Recursos para o mestre Ciencias da Natureza Ciencias Sociais 3 · Avaliación Recursos para a...

116118

Atención ao cliente902 44 44 41

[email protected]

www.edebe.com

Recursos para o mestre

rodeira

rodeira

3primaria

Ciencias da Natureza Ciencias Sociais

116118_CG_NAT_SOC_3EP_GAL_TALENTIA_coberta.indd 1 19/02/14 12:19

As esencias do talentoO noso proxecto estimula e integra todas as formas de talento:

Talento analítico e críticoAprender a pensar, utilizar rutinas de pensamento, va-lorar o pensamento… Toda unha actitude fronte á vida.

Talento creativoDeixar aflorar a imaxinación, a expresividade... na reso-lución de problemas e retos.

Talento emprendedorIniciativa, imaxinación, traballo en equipo, comunica-ción, constancia… Persigue os teus soños.

Talento emocionalTalento que permite xestionar de maneira eficaz as emocións e fainas fluír adecuadamente.

Talento socialSensible á xustiza social para lograr un mundo mellor.

Talento cooperativoPara aprender con e dos demais, e xerar produtos de valor.

Programación e Orientacións didácticas

Material complementario

Recursos para o mestre

116118_CG_NAT_SOC_3EP_GAL_TALENTIA_coberta.indd 2 19/02/14 12:19

TALENTIA: é a hora do talentoOs mestres e mestras sodes o motor do talento nas aulas. Desde rodeira ache-gámosvos recursos e materiais que faciliten o voso traballo docente. Este cader-no é unha guía explicativa dalgúns destes recursos: o libro de Programación e orientación didácticas e o Material complementario.

Confiamos que vos sexa de utilidade e agradecémosvos a confianza que deposita-des en nós.

Mostra da Programación e Orientacións Didácticas dunha unidade ................................................... 2-13

Mostra de diferentes recursos do Material complementario ................................ 14-21

Mostra de Programación didáctica e Programación de aula .................................... 22

Glosario .............................................................. 23

E ademais...

116118_CG_NAT_SOC_3EP_GAL_TALENTIA_interior.indd 1 19/02/14 13:00

Percibimos o contornoPáxinas 28 e 29 Sentimos e actuamosPáxinas 30 e 31

O sentido da vistaPáxinas 32 e 33

O sentido do tactoPáxinas 34 e 35

O sentido do oídoPáxinas 36 e 37

O sentido do olfactoPáxina 38

O sentido do gustoPáxina 39

Consigue o reto Páx. 40 Move o pensamento Páx. 41 Para rematarPáxinas 42 e 43

• Diálogo sobre a información obtida de Internet.

• Identificación dos sentidos. C• Comprensión dunha historia. P• Coñecemento dun mesmo. V • A vista. Órgano e funcións. C• Adquisición de hábitos de coidado e saúde. V

• O tacto. Órgano e funcións. C• Adquisición de hábitos de coidado e saúde. V

• O oído. Órgano e funcións. C• Adquisición de hábitos de coidado e saúde. V

• O olfacto. Órgano e funcións. C• Adquisición de hábitos de coidado e saúde. V

• O gusto. Órgano e funcións. C• Adquisición de hábitos de coidado e saúde. V

• Resolución da tarefa integrada: Experimenta cos sentidos. • Rutina de pensamento: C-S-I sobre os sentidos. Pon en práctica• Aplicación dos contidos traballados na unidade de xeito competencial.Emprende• Resolución de problemas cotiáns, poñendo en práctica ideas propias e dos demais.Reflexiona (diario de aprendizaxe)• Reflexión sobre a propia aprendizaxe.

AvaliaciónRecursos para a avaliación (MC): Rúbrica de avaliación da unidade Páx. xx. Fichas de avaliación da unidade Páx. xx. Rúbricas de habilidades xerais Páx. xx. Táboa de observación de adquisición dos contidos.

Unha escola para todos• Adaptación curricular (MC): básica

Páxinas 22-22, ampliación Páxi-na 22.

• Detectámolo a tempo! (POD) Páxina 40.

Cultura do pensamento• C-S-I Cor, Símbolo, Imaxe (LA)

Páxina 41.

Aprendizaxe 360°• Unha volta polo mundo (LA) Páxi-

na 39.

Metodoloxías interactivas• Aplicar a metodoloxía cooperativa

á actividade 8, páxina 35 (LA).

Creatividade• Tarefa integrada (LA) Páxina 40.

Emprendemento• Emprende (LA) Páxina 43.

Valores para unha nova sociedade• Actividade 5 (LA) Páxina 33.

Competencias• Pon en práctica as competencias

(LA): Páxina 42-43. Fichas Competencias (MC): Páx. 22

• Actividades competenciais (POD):

Intelixencias múltiples• Actividades de IM (LA): I. Intraper-

soal Páxs. 31, 33, 35; I. Naturalista Páxs. 30 e 33, I. Lingüístico-verbal Páx. 31, 37 . I. Intrapersoal, Páxs. 37, 39. I. Espacial, Páxs. 33, 38.

• Actividades de IM (POD): Páxinas 41, 44, 45, 46.

Ferramentas TIC• Recursos dixitais para a PDI: libro

dixital interactivo, actividades com-plementarias etc.

• Recursos dixitais para a aula.

2Percibimoso contorno

Recursos para fomentar o talento na aula

LA Libro do Alumno. MC Material complementario. POD Programación e orientacións didácticas.

CONTIDOS

38

C2201_R26809.BK.indd 38 29/01/2014 13:49:212

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

1. PLANIFICACIÓN / PROGRAMACIÓN DA UNIDADE DIDÁCTICA

Mapa cos recursos dispoñibles na unidade didáctica.


1. Coñecer e describir os órganos dos sentidos e o seu funcionamento, a partir do coñecemento do propio corpo, así como identificar o seu papel na relación co medio e cos outros seres humanos. (Coñecemento e interacción co mun-do físico / Naturalista)

2. Identificar e adoptar hábitos de hixiene relacionados co coidado dos órganos dos sentidos e o seu bo funcionamento. (Coñecemento e interacción co mundo físico / Naturalista)

3. Aplicar o método científico para coñecer as reaccións dos propios sentidos ante a experimentación dun estímulo. (Co-ñecemento e interacción co mundo físico / Naturalista)

4. Interactuar en conversacións orais, argumentando as súas posturas, mantendo unha escoita activa e unha actitude dialogante. (Comunicación lingüística / Lingüístico-verbal)

5. Utilizar os recursos tecnolóxicos para informarse sobre o funcionamento dos sentidos e redactar un texto expositivo cos datos recollidos. (Tratamento da información e competencia dixital / Lingüístico-verbal)

6. Utilizar técnicas, recursos e materiais das diversas linguaxes artísticas para conseguir creacións ben elaboradas (Cultura e artística / Visual-espacial)

7. Participar das iniciativas que xurdan do grupo cooperando como parte dun proxecto común (Social e cidadá / Inter-persoal)

8. Aplicar os coñecementos e estratexias de xeito peculiar e diferente á hora de realizar novas tarefas. (Aprender a aprender / Intrapersoal)

Obxectivos en termos de competencias/Intelixencias múltiples

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Identificar os sentidos e os seus órganos princi-pais.

• Establecer relacións entre os distintos órganos dos sentidos e entre estes e a percepción do contorno.

•Coñecer o funcionamento básico dos órganos dos sentidos.

• Relacionar hábitos de vida saudables co bo fun-cionamento dos órganos dos sentidos.

ESTÁNDARES

• Identifica e localiza os órganos dos sentidos.

• Establece relacións fundamentais entre os distintos sentidos e entre os principais órganos do sistema de relación.

• Identifica e adopta hábitos de hixiene e coidado para os sentidos.

• Identifica emocións e sentimentos propios, dos seus compañeiros e dos adultos manifestando condutas empáticas.

•Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e desenvolve iniciativa na toma de decisións, identificando os criterios e as consecuencias das decisións tomadas.

39

C2201_R26809_039 02 114231.BK.indd 39 28/01/2014 10:46:18

3

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

•Recursos dispoñibles en cada unha das unidades para o desenvolvemento dos talentos na clase.

• Intención educativa da unidade. Interrelación dos elementos curriculares da unidade.

Interrelación de elementos curriculares.

Referentes para a avaliación por competencias.


Unidade 2 Percibimos o contorno

Clav

es p

ara

mot

ivar

Det

ectá

mol

o a

tem

po

Podemos utilizar as seguintes propostas para prever e anticiparnos ás posibles dificultades que poidan xurdir respecto dos contidos da unidade.

— Para comprender a relación entre o que percibimos e como reaccionamos.

• Traballo cooperativo. Reunirse en grupos de 3 ou 4. Un dos membros do grupo propón un estímulo, o resto do grupo discute sobre que sentido actua e que reacción se produce.

• Adaptación curricular: proposta concreta da actividade (páx. 22).

— Para recordar que órganos utiliza cada sentido.

• Completar fichas coa información básica. Desta forma, o alumnado pode resumir o que se explica no libro e ter unha ficha-resumo para estudar.

• Adaptación curricular: proposta de ficha para cada sentido (páxs. 24 e 26) e actividades que axudan a lembrar os distintos órganos dos sentidos (páxs. 25 e 27).

— Para poñer en práctica técnicas de traballo en grupo e traballo cooperativo.

• O xogo das palabras: o mestre ou mestra pode escribir varias palabras clave sobre cada un dos sentidos. En grupos, cada membro debe construír unha frase cunha destas palabras e, despois, amósalla ao resto do grupo para corrixila, ampliala, matizala... Cada grupo escollerá un grupo de palabras sobre un dos sentidos.

Cando os grupos teñan todas as frases listas, poñeranas en común. Esta posta en común representa unha síntese do tema traballado.

• Ler o título da unidade e observar a imaxe. Pódense formular preguntas como:

– Que ve o neno da imaxe? Que oleres cres que percibe? Que sons debe estar oíndo? Se toca o chan da montaña, que nota?

– Ao final, preguntar: Como credes que se sente o neno da imaxe?

– É importante guiar as respostas para que capten a importancia dos distintos sentidos no momento que percibimos o contorno e o atopemos agradable ou desagradable, ruidoso ou silencioso, húmido ou seco etc. Facer notar tamén que a reacción que nos producen estas percepcións ás veces son subxectivas posto que dependen do carácter de cada un e da súa historia.

• Transmitir a funcionalidade dos contidos para achegar valor significativo.

• Facer evidentes os obxectivos da unidade para que os alumnos sexan conscientes: Que esperades atopar nesta unidade? Que obxectivos nos podemos poñer segundo estes contidos?

• Comunicar o feito de que eles serán protagonistas do seu propio proceso de aprendizaxe e que deben man-ter unha actitude proactiva.

Páxinas28 e 29

40

C2201_R26810_040 02 114231.BK.indd 40 28/01/2014 10:47:01

2. MOTIVACIÓN INICIAL / PREVENCIÓN E ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

•A motivación achega unha boa disposición de cara á aprendizaxe.• «Detectámolo a tempo!», pensada para previr as dificultades e

actuar sobre elas.

4

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

Orientacións prácticas para a motivación inicial.

Recursos para previr e atender a diversidade.


3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (I)

•Presentación dos contidos en contextos próximos ao alumno.

Sentimos e actuamos

Como dinamizo a clase?

Responder as preguntas da actividade 1 de xeito conxunto, despois de escribir as respostas no seu caderno.Poñer exemplos, entre todos, dos estímulos que percibimos a través dos diversos sentidos e que ac-cións nos empurran a levar a cabo.

Representar os sentidos

– Debuxar unhas viñetas cun exemplo do proceso estímulo- percepción mediante os sentidos- -acción, semellante ao que aparece na páxina 30 do Libro do Alumno. Cada alumno ou alumna debe escoller unha situación distinta.

Unidade 2Páxinas30 e 31

01. Esperas para cruzar a rúa… - cor do semáfo-ro - camiñar para cruzar a rúa - vista. Colles unha lata… - temperatura da lata - separas a man/cóllela coas dúas mans - tacto. Chei-ra a queimado… - cheiro concreto - quitar o pan da torradora - olfacto.

02. Resposta orientadora. Entran en acción os sentidos da vista, do olfacto, do tacto e do gusto. Interveñen os ollos, as mans, o nariz e a lingua.

41

Solucionario

CB Actividade competencial

IM Intelixencias múltiples

•Utilizar obxectos da aula para determinar que sentidos entran en acción. Para iso, podemos traballar co grupo clase ou en pequenos grupos de catro.

•Darlles aos alumnos as seguintes indicacións: Describe o obxecto a través da vista; Toca o obxeto, como é?; Ole o obxecto, o seu olor é agradable ou desagradable?; Escoita o obxecto, emite algún ruído? é forte ou suave? agudo ou grave?; Se o obxecto é comestible, próbao e di como é o seu sabor (doce, salgado, amargo, ácido...).

•Utilizaranse os obxectos que se poidan atopar na aula: goma de borrar, lapis, bocadillos ou froita do almorzo, folla de papel…

• Finalmente, reflexionarase en común que se pode percibir mediante a vista, o tacto, o olfacto, o oído e o gusto.

C2201_R26811_041 02 114231.BK.indd 41 29/01/2014 14:03:25

5

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

Implicar o alumno no proceso de aprendizaxe.


6

3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (II)

•Recursos para tomar conciencia da importancia do que aprendemos

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

O sentido da vista


Antes de iniciar o estudo do apartado, suxerirlle ao alumnado que peche os ollos durante uns se-gundos e despois os volva a abrir. Indicarlles que expliquen que perciben cos ollos pechados e que perciben cos ollos abertos.Para dinamizar a participación, podémonos apoiar no primeiro apartado onde se citan catro ítems: cores (poden nomear distintas cores), formas (cadrado, círculo, rectángulo etc.), tamaños (grande, pequeno etc.), distancias (curta, longa etc.).

Os trastornos da vista

– Insistir na importancia da saúde dos ollos e os coidados que requiren. Explicar que algunhas persoas teñen un defecto na vista e que para poder ver ben deben utilizar lentes.

– Se na clase hai algún alumno ou alumna con lentes, preguntarlle que defecto ten na vista e que lle provoca se non leva lentes. Se non, pódese propoñer preguntarlle a algún familiar ou buscar información sobre os defectos máis comúns. Isto debe permitir reflexionar sobre as dificultades que poden ocasionar os defectos de visión para realizar algunha das tarefas cotiás.

03. Destacar o iris, a pupila, a cella, a pálpebra e as pestanas.

04. Resposta orientadora. Experimento 1: pe-chamos as pálpebras para evitar que o vapor dane os ollos. A auga que escorrega pola

fronte fréana as cellas e as pestanas. Expe-rimento 2: Deben fixarse en que a pupila se contrae coa luz e se dilata coa escuridade.

05. Para revisar a vista. Resposta aberta.

Solucionario

Unidade 2Páxinas32 e 33

42


AC Actividade complementaria

• Poñerse no lugar dunha persoa cega. Para iso, agrupar ao alumnado en parellas e vendarlle os ollos a un dos membros.

• Situar ao que ten os ollos vendados nun punto da aula e pedir que se dirixa a outro punto. Despois, intercambiar os papeis.

•Comentar na aula as dificultades coas que se atoparon.

C2201_R26812_042 02 114231.BK.indd 42 29/01/2014 14:03:33

Proposta de actividadescomplementarias para dinamizar a aula.


O sentido do tacto


Antes de explicar este contido, agochar nunha bolsa obxectos ou materiais de texturas diversas (la-pis, culler, cepillo, algodón, lima, osiño…) para que o alumnado, sen ver os obxectos, os identifique. Deseguido, dialogar sobre as sensacións que experimentaron e como pescudaron de que obxecto se trata.

Xogar á pita cega

– Identificar aos compañeiros a partir do tacto.

– Nomear as características que permitiron facer as identificacións.

Unidade 2Páxinas

34 e 35

06. Resposta orientadora. Suave: xersei de la, peluche, fazula. Rugoso: papel de lixa, ro-cha, cortiza. Frío: xeo, botella da neveira, barra metálica. Quente: pan acabado de facer, prato recén sacado do microondas,

sopa. Duro: chapa do coche, lousa, mesa. Brando: biscoito, goma de borrar, barriga.

07. Resposta aberta. Debería ser máis doado identificalo coas mans que co antebrazo.

08. Resposta aberta.

43

Solucionario



• Preguntarlle ao alumnado que coidados cren que necesita o organismo antes de tomar o Sol (beber auga, poñerse protector solar, non expoñerse moitas horas…) e facer un resumo sobre o que fan eles en particular.

• Buscar fotografías nas que se amosen algún dos coidados que precisa a pel para tomar o Sol; ler tamén as etiquetas das cremas de protección solar que teñan na casa.

•Confrontar a información e valorar cales das condutas propias son correctas e cales non.

• Redactar unha lista de consellos para tomar axeitadamente o Sol, sen riscos para a saúde.

C2201_R26813.BK.indd 43 29/01/2014 14:03:37

7

3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (III)

•Propostas para traballar os contidos de maneira máis vivencial.

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

Diversidade deactividades para un traballo sistemático das competencias.


O sentido do oído


Antes de comezar, pedir silencio na aula para que o alumnado escoite os sons que se aprecian ao seu redor. Adiviñar de que se trata (coche, bucina, paxaros, persoas etc.).

Organizar un concerto con instrumentos de elaboración propia (Cinética-corporal / Musical).

– Construír instrumentos musicais como, por exemplo: un tambor (unha caixa pechada), uns pratillos (dúas tapas metálicas), unhas maracas (botes de conserva con sementes dentro), un xilófono (varios vasos con distintos niveis de auga).

– Dividir a clase en grupos e asignar a cada membro un instrumento. Cada grupo debe compoñer unha obra e representala.

– Abrir un diálogo sobre que composición musical lles gustou máis, que instrumento lles resulta máis agradable, que instrumento inventado se parece a outro real…

Dificultades na audición

– Pedirlles aos alumnos e alumnas que se poñan uns tapóns nos oídos e que escriban o ditado que lles fará o mestre/a no seu ton de voz normal.

– Identificar, entre todos, as dificultades coas que se atoparon. Facelos conscientes de que ao ter unha capacidade sensorial diminuída (neste caso, a auditiva), a percepción vese dificultada e tamén a resposta que se pode dar. Ter en conta que a percepción do contorno é importante para a adaptación do organismo.

09. a) Oído interno / caracol. b) Oído externo / pavillón auditivo, conduto auditivo. c) Oído medio / tímpano, cadea de ósiños.

10. O pavillón auditivo recolle o son que se di-rixe cara ao tímpano polo conduto auditi-vo. O tímpano vibra e estas vibracións son transmitidas cara ao caracol por unha cadea

de ósiños. O caracol transmite as vibracións ao cerebro.

11. Resposta orientadora. a) Non, porque se pode danar o oído e ademais molestas a ou-tras persoas. b) Cun volume adecuado (non demasiado elevado). c) Si.

12. Resposta aberta.

Solucionario

Unidade 2Páxinas

36 e 37

44



C2201_R26814_044 02 114231.BK.indd 44 29/01/2014 14:03:44

8

3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (IV)

•Recursos para unha clase máis dinámica e diversificada.

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

Itinerario alternativo para a aprendizaxe dos contidos atendendo á diversidade de intelixencias presentes na aula.


9

Prog

ram

ació

n e O

rient

ació

ns D

idác

ticas

O sentido do olfacto


Explicar que o sentido do olfacto e o do gusto están relacionados. Para iso, pedirlle ao alumnado que cite alimentos e describa o seu olor e o seu sabor. Está relacionado o olor agradable cun sabor agra-dable? Ou non sempre é así? Por exemplo, a coliflor desprende un olor desagradable ao ser cocida, pero elaborada con bechamel e queixo fundido pode ser un prato cun sabor moi rico.Explicar tamén que o mal olor é un indicador de se un alimento está en bo estado ou non. Na natu-reza, un olor desagradable pode ser indicador de toxicidade. Xa que logo, isto ten un sentido adap-tativo.

A que ole? (lingüística-verbal /espacial)

– De forma individual, elaborar unha lista con olores desagradables e outra con olores agradables.

– Escoller un olor de cada lista e escribir un breve texto (dúas ou tres frases) que expliquen de onde provén este olor e porque nos gusta.

– Converter este texto nun pequeno cómic.

Extraemos información dun vídeo

– Ver o seguinte vídeo.

– Explicar como funciona o sentido do olfacto a partir da información do vídeo.

Unidade 2Páxina

38

13. Aspirando a través das fosas nasais.14. Resposta aberta.

45

Solucionario



http://youtu.be/-BSfL3NdG9w

C2201_R26815_045 02 114231.BK.indd 45 28/01/2014 11:06:08

3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (V)

•Para unha maior implicación do alumnado, que é responsable da súa propia aprendizaxe.

Integrar as diversas intelixencias en experiencias de aprendizaxe cooperativa / compartida.


10

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

O sentido do gusto


A que ole? A que sabe? (lingüística-verbal / intrapersoal)

– Propoñer que o alumnado ula tres ou catro alimentos diversos como mostaza, limón, café e menta. Cada un deberá describir a que lle recorda o olor destes alimentos.

Despois, deberá probalos e tamén terá que describir cal é o seu sabor, utilizando para iso comparacións. Por exemplo, a menta ten un sabor redondo por que o seu aroma énche-me toda a boca.

Unha volta polo mundo

Con este tipo de actividade preténdese poñer de manifesto como os alumnos tamén aprenden en situacións cotiás, fóra da escola.En grupo, explicar as sensacións que experimentan e os sentidos que se activan en distintas situacións cotiás, e tomar conciencia da diversidade de sensacións ante un mesmo estímulo.

Unidade 2Páxina

39

46


IMIntelixencias múltiples

•Cada alumno ou alumna pode describir unha comida habitual de domingo na súa casa.

• Identificar que sabores predominan en cada prato: doce, salgado, ácido ou amargo.

• Poñer en común a información e concluír se todos os menús seguen o mesmo patrón.

C2201_R26816_046 02 114231.BK.indd 46 29/01/2014 14:04:13

3. ORIENTACIÓNS PARA O DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS (VI)

• «Unha volta polo mudo»: aprendizaxe 360°.

Proposta de actividades alternativas para abrir a aprendizaxe fóra da escola.


11

Prog

ram

ació

n e O

rient

ació

ns D

idác

ticas

4. TAREFA INTEGRADA. ORIENTACIÓNS•Unha proposta dinámica e creativa para ensinar/aprender.•Cambio metodolóxico. Traballo por competencias.

TAREFA

INTEG

RAD

A

Experimenta cos sentidos

Descrición

Coa realización desta tarefa, o alumnado pode:

– Coñecer os sentidos, así como a carencia e os cambios dos mesmos nas persoas.

– Aprender como poden afectar os sentidos na percepción da realidade.

– Expresar sentimentos sobre as sensacións e viviencias dos experimentos realizados.

– Traballar en pequeno grupo, respectando a quenda de palabra e valorando a opinión dos demais.

Proceso

Ao estudar cada sentido, realizar a actividade proposta no Libro do Alumno.

1. Organización dos equipos de traballo. Antes de emprender cada actividade, será necesario organizarse en parellas ou en pequenos grupos.

2. Preparación do material. Cada grupo debe repartir entre os seus membros o material necesario para a realización da actividade. Cada un responsabilizarase do material que ten que achegar.

3. Realización da actividade. Ao levar a cabo a actividade, tanto se é en parellas como en pequeno grupo, hai que ter en conta que todos os membros do grupo deben participar activamente respectando a quen-da, así como amosar interese e respecto polo traballo de cada un.

Diálogo final

Ao finalizar as actividades con cada un dos sentidos, comentar en pequenos grupos sobre que sensacións se ten, que sentido foi o máis fácil de utilizar, o que menos…

– Cada grupo realizará unha lista, consensuada, coa información que nos proporciona cada sentido.

– Despois, poñer as conclusións en común con toda a clase e debater sobre se un só sentido nos pode dar máis información que outro, se é necesario utilizar varios sentidos para captar a realidade, se cando falla un sentido se pode substituír por outro etc.

47

C2201_R26817_047 02 114231.BK.indd 47 28/01/2014 11:08:18

Proceso pautado para realizar a tarefa integrada na aula.


12

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

5. CULTURA DO PENSAMENTO. ORIENTACIÓNS•As rutinas de pensamento, un recurso privilexiado para ensinar

a pensar.•Cara a unha «aula pensante».

A rutina Cor-Símbolo-Imaxe utilízase para extraer a esencia de tres ideas importantes a través de linguaxe non-verbal. Fai afondar aos alumnos nos seus pensamentos e realza a comprensión desas ideas ao pedirlles que expliquen por que elixiron a súa cor, o seu símbolo e a súa imaxe concreta.

Paso 1: Pedirlles aos alumnos que repasen mentalmente as ideas que teñen sobre os sentidos. Podemos partir tamén da súa experiencia ou ben se lles pode deixar un tempo para ver as imaxes e ler as páxinas do libro que o mestre considere oportuno, onde aparezan estes contidos.

Paso 2: Solicitar que digan en alto as súas ideas para que o mestre as vaia anotando no mural do encerado.

Paso 3: De todas as ideas, o mestre selecciona só tres para que o alumnado afonde máis para a súa com-prensión.

Paso 4: Pedirlles aos alumnos que escriban nos seus cadernos, en tiras de papel ou notas adhesivas diferentes que cor elixen para representar a primeira idea, que símbolo para a segunda e que imaxe para a terceira.

Paso 5: Posta en común. Cada alumno pegará no lugar que dispoña o mestre (unha táboa mural, cartolinas diferentes etc.), o que escribiu e debuxado en cada papel ou nota adhesiva, explicando o porque da súa elección.

– O mestre pode escribir cada idea en letra grande, a modo de títulos, na parte superior dun mural de papel continuo ou ben cada unha nunha cartolina diferente.

– O alumnado poderá pegar as súas tiras de papel ou notas adhesivas coa representación da idea dentro da columna correspondente. Desta forma o mestre, ademais de facer visible os pensamentos de todos os seus alumnos, poderá deixalos expostos no lugar que considere máis oportuno. Consegue así reforzar visualmente as tres ideas máis importantes dos contidos traballados, a comprensión que realizaron os seus alumnos sobre elas e a importancia de comunicar os nosos pensamentos aos demais para mellorar a nosa comprensión.

– Pódeselles pedir aos alumnos que despois da posta en común elixan con que cor, con que símbolo e con que imaxe se quedan e que o escriban no seu caderno persoal.

48

Move o pensamento: C-S-I


Unidade 2Páxina

41

Orientacións didácticas

Recomendacións

Que cor elixirías para representar esta idea?

Que símbolo elixirías para representar esta idea?

Que imaxe elixirías para representar esta idea?

Idea 1 Idea 2 Idea 3

C-S-I: COR-SÍMBOLO-IMAXE

C2201_R26818_048 02 114231.BK.indd 48 28/01/2014 11:14:02

Pautas para realizar a rutina.

Recomendacións para a aplicación da rutina na clase.


13

Prog

ram

ació

n e O

rien

taci

óns D

idác

ticas

6. PÁXINAS FINAIS. ORIENTACIÓNS•Modelos de probas PISA adaptados aos contidos da unidade

didáctica. •Actividades para promover a cultura emprendedora.

Pon en prácticaNa primeira e terceira actividades, o alumnado poderá aplicar o que aprendeu sobre os sentidos a situa-cións da vida cotiá.

A segunda actividade permite repasar as partes dos órganos de cada un dos sentidos.

EmprendeCada alumno e alumna debe reflexionar sobre o problema e como solucionalo. Despois, pódense poñer en común as solucións individuais, xustificando porque cremos que é a mellor opción.

Valorar entre todos cal é a mellor ou mellores solucións. Desta forma, os alumnos poden apreciar que non hai unha única solución aos problemas, que quizais é mellor a solución que pensou algún compañeiro etc.

ReflexionaResponder, de xeito individual, as preguntas formuladas no apartado. Despois, contestalas entre todos achegando ideas que axuden ao grupo a comprender os apartados onde teñan problemas.

49

Para rematar


Unidade 2Páxinas

42 e 43

Solucionario

01. a) sabor; b) oído, vista; c) olfacto, vista; d) tacto; e) oído.— Vista / ollos; gusto / lingua; olfacto / na-riz; oído / oído; tacto / pel.

02. A. pálpebra, B. iris, C. pupila, D. pelo, E. poro, F. pavillón auditivo, G. tímpano, H. ca-

racol, I. fosas nasais, L. mucosa olfactoria, M. sabor ácido, N. sabor salgado, Ñ. sabor amargo, O. sabor doce.

03. Cabalo / tacto, vista; fiestra / vista, oído, olfacto; cunca de café / sabor, olfacto; or-questra / vista, oído.

49

1. Cal é o problema? O leite está demasiado quente e teño présa. Teño que arrefrialo rápido.

2. Como podo solucionar o proble-ma?

De forma individual pensar solucións e decidir cal é a máis axeitada.

3. Estou satisfeito de resolver o pro-blema?

4. Hai algunha outra solución mellor?

Explicar ante a clase cal foi a propia solución ao problema.

Escoitar os compañeiros e valorar todas as solucións propostas, sendo ca-paz de aceptar que quizais algunha solución que non sexa a propia é mellor.

C2201_R26819_049 02 114231.BK.indd 49 28/01/2014 11:15:03

Unha proposta de traballo/avaliación por competencias.

Orientacións paradesenvolver o talento emprendedor.

Aprender a aprender. Reflexión sobreo proceso da propia aprendizaxe.


7. ADAPTACIÓN CURRICULAR• Traballo cos contidos básicos da unidade e fichas

de ampliación.•Proceso de aprendizaxe máis visual e pautado, en secuencias

máis curtas, para estimular o alumno e facilitar a aprendizaxe.

Sentimos e actuamos

Para actuar recibimos estímulos que percibimos a través dos sentidos.

Ada

ptac

ión

curr

icul

ar (b

ásic

a). U

nida

de 2

Nome: ................................................................................................................................................ Data: ...............................

Ana pícase cando colle a rosa.

Ana ole a rosa.

O sentido do tacto percibe a dor.

O sentido do olfacto percibe o olor.

Ana move a man rapidamente, para apartala da rosa.

Ana move a boca para sorrir.

ESTÍMULOPercepción mediante os SENTIDOS

ACCIÓN

VISTA

TACTO

OÍDO

OLFACTO

GUSTO

Cores, formas, tamaños, distancias.

Forma, textura e temperatura dos obxectos. Tamén dor e presión.

Sons. Intensidade e distancia na que se producen.

Olores: agradables ou desagradables.

Sabores: doce, ácido, salgado, amargo.

SENTIDO ESTÍMULOS QUE PERCIBE

Que estímulo percibe cada sentido?

10

C2201_R27443_010 AC1 114763.BK.indd 10 30/01/2014 8:17:36

Nome: ................................................................................................................................................ Data: ...............................

1 Completa o cadro e debuxa cada unha das accións que describas.

Ada

ptac

ión

curr

icul

ar (b

ásic

a). U

nida

de 2

2 Relaciona cada estímulo co sentido que o percibe. Fíxate no exemplo.

Vista

ESTÍMULO SENTIDO

Ruído

Sabor

Oído

Olor

Tamaño

Gusto

Tacto

Cor

Temperatura

Música

Olfacto

Textura

Dor

Ana toca os pétalos da rosa.

O sentido do .......................................

percibe ..............................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

Ana escoita o zunido dun-ha abella.

O sentido do .......................................

percibe ..............................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

Ana saborea unha cullera-da de mel.

O sentido do .......................................

percibe ..............................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

ESTÍMULOPercepción mediante os SENTIDOS

ACCIÓN Debuxa a acción

11

1 Aprende a coidar os órganos dos sentidos. Completa a seguinte táboa con dúas recomendacións para coidar cada sentido, e escribe o nome do médico que trata cada un deles.

Vista

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................

Tacto

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................

Oído

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................

Olfacto

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................

Gusto

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................

Ada

ptac

ión

curr

icul

ar (a

mpl

iaci

ón).

Uni

dade

2

Nome: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

Sentido Recomendacións Médico

2 Explica brevemente que ocorre co sentido do olfacto e co do gusto cando estamos arrefriados.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

54

14

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

Selección dosprincipais contidos da unidade didáctica.

Inclúe solucionarios.

Apoio visual e gráfico na presentación dos contidos.


15

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

8. AVALIACIÓN. FICHAS•Avaliación completa dos contidos da unidade didáctica. •Valora a aprendizaxe e facilita a toma de decisións.

1 Relaciona.

2 Indica as partes do ollo.

3 Completa a táboa escribindo dous estímulos que pode percibir cada sentido.

Vista ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Tacto..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Oído..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Olfacto..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Gusto..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ava

liaci

ón. F

icha

1. U

nida

de 2

Nome: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

1.

2.

3.

4.

5.

1. Estímulo 2. Percepción 3. Resposta

Movemos as pernas para ir cara á mesa e

empezar a comer.

A comida da cociña desprende un olor moi agradable.

O nariz capta olor agradable da comida.

Sentido Estímulos que pode percibir

108


Inclúe:

• Diferentes modelos para a avaliación dos contidos curriculares.

• Propostas para as avaliacións inicial e final.

• Observación de adquisición de contidos.

Fichas para a avaliación dos contidoscurriculares.


16

Mat

eria

l com

plem

enta

rio9. AVALIACIÓN. RÚBRICAS DA UNIDADE • Instrumentos para a avaliación por competencias.•O alumno toma conciencia dos criterios da súa avaliación.

Recu

rsos

par

a a

aval

iaci

ón. U

nida

de 2

.

Nome: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

Indicadores Niveis de cumprimento

1 2 3 4

Comprende e describe o funcionamento do pro-pio corpo identificando os diferentes estímulos co funcionamento dos órganos dos sentidos. (CIMF)

Recoñece e valora a función que cumpren os órganos dos sentidos para adquirir informa-ción. (CIMF)

Analiza a importancia do coidado dos órganos dos sentidos e adopta hábitos de vida sauda-bles relacionados co seu coidado. (CIMF)

Interactúa en conversas orais argumentando as súas posturas, manten-do unha escoita activa e unha actitude dialogan-te. (L)

Redacta textos de ca-rácter explicativo para comunicar a mensaxe do xeito máis apropia-do. (L)

Utiliza os recursos tecno-lóxicos para informarse e formarse sobre o coidado dos órganos dos sentidos. (TIC-D)

Participa das iniciativas que xurdan do grupo cooperando como parte dun proxecto común. (SC)

Identifica diferentes puntos de vista dunha realidade, comparando e argumentando as súas posturas coas dos seus compañeiros. (CS)

Utiliza técnicas, recursos e materiais das diversas linguaxes artísticas para conseguir creacións ben elaboradas. (CA)

Aplica os coñecementos e estratexias de xeito peculiar e diferente á hora de realizar novas tarefas. (AA)

Ten dificultades para identi-ficar todos os órganos dos sentidos.

Presenta dificultades para asociar a importancia da función común dos órganos dos sentidos na relación do individuo co medio.

Ten dificultades para com-prender a importancia do coidado dos órganos dos sentidos á hora de levar un estilo de vida saudable.

Ten dificultades para partici-par en conversas orais debido ao descoñecemento e posta en práctica de ferramentas básicas de comunicación.

Presenta dificultades para elaborar textos explicativos aínda que coñece as ideas-sentimentos que desexa expresar.

Ten dificultades para utilizar recursos tecnolóxicos para a procura de información.

Adopta unha actitude indi-vidualista e ten dificultades para compartir funcións cos compañeiros.

Ten dificultades para com-prender os diferentes puntos de vista que se poden dar ante unha realidade.

Representa con dificultade o debuxo das partes do corpo (órganos dos sentidos).

Presenta dificultades para adquirir novos coñecementos e relacionalos co funciona-mento do corpo.

Identifica todos os órganos dos sentidos considerán-doos como partes do corpo humano.

Recoñece a importancia dos órganos dos sentidos para a relación do suxeito co medio, aínda que presenta dificul-tades para comprender a función específica de cada un dos órganos dos sentidos.

Comprende a importancia do coidado dos órganos dos sen-tidos á hora de levar un estilo de vida saudable aínda que non é capaz de relacionalo con hábitos cotiáns.

Participa en conversas orais, aínda que ten dificultades para manter unha actitude de respecto e escoita das opinións dos demais.

Elabora textos de carácter explicativo aínda que de xeito desestruturado.

É capaz de utilizar recursos tecnolóxicos e ten certa destreza para a procura de información.

É algo individualista no traballo aínda que é capaz de distribuír e compartir funcións entre os membros do grupo.

Comprende os diferentes puntos de vista ante unha realidade, pero ten dificulta-des para manter unha postura de diálogo e respecto cos seus compañeiros.

Representa o debuxo dalgún órgano dos sentidos, aínda que non incorpora elementos esenciais deste.

Adquire novos coñecementos pero ten dificultades á hora de relacionalos coa realidade (funcionamento dun órgano dos sentidos).

Identifica os órganos dos sen-tidos asociándoos á percep-ción de diferentes estímulos segundo a súa natureza.

Comprende, de xeito xeral, as diferentes funcións propias de cada órgano dos sentidos, aínda que non as relaciona coa adquisición de informa-ción na actividade cotiá.

Comprende a importancia do coidado dos órganos dos sentidos, aínda que relacio-nándoo con dificultade con hábitos de vida cotiáns.

Participa en conversas orais, respectando as quendas de palabra e intervencións dos demais, aínda que ten dificultades para manter e argumentar as súas posturas de forma madura e asertiva.

Elabora un texto explicativo de xeito coherente, aínda que con dificultades en relación a elementos gramaticais e ortográficos.

É capaz de levar a cabo a procura de información a partir do uso de recursos tecnolóxicos, aínda que ten dificultades para interpretar a información.

Participa e interésase polo funcionamento do grupo aínda que presenta certas dificultades para cumprir e asumir a totalidade das funcións asignadas.

Identifica os diferentes puntos de vista ante unha realidade, aínda que ten dificultades á hora de situarse e argumentar a súa postura.

Representa o debuxo dalgún órgano dos sentidos, incor-porando elementos esenciais deste.

Adquire novos coñecementos e aplícaos a novos contextos reais pero sen a autonomía suficiente e cunha explicación elemental destes.

Comprende e describe o funcionamento dos órganos dos sentidos para percibir os estímulos do medio.

Recoñece e valora as diferen-tes funcións propias de cada un dos órganos dos sentidos para adquirir información e relacionarse o suxeito co contorno.

Analiza a importancia do coidado dos órganos dos sentidos relacionándoo efi-cazmente con hábitos de vida propios da súa idade e que realiza decote.

Participa en conversas orais, mantendo unha actitude de escoita activa e dialogante, sendo capaz de argumentar as súas posturas de forma madura e argumentada.

Elabora un texto explicativo de xeito coherente, estrutura-do e cohesionado, coidando elementos expresivos, grama-ticais e ortográficos.

É capaz de levar a cabo a procura de información útil e precisa mediante o uso de recursos tecnolóxicos interpretando eficazmente a información obtida.

Cumpre e asume as funcións asignadas dentro do grupo. Participa da interdependencia positiva para alcanzar obxecti-vos de grupo.

Identifica diferentes puntos de vista dunha realidade, e argu-menta a postura propia fronte ás dos seus compañeiros de forma asertiva e madura.

Representa de xeito creativo e ben elaborado un debuxo dalgún órgano dos sentidos, incorporando elementos esen-ciais deste e relacionándoo co seu funcionamento.

Adquire novos coñecementos e aplícaos a contextos reais explicándoos detalladamente ante unha ilustración creada polo alumno.

68

C2201_R27927_068 EV1 114763.BK.indd 68 03/02/2014 20:04:05

Indicadores das competencias avaliadas.

Niveis de cumprimento secuenciados segundo a lóxica da aprendizaxe.

Ademais, inclúense:

• Un rexistro individual e de grupo.

• Rúbricas dos proxectos e habilidades xerais.

• Planificación de competencias e intelixencias múltiples.


17

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

10. AVALIACIÓN. PORTFOLIO• Instrumento de avaliación que integra as evidencias do proceso

de aprendizaxe realizado e a súa xustificación.•Diferentes formatos: carpeta, e-portfolio etc.

59

Por

tfol

io e

e-p

orfo

lio

58

O portfolio (arquivo de aprendizaxe): unha potente ferramenta de avaliación

Durante os últimos anos estase xeneralizando o uso de portfolios, tanto no ámbito empresarial coma no educativo. O portfolio é un sistema de avaliación integrado nos procesos de ensinanza e aprendizaxe que habitualmente se desenvolven nas aulas. Consiste na conformación dun arquivo ou carpeta cunha selección reflexiva de evidencias/producións achegadas polo alumno/a ao longo dun período de tempo determinado e que responde a un obxectivo concreto. A presentación pode facerse en soporte papel ou en formato electrónico (neste caso, fálase de e-portfolio).

Os traballos (presentacións, murais, traballos escritos, filmacións...) permítenlle ao alumno/a demostrar as súas aprendizaxes, habilidades ou competencias, á vez que lle posibilitan ao profesor un seguimento do progreso desta aprendizaxe.

Un aspecto moi interesante dos portfolios é que o estudante debe acompañar as súas «evidencias de aprendizaxe» cunha reflexión (intrapersoal) na que xustifique a súa selección e valore o proceso que seguiu no seu percorrido de aprendizaxe (metacognición, aprender a aprender, regulación...). Esta reflexión axú-dalle a tomar consciencia de que e como vai aprendendo, ao mesmo tempo que lle permite regular o seu proceso de aprendizaxe e de estudo.

As tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) achegan moitas potencialidades no deseño e na propia elaboración do portfolio. As TIC poden axudar na elaboración das evidencias que conforman o por-tfolio e tamén poden actuar como plataforma base do proceso de ensinanza e aprendizaxe; neste caso, o portfolio quedaría implementado na plataforma mesma.

Elaboración do portfolio

Traballo: tarefas, proxectos, actividades

Selección(reflexiva e estratéxica)

Arquivo-clasificación

Reflexión sobre logrose procesos

(metacognición)

Presentación: exposición pública

INICIO

Primeira avaliaciónSegunda avaliaciónTerceira avaliación

AVALIACIÓNS

INTERNET E TICS

TAREFAS E PROXECTOS

EnlacesProgramas

Tarefas - Proxectos

MEUS TRABALLOSPOR ÁREAS

Lingua e LiteraturaMatemáticasNaturaisMúsicaVisual e PlásticaRelixiónLingua Estranxeira

PortadaPresentaciónAxenda

Ofrécese un e-portfolio on line para recompilar os traballos dos alumnos.

Modelo on line con orientacións para a súa personalización.


18

Mat

eria

l com

plem

enta

rio11. AVALIACIÓN. INFORME PARA A FAMILIA •Recursos para avaliar por competencias.•Para as familias, información detallada da evolución do alumno.

Avaliación das competencias e intelixencias múltiples

Final

Alto Medio Baixo

1a Av

2a Av

3a Av

1a Av

2a Av

3a Av

1a Av 2a Av 3a Av

1a Av

2a Av

3a Av

1a Av

2a Av

3a Av

1a Av 2a Av 3a Av 1a Av 2a Av 3a Av 1a Av 2a Av 3a Av

Descrición Capacidade de ler diferentes tipos de textos, de comprender o seu significado e de extraer a información. Tamén se basea na capacidade de escribir de maneira clara e estruturada, utilizando as expresións máis axustadas a cada situación e aplicando as normas básicas de puntuación, morfosintaxe e ortografía. A capacidade de comunicación oral (comprensión e expresión) tamén ten unha grande importancia no desenvolvemento desta competencia.

Capacidade de utilizar as ferramentas e os coñecementos matemáticos para resolver problemas na vida cotiá. Require resolver operacións e cálculos numéricos e aplicalos a exercicios sinxelos, así como operar con medidas de lonxitude, superficie, volume e peso. O recoñecemento e a representación de figuras en tres dimensións contribúen ao desenvolvemento desta competencia.

Capacidade de comprender e explicar o mundo natural e o tecnolóxico, e de recoñecer os trazos clave da ciencia e a tecnoloxía actuais. Tamén require habilidade para utilizar o pensamento e o método científico, e para empregar os coñecementos científicos na toma de decisións persoais.

Capacidade de buscar, obter, procesar e comunicar a información de forma eficaz a partir de diversas fontes (incluídas as TIC), e de transformar os datos en coñecemento dispoñible para o seu uso na vida cotiá. Permite aproveitar a información e analizala de forma crítica mediante o traballo autónomo e colaborativo, para conseguir obxectivos valiosos relacionados coa aprendizaxe, o traballo e o ocio.

Capacidade de comprender a realidade social e histórica do mundo actual (a súa evolución, os seus logros e as súas dificultades) e entender os trazos diferenciais das sociedades actuais nas súas dimensións plural, global e local. O desenvolvemento desta competencia baséase na comprensión e na tolerancia, a convivencia entre as persoas e a profesión de forma activa e responsable dos dereitos e os deberes da cidadanía.

Capacidade de creación e expresión artísticas valorando a importancia da expresión creativa das ideas a partir de distintos medios e apreciando a arte e o patrimonio cultural. Tamén se relaciona coa interculturalidade, entendida como interacción respectuosa entre culturas que facilita o enriquecemento mutuo.

Refírese á toma de conciencia das propias capacidades, o seu coñecemento e a eficacia na súa utilización. Relaciónase coa aprendizaxe estratéxica (planificar- regular-avaliar o propio proceso de aprendizaxe) e co uso estratéxico dos recursos e as técnicas de aprendizaxe.

Capacidade de coñecerse e confiar nun mesmo para adquirir compromisos, tomar decisións e asumir responsabilidades. Tamén se relaciona coa innovación, a creatividade e a implicación en iniciativas e proxectos, achegando actitudes activas, esforzo e constancia.

Competencia

Comunicación lingüística

Matemática

Coñecemento e interacción co mundo físico

Tratamento da información e Competencia dixital

Social e cidadá

Cultural e artística

Aprender a aprender

Autonomía e iniciativa persoal

Logotipo centro escolar

Boletín de Avaliación

Educación Primaria

Logotipo centro escolar

Alumno/a: ............................

............................

............................

............................

............................

............

Nivel: ................................

............................

............................

........................

Grupo: .........................

Curso: 20...... – 20 .........

1

Avaliación de todas as competencias esixidas no currículo.

Pautas para integrar a información das diferentes rúbricas e emitir un informe de competencias.


19

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

Comprendes e explicas

Clara é unha pediatra que esta mañá visitou varios nenos. Agora está a revisar as fichas para confirmar os diagnósticos e os tratamentos.

Com

pete

ncia

s. F

icha

1.

Nome: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

Álex:

Ve borrosas as imaxes que están lonxe.

Alicia:

Dóelle o oído esquerdo des-pois de bañarse na piscina.

Carlos:

Rompeu o radio e o cúbito nunha caí-da.

Carme:

Sempre senta pandada e dóenlle moito as costas.

1 Sinala nesta silueta do corpo humano as partes afectadas en cada paciente. Utiliza distintas cores para cada un.

134

C2201_R27446_134 CB1 114763.BK.indd 134 30/01/2014 8:15:51

12. COMPETENCIAS •Propostas de avaliación por competencias.•Contextualización da aprendizaxe.

As probas seguen o modelo PISA.


Probas baseadas en contextos reais de aprendizaxe.


Disección dun peixe

Diseccionar un peixe e identificar as súas principais características externas e internas.

Material necesario: unha sardiña, cubeta e coitelo (opcional).

O r

ecun

cho

do c

ient

ífico

: Dis

ecci

ón d

un p

eixe

.

Nome: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

1 Observa a sardiña con atención e fíxate, sobre todo, na pel, nas escamas, na cabeza, nos ollos, nas aletas e na cola.

2 Debuxa, no primeiro cadro, a cabeza; e no segundo, as aletas e a cola.

146

C2201_R27447_146 PRAC1 114763.BK.indd 146 30/01/2014 8:15:46

three 3

THE SENSES

� Matching columns:

Sense

TOUCH

TASTE

HEARING

SMELL

SIGHT

TONGUE

EAR

EYE

SKIN

NOSE

PERFUME

MUSIC

TEMPERATURE

COLOUR

FLAVOUR

Regional body part Experience

13. OUTROS RECURSOS:•RECUNCHO DO CIENTÍFICO / RECUNCHO

DO INVESTIGADOR•SCIENCE VISUAL DICTIONARY

20

Inclúe actividades.

Dicionario visual en inglés dos principais conceptos da materia.

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

Prácticas e actividades para o traballo de procedementos propios das materias (experimentación, lectura e interpretación de mapas, elaboración de gráficas...).



21

Mat

eria

l com

plem

enta

rio

Imolo intentar!

Obxectivos•Converteraslimitaciónspersoaisenoportunidadesdecrecemento.•Favoreceraaceptacióndunmesmo.•Traballaraautoconfianza.

Material:papelelapis.

Método de traballo:individualeengrupo.

Tempo:1hora.

Desenvolvemento da actividadeTraballo individual•Pídollesaosmeusalumnosqueescribannunpapelaquelascousasquesegundoelesmesmosfanmal.Pododaralgúnexemplo:Eu non sei nadar ben, eu non sei bailar ben, eu non sei cantar ben, eu non sei correr ben, eu non sei facer amigos etc.

•Deseguido,pídollesquepensenporqueocrenasíerespondanaseguintepregunta:Por que cres que non sabes (nomear a actividade que o neno mencionou)?

•Deixounsminutosparaareflexiónpersoal.

Traballo en grupo•Sentámonosnochanformandounharoda.•Unaun,incluídoeucomoreferentedogrupo,compartiremoscogrupoaslimitaciónsper-soaisqueescribimosnopapel.

•Candoonenoterminedefalarémoiimportantepreguntarlle:— Que podes facer para mellorar ou aprender a (nomear a actividade que o neno mencio-

nou como debilidade)? — Intentaralo? Ou cres que é moi difícil?— Imaxina que o consegues. Como te sentirías? Por que?

Nocasodequealgúnnenononsaibacontestaralgunhadaspreguntas,entretodospodemosaxudarlleabuscarunharesposta.•Parafinalizar,explicoqueásvecespensamosouutilizamosoraciónsnegativasquenospodenfacermoitodanoporquenonnosdeixanfacercousaseademaisfannossentirmal,como«eunonpodo»,«eunonsei»,«sonmoimalo»,«vounofacermal».Estasoraciónspodemossubstituílasporoutrasmáispositivaseascendentes:«vouintentalo»,«ásvecesnonmesaebenperovoumellorando»,«eupodo».

•Podemosescribirestasexpresiónsnunhacartolinaepegalasnalgunhaparededaclaseparaqueaslembremos.Onosoobxectivoéqueosnenosvaianaprendendoarexeitarasoraciónsnegativaseinteriorizaraspositivasporquesonasquenosfacilitanresolverosproblemasenonfuxirparaevitaroesforzo.Endefinitiva,ousodopensamentoalternativoaxúdanosateraospoucosunhavidamáisplena.

Peche da actividadeAntesdedarporconcluídaasesión,pódesellespediraosalumnosquecompletenenvozaltaalgunhasdestasoracións.Podenescribirsenoencerado.

Educaciónem

ociona

l:EM

OCI

ON

ÁN

DO

NO

S

• Aprendín aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

• Sentinme aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

• Gustoume aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

• Non me gustou aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

256

14. EDUCACIÓN EMOCIONAL•Programa graduado para mellorar a xestión das emocións. •Proposta de actividades para desenvolver a autonomía

emocional.

Actividades para identificar as emocións e favorecera autoconciencia emocional.


22

Prog

ram

ació

n di

dáct

ica

e Pro

gram

ació

n de

aula

Programación Didáctica

1. Introdución 1.1. Xustificación e contextualización da programación 1.2. O proxecto da materia

2. Obxectivos 2.1. Obxectivos de etapa 2.2. Obxectivos da materia. Relación coas competencias 2.3. Obxectivos do terceiro curso da materia. Relación coas competencias

3. Ensinanzas transversais

4. Relación entre Contidos - Criterios de Avaliación – Estándares de aprendizaxe

5. Contidos 5.1. Organización e distribución dos contidos por unidades didácticas.

6. Unidades Didácticas 6.1. Distribución temporal das unidades didácticas

7. Avaliación 7.1. Criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe. 7.2. Criterios de avaliación mínimos esixibles para superar o curso. 7.3. Procedementos e instrumentos de avaliación 7.4. Criterios de cualificación 7.5. Avaliación do proceso de ensinanza-aprendizaxe

8. Atención á diversidade 8.1. Propostas para a adaptación curricular, reforzo, ampliación, actividades multinivel... 8.2. Contidos mínimos esixibles para o terceiro curso.

9. Iniciativa emprendedora 9.1. Capacidades emprendedoras. 9.2. Actividades para promover o desenvolvemento da cultura emprendedora. 9.3. Avaliación.

10. Metodoloxía

11. Organización de espazos

12. Materiais e recursos didácticos

13. Estratexias para incorporar as TIC na aula

14. Estratexias para estimular o interese e o hábito da lectura e desenvolver a expresión oral e escrita

15. Actividades complementarias e extraescolares

16. Procedementos para valorar o axuste entre a Programación Didáctica e os resultados

Programación de Aula

UNIDADE DIDÁCTICA... 1. Obxectivos en termos de competencias. 2. Relación de Contidos – Criterios de Avaliación – Estándares de aprendizaxe. 3. Ensinanzas transversais 4. Actividades de aprendizaxe 5. Outras actividades

• Avaliación Inicial • Actividades de motivación • Competencias e Intelixencias Múltiples • Actividades Complementarias • Atención á diversidade • Avaliación a) Da unidade didáctica b) Das competencias e intelixencias múltiples

6. Actividades de promoción da lectura e desenvolvemento da expresión oral e escrita. 7. Actividades TIC. 8. Cultura emprendedora: Capacidades, actividades e propostas para a avaliación. 9. Mínimos esixibles para unha avaliación positiva 10. Criterios de cualificación 11. Metodoloxía

• Materiais e Recursos • Espazos e tempos • Estratexias metodolóxicas

12. Procedementos e Instrumentos de avaliación • Escritos • Orais • Outros

13. Avaliación da práctica docente 14. Programación de Apoios a Necesidades Educativas Especiais

Dispoñibles para todas as áreas.Documentos dispoñibles

na web e modificables polo mestre ou mestra.

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA E DE AULAFerramentas para a planificación da materia dispoñibles en www.edebe.com.Adaptadas á normativa.


GLOSARIO

23

Glos

ario

Actividades competenciaisTipoloxía de actividades para o traballo específico das com-petencias. Son actividades prácticas, situadas en contextos reais que incitan o alumno a poñer en práctica as súas ca-pacidades.

Competencias Saber facer. Actividades relevantes, situadas en contextos reais que integran capacidades de distinta natureza.

E-portfolioPortfolio en soporte dixital.

EstándaresEspecificacións dos criterios de avaliación que permiten de-finir os resultados das aprendizaxes e que concretan, me-diante accións, o que o alumno debe saber, e saber facer, en relación con cada materia. Deben ser observables, medi-bles e avaliables, e permitir graduar o rendemento do logro alcanzado.

Habilidades xeraisCapacidades máis comúns e interdisciplinares que se des-envolven na aula e están estreitamente vinculadas ás com-petencias (comunicación oral/escrita, traballo en equipo...).

Indicadores de competencias e intelixencias múltiplesAs competencias refírense a «capacidades». Para avalialas necesítanse uns indicadores que describan a conduta «ob-servable» e manifesta desa capacidade.

Informe de avaliaciónModelo de comunicación ás familias dos resultados da aprendizaxe dos seus fillos en relación coas competencias. Permite situar sobre unha liña de progreso continuo a situa-ción do alumno respecto da adquisición das distintas com-petencias. Integra as avaliacións das diferentes áreas.

Intelixencias múltiples (H. Gardner)A intelixencia non é algo único e estático; pode traballarse e desenvolverse. Existen diferentes maneiras de ser intelixente (Gardner identificou ata oito tipos de intelixencia).

Mapa competencialDocumento no que figura o desdobramento e a concreción do oito competencias en «dimensións» e «subcompeten-cias».

Niveis de cumprimentoExpresan o grao de calidade amosado polo alumno na exe-cución da capacidade obxecto de avaliación.

PortfolioDocumento persoal do estudante no que incorpora os seus traballos, controis, producións audiovisuais etc. Resulta moi útil para avaliar procesos e resultados de aprendizaxe, á vez que estimula a autoavaliación e a reflexión sobre o proceso seguido.

Programación de aulaPlanificación das intencións educativas da unidade didácti-ca. Ferramenta imprescindible de planificación do traballo diario na clase.

Programación didácticaPlanificación anual do traballo e avaliación dos distintos ele-mentos que compoñen o currículo. É un dos documentos básicos para o traballo do profesorado.

Programar «por competencias»Incorporar as competencias na planificación docente: iden-tificalas, prever como traballalas e como avalialas.

ProxectosO traballo por proxectos constitúe unha estratexia educativa integral que utiliza un enfoque interdisciplinar e promove a aprendizaxe cooperativa. Adoitan responder á estrutura: elec-ción do tema, planificación, desenvolvemento, avaliación.

Rexistro claseTáboa de dobre entrada que relaciona o traballo das compe-tencias cos alumnos da clase.

Instrumento eficaz para o control por parte do mestre/a do progreso dos seus alumnos na adquisición das competencias.

Rexistro individual Matriz que relaciona o mapa competencial (competencias e dimensións) coas unidades didácticas, tarefas e proxectos que se desenvolven na clase. Permite rexistrar as cualifica-cións obtidas polo alumno (nas distintas rúbricas) e facilita a xestión da avaliación das competencias.

Rúbricas de avaliaciónMatriz que permite relacionar os indicadores de avaliación cos niveis de cumprimento, integrando as valoracións cuali-tativa e cuantitativa.

Tarefas integradasSecuencias didácticas organizadas ao redor da execución dunha actividade complexa, relacionadas con distintas áreas, nun contexto o máis real posible e próximo á expe-riencia dos estudantes. Adoitan responder á estrutura: pro-duto final, contexto e xustificación, secuencia de activida-des, síntese.


24

rodeira


Recursos para o mestre Ciencias da Natureza Ciencias Sociais 3 · Avaliación Recursos para a...

Documents

Transcript of Recursos para o mestre Ciencias da Natureza Ciencias Sociais 3 · Avaliación Recursos para a...