertzen.

3. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALAREN GARAPENA

3.1. BILAKAERA

Gaur egun joko tradizionalei buruz dagoen iritzi preziatua nahiko berria da eta

aurreko mendeetan jokoek zuten balorearekin elkartzen dira.

Erdi Aroan, joko tradizionalak erregeen eta aristokraten diberti menturako

erabiltzen ziren. Jokoak ohikoak ziren guztientzat. Pixkanaka gorteak, nobleziak eta

burgesiak alde batera uzten doaz jokoen ospea gutxituz, umeen taldeetan eta

herriko jokoetan geratzen dira (Parlebas, 1988).

Joko tradizionalak utzi ondoren, klase-sozial altuak praktika berrietan aritzen

dira. sarritan joko zaharretan oinarrituta egon arren arau eta modu berriak hartzen

dituzte. XIX mendean, praktika ludikoei dagokionez, klaseen arteko banaketa

sendotzen da ; umeek eta herritarrek joko tradizional zaharrak ukatuko dituzte, eta

goi-klaseak bereiziko dira argi eta garbi araututako eta oso erritualizatutako

jarduerekin: kirola (Parlebas, 1988).

Philippe Ariesen idazkia ”XVII. mende hasieran, helduek eta umeek

praktikatzen zituzten jokoen artean ez zen ematen gaur egun ematen den banaketa

hain zorrotza” (Parlebas,1988).

Kirola, industria garaiko Ingalaterrako aristokraziak asmatu zuen eta

pixkanaka gizarte-maila ertain eta herrikoietan errotzen hasi zen (Parlebas, 1988)

7

3.2. PARLEBASEN JOLAS-KIROL TRADIZIONALAREN DEFENTSA

HEZIKETA FISIKOAN

Oso nabaria da gaur egungo gizarteak hezkuntza fisikoan kirolari ematen dion

garrantzia .

Heziketa fisiko deportiboak, kirola goi mailako jokoa bezala aurkezten du eta

joko tradizionala behe mailakoa bezala eta erabilgarriak bakarrik aurre-kirol jokoak

prestatzeko. Parlebasek joko tradizionalaren eta kirolaren arteko erlazio hierarkikoa

ukatzen du, joko tradizionalen eta instituzionalizatutako jokoen artean ez dagoela

gradu-desberdintasunik baizik eta natura desberdintasun bat (Parlebas, 1988, 229

or).

Pierre Parlebas gorputz-hezkuntzako kirolaren nagusitasun ia absolutuaren

kontra erreakzionatu zuen, joko tradizionalen heziketa-potentzialtasuna defendatuz.

Kirolek egitura konplexuagoak duten joko tradizional asko daudela frogatu zuen.

Joko tradizional askotan. egiturazko konplexutasuna eta pentsamendu taktiko eta

estrategikoko eskakizuna, kiroletako bezain altuak dira (Parlebas, 1988).

Parlebasek heziketa fisiko-deportiboaren defendatzaileen grina ere kritikatu

zuen Piageten teorian sostengatzeagatik. Piagetek adimen sentsomotorraren

garrantzia bizitzako lehen urteetara mugatzen du, ondorengo urteetan adimen

“sinbolikoan” zentratuz. Azkenik, joko tradizionalaren eremuan kirolean baino egitura

aldaera handiagoa aurkitzen dugula seinalatu zuen (Parlebas,1988).

Parlebasek argudio eboluzionista faltsuaren aldekoak ere kritikatu zituen.

Hauen ustez, joko tradizionalek gaur egun kirolak baino garrantzi gutxiago daukate

ez dutelako jakin gizarteko aldaketei moldatzen (Parlebas, 1988).

Errealitate sozialaren ikuspegi naturalista hori, sendoki ideologikoa da eta

fenomeno sozialen izaera sozial eta politikoa ukatzen du. Hizkuntzekin gertatzen

den bezala, joko instituzionalek tradizionalekin alderatuz ez daukate inongo

nagusitasun funtzionalik: bere estatutu pribilegiatua bilakaera sozio-politikoari zor

diote (Parlebas,1988).

Joko tradizionalak, gaur erdeinuarekin tratatuak, duela mende batzuk

erregeen eta aristokraten, atsedenerako erabiltzen ziren. Gorteak, nobleziak eta

8

burgesiak alde batera utzi ahala beraien ospea gutxituz joan zen, umeen taldeetan

eta herriko jokoetan geratuz” (Parlebas, 1988, 223 or).

Joko tradizionalak gorputz-hezkuntzan lekua izan behar du. Parlebasek ez

du nahi kirolaren ordezkoa izatea. Nahi duena da, egindako jokoen sailkapenak

irizpide egokiekin tratatzea, hauen egitura ludikoak eta hauek bultzatzen dituzten

jokaera motorrak kontutan hartzea eta psikologiaren eta soziologiaren ikuspuntutik

interpretatzea, horrela heziketa-lana gidatzen duten hipotesi pedagogikoak oinarritu

ahal izateko (Parlebas, 1988)

3.3 GAUR EGUNGO HEZKUNTZAN

Komenigarria egiten da gaur egungo hezkuntza dekretuak gorputz

hezkuntzari ematen dion trataera aztertzea.

Oraindik indarrean dagoen euskal herriko hezkuntza dekretuan (hau da,

175/2007 dekreretuan) gorputz hezkuntza “jokabide motorraren pedagogiatzat“

hartzen da, eta pertsona bakoitzaren garapena lortzen eta bizi kalitatea hobetzen

laguntzen du. Ikaskuntza-eremu honetan egindako proposamena,

egunerokotasunera transferitzeko baliagarria izatea da asmoa, eta bizitza osorako,

gainera, jarduera motorraren bidezko gorputz-garapena gure bizitzaren zati da.

Gorputz hezkuntzaren bitartez, ikasleen adimen motorra, komunikatzeko eta

harremanak egiteko ahalmena, emozioak adierazteko eta kontrolatzeko ahalmena,

eta norberaren ekintzak behar bezala bideratzeko gaitasunak garatzen dira. Eta

honekin batera, jarduera fisikoaren inguruan sortzen diren pertsonen arteko

harremanek hainbat balio barneratzen eragiten dute; besteak beste: errespetua,

onarpena edo lankidetza. Balio horiek, hain zuzen, egunerokotasunera transferi

daitezke, eta, horrela, ikasleak bideratu egin nahi dira, berdintasun egoeretan

gainerako pertsonekin harreman eraikitzaileak izan ditzaten. Era berean, gorputzak

eta mugimen-jarduerek dituzten adierazpen-aukerek gorputz hizkuntzen sormena

eta erabilera indartzen dute; zehazki, pertsonen arteko harremanak leuntzen

dituzten sentimenduak eta emozioak transmititzeko. (175/2007 dekretua) Honetan

arreta berezia jartzea beraz, ezinbestekoa da etorkizunean gizarte eredugarri baten

protagonista izango diren haurrak hezteko.

9

Eremu honetako hezkuntza-ekintzaren oinarrizko elementuak gorputza eta

giza mugimena dira, eta mugimen-jarduerarekin eta gorputz-kulturako elementuak

barneratzearekin lotutako ahalmenak garatzea du helburu nagusi. Hain zuzen,

garapen horren funtsezko osagaia gorputz-hezkuntza da; hau da, irakasgai hori

mugimen-jarreraren pedagogiatzat hartzen da, eta pertsona bakoitzaren garapena

lortzen eta bizi-kalitatea hobetzen laguntzen du.

Hala eta guztiz ere, eremu honetako curriculuma mugimen-jarrerak

eskuratzea eta perfekzionatzea baino urrunago doa. Gorputz-hezkuntzaren eremuak

nabarmen hautematen ditu gizartean gertatzen diren aldaketa bizkorrak; beraz,

hezkuntza-asmoen bitartez, norberaren ongizatea lortzera bideratzen duten eta

bizitza osasungarri bat sustatzen duten premiei (giza banako arenak eta taldekoak)

erantzun nahi die, edonolako estereotipoak eta diskriminazioak alde batera utziz.

Irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesua sekuentziatan antolatzen da

(orokorretik espezifikora), eta dibertsitate-irizpideari garrantzi handiagoa ematen zaio

espezializazio-irizpideari baino. Prozesu horretan, edonolako diskriminazioak

saihestu behar dira (hau da, sexuaren, gizarte mailaren, arrazaren, pertsonen arteko

desberdintasunen edo gaitasunen araberakoak), eta, horretarako, indarrean dauden

gizarte-estereotipoak eta jarrera xenofoboak hautsi behar dira.

Beste ikaskuntza-eremu batzuek bezala, “Gorputz Hezkuntza” ikaskuntza

eremuaren funtzioa zehaztutako eskolatze-aldietarako hezkuntza-helburuak eta

hezkuntza-gaitasun nagusiak eskuratzen laguntzea da. Ikaskuntza eremu bakoitzak

bere ekarpena egiten du, eta, “gorputz-hezkuntzaren” kasuan, zeregin hori

gorputzaren portaera motorraren eta jolasen bitartez garatzen da. Horrela, ikasleen

adimen motorra, komunikatzeko eta harremanak egiteko ahalmena, emozioak

adierazteko eta kontrolatzeko ahalmena, eta norberaren ekintzak behar bezala

bideratzeko gaitasunak garatzen dira.

Euskal gorputz hezkuntzako kurrikuluma kirol jokoa, jolasa eta jolas-jokoan

errotuta egon behar da; honela euskal gizarteak, tradizioa abiapuntua izanik, gaur

egun nahi dituen giza ereduak bultza ditzake (Etxebeste, 2004).

Etapa honetako metodologia-ikuspegia ludikoa da; horregatik, jolasaren

testuingurua izan behar du bat-bateko ikaskuntza osatzen duen eremuak. Jarrera-

eta kultura-edukiek garrantzi handia hartzen dute, baina ez dugu prozedura-edukiek

10

etapa honetan duten garrantzia alde batera utzi behar. Garapen motorraren eta

kognitiboaren arteko lotura garrantzitsua da; izan ere, espazioari, denborari eta

gorputzari buruzko lehenengo nozioak hainbat mugimendu-egoeratan gertatzen

diren harreman logikoei esker ezartzen dira.

4. JOKO ETA JOLAS TRADIZINALA HEZIKETA FISIKOAN

La Vegak (1995, 15.or) dioenez, joko eta jolas tradizionala gorputz-

hezkuntzako baztertutako nagusietako bat izanda; etengabe aurre egin behar izan

du eta kirol masa handiei, gure materiaren eduki pribilegiatuari; orain arte, kasu-

gehiengoan, batez ere soil-soilik erabilia izan da motor edo gorputzaren helburuak

lortzeko errekurtso metodologikoa bezala, eta beraz, duda gabe joko eta jolasa

gorputz-hezkuntza arloko balio handiko baliabide metodologikoa da (Trigueros,

2002).

Eskola, kultura menderatzailearen transmititzen den leku nagusia izaten

jarraitzen du, beste edozein kultura alde batera utziz herri kultura eta baita ikasle

beraien kultura, nahiz eta Heziketa administrazioak honen garrantzia aitortuta izan

eta hainbat dokumentu sortuta eduki zentroetan , errealitatea beste bat da: praktikan

ez dute bere isla aurkitzen (Trigueros, 2002).

Joko eta jolasa, gorputz-hezkuntzako arloaren barruan kontutan hartzeko, ez

da soilik curriculumean irudikatu behar, baizik eta maila ezberdinetako curriculum

zehaztuan egon behar du gorputz-hezkuntza klasera iritsi arte.Eskola kurrikuluma

joko tradizionalez aberasteko aukera horretan, espazioen eta baliabideen

beharretatik ere pasatzen da, horrek testuinguruen analisiak soilik eman

diezazkiguke. Gorputz-hezkuntzak ikasitakotik kanpo argigune erreflexua izan behar

du, lortutako ikasketak indartuz eta mantenura eta gure ondare kultural eta

ludikoaren transmisioan lagundu (Trigueros, 2002).

Planteatzen dugu beraz, eskola eta heziketa ingurunetik, praktikatzen

jarraitzeko beharra, ikasten jarraitzeko eta etorkizuneko belaunaldiei gure kulturaren

jarduera fisikoak jakinaraziz, kultur ondare hau babesteko modu posible bakarra

(Sanchez, 2009).

11

Eskola da beraz, lekurik onena gure arbasoen kultur ondareak herritar guztiei

jakinarazteko. Eta ez soilik hura jakinaraztea, baizik eta hura errespetatzea eta

gogora ekartzea. Ikasgeletan, eta kultura adierazpen desberdinetan, irakas legoa gai

bada kultura guzti hau berreskuratzeko, ikasleen , gurasoen eta hauen aitona-

amonetako oroipenak erabiliz, denbora gutxitan berreskuratu dugu galdutako

denbora guztia. Beraz, kultur ondarearen defentsa, erritua, magia, jokoa edo dantza

bezalako hitzen esanahiaren kontzeptu-ezaguera hutsa baino askoz urrunago doala

ikusten dugu. Adierazpen kultural desberdin horien ohiko praktikak, eta bere

erabilerak herritarren aisian eragingo du (Trigo, 1995).

Joko jolasak kulturaren ondoan egon dira humanitatearen historian, herri

bakoitzak tipifikatu egin dituena bere bizitza-egoerara egokituz, gure herriaren

kultura tradizionalaren eta bere ohituren parte izanez, horregatik da funtsezkoa

izaera ematea hauei, gizakien heziketa eta sozializazio alderdiei laguntzeko asmoz,

eta gure umeen heziketa-prozesuaren garapenean laguntzeko asmoz (Rivera eta

Barroso, 2014).

Anitzak dira ohitura ludikoak erreskatatzeko eta berpizteko saiakerak, beste

garai batzuetan kaleetan, patioetan, plazetan eta parkeetan garatu ohi zena, eta

garai desberdineko belaunaldien arteko transmisio kulturaleko iturri ordezkaezina

zen (Méndez-Giménez, 1999; Beltzarana et al., 1993; Pelegrín, 1990; Garia, 1994;

Arrosa eta Rio-aren, 1997).

Gaur egun, bizimodu aldaketek, globalizazioaren fenomenoak eta teknologiekin

lotutako aisia pasiboak, joko-motore anitz ahazteko joera sendoa ezarri dute. Nahiz

eta aldi honetan krisi ludikoa izan, oraindik joko tradizionalek maila guztietan interes

didaktiko iturri bat izaten jarraitzen dute: motorea, fisikoa, soziala, intelektuala eta

kulturala (Maisua, 2007; Gariak, 2002; 2009) (hau ez nuke sartuko, ez dakidalako

nondik atera dudan edo autoreak zeintzuk diren gero erreferentzian sartzeko)

Beraz, joko eta jolas tradizionalak ikasgelan hartzen du bere zentzu guztia

maila hezigarria lor dezan neurrian. Sánchezek (2009) joko jolasak halako

helbururako bete behar dituen baldintzetako batzuk azpimarratzen ditu; ikasleen

garapen integrala baimen dezala, baztertzea eta lehia saihets ditzala, parte-hartzea

susta dezala, erronka eskuragarria uste dezala, arrakasta-aukerak ikasle guztiei

12

eman diezazkiela eta ikasketa lankide eta sortzailea bultza dezala (Méndez eta

Fernández, 2011).

Gorputz-Hezkuntzako eduki blokeak garatzeko material eraikuntzak ematen

dituen abantailak hainbat egilek nabarmendu dituzte (Méndez-Giménez, 2008;

Jauregiak, Toja eta Abraldes, 2001). Beste onura batzuen artean, kostu ekonomiko

urri edo baliogabea behar dutela nabarmendu da, parte-hartze aktiboa handitzea

baimentzen dute, praktikaren luzapena eskolaz kanpoko aldian posible egiten dute,

pentsamendu dibergenteko prozesu garapenari laguntzen diote, zeharkakotasuneko

eta diziplinartekotasuneko garapena baimentzen dute, bide ematen dute lan

lankidea eta, batez ere, ikasleentzako materialaren egokitzapenari laguntzen diote

(Mendez y Fernandez, 2011)

Kirola bere kontura egiten duten mutilek, bere gorputza errendimendu makina

bezala ulertzen duzu, adierazpen bide bat bezala baino. Jokoan bere ahalmen

motorrak ezagutzeko aukera ematen zaizkie (Trigo, 1995) .

Haurren joko eta jolas tradizionalak herriko kulturaren parte dira, eskolako

gorputz-hezkuntzako curriculumerako baliabidea ematen duena, zentzua eta

legitimitate soziala emanez. Joko-jolasek baliabideak, esperientziak, sinboloak,

balioak eta bere identitateak sortzeko pertsonei balio dieten iturriak ematen dituzte

(Devis, 2008).

Ezin da pentsatu kiroletako heziketa fisikoa gaurko gizartean alde batera

utzita aurkitzen denik. Ikastetxeak eta irakasleak behartuta daude gizartean eta bizi

garen kulturan ematen ari diren aldaketak ezagutzera eta nola eraldatzen ari diren

gure espazioa, denbora, objektuak aldaketa hauek, eta erlazioak ezartzen ditugun

(Etxebeste & Urdangarin, 2004)

Azken urteetan batez ere hezkuntzaren esparruan hedatzen ari den korronte

bat aurkezten da, kulturartekotasuna hain zuzen ere. Korronte pedagogiko edo

mundi ikuskera berri honen nondik norakoak azaltzen dira eta munduko jolasak

pentsamolde berri honekin uztartzeko bideak ere planteatzen dira.

13

Jolasa ezberdintasun kulturalaren gainetik oinarrizkoagoa den gizakion funtzio

edo jarduera bat dela adierazten du. Oinarri edo helburu komunetatik abiatuz

ezaugarri kulturalek beren isla egiten dute jolasetan. Herri bakoitzak bere

ezaugarriak atxikitxen dizkie jolasei.

Testuinguru hau (kultur-aniztasuna) historiako une ezberdinetan eta

intentsitate eta hedapen maila ezberdinetan eman da eta egoera honen aurrean

jarrera ezberdinak hartu izan dira:

Erlatibismo kulturala: Beste kulturen ezagutza baina kultura horretako balore

kulturaletan oinarrituz. Kltura guztien berdintasuna bultzatzen du, ez ditu beste

kulturak baloratzen eta errespetatu egiten ditu. Erlatibismo kulturala kritikatua izan

da kulturen arteko elkarreragina bilatzen ez duelako. Pentsaera honek duen

arrisku nagusia getizazio edo bereizketa da.

Intelkulturalitatea/kulturartekotasuna: Kultura guztiekiko errespetutik abiatuz

erlatibismo kulturalaren gabeziak betetzen ditu beste kulturekin harremana

bultzatuz.

Kulturartekotasuna beraz, aniztasun egoeren aurrean izan dezakegun ikuspegi bat

da, berdintasunean oinarritua eta aniztasun aberasgarri bezala ulertzen duena.

Kulturartekotasuna hitza neologismo berria da. Kulturaniztasunak egoera bat

adierazten du, bi kultura edo gehiagoren presentzia jendarte batetan.

Kulturartekotasunak berriz aniztasun horretatik haratago, gizatalde ezberdinen

arteko interdependentzia bat adierazten du, elkarrekikotasuna, besteekiko

elkarrizketa.

Sorreraz, korronte pedagokiko bat da baina baita hori baino gehiago ere: Mundu

ikuskera berri bat da eta gizartea ulertu eta antolatzeko irizpideak markatzen dizkigu.

Korronte honen funtsa kultur aniztasuna errespetatu eta baloratzean datza,

aniztasun hori faktore aberasgarri eta positibo bezala ulertu eta ideia horretan

oinarrituz garatzea gizarte harremanak, eraikuntza…

14

Kulturarteko hezkuntzaren helburu nagusia gure haur eta gazteek konpetentzia

kultur heldua izatea da, hau da, gaitasun eta jokabide egokiak garatzea gizarte

kulturanitz batetan egoki molda daitezen. Horretarako, gure haur eta gazteei

gaitasun batzuk irakatsi behar zaizkie beren eguneroko bizitzan pertsona

ezberdinekin bizitzeko zailtasunak izan ez dezaten: gatazkak bideratzeko estrategia,

gainerako kulturen eta norberarenaren gainean balorazio eta kritikak egiteko

gaitasuna, talde minoritarioen eskubideen aldeko jarrerak…

Kulturartekotasunaren printzipio edo jarrera nagusiak

Kulturen artean loturak, balioak, arazoak, beharrizanak eta bestelako puntu

komunak daude.

Ez dago kultura perfekturik, guztiok ikasu dezakegu beste kulturetatik norberaren

ezaugarriak aldatu barik.

Kultura ezberdinek beren arteko bizikidetasuna landu eta indartu behar dute.

Beste kulturekiko interesa izan behar dugu, lagungarria izango baita beldurrak,

aurreiritziak eta estereotipoak gainditzeko.

Pertsonok gure kultura kritikatzeko gaitasuna izan behar dugu.

Kultura ezberdina duten herrien artean interes komunak bilatu behar ditugu eta

aprobetxatu. Lotzen gaituena da garrantzisua ez aldentzen gaituena.

Etnien arteko gatazkak aurreikusi egin behar dira bideratu eta konpondu ahal

izateko.

Etnozentrismoa eta muturreko erlatibismo kulturala gainditu egin behar da.

Elkartasuna

Besteenganako tolerantzia.

Munduko jolasak eta kulturartekotasuna

15

Orokorrean “bestearen” pertzepzioa era positiboan sentiaraztea eta jarrera

diskriminatzaileak baztertzea izango dugu helburu munduko jolasaren erabileran.

Munduko jolasen bitartez, beste herri batzuen ohitura ludikoarekin goza dezake

haurrak eta honela, lotura afektibo positiboak sortaraziko dira haurraren eta jolas

horren eta bere jatorriaren artean.

Norberak bere jatorrizko kulturako jolasak ezagutuz norberaren burua eta ohiturak

lantzen dira. Garrantzisua da beste kultura batzuetara hurbilpena egitean gure

kulturaren gainean ere hausnartzea.

Balore eta ideien transmisioa. Munduko jolasak gizarte eta une historiko

ezberdinetan sortu dira eta balore eta ideia ezberdinak gordetzen dituzte beren

baitan. Haurrei gizarte ezberdinen ezaugarrien gainean hausnartzeko ere erabil

ditzakegu.

Kultur aniztasunaren haritik. Toki ezberdinetako pertsonengandik hurbilagl

sentitzeko tresna paregabea izan daitezke jolasak.

Jolas egiteak munduko beste herriengandik hurbilago sentiarazten gaitu.

Jarduera ezberdinetan, kultura ezberdinetako elementuak agertzea sainduko

dugu. Jolasa aberastu dezakeen kulturen arteko antzekotasunak eta

ezberdintasunak bilatuko ditugu.

Munduko jolasen bidez aisia bizitzeko bide ezberdinen gainean hausnar

dezakegu.

Gai hau lantzen dugunean honako helburua lantzeko bidea egin behar dugu:

gizarte egoera ezberdinetan dagoen jendearekiko harreman orekatu eta

eraikitzaileak ezartzea, jarrera solidarioa izatea eta sexu, klase sozial, sinesmen,

arraza…engatiko ezberdintasun kritikatzeko gaitasuna.

16

5. JOKO TRADIZIONALA KIROLAREN AURREAN

Kirol errendimenduen alderatze unibertsalaren bilaketa, kiroltze prozesuaren

ardatza osatzen du, prozesu bat non joko batzuk kirol bihurtu diren. Hainbat faktore

sozial, ekonomiko eta politikoak eragin handia izan du non joko jolas batzuk kirol

bihurtu diren eta, antzeko beste joko jolas batzuk batzuek aldiz, haien izaera

tradizionala mantendu izan duten edo kiroltze prozesuarekin desagertu egin diren

(Parlebas,1988).

Taula 1: Kirol jokoen kategoria nagusi biak

Kirol joko instituzionalak Kirol joko tradizionalak

Ofizialki aitortutako Erakundeetako

autoritatearen azpiko postuak

(federazioak...).

Erregistratutako, ezagututako eta oso

zehatzak diren araudiekin zuzentzen

dira.

Bere garapena espekularitatearekin

lotuta doa

Ekoizpen eta kontsumoaren prozesu

sozio-ekonomiko sakonki lotuta daude

Sarritan tradizio oso zaharrarekin

elkartutako daude

Parte-hartzaileen borondatearen arabera

aldaera asko onartzen dituen erregela-

gorputz fluktuatzailearen bitartez

zuzentzen dira

Ez dago eskari ofizialen menpe.

Prozesu sozio-ekonomikoetatik erabat

kanpo daude.

Adibideak: kirol atletikoak, taldeak, kirol

gimnastakoak, borrokako, natura

kirolak..

Adibideak:: Teca, ehiztaria , zapia, zazpi

harriak, otsoa, txerri txoa, hiru zelai,

txanoa…

(Parlebas, 2001, 277 or)

Kirol joko tradizionala

• Eskari ofizialek zigortu ez duten kirol-jokoak tradizio kultural luzean

sustraitua.

17

Joko-mota hau instituzionalizatu ez diren kirol joko guztiek eratzen dute; hots,

kirol-baldintzak ez dituen guzti haiengatik.

Joko instituzionalean erregelak jartzen dituen eskari zentralizatzailea dagoen

bitartean, joko tradizionalak bere kodeak transmititzeko ardura eta errituak uzten ditu

tradizio lokalean; erregela-sistema praktikan jartzen duten taldeen eragina dute eta

garatzen diren lurraldeetan , geografia lokalak, lurraren ezaugarriak , eta lurralde

horretako ohiturek parte hartzen dute eragin horretan (Parlebas, 2001, 286 or).

Baldintza geografikoek eragiten dute joko gehienek mugatutako zirkuituetan

eboluzionatzea eta txikiagotutako itxura eskaintzea. Jokoak eta jostailuak

ingurunearen eskaera espazialen mendean daude.

Joko tradizionala erliebe eta landaredira egokitzen da, eta batzuetan lurraldeko

faunari; kirolak bere igerilekua, bere estadioa, bere kaleak eta hitzartutako bere

dimentsioak inposatzen ditu. Kiroletako espazioa artifiziala eta abstraktua da,

eguneroko bizitzarekin desfasatutako motrizitatea eragiten duen espazio bat; joko

tradizionalaren espazioa ohiko portaerekin bat bizi den lekuaren espazio zehatza da

(Parlebas, 2001, 287or).

Joko tradizionalen aniztasuna eta intentsitatea

Joko eta jolas tradizionalen aniztasunak behatzailearen atentzioa deitzen du;

gainerakoekin erlazionatzeko eta komunikazio-egituretako formen aniztasunagatik

(duelua, joko erdi lankideak, anbibalenteak...), espazioarekin eta objektuekin

erlazionatzeko eragatik ( espazioak moldatu gabe, bat-batean egindako objektuak...)

eta asmatze-irizpideengatik (Parlebas, 2001, 289 or).

Kirol joko tradizionalak kirol joko instituzionalekin mailoa guztietan lehia

dezake: biologiko, harreman mailan, kognitibo, afektiboki eta erabakigarri mailan

(Parlebas, 2001, 290 or).

Joko jolas bat analizatzen dugunean, jokoa amaitzerakoan ez dakigu nor

izan den jokalaririk onena. Memoriarik gabeko jokoa da. Kirolen funtzionamendua

analizatzen badugu, emaitzen memoria beti dagoela ikusten dugu: abiatze jokoaren

amaieran nor izan den irabazlea edo galtzailea dakigu, edo sailkapen bat dagoen.

(Parlebas, 1988).

Aldiz, joko tradizionaletan oso ohikoa da partida berriro ere hasi behar izatea

aurreko partidan gertatutakoaren arabera. Gehienetan, aurreko abiatzearen

18

emaitzak jokalarien arteko roletako hasierako banaketa berria ekartzen du, baina

hortik aurrera baliogabetuta geratzen da, ahazten da (Parlebas, 1988).

Joko-memoria bat egotea eta partidaren azkeneko emaitzaren presentziak,

jokoen dinamika ludikoa aldatzen du, errendimenduari garrantzi handiagoa emanez.

Memoriarik ez duten kirol joko tradizionaletan, jokoko izaera lehiakorra txikiagotzen

da: (Parlebas, 1988).

Azkeneko emaitza dagoenean, jokalariek garaipena arriskuan jar dezaketen

jokaera dibertigarri eta arriskutsu mota hau mugatzea izan daiteke . Jokoko izaera

lehiakorra ez da jokoaren dinamika era askotako joko-egoerak berean zehar

gertatzen ari daitezela eta aukera interes une desberdinetarako egon dadila

sostengatzen duen dinamizatzaile bat soilik. Jokoetan memoriarekin jokoko izaera

lehiakorra ikusten da azkeneko garaipenaren bilaketan indartuta (Parlebas, 1988).

Joko tradizionala, egokigarritasuna eta adimen motorra

Kirolean rol berean dauden jokalariak aurkitzen ditugu, sarritan funtzio

berberak betetzen (espezializazioa) beti talderen barruan, joko eta jolas

tradizionalean , aldiz, askotan aurki ditzakegu jokalariak etengabe rolaz aldatzen eta

funtzio desberdinak jokoan egiten. Aldakortasun honek zeregin eta zirkunstantzia

desberdinetara moldatzera behartzen ditu jokalaria, eta motorraren egokitzapen

ahalmena eskatzen du, errealizazio espezializatuan zentratu gabe.

Ezegonkortasunak eragiten du haien artean talde batean, adibidez laguntzen ari

ziren jokalariek, joko konbergenteko jokalari libreenak, aurkako taldera pasatu

beharra aurkariei laguntzeko eta lehen bere taldekoak zirenen kontra jokatu beharra.

Ezaugarri honek halako egokigarritasun afektibo eta harreman mailakoa eskatzen

die jokalariei. Talde kiroletan ordea, jokalariak talde berean daude beti eta bere

lagunekiko erlazioa eta aurkariekiko erlazio berdina mantenduko da (Parlebas,

1988).

 6. JOKO TRADIZIONALEN ETA KIROLEN KOMUNIKAZIO SAREAK

Lagunarekiko eta aurkariako kiroletako komunikazio sareen aniztasun urria,

joko tradizionalaren sare aniztasunaren aurrean.

19

Jokalarien arteko erlazioetako joko bakoitzaren barneko logikaren egitura: bere

komunikazio-sareak.

Jokoaren dibertsitateari erreferentzia egiten diodanean esan nahi dut, joko

tradizionaletan kirolean baino komunikazio sare gehiago mantendu izan direla.

Arerio eta kide dauzkaten kiroletan sareak orokorrean esklusiboak, egonkorrak eta

kirol dueluak izatera pasatzen dira. Egitura oso murritzak ditu, bi egitura hain zuzen

ere, eta joko tradizionaletan aldiz gutxienez bederatzi sare mota ezberdinak daude,

horietako bat ezegonkortasuna eta horretaz aparte kirolean posible diren guztiak.

Gizarte modernoak kiroleei garrantzi handiago ematen dionez joko tradizionalei

baino, kiroltze prozesuak komunikazio-sare posibleetako batzuk errebalorizatu ditu,

beste batzuei balioa kenduz . 

Joko tradizionalen komunikazui sarea aurkaria eta kidetasuna eskeintzen

dutena

Duelo simetrikoa

2-esklusiboa

Duelo disimetrikoa

Egonkorra

Esklusiboa n-esklusiboa

Ezegonkorra Permutantea

Konbergentea

Fluktuagarria

Sare

Marro-marroka, balón

prisionero, doble

bandera, hamar pase.

Ikurra, polizia eta

lapurrak, zazpi harri,

teka.

Erreleboak, ralliak, mundo

bira, antzara-jokoa naturan.

Cuelga-descuelga, hartza eta zaindaria,

kandela, katu jokoak, azukrezko baloia.

Gabiraia, baloi-ehiztaria, itzuri baloia.

Izkutaketa-katilua

20

Egonkorra

anbibalentea

Permutantea

Ezegonkorra

Fluktuagarria

(Parlebas,1988. Fig 58, 215 or)

(Hau ez dakit beharrezkoa den, beharrezkoa ez bada ondorio hauek sartzea

kendu arazorik gabe.)

Ezegonkortasunari buruzko ondorioak:

Ezegonkortasuna:

• bi jokalarien arteko harremanak bapatean kontrako zentzukoak bihur

daitezke: lagunak etsai bhurtzen dira, eta etsaiak lagun. Horrek

egokigarritasun motor handia eskatzen die jokalariei.

• permutantzia : jokalariek rol desberdinak hartzen dituzte, jokoa

markatzen duten ekintzen ondorioz. Askotan, “galtzen” duena

protagonista bihurtzen da. (funtzio konpentsagarria).

• konbergentzia : askotan, talde bakoitzeko kide kopurua aldatzen doa

jokalari guztiak talde berean bukatzen dutelarik: bat guztion kontratik

guztiak baten kontra pasa daiteke. Talde “irabazle”a zein izango den

aldez aurretik jakina: garrantzitsuena ez da emaitza, jokoaren iraupena

baizik.

• fluktuagarritasuna :rol aldaketa asko jokalarien eskuetan daude:

taldearen eta norberaren interesen artean erabaki behar dute.

(Parlebas,1988)

Anbibalentziaren eta simetria ezaren inguruko ondorioak

Hiru zelaiak (Azeria, oiloa eta sugegorriak)

Urdanga, lau izkinetan.

Baloi eserita, galochea, atea.

21

Ambibalentzia:

• Lau-izkinak bezkalako jokoetan, jokalariak bere aliantzak unean

bertan traizionatu ditzake

Sugegorri, azeri eta oiloak bezalako jokoetan, jokoaren irautea emaitza bera bano

garrantzizkoa da. Irabazten duenak bere hilobia egiten du.

Simetria eza:

• Taldeek eginkizun, taldekide kopuru edo/eta rol sistema desberdinak

izateak aukera berdintasunean oinarritutako errendimenduen erkaketa

ezinezko bihurtzen du. Ahalmen ezberdinek aukera ezberdinak izan

ditzakete.(Parlebas,1988)

Ondorioak: gizarte harremanaren domestikazioa

Kirola: Kirolak duelo simetrikoa du eredu, (sare n>2 eredu horren

orokortzearen fruitua da). Talde bateko jokalari gehienak elkar-trukagarriak dira eta

rol berberak dituzte. Horretaz gain, rol sistema, eginkizunak eta jokalari kopurua

berdinak dira talde bietan.

Taldeek kide kopuru eta rol sare berdinak izateak eta taldekideek rol berdinak

izateak talde eta banakako errendimenduen balorazioa errazten du, oinarritzat

aukeren berditasuna dutela.

Jokalarien aldez aurretik dakite nor den lagun eta nor den etsai, joko osoan

zehar talde berberarekin dira fidelak, taldekideekin solidarioak izanik, haiekin

elkarlanean baina besteei kontra hobe egiteko.

J. tradizionala: Joko tradizionalek ezberdintasunezko egoerak erabiltzen

dituzte, jokalari batzuek rol bereziak dituztelarik. Gainera, taldeak izanez gero, talde

bakoitzeko rol sistema, eginkizunak eta jokalari kopurua ezberdinak dira askotan.

Ahalmen desberdinek aukera desberdinak aurkitzen dituzte.

Errendimenduaren garrantzia ez dago hain markatuta, eta ezin da errendimendua

hain errez baloratu.

22

Jokalariak taldez aldatzen dira, lagunak etsai bihurtzen dira, noberak hautatu

behar du bere interesen eta taldearen interesen artean, eta traizioa joko araua ere

izan daiteke. Askotan, jokalariak erabaki ditzazke bere harreman motorrak, inoren

aurrean justifikatu behar gabe.(Parlebas,1988)

Ondorioak: egitura konplexutasuna

Joko tradizional askok kirolek baino egitura konplexuagoak dituzte. “kirol joko

kolektibo guztiek baloi eseriaren sarearen subgrafo partzial bat da”. Kirol joko

tradizionala kirolek baino egokigarritasun gehiago eska dezake. Joko tradizionala

eragiketa konkretuekin eta kirola, berriz, eragiketa abstraktuekin berdintzea ez da

zilegia.

Ezegonkortasuna eta anbibalentzia direla eta, joko tradizionalek subjektuaren

egokigarritasun afektibo-erlazional handiago eska dezakete .

Kirola, beraz, ez da joko forma gorena; joko tradizionala ez da jokoaren haur-

forma bat, ez eta kirolaren aurretikoa edo kirolerako prestatzekoa: kirol joko

tradizionalak ez dira “kirol-aurreko jokoak”

Joko tradizional eta instituzionalizatuen artean dagoen aldea ez da gradukoa,

izaerazko baizik.(Parlebas,1988, 229 or)

Ondorioak: ekarpen pedagogikoa

“Ez dugu (...) hierarkia bat beste batekin ordezkatu behar, bai, ordea, jokoen

familia handiak bereizgarri egokien bidez agertaraztea (...). Orduan bai egin ahal

izango ditugu egoera ludo-motoreen bereriazko propietate eta dinamismoan

oinarritutako interpretazio psikologiko zein soziologikoak. Jokoaren funtzionamendu

eta joko zelaian beha daitezkeen jokabide motorren edukiak ezagutzeak balioa

duten proposamen pedagogikoak egiteko ahalmena emango digu.(Parlebas,1988,

229 or)

Ondorioak: hautaketa soziopolitikoa, ez funtzio gutxiagotasunik

23

Hizkuntzen arloan gertatzen den bezala, jokoaren funtzioak joko tradizionalek

joko instituzionalek bezain ongi bete daiteke: Joko instituzionalek gure gizartean

gaur duten estatus gorena eboluzio soziopolitiko batetik datorkie.

“Gaur gutxiesten ditugun joko tradizionalak duela mende batzuk errege,

aristokrata eta kalitate handiko pertsonen begiko dibertsioak ziren. Nobleziak eta

korteak baztertu zituzten heinean, bere prestijioa galdu zuten, eta ume eta behe

mailako jendearen joko bezala iraun zuten”.

Kirola, industria konkistatzailearen mendeko (XIX. m) Ingalaterrako

aristokraziak asmatu zuen. Lehen aisia handiko aristokrata aberatsen pribilejioa

zena, pixkanaka klase sozial ertainek eta herriak bereganatu zuten. Ahateari igerian

irakatsi nahian (...), behe-klase sozialen ordezkariek kirolaren nagusitasuna

aldarrikatzen dute, errebindikazio horrekin instituzioek eginiko hautaketa bera egiten

dutelarik.”(Parlebas,1988, 223 or)

Ondorioak: hautaketa soziopolitikoa, ez funtzio gutxiagotasunik

“Ikuspuntu on batetik behatzeko aldentzen bagara, kirol joko mota ezberdinei buruz

igorri ohi diren epaiak partehartzaileen klase sozialaren inguruko prestigio eta potere

fenomenoei lotuta agertzen zaizkigu. Batzuetan, kontraesana oso nabaria da:

adibidez, gaur egungo langile eta herri elkarteek, kirola joko tradizionalak baino hobe

dela aldarrikatzen dutenean, bere klase-etsai deklaratuen argudio eta praktikak

mantsoki eta beren kabuz ber hartu besterik ez dute egiten!” (Parlebas,1988, 224

or)

7. EGOERAREN ANALISIA

24

Ander Deuna Ikastola Uribe Kostako Sopela herrian dago, herriaren erdigune edo

nukleotik kanpo dago. Muino edo mendi magalean dago kokatua, zuhaitz eta zelaiz

inguraturik, Santa Marinako haitzetatik hurbil. 2000. urtean Ander Deuna “Herri

Onurako Guraso eta Langileen Irakaskuntza Kooperatiba Elkartea” izendapena jaso

zuen. Gaur egunean, 700 ikasle baino gehiago dauzka eta ikaskuntzako etapa

guztiak eskaintzen ditu. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan ikasle kopuruaren

batezbestekoa 25 ekoa da. Eskualde guztiko, Uribe kosta, herrietatik hurbiltzen dira

haur eta gazteak ikastolara ikastera, baita urrunago dauden herrietatik ere, hala

nola, Mungia edo Getxo.

Beste herrialdeetako ikasle gutxi daude, bi edo hiru gelako, hauen jatorria

gehienbat arabiarra eta hegoamerikarra da. Ez da ematen arraza diskriminaziorik,

ematen direnak jolas orduetan izaten dira eta gehienak futbolak eragindakoak.

Eskolaz kanpoko jardueretan futbol talde ezberdinak daude, inguruko

herrietakoak direnak. Hauen arteko lehiak Lehen Hezkuntzatik datoz eta sortzen

diren gatazkak ere ikasleen arteko harremanetan isladatzen dira.

Tutoreek saiakera itzelak egin behar dituzte gatazkak konpontzeko. Gorputz

hezkuntzako irakasleekin hitz egiten, zaila ikusten dutela batetik ikastolan eskolaz

kanpoko jarduereen egoera aldatzea eta zailagoa oraindik programazioan jolas

unitateak sartzea, justu-justu betetzen dute egin beharrekoak eta. Beroketak egiteko

eta jolas solteak soilik egiten dutela.Bai ikusten dut aukera dutela jolas orduetan

jolas libre moduan erabiltzeko, baina ez da erreala beraiek ez badute bultzatzen

modu batera edo bestera.

Irakesleen iritzia eta egungo gizarte globalizatuaren ereduek duten eragina

ekiditzeko kontutan hartuta, ikastolarako egitasmoa bi eginkizunetan oinarritzea

erabaki dut.

1- Jolasaren unitate didaktiko egoki baten programa gauzatzea. Jolasaren unitate

didaktikoa martxan jartzeko, aukera desberdinak aztertu ditut. Horien artean joko

tradizional soziomotorren komunikazio sareen aniztasuna: erlazio

sozioafektiboen gaineko eragilea eta joko tradizionalaren unibertsaltasuna eta

multikulturalitatea gaietan oinarritzea nire unitatea erabaki dut.

25

2.- Patio mailan interbentzioa egitea. Ikastolak duen “Euskaraz bizi” kanpaina

plangintza aprobetxatuz. Hiru hilabetero behin, jolas orduetan irakasleak patiora

irtetzen dira ikasleekin jolastera euskara bultzatzeko .helburuarekin. Plangintza

honetan jolas tradizionalak sartzeko aukera aparta ikusten dut, horrela euskararen

helburuaren barne azpi helburua egongo da: jolas tradizionala.

7.1. NIRE ESPERIENTZIA ANDER DEUNA IKASTOLAN

Bi esperientzia jaso ditut ikasturte honetan Ander Deuna ikastolan. Bata,

hilabetetan zehar Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan praktiketan jasotakoari

buruzkoa eta bestea, ikasturte osoan zehar , Ander Deuna Ikastolan bertan,

bederatzi urteko umeen futbol talde baten entrenatzailea izatearen esperientziari

buruzkoa.

Praktiketan jasotako esperientzia.

Lehenengo esan beharra daukat DBH ko eta Batxilergoko hezkuntza

proiektuan, eta kurrikulumean joko tradizionala neurri oso txiki batetan agertzen

dela. Hau normala izan daiteke, DBH ko kurrikulumean aspektu asko landu behar

direnez, espazio gutxi geratzen da joko tradizionalak lantzeko.

Nahiz eta gai honi buruz informazio gutxi agertu, Ander Deuna ikastolako

gorputz hezkuntzako irakasleak gai honi garrantzia ematen dionez, nola klaseetako

programazioan txertatzen zituen jokoak ikusi dut.

Bestalde, ez dira soilik euskal jokoak lantzen beste lurralde batzuetako hainbat joko

tradizional ere lantzen dituzte.

Lehen hezkuntza aipatu nahiko nuke. Etapa honetako hezkuntzako

kurrikulumean, joko tradizionala neurri handiagoan agertzen da, programazioan

indar handia dauka eta haien erabilera oso nabaria da

Ikastolako jolas guneetan (hainbat eta mota ezberdinetakoak), jolas orduetan

behaketa egin ondoren, joko tradizionalen erabilpena denbora librean LH eta DBH

ko ikasleen artean alde ikaragarria handia dagoela Ikusi nuen.

Derrigorrezko bigarren hezkuntzako ikasleek ez dute joko tradizionalik

erabiltzen, mutilak kirola egiten dute, saskibaloia eta futbola batik bat , eta neskak

26

(ikaragarria iruditu zitzaidan) ez dutelako kirolaren aldarrikapenik. Lehen hezkuntzan

aldiz, ikusi dut kirola egiten dutela neurri handi batean baina joko jolas tradizional

asko erabiltzen dituzte ere,

Uste dut ikasleen denbora librean jolas tradizionalen erabilera gehiago

sustatu beharko litzatekela , gorputzaren aktibotasuna martxan izango zuten eta

ondare kulturala gordetzeko aukerak zabalduko genituzke.

Esan beharra daukat egoera hau ez dela ikasleen motibazio faltagatik ematen

bakarrik, teknologia berriak umeengan ohitura pasiboak sortzen ari dira eta

ezjakintasun guzti honetan kaleko giroak ez du batere laguntzen . Horrez gain

gurasoek ez dute umeen garapena joko jolasetan oinarritzen kirolean baizik.

Ikastolako eskolaz kanpoko jardueretan futbol entrenatzaile moduan

jasotako esperientzia

Ikasturte honetako futbol entrenatzaile lanaren gogoeta egingo banu, lan

honetako 5. puntuan aipatutako hainbat egoera kirol entrenatzaile moduan

esperimentatu ditut, puntu hauetan gehienbat:

a. Futbolean umeak ez dira dibertitzen. Ez dute ondo pasatzen exijentzia

dago eta.

b. Emaitzak izugarri baldintzatzen du. Emaitza txarrak izan ezkero, motibazio

falta sortzen da , aspertu egiten dira, ez zaie galtzaileak izatea gustatzen.

c. Errendimendu eta disziplina exijitzen zaie eta ordu horietan nekatuta

ikusten zaie, beraz, ez dira zentratzen eta momentu asko sufrimendu

batean bihurtzen dira bai ikasle bai entrenatzailearentzat.

d. Umeen idoloak futbolari ospetsuak dira, beraiek bezalakoak izan nahi

dute.

e. Ume futbolari “txarra” autoestimua galtzen du eta ume futbolari “ona”

liderra da.

f. Ume asko futbolean ari dira gurasoek erabaki dutelako.

…

Ondo legoke entrenamendu horietan beroketan eta amaieran jokoak sartzea.

27

7.2 HEZIKETA FISIKO ARLOAREN IRAKASLEN ESPERIENTZIA

Ander Deuna Ikastolako DBH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.

Elkarrizketa: Galder Izaola ( Eibar taldeko futbolaria izandakoa)

Kurrikulumak gauza asko eskatzen ditu eta gauza guztiak ehuneko ehunera

lantzeko ez du denbora ematen. Gizarte honetan gaur egun, jolasa nahiko baztertuta

dago eta umeak kirol errendimendu inguru horretara zuzentzen ditugu. Jolas

gehiago sartu beharko lirateke umeen bizitzan, zoritxarrez erabaki hau ez dago

eskolaren esku bakarrik familien esku baizik eta familiaren eredua oraintxe bertan

kirolera bideratuta dago.

Ikastolako gazte askotan ikusten da DBHra heltzean, ez dakitela jolasten.

Beraiek lehiatzen dakite eta ez dira gai jolas bat ondo pasatzeko erabiltzen. Baina

hori gizarteak bultzatzen dituen balore batzuetara lotuta dagoela ikusten da:

lehiakortasuna, giza banakortasuna, “ irabazi”.

Gaur egun 5 - 6 urterekin, umeak kirolera bideratzen dira. Umeak nagusiak

izango balira bezala tratatzen dira, horregatik ohitzen doaz zerbait egiten dutenean

irabazte helburua izatera.

Lehen jolas gunea kalea zen baina gaur egun umeak kalean oso denbora

gutxi ematen dute, eta are gutxiago jolasean. Herriko plazak, lehen jolastoki zirenak

ez dira jolastokiak jada.

Ander Deuna Ikastolako LH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.

Elkarrizketa: Endika Guarrotxena ( Athletic taldeko futbolaria izandakoa)

Ikastolan orokorrean joko tradizionala baloratua dugu, horregatik ikastolan

gorputz hezkuntza orduetan bai jolas orduetan “Euskaraz Bizi “ kanpainak

aprobetxatuz aritzen gara. Zoritxarrez ez dute asko erabiltzen jolas tradizionalak,

nahiz eta ahaleginak egin ba adibidez parke berrian joko tradizional batzuk margoztu

bezala, ez dute arrakasta handirik izan.

28

Kirolak dira nagusi, futbola eta saski baloia, batez ere horiek dira nagusi eta

pena bat da orokorrean ez direlako ikusten ezkutaketa edo harrapaketak ikastolan

eta gizartean.

Eskola gaur egungo gizarteko transmisoreak izan behar da, ordu libreetan

edo aisialdian zer egiteko ere aukera eman behar zaie eta jolas eta joko

tradizionalak une horietan sartzea aprobetxatu beharko litzateke. Horretarako,

heziketa fisikoan transmisore lana egin behar da gero haiek jolasak ezagutu

ondoren, bere denbora librean egin al izateko, belaunaldiz- belaunaldiz hori galtzen

ari da. Horregatik uste dut eskolaren lana dela.

Ikasleak nagusiagoak egiten direnean joko tradizionala baztertzen doaz,

lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzara salto horretan gertatzen da, hor nabaritzen

da. Baina ez da gertatzen joko tradizionalekin bakarrik, etapa eta adin aldaketa

horretan, mutil askok kirola uzten dute ere, hor dago lan zaila landu beharrekoa,

gazteak kirola egiten jarraitzeko eta joko tradizionaletan ere aritzeko.

Beraz, ikastolako gorputz hezkuntzako irakasleek beraien eskuetan dagoena

egiten dutela ikusi dut, horregatik, uste dut badaudela jolasak bultzatzeko beste

aukera batzuk eta hori izango da nire lan honen egitasmoa. Alde batetik, gorputz

hezkuntzxako programazioan unitate didaktiko bat gauzatzea eta bestetik, ikastolan

egiten diren “euskaraz bizi” kanpinak aprobetxatu jolasak bultzatzeko.

8. ANDER DEUNA IKASTOLARAKO EGITASMOA. UNITATE DIDAKTIKOA.

JAKINTZAGAIA: GORPUTZ HEZKUNTZA

GAIA: MUNDUKO JOLAS TRADIZIOANA

MAILA: 1 DBH SAIO KOPURUA: 7

Proposamenaren testuingurua:

Adin honetako ikasleen heziketan, kirola pisu gehien duen jarduera da. Ondorioetan

aipatu dudan bezala, jolasen onurak asko dira, horregatik jolasak merezi duen

trataera ematea eta gorputz hezkuntzako programazioan txertatzeko ahaleginak

egitea ikusten dut. Aurreko puntuan aipatutako estrategia didaktiko ezberdinetatik,

29

ikastola honetarako bi estrategia jorratzea posible ikusi ditut, bata jolasen inguruko

unitate didaktikoa sortzea eta bigarrena, hiru hilabetero behin irakasleek “Euskaraz

bizi” plangintzan duten kanpainan jolasen astea antolatzea programa bat eginez.

Justifikazioa:

Zergatik “Munduko jolasak” unitate didaktiko moduan? Ikastola honetan normalean

ez da ematen diskriminazio egoerarik, planteiatzen dudan unitate didaktiko honek,

jolasak ematen duen dibertimendua aprobetxatuz, bestearen pertzepzio era

positiboan sentiarazteko eta jarrera diskriminatzaileak, arrazan zein generoan,

baztertzen ikasteko aukera emango die ikasleei,. Horri gehitu behar zaio beste herri

batzuen ohitura ludikoarekin goza dezaketela eta honela, lotura afektibo positiboak

sortarazi ikasleen eta jolas horren eta bere jatorriaren artean.

Jolasa kultur aniztasunaren trataerarekin lotzea posible da munduko jolasak lantzen

baditugu . Sekuentzia labur honetan, jolasaren bidez berdintasunean oinarritutako

gizarte kultur anitz ikuskera berriarekin lotutako jarduerak proposatzen dira.

Ondoren agertzen diren gaitasun, helburu eta edukiak, Euskal Autonomia

Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma sortu eta ezartzeko 175/2007

Dekretutik atera ditut, V. eranskinean Gorputz Hezkuntza arlotik hain zuzen.

Curriculumean agertzen diren guztietatik nire unitatearekin bat datozen aukeraketa

bat egin dut.

A.- LANDUKO DIREN GAITASUNAK

1.-Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Gatazkak bideratzeko estrategiak,

gainerako kulturen eta norberarenaren gainean balorazio eta kritikak egiteko

gaitasuna.

2.-Ikasten ikasteko gaitasuna lortzen, zenbait jarduera fisiko planifikatzeko

baliabideak ematen baititu, esperimentatze-prozesu batean oinarrituta. Horri guztiari

esker, ikaslea gai da, bere denbora librean, jarduera fisikoaren ikaskuntza eta

praktika era antolatuan eta egituratuan erregulatzeko. Era berean, beste pertsonekin

lan egiteko trebetasunak garatzen ditu

3.- Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

30

4.-Giza eta arte-kulturarako gaitasuna eskuratzen laguntzen du. Ideiak eta

sentimenduak modu sortzailean adierazteko, gorputzaren eta mugimenduaren

aukerak eta baliabideak aztertzen eta erabiltzen ditu. Eremu hau herri-kultura

bizitzeko bitarteko bat da.

B.- HELBURU DIDAKTIKOAK

1. Banakako, taldekako eta aurkaritzako jolas-jarduerak ezagutzea eta egitea, eta,

horietan, araudi-oinarri teknikoak eta taktikoak aplikatzea; horrez gainera, ekintza

horiek gero eta autonomia handiagoz gauzatzea.

2. Jarduerak, jolasak egitean, errespetuz jokatzeko, talde-lanean aritzeko eta

kiroltasunez jarduteko trebetasunak eta jarrera izatea, bakoitzaren kultura, gizarte

eta trebetasun-desberdintasunak kontuan hartu gabe.

3. Jarduera ludikoak eta kirol-jarduerak diseinatzea, antolatzea, kudeatzea eta

horietan parte hartzea, helburu bateratuak lortzeko; helburu horiei esker, aisialdi-

denboran beste pertsonekin elkartu eta lankidetzan aritu ahal izango da.

4. Zenbait jolas mota aztertzea, hainbat informazio-iturri baliatuz modu autonomoan

aukera zabalago bat eskuratzeko.

5. Bestearen pertzepzio era positiboan sentiaraztea eta jarrera diskriminatzaileak

baztertzea

6. Munduko jolasen bitartez, beste herri batzuen ohitura ludikoaz gozatzea eta

honela, lotura afektibo positiboak sortaraztea haurraren eta jolas horren eta bere

jatorriaren artean.

7. Munduko kultur arteko hezkuntzaren helburu nagusia gure haur eta gazteek

konpetentzia kultural heldua izatea da, hau da, gaitasun eta jokabide egokiak

garatzea gizarte kultur anitz batetan molda daitezen.

8. Kultura ezberdina duten herrien artean interes komunak bilatzea.

9. Beste kulturetatik ikastea norberaren ezaugarriak aldatu gabe.

10. Beste kulturekiko interesa izatea, aurreiritziak eta estereotipoak gainditzeko.

31

11. Gure kultura kritikatzeko gaitasuna izan behar dugu.

12. Etnozentrismoa eta muturreko erlatibismo kulturala gainditzea.

13. Elkartasuna eta tolerantzia.

14. Ikasleak munduko jolas ezberdinen kultur arteko tasuna, mundua ezagutzea eta

lantzea eta bere ikaskideekin munduko jolas ezberdinak era egoki eta dibertigarri

batean lantzeko gai izatea.

D.-EDUKIAK

Edukien garapena bideratzeko irizpideak, hauek izango dira:

Esanguratsua: ikasleen errealitatearekin lotuta daude. Egokitasuna: ikasleen

gaitasunekin bat egiten dute. Disziplinartekotasuna: beste ikasgaiekin lotzen da.

Globaltasuna: errealitatearen ikuspegi partziala gainditzen dute.

Ondorengo taulan, Unitate didaktiko honi dagozkion edukiak agertzen dira.

1.Eduki multzoa

Jarduera fisikoa eta

osasuna.

2. Eduki multzoa.

Gorputz-adierazpena eta

komunikazioa.

3. Eduki multzoa.

Mugimen-kultura: Aisialdia

eta denbora librerako

hezkuntza

1. Beroketarako egokiak diren

jolasak eta ariketak egitea.

2. Oinarrizko ereduak edo

trebetasunak erabiltzea,

hainbat egoeratan eta

exekuzio modutan.

3. Garbitasunari, higieneari,

ordenari, instalazioei eta

materialei buruzko araudiak

onartzea, errespetatzea eta

erabiltzea. Jarduera

fisikoak egin ondoren,

gorputzeko higieneari

arreta jartzea.

4. Norberaren egoera

fisikoarekin jarrera kritikoa

izatea eta hobetzeko gogoa

izatea.

5. Mugimendua lantzeko era

1. Talde dinamika positiboa

bultzatzeko adierazpen-

jarduerak esperimentatzea.

2. Desinhibizioa,

naturaltasuna,

plastikotasuna eta

sormena.

3. Pertsona bakoitzak

adierazteko dituen mugak

errespetatzea.

1. Jolasak, beste kultura

batzuekin lotuta daudenak,

gizarte-elementutzat

erabiltzea.

2. Jolas ekintzekin lotutako

mugimendu trebetasunak

gauzatzea.

3. Taldean egiten diren kirol

jokoaren faseak:

kontzeptua eta helburuak.

4. Oposizioko, lankidetzako

eta oposizio-lankidetzako

egoerak lantzea...

5. Norberaren exekuzio-maila

onartzea eta hori

hobetzeko gogoa izatea.

6. Jolas jarduerak osasuna

hobetzeko bidetzat balio

32

bateko eta besteko aukerak

errespetatzea eta

aniztasunak duen

aberastasuna balio estea.

estea.

7. Egindako jardueren eta ,

jolasen erregelak eta

arauak errespetatzea eta

onartzea. -Jolasetan parte

hartzea eta laguntzeko eta

lankidetzan aritzeko gogoa

izatea.

E.-METODOLOGIA

Metodologia aktiboa erabiliko da, ikasleen inplikazioa bultzatuko da

autonomia eta auto erregulazioa lortzeko.

Estrategia metodologikoak:

Ikaskuntzaren helburua lortzeko motibazioa bultzatzea: helburuak jakinaraztea…

Irakasleak emango ditu munduko jolasen azalpenak erakargarriak egiten

ikasleentzat. Proiektorean jarriko die jolasak eta Internet erabiliko du honen

informazio gehigarria emateko.

Parte-hartzeko estrategiak sorraraztea. Jolasen helburua ondo pasatzea izango dela

eta irakaslaren zein ikaslearen balorazioan hau garrantzitsuena izango dela.

Toki eta denbora antolaketa desberdinak faboratzea. Ikastolako gune ezberdinak

erabili behar izango dugula jolasak antolatzeko.

Ikasitakoa ahoz zein idatziz komunikatzea. Talde lanean informazioa bateratu

beharko dute eta ahozko zein idatzizko azalpena prestatu beste taldekoentzat

Ikasitakoaren funtzionaltasuna gela esparrutik kanpo bultzatzea. “Euskaraz Bizi

kanpaina” programa. Aste horretako jolasen arduradunak izatean beste mailetako

ikasleekin praktikan jarri beharko dute ikasitako guztia.

Ikasleak taldekatzea irakaslearen lana izango da. 25 ikasleko klasea izango da,

heterogeneotasun maila handiarekin. Irakasleak irizpide hauek izango ditu kontuan

talde banaketan: neska-mutilak, gaitasun motorrak eta harreman mailako

gaitasunak. Irakasleak ardura hau bere gain hartzen duela azalduko die, hainbat

arrazoi emanez: beraiek antolatzen badituzte taldeak beraien lagunak aukeratuko

dituztela eta lan honetan taldeen berdintasuna maila guztietan lortzea ezinbestekoa

dela.

Baliabideak

33

Gelako materiala: aulkia, taula, uztaia, papera, arkatza, guraizea, klariona, baloia,

intxaurrak, melokotoi hezurrak, makilatxoak, sarea eta kuboa.

Teknologi aberrien erabilera: ordenagailua, proiekzioak, bideoak,..

Beste gune batzuen erabilera gimnasioaz gain. Espazioa aurrera eramango duten

jolasaren araberakoa izango da. Ikastolak espazio ezberdinak ditu jolas hauek modu

egokian eraman ahal izateko: frontoi estalia, goiko pista, beheko pista, pista estalia,

ikastetxe ingurua,…

34

Jarduera Deskripzioa Denbora Taldekatzea Gaitasunak / Helburuak Baliabideak /

Espazioa

1. Unitatearen

aurkezpena.

Amerika, Afrika, Europa, Asia eta Ozeania

kontinenteen jolasak burutuko dituztela azalduko

zaie. Proiektorean jolasak erakutsiz.

45 mn. Talde osoa3.gaitasuna/ 4.

helburua

Proiektorea/

Gelan

2. Aurre ezagutzakIkasleak galderak egingo ditu haien ezagupena

jakiteko asmoz15 mn Talde osoa

2. gaitasuna

10. eta 14. helburuak

Galdera orria/

Gelan

3. Talde banaketa Irakasleak 25 ikasleez osatutako klasea 5

pertsonako 5 talde osatuko ditu 10 min Talde osoa

2. gaitasuna / 2.

helburua

Ikaslearen

taldekatze orria/

Gelan

4. Kontinentearen

aukeraketa

Irakasleak jolasen informazioa fotokopietan

banantzen die. Taldeek kontinentea aukeratuko

dute. Kontinente bera bi taldek edo gehiagok

aukeratzen badute irakasleak zozketa egingo du.

15 min Taldeka1. eta 2. gaitasunak/

13. eta 2. helburuak

Jolasen

fotokopiak/ Gelan

5. Bi jolas aukeratu

Talde bakoitzak kontinenteko bi jolas aukeratzen

du, irakasleak banatutako kontinente ezberdinen

fitxaz baliatuz. Bertan deskribapena iraupena,

materiala,… agertuko zaie.

15 min Taldeka

1 eta 2 gaitasunak/

4., 6., 10. eta 14.

helburuak

Jolasen

fotokopiak/ Gelan

6. Informazioa bildu

Tokatu zaien kontinentearen informazio bildu

etxean. Jolas ezberdinen argazkiak, bertako

kulturako musika mota…

30 mn. Norberarena

3. gaitasuna/

4., 6., 10. eta 12.

helburuak

Ordenagailua/

Etxean

35

Jarduera Deskripzioa Denbora Taldekatzea Gaitasunak / Helburuak Baliabideak /

Espazioa

7. Informazioa

gelara ekarri

Talde kideek, etxetik hartutako informazioa batu,

antolatu eta osotu egingo dute kuaderno batean, beste

taldekoei azaltzeko. Lan hori ordenagailura pasatu

beharko dute 9. jardueran besteei aurkezteko

60 mn Taldeka

2., eta 3.,gaitasunak/

3,4,6, 9,10 eta 14

helburuak

Ordenagailua,

proiektorea,

kuadernoa/

Gelan

8. Jolasa antolatu

Taldeek aurretik adostua izan beharko dute ze

materiala erabiliko duten eta ze espazioa behar duten.

Beste taldeekin espazio banaketa eta eguna zehaztu

beharko dute.

15 mnDagokion

taldeari

1, 2 gaitasunak/

1,2,3,14 helburuak

Jolasa jorratuko

duten espazioan.

9. Jolasa aurkeztu

Jolasaren aurkezpenean, kontinenteari buruzko

landutako informazioa aurkeztuko dute. Talde

bakoitzak bere klase kideen aurrean jolasa aurkeztu

beharko dute, jolasaren deskribapena, zenbat iraungo

duen, zeintzuk diren erregelak, materiala… Ikasleren

batek ulertu ez badu galdetzeko askatasun osoa

izango du, jolasaren aspektu guztiak ulertu arte

30 mnDagokion

taldeari

2 eta 3 gaitasunak/

1,2,3,7 helburuak

Proiektorea,

ikasleen lana eta

Materiala/Jolasa

jorratuko duten

espazioan

10. Jolas saioak

Talde bakoitzak saio bat izango du bi jolas desberdin

egiteko. Ondoren, jolasean arituko dira. Bukaeran

taldeak ebaluazioa egingo du.

2 ordu

saio

bakoitzak.

Jolas

bakoitzak

30 mn

Talde osoa

1,2 eta 4 gaitasunak/

9, 10, 13,14

helburuak

materiala/Jolasa

jorratuko duten

espazioan

11. Euskaraz Bizi

programa

Astearen txantiloiren eredu bat emango zaie, astea

antola dezaten. Aldaketak proposatu eta adostuko dira

Ordu erdi

txantiloia

Taldeka 2,4 gaitasunak

4,5,6,7 helburuak

Jolas materiala/

Tutoreak gelan

36

gelan. Behin txantiloia zehaztu ondoren DBHko tutoreei

aurkeztuko zaie. Tutoritzan eta aste bete aurretik

ikasleei informazioa helaraziko zaie. Taldeka izango da

eta ikasitakoa aplikatu beharko dute. Astebete aurretik

tutoreek jolasen azalpena izango dituzte tutoretza

orduan. Jolasen ardura izango dute :materiala,espazio

banaketa eta jolasa beraren garapena zaindu beharko

dute.

aztertzen

eta

adosten .

Bost jolas-

ordu 30

min.

fotokoipak/

ikastolako espazi

gune ezberdinak

37

Euskaraz bizi: ASTELEHENA

GOIKO PISTA   BEHEKO PISTA   FRONTOIA Azud Adtafez   Coché   Houndida  

DBH2       DBH3     DBH4  

Euskaraz bizi : ASTEARTEA GOIKO PISTA   BEHEKO PISTA   FRONTOIA

Houndida   Azud Adtafez   Coché    DBH2       DBH3     DBH4  

Euskaraz bizi: ASTEAZKENA GOIKO PISTA   BEHEKO PISTA   FRONTOIA

Kabaddi   Keentan   Tukapohowat    DBH2       DBH3     DBH4  

Euskaraz bizi: OSTEGUNA GOIKO PISTA   BEHEKO PISTA   FRONTOIA

Keentan   Tukapohowat   Kabaddi    DBH2       DBH3     DBH4  

Euskaraz BiziOSTIRALA GOIKO PISTA BEHEKO PISTA   FRONTOIA Tukapohowat   Kabaddi   Keentan  

DBH2   DBH3   DBH4  

38

F. EBALUAZIOA IRIZPIDEAK ETA ADIERAZLEAK

1. Ea dakizkien munduko jolasak klase kideei modu egoki eta argi batean azaltzen.

2. Beste herri batzuen ohitura ludikoaz gozatzea eta honela, lotura afektibo positiboak

sortarazteko gai diren.

3. Ea jarrera irekia duen beste herrialde batzuetako tradizio ludikoei eta kirol-tradizioei

dagokienez.

4. Ea kultura artekotasuna bere osotasunean barneratzeko gai den.

5. Ea taldean egiten duen lan, eta lankidetza bilatzen duen eta ea parte-hartze

aktiboa duen jolas-jardueretan eta, ezarritako erregelak eta arauak errespetatzeaz

gainera, materialak eta instalazioak behar bezala erabiltzeaz arduratzen den.

6. Ea taldean egiten duen lan proposatutako azken jarduera prestatzeko.

7. Ea gai diren gatazkak bideratzeko estrategiak sortzeko eta arazorik gabe aurrera

eramateko.

8. Ea gai diren arazo motorrak eraginkortasunez konpontzeko.

9. Ea bere exekuzio-mailaren araberako autoebaluazioa egiten duen.

10.Ea taldean egiten duen lan, eta lankidetza bilatzen duen. Emaitza onak lortzeari

baino garrantzi handiagoa ematen dion tolerantziari eta kiroltasunari.

EBALUAZIO TRESNAK ETA KALIFIKAZIO PORTZENTAIAK

a. Autoebaluazio txantiloia → 15%

b. Ko-ebaluazio txantiloia → 25%

c. Behaketa eta gertaera erregistroa → 25%.

d. Proba praktikoa. Irakaslearen errejistro koadernoa (Jolas saioak) → 35%. Irakasleak

ikasle bakoitzeko jolas saioetan izandako gora beherak jasotzen joango da.

Azalpen maila, prestakuntza maila, jarrera maila…

39

AUTOEBALUAZIO TXANTILOIA Bat bakarrik aukeratu. 3 gutxiengoa 10 gehiengoa

Galdetegia 3 4 5 6 7 8 9 10

Euskaraz hitz egiten ahalegindu naiz

Saioetako helburuak betetzen ahalegindu naiz

Azalpenetan adi eta isilik egoten saiatu naiz

Taldekideekin begirunezko harremana izaten saiatu naiz

Behar duenari laguntzen ahalegindu naiz nor den begiratu gabe

Saioetan gogoz eta ganoraz parte hartu dut

Behar denean galderak eginez edo hitzez parte hartu dut

ZER MODUZ SENTITU ZARA GORPUTZ HEZIKETAKO SAIOETAN?

Erantzun esaldi osoekin (ondo, gaizki, aspertuta, ekintzaren arabera, beldurrez, gustura,...) eta adierazi zergatik. Kontuan izan ebaluazioan zehar egin ditugun ekintza nagusienak.

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

40

……

………………………………………………………………………………………………………………

Mila esker

41

KOEBALUAZIO TXANTILOIA

 ERANTZUNA: BAI/EZ

Egilearen izena Taldekide-

izena

Taldekide-

izena

Taldekide-

izena

Taldekide-

izena

Talde lanaren dinamika ona izaten 

lagundu du

Lan taldean  denbora pasa ibili da

Berari dagokion lana garaiz entregatu 

du

Ez dio bere lanari garrantzirik eman

Molestatzen  ibili da 

Talde lana bultzatu du ideia berriekin

Taldean arduraz parte hartu du

Taldean behar izan denean laguntza 

eskaini du

Behar izan den materiala ekarri du

Adi egon da bai bere akats eta bai 

bere taldekideen akatsetan

Talde gatazka bat egon denean 

irtenbideren bat bilatu du

Euskaraz hitz egin du

Izaera irekia izan du

Sormenez parte hartu du

Elkartasuna sustatu du

42

Behaketa eta gertaera erregistroa

JOLASA:

IKASLEA: LUDIKOTASUNA

Bere beharrak edota nahiak asetzen ditu

Parte hartze aktiboa du Jokoaren helburua lortzen laguntzen du.

Bere ahalmenaren arabera esfortzatzen da.

JOLASA:

IZENA KONPETENTZIA KOMUNIKATIBOAK

Edozeinekin jolasten da

Lagunak ezagutzen ditu

Gelakide guztiekin

erlazionatzen da

Lehia alde batera uzten du

Gelakideak laguntzen ditu

Ardurak hartzen ditu

Talde lanean aritzen da

Neska zein mutilekin

naturaltasunez komunikatzen

da

JOLASA:

IZENA KONPETENTZIA KULTURALA

Biltegiko materiala ezagutzen du

Espazioa elkar banatzen du

Ongizatea bilatzen du, gustura sentitzeko

aritzen da.

Irabazteari ez dio garrantzirik ematen

Besteen iritziak entzuten eta

baloratzen ditu

Neska-mutilekin aritzen da kontaktua

dagoenean.

43

G.-ANIZTASUNAREN TRATAERA

Zailtasunak edo erritmo geldoagoak dituzten ikasleekin, egokitzapena

egingo zaie.

Taldekide egokiak aukeratuz lanean laguntza jaso dezaten

Lan taldean bete ahal dituen jarduerak emango zaizkie erraz gauzatu

ditzaten

Ebaluazioa egokitua izango dute

9. ONDORIOAK

Hauek lirateke lan honen hausnarketaren ondorioak:

Ume eta gazteen garapen pertsonalaren mesedegarri, jarduera fisikoen

esperientzia inguruan sortzen joan behar gara , gaur egun eskola kirolak duen

izaeraren aspektu batzuen eraginez.

Garaipenak eta kiroleko emaitzak duen garrantzi soziala eskola

kirolean.

Lehiaketa, kiroletako parte-hartze ustezko balio bakarrarekin lotuta

izatea, beste balio batzuk ahaztuz.

Kirolean agertzen den agresibitatea eta lehia, errespetua,

berdintasuna eta lankidetza baloreekin ordezkatzen joan.

Kirolak gure gizartean duen erabilera politiko, ideologiko eta

ekonomikoak ikasleekin aztertu, hauen kontzientzia kritikoaren

faborez.

Mutil eta nesken arteko berdintasuna eskola kirolean boluntario

tasuna eta kiroletako parte-hartze anitza sustatuz

Helburua ez da "kirolari" onak lortzea, jolas kide eta jokalari onak

sortzea baizik.

Joko tradizionalek ez dute jostailu teknologiko konplexurik behar,

gorputza eta naturak eskaintzen dizkion errekurtsoak besterik ez ditu behar.

Lankidetzaren, adiskidetasunaren, gainditzearen, errespetuaren etab…

44

baloreak eta grina estimulatzen dituzte, gure gizarte kontsumitzaile eta

globalizatu honi ez zaizkion interesatzen baloreak.

Eskola bide oso garrantzitsua dela dakigu baina instituzioek ez badute

bide hau errazteko errekurtsoak jartzen, gaur egun gertatzen ari den bezala,

irakasleak al izango duena egingo du eta hau ez da izango nahikoa.

Alde batetik, Hezkuntza eta Kultura ministerioak esku hartze eta ardura

gehiago izan beharko luke eta kurrikulumean eta gorputz-hezkuntzako

programazioetan, jokoa behar bezala tratatu, behar duen espazio eta garrantzia

eman eta ikastetxe batek behar dituen errekurtsoez hornitu.

Bestetik, administrazio autonomikoak, ikastetxeetako kirol proiektuak

babestu beharko lituzke. Azpiegitura teknikoa, ez luke egon behar federazioen

esku , eskualdeko ikastetxeen asoziazioetan baizik, horrela eskola-kirolaren

formalismoa murriztuko litzateke, lehiaren, emaitzaren eta sailkapenen

garrantzia gutxituz eta federazioen kontrola eta poderioa gutxituz.

Joko tradizionalen erabilera, ez da eskolan soilik geratu behar,

instituzioek lan handia egin dezakete eta honen ardura hartu ere beste bide

batzuk jorratuz.Parkeak , zelaiak , ume eta gazteentzako gune ludiko egokiak

sortu behar dituzte, hau da, espazioa herrian eta kaleetan zaindu eskolan

ikasitakoa kalean erabiltzeko eta egoera ludiko egokiak martxan jarri

formatutako jendearekin, krosak eta horrelako kirol lehiaketak antolatzen

dituzten gogo berdinekin.

Jolas eta joko tradizionala herri baten kulturaren ondarea den ezkero,

hauek erabiltzea, mantentzea eta transmititzea gizarte guztiaren ardura da, ezin

da eskola eta are gutxiago arlo batera mugatu, pentsatuz eskola, kultura

ondarearen salbatzailea dela.

Lan hau denon erronka da.

45

10. ERANSKINA

10.1 EUSKAL CURRICULUMAK JOKO TRADIZIONALARI EMANDAKO

GARRATZIA

Atal honetan, gaur egun joko tradizionalen egoera ofiziala aztertuko dut, Euskal

Herriko dekretuetan nola agertzen den eta nolako trataera ematen dioten

aztertuz. Euskal Curriculumak espazio gehiago eman dio joko tradizionalari.

Logse-k zikloka banandu egin zuen joko tradizionalaren erabilera, horrek

zabaltasun handiagoa emango diona eta Lomce-k ordea joko tradizionala urtez

urte oinarritu egin du, horrek gehiago murriztu egiten du bere erabilera modu

askeago batean.

LOGSE-ren garapena, 213/1994 dekretua ekainaren 21a, euskal

autonomi elkarteko DBH n ezartzeari buruz

1.Edukinak

1.1Multzoa: Mugimenezko kualitateak eta bakarkako jolas eta kirolak

1.2Multzoa: Taldeko jolas eta kirolak

Multzo honek Lehen Hezkuntzako jolas multzoan ikusitakoa garatzen du,

kasu honetan arautua da taldeko praktika eta jolaserako estrategiak finkatzen.

Horretaz gain, Lehen Hezkuntzako “Ahalmen trebetasunak” multzoa ere

geratzen da etapa honetan, elementu mugikorrak erabiltzea eskatzen duten

berariazko trebetasunak lantzen direlarik oraingoan.

Taldekako jolas eta kiroletako teknika, taktika eta erregelamendua.

Taldekako jolas eta kirolak kultur eta gizarte fenomeno gisa.

Taldeko jolasen praktikari dagozkion eredu berriak esploratzea eta

lantzea.

Euskal Herriko kirol eta jolasetan parte hartzea.

Taldekako jolas eta kirolek eskatzen duten ahalegin eta auto exijentzia

beharra baloratzea, norberaren gorputzaren mugak errespetatuz.

Eskuratutako maila edozein izanik ere, taldeko jolas eta kiroletan parte

hartzeko zaletasuna izatea eta kontrakoekiko tolerantziaz jokatzea.

46

Herri jolas eta kirolak ezagutzea eta praktikatzea, bertako kultur

ondarearen zati gisa baloratuz.

1.3 Multzoa: Mugimenezko kualitateak bakarkako jolas eta kirolak

a) Kontzeptuzko edukiak

- Bakarkako jolas eta kirolen teknika, taktika eta erregelamendua.

- Bakarkako jolas eta kirol kultur eta gizarte fenomeno gisa.

b) Prozedurazko edukiak

- Bakarkako herri jolas eta kiroletan parte hartzea

- Bakarkako jolas edo kiroletako lehiaketetan parte hartzea.

- Bakarkako jolas-praktikari dagozkion eredu berriak esploratzea eta

lantzea.

c) Jarrerazko edukiak

- Bakarkako jolas eta kiroletan parte hartzeko ohitura hartzea eta

bertan kontrakoekiko errespetatuz, elkartasunez eta tolerantziaz

jokatzea.

- Jolas eta kirolak kulturaren zati gisa onartzea eta horiek ezagutu

beharra baloratzea; ildo horretan herri jolas eta kirolak euskal kulturan

integratzeko prozedura gisa hartzea.

LOMCE-rem garapena,2015 ko dekretua, heziketa fisiko curriculuma

ezartzen duena eta Euskal Herriko autonomi erkidegoan ezartzen dena

1.Lehia motorra

Portaera motorraren esanahi kulturala baloratzea eta ulertzea,

norberaren nortasun kulturala baieztatzeko eta berezko inter eta kanpo

kulturala onartzen eta baloratzen ikasteko.

Jokoa eta kirola bere adierazpen desberdinetan eta testuinguruetan eta

perspektiba ludikotik erreminta nagusia dira ikasleentzako heziketa, inklusibo

eta gogobeteko giroko lorpenerako. Gainera tresna onak dira baldintza fisiko

47

hobe ezinaren beharraren kontzientzia-hartzeko eta ahalmen eta gaitasun

fisikoak garatzeko, ikasleen portaera motor autonomoa errazten dutenak.

Gorputzaren adierazpen dramatikoko jokoek konpetentzia sozio

emozionala garatzen dute ikasleengan. Era ludiko batean, norberaren ezaguera

eta ulerkerak eta norberaren emozioak gainerakoen sentimenduak ezagutzera

eta ulertzera eramaten gaitu eta besteekin erlazionatzen eta ulertzen lortzea

helburu berdinak lortzeko eta sortzen diren gatazkak gainditzeko.

Herriko norberaren joko tradizionalek herriaren ondarera eta herriaren

identitate kulturalera hurbiltzen gaituzte eta kontzientzia kulturala garatzen

laguntzen gaitu. Beste kultura bateko jokoek eta gorputz adierazpenek

heziketa inter kulturala errazten dute eta horrenbestez ikaslearen aberastasun

kulturala.

Jarduera fisikoa eta kirola aurkezterako orduan, kontuan izan behar dugu

Euskal Herriko ingurune naturalak ematen dituen aukerak, bizi estilo aktibo bat

esperimentatzeko asmoz.

Elkarbizitzeko konpetenzia

Joko tradizionalak eta gorputzaren adierazpenak herrira berezkoek, baita

ere beste kultura batzuetakoek aniztasun kulturalerako errespetuko jarrera

sustatzen dute, hurbiltze bat eta identitate kulturalaren eta herriaren kulturaren

balioaren ulermena baimentzen dituzte eta gure berezko kultura aberasten

dute.

Derrigorrezko bigarren hezkuntza(DBH)

2.Etaparen helburuak

Euskal herriko bereko tradizio ludikoak eta kirolekoak ezagutzea,

interpretatzea eta parte hartzea,baita ere, beste kultura batzuetakoak, jarduera

fisikoaren, kirolaren eta adierazpenaren praktika beraren eta ikasketen bidez,

modu honetan herriko kulturaren identitate eta baloreak ulertzeko.

2.1 Ebaluazio irizpideak eta lorpen adierazleak

1.Maila: Ariketak, jokoak eta beroketa orokorrerako eta barealdiko itzulirako

jarduerak biltzea eta haiek klasean gauzatzea.

48

2. Maila: Euskal herriko eta munduko beste herriko dantza eta joko

tradizionalak ezagutu, baloratzea eta praktikatzea.

3.Maila:Nazioarteko eta Euskal herriko tradizio ludikoa interpretatzea eta

ezagutzea.(dantzak…)

4.Maila : Euskal herriko kulturarekin erlazionaturik dauden jokoak eta gorputz

jarduerak interes handiarekin lantzea eta Euskal eta beste nazioarteko zenbait

dantza egitea, beraren jatorria ikasiz.

Euskal kurrikuluma “gorputz hezkuntza” ( Joseba Etxebestesteren

ikuspuntua)

Euskal Autonomi Erkidegoan indarrean dagoen curriculumak heziketa fisikoa

eta kulturaren arteko harremana azpimarratzen du. Euskal kirol aisia bitan

banatuta agertzen zaizkigu, batetik, jokoaren irabazteko gozamena eta bestetik,

elkarrekin ondo pasatzeko plazera. Bi ikuskera horiek, bi sozializazioaren

bideak dira, gure kultura eta gizartearen bi alboak, haurrak biak bereganatu

beharko dituztenak.

Gure curriculumak, bi arlo nagusi horiek edukiko ditu, kirol jokoa eta kirol jolasa,

sozializazioak bultzatzen dituzten jokoak eta jolasak.

Jokoa: Psikomotorra, ziurra, garaileduna eta tresna.

Barne logika: Jolasa: Soziomotorra, ziurgabea, garaile gabekoa eta

tresna gabekoa.

Horiek horrela euskal joko-jolasak bi muturretan zabaldutako ardatzak

dira. Heziketa fisikoak egiten dena, erabilgarria da etorkizunerako bizitza

arruntean. Ikasleak etorkizunean kirola egiteko ohitura izatea epe luzeko

helburu bakartzat duen egungo curriculumak. Etorkizunean ereduak finkatzea

da eskolaren sena, hau da, herritarrak eraiki.

Bestetik, edukiei begira esan beharra dago, edukiak aukeratzea irakaslearen

eskuetan dagoela: Euskal haurren joko-jolas helduen herri kirolak, kirol

modernoak, joko eta jolas zaharrak, kirol ariketa edo beste kulturako gorputz

jarduerak erabil daitezke euskal curriculumean. Gakoa joko eta jolas horien

barne ezaugarrietan datza, horien arabera gizarteratzen baitira haurrak

49

. Bestalde, kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak joko eta jolasaren

jarduerarekin oso lotuta dago. Ikaslearen jokabidea ez da berbera izango

lehiadun jokoan edo lehia gabeko jolasean. Kontuan eduki behar da hezkuntza

motorrean prozedura eta jarrera edukiak direla garrantzizkoa eta kontzeptu

edukiak lagungarriak diren heinean bakarrik garatu beharko direla.

Hemen dago koska, gure eskola akademikoak bultzatzen dituen edukiak

kontzeptualak dira, eta gorputz hezkuntzan horiek ez dute beste irakasgaietan

duten garrantzirik.

3 multzo ezberdin aurkezten ditu:

- 1.Multzoa: Joko arloa.

- 2.Multzoa: Jolas arloa.

- 3.Mutlzoa: Jolas-joko arloa.

Derrigorrezko eskolaldirako euskal curriculuma soin hezkuntza

“Soin Heziketa” ikas arloaren funtzioa, beste ikas arloen moduan, Euskal

Curriculumean zehaztutako Hezkuntza xedeak eta eskolaldirako hezkuntza

konpetentzi orokorrak eskuratzen laguntzea da. Ikas arlo bakoitzak bere

ekarpen propioa egiten du eta, “Soin Heziketaren” kasuan, zeregin hori,

gorputzaren, joko-jolasen eta jokabide motorraren bidez garatzen da. Horien

bidez, gaitasun hauek garatzen dira: ikaslearen adimen motorra,

komunikatzeko eta harremanetarako gaitasuna, emozioak adierazteko eta

kontrolatzeko gaitasuna, eta ekintzak egokitasunez bideratzekoa.

Horren arrazoia sinplea da; egoera ludikoek eguneroko bizitzako egoerak

irudikatzeko aukera ematen digu, eta, horien bidez, hainbat egoera

esperimentatu ditzakegu.

Jokabide motorra, herriaren kultura bizitzeko tresna. Gure jokabide

motorrak lotura handia du gure kultura tradizional eta sinbolikoarekin. Jolas eta

jokoak dira horren adierazle. Jolas eta joko horien barne logika kulturaren sare

sinbolikoaz baliatuz eraiki da. Joko eta jolas horiek kulturaren isla zuzenak dira.

Pertsonen garapenak lotura estua du hizkuntzarekin eta kulturarekin, baina

baita jokabide motor tradizionalarekin ere; hau da, etno motrizitatearekin.

50

Euskal kulturaren eta kultura unibertsalaren arteko integrazioa eta oreka.

Kirola jolas eta jokoen perspektibatik aztertuz gero, jarduera ludikoen eta

kulturen arteko loturak bistaratuko ditugu. Ikuspuntu hori hartuz gero, jolas eta

jokoen heterogeneizazioa bultzatzeaz gain, herrien kulturen arteko errespetua

lantzen da. Kultura batzuk ez dira beste batzuk baino hobeak; kulturak ondasun

unibertsalak dira, eta horiek errespetatzea da kultura guztien arteko oreka

lortzeko bidea. Euskal zein munduko jolas eta jokoak bide egokiak dira ikasleak

horretaz jabe daitezen.

- Jokabide motorra unibertso kulturalaren (etnomotrizitatea) ikuspegitik ulertzea,

halaber, jokabide motor orori sare sinboliko bat (espazioa, denbora, besteak,

objektua) lotzen zaiola deskubritzea, eta, horretaz jabetuta, euskal kulturaren

baloreak zein kanpoko kulturen baloreak errespetatzea eta balioestea.

Praxi motor orok ingurunearen ezaugarriak biltzen ditu bere baitan, bai

ingurune fisikoarenak, bai sozialarenak, bai kulturalarenak. Pertsonen

nortasuna ingurune horri etengabe emandako erantzunen bitartez osatzen da.

Horretan ere, ludikotasunak, jokabide motorraren bitartez, ingurunearen

baldintzak eszenifikatzen ditu; izan ere, jolasek eta jokoek unibertso kulturala

transmititu dezakete. Jolas eta jokoen bitartez, euskal kulturaren balioaz jabetu

daitezke ikasleak; eta hori da, hain zuzen, gainerako kulturak onartzeko eta

errespetatzeko lehenengo urratsa.

Prozedurazko edukiak

1.Jolas eta jokoek pertsonengan duten eragina behatzeko eta sailkatzeko jarraibideak

2.Jolas eta jokoek taldeengan duten eragina behatzeko eta sailkatzeko jarraibideak

3.Komunikazioan ludikotasuna erabiltzeko teknikak

Derrigorrezko eskolaldirako euskal curriculuma espezifikoa soin

hezkuntza.

51

Herri eta kultur-talde bakoitzak, beste herriekin eta kulturekin joan-

etorrian, sortzen eta egokitzen dituzte jokoak, jolasak, kirolak, ariketak eta oro

har «gorputz-teknikak». Kultura eta jolasa/jokoa uztarturik daude. Herri baten

«gorputz-teknikak» gizartearen isla dira, eta horrela, sozializaziorako elementu

baliagarriak ere dira.

Kultura bakoitzak biztanleen giharrak, prozesu metabolikoak, garapen

psikologiko diferenteak bultzatu ditu, gizarteak ariketari ematen dion zentzuen

arabera. Ez dago bada, gorputz heziketa bakarra, egiteko modu egoki bakarra.

Egungo gorputz-hezkuntzak ahaztu egin du hezkuntzak haurra bere kulturan

murgilduta erdigunea duela. Heziketa fisikoa, hezkuntza orokorrean gertatzen

den bezala, ezin da berbera izan balio ezberdinak dituzten gizarteetan.

Aurrekoarekin batera, ukaezina eta begi bistakoa da gorputz heziketak,

oro har, eta baita jolas/jokoak ere unibertsalak direla. Giza espezieko

gorputzaren ezaugarriak eta gaitasun eta trebetasun fisikoak funtsean berdinak

dira arraza eta kultura guztietan eta mundializazioaren eraginez badira leku

guztietan eta gure artean oso ezagunak eta jolas/joku tradizionalak baino askoz

ere gehiago praktikatzen diren jolas eta jokoak. Guztiak dira uztartzekoak,

baina Euskal Curriculum Espezifikoaz ari garenez, gorputz-heziketako

curriculuma antolatzeko ikuspegia euskal kulturaren barnean topatzen saiatu

beharko dugu. Garai bakoitzak bere joko eta jolasak ditu eta euskaldunok

saiatu beharko gara egungo gizarteko baldintzetan gure joko eta jolasak

egokitzen.

Euskarak badu bi termino gaztelaniaz «juego» eta frantsesez «jeu»

adierazteko, jokoa eta jolasa. Joseba Zulaika antropologoaren ustez, bi

kontzeptuak, jokoa eta jolasa, izaera ezberdinekoak dira. Jokoaren ezaugarriak

hauek dira: lehia, bipolaritatea, neurtutako denbora eta toki zehatza, eta

irabazlearen anbiguotasun gabeko definizio argia. Jokatzea benetan eta

serioski egiten da. Irabazi ala galdu. Euskaraz «bata ala bestea» esaldiak

adieraziko luke jokoaren zentzua. Jolasa kontzeptuak, ordea, apurtuko luke

«ala» hitzaren bipolaritatea. Horren ordez, «bata eta bestea» kontzeptua

eskaintzen du. Ondo pasatzeko jolasten gara. Ez dago irabazle argirik. Jolasten

direnek, aldi berean, irabazi eta galdu egingo dute. Anbiguotasunez betetako

ekintzak dira, «egiaz betetako gezur biribilak». Horiek horrela, euskal kulturak

52

aisiaren gorputz-teknikak aurkezterakoan bi kontzeptu bereiz daitezke: «kirol-

jokoa» eta «kirol-jolasa», kirola motorraren sinonimoa eginez eta adjektibo gisa

erabiliz betiere, gure hizkerak ohi duen moduan.

Bi ikuskera horiek dira bada, euskal gorputz heziketako curriculumaren

irizpideak. Jokoak eta jolasak euskaldunak egiten gaitu, aho hizkuntza ez den

gorputz komunikazioa barneratzen. Euskal kirol-aisia bitan banatua agertzen

zaigu, batetik, jokoaren irabazteko gozamena eta bestetik, elkarrekin ondo

pasatzeko jolasaren plazerra. Bi ikuskera horiek, bi sozializazioren bideak dira,

gure kultura eta gizartearen bi alboak, ikasleek biak bereganatu beharrezko

dituztenak. Gure curriculumak, bada, bi arlo nagusi horiek edukiko ditu, kirol-

jokoa eta kirol-jolasa, sozializazioak bultzatzen dituzten jokoak eta jolasak.

Jokabide motorraren «euskalduntze» prozesu hori euskal giza ardatzak

barneratzerako prozesua da. Esan daiteke Euskal joko-jolasak bi muturretan

zabaldutako ardatz edo “continuum” batean banatu daitezkeela. Horrela, erpin

batean “jokoa” dago eta beste erpinean “jolasa”:

Jolasen multzoa: Ez dago ezer jokoan, jolasten da eta kito. Harreman sozio

motorra nagusia da, garaile gabekoa, objektu gabekoa eta edozein eremutan

eman daiteke, basoan, etxe inguruan, itsasoan, plazan...Araudia haurrek

beraiek aldatzen eta onartzen dute. Aldaketak egitea arrunta da. Araudiak

egoera ezberdinean ipintzen ditu jolaskideak: harrapatzaile iheslari... talde

harremana aberatsa izan dadin. Laburbilduz, jolasaren filosofia

«elkarganatzeko» denbora-pasa da.

Jokoen multzoa: Zerbait dago jokoan eta jarduerak espazio ziurrean egiten

dira. Araudia «inposatua» dago. Ezinezkoa da aldaketarik egitea, eta araudiak

jokalari guztiak egoera parekoan ipintzen ditu, gero nor den gehiago jakiteko.

Laburbilduz, jokoaren filosofia «irabazteko» denbora-pasa da. Herri kirolen

bidez, beste edozein kiroletan bezala, indarra, abiadura eta erresistentzia,

hau da, konpetentzia fisikoak garatzen dira eta horrekin batera norberaren

garapen pertsonala eta emozionala eta elkarrekin bizitzeko jarrerak garatzen

dira. Baina euskal joko jolasak badituzte balio erantsiak, izan ere horien bidez

euskal gizartearen bizitzeko erak, baloreak eta izaera ezagutzen dira. Bestetik,

53

Euskal Herrian jatorri eta kultura askotariko jendea bizi gara eta joera hau

areagotuko da.

Euskal joko eta jolasak denok ezagutzea eta elkarrekin aritzea eta era

berean gurekin bizi direnen beste joko eta jolasak ere ezagutzea eta horietan

aritzea, kultur artekotasunerako eta elkarbizitzarako bide egokiak dira. Euskal

jolas eta jokoen artean hautatzeko, ondorengo irizpideetan oinarritzen gara:

arauen ulermen erraza, materialaren erabilpen erosoa, adin hauetarako

atseginak, mutilak eta neskak lehiatzeko eta parte hartzeko modukoak,

integratzaileak, eta jokabide motorraren bidez pertsona osoaren garapenerako

aberatsak (garapen fisikoa, kognitiboa, soziala, afektiboa…)

10.2 EUSKAL CURRICULUM ESPEZIFIKOA(KONPETENTZIAK ETA

EBALUAZIO IRIZPIDEAK)

1. EUSKAL JOLASAK ETA JOKOAK

KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK EBALUAZIO IRIZPIDEAK

1.- Euskal jolas eta jokoak ezagutzea,

horien gizarte eta kultur esanahiaz

jabetzea, egoki egiten saiatzea,

emozioak eta sentipenak ulertzea

eta adieraztea, eta jolas eta joko

horien artean batzuetan zaletzea

eta menderatzea.

- Badaki euskal jolas eta jokoak

zerrendatzen eta horien jatorria

azaltzen eta kokatzen.

- Badaki jolas eta joko bakoitzari

dagokion lekua zein den, zein den

bakoitzaren sare sinbolikoa,

norekin, zein material behar den

eta zein diren arauak.

- Garaian garaiko euskal tradizio

ludikoak ezagutzen ditu eta badaki

horien esanahia eta parte hartzeko

baldintzak.

- Badaki zein diren euskal jolas eta joko

batzuetako pertsona ospetsuenak.

- Euskal jolas eta jokoetan parte

hartzen du eta ezagutzen eta

errespetatzen ditu jolas eta joku

horien arauak.

- Joko eta jolas bakoitzari dagokion

jarrera egokia azaltzen du.

54

- Badaki irabazten eta galtzen.

- Saiatzen da jolas eta jokoetan ahal

duen onena ematen eta hobetzeko

ahaleginak egiten ditu.

- Taldean egiten diren jolas eta

jokoetan arduratsua da, iniziatiba

hartzen du eta elkar lankidetzarako

prest dago.

- Joko eta jolasen bitartez,

komunikazioaren hiru egoera

hauetan ondo moldatzen daki:

bakarka/kidearekin,

aurkariarekin/gabe,

ziurtasunarekin/gabe.

- Badaki jolas eta jokoetan bizitzen

dituen emozioak (pozak,

frustrazioak…) hitzez eta

gorputzaren keinuz adierazten eta

behar denean kontrolatzen.

- Norberaren ezaugarriekin hobeto

egokitzen diren euskal jolas eta

jokuak menderatzen ditu eta

zaletasuna erakusten du.

KONTZEPTUAK PROZEDURAK ETA JARRERAK

1.- Berezko euskal jolasak

Ez da bakoitzak nahi duena egitea;

proposamen batetik edo

gehiagotik sortzen da,

harremanak eta giroa egokiak

diren lekuan. Arauarenganako

errespetuak orekatzen du

harreman hori; hori ez baldin bada

horrela gertatzen, jolasa

erasokorra, pultsionala bilakatuko

da. Ezagutu eta burutzekoak,

esaterako:

- Arauen erabilera jolasean taldekako

egoerak antolatzeko. Auzolanaren

kontzeptua.

- Jolasen oinarrizko estrategiak erabili:

kooperazioa,oposizioa, kooperazioa-

oposizioa.

- Jolasak ingurune naturalen burutzea.

- Arau, aldagai desberdinenganako

errespetua, kontuan

hartuz aniztasunaren barneraketak

berarekin daraman aberastasuna.

-Jardueretan parte hartzea eta

laguntzarako eta

55

- Kooperatiboak: eltzea, sagar jalea,..

- Ezkutaketakoak:: ezkutaketan,

kukua,altxor bila,..

- Erritmikoak: soka-saltoak…

-Harrapaketakoak: zaldia eta zalduna,

marron...

-Eskuzkoak:hatzak,esku

kolpeak,txalopintxalo

- Apunteriakoak: plotten, makila

botatzea, kanikak, tiragoma…

- Orekazkoak: txingotan, oilar

borroka…

- Jolas libreak: xiba

kooperaziorako jarrera agertzea.

-Gure jolasekiko konpromisoa eta

atxikimendua jarduerak burutzeko

orduan.

- Euskal jokoak ezagutuz eta

praktikatuz euskal gizartearen

izaeraz ohartzea.

- Leinuen ondare ludikoa bilatu.

-Herriko ohitura ezberdinak aurkitu eta

praktikatu.

2.- Berezko euskal jokoak:

Aberastasun psikomotorra, zein

soziomotorra eta

kulturala duten jokoak dira eta

gizarteratze

prozesuak bideratzeko aproposak

dira.

-Espazioaren antolaketa inguruan :

ikurriñaren

defentsa jokoa, orientazio lasterketa,

artzain

jokoa…

- Dimentsio kognitiboa: musa…

- Inguru edo bailarakoekin konparatu

- Ahantzitako jokoa/ak ikertu eta

berreskuratu.

-Ondare ludiko hauek ezaugarri kultural

propio bezala baloratzea.

-Taldean hartutako ardurarekin

konprometitzea.

-Denbora librerako ezaugarri gisa

jokoak erabiltzea.

3.- Euskal jolas- joko arautuak:

Inguruko ondasun kulturala osatzen

duten jolas-jokoen azerbo

amankomuna izatera dute

helburu.

3.1.- Lanbide bat dutela sorleku

esan daiteke:

Nekazal-itsas giroan sortutakoak dira

gehienak, eraikuntza lanetatik

datozenak ere egon arren

- Ohizko nortasun homogeneoaa

lortzeko aritzearen oinarrizko

mekanika ezagutu eta neurtu

harrera piztuz.

-Lankidetza eta aurkakotasuna

asetzeko jarduerak an- Ohizko

nortasun homogeneoa lortzeko

aritzearen tolatu eta burutu talde

mailako rol

ezberdinetan.”Auzolanean”.

-Harreman alderdiak hobetsiz, aliantza

56

(palankariak).

Aurrera begira bi ildo nagusi lantzea

da dagokigun lana: batetik, euskal

nortasunezko kirolak berrindartu

eta batzuek berpiztu, gure

herriaren berezko ohitura eta

gizarte eredu baten bila abiatuz,

historikoki eta demokratikoki

dagokiguna

berreskuratuz.Bestetik, gure

antolaketa eta eredu propioak

garatu eta bermatu behar ditugu,

edozein lekutan aritzeko aukerak

landu eta eskuratuz. Garapena

zein hedapena honako ezaugarri

hauek dituztenen artean egingo

da bereiziki:

- Tira: sokatira, arrauna..

-Korri: zaku proba, orientazio

lasterketa, lokotxak…

-Jauzi: zaku lasterketa, saltari makila,

urdanga…

- Altxa: txingak…

- Jaurti: palanka, boloak, toka…

3.2.- Euskal pilota:

Euskal pilotaren barne sartzen diren

joko motak ugariak izanik ere bi

multzotan sailka daitezke:

-Joko zuzenak (aurrez-aurrekoak):

bote luzea, laxoa eta errebotea.

-Zeharkako jokoak (horma bitarteko

dela jokatzen direnak): frontoi

motzeko, luzeko eta trinketeko

modalitateak

Multzo bakoitzeko joko-mota

bakoitzak erabiltzen dituen

tresnen izenak, espazioa

antolatzeko erak eta jokatzeko

estrategikoaz baliatu.

- Esku-hartze aukerak areagotzeko,

saiakera eta gainditze joerak

azaldu.

- Komunikatzeko eta elkar ulertzeko

bitarteko gisa duen adierazpen

aberastasuna aitortzea, balioestea

eta erabiltzea.

- Trebakuntza heziketa-tresna bezala

erabili

- Partaidetza baloratzea

-Talde lanaren funtzioetan kooperazioa

eta onarpena.

- Arautegiari errespetua

- Kapazitate ezberdinen dibertsitateari

begirunea.

- Beizkeria gainditzeko integrazioa,

berdintasuna baloratu .

- Taldean, norbanakoaren esfortzua

kapazitatearen

arabera.baloratu

- Modalitate ezberdinen arteko lotura

eta harreman transferentzia modu

erosoan egin, espezialitate anitzen

bidez, arauak beharraren arabera

moldatuz eta aipatutako

modalitateetan lankidetza,

kooperazioa eta aurkakotasunaren

praktikaz baliatuz.

- Euskal pilota espezialitate batzuen

esperimentazioa.

- Berariazko trebetasunen jabetze eta

erabilpena (oinarri teknikoak)

- Praktikaren berreraikuntza egokitzea.

- Tresnak ondo erabiltzeko prozedurak.

- Bakoitzak bere tresnak (esku-pilota…)

egiteko prozedurak.

57

arauak. - Aurkakorik ez dagoen tokira pilota

bidaltzeko gaitasuna lortzeko

teknikak.

- Jokatzeko espazioan norbera ondo

kolokatzeko eta aurkakoa lekuz

kanpo uzteko gaitasuna lortzeko

teknikak.

- Norberaren mesedetan eta

aurkakoaren kaltetan, espazioak

handitu edo/eta txikitu, edota

espazio berriak sortzeko gaitasuna

lortzeko teknikak.

- Norberaren eta aurkakoaren

ezaugarriak ezagutu eta aztertu

ondoren, partidua irabazteko,

unean uneko egoeraren arabera,

taktikak egokitzeko gaitasuna

lortzeko teknikak.

- Taldean jokatzen denean, norberaren

protagonismoa taldearen

zerbitzuan jartzeko jarrera.

- Taldean jokatzen denean, inor

baztertu gabe, denok jokatzeko

ahaleginak egitearen aldeko

jarrera.

- Arauekiko jarrera errespetatzea

- Espezialitate ezberdinen balorazioa,

aberastasun kulturalaren alde

garrantzitsu bezala.

- Gaitasunen aniztasunaren onarpena,

gauza aberats eta normal bezala.

- Pilota espezialitate ezberdinen

onarpena, planteamendu sexistarik

gabe.

- Oinarrizko ekintza estrategikoen

aurrean jarrera arduratsua.

58

10.3 MUNDUKO JOLASEN FITXAK

AMERIKA

59

IZENA: Atsegin dituzu bizilagunak? JATORRIA: Brasil

TOKIA:Gimnasioa

ADINA: 8-16

PARTAIDE KOP: 24

MATERIALA: Aulkiak

DESKRIBAPENA: Borobil bat osatu behar da aulkietan eserita. 4 taldeko 6

pertsona izango dira. Erdian kide bat egongo da eta nahi duen lagunari honakoa

galdetuko dio: "Atsegin dituzu zure bizilagunak?" Erantzuna baiezkoa baldin bada,

beste bati egingo dio galdera. Ezezkoa bada honakoa galdetuko dio: "orduan, nor

duzu gustuko?" Kideak 2 lagunen izena esanaz erantzungo du "Amaia eta Ekain".

Hori esan bezain laster, Amaia eta Ekainek beren tokiak aldatu beharko dituzte.

Tarte horretan, erdiko laguna aulki horietako bat hartzen saiatuko da. Lortzen badu,

eserleku barik geratu den laguna pasako da borobilaren erdira eta berriro ekingo

diote jolasari. Lortzen ez badu, erdiko kidea berriro saiatuko da aulkia Iortzen.

LANTZEN DITUEN ALERDIAK: Motrizitatea, erreflexuak.

60

IZENA: Indiarra JATORRIA: Amerika

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 6-12

PARTAIDE KOP:24

MATERIALA: -

DESKRIBAPENA: Gorde-gordeka jolasaren oso antzekoa da baina zenbait

bereizgarrirekin: batetik, besteak bilatu behar diluen lagunak ezingo du bere lekulik

mugitu, bertatik ikusi beharko ditu lagunak. Bestetik, kontatzen lehenak 20 kontatu

behar ditu besteen bila hasi aurretik, hurrengoak 19, hurrengoak 18...

LANTZEN DITUEN ALDERDIAK: Motrizitatea

61

IZENA: Tsi-ko-Nai JATORRIA: EEUU

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Uztaiak

DESKRIBAPENA: 5 pertsonako 5 taldetan antolatuko da jolas hau, eta talde batetan

lau persona jarriko dira.Hasteko, uztai bat botako dute nahi den distantzia eta

norabidean. Jarraian, uztai txikiago bat bota behar da eta lehenengo uztaiaren barruan

sartzea Iortu behar da.

LANTZEN DITUZTEN ALDERDIAK: Motrizitatea, punteria.

62

IZENA: UHT-TA JATORRIA: EEUU

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA:-

DESKRIBAPENA: 6 pertsoneko 4 talde egin behar dira eta talde bakoitzak elkarri

eskutik helduta, borobil bat osatu behardu.Jolasaren helburua aurrez zehazturiko

ibilbide bat egitea da, borobilcan biraka dabiltzan bitartean eta eskuetatik helduta

jarraitzen duten bitartean.

LANTZEN DITUZTEN ALDERDIAK: Motrizitatea, elkarlanaren garrantzia.

63

AFRIKA

IZENA: Azud Adtafez   JATORRIA: Maroko

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 8-16

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Papera, arkatza guraizeak.

DESKRIBAPENA: 2 taldetan banatuko dira. Bakoitzak eremu bat hartuko du eta

eremu horretan seinale batzuk ezkutatu beharko ditu, ikasleen artean aurrez

zehazturikoak. Adibidez, gezi gorriak talde batekoak eta berdeak beste taldekoak.

Tarte bat pasa ondore talde bakoitzak beste taldearen eremura joan eta besteek

eskutarutiko seinaleen bilatu beharko ditu. Aurkariak eskutaturiko seinaleak

lehenengo aurkitzea lortzen duenak izango da irabazlea

LANTZEN DIREN ALDERDIAK: Motrizitatea.

64

IZENA: Coché JATORRIA: Mozanbike

TOKIA: Frontoia

ADINA: 10-16

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Klariona,baloia

DESKRIBAPENA: 6 laguneko 4 talde egin behar dira. Lurrean lauki-luze bat marraztu

behar da.Talde bateko kideak lauki-luzearen alde luzeetan jarriko dira, alde bakoitzean

kopuru berdina. Beste taldeko kideak zelaitik aparte geratuko dira eta banaka lauki-

luzearen erdira sartuko dira.Laukia inguratzen duten taldeko kideak laukiaren barruan

dagoena baloiaz jotzen saiatu behar dira.Bitartean, barruan dagoen laguna baloia

saihesten edo eskuetan hartzen saialuko da. Jo egiten badute, kanpo geratuko da.

Aldiz, baloia bere eskuetan hartzea Iortzen badu honen taldeak 5 puntu irabaziko ditu.

Kanpoko taldeko kide guztiak lauki barrutik pasatzen direnean taldeek rolak

aldatukodituzte

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, punteria, taldetasuna

65

IZENA: Erakarpen jolasa JATORRIA:Cabo verde

TOKIA: Frontoia

ADINA: 12-16

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Klariona

DESKRIBAPENA : 6 pertsonako 4 talde.Jolaskide guztiek borobil bat osatuko dute

eskutik helduta eta erdian, Iurrean, borobil bat marraztuko dute. Lagun bakoitzak beste

kideak borobilera sartzea edo marra ukitzea lorLu behar du, horretarako besoetatik tira

egincz.Borobilera sartu edo marra ukitzen duten lagunak kanpo geratuko dira.Bi lagun

geratzen direnean, borobil erdian kono bat kokatuko dute eta elkarri esku batetik heldu

eta tira egingo diole. Konoa pasatzen duenak galduko du.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Oreka, trebetasuna, eskuen trebetasuna.

66

IZENA: Houndida JATORRIA: Benin

TOKIA: Frontoia

ADINA: 10-16

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: Klariona

ESKRIBAPENA : Lurrean borobil bat egingo dugu eta jolaskide guztiak, bat izan

ezik, borobilaren barruan kokatukodira.Kanpoan dagoena besteak borobiletik ateratzen

saiatu behar da. Horretarako borobilera sar daiteke.Borobil barruko lagunek elkarri

lagundu diezaiokete.OHARRA:Kideak kanporatuak diren heinean, borobiletik

ateratzeko helburua duenari laguntzera pasa daitezke.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Oreka, motrizitatea, taldetasuna.

67

EUROPA

IZENA: Kakoia JATORRIA: Frantzia

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA:Intxaurrak

DESKRIBAPENA : Jolas honen helburua intxaur piloak botatzea da. Horretarako,

lagun bakoitzak bere intxaur piloa egin behar du: oinarrian 3 intxaur eta beste bat

gainean kokatu behar ditu. Beraz, lagun bakoitzak aldiko 4 intxaur jokatzen ditu.Piloen

artean arra bete bat utziko dugu gutxi gora behera. Jokalariek txandaka intxaur bana

botako dute egin dituzten piloen aurka eta hauek desmuntatzea Iortu behar dute.

Desmuntatzen dituzten piloak bereganatzen dituzte jokalariek. Desmuntatu ahala ez

dira berriz muntatu behar harik eta pilo guztiak jauzi diren arte.OHARRA:ErromaLar

inperioak zabaldu zucn jolas hau bere konkisten bitartez.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Punteria

68

IZENA: Sardina JATORRIA: Frantzia

TOKIA: Ikastola ingurunea

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA:-

DESKRIBAPENA : Aurrez zehazturiko gune batetan gauzatzen da jolas hau, hobe da

inguru natural bat izatea.Lagun taldeko bat ezkutatu egin behar da. Beste lagunak,

bakarka, honen bila joan behar dute.Aurkitu ahala berarckin ezkutatuko dira.Sardina

aurkitzea Iortzen ez duen azken laguna izango dagaltzailea.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Arreta.

69

IZENA:A Bas Le Roi JATORRIA: Frantzia

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: Uztaiak, pilota

DESKRIBAPENA : 5 lagunen artean egiteko jolasa da hau. Bakoitzak uztai bat izan

behar du eta paretarekiko perpendikularki kokatuko diluzLe lerro bat osatuz.

Paretarekiko kokaturik dauden lekuaren arabera pertsonaia ezberdin bat izango da

bakoitza eta hori zazketa bidez erabakiko dutc:

- Paretetik gertuen dagoena: "roi" (erregea)

- Bigarrena: ' 'reine" (erregina)

- Hirugarrena: " premier valet" (lehenengo zerbitzaria)

- Laugarrcna: dcuxième valet" (bigarren zerbiLzaria)

- Bostgarrena: " torche-cul" (kandela itzaltzen duena)

Azken uztaiaren atzean, lerro bat egingo da paretarekiko paraleloa eta jokatariak berlan

kokatuko dira. "Torche cul" izatca cgokitu zaiona hasiko da, pilota bat hartu eta paretara

70

botako du dagoen tokitik. Pareta ukitu ondoren uztai baten barrura sartzen bada, uztai

horren jabeak baloia hartu behar du eta "geldi!" csan, bcsteak ihes egiten duten

bitartean. Behin "geldi!" esaten ducnean, beste kideak gelditu egin behar dira. Baloia

eskutan duenak orduan, 3 pausu ernateko aukera izango du eta dagoen tokitik baste

lagun bat pilotaz jotzen saiatuko da.Pilota botatzen duenean beste kideak lurra jo

aurretik eskutan hartzea lortzen badu, honek ere beste kide bat jotzeko aukera izango

du hurbiltzeko 3 pausu emanez.Pilotaz beste kide batjotzea lortzen ez badu, "tourche

cul" izatera pasako da bere uztaia lerroan azkcn kokatuz, bere atean zeuden denek

beraz, kokapen bat aurreratuko dituzte beren uztaiak.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, punteria, arauen barneratzea, erreflexuak.

71

IZENA: Berrantolaketa postala JATORRIA: Ingalaterra

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: Aulkiak

DESKRIBAPENA: 6 pertsonako 4 talde. Lagunek borobil bat osatu behar dute aulkietan

eserita. Beste bat begiak estalita borobilaren barruan kokatuko da-Eserita dagoen lagun

bakoitzak munduko hiri bat aukeratuko du. Begiak estalirik dituen lagunak zera esango

du jolasa hasteko: "posta Parisetik Karakasera doa", orduan Paris eta Karakas

ordezkaLzen duten lagunek beren tokiak aldatu behar dituzte begiak estalirik dituen

lagunak harrapatu barik.Noizean behin erdiko kideak "Berrantolaketa Postala" ere esan

dezake, orduan lagun guztiek beren aulkiak utzi eta beste bat bilatu beharko

dute.Erdiko lagunak norbait harrapatzen duenean rolak aldatuko dituzte.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Arreta, motrizitatea.

72

ASIA

IZENA: Gogoim JATORRIA: Israel

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA:Klariona, Melokotoi hezurra

DESKRIBAPENA: 6 pertsonako 4 talde. Lurrean borobil bat egin behar da 50 zm inguruko diametrokoa. Lagun bakoitzak melokotoi hezur batjarriko du borobilaren barrualdean.Borobiletik 2-3 metrotara marra bat egin behar da Iurrean eta bertan kokatuko dira lagunak. Zozketa bidez nor hasiko den erabaki ondoren, jokalariak txandaka, borobil barruan dauden melokotoi hezurrak jotzen ahaleginduko dira beste hezur bat botaz. Jaurtiketaren bidez borobiletik ateratzea lortzen dituen hezurrak beretzako izango dira.Hezurren bat jotzea lortzen badu, jokalariak beste aukera bat izango du jarraitzeko. Aldiz, jaurtiketa batetan ez badu lorlzen hezurrik ateratzea, botatako hezurra ere borobilean jarri eta hurrengo lagunari pasako dio txanda.Lagun batek hezur bat bota eta ez badu borobileko hezurrik ateratzea lortzen eta botatakoa borobiletik kanpo geratzen bada, hurrengo Lxandari iLxaron beharko dio eta hezurra geratu den tokitik jaurti beharko du.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Punteria.

73

IZENA: Kabaddi JATORRIA: Nepal

TOKIA: Frontoia

ADINA: 10-16

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: Klariona

DESKRIBAPENA: 6 kideko 4 talde egin behar dira. 5x1 Om-ko eremu bat 2 zati berdinetan zalitu behar da eta alde bakoitzean talde bat kokatuko da.Aldiko talde bateko kide batek beste taldearen eremura joan eta bertako taldeko kide bat ukitu behar du, hori egin ondoren Iehen bailenen itzuli behar da bere eremura, izan ere beste taldekoek behin lagun bat ukitu duenean, bere atzetik joango dira harrapatzeko helburuaz,Beste taldeko kide bat ukitu eta norberaren eremura heltzea lortzen bada, ukiLu den laguna jolaselik kanpo geratuko da zati baterako eta iheslariak puntu bat lortuko du bere taldearentzako. Aldiz, bere eremura iritsi aurretik harrapatzen badute, bora gcratuko da jolasetik at momentuz.Kide bal edo gehiago jokotik kanpo baldin badu talderen batek Cta beste taldeko kide bal kanporatzea lortzen badu, era berean, kanpoan dagoen berc taldcko batjolasera itzultzeko aukera ere lorLzen da.Jolasa amaituko da talde batek 10 puntu egitea lortu Cdo talde bateko kide guztiak 2 aldiz jolasetik atera dituztenean.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, elkarlanaren garrantzia.

74

IZENA:Mikado JATORRIA: Txina

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 8-16

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Makilatxoak

DESKRIBAPENA : 4 pertsonako 6 talde. Jolasa nork hasiko duen erabaki ondoren, hasten denak makilatxo guztiak hartu eta bertikalean jarri behar ditu azpiko aldeak mahaia ukituz, horrela daudela bat-batean eskuak kendu eta mahai gainera erotzen utziko die.Makilatxoak geldi geratzen direnean, kide bakoitzak bana-banan bertatik bana hartzen saiatuko behar dira, piloko besteetariko bat ere mugitu barik.Besterik mugitu barik ateratzen badu, berriro izango du beste aukera bat. Besteen artean bat mugitzen badu berriz, hurrengo lagunari pasako dio txanda.MakilaLxo guzliak harlzen diluztenean amaituko da jolasa eta makila gehin hartzea Iortu duen laguna izango da irabazlea.OHARRA :Badirudi, antaina, detaile handiz dekoraturiko marfilezko makilatxo batzuekin egiten zutela jolas eta hauek buru ezberdinak izaten zituzten, Mota bakoitzeko makilek puntuazio ezberdina izaten zuten. Gaur egun ordea, puntuazioa ezberdintzeko koloreak erabiltzen dira nagusiki.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Behaketa, motrizitate fina

75

IZENA: Taruk pajuk JATORRIA: India

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 10-12

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: -

DESKRIBAPENA : 6 pertsonako 4 talde. jolas honetan, lagun taldeko kideek borobil

bat osatu behar dute eta kanpora begira jarri behar dira makurturik eta besoak zangoen

artetik igaroz Oinei atzealdetik heldurik.Bitartean txindurrien abestia kantatuko dute

"Huh-Huh-Huh-Huh!". Honela daudela, lateralean mugitzen saiatuko dira eta helburua

orekari eustea izango da, ez erortzea alegia.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, oreka

76

OZEANIA

IZENA: Keen JATORRIA: Australia

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: Sarea, kuboa, Pilotak.

DESKRIBAPENA :4 pertsonako 6 talde. Badminton edo tenisean erabiltzen den

antzeko sare bat behar dugu. Sarearen alde batetan kuboa kokatuko dugu eta

beste aldean, aurrez zehazturiko distantzia batera, kideak kokatuko dira. Jolas

honen helburua jolaskideak dauden tokitik piIoLak bota ela kuboan sartzea da.

Horrelarako Lxandaka egingo dituzle jaurlikelak.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Punteria

77

IZENA:Keentan JATORRIA: Australia

TOKIA: Frontoia

ADINA: 8-16

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: Baloia

DESKRIBAPENA: 4 pertsonako 6 talde. Jolasaren helburua talde bakoitzak baloia ahalik eta denbara gehien beren esku edukiLzea da eta horretarako taldekideen artean batak besteari pasa behar diote.Hainbat erregela hartu behar dira kontutan:

-Paseak egiten direnean, bai baloia hartzerako orduan eta baita jaurLitzerakoan ere, kideek hanka biak airean izan behar dituzte, lurrarekin kontaktu barik.

-Jokalariek ezin dute beraien arteko kontaktu fisikorik izan. Gutxienez metro bateko distantzia egon behar da uneoro baloiaren jabearen eta defendatzailearen artean.

-Pase bat egiteko, taldekoen artean gutxienez 2 metroko distantzia egon behar da.

-Lagun batek baloia hartzen duenean 4 pausu baino gchiago egin behar ditu beste bati pasatu aurretik.

-Baloiak pase batetan lurra ukitzen badu beste taldeak irabaziko du baloiaren jabetza.

-Baloia daukan jolaskidcren batjolas cremutik ateratzen bada, aurkariek irabaziko dute

78

baloiaren jabetza.

-Lagun batek geldirik dagoela ezin du 3 segundo baino luzaroago baloia eskuetan izan, beste taldekide bati pasatu behar dio.

OHARRA: Hasi aurretik, puntu kopuru bat ezarri daiteke helburu modura, esate baterako 20. Talde bakoitzak baloia galdu barik ogin dituen 10 paseko puntu bat irabazi dezake.Jolasean iaiotasuna hartu barik izanez gero, komenigarria da hasi aurretik baloi jaurLikeLa eta hartzeak entseatzea, oinak lurrarekin kontakturik ezin dezakete izan eta une horietan.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, elkarlanaren garrantzia.

79

IZENA: Tukapohowat JATORRIA: Papua ginea berria

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 8-16

PARTAIDE KOP.:24

MATERIALA: -

DESKRIBAPENA : 12 pertsonako 2 talde. Lerro bat osatu behar da bata bestearen

atzean zutik kokatuz eta aurrerantz inklinatu behar dira kideak aurrekoaren bernetatik

helduz. Horrela daudela, lerroan azkena dagoena beste guzticn bizkar gainetik kontuz-

kontuz aurreraino pasa behar da beti ere Iurrera erori gabe.Lagun guztiek, azken geratu

ahala, kideek azkena geratu ahala aurrera pasatzen harik eta guztiek egiten duten arte.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, oreka, konfiantza.

80

IZENA: Tuneleko lasterketa JATORRIA: Australia

TOKIA: Gimnasioa

ADINA: 8-12

PARTAIDE KOP.: 24

MATERIALA: -

DESKRIBAPENA: 12 pertsonako 2 talde. Kopuru bakoiti bateko lagun talde batek

egitekojolasa da.2 borobil osatu behar dira, bata bestearen barnean. Borobil bateko

lagunak bestekoei begira egon behar dira eta elkarri eskuetatik helduz eta zubiak

osatuz.Bikoterik ez duen laguna, zubietatik pasatuz borobilari birak ematen hasiko da.

Nahi duenean, bikote bateko kide batik gerritik helduko dio. Hori egiten duenean,

gerritik heldu duen laguna eskuinerantz lasterka irtengo da eta berc bikotca berriz

czkerretara. Biek borobilari bira eman eta toki berdinera itzuli bohar dute, azken iristen

dena izango da hurrengo txandan borobilean biraka ibiliko dena, zubien azpitik.

LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, arreta

81

10.4 LAGUN ETA ARERIODEFINIZIOAKO JOKO TRADIZIONALEN KOMUNIKAZIO

SAREAK: DEFINIZIOAK

Sare esklusiboa: laguntasun eta aurkakotasun harremanak elkarren

baztertzaileak izatea ezaugarri duen sarea: bi jokalari ezin dira bide batez

lagunak eta arerioak izan. 

•   N>2 - sare esklusiboak.

•  Sare 2-esklusiboak: kirol dueloak.

Dueloa: “aurre egiteko egoera non interes guztiz kontrajarriak dituzten bi aurkari

lehiatzen diren: batek irabazten duena, besteak galdu egiten du”

•  Duelo simetrikoak: jokalari kopurua eta rol sistema berdina edo oso 

antzerakoa duten bi taldeen artekoa (ataza motorrak berdina edo

baliokideak, baina elkarren kontrakoak eta elkarren osagarriak) 

•  Duelo disimetrikoak: jokalari kopurua eta rol sistema ezberdina duten

bi taldeen artekoa (ataza motorrak elkarren kontrakoak eta elkarren

osagarriak  dira)

Sare ez-esklusiboa (= anbibalente):

Bi jokalarien arteko erlazioak laguntzazko zein kontrazkoak izan

daitezke, jokalari horien borondatez edo berez erlazioak kontrako ondorioa

dakarrela. Beraz, kasu bi daude:

• Jokalariak berak erabakitzen du, erlazionatzen ari den unean,

komunika edo kontrakomunikatzen duen beste jokalariarekin (ez

da derrigorrezkoa jokalari guztiek aukera hori izatea). Bi

jokalarien arteko erlazioa laguntzazko edo kontrazkoa izan

daiteke, bakoitzak erabakitzen duenaren arabarea. Kasurako, Lau

izkinetan.

• Harremana berez da anbibalentea, jokorako dakarren

ondorioarengatik. Adibidea: “azeri, oilo eta sugegorriak”

• Sare egonkorra : jokoan zehar jokalari biren arteko harremanen batean

aldaezinak dira: lagunak lagun, eta etsaiak etsai dira.

• Sare ezegonkorra : jokoan zehar bi jokalarien arteko erlazioak aldatu

daitezke: etsaia lagun bihur daiteke, eta laguna etsai.

82

Sare ezegonkor motak:

• Permutantea (trukagarria) : jokalari batzuek bere rol soziomotorrak

elkartrukatzen dituzte, baina rol aldaketa horiek arautu eta sistematikoak

dira, eta jokoa markatzen duten ekintzen arabera gertatzen dira

• Konbergentea (bateragarria) : jokoa aldez aurretik jakindako eta

ezinbestekoa den amaiera batetara jotzen du (guztiak guztien kontratik

bat guztien kontrara, bat guztien kontratik guztiak baten kontrara)

• Fluktuagarria : rol aldaketak indibiduoek libreki izan ditzaketen

elkarrekintzen ondorio dira, elkarrekintza horiek permutantzia edo

konbergentzia arau finkorik jarraitu gabe (badago egin dena desegitea).

(Parlebas,1988)

Ezegonkortasunari buruzko ondorioak:

Ezegonkortasuna:

• bi jokalarien arteko harremanak bapatean kontrako zentzukoak bihur

daitezke: lagunak etsai bhurtzen dira, eta etsaiak lagun. Horrek

egokigarritasun motor handia eskatzen die jokalariei.

• permutantzia : jokalariek rol desberdinak hartzen dituzte, jokoa

markatzen duten ekintzen ondorioz. Askotan, “galtzen” duena

protagonista bihurtzen da. (funtzio konpentsagarria).

• konbergentzia : askotan, talde bakoitzeko kide kopurua aldatzen

doa jokalari guztiak talde berean bukatzen dutelarik: bat guztion

kontratik guztiak baten kontra pasa daiteke. Talde “irabazle”a zein

izango den aldez aurretik jakina: garrantzitsuena ez da emaitza,

jokoaren iraupena baizik.

• fluktuagarritasuna :rol aldaketa asko jokalarien eskuetan daude:

taldearen eta norberaren interesen artean erabaki behar dute.

(Parlebas,1988)

83

Anbibalentziaren eta simetria ezaren inguruko ondorioak

Ambibalentzia:

• Lau-izkinak bezkalako jokoetan, jokalariak bere aliantzak unean

bertan traizionatu ditzake

Sugegorri, azeri eta oiloak bezalako jokoetan, jokoaren irautea emaitza bera

bano garrantzizkoa da. Irabazten duenak bere hilobia egiten du.

Simetria eza:

• Taldeek eginkizun, taldekide kopuru edo/eta rol sistema

desberdinak izateak aukera berdintasunean oinarritutako

errendimenduen erkaketa ezinezko bihurtzen du. Ahalmen

ezberdinek aukera ezberdinak izan ditzakete.(Parlebas,1988)

10.5 EGOERAREN ANALISIA

10.5.1. NIRE ESPERIENTZIA

Bi esperientzia jaso ditut ikasturte honetan Ander Deuna ikastolan. Bata,

hilabetetan zehar Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan praktiketan jasotakoari

buruzkoa eta bestea, ikasturte osoan zehar , Ander Deuna Ikastolan bertan,

bederatzi urteko umeen futbol talde baten entrenatzailea izatearen

esperientziari buruzkoa.

Praktiketan jasotakoari buruz.

Lehenengo esan beharra daukat DBH ko eta Batxilergoko hezkuntza

proiektuan, eta kurrikulumean joko tradizionala neurri oso txiki batetan

agertzen dela. Hau normala izan daiteke, DBH ko kurrikulumean aspektu asko

landu behar direnez, espazio gutxi geratzen da joko tradizionalak lantzeko.

Nahiz eta gai honi buruz informazio gutxi agertu, Ander Deuna ikastolako

gorputz hezkuntzako irakasleak gai honi garrantzia ematen dionez, nola

klaseetako programazioan txertatzen zituen jokoak ikusi dut. Bai DBH n bai

batxilergoan, heziketa fisikoko klaseak ematen diren kurtsoetan eta

ebaluazioetan zehar, joko tradizionalak, euskal tradizioan sustraituriko jokoak

84

eta dantzak eta baita euskal kirol jokoetan oinarritutakoak neurri batean lantzen

direla konprobatu dut.

Bestalde, ez dira soilik euskal jokoak lantzen beste lurralde batzuetako

hainbat joko tradizional ere lantzen dituzte. Honen agerpenak nabariak eta

garrantzitsuak dira ikasleen garapen osotuago lortzeko.

Heziketa fisikoko praktiketan interesgarria iruditu zait nola irakasleak , bai

klase hasieran berotzen hasteko bai klase amaieran, denbora librea geratu

zaienean, joko tradizionalak erabili izan dituen saioa aurrera eraman al izateko.

Ikasleen artean sentsazio ona, harremanak eta komunikazio egokiak ematen

zirela nabaritu nuen eta ez zela eman inolako diskriminaziorik ezta errespetu

faltarik ere.

Irakasleak joko tradizionalak klaseko dinamika pixka bat sustatzeko eta

dinamika horretan sartzeko saioan zehar ere erabili izan ditu.

Ikastolak jokoak aurrera ateratzeko baliabide onak eta ugariak ditu,

gehienbat espazio ezin hobeak ditu, hau da, badaude joko tradizionalak aurrera

eraman al izateko, espazio ugari eta mota ezberdinetakoak behar dituela eta

hau ez da erraza topatzen hiritar ikastetxeetan adibidez. Materialari

dagokionez, euskal herriko joko tradizionaletarako materiala bai beste joko

mota batzuk aurrera eramateko material ugari dute.

Lehen hezkuntza aipatu nahiko nuke. Etapa honetako hezkuntzako

kurrikulumean, joko tradizionala neurri handiagoan agertzen da, programazioan

indar handia dauka eta haien erabilera oso nabaria da . Uste dut etapa honetan

umeen garapenerako garrantzi handia daukala horregatik ere neurri

handiagoan erabiltzen dute . Etapa honetan, umeen garapen motorra,

psikologikoa eta afektiboa momenturik garrantzitsuenean dago.

Ikastolako jolas guneetan (hainbat eta mota ezberdinetakoak), jolas

orduetan behaketa egin ondoren, joko tradizionalen erabilpena denbora librean

LH eta DBH ko ikasleen artean alde ikaragarria handia dagoela Ikusi nuen.

85

Derrigorrezko bigarren hezkuntzako ikasleek ez dute joko tradizionalik

erabiltzen, mutilak kirola egiten dute, saskibaloia eta futbola batik bat , eta

neskak (ikaragarria iruditu zitzaidan) ez dutelako kirolaren aldarrikapenik. Lehen

hezkuntzan aldiz, ikusi dut kirola egiten dutela neurri handi batean baina joko

jolas tradizional asko erabiltzen dituzte ere, mutilek harrapaketa eta horrelako

jolasetara jolasten dute noizean behin.

Ikusi nuen ere teknologia berrien erabilpena handia zela eta horrek alde

batera uzten duela kirola. Neskak joko jolasak kirola baino gehiago erabiltzen

dituzte. Desberdintasun handia dago mutil eta nesken artean .

Uste dut ikasleen denbora librean jolas tradizionalen erabilera gehiago

sustatu beharko litzatekela , gorputzaren aktibotasuna martxan izango zuten

eta ondare kulturala gordetzeko aukerak zabalduko genituzke.

Esan beharra daukat egoera hau ez dela ikasleen motibazio faltagatik

ematen bakarrik, teknologia berriak umeengan ohitura pasiboak sortzen ari dira

eta ezjakintasun guzti honetan kaleko giroak ez du batere laguntzen . Horrez

gain gurasoek ez dute umeen garapena joko jolasetan oinarritzen kirolean

baizik.

Ikastolako eskolaz kanpoko jardueretan futbol entrenatzaile

moduan jasotakoa

Ikasturte honetako futbol entrenatzaile lanaren gogoeta egingo banu, lan

honetako 5. puntuan aipatutako hainbat egoera kirol entrenatzaile moduan

esperimentatu dut, puntu hauetan gehienbat:

g. Futbolean umeak ez dira dibertitzen. Ez dute ondo pasatzen

exijentzia dago eta.

h. Emaitzak izugarri baldintzatzen du. Emaitza txarrak izan ezkero,

motibazio falta sortzen da , aspertu egiten dira, ez zaie galtzaileak

izatea gustatzen.

i. Errendimendu eta disziplina exijitzen zaie eta ordu horietan nekatuta

ikusten zaie, beraz, ez dira zentratzen eta momentu asko sufrimendu

batean bihurtzen dira bai ikasle bai entrenatzailearentzat.

86

j. Umeen idoloak futbolari ospetsuak dira, beraiek bezalakoak izan nahi

dute.

k. Ume futbolari “txarra” autoestimua galtzen du eta ume futbolari “ona”

liderra da.

l. Ume asko futbolean ari dira gurasoek erabaki dutelako.

…

Ondo legoke entrenamendu horietan beroketan eta amaieran jokoak

sartzea.

10.5.2. HEZIKETA FISIKO ARLOKO IRAKASLEN ESPERIENTZIA

Ander Deuna Ikastolako DBH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.

Elkarrizketa: Galder Izaola ( Eibar taldeko futbolaria izandakoa)

Nola lantzen da jokoa DBH ko gorputz hezkuntzan

Bueno, nik uste dut ikastolan nahiko lantzen dugula. Lehen hezkuntzako

kurrikulumean sartuta daukagu eta jarduera anitz dugu. Egia da ikastolak ere

espazio aldetik baimentzen duela umeak joko tradizionalen inguruan aritzea,

eta ikusten dituzu umeak batzuetan jolasean eta bueno gero bigarren

hezkuntzan adibidez, kurrikulumak gauza asko eskatzen ditu eta denbora

gauza guztiak ehuneko ehunera lantzeko ba astirik ez dakit ematen duen, edo

ez digun behar bezalako garrantzia ematen baina bueno nik adibidez, saioetan

eta ia saio bakoitzean jolas joko bat egiten dugu. Batzuek DBH 1.mailako

zirkuluan hemendik kanpo ere ibiltzen direla gauza horietan.

Noski garrantzia duela, gainera gizarte honetan gaur egun, jolasa nahiko

baztertuta dago eta umeak kirol errendimendu inguru horretara zuzentzen

ditugu gehiago. Eta bai uste dut nahiko jolas sartu beharko genukeela umeen

bizitzan askoz gehiago, gertatzen dena da modu batean gure esku dago baina

familiaren esku ere. Eta familiaren eredua oraintxe bertan kirolera bideratuta

dago. Askok umeen heziketan eta beraien garapenean ez dute ikusten jolasa

87

beharrezkoa denik. Ez dute ikusten edo ez dute ezagutzen desberdintasun

garrantzitsu hau.

Nik adibidez, ikastolako gazte askotan ikusten dut , DBH ra heltzean, ez

dakitela jolasten. Beraiek lehiatzen dakite eta ez dira gai jolas bat ondo

pasatzeko erabiltzen. Baina hori gizarteak bultzatzen dituen balore batzuetara

lotuta dagoela ikusten dut: lehiakortasuna, giza banakortasuna, “ irabazi”. Ez

bakarrik ikastolako eremura, ze ikastolak berak bai ikusten du baita familia

batzuk, baina azkenean gizartearen eragina handia da.

Gaur egun 5 - 6 urterekin, umeak kirolera bideratzen ditugu. Umeak

nagusiak izango balira bezala tratatzen ditugu, horregatik ohitzen doaz zerbait

egiten dutenean irabazte helburua izatera. Umearen lehenengo urteetan

ematen zaie beste eredu bat baina 5 urtetik aurrera, batzuk badaude kirolen

baten lehiaketetan parte hartzen, eta lehen kalean egiten zen jolasa ondo

pasatzeko alboratuta dago.

Ni ez nago ziur, ez dakit, hori DBH ko kurrikulumean txertatu beharko

genukeen. Nik programazioan solte sartzen ditut eta ea saio guztietan jolas bat

egiten dugu. Uste dut oso garrantzitsua dela beraientzat, abantaila asko dituela:

taldean egingo duten ekintza bat da, emaitzak ez dauka inolako garrantzirik ,

eta helburua beraien motrizitatea hobetzeaz gain, ondo pasatzea da eta hori

horrela dela ulertzea gazte askori pila kostatzen zaie. Bizitza lehia bat dela

diote . Nik uste dut jolasak umeei beraien garapenean laguntzen diela eta noski

hori galtzen ari gara.

Nik bere garaian erabaki nuen, saio hasieratan jolas bat egingo genuela

eta gehienetan jolas tradizionalen ingurukoak egiten dira: harrapaketak, bote-

bote , bat-bi-hiru karabimbombam , betiko talde jolasak izan direnak. Egia da

momentu bat heltzen dela, beraiek eskatu egiten dituztela. Baina ez da erraza.

Nik uste dut umeak kirolera bideratzen ditugula, gero 4 , 5 urterekin

kirolera bideratuta daude eta jolasteko espaziorik ez egoterakoan, umea ez da

horrela inoiz ohitzen. Lehen jolas gunea kalea zen baina gaur egun umeak

kalean oso denbora gutxi ematen dute, eta are gutxiago jolasean. Herriko

88

plazak, lehen jolastoki zirenak ez dira jolastokiak jada. Baina kuriosoa da, jolas

batzuk berriro jartzen direla modan, oraingoan tronpa da modakoa.

Zer irudituko litzaizuke gazteak ikastetxeko denbora libreetan irakasleak

antolatutako jokoetan arituko balira.

DBH n ez dugu azkeneko urteetan egin, baina LH n euskara kanpainak

egiten direnean, kanpainetako bitik bat jolasak dira eta beste bat euskal kirolen

inguruan, euskara bultzatzeko dira baina azkenean jolastera ere erakusten

zaie.

Guk urteren batean jolas orduetan honelako jokoak antolatu ditugu:

petanka, harri orri har, igel txapelketak. Baina bueno batzuk gustura daude eta

beste batzuk ez dute parte hartu nahi, hauentzako lehia faltak ez die

motibatzen.

Nik adibidez, DBH n hasten direnean , eta jolasak planteatzen eta

zeintzuk diren helburuak hasten naizenean, bai ikusten dut garapen bat.

Batxilergora heltzen direnean, beraiek ere beste ikuspegi bat hartzen dute.

Hasieran batzuk gogorrak izaten dira emaitzak bakarrik begiratzen dutelako,

haserretu egiten dira, baina bueno gero urteekin ere uste dut gehienak

konturatzen direla, baina 12 urterekin datoz eta 17rekin ateratzen dira , 5 urte

ostean helduagoak dira.

Ander Deuna Ikastolako LH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.

Elkarrizketa: Endika Guarrotxena ( Athletic taldeko futbolaria izandakoa)

Nola ikusten duzu joko tradizionala ikastolan?

Ikastolan orokorrean ondo, nik uste dut guk egiten dugula bai gorputz

hezkuntza orduetan bai jolas orduetan. Ez dute asko erabiltzen jolas

tradizionalak, ni lan hori egiten saiatzen naiz, adibidez parke berrian joko

tradizional batzuk margoztu ditugu baina ez dute arrakasta handirik izan.

89

Egia da garaiak daudela, batzuetan kaniketara, soka saltora edo gomara

eta horrelako jokoetan ikusten dituzula baina garai batzuk besterik ez dira .

Kirolak dira nagusi, futbola eta saski baloia, batez ere horiek dira nagusi eta

pena bat da orokorrean ez direlako ikusten ezkutaketa edo harrapaketak

ikastolan eta gizartean.

Zelan ikusten duzu joko tradizionala heziketa fisikoan?

Niretzat, heziketa fisikoak bi ardatz ditu, bat umeak bere gorputza

ezagutzea da eta gorputzak dituen aukerak ezagutzea eta horrekin baita bere

mugak, bere gaitasunak ezagutzea eta bestea kultura ondasunaren

transmisoreak izatea. Uste gaur egungo gizarteko transmisoreak izan behar

garela, ordu libreetan edo aisialdian zer egiteko ere aukera eman behar diegula

eta nik hor sartuko nituzke jolas eta joko tradizionalak.

Horretarako, heziketa fisikoan transmisore lana egin behar da gero haiek

jolasak ezagutu ondoren, bere denbora librean egin al izateko, belaunaldiz-

belaunaldiz hori galtzen ari da. Horregatik uste dut gure lana dela.

Umeak, nagusiagoak egiten direnean joko tradizionala baztertzen dutela

ikusten da. Zer uzte duzu horretaz?

Bai, nik uste dut orokorra dela , lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzara

salto horretan gertatzen dela, hor nabaritzen da. Baina ez da gertatzen joko

tradizionalekin bakarrik nik uste dut etapa eta adin aldaketa horretan, mutil

askok kirola uzten dutela ere, hor dago lan zaila landu beharko genukeela,

gazteak kirola egiten jarraitzeko eta joko tradizionaletan ere aritzeko.

Baina arazoa nik uste, espazio falta dela , aisialdiko joko libreetarako

leku gutxiago daudela, padel, futbol edo edozer egin nahi baduzu, joko

librerako beste garai batean bezala, leku gutxiago dago bai herrietan bai

hirietan.

90

Egitasmo bat sartzea ondo deritzozu?

Bai nik uste Lehen Hezkuntzan “Euskaraz Bizi” kanpainak aprobetxatu

ditugula. Hauek 3 hilabetetan behin edo birritan antolatzen dira jolas orduetan

eta aste osoan. Jolas batzuk sartzen ditugu eta hor jolas tradizionalak sartzen

saiatzen gara, jolas ordu horietan irakasle guztiak inplikatzen dira, guztiok

aritzen gara eta arrakastatsua izaten da

Bai nik uste dut egitasmoak egin behar ditugula, transmititzen jarraitzeko

eta bai gorputz hezkuntzan, jolas orduetan eta denbora librean egitasmoak

txertatzeari ondo deritzot.

11. ERREFERENTZIAK

Bantulà, J., & Mora, J. M. (2002). Juegos multiculturales. Bartzelona: Paidotribo

Devís, J. (2009). El juego en el currículum de la educación física: aproximación

crítica (o el reino de lo posible en la postmodernidad). Educación Física y

Deporte, 27(2), 79-89.

Etxebeste, J. & Urdangarín, C..(2004). Reflexiones sobre la educación física de

hoy a la luz de las características de la cultura tradicional vasca. Hemen:

P. Lavega eta F. Lagardera (Ed.) La ciencia de la acción motriz (119-135

or.) Universitat de Lleida.

Etxebeste, J. (2004). Educación Física. Euskal Curriculuma: Kultura Ibilbidea.

(63-74. or) Donostia: Ikastola Elkartea,-Eusko Jaurlaritza - Hezkuntza,

Unibertsitate eta Ikerketa Saila

Giménez, A. M., & Río, J. F. (2011). Análisis y modificación de los juegos y

deportes tradicionales para su adecuada aplicación en el ámbito

educativo. Retos: Nuevas tendencias en educación física, deporte y

recreación, (19), 54-58. Hemendik berreskuratua:

http://retos.org/nuevo.html

Öfele, M. R. (1999). Los juegos tradicionales y sus proyecciones

pedagógicas.Lecturas: Educación Física y Deportes; http:/www.

91

efdeportes. com/; Revista Digital, 4(13). Hemendik berreskuratua: . 

http://www.efdeportes.com/efd13/juegtra1.htm

Parlebas, P. (1988) Elementos de sociología del deporte . Málaga: Unisport.

Parlebas. P. (2001) Juegos, deportes y sociedades: Léxico de Praxeología

Motriz. Bartzelona: Paidotribo..

Rivera, J.R. & Barroso, A (2014). Acciones didácticas: Impacto de los juegos

tradicionales en las clases de Educación Física. EFDeportes.com:

Revista digital. (198), 1. Hemendik berreskuratua:

http://www.efdeportes.com/efd198/impacto-de-los-juegos-tradicionales-

en-educacion-fisica.htm

Sánchez, J. M. (2009). Los juegos tradicionales en la Educación Secundaria

Obligatoria. Revista Digital Innovación y experiencia

educativas, 24.Hemendik berreskuratua:

http://www.csi-f.es/content/revista-digital-innovacion-y-experiencias-

educativas-n%C2%BA-53-mayo-2012

Trigo, E (1995). El juego tradicional en el currículum de Educación Física.Aula

de innovación educativa, (44), 5-9.

Trigo, E. (1994). Aplicación del juego tradicional en el currículum de Educación

Física. Volumen I-II Ediciones Paidotribo, España.

Trigueros, C. (2002). Juego, tradición y cultura en educación física. Tándem,

Didáctica de la Educación Física,(6) 78-89.

Zukaika. L.M, Ruiz de Arcaute F.J, Ibarra,I.I (2008).Jolas tradizionalak

sustatzen Hezkuntza Arautuan. Jornada Juegos y Deportes populares y

tradicionales. Perspectivas social y educativa. Eusko Ikaskuntza. Basauri

2008-ko irailaren 27 [argitaratu gabea]

92

Liburuak

(2005).Mundua Jolasean.Urtxintxa Eskola.

Martin, A. P.(2005) Mundu zabaleko jokoak. Elhuyar

Joseba Etxebeste Euskal currikuluma (Niri fotokopiatutakoa zein da?)

Interneteko lekuak

http://www.efdeportes.com   

http://eu.wikibooks.org/wiki/Euskal_Curriculuma   

http://www.berrigasteiz.com/site_legeria/02c_curriculum.html   

- DECRETO …/2015 de ...de ..., por el que se establece el currículo

de la Educación Básica y se implanta en la Comunidad Autónoma

del País Vasco [2015].

- DECRETO 175/2007, de 16 de octubre, por el que se establece el

currículo de la Educación Básica y se implanta en la Comunidad

Autónoma del País Vasco [2007-2010]

213/1994 DEKRETUA, ekainaren 21ekoa, Euskal Autonomi Elkarterako Derrigorrezko 

Bigarren Hezkuntzaren curriculuma.

http://nagusia.berritzeguneak.net/gaitasun/docs/orientaciones/

heziketa_fisikoa_eu.pdfhttps://hezkuntzgaitasunak.wikispaces.com/file/

view/ProgramazioGida.pdf

GORPUTZ HEZIKETA ARLOKO PROGRAMAZIO LABURTUA IDAZTEKO iRADOKIZUNAK Gorputz Heziketa Arloa Berritzegune Nagusia

Praktiketako irakasleak. Ikastolen elkarteak Ander Deuna ikastolara helarazitakoa .

Txatxilipurdi elkarteak Munduko jolasak. Txatxilipurdi elkartea

File://D:/WEB/intro.htm

http://www.aulainterculturalak.org

www.cnice.medc.es/interculturalnet

www.mural.uv.es/morongui

www.joves.org

www.ausport.gov.au/fulltext/2000/ascpub/traditional.asp

93

Lan monografikoak

Txatxilipurdi Elkartea. KULTURARTEKOTASUNAREN TRATAERA

AISIALDIA. Formazio Sasoiko Materiala.

Txatxilipurdi Elkartea. MUNDUKO JOLAKSA. Formazio Saioko

Materiala.

Carlos Velázquez Callado, Maria Paz Cáceres Gardia, Maria Inmaculada

Fernández Arranz, Maria Dolores Garcia Diez eta Fernando Vaquero

Martin. Así juegan los niños y las niñas del mundo.