Proyecto1 MaquetaciÛn 1 - edebe.com e... · dos nos atopabamos alí cando sobreveu o terremoto. Os...

6

Unidade

1CONTIDOS

Ao finalizar esta unidade, mellorarás a túa capacidade de:

• Ler textos coa intención de gozar deles.

• Distinguir entre léxico e vocabulario e ampliar e preci-sar o teu vocabulario.

• Recoñecer os elementos da comunicación, a estrutu-ra das palabras e os diferentes tipos de palabras.

• Comprender noticias de xornais e elaborar noticias pro-pias seguindo os modelos estudados.

• Valorar a diversidade lingüística e a lingua como her-danza cultural viva e como medio de expresión.

• Recoñecer textos literarios e os elementos da comu-nicación literaria.

• Utilizar as novas tecnoloxías da información para a bus-ca de información e para a aprendizaxe.

COMPETENCIAS BÁSICAS

Comunicación

LecturaA derradeira falante

Lingua oral e escritaA noticia

Funcionamento da lingua

Léxico e semánticaLéxico e vocabularioO corpo humano

GramáticaA comunicación humanaA palabra

OrtografíaO alfabeto galego

Lingua e sociedade

As linguas do mundo

Literatura

O texto literario

7

ORGANIZACIÓN NON-GOBERNAMENTAL

SURVIVAL

Obra. Survival é unha organización internacio-

nal fundada en 1969 e dedicada ao apoio aos

pobos indíxenas de todo o mundo. Este é o seu

enderezo en Internet: www.survival.es

Este fragmento. É unha adaptación dunha re-

portaxe publicada o 4 de febreiro do 2010 na

web desta ONG. Nela dáse conta da morte da

señora Boa Sr, o derradeiro membro dun pobo

indíxena das Illas Andamán, no Índico.

A señora Boa Sr morreu a semana pasada os 85 anos. Ela era a última

persoa que aínda falaba bo, unha das dez linguas andamanesas. Cre-

se que os bo levaban vivindo nas Illas Andamán uns 60 000 anos, o

que os converte nos descendentes dunha das culturas máis anti-

gas da Terra.

As Illas Andamán son un arquipélago de xurisdición1 india no me-

dio do océano Índico, ao leste da costa de Myanmar (a antiga Birma-

nia). Arredadas da evolución histórica da India, están poboadas

por diversas tribos, moitas delas sen contacto externo. As illas son

consideradas un paraíso para os lingüistas, dada a riqueza de idio-

mas que existe nese territorio.

Boa Sr era a máis anciá dos andamaneses, dos que xa unicamente

sobreviven 52 persoas. Os andamaneses procedían orixinariamente

de dez vilas indíxenas diferentes. Cando os británicos colonizaron as

Illas Andamán en 1858, os andamaneses sumaban 5 000 persoas,

5

10

15

A derradeira falante

Podes imaxinar que ti foses o derradeiro membro do teu pobo?

Que sentirías? Explícallelo aos teus compañeiros.

99 m

Península

Arábiga

cana

Mar Arábigo

I Seicheles

I. Socotora

I. Maldivas

Golfode Bengala

Su

matra

Borneo

Célebe

I. Andamán

I. Nicobar

Mar

de

Ch

ina

Mer

idio

nal

Hainan

I. Filipin

Mar de Xava

Made Cél

China OrTaiwán

I Chagos

I. Laquedivas

R. Ganxes

Ceilán

R. M

ekong

Golfo de Adén

Penínsulade Somalia

Zanzíbar

RShabeelle

a

Penínsulade Indostán

Penínsulade Indochina

Penínsulade Malaca

1 xurisdición: ámbito en que unha autoridade ten poder nun territorio.

mais a maioría delas foi asasinada ou morreu polas enfer-

midades que levaron consigo os colonizadores.

Tras non lograren «pacificar» os pobos indíxenas por medio

da violencia, os británicos intentaron «civilizalos» capturan-

do moitos deles e manténdoos no que se coñecía como «Fo-

gar Andamán». Dos 150 nenos que naceron neste lugar nin-

gún viviu máis de dous anos.

Os andamaneses superviventes dependen en gran medida

dos alimentos e do acubillo2 que lles proporciona o go-

berno da India. O abuso do alcohol está estendido entre a

súa poboación.

Boa Sr naceu na selva na zona norte das illas Andamán e cre-

ceu na sociedade tradicional, aprendendo a apañar as pa-

tacas silvestres, a cazar os porcos salvaxes e a pescar.

A mediados dos anos setenta do século

XX, o goberno indio trasladou as

grandes tribos de andamaneses a

unha soa illa cerca de Port

Blair. Ela entón pasou a vi-

vir nunha casopa3 de mu-

ros de cemento e tellado

de lata que lle propor-

cionou o goberno, so-

brevivindo con racións

de comida do Estado

e cunha pensión de 500

rupias (7,7 euros) ao mes.

A profesora e lingüista An-

vita Abbi, que coñecía a

Boa Sr desde hai moitos

anos, declarou tras a súa

morte: «Debido a que ela era

a única persoa que falaba bo,

encontrábase moi soa, non tiña

ninguén con quen conversar…

Boa Sr tiña un gran sentido do hu-

mor, e o seu sorriso e a súa garga-

llada profunda eran conta-

xiosos».

«Non podes imaxinar a dor e a angustia que sentín cada día

ao ser a única testemuña muda da perda dunha cultura

excepcional e dunha lingua única», engadiu a profesora

Abbi.

Nunha ocasión Boa Sr comentoulle a Abbi que sentía que

os seus veciños, os indíxenas jarawa, que non foron decima-

dos4, tiñan sorte de vivir na súa selva, afastada dos colo-

nos que agora ocupan boa parte das illas.

Boa Sr sobreviviu ao tsunami que devastou Asia en de-

cembro do 2004. Segundo lles comentou aos lingüistas: «To-

dos nos atopabamos alí cando sobreveu o terremoto. Os

nosos maiores dixéronnos: ‘a Terra podería partirse, non co-

rrades nin vos movades’. Os anciáns dixéronnolo, e así foi

como o soubemos».

Os especialistas aproveitaron o seu teste-

muño vivo para recoller a lingua bo e

estudala, pero foi imposible

mantela viva. A propia Boa Sr

tivo que renunciar ao seu

uso (por falta de interlocu-

tores) e aprendeu o hin-

di para se comunicar

coa comunidade.

Con todo, a súa voz se-

gue viva nalgunhas

gravacións. A organi-

zación Survival colgou

na súa web un audio no

que Boa Sr canta unha

canción en bo.

Fontes internas de Survi-

val manifestaron: «Coa

morte de Boa Sr e a extin-

ción da lingua bo, unha par-

te única da humanidade é

xa só un recordo. A súa mor-

te é un deprimente recorda-

torio de que non debemos

permitir que isto lles acon-

teza a outros pobos indí-

xenas das Illas An-

damán».

2 acubillo: protección.3 casopa: casa de dimensións reducidas e de pouca altura, cun teitoao que se chega coa man.

4 decimados: sometidos a un grande estrago ou mortaldade, a causadalgunha fatalidade.

8 1. A derradeira falante

ComunicaciónLECTURA

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

75

70

80

85

90

95

Despois de ler

91. A derradeira falante

ComunicaciónLECTURA

COMPRENSIÓN

1. Indica que palabras do texto corresponden a estas definicións.

A. Conxunto de illas máis ou menos próximas. � . . . . . . . . . . .

B. Xesto que se fai ao sorrir. � . . . . . . . . . . .

C. Risa ruidosa, prolongada e sonora. � . . . . . . . . . . .

D. Onda de gran potencia destrutiva, que se produce por un gran move-

mento sísmico submarino. � . . . . . . . . . . .

2. Selecciona a opción axeitada para completar estes enunciados.

• Crese que os bo levaban vivindo nas illas Andamán...

A. 300 anos B. 60000 anos C. 1000 anos

• As Illas Andamán son actualmente de xurisdición...

A. xaponesa B. británica C. india

• Do pobo bo unicamente sobreviven hoxe...

A. 5000 persoas B. 700 persoas C. 52 persoas

• Anvita Abbi, que coñecía ben a señora Boa Sr, é...

A. profesora e lingüista B. historiadora C. directora de cine

3. Responde estas preguntas sobre o texto.

• Que supuxo a chegada dos británicos ás illas Andamán en 1858?

• Por que envexaba a señora Boa Sr os indíxenas jarawa?

• Como conseguiu sobrevivir a señora Boa Sr ao tsunami do ano 2004?

4. Indica nunha táboa coma a seguinte como era a vida da señora Boa Sr

antes do traslado das tribos indíxenas a unha soa illa e como foi despois.

5. Dálle ao texto un novo título. Sigue estes consellos.

• Utiliza unha soa frase ou oración. Procura que esta sexa atraente e

que sintetice ben o contido global do texto.

— Contrastade e comentade en grupos as vosas propostas.

REFLEXIÓN

6. Escribe un breve texto no que expoñas a túa opinión razoada sobre este fragmento da lectura.

En grupos, organizade unha investigación so-

bre linguas do mundo que, por desgraza,

desapareceron recentemente. Seguide es-

tas pautas:

• Pescudade información sobre as seguintes

persoas:

Tuone Udaina

Fanny Cochrane Smith

Dolly Pentreath

Ned Maddrell

Tevfik Esenç

Marie Smith Jones

• Podedes consultar libros de texto, enciclo-

pedias, Internet...

• Reunide en fichas todo tipo de datos de

cada persoa (nome, imaxe, lugar onde vi-

vía, ano en que faleceu, lingua que falaba...).

• Por último, creade entre todos un «Atlas dos

derradeiros falantes». Para isto, situade as

fichas anteriores (e outra da lingua da se-

ñora Boa Sr) nun gran mapa do mundo que

colgaredes na aula.

«Debido a que ela era a única persoa que falaba bo, encontrábase moi soa, non tiña ninguén

con quen conversar. [...] Non podes imaxinar a dor e a angustia que sentín cada día ao ser a úni-

ca testemuña muda da perda dunha cultura excepcional e dunha lingua única.»

ANTES DESPOIS

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CREACIÓN @ �

7. En cada serie hai unha palabra que non pertence ao léxi-

co da lingua galega. Identifícaa e indica a que outra lin-

gua corresponde.

A: can - home - calle - coitelo

B: peixe - four - verme - xeitoso

C: blue - xurelo - mestre - xullo

D: primavera - aldraxe - cedo - olvidar

8. Demostra cales das palabras definidas forman parte do teu

vocabulario localizándoas na sopa de letras.

• Utensilio composto dun mango longo e dunha parte cón-

cava, que serve para levar á boca líquidos e alimentos

pouco consistentes. � . . . . . . . . . . . . . .

• Período de cen anos. � . . . . . . . . . . . . . .

• Construción de palla ou doutros materiais que fan as aves

para poñeren os ovos e criaren. � . . . . . . . . . . . . . .

• Nai da miña nai ou do meu pai. � . . . . . . . . . . . . . .

• Voz queixosa e prolongada que emite o lobo. � . . . . . . . . . . . . . .

• Polígono de oito lados e de oito ángulos. � . . . . . . . . . . . . . .

9. En grupos, comprobade a amplitude do voso vocabulario

poñendo un X nas palabras coñecidas desta serie.

otite etíope xaxún vea

prebe insomnio asubiar convoi

recendo aceno sinatura bulir

crebar candea crucial airexa

valse minarete folerpa cranial

— Individualmente, copiade dun dicionario o significado

das palabras descoñecidas.

AC

TIV

IDA

DES


Os humanos comunicámonos, fundamentalmente, a través da linguaxe ver-

bal. As palabras son o elemento fundamental desta linguaxe: elas ordenan o

noso pensamento e codifican a nosa experiencia.

— Indica cales destas palabras coñeces e cales son novas para ti.

coello platea nifrar neno arroz

besteiro porta auga estadullo guecho

Todas as palabras anteriores pertencen á lingua galega, mais con seguridade ti

non usas nin coñeces todas elas.

En función do anterior, os lingüistas adoitan distinguir entre léxico e vocabulario.

O léxico é o conxunto de palabras dunha lingua. O vocabulario é o conxunto

de palabras que un falante coñece ou emprega.

É fundamental enriquecer o vocabulario propio, non só para coñecermos máis

palabras, senón tamén para empregarmos as que xa coñecemos con máis pre-

cisión e propiedade.

Léxico e vocabulario

A adquisición de palabras é gradual

ao longo da nosa vida. Calcúlase que

un neno dun ano pode usar entre 3

e 8 palabras, un rapaz de 6 anos do-

mina xa unhas 2 500 palabras e un

adulto utiliza entre 20 000 e 30 000

palabras.

Con todo, ningún falante coñece

todas as voces dun idioma. O núme-

ro de palabras dunha lingua é moito

maior. Por exemplo, os dicionarios

máis completos da lingua galega su-

peran as 100000 entradas.

Adquisición do vocabulario

LÉXICO

VOCABULARIO

S N U C O S R A

O P I E R E U V

A T V Ñ L C N O

V U L L O U R A

O G U A F L E X

O C T O G O N O

Funcionamento da linguaLÉXICO E SEMÁNTICA

A

R

10. Identifica co número adecuado o nome de cada parte do

corpo.

pescozo cu perna

cóbado embigo xeonllo

costas peito man

ombro coxa brazo

pé calcaño nocello

cabeza barriga caluga

11. Relaciona cada unha destas partes da cara co seu signifi-

cado.

12. Asocia cada adxectivo da esquerda cun sinónimo e cun an-

tónimo.

SINÓNIMO ANTÓNIMO

A. feble zoupón liso

B. torpe albo repoludo

C. rizo manicho hábil

D. pálido crecho moreno

E. esvelto débil forte

F. zurdo baril destro

13. Clasifica estas accións segundo se realicen cunha parte da

cara, coas mans ou con todo o corpo.

— En parellas, ampliade estas listaxes.

14. Asocia cada frase feita co seu significado.

FRASES FEITAS

A. Chamarlles aos pés compañeiros.

B. Ser un cara lavada.

C. Facer da boca cu.

D. Ter a mosca detrás da orella.

E. Tanto ter ás costas coma ao lombo.

F. Non dar o brazo a torcer.

SIGNIFICADOS

Manter de xeito obstinado unha idea ou postura.

Ser un desvergoñado.

Desconfiar.

Retractarse do dito.

Escapar a toda présa.

Dar igual, non haber diferenza.

— Crea un texto no que introduzas, con sentido, cantas fra-

ses feitas anteriores poidas.


AC

TIVID

AD

ESFuncionamento da lingua

LÉXICO E SEMÁNTICA

Coas actividades deste apartado has ampliar e precisar o teu vocabulario refe-

rido ao corpo humano.

O corpo humano

pálpebra - meixela - sen - beizo

pestana - cella - fronte - queixo

• Cada unha das partes

avultadas e moles que es-

tán a ambos os dous la-

dos da cara. � . . . . . . . . . . . .

• Membrana móbil que co-

bre e protexe o ollo. �

. . . . . . . . . . . .

• Cada unha das partes car-

nosas que rodean o bor-

do da boca. � . . . . . . . . . . . .

• Parte lateral da cabeza,

entre a parte superior do

ollo e a orella. � . . . . . . . . . . . .

• Parte superior da cara, com -

prendida entre as cellas

e a raíz do pelo. � . . . . . . . . . . . .

• Prominencia da cara que

corresponde á mandíbu-

la inferior. � . . . . . . . . . . . .

• Bordo superior da órbi-

ta do ollo, e conxunto de

pelos que o cobren. �

. . . . . . . . . . . .

• Cada un dos pelos que

nacen nos bordos das

pálpebras. � . . . . . . . . . . . .

xacer - rabuñar - palpar - tremer - bicarpestanexar - aloumiñar - asir - choutar

anicar(se) - beliscar - erguer(se) - bocexar

CUNHA PARTE

DA CARACOAS MANS

CON TODO

O CORPO

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Funcionamento da linguaGRAMÁTICA

A miúdo, na nosa vida cotiá, damos e recibimos algún tipo de información: ao

escoitarmos o espertador pola mañá, cando vemos un sinal de stop, cando

saudamos os nosos amigos, ao escoitarmos unha canción na radio... Todos estes

son actos de comunicación.

Elementos da comunicaciónEn todo acto comunicativo intervén unha serie de elementos: emisor (ou emi-

sora), receptor (ou receptora), mensaxe, código, canle e contexto. Deseguido ve-

remos en que consiste cada un.

— Observa o acto comunicativo representado pola seguinte nota e os ele-

mentos que interveñen nel.

A comunicación humana

Os humanos podemos comunicar-

nos por medio de signos de todo tipo:

sinais, xestos... Mais o conxunto de

signos máis importante é a lingua-

xe verbal.

A linguaxe é a capacidade que ten

toda persoa de comunicarse cos de-

mais mediante a palabra (oral ou

escrita).

A linguaxe pode manifestarse en

diferentes códigos segundo a comu-

nidade na que nos atopemos. Cada

un destes códigos recibe o nome

de lingua ou idioma.

A lingua é un código formado por

signos lingüísticos e por regras gra-

maticais cuxo coñecemento compar-

ten os falantes dunha comunidade

determinada: lingua galega, castelá,

inglesa, chinesa...

A linguaxe e as linguas

EMISOR/A

Persoa que emitea mensaxe.

A profesora

RECEPTOR/A

Persoa que recibea mensaxe.

Os alumnos

CÓDIGO

Conxunto de signos quecómpre coñecer para entender a mensaxe.

A lingua galega

MENSAXE

Información que transmite o emisor.

Aprazamento do exame

CANLE

Medio polo que se transmite a mensaxe.

O papel

CONTEXTO

Circunstancias que envolven o acto comunicativo.

As causas, o momento, o lugar... do anuncio

do aprazamento.

Podemos dicir, en síntese, que a comunicación é un proceso que se pon en mar-

cha cando un emisor lle transmite unha mensaxe a un receptor co que compar-

te un código (e tamén unha canle e un contexto).

Aos alumnos/as de 1.o C.

O exame de Matemáticas queda

aprazado para o vindeiro xoves ás

11:30.

A profesora



Xa vimos na páxina 10 que os seres humanos nos comunicamos basicamente

a través de palabras. Con elas poñémoslles nome a obxectos (libro, porta), a

seres vivos (Xurxo, can), a calidades (alto, vermello), a accións (cantar, beber)...

A palabra é a unidade da lingua que representa unha idea ou un concepto (li-

bro, can, vermello, cantar...).

A estrutura da palabraAs unidades que forman a palabra son o lexema (ou raíz), que achega o signifi-

cado básico, e os morfemas, que proporcionan información sobre o xénero (mas-

culino ou feminino), o número (singular ou plural) ou sobre outros aspectos.

— Repara nas partes que forman a palabra amigos.

O lexema é tamén a parte da palabra que normalmente non varía (amigo,

amiga, amigos, amigas; ando, andei, andaban...), mentres que os morfemas

constitúen a parte variable das palabras (amigo, amiga, amigos, amigas; ando,

andei, andaban...).

— Indica agora as partes que forman estoutras palabras.

neno - gatas - saltei - xefa

Hai diferentes tipos de morfemas. Na seguinte táboa podes ver, con exem-

plos, como se clasifican.

A palabra

amigos

amig- -o -s

lexema

significado:

‘persoa que

mantén unha

relación de

afecto e

confianza

con outra’

morfema

xénero

masculino

morfema

número

plural

TIPOS DE MORFEMAS

CONSTITUTIVOS

(NON CAMBIAN O SIGNIFICADO DA PALABRA)

DERIVATIVOS

(CAMBIAN O SIGNIFICADO DA PALABRA

E CREAN PALABRAS NOVAS)

XÉNERO

(MASCULINO

OU FEMININO)

NÚMERO

(SINGULAR

OU PLURAL)

DESINENCIAS VERBAIS

(PERSOA, TEMPO...)

PREFIXOS

(ANTES DO

LEXEMA)

SUFIXOS

(DESPOIS DO

LEXEMA)

lobo / lobalobo /

/ lobos

canto, cantas, can-

ta, cantamos...

desfeito

predicir

papeleira

caloroso



Clases de palabrasDependendo do seu significado, forma e función, distinguimos varias clases de

palabras (ou categorías gramaticais): substantivos, artigos, adxectivos, pronomes,

verbos, adverbios, preposicións e conxuncións.

— Observa esta oración, na que destacamos exemplos das oito diferentes cla-

ses de palabras.

O meu novo veciño chamoume por teléfono pero eu non estaba na casa.

Segundo posúan varias formas ou unha soa, as clases de palabras anteriores agrú-

panse en variables ou invariables.

Nas próximas unidades estudaremos polo miúdo estas clases de palabras.

artigo

substantivo

verbo

preposiciónadxectivo

conxunción adverbio

pronome

PALABRAS VARIABLES

CLASE VARIACIÓN EXEMPLOS

substantivo xénero e número amigo, amiga, amigos, amigas

adxectivo xénero e número alto, alta, altos, altas

artigo xénero e número un, unha, uns, unhas

pronome xénero, número e persoa eu, ti, el / ela, nós, vós, eles / elas

verbo modo, tempo, número e persoa canto, cantaron, cantarás...

PALABRAS INVARIABLES

CLASE EXEMPLOS

adverbio antes, despois, ben, mal, aquí, aí, máis, menos, quizais, non...

preposición a, agás, ata, con, desde, en, entre, para, por, sen, tras...

conxunción e, nin, ou, que, pero, porque, senón, pois, como...

Abreviacións

Neste libro, imos referirnos decote ás

clases de palabras usando formas abre-

viadas. Son as seguintes:

PALABRAS ABREVIACIÓNS

subs

adx

art

pron

v

adv

prep

conx

substantivo

adxectivo

artigo

pronome

verbo

adverbio

preposición

conxunción

15. Identifica os elementos que interveñen en cada un destes

actos de comunicación.

— En parellas, contrastade e revisade as vosas respostas.

16. Analiza, nunha táboa coma a que che presentamos, a estru-

tura destas palabras.

17. Engade estes sufixos ás voces que aparecen despois e in-

dica que nova clase de palabra formaches.

ollo (substantivo) � ollar (verbo)

nacer (verbo) � . . . . . . . . . . . . . . . (. . . . . . . . . . . . )

pestana (substantivo) � . . . . . . . . . . . . . . . (. . . . . . . . . . . . )

abdome (substantivo) � . . . . . . . . . . . . . . . (. . . . . . . . . . . . )

xeito (substantivo) � . . . . . . . . . . . . . . . (. . . . . . . . . . . . )

crer (verbo) � . . . . . . . . . . . . . . . (. . . . . . . . . . . . )

18. Rodea cun círculo a palabra de cada serie que non se corres-

ponde coa clase das demais. Razoa a túa resposta.

Substantivos: medo - María - estrada - nunca - incendio

É un adverbio.

Adxectivos: novo - limpa - nariz - xeitoso - aceso

Artigos: o - uns - unha - elas - as

Pronomes: isto - alguén - ti - de - calquera

Verbos: xogan - volveu - forte - voaba - limpei

Adverbios: fermosa - aquí - mal - bastante - onte

Preposicións: para - cruz - desde - entre - en

Conxuncións: nin - porque - que - e - agora

19. Identifica a clase de palabra á que corresponden as voces

destacadas neste texto xornalístico.


AC

TIVID

AD


GRAMÁTICA

incorrectas - pensei - mozos - rebaixan - pulseira - viúva

LEXEMA

MORFEMAS

CONSTITUTIVOS DERIVATIVOS

XÉNERO NÚMERODESIN.

VERBAISPREFIXOS SUFIXOS

-correct-

. . . .

-a-

. . . .

-s

. . . .

–

. . . .

in-

. . . .

–

. . . .

ACTO A ACTO B ACTO C

Emisor: . . . . . .

Receptor: . . . . . .

Mensaxe: . . . . . .

Canle: . . . . . .

Código: . . . . . .

Contexto: . . . . . .

Emisor: . . . . . .

Receptor: . . . . . .

Mensaxe: . . . . . .

Canle: . . . . . .

Código: . . . . . .

Contexto: . . . . . .

Emisor: . . . . . .

Receptor: . . . . . .

Mensaxe: . . . . . .

Canle: . . . . . .

Código: . . . . . .

Contexto: . . . . . .

A

B

C

-mento / -oso / -exar / -inal / -ar / -nza

O Club Deportivo Tenerife confirmou a contratación dolucense Xoán Carlos Mandiá Lorenzo como máximo res-ponsable técnico do persoal branquiazul ata o finalda tempada. O adestrador galego chegará á illa acom-pañado do seu axudante Antonio Puche e do prepara-dor físico Enrique Sanz. Mañá dirixirá o seu primeiroadestramento.

La Voz de Galicia (27-9-2010)

R


Funcionamento da linguaORTOGRAFÍA

A palabra alfabeto provén da combinación das dúas primeiras letras gregas: alfa

e beta. O alfabeto, ou abecedario, é o conxunto de letras, ordenadas, que re-

presentan os sons dunha lingua. O alfabeto galego consta de 23 letras (5 vo-

gais e 18 consoantes).

Alfabeto

Polo xeral, a cada letra (ou grafía) correspóndelle un único son. Non obstante,

ás veces non hai unha correspondencia exacta entre letras e sons.

• Dúas letras distintas poden soar igual.

centro - zume («c» e «z» teñen, nestes casos, o mesmo son)

base - vaso («b» e «v» teñen o mesmo son)

• Unha letra pode ter dous sons distintos.

centro - conto (o «c» soa distinto en cada caso)

• A letra «h» non representa son ningún.

humano (o «h» non soa)

• Dúas letras xuntas poden representar un único son. Estas letras emparella-

das chámanse dígrafos.

sorrir (as letras «rr» xuntas representan un único son)

Dígrafos

O alfabeto galego

LETRA

a

b

c

d

e

f

g

h

i

l

m

n

NOME

a

be

ce

de

e

efe

gue

hache

i

ele

eme

ene

DÍGRAFO

ch

gu

ll

nh

qu

rr

NOME

ce hache

gue u

ele dobre

ene hache

que u

erre dobre

LETRA

ñ

o

p

q

r

s

t

u

v

x

z

NOME

eñe

o

pe

que

erre

ese

te

u

uve

xe

ceta

As letras «j», «k», «w» e «y» non per-

tencen ao alfabeto galego. As pala-

bras que as conteñen proceden dou-

tras linguas, como o inglés, o xapo-

nés, o alemán, o ruso...

judo póker show hobby

Letras doutros alfabetos

� O alfabeto galego ten 23 letras: 5 vogais e 18

consoantes.

20. Resolve o encrucillado cos nomes dos elementos debu-

xados. Despois soletrea cada unha das palabras. Sigue o

exemplo resolto.

A: cuncha � ce - u - ene - ce hache - a

21. Repara en como se tranforma a palabra da esquerda, letra

a letra, ata formar a da dereita.

— Fai agora ti transformacións equivalentes con estou-

tras palabras.

22. Cambia as letras destacadas por dígrafos para formar pa-

labras novas. Nalgúns caso terás máis dunha posibilidade.

Consulta un dicionario se é preciso.

para � parra, palla maleta � . . . . . . . . . . . . . . .

petar � . . . . . . . . . . . . . . . aseo � . . . . . . . . . . . . . . .

uva � . . . . . . . . . . . . . . . fiar � . . . . . . . . . . . . . . .

parte � . . . . . . . . . . . . . . . tema � . . . . . . . . . . . . . . .

— En grupos, revisade e ampliade as vosas respostas.

23. Troca os círculos vermellos polos dígrafos axeitados e for-

ma refráns populares galegos.

• �en ben se aconse�a poucas veces e�a.

• Para �egar e en�er algu�a maña hai �e ter.

• �en ten a ba�iga �ea, non cre na fame a�ea.

• Máis vale u�a a�i�oada �e dous a�es.

24. Le detidamente as regras para establecer a orde alfabéti-

ca das palabras.

— Tendo en conta estas normas, ordena alfabeticamente

estas series de apelidos.

Pereira - Outes - Biqueira - Risco

Castelao - Castro - Castiñeira - Castaño

Braxe - Brañas - Bravo - Brandariz

Pousa - Portas - Pombo - Ponte

Ferreiro - Fraga - Fontela - Figueira

25. En grupos, xogade a formar palabras ao xeito do concur-

so «Cifras e letras» da TVG. Seguide estas indicacións.

— Comeza o xogo co enfrontamento de dous grupos. O

profesor ou profesora fai de presentador/a.

— O presentador/a vai dicindo aleatoriamente nove letras,

que serán vogais ou consoantes segundo pidan os vo-

ceiros de cada grupo.

— Despois, nun límite de trinta segundos, cada grupo in-

tenta formar con esas nove letras as palabras máis lon-

gas posible. Gaña o grupo coa palabra máis longa e suma

tantos puntos como letras tivese esa voz.

— O proceso repítese tres veces. Ao final resulta gañador

o grupo que obtivese máis puntos.

— Deseguido, poden enfrontarse outros dous grupos.

17

@


AC

TIVID

AD


ORTOGRAFÍA

• Se a primeira letra é diferente, esta é a que mar-ca a orde: arte, bico, centola...

• Se a primeira letra é igual, marca a orde a se-gunda: cadro, centola, chourizo...

• Se as dúas primeiras letras son iguais, marca aorde a terceira: cear, cemento, centola...

• E así sucesivamente.

dado - dato - data - rata - ruta

remo - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - saia

arte - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - onda

caza - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - . . . . . . . . . . - polo

C

B

A

D

E

F

G

H

C U N C H A

�

A

A

R

ComunicaciónLINGUA ORAL E ESCRITA

O tipo de texto máis sinxelo e común que podemos atopar na prensa escrita é

a noticia. Esta consiste no relato breve, obxectivo e claro dun acontecemento

de actualidade. Na estrutura básica da noticia adoitan distinguirse catro par-

tes: título, subtítulo, entrada e corpo.

— Analiza mediante estas táboas a estrutura da noticia anterior. Resume

coas túas palabras o contido de cada parte.

A noticia

27 nacionalidades nos cursos de galego para estranxeiros da USC

Hoxe inaugurouse o curso de galego para estranxeiros da Universidade de Santiago. 85 matriculados proceden-

tes de 27 países.

Un total de 85 alumnos e alumnas procedentes de 27

países de todo o mundo aprenden galego este verán na

USC (Universidade de Santiago de Compostela). Fano a

través do Curso de Lingua e Cultura Galegas para Estran-

xeiros e Españois de fóra de Galicia, que organizan o Ins-

tituto da Lingua Galega e a Real Academia Galega e que

financia a Secretaría Xeral de Política Lingüística.

No acto de apertura oficial do curso, que tivo lugar esta

mañá na Facultade de Filosofía da USC, o responsable

de Política Lingüística, Anxo Lorenzo, incidiu no feito de

que «a todos os alumnos e as alumnas do curso os une o

ánimo de coñecer a lingua, a cultura e a historia que nos

identifica os galegos e as galegas no mundo».

Xunto con Lorenzo, tamén participaron na apertura oficial

dos cursos o reitor da Universidade de Santiago de Com-

postela, Xoán Xosé Casares Long; o presidente da Real Aca-

demia, Xosé Luís Méndez Ferrín; a directora do Instituto

da Lingua Galega, Rosario Álvarez Blanco; e o director dos

cursos de verán, Francisco Fernández Rei.

A do 2010 é a vixésimo terceira edición dos cursos, nos que

xa participaron máis de 2 200 alumnos de moi diversos

países de todo o mundo. Este ano os 85 estudantes matri-

culados proceden de 27 Estados: Alemaña, Arxentina,

Brasil, Reino Unido, República Checa, Chile, Costa Rica,

Croacia, Cuba, España, EUA, Finlandia, Francia, Grecia, Hun-

gría, Indonesia, Irlanda, Italia, Marrocos, México, Perú,

Polonia, Portugal, Romanía, Rusia, Ucraína e Xapón.

www.anosaterra.org (8-7-2010)

CONTIDO RESUMO

TÍTULOFrase ou oración que presenta a no-

ticia de forma sintética e atraente.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CONTIDO RESUMO

SUBTÍTULOEnunciado breve que vai despois

do título e que o completa.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CONTIDO RESUMO

ENTRADA

Parágrafo inicial que ofrece, resumi-

da, a información esencial: Quen

protagoniza a noticia? Que aconte-

ce? Onde? Cando? Como? Por que

ou para que?

Quen?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Que?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Onde?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cando?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Por que ou para que?: . . . . . . . . . . . .

Título

Subtítulo

Entrada

Corpo


26. Tira destas entradas de noticias toda a información básica

que conteñen (Que? Quen? Onde? Cando? Como?...).

— Crea un título para cada unha das entradas anteriores.

Procura resumir o seu contido de forma atraente.

— En pequenos grupos, lede os vosos diferentes títulos e

escollede os que vos parezan mellores.

27. Formade grupos e localizade en xornais en galego tres

noticias que se axusten claramente á estrutura de título,

subtítulo, entrada e corpo.

— Fotocopiade e recortade estas noticias. Despois desta-

cade as diferentes partes con cadansúa cor. Por exem-

plo:

Título � Vermello

Subtítulo � Laranxa

Entrada � Verde

Corpo � Azul

— Por último, expoñede no taboleiro da aula as noticias se-

leccionadas por cada grupo.

28. Redacta unha noticia seguindo estas indicacións.

— Lembra algún acontecemento de interese que sucede-

se hai pouco na túa bisbarra: un espectáculo, un en-

contro deportivo, unha festa, un accidente...

— Despois de faceres as consultas e as pescudas que con-

sideres oportunas, anota a información básica da noti-

cia nunha ficha coma esta.

— Redacta a noticia completa de acordo co modelo estu-

dado. Podes acompañala dalgunha fotografía.

— Expoñede todas as vosas noticias no taboleiro da aula.

@

AC

TIVID

AD

ES

CONTIDO RESUMO

CORPO

Parágrafos que desenvolven o resto

da noticia ampliando a información

da entrada con datos secundarios,

declaracións dos protagonistas...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

A. Dous ciclistas faleceron onte e outros tres resul-taron feridos tras seren atropelados no termo mu-nicipal de Los Palacios y Villafranca (Sevilla) porun turismo, cuxo condutor, de 27 anos, foi deti-do por carecer de seguro e de carné vixente.

Galicia Hoxe, 27-9-2010

Que?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Quen?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Onde?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cando?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Como?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Por que ou para que?: . . . . . . . . . . . . . .

B. O Obradoiro de Santiago sucedeu o Breogán deLugo como campión da Copa Galicia de ba-loncesto ao impoñerse na final deste sábado aoAugas de Sousas Ourense por 72-61. A supe-rioridade técnica e física do conxunto santiaguésresultou determinante fronte ao cadro de PacoGarcía, que nunca se rendeu pero que terminouclaudicando.

De Luns a Venres, 26-9-2010

D. A Semana de Cine de Autor de Lugo deu co-mezo onte coa proxección da película As imaxesperdidas. A outra mirada, que foi presentada porun dos seus actores protagonistas, o polifacé-tico Javier Gurruchaga, e polo director, Juan Pin-zás. Máis de corenta traballos cinematográfi-cos e documentais estarán presentes no cicloque organiza o Grupo Fonmiñá e que alcanzaa súa trixésimo segunda edición.

La Voz de Galicia, 26-9-2010

C. Polo menos catrocentos crocodilos conseguironescapar dunha reserva situada no estado mexi-cano de Veracruz logo das inundacións quedeixou ao seu paso o furacán Karl, informaronfontes federais. Por este motivo, as autoridadesemitiron unha alerta para seis municipios da zonacosteira central de Veracruz, que permanecenbaixo as augas desde o venres pasado.

Galicia Hoxe, 10-9-2010

ComunicaciónLINGUA ORAL E ESCRITA


R


LINGUA E SOCIEDADE

A facultade humana para a comunicación concretouse ao longo do planeta en

miles de códigos lingüísticos diferentes que coñecemos como linguas.

A lingua non é só unha ferramenta de comunicación entre os membros dun

pobo ou sociedade, é ademais un sinal de identidade que diferencia ese pobo

ou sociedade dos outros, xa que cada lingua reflicte o xeito particular de inter-

pretar a realidade que ten o grupo que a fala. É dicir, con ela plásmase a visión

do mundo que ten cada sociedade.

Pero, cantas linguas hai no mundo? Aínda que a cuantificación das linguas os-

cila segundo os estudos e os criterios que se manexen, a cifra aproximada que

se tende a dar é a de 6 000 linguas.

Se dividimos o número de linguas do mundo entre o número de estados (que

non chegan a 200), comprobamos que a cada estado lle corresponde unha

media de 30 linguas. Noutras palabras, a realidade máis habitual no mundo é

o multilingüismo.

Estados con maior

número de linguas

Existen varios criterios para a clasificación das linguas do mundo, e un deles é

o xenético, é dicir, hai linguas que están relacionadas entre si porque descenden

dunha mesma lingua anterior. Dise, entón, que esas linguas pertencen a unha

mesma familia lingüística, e dentro de cada unha pode haber grupos ou

subfamilias.

No seguinte mapa podes ver a distribución no planeta das principais familias lin-

güísticas.

As linguas do mundo

Unha das dificultades para saber o

número de linguas do mundo é que

estas están en constante evolución.

Por outra parte, tamén existe o fac-

tor da desaparición de idiomas, como

viches na lectura da unidade.

Calcúlase que durante o século XXI,

por desgraza, desaparecerá a metade

das 6 000 linguas do planeta.

O número de linguas

Papúa-Nova Guinea 800 linguas

India 430 linguas

Nixeria 400 linguas

México 280 linguas

Australia 260 linguas

Indoeuropea

Urálica

Altaica

Afroasiática

Níxer-Congo

Dravídica

Austronesia

Sino-tibetana

Amerindia

Austroasiática

Papúa

Australiana

Nilo-Sahariana

Khoisan

Caucásica

Esquimó-aleutiana

29. Consulta enciclopedias, libros de texto, Internet... e comple-

ta estas táboas sobre linguas e estados. Comprobarás así a

non-correspondencia entre estado e lingua.

— Contrasta as túas respostas coas doutros compañeiros.

30. En parellas, investigade nas mesmas fontes da actividade

anterior e clasificade estes idiomas segundo a familia lin-

güística á que pertencen.

— Nun mapa do mundo, situade a localización de cada unha

destas linguas.

31. Non todas as linguas teñen a mesma representación gráfica.

Atopa nesta sopa de letras os nomes de cinco idiomas con

alfabetos e formas de escritura diferentes dos nosos.

— En grupos, buscade en Internet imaxes do alfabeto destas

linguas e investigade máis sobre elas. Escríbense igual ca

o galego (de esquerda á dereita)? En que países se falan?

Que outras linguas comparten esas características?...

— Por último, expoñede cada grupo por quendas a infor-

mación recompilada..

32. Desenvolvede na aula un coloquio no que comentedes a re-

lación entre o estudado neste apartado e o contido da

lectura da unidade.

— O profesor ou profesora fará de moderador/a e intro-

ducirá os posibles temas para tratar.

@

@

21

@


AC

TIVID

AD

ESLINGUA E SOCIEDADE

O galego forma parte da familia indoeuropea porque procede do latín e este, á

súa vez, vén do indoeuropeo. Este idioma, o indoeuropeo, era falado contra o

ano 2500 a. C. por un pobo situado entre o Danubio e o Mar Negro, que se foi es-

tendendo progresivamente cara a Europa e cara a Asia.

A familia indoeuropea é a máis importante en número de falantes, pois máis

de 2 000 millóns de persoas falan unha lingua indoeuropea. Pertencen a ela, ade-

mais do galego, idiomas como o castelán, o inglés, o ruso, o hindi...

T U C L A S G A

A M H A R I C O

G T I E A C N C

R A N U B X A H

E U E P E R S U

G D S L O U E A

O G I O F L E O

F C T O D A N O

chinés - portugués - amhárico - finés - zulú - mongol malabar - tibetano - malgaxe - tagalo - turco - támil

bretón - quechua - suahili - hebreo - navaho - húngaro

FAMILIA

INDOEUROPEA

FAMILIA

AFROASIÁTICA

FAMILIA

SINO-TIBETANA

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FAMILIA

URÁLICA

FAMILIA

NÍXER-CONGO

FAMILIA

AUSTRONESIA

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FAMILIA

ALTAICA

FAMILIA

DRÁVIDA

FAMILIA

AMERINDIA

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

LINGUA EN QUE ESTADOS SE FALA?

alemán .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

guaraní . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

saami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ESTADO QUE LINGUAS SE FALAN NEL?

Suíza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bolivia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Irlanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

A

A

�


LITERATURA

A literatura (termo que procede da palabra latina littera, que significa ‘letras’)

é a arte que utiliza como instrumento a palabra, tanto para comunicar como para

obter pracer a través da súa beleza.

— Le estes dous textos, que comparten o seu contido: a lingua.

O texto literario

Denotación. Significado primario e

básico dunha palabra, común para

os falantes por estar ausente de sub-

xectividade.

Connotación. Sentido ou valor se-

cundario que unha palabra adopta

por asociación con outras ideas.

Denotación e connotación

Lingua. s.f. 1 Órgano muscular móbil dos vertebra-

dos, situado na cavidade bucal, que no home, axuda

a articular sons, participa no proceso de mastigar e de-

glutir os alimentos, e é sede de parte do sentido do

gusto. 2 Código verbal natural usado polos membros

dunha sociedade concreta, que está constituído por

un variado repertorio de elementos e regras.

Dicionario da Real Academia Galega

Texto non-literario

É fermoso utilizar esta lingua nosaque se funde e confunde co nosopropio sangue, usar esta ferramentaluída polos beizos dos devanceiros,palabras vivas que expresaron–e expresan– medos, alegrías,amores, dores, loitas e arrepíos.Falar sen pensar é tirar sen apuntar.

É fermoso traballar esta música,estes soídos que teñen un rumorde bosco e labradío, un zoarde trebón e ritmos de onda iradae mariñeira; arca que pecha todaa sabedoría popular, vencelloque nos xungue e define como pobo.Falar sen pensar é tirar sen apuntar. [...]

Manuel María,

O libro das baladas

Texto literario

— Completa agora esta táboa distinguindo cun X os trazos que correspon-

den aos textos anteriores.

CARACTERÍSTICASTEXTO

NON-LITERARIO

TEXTO

LITERARIO

Ten unha finalidade práctica, pretende infor-

mar ou ensinar.. . . . . . . .

A linguaxe é connotativa, é dicir, pode suxe-

rirlles aos lectores diferentes ideas, sensacións.... . . . . . . .

Presenta a mensaxe de forma subxectiva,

xa que vemos a realidade a través do punto

de vista do autor/a.

. . . . . . . .

A linguaxe é denotativa, isto é, clara, precisa

e sen ambigüidades.. . . . . . . .

Presenta a mensaxe de forma obxectiva, sen

introducir valores afectivos ou persoais.. . . . . . . .

A súa finalidade é estética, busca crear be-

leza e conmover o lector/a.. . . . . . . .


LITERATURA

Podemos concluír que o texto literario é aquel que resulta ao achegarlle a un

acto normal de comunicación unha finalidade estética. Os textos literarios ca-

racterízanse ademais por presentar un mundo subxectivo, de ficción, onde todo

é posible e por utilizar a linguaxe dunha maneira especial, na que predominan

a connotación e o uso de diferentes recursos estilísticos.

Elementos da comunicación literariaAo lermos calquera texto literario, estamos a facer efectivo un acto de comuni-

cación literaria, no cal é posible detectar os mesmos elementos ca en calquera

outro acto de comunicación humana: un emisor, un receptor, unha mensaxe...

Por extensión, o termo literatura de-

signa tamén o conxunto de produ-

cións creadas nunha nación (literatu-

ra galega), nunha época histórica (li-

teratura medieval) ou nun xénero

(literatura policial, por exemplo), así

como o conxunto de obras que tra-

tan sobre unha arte ou ciencia (lite-

ratura médica, literatura xurídica...).

Concepto de literatura

Emisor/a

O autor ou autora da obra,

que transmite unha men-

saxe servíndose da lingua

literaria.

Receptor/a

A persoa que le a obra,

que a oe se esta é recita-

da ou que a ve e a oe se

é representada.

Mensaxe

O contido do texto, o que

o emisor/a quere transmi-

tir.Canle

O medio material a través

do que se transmite a

obra. Pode ser un libro ou

outras canles (o aire, se

é un recital, Internet...).

Código

A lingua literaria que usou

o emisor/a. Esta dispón

dunha serie de xéneros

e recursos que facilitan a

expresión do autor/a.

Contexto

As circunstancias per -

soais, sociais, históricas...

que rodean e condicio-

nan o acto de comunica-

ción literaria.

33. Indica se estas afirmacións son certas (C) ou falsas (F).

— Agora, transforma as oracións falsas en certas.

34. Le estes textos literarios e, atendendo á súa connotación,

indica cales das seguintes palabras «definen».

carballos � muíño �

galo � agarimo � lúa �

— Copia dun bo dicionario a definición non-literaria destas

mesmas palabras.

— Comentade en grupos as diferenzas entre os textos lite-

rarios e os non-literarios.

35. Le esta definición de lobo e despois crea un texto literario

(poema, conto...) que teña como tema central este animal.

— Lede en grupos os vosos textos e despois comentade as

semellanzas e as diferenzas entre eles.

36. Le esta cantiga medieval de Martín Codax e identifica os ele-

mentos da comunicación que interveñen nel.

ELEMENTOS

A. Emisor B. Receptor

C. Mensaxe D. Canle

E. Contexto F. Código

NA CANTIGA ANTERIOR

A Idade Media e a época actual

Martín Codax

A lingua galega medieval

O libro

Os lectores

A muller pregúntalles ás ondas se virá o seu amado

Lobo. s. m. Mamífero carniceiro dos cánidos

(Canis lupus), semellante a un can, de 1 m de

longo, cabeza aguzada, orellas tesas, rabo

longo e peludo.

Gran dicionario século XXI da lingua galega

Ondas do mar de Vigo,

se vistes meu amigo!

e ai Deus, se verrá1 cedo.

Ondas do mar levado,

se vistes meu amado!

e ai Deus, se verrá cedo.

Se vistes meu amigo,

o porque eu sospiro!


Se vistes meu amado

porque ei gran cuidado!


Martín Codax

verrá1: virá.

AC

TIV

IDA

DES


LITERATURA

CERTO FALSO

A voz literatura provén do latín littera,

que significa ‘beleza’.. . . . . . . .

Calquera texto escrito é literario. . . . . . . . .

A denotación é o significado básico e

obxectivo dunha palabra. . . . . . . . .

A connotacion é o sentido secundario

e subxectivo dunha palabra.. . . . . . . .

As circunstancias persoais, sociais ou

históricas que rodean o acto de comu-

nicación literaria son a canle.

. . . . . . . .

O que o autor/a dun texto literario pre-

tende transmitir é a mensaxe.. . . . . . . .

C. Estades na cha chantados

solemnes e centenarios.

Manuel María

B. Roula, roula; roula, roula.

Dalle voltas á carroula;

roi o grao louro e duro.

X. Crecente Vega

E. As mans, como navíos,

asulcan o teu cabelo,

mar que se escacha en fíos

na frente sete-estrelo.

Fermín Bouza Brey

A. Ábrelle as portas ao día

coa chave do teu cantar.

Luís Amado Carballo

D. É velliña,

de brancos cabelos.

Luís Amado Carballo

R

�

�

Funcionamento da lingua: léxico e semántica• O léxico é o conxunto de palabras dunha lingua.

• O vocabulario é o conxunto de palabras que un falante co-

ñece ou emprega.

Funcionamento da lingua: gramática• Os actos de comunicación constan destes elementos: emi-

sor, receptor, mensaxe, código, canle e contexto.

• A palabra é a unidade da lingua que representa unha idea ou

un concepto.

• A estrutura da palabra (neno) consta de dúas partes: o lexe-

ma (nen-), que achega o significado básico, e os morfemas

(-o), que ofrecen información de xénero, número... Os morfe-

mas poden ser constitutivos (xénero, número e desinencias

verbais) ou derivativos (prefixos e sufixos).

• Existen diferentes clases de palabras: substantivo, adxectivo,

artigo, pronome, verbo, adverbio, preposición e conxunción.

Funcionamento da lingua: ortografía• O alfabeto galego contén 23 letras (a, b, c, d, e, f, g, h, i, l, m, n,

ñ, o, p, q, r, s, t, u, v, x, z). Os dígrafos son combinacións de dúas

letras que representan un único son (ch, gu, ll, nh, qu, rr).

Comunicación: lingua oral e escrita • Unha noticia é o relato breve, obxectivo e claro dun aconte-

cemento de actualidade. A estrutura básica da noticia ten

catro partes: título, subtítulo, entrada e corpo.

Lingua e sociedade• No mundo fálanse unhas 6 000 linguas. Estas agrúpanse en

familias lingüísticas, é dicir, idiomas que comparten unha

orixe común. O galego forma parte da familia indoeuropea.

• Tendo en conta que no planeta hai menos de 200 estados,

comprobamos que o máis habitual son os estados multi-

lingües.

Literatura• A literatura é a arte de comunicar, e tamén de crear beleza,

a través da palabra.

• O texto literario é aquel texto que creamos desde un pun-

to de vista subxectivo, cunha finalidade estética e utilizando

unha linguaxe connotativa.

• No acto de comunicación literaria interveñen os mesmos

elementos ca en calquera outro acto de comunicación huma-

na: emisor, receptor, mensaxe, código, canle e contexto.


SÍNTESE

SABÍAS QUE…?

A ESCRITURA XEROGLÍFICA

Os antigos exipcios ata o século IV empregabano que se coñece como escritura xeroglífica.Este sistema de escritura era moi com-plexo, pois combinaba debuxos, sím-bolos e fonemas.

O máis curioso é que estes xeró-glifos resultaron incomprensiblesata 1822, cando o francés Jean-François Champollion logrou des-cifrar a «Pedra Rosetta», unha granlaxe que tiña gravado un mes-mo texto en tres tipos de escritu-ra diferentes: xeroglífica, demó-tica e grega. A pedra fora des-cuberta en 1799 e só 23 anos des-pois se deu desenvolvido un mé-todo para ler a escritura xero-glífica.

FALANDO EN SILENCIO

A comunidade xorda considera a linguaxe designos, que se basea en códigos xestuais, unhalingua natural (moitos xordos téñena como lin-gua materna).

A característica máis importante da lingua designos (a que a diferencia das demais linguas)é a utilización lingüística única do espazo. Estesistema de comunicación emprega o move-mento corporal e as expresións faciais paracodificar moita información de tipo grama-tical: preposicións, adverbios, tempo verbal,orde das frases...

Contrariamente ao que se adoita crer, a lin-gua de signos non é universal e existen di-ferentes linguas de signos en todo o mun-do. Igual que sucede coas linguas orais,decote as fronteiras estatais non coincidencoas lingüísticas.

Proyecto1 MaquetaciÛn 1 - edebe.com e... · dos nos atopabamos alí cando sobreveu o terremoto. Os...

Documents

Transcript of Proyecto1 MaquetaciÛn 1 - edebe.com e... · dos nos atopabamos alí cando sobreveu o terremoto. Os...