PRiNÜPE • VKNflSUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESTINADO AL FOMENTO DEL VASCUENCE

DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRA Franqueo concertado'N.° clasificador 34/601

Delegado de la Institución Príncipe de Viana

MARCELINO GARDEAmargarren urtea. — Pamplona, Abril - 1975 - Jorrailla, Iruña. — 110-gn. zenbakia. DIRECTOR: V. GALBETE

«NERE GURASOEIESKEINTZEN DIE|T...»

Gurasoengana joan zaio pentsaketa gure Retegi ll-gn. gazteari, bere garaitzaren zo-rionean: «Biotz betea agotik mintzo».

Iruña'ko Kalonje den On Karmelo Belasko agurgarriak egindako idaz-lan eder ori ta«El Pensamiento Navarro» egunkarian argitaratua, pozik euskeratu dugu.

Oso egitazko itxura izan dugertaerak.

Ogei urteko mutilla den Re-tegi II garrenak, Eibar'ko «As-telena»'^ pillotaz ikaskai bi-kaiñena —txapeldun bate-na— eman zigun. Nork ez duezagutzen nolako «berotasu-na» piztutzen den, olakoetan,pilotazaleen barnean?

Asma zazue, berriz, azken--une eder ura! Mutilla, sari--txapela jarririk, beso garai-llea goian, eskuan garaitze--ikur ederra erakutsiz; jende-tzak, gaiñezka txalo ta txalo,ta mutilla alde guzietatik itozeukala, zorionak eman naizizkiolarik...

Ala ere, egoera bereziarengaiñetik, garaitzaren arroke-riari burua eman gabe, muti-lla «garbi» agertzen zaigu, al-

derdi guzietako frontoietanorain arte agertu zaigun be-zala. Eta Eratsun'go mutillak,osaba Txapeldunaren illobaiaioa, bere gurasoengan pen-tsatzen du eta andik eskein-tzen dizkie bere lenbizikoTxapelketaren «gaiñak»: «Ne-re gurasoei eskeintzen diet».

Aisa nabaritzen da nolakopoztasuna piztuko zen Era-tsun'go txokoan pilotari aun-di baten garaitzez, bai, bai-ñan —batez ere— etxeko se-mearen zintzotasunez.

Seme zintzo baten ateraldiortaz ni ere poztu naizela ai-tortu bear dut. Ñapar «etxea»ondatu zorian dagola anitze-tan barreatzen da. Erratendutenez, ukalari ta biurria dagure gaztedia; gurasoak, be-rriz, gogorregi. Eta norbaitek

RETEGI II-GNA., TXAPELDUN

Retegi II garrena, Pilota 2-gn. maillako Txapelketa irabazidueña. Ortik erran danez «izar berri bat sortu zaigu pilo-

tarien artean...»

ez du ori siñistu nai; badaki,lentxeagoan aipatu ditugungauzak ez d i re I a egiñak«orrelakorik» izateko; ez di-rela ortarako ez sort-etxea, ezsutondoa, ez famili edo sen-dia, ez guraso-umeen elkarre-kiko zer-ikusia. Eta norbaitekonek itxaroten du, noiz edonoiz, zerbait suzpergarria ger-tatzen ote den, gure baikor-tasunak eta itxaropenak agi-riko «eltzekondo» bat izan de-zaten.

Apirila onen ¡gande batean,Eibar'ko frontoian, mendi-baz-terretako ñapar mutil gaztebatek egin du «mirari» txikiori. E g u n ot a n, Euskalerriosoaren aldizkariek argi tagarbi azaldu dituzte gure Re-tegi ll-garrenak aldi bateanirabazitako bi garaitze ede-rrak: pilotarena ta etxearen-dako itzalarena edo maitasu-narena; bere sort-etxeari, be-re gurasoei, eskeintzen diekirol-garaitza: batek eta bes-tek agertzen diote, mutil ña-par oni, Euskalerri'ko fami-liaren lengo-aberastasuna.

Naparroa'n, urtez urte biz-kortu déla pilota giroa, agi-rían dago; egiztatze onek po-zez bete gaitu. Gure Errianeta Kondairan dagokion le-kuan pilota kokaturik dago.Dudarik gabe, ori dena ger-tatu da, Naparroa'ko PilotaElkartasuna'ri arnatsa ema-ten dioten gizoneri esker; aie-kin txalo-zorretan gaude. Aue-txek dirá pilota-leku berriakeskatu ta aurrera eramatendutenak, bai ta eskoletatikpilota - leiaketa emankorrakantolatzen dituztenak.

Pilota - Elkartasuna, berez,kirolaren aldeko lanean da-go; baiñan, aSdi berean, lanederra egiten du erri, etxe taaspaldiko oituren alde, bai taerlijioaren alde: or d a g oeguerdiko «Ángelus» ori.

Bai ederra, baldin eta Elizeta Gizarte «elkartasunek».billatuko ba'lituzte bidé ego-kiak, ñapar «etxeak» aintziñe-ko oituretan, lengoaren sen-dotasunean, kristau-Fede mi-xio-zalean, iraun dezan! Ori,bai, izango ützake garaitzeaundia!

Orduan, Eratsun'go «mo-rroixkoak» bezala, guk ere,atzeruntz begiratu genezaketa, «Naparroa beti aurrera»dijoalarik, gure Erreinu zarre-ko asabei, garaitze ori es-keindu ere.

Iruña'ko egonaldi egunetan, or dabil Aralar'ko Irudia bere ikus-talditxoak txoko guzietan egiten.

Aurten 50 urte dirala, aaztu-eziñezko Diputazio batek: Oroz, Gel-benzu, Usetxi, Errea, Goizueta, Baleztena ta Irujo jaunak, aintziñakooitura ber-berritu zuten, Naparroa'ko Jauregí Nagusian, bear denospez eta aunditasunez, Aralar'ko Aingeruari «ongi-etorria» egiten.

Urtero bezala, Udaberri garai eder onetan, Mikel Goi-Ain-geruaren Irudi Sanduak, Aralar'ko gaillurrak utzirik, eta napa-rrek dioten maitasuna daramala, gure lurralde ontako bidé tabidexka igarotzen ditu aurten ere.

Ikuskizun berezia dugu auxe. Goiko malkarretatik jetxitakoIrudi Sanduak, urrezko dirdariak ezartzen ditu oinetako illu-nean eta belardi orlegietan. Eta Siñismen argitasunak euskal-dun arimetan esnatzen dirá ere, euskaldun kanta eta otoitz egi-ten dioten errixka guzietatik barna, bertako mendi-mutillekdanba-danba daramatenean.

Iruña'n sartzen da Miluze'ko zubi zar artatik, Takonera'koguda-arresi zarretik. Baiñan, muga-Gurutzaren inguruan Arenzai dagona, oraingo Iruña da: erria ta apezak; agintariak etajende xeea; gizonduak, gaztedia, aurrak...

Lenengo {<ongi-etorria» ematen dio, maite «muxutako» batez,«Meka»'ko aingerutxoak; aldi berean, urteko berri ematen dio;urte bete buruan, ainbeste gauza gertatuak diren: maitasuna,gorrotoa, miña, kezka, itxaropena! Gauza ona da Aralar'koGoi-Aingeruak dena jakitea:

«...aingeru guztietan Bera da Nagusi...»

Oitura denez otoi egiten da —urkatuak izan ziren leku be-rean— XVIII garren mendean Aralar'ko Irudia ebatsi ta pus-katu zuten lapur urrikari aien aldez.

Eta ibillaldi naasi batean, txistua lagun, jende zintzo taleial artean, Nikola Sanduaren erdi-aroko elizan sartzen da. Tagaztelu baten antza oraindik duen eliz ortan, luzaro entzutenda ñapar eta euskal erri osoaren deia:

«Mikel, Mikel, Mikel gurea,gorde, gorde Euskalerria!»

Eta «ezpata zorrotzik» ez duen Aralar'ko Aingeruak, bereGurutza erakusten digu, beti-betiko Gurutza, Gaiztakeria betie-re menderatzen dueña.

P R I N C I P E D E V I A N A 1975 — JORRAILLA

EUSKAL H BERRIKO LEIOAIXAKA LÓPEZ MENDIZABAL

96 URTEKIN

López Mendizabal Ixaka, bizi lu-ze, ederra, euskal kulturaren alde

Jorrail onen 11 garren eguneanIxaka López Mendizabal jaunak 96urte bete izan ditu. López Mendiza-bal jauna oso ezaguna da euskaljakintzaren alorrean.

Alde batetik Legegintza, ta bes-te aldetik Filosofi ta Letra Ederrakikasketak egiñik, era onean geldituzen jakintza zabaltzeko; ta euskaljakintzari arras lotu zen.

Berau tolosarra da; baiñan geie-nek ez daki.te Naparroa'n dituelabere sustraiak, naparra bait zenIxaka'ren aita.

Eusebio López Tolosa'ra joan etaeuskal gauzetan murgildu zen; irar-gintzaren lanari lotu-ta, Eusebio Lo-pez'en Etxea euskal giroz ari izanzen beti, aren nausia giro orretan,gogoz eta biotzez, sartua zelako.

Etxe ortan atera ziren beste libu-ru askoren artean, naparrentzat ai-pagarrienak ditugu Arturo Kan-pion'en «Gramática Bascongada» taAita Moret jesuitaren «Anales delReino de Navarra»; gauza jakiñadanez, bi egilleak «irunshemeak»ziren.

Bere etxean bi mendeko oitura-ri jarraituz, gure Ixaka irarlea dugu,bai ta euskal idazle trebea ere;nork ez ditu ezagutzen «Alkarrizke-tako Idaztitxoa», «Xabiertxo» taaren beste ainbeste liburu? KoldoMitxelena'k du errana: «López Men-dizabal jauna goiz asi zen laneaneuskal-soroan eta ezta oraindik gel-ditu». Egi-egia; orain bertan —96urtekin!— beste bi liburuen laneanari da.

Urrengo Garagarrüla'ren lenen-goan bilduko dirá euskal idazle la-gun anitz, López Mendizabal jauna-ri zor zaion omenaldia Tolosa'n egi-teko. Joan den urtebetetzean etadatorkion omenaldian, PRINCIPEDE VIANA'rengandik ziñezko esker--ona ar beza euskal kultura izuga-rrizko langille orrek.

NAPARROA'KOAUTOPISTA AURREA,

BERE LENENGO ZATIAN

Aurrera doaz lanak Naparroa'koAutopistan, onen lenengo zatian, auda Tafalia eta Iruña bitarteko 35 ki-lometrotan. Joan den Uztailla'renlenengo egunetan asi ta, usté de-nez, urrengo Urrüa'ren ienengora-ko bukaturik egongo da; epea ereonela dute.

Lurren mugirnendiíak ia bukatu-rik daude; ekarritako makinak, in-dartsu ta ugariak diré; aurrez egin-dako puskak, ezarri bear diren lekuinguruetan, or-emendik ikusten diré;egun, 800 gizonek lan egiten dute,bereala 1.000 ¡zango ornen diré, etaaiengandik (eunetik) % 80 napar--semeak.

Lurralde ontan lur erreza dago; ezdago % 3 baiño geiagoko aldapa-

rik; baiñan errenkada zuzen-zuze-nak kendu diré berebiltzaleak lo arez dezaten.

Onen jarraiean Iruña-lrurtzun etaEbro-TafaSla puskak egiñen diré;oraindik egiteko daude zati zailla-ren planoak, Irurtzun'dik Kantauriitxasalderuntz joaten den zatiarena.

Naparroa'k bear du lan au egi-tea, Ebro eta Frantzi'ko muga el-kartzen dituena; ez da sekulanorrenbesteko Eanean sartu, müloiakmillaka bearko bait ditu; alaxe da,bizitzaren arian bere burua gelditu-rik ikustea nai ez ba'du.

«DOMINGO AGIRRE»EUSKAL ELEBERRI

SARIKETA

Euskal eleberriari (novela) bi-deak iriki zizkion Ondarru'ko apezbatek, Agirre'tar Txomiñ'ek. Anitzezagunak diré bere «Garoa» gipuz-keraz idatzia, ta bere ekintza base-rriaren inguruan gertatzen dena, eta«Kresala», bizkaieraz garbiki ager-tzen diguna.

Onela, izen ospetsua arturik, Eus-kaltzaindia'k Euskal Eleberri Sari-keta eratzen du; saria, 50.000 pe-zeta ¡zango, Bizkai'ko Aurrezki Ku-txa'k emanak. Era ontan:

— Lana egillearena izanen da, nor--berak sortua eta argitaratu ga-be, ez itzulia.

— Bere luzeera, 100 orrialde, mak.i-ñaz eta bi errenkadaz idatzia.

— Saria ez da zatituko, baiñaneman gabe gelditu diteke.

— Lanak euskaraz idatziak bearkodute izan ta Euskaltzaindia'kemandako errekomendazioak era-billiaz, naiz eta lañaren elertikobalioa lenego maillan jarri.

— Uztailla'ren 24 garrenerako Eus-kaltzaindi'ra ¡gorriko bear dirá,iru kopiaz; eta oitura dan beza-la, idaz-lana izen-orde batez izen-petuko da, egillearen izena bes-te estalki batean jakin-araziz.

IRUÑA'KO GUDA - ARRESIAONDATZEN ARI DA

Iruña'k arroki agertzen duen gu-da-arresia ta egun parte zarrari eus-ten diona, erori zorian dago. Urakez ditu bidé egokiak eta, noski,urak berak bideak arkitzen ditu, oi-ñarriak janaz; bestaldetik, sasi-lan-dareak ugari dirá eta beren zaiñak,arrietartetik sarturik, banatzen di-tuzte.

Orain déla 50 edo 60 urte arte,Iruña'k osorik zeukan inguratzen

BASERRITARRAREN ERREMINTAKEuskal-Erri'ko baserriak gora-bera aun-

diak darabilzki aspaldi ontan. Burua pixkabat makurtu bearra etorri zaio ta egunetikegunera baserri asko ustutzen ari dirá.

Zeñek du arrazoi, fabriketan sartzendiranak ala baserrian gelditzen diranak?Gaurko egunez baserri geienak eramatenari dirán bezela eramatekotan, kalera di-joaztenak arrazoi; bañan, baserria bearbezela eraman ezkero, baserrian gelditzendiranak arrazoi.

Orain eun eta berreun urte gure aurre-koak lan egiten zuten eran, egiten du gaur-ko baserritarrak ere; goizetik gabera la-nean bizi da.

Eta erreminta, zer? Edozer lanbidetan,erreminta onakin ala txarrakin jarduteakzer alde daukan, danok dakigu. Aizkolaribat aizkora kamutsakin egurra puskatzenasten ba'da, ez da ondo ariko: neke aun-diaz lan asko egin bai, bañan egur gutxitxikituko du.

Zertzuk dirá baserritarren erremintak?Ukullua, beiak, simaurtegia, belartokia, lu-rra, belardia, baratza, sagastia, egaztiaketa basoa. Eta nolakoak dirá erremintaoiek? Tamalgarria da esatea, bañan izanditeken txarrenak dirá.

Ukulluak, eunetik (%) 98 oso txarrak:porlanezko askak egin dituztelako, dañaegiña dagola usté dute; bañan, illunak, zi-kiñak, batere aize-berritzen ez diranak.Orrelako lekuan, beirik onenak ere ezingeiegi eman. Gaurko egunean egiten diránukullu txukun, polit, argi ederrakin.

Bei kontuan zer esan aundia legoke;bañan gutxienez, au esan gabe ez naiz gel-dituko: ganadu batek egunean bear duen

janaria, metruakin egur bat neurtzen danbezin zeatz neurtzen da. Eta baserritarrakñola ematen dio? Iritzira: batzuetan geiegieta gutxiegi bestetan.

Simaurtegia, baserritarren beste erre-minta ta ez nolanaikoa; bañan, zoritxarrez,oso kamutsa au ere. Simaurtegia, euli-to-kia izendatuko nuke nik, simaurra ukulluangordetzen duten bitartean. Eta zer simaurateratzen dute? Askotan ikusi izan det be-lardietan simaurra zabaldu, ta illabete parebatera, erdia baño geiago biltzen, lurrakonartzerik edo aprotxatzerik ez zeukala-ko. Orrelako simaurrakin milagrorik egi-terik ez.

Belar-tokirik, berriz, ez dago ia iñun;orratio ere, ezin erreminta onekin baserria-ren alde lanik egin. Sapaian edo ganba-ran gordetzen dan belarra, nunbaiteorre-koa da; bañan, metatzen dan belarrarenindar erdia, egan joana, beiari ematenzaionerako.

Eta belarra, nolako belardiak gaurkobaserriarenak? Gai au ixillik pasatzea obe.

Sagastiak alde batera utzita dauzkabaserritarrak. A, zer nolako erreminta onaizan bear lukean, ba, zuentzako!

Baratzarik, berriz, baserri asko ikustendirá batere gabe.

Eta olloak, emakumeen esku eta urte-ko artoak jan eta arrautzarik jartez ez du-tela.

Orrelako erreminta kamutsakin, zeñeklana ondo egin? Ezta munduan dan piz-korrenak ere. Nai ta naiez, gaizki ibilli bearorrelako baserriak; eta ez arritu ustutzenba'dijoaz.

A U D E L A

duen arrizko gerriko ori; puskatuedo eten bear ¡zandu zuten iriarizor zitzaion zabaltasuna eman ze-zaioten. Baiñan, iparraldetik, indar--leku batek izaten duen kutsu jatororrek, oraindik irauten du.

Iri-Batzarreak ongi etzagutzen duain ikuskarria den guda-arresi onengarrantzia; ain zuzen, ez da iñorIruña'ra etorri-ta, mendi alderuntzbegiratzen duen balkoi bikain ortikbegiratuko ez duenik; iñor ez dageldituko ere «Redin» eta «Fran-tzi'rako Ataria»'tik ibilli gabe ez-etaoien bazter zoragarrietatik.

Mili oí bat edo beste erabilli ditu-te orma-zati batzuk konpontzen; alaere, iri-batzarkideak berak ongiesan dutenez: «Ordua da guda-arre-si ortaz gizonki pentsatu dezagunta konponketa osoa ta erabatekoaarras egin, edo bestela errekarajoanen zaigu». Ortarako milloi pillabear dirá eta, jakiña, milloi askorendantza, arduradunei jzugarrizko bu-ru-austea.

RAVEL HUARTE, EUSKAL MUSIKALARIAUNDIAREN EUN-URTE-BETETZEA

XX-garren mendeko musikalarien artean, kozkarik gabe, famatuena Ra-vel dugu. Eta Ravel Huarte euskal musikalaria da. Berak idatzirik utzi bai-tzuen: «Nere ama aintziñeko euskal etxe batekoa zen». Aurten bete dabere jaiotzaren eun-urte-betetzea, 1875 urteko Martxoa'ren 7-gnean., La-burdi'ko Ziburu'n sortu zelarik.

Oso aintziñetik dator Naparroa'n musika onarenganako maitasuna; Arrie-ta, Eslava, García, Gayarre, Gorriti, Gueíbenzu, Sarasate eta beste ba-tzuk, musika-alorrean izen aundiak dire-ta. Ravel Iruñe'an egon zen, eta1928 Azaroa'ren 12'an, «Gayarre Antzokia»'n musika ematen, ta lagun zi-tuela Madeleine Grey abeslaria, Claude Levy txirribita-jotzaillea ta «Iru-ña'ko Abesbatza»; egitarau betea uraxe: iru zati luzeetan banatua, eta mu-sika zati guziak aipatzen dugun euskal musikalari ospetsuaren lanak.

Ravel'en eun-urte-betetze orí ospatu bear dala-ta, «Santa Cecilia Eres-batza'k musika-jai batzuk antolatu dizkigu, Ravel ainbeste maite duen Xa-bier Bello Portu zuzendari déla.

«Gayarre Antzokia»n, il ontako 25 garren egunean emana da lenengomusikaidia; erran bearrik ez dago lan guziak RaveTenak zirela; piano-jo-tzaillea Nicole Henriot izan genuen, eta gauza jakiña danez emazteki orieuskal musikalariaren adierazle bikaiñena da. Egitarau aundi bat eskeiñízigun Bello Portu adiskideak, bai ongi bete ere bere eginkizuna.

EUSKALTZAINDIAEUSKALTZAINDIAREN BATZARREA

Joan den martxoko 26an Euskaltzaindiak bere hileroko batzarrearrunta egin zuen Gjpuzkoako Diputazioaren jauregian.

Har-emanetako zenbait arazoz gainera (adibidez, ikastaro ba-tzuen babesa, batzarkide batek batzar-kanpoko gauzez egindakogalderak, etxeko liburutegira etorritako liburuen kontu ematea,etab.), hunako gai interesgarri hauk tratatu ziren:

Barcelona-n ospatu nahi den katalan kulturaren I Batzarrerakoelkargoaren atxikimendua agertzea.

Nafarroako eskola bildu batzuetan euskerak duen tratua ikustean,kezka bat azaldu zen. Bereziki, erlijioa euskeraz irakasteko trabakjartzen direlako, bilinguismoari tokirik uzten ez zaiolako, etab. Horiguzti hori larriagoa gertatzen da, Nafarroak dituen foru eskubideakjakinik.

Euskalízain oso den Mitxelena jaunak, Herri Izendegiko batzor-de buru bezala, goizeko bilkuraren kontu eman zuen. Goizeko bil-kura hunetan Herri Izendegirako kriterio eta jokabide orokor ba-tzuk, oinarriko zenbait puntutan, aztertu eta onartu ziren, eta eraberean Izendegiko lehen zerrenda. Zerrenda hunek aiderdi haukhartzen ditu: Gorbeia aldea, Araban; Durango aldea, Bizkaian; Oina-ti eta Leintz aldea, Gipuzkoan; Sakana eta Erro-Aezkoak, Nafarroan.

A. Zatarain euskaltzain laguntzaileak txosten bat irakurri zuenEuskaltzaindia izenari buruz.

Mikei Zarate euskaltzain laguntzaileak beste txosten bat irakurrizuen Asturias aldeko «xiriga» hizketan diren euskeratiko hitzeiburuz.

(Euskaltzaindiaren Prentsa Bulegoko Agiría) Maurice Ravel Huarte, Ziburu'ko semea ta XX-gn. mendekomusikalari famatuena

1975 — JORRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A — 3

ARRAINTZA ARAZOAK

ZER GERTATZEN DA EMEN?Arraintza arazoak, naiko latz

aspalditik: Islandia - Inglaterra«makallau-burruka»; japonesakzazpi itxasoak orrazten dituzte;Kanada'k, ostean, galerazi duerbestekoak ez ditezen bereitxas-bazterretan sartu; pran-tsesak ez zuten uzten emengoantxoik sartzen, angoak ez ze-zan kalte izan; marrokiarrekEspañi'ko itxas-ontzi asko arra-patu ta baitu; azken egunotanportugesak ere asi dirá ortan...

Zer gertatzen da emen? Ru-soek saltzen dituzte txardiñak;japonesak atunak; Noruega'kmakallauak, laterri onek Espa-ña'ri gauza gutxi erosten due-la; Dinamarka'k, Peru'k, Sud-afrika'k eta abarrek arrai-iriñaekartzen dute? orrelako iriñaemen ugari izanik. Zer gerta-tzen da emen, ba?

Irlanda'n e t a Inglaterra'n,arraintzaleek portuak itxi dituz-te ontziak jarriaz; aiek beren

Ego-ameriketakoAndes mendiak

Andes mendien goitasunak biztanle berexi bat sortu du, bestebiztanleak ez bezelakoa. Bere biotza ez da europear baten biotzabezelakoa. Perú laterrian, amalau milloi biztanle dirá, eta erdiek—gutxienez— Andes mendietan bizi dirá.

Mendi oiek oso altsuak dirá: bi mille t'erditik, zazpi mille me-troko goitasuna. Ojetatik, eun ta irurogei ta amalau, elurdunak. Ba-dira otz ta bero, ta baita legortasun aundiak.

Ez da erraz an bizitzea. Gorputza artara egiña egon bear da.Lenengo nekea ezin ats-artzea da. Oxigenoa bat da mendian etazelaian; bañan, arnats-aizearen gutxitzeak ats-artzea zailtzen du.Orregatik, gorputzak ats-artzea maizago egin bear ta izerdi geiagoixurtu bear. Bularrak eunetik ogei geiagoko odolarekin lan egitendu. Orregatik, beste edozeñek bost milloi deritzan {{glóbulo rojo»baldin ba ditugu, mendi aietako biztanleak zazpi milloi dituzte.

Beste gauz arrigarrizko bat ere gertatzen zaie artara egiñak ezdirenei: betiko edo talde baterako antzu gelditzen dirá. Eta au baiabere ta bai emakumeetan ere. Peru'ko iri nagusia Pizarro'k Jauja'nezarri nai zuen; bañan Lima'n (itxas bazterrean) jarri zuten, Jauja'ntxerriak, olloak eta beorrak antzu gelditu ta umerik ematen etzu-telakoz.

Bertan jaiotako emakumeak, berriz, ez dute orrelako korapülorik.Bertan jaiotako emakumeak izakera berexia du. Umegaiak mendigañean ta itsas-bazterrean {{oxígeno» berdiña dute, bañan ori ger-tatzen da amak aur-lagun edo «plazenta» aundiagoa duelakoz, etaorregatik odol geiagok ezatzen du umea.

Aiaz ere, mendi goiean itsas-ondoan baño aur geiago iltzen dirá,eta ume-gaiak ere pixu gutxiago du. Baliteke ori sendagille gutxidiralakoz mendi goienetan, eta emakumeak bakarrik aur-egin bearduelakoz izatea. Mendi gain aietan otz gogorrak egiten ditu, eta otzakama eta umea gaitz izurritsuetatik gordetzen ditu. Peru'ko mendialtsuetan eun milietik gora aur jaiotzen dirá urtero.

«Bozio» deritzaio gaitz asko izaten da ere Andes mendi gañe-tan; bañan, ori ezta oso goi bizi diralakoz, baizik yodo'dun gatzagutxi dalakoz.

Beste gauz arrigarri bat ere gerta da Peru'n bizi diranen ar-tean. Mendi goienetan ta itsas-bazterretan bizi diranen biotzak, ezdirá berdiñak. Gizon jakintsuek usté zuten lenbizi mendi gañetakobiztanleak biotz-gaitza zutela, ta ezta orrelakorik. Biztanle aiek ezdute biotz-gaitzarik; bañan, gu ez-bezelakoak dirá. Ona emen ez-ber-diña: mendi aietako biztanleen biotzeko ezkerreko urdail erdikoakeuropear biztanleenak baño luzeagoak dirá. Arek amaika zentime-troko luzaera dauka, eta europearrenak berriz zortzi t'erdi. Eta eskuialdeko urdail erdikoa, berriz, europearrena baño txikiagoa, motxa-goa da.

Luzaro bizi nai badegu, ez ote da obe ieku otzetan bizi, lekubero ta legorretan baño?

LIZARRUSTI

«Ande» mendietan bizi zen erri aundi baten «ondarrak»: aspal-diko jauregi ederrak, ondaturik, eta oraingo gizonak —gosez

eta otzez— gaixoturik

arrazoiak dauzkate, bazter aie-tan ere erbestekoek eramatendituztelako arraiak eta, gero?bertakoek oso merke saldubear.

Esan geinke laterri bakoitzakdauzkatela beren arazo kon-pon-eziñak: orregatik sortzendirá zaragatak. Oiek orrela di-rala, emengo arraintzaleak bu-rua jaso dute eta deadar egineta aurpegiak Gobernuari era-kutsi, zerbait egin bear dalaesanaz; opor egin zuten Gipuz-koa, Bizkai eta Santander al-dean. Ministruakin itz egin zu-ten eta onek itz eman ere baigauzak konponduko dirala; itzematea oso errexa da: orainartean, asmo ederrak.

Badakigu mundu guzian ko-mertzioko artu-emanak bear di-rala : batek au eman eta bes-teak ura; bañan, ortik, orainartean, gauza gutxi lortu duteemengoak. Balioak ez merka-tzearren beste lekutan egiten

Mikd ArbeaAltzazun

Mike! Arbea, Iruña'ko euska!abeslari

Arbedtar Mikel abeslari gaz-teak, Jorraillaren 25'ean, entzu-naldi atsegiña eman zigun, kan-ta berriak geienak euskeraz-koak, entzunaraziz.

«Bengoetxea» Zine - aretoanizan zan; eta danok pozik gel-ditu giñan, aldez eresiak atse-gin-gozoak ziralako, aldez ere-sien itzak ere ondo aukeratuakta guztiz mamidunak.

Orrela jaialdiak erriari on an-dia egiten diola-ta, maizago an-tolatu bear lirakela, zioten ba-ten batzuk baiño geiagok.

«Euskal mendietan» (berakkantatu zuan abesti eder batenizena) orain udaberrin loreakageriz doazen bezela, daneta-tik, danak dira-ta, pillo bat eginta eskerrona erakusteko, mordoeder ikusgarria eskeintzen dio-te Altzuarrek abeslari gazteari,esker - lore bezela. Altzuarrenizenean,

ALTZAZU'KO BATEK

Inglaterra'n, arraintzaleek portuak itxi dituzte ontziak ¡arriaz

dutena, emengoak ere berdinegin bearren dirá: ez uzteakanpotarrak emen arraintzanibiltzen eta, gutxiago, urrutie-tatik ekarritako arraiak emensaltzen. Bestela ñola konpon-duko dirá emengo arrantzaleak,arrolioa goratu; sare ta besteitxasoko tresna guziak, berdin;arraia, ostean, merke saltzenba'dute?

Makallau arraintzetan, igaz,160 itxas-ontzi ibilli ziran; aur-ten, eunen bat. Zeozer esan naidu orrek: ez dala bizi-bidea.Okerrago oraindik: 14.000 tone-la atunak emengo gordelekue-tan daudela, emen saltzeko bai-mena kanpokoeri eman die Go-bernuak, 31.000 tonela saldudezaketela. Bertakoa saldu ez,ta kanpotik geiago ekar-arazi!Ñola begiratuko diote arran-tzaleak konponketa orri? Emengertatzen daña, ñola ulertu?

Euskalerria'n 4.000 arrantza-le arraiakin bizi dirá. Bajura-koek bi «kostera» b a k a r r i k

dauzkate : antxotakoa ta atune-koa. Bañan arraiak kaira eka-rri ta, bear dirán baliaketansaldu ezin. Aitzaki ederrak ba-dituzte erosle edo fabrikanteak:gordelekuak beteta dauzkate-la; diotenez, esan nai dute aur-tengo «kostera»'n ezin dutelaigaz bezela ordaindu, gero kan-potik etorritakoa merkeago ero-si leikela... Ori ez da ondo:emengoa eta kanpokoa berdinsaldu bear da emen; badirudineurri ori ontzat artu dutela:ikusi ta sinistu.

Apirila'ren erdian, kaialdeanizan naiz; motrikoarrak antxoaundia ekarri dute; gutxi, bai-ñan. Lantxo au argitaldu ordu-ko «kostera» a u r r e r a joanaizango da, atún usaiak sumatu-ko diralako. Orain egin beardirá atún konponketak, orain;ez utzi egun berearte. Ez daegin bear «ikusi ikasi» ; bañan,«ikasi, ikusi baño len».

E. OZKIN

TXAPELAGaurkoz nere gaia, «txapela» izango da.Ain gañean ibiltzen zera, ta ain ixil agertzen zera zu.

Gañean, bai, gizonaren burua ederki estaltzen dezu zuk,otz dagonean berotzeko, edo euskal gizonaren jantziaapaintzeko.

Ez zera etxean egoteko sortua, baizik etxetik irtetze-ko; soiñean daramanak etxera iristen danean, sarreranzintzilika uzten zaitu.

Emakumeak ere apaingarri askotan jazten zaitu. Itsasaldera ba~goaz, an ere gure arrantzale jatorrak berenburua estaltzeko «txapela» aukeratzen dute, euskal jan-tzia dala adierazten dute.

Zoragarria zera «txapela», gizon euskaldunentzat bu-rukorik egokiena; bai, benetan maitea zerala «txapela»!

Benetan berea du euskaldun gizonak eta pozik jaz-ten zaitu, alde batera edo aurrera, edo erdira; bañan«txapela» beti aurrera, gure, gurea bai zera.

«Txapela», pelotariekin ere enparantzan azaltzenzera; soiñean zaituela azaltzen dirá, eskerrak eman taagurtzeko eskuan xamur artzen zaitue.

Euskalerrian bakarrik bizitzeko ez ziñan zu sortu,«txapela», euskaldunak joaten dirán tokian an zera zusartu.

Ameriketa, Txina, Japón, ludiko bazter guzietara iri-txi zera zu, euskaldunen jantzia bai zera zu «txapela».

Txapelketa bat azaltzen ba-da sari guztietan antxenazaltzen zera Zu; atzerritarrei burua pozik estaltzen die-zu, esanaz: emendik aurrera burua euskaldun izangodezu.

Naiz buruan goi ibilli, apal azaltzen zera zu, ta zuk«txapela» zalapartarik ez dezu, soñu gabe jokatzen dezu.

Mikeleteak, «txapel» gorri apañakin azaltzen ziran,bai egoki zu aien buruan.

Zu zaituzte beren ezaugarri, bide-konpontzalleak.Gure jokalariei ere zeiñ baño zein geiagotan, irabaztendutenean, Zure izena ematen diete, «txapeldun».

TOLEDO'tar Nekane

P R I N C I F

f F¡ÑUZENTIAK" Doñua: «Ifyasoan urak aundi»

Alkartu bertso-kantura,alantxe dogu oitura;eta uxatu daigun gugandikainbeste tristura.Begira jarri munduraeta zelako itxura:komendiante, iñuxentetanba da zenbat-gura!

llrrlsiiliiNi'ii Lniii/ii'ii i v - p . EpnaKOLDO

¡; Aurtengo «BertsoSarien Emazteen IV-garren Egun»'ean bildu ziren andreak. Bertso ta loretaz ospatu zi-¡; tuzten bertsolariek, baiñan bertsolarien emazteen talde ori, bertso xamurrena ta lore-txorta ederrena dugu

Donostia'n, Apirilla'ren lenengo igandeanospatu dute «Bertsolarien Emazteen IV-ga-rren Eguna».

Asmo ederra izan zan urtero jai au egitekoerabakitzea. Barrendik irten zaie ori euskal-dun jatorrak dirán bertsolari auei. Bere eki-ñaldi, bere jaietan, emakumea izan da betibertsolalientzat goi-arnatsaren iturria. Batezere, ama ta emaztea berentzat ori baño geigodirá: bizi guztiaren egunetan, maitasun-itu-rria. Euskal emakumeari gure bertsolariakzor ori agirían aitortzen diote.

Bertsolariei ez zaie bearrik iñungo manda-turik «Mundu arteko Emakumeen Urtea»aurten ospatzeko. Emen ez gaude oiturik ezdakizkigun lekutatik datozen aginduei jarrai-tzeko...

Bertsolaria askotan etxetik kanpora dabi-llen gizona, eta bere egitekoa jendea alaitueta jai egun gozoa igaro-arazi bere abesti tabertsoakin. Bitartean, bertsolarien emazteakbakarrik egon bearra dute etxean, ezin dira-lako ara ta onera ibilli bere senarrarekin.

Orregatik joan dan Apirilla'k 6 zituela,izan zan Donostia'n «Bertsolarien EmakumeenIV-garren Eguna».

Ordu batean Meza eder bat Kaputxinoenelizan, iru apaiz lagunek elkarrekin emana,eta gero ondorean Igeldo bideko jan-toki ba-tean bazkari goxo bat ere bai.

Bazkari ortan Joxe Salaberria'k landare--lora eder baña eman zion an zeuden andreai;eta ezin etorri ziranen señar eta semei.

Eta ñor degu, ba, Joxe Salaberri ori? Do-nos tiar lora-landatzalle bat, lora-maitale eus-kalduna; ñola ez bertsolari-zale?

Bertsolariak badute, noski, Joxe'ren berriaspaldi ontan, beren artean dabil geieneanta. Askatuak dirán lokarriak, lotu; batzuerieta besteari, lagundu; besteen alaitasunaketa negarrak, beretzat artu; eta ainbeste ta

ainbeste gauza...Bertsolariak ondodakizki eta alaazaldu zuan ber-tsoaz eskertuz lo-ra - landarea ar-tzean.

Eta bertsola-rien idazkari edosecretario d a nO l e a j aunarenemazteak, an ezzegoena, biara-munean b e r ebertsoak bialduz i z k i o n ; onaemen:

Salaberritar Joxe, bertsola-rien artean dabillen adiskidea

Salaberria: eskutan daukatlore bat zoragarrianere senarrak Donostia'tikzuk emanda ekarria.Emazteontzat aintzat artzeaizanik ain pozgarria,ñola ez clet nik estimatukoolako oroigarria?

Ai! Zeiñen pozik bilduko mintzanortxe bersolariekin!Baiña eniazte batek nolatannoiznai etxetik aldegin?Naiz sukaldean lanean jardun,or nengon biotzarekin;ta naikoa det bertsolariaknitzaz oroitzearekin.

Au lorearen edertasima!Ain dago mardul ta zutik,bertsolaritza dirudialaezin det kendu burutik.Maitasun eske badago ere,ipiñi detan lekutik;laztan goxoak artzeko dagooraindik nere eskutik.

Gure etxian lore onentzatizango da intz epela,begiratzian pensatzen baidetamatzat artu nauela.Loreak eta bertsoak ezinesan antzik ez dutela,ta niaiteko det bertsolariakinaite ditudan bezela.

OLEA'REN EMAZTEAK1975-4-6

«Erriak auxe gura dau,ezin leio ukatu au»;Erria gora, Erria beera,or dabiliz iru-lau...Dana ¡pinten dabe lau,botoak gura arrapau;euren saretan jausten da millaiñuxente papau!

«Ori da diktadoria»,ori berba dotoria;iñuxentiak arrapatzekoori dok loria!Berbetan, bai adoria;egitetan, traidoria;komeni dan lez kantatutzekoori dok txoria!

«Ez da esaten egirik,ez dago eskubiderik»;esker-eskuma, danok gagoz gaurprotestaz beterik.«Au da egia» batetik,«Au da egia» bestetik;jaunak, gaur bs dago zer siñistuba lego federik...

Orra kanpaiak joala,ez da zarata makala:«Gure Erriaren zapaltzaille daEliz ofiziala».Geurea lenengo dala,besteak lur jo daiala;pekatariak ez diranentzator eliz leíala!

Gaur nagusi da jokoa,beterik dago kolkoa;gaur igurtzika, biar adarka,jausten da naikoa.Amuan jarri «kokoa»,ondo gorde «azpikoa»;iñuxente ta erdi-lelotanbete lapikoa!

«Erri», «Kultura», «Euskera»,«Euskaldunon izakera»;«Azkatasuna», «Eskubideak...»,auxe da aukera.Ondoren dator jokera:Bat esan, bestea atera;zereko zerak ta zeragaitikzertu dabe zera...

Au oían dala ikusi,ezin geinke tonto bizi;ta gitxiago, oba dala-taor ziar igesi.Malizia da maiizi,jokoak ondo ikasi;ondo jokatzen dabenetzat daJainkoaren grazi.

Otso jantzita artzaiña,ez gaiezala engaña;ondo ikasi bearko doguJesus'en dotriña:Usoak lez mantso, baiñasuge lez zur, alajaiña!Naiz zintzo ekin, jokoak jakinedozeiñek aína.

Jarri gaitezala tente,ez jausi inoren mende;banan-banango personak izanez moltsoko jende.Ez siñistu derrepente,guzurra dabil dexente...Kristau anaiok, argi ibilli,ta ez «IÑUXENTE»!

A. MARTZEL ANDRINUA

••iiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiitiai

••••••••••••>•••••>•••••••••••••••••••••••••••

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • «

•

GUDANUme nintzan ni, umea.Guda sortu zan gurean.Ume nintzan, ai, umea,arantza jaio biotzean.

Ordutik nabil, ordutik,itxurik itxas gañean.Olatu zigor gorputza,ipar mingatz barrenean.

Lotan nago goxo. Ta, pum!Ames nabil sakon, ta pam!Guda biotz biurtu, pum!biotz-begiak erreka, pam!

Ume nintzan, bai, umea.Guda jaio zan nerekin,nigan, neretzat, nerea,nere soloko krabelin.

Itxaso beltz-illunean,ba dut ¡zarra argiki.Gudak, be, badu azkena,iitzen da guda poliki.

Gudaren biotz, gorroto.Gudaren amasa, sua.Gudaren iturri, odola.Gudaren giro, oiua.

Umea nintzan gudean,ume biurtu ñau gudak.Guda ni, nigan, neretzat.Ala gau beltzan, be, izarrak.

ANASAGASTI

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

E V I A N A — 5

GATIA ETA AXERIA

Gatu buztan luze bat, maltzur eta gizen,Bazter-etxe batían goxoki bizi zen:Sototik zelaururat sagiez asetzen,Baratzeko sasian xori zonbait hittzen,Supazterrian aldiz, jan eta lokartzen.

Egun batez sasian, barrandan zelarik,Axeri bat jin zakon ondorat ixilik...Agur! Ta berehala adixkideturik,Kalakan hasi ziren biak ahapetik,Gatiak espantuka gezurrak emanik.

Erdaraz, erran-merran, ari zen gatia,Eskola handietan baitzen ¡billa.Zimino bat zen ornen, han erakaslia,Harekin ikasten zen: joka, jukutria...Hobe zuten zakurrek urrun egoitia!

Axeri gaixo hura, mintzatu beharrez,Hanbeste jakitate burrustan intzunez,Euskaraz erten zakon kasik ba edo ez,Herriko ohidurak gordetuz ahalgez...Argitia zen, bainan mendiko berriez!

Hortan ziren lagunak, ta usté gabian,Zakur bat agertu zen, muturra lurrian.Jo harat, jo hunat, lasterka zabiian,Hea, ñor debru zagon laparren azpian,Usnatuz axeria gatiarekilan.

Axeri menditarra, zanpez zauku jeiki,Ihesari loturik, jauzika zaluki,Erranez behar zela gordetu zuhurkiIratze handietan, eta hortik naski,Oihanaren bidia atxeman errexkí.

Adar batí lotu zen gatu jakintsuna:Orai, haugi biderdi, oi zakur zikina!...Bainan, adarra baitzen dilindan egona,Xutitu zen zakurra, alimale ona,Gatu gudariari mozturik buztana.

Bas-herritar maitia, bada ene ustez,Zuhurtasunik aski gogoetan sortzez,Axeriekin ere mendian egonez.Dena espantu eta jakintsun izanez,Halere zen gatia g a be tu buztanez!

PIARRES HEGUITOA

D0Í1 QR6QORIOzemuanDon Gregorio dago

arrituta, ikusteninpernura neskatxañola bota duten.Ortots batez, San Pedro'kdio: —«Entzun, arren!Oraindik okerragozurea da izanen.

Zure kontra dituzuSantu aundienak;autsa egin diezuzuten atsedena.Otoitza —badakigu—gauzarik onena;zu, gau-egunez deika,aspergarri dena.

Ez dakit aserrenaSan José ez ote dan;heti galdez zebillennoiz elduko ziñan...Jesús Aurrak ziotsan:—Alta, lasai izan;olaxeko santurikez det Nik munduan.

Begiratu zaiozuzure Imajiñari:gizontxo oni esker,ez da parragarri.Ez al zera oroitzen,artuz zu eta ni,ñola eraman gindunpintore baterí?

Billutsik nengoela,pitílina ageri;naiz Aurtxo bat izanik,tzaion gaizki iduri.Zaku batían sartuginduen zu ta ni,bizkarrean jaso zunta jo bideari.

Iruñdko kaleanutzi, ats-eiteko;gero gertatu tzaionezin altxatzeko.An zebillen gixon batoso bere antzeko;auxe deitu, mesedezzakua goitzeko».

Ateak zabaldurik,sartu da zeiruan;ta bereala lepotikan zeuden Santuak.Orduan agertzen daMikel Aingerua,ezpata bat zorrotzazeukala eskuan.

UXATEGIETA

L.

EZ

—«Don Gregorio'n kontrañor da ausartua?Ama Birjiñak beraknai du bere onduan.Bainan «santu» berriakzor dio musuabere emazteari;uva zan santua!».

Doña Paz arkitzen duBirjiña'n aldean,orduan oarturikzein andre ona zan.—«Zw/c eindako maindirak,bai politak ziran!;dio Ama Birjiña'k«Barbera» urbiltzean.

Don Gregorio'k dio,besarkatu ondoan:—«Barka zaidan nigandikik pasatakoa.Ik nai uan ikusiondo semetxoak;ta nere poza, berriz,«sos» eman asmoa.

Saldistarrak ein dutezeruetan pesta,Jainkoari baimenalendik eskatuta.Anbroshio'k tamporra,Xantio'k txalotan,ta «Barbera» erdian,denak mutil-dantzan.

Danok dakigu gure EuskeraJainkoak degu emana,baita zerutik onen zaindarimaitasunez dagoana.

Zarren zarretik, argi ta garbietorkizune doguna;ñor ¡zango da, onenganetik,guri kenduko deuskuna?

Aurrera beti, gure Euskera,iñungo bildurrik barik;norberena ondo zaintzen dabenakez dautsa iñori zorrik.

Gure Euskerak ez du artzeanJaunaren aurka berbarik,ez dagolako lurren gañeanbeste bat garbiagorik.

ORMAETXETAR JON

TIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllllllIlfr

UMILIA GAITEN(Qirea: «Lurraren pean»)

Jainko Semea sortuz geroztik, pasaturikan badaudehemeretzi mende, osorikan, ta hiru laurden bestalde.Azken hiruetan hogoi urtiak, nik ikusirikan daude;munduan abantzu haundiak yin, bainan ez arimen alde:umiliaturik yar gaitezen, horren beharretan gaude,

ta ra la la, ta ra la la, horren beharretan gaude.

Gogoa ilun, hastera noha zerbait explikatu nahiz,gure makurren erroa nun den aspaldi ohartia niz:berdin-berdina ibiltzen gira, ñola Jainkorik ez balitz.Satán dabila gure ondotik, polliki polliki ariz;Jainkoak barkatzen luzke oro, bat umiliatzen balitz.

Eritasuna dugu sartia; ezin yasan diziplina;obedientzia errefusa ta egin nahi duguna;gosta gabe nahi bildu, zerbait izan etare bestena.Ez in dudarik: molde hori da Satan'ek nahi dueña;Jainkoak zuzent ditzazke oro, umiliatzen ba'gina.

Ez har burian ontsa izana gure boterez dugula,Jainkoarentzat berdinak gira nagusi ala mutila;egun guziez, gure mentura harén eskian dabila,igortzen dauku bere laguntza, merezi dugun bezala,galdatzen badiogu grazia, yarrita umil-umila.

Orai badira sobera gazte tristeki derabiltzanak:kurri dabiltza, inez, bakarrik berek nahi dituztenak,drogatuz eta anitzak eri erdia yanak zikinak;Satán zaharra dute gidari, hori zaudezte yakinak;otoitz dezagun Jauna umilki zuzentaraz ditzan denak.

Amodioa gauza ximplia, yendek dugu elgar maite,lehenago hala zagon eta orai berdin da, nik usté;hortan ere, ustez badaukate orai anitz yakitate:ezkondu eta elgar hastio, behala yohan aparte;otoitz dezagun Jauna umilki, horren beharra daukate.

Gobemutako enplegatiak, baitare buruzagiak,heietan ere badire batzu makurrerat itzuliak;zuzen kontraka mahai petikan duzte diru emailiak.Satán dabila, bai, hortan ere; erne buru beharriak;otoitz dezagun Jauna umilki, zuzendu ditzan guziak.

Egitate itsusienetan yende klasa bat dabilaestakurutzat emaiten dute politika ta gerrilla;bazterrak suntsi, yendiak ebats, eta berdin uzten hila;ez da dudarik, Satán zaharra plana egile dutela;Jainkoak oro zuzen ditzazke, otoiztuz umil-umila.

Yende hiltzeko tresnak egiten bazter guzitan metaka,kapitalak zarriz horietan agerian ta gordeka;leku batzutan yendiak ari gosiak hiltzen milaka;zertako di.ren gauzak hoin gaizki. ez gaiten egon dudaka;otoitz dezagun Jauna umilki, zuzen gaitzan eta barka.

Gure medioz, Satán ari da bere uztaren yorratzen;zernahi molde enseyatzen du, ez dut batere dudatzen;gure Jainkoak gain hartarikan orori baitu behatzen;arrima gaiten harén alderat, nehorek ez du tronpatzen;urrikaltzeko hau aski zaio, umiliatu gaitezen.

PEDRO JUAN ETCHAMENDY

6 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975_JORRAILLA

Euskal kontakizunen «Resurrección M.a deAzkue» I-go. literatura-batzaldia

Bilbo'ko Aurrezki Kutxa'k eraturakoa; aurtero-koa izango; ona emen

O I Ñ A R R I A K :

1. Diru-saria: 125.000 pezeta; zatitu eziña; sari-dun gabe lotu ezin litekena.

2. Sarpide: Neurketa onetara, edozein kontaki-zun (eleberri labur, ipuin, ásele, azalketa)ager liteke, arau auekin:—Euskaraz idatzia. —Edozein euskalkitan.Epai-maikoek lañaren balioa aztertuko dutemamia, erabillitako mintzaira ta adi-errezta-suna arturik. —Lanak berekiak eta argitara-gabeak izatea. —Epaia emangabeko beste ba-tzaldira, izen berakin edo beste batekin, bial-dua ez izatea. —Gaia, bakoitzak berak nai due-ña. -^-Idazleak, lan bat edo geiago bialdu di-tzake Batzaldira, izenez ala izenordez; bearizana ba'litz, ezaugarria azal txiki batean gor-deta bialduz. —Lañen bat ekarriz gero, egi-lleak ezin dezake bere lanik eskatu ez eta al-degin ere.

3. Agerketa: Taxuari dagokionezko baldintzak:—Alde batetik, makiñaz idatziak edo makiñazberregiñak. —Lan bereki bakoitzeko iru kopia—josirik— bialdu. —Orrien neurria, «folioa»,idaz-lerroak 29 inguru izanik. —Egillearen ize-nez siñatuak ala izenordez (argibidea, azalitxian, berezi) eta egillearen bizitokia edo no-ra-joa.

4. Luzera. Esandako neurri ta taxuan, ez 100orrialde baiño gutxiago.

5. Noizko bialdu. 1975 urte onetako Uztailla'ren31-gna. baiño lenago.

6. Nora bialdu: «Caja de Ahorros Municipal deBilbao», Gran Vía, 23, BILBAO (1), auxe ida-tzirik: I Concurso literario «Resurrección Ma-ría de Azkue» de Narración en Vascuence.

7. Epai-maikoak eta epaia. Elederrean, eta min-tzairaren eta irizkintzaren alorretan gai dira-nak izango dirá epaikariak. Epaia, Urria'ren31'gn. Aurrezki Egunean, adieraziko da. Epaionen aurka ezin liteke inora joan.

8. Aipamenak. Diruz-saria bat-bakarra izangoden arren, aipamen bata ala geiago egin litez-ke kontakizun batzuen balioa agiri-agirian jar-tzeko.

9. Lan saritua. Asmo-jabetasuna ta argitaratzekoeskubidea guztiz egillearenak dirá; baiñan,Bilbo'ko Aurrezki Kutxa'k eskubide au gorde-ko du: saria eman eta andik urtebetegarre-nean, bere bezeruei emateko, argitaraldi arrun-ta egitekoa.

10. Saritu gabekoak. Biurtu egingo zazkie egilleei;auetxek edo ordezkariek eskuratu aal izangoditute.

11. Artu-emana. Artutako lanetaz ez da idatzizkoartu-emanik izango.

12. Lege-barrutia. Sariketa onetara datozenak, bes-te barrutia utzi-ta, Bilbo'ko Auzitegien men-peko lotuko dirá.

TOLOSA'TIK ZEARIruña'tik Donosti'rako bidean, To-

losa pausa-leku etsegingarria dugu.Aspaldikoei noiz-beinkako ikustaldi-txoa egitea bearrezkoa déla agi-rían dago. Ortaz gañera, aien on-doan beti sortzen dirá euskal kul-turarl buruzko berri ugarienak, gurealdizkarian emateko egokiak: Tolo-sa'n, ongi ta eten gabe lan egitendute gure gauza guzien alde.

L ó p e z Mendizabal'en urrengoomenaldia, 2 garren orríaldean ja-kin-arazten da. Beste tokitan ereagertzen dirá Tolosa'n eman dizki-daten argitaratzeko ¡daz-lantxoak.

«Kardaberaz E u s k a l IdazleenBazkuna»'ren idazkaritzan egon-dageroz, bazkiak berala izango dutenBatzar Nagusia garrantzitsuena izan-go déla usté dut. Euskararen BA-TASUNARI buruz mintzatzeko, ta iz-kuntzaren beste gaiak erabiltzeko,

bait dirá «zerbait» Juxto Mari Mo-koroa, Olazar, Berrondo, Gaztaña-ga, L. Akesolo ta Xanti Onaindia.

Juanito Garmendia'k, bere liburuta itzalditan, ez du «anka» sartzen;jakintza itzuli-ta, berak —iñork ezdakizkien lekutan— billatzen dituen«zarkinkeri» mamitsuenak eskein-tzen oi dizkigu. Oraingo ontan, zo-ritxarrez, oietako baserri baten sa-pai edo ganbaran, usteldurik zegoenola batean, Juanito'k anka sar-tu ta ezurrak autsi ere! Gauza ja-kiña, Juanito'renean argizari aunitzgorde dutela; adiskideari opa diogulen-bai-len senda dedilla, bere bai-tan dauken «ezkoa» landu eta pizdezaigun.

Tolosa'ko Gaxotegian aspalditikbizi da Flora Alduncin, andre napa-rra. PRINCIPE DE VIANA Aldizka-riak lilluratzen du; illerokoaren sa-rrera, ñapar amets-Printzea sartukoba'Eitz bezala. «Ez du nai beste al-dizkaririk; au, berriz, dena irakur-tzen du, dena bereganatu arte.

AURTXOEN TXOKOAINJENIERUA ETA ASTOA

Herri batean bazen mendi bat ta nai zuten bideaegin. Orduan, deitu zuten ínjenieru bateri; eta erranzuen Injenieruak:

—Hasi behar dugu bidea egiten; ekarri behar ditu-gu orai tresnak.

—Ez, ez dugu herri hontan tresnakin egiten.Ta Injenieruak erraten du:—Ñola bada?—Begire: hartzen dugu asto bat eta ñola astoak ba-

dakien ibiltzen menditik, paratzen dugu arrastelu bateta egiten du bidea.

—Ta ez baldin baduzue astorik?—Injenierueri deitu.

GRAXI IRIGOYEN. 8 urte.IKASTOLA ELIZONDO

U D A B E R R I A

Ze poza! Ze alaitasuna! Udaberria dator!Enarak, irrintzi goxoaz esnatzen dute Udaberria; be-

rau oeratik jeiki-ta, negu beltxa igaro da.Nunnai azaltzen dirá loreak; margo oriak erantzirik,

soñeko orlegiak jantzi dituzte belarrak.Txoriak, txotxa íxikiak arturik, kabiak egiten dituzte

beren umetxoak ludirá ekartzeko.Eguzkiak, odei tartetik azalduta, suaz betetzen du,

arratsaldean, zeru guztia.Zugaitzak, neguan ilda bezela egon arren, orain os-

toz eta lorez bete dirá.Txorien abesti xamurren bitartez denon biotzak alai-

tzen dirá. Udaberriak, ordularia ez izan arren, abereguztiak beren zuloetatik ateratu ditu.

Ze ederra udaberriko goiz batean basora irtetzea,txorien soñua eta kilkerrena adituaz!

J. M.a ZUBIZARRETA ARIZETA13 urte. Eskolapioak. Tolosa

Oraindik ez al da agertu? Orí dabeti egiten digun galdera», esatendidate Flora ikustera joaten oi di-ren Labayen senar-emazteak. Eus-kal napartzaletasun orrek ongi me»rezi'a du Naparroa'ko lore gorrizkosorta aundia.

C.I.T. edo Turismo-Etxea, kultura-rendako erle-tokia dugu. Gure lan-kide «Uxola»'k, etxe ortan idazka-ria izaki-ta, oso lanpeturik egonarren, asten da albiste eten gabeematen, nere papera bete-ta ni za-paldurik ikusi arte.

—Abesbatzendako Euskal Abes-ti-berri IV garren Sariketa'k100.000 pezeta ditu.

—Abestaldendako Euskal Abes-taldi Vil garren Sariketa'k, be-rriz, 250.000 pezeta ta bearrez-ko domiñak.

—V garren Jakintza Ibillaldia;Ikastetxe arteko nor-geiagoka,Euskalerri'ko gaztetxoak zugai-tzat, lurrak eta auen emaitzakikas ditzaten.

—«Txinparta»'k egin zuen Leia-ketan, Nekane Toledo'k iraba-zi...

—Eskoiapiotan, ari gera...—Mojetan, berriz, Yon Oñati-

bia'k bere ikastaroa aurrerae rama ten du.

—Gazteak, «Sanjuanetan»...—Datorren ¡liaren erdiko egune-

tan, Aur-AntzerkL.

IKASTEEN ARTEKOAUR-ANTZERKI EGITEA

Loreilla'ren 14, 15 eta 16 garrenegunetan, arratsaldeko 7'tan eta«Iparragirre Antzerkian», izango di-rá Toíosa'n ikastetxetako aurren an-tzerki egiketak.

—14 garren egunean, «LAPU-RRETA BAT IKASTOLAN» jarrikodute «Laskorain lkastola»'koak; an-tzerki orí M.a Lourdes Iriondo'renada, ta 1974'an «Antxon Elosegi»Aur-Antzerki egilleen Sariketan, bi-garren lekuan saritua zan, Egunbe rea n, «Josu'ren Alabak» taldeakjarriko du «ON EGITEAGATIK...IRAKASLE»; auxe Uxola'k egiña tagarai artan boskarren lekuan sari-tua.

—15 garren egunean, bi antzerkierderaz.

—16 garren egunean, «SortzezGarbia» Ikastetxekoak, «LAPUR ETAMALTZUR», Uxola'rena: lenengo sa-ria aipatu dugun sariketan. Egunbarean, «Eskolapioak» Taldeak, bes-te antzerki Uxola'rena, «IÑAKI-TXO'REN ALTXORRA»; a u e x e k,1971-gn. urtean Euskaltzaindi'arenlenengo Saria lortu zuen. («Uxola»idazlea, Estanislao Urruzola jaunada, PRINCIPE DE VIANA aldizka-rian benetako lankidea.)

Ikustekoa da, irurogei t'amar «an-tzerlariak» nolako sua sartzen du-ten saio-aldietan! Ta gogoz ari dirázuzendariak direnak: M.a RosarioLasa, M.a Murua, M.a Pilar Gil, In-maculada Alberdi, Elena Baraibar,Blanca Nieves de Pedro ta Aita Lu-ziano, gure aspaidiko adiskide da-ña.

LARRATE

EUSKALERRIM ZEAR...RERTSOLARI RILLA

IRIARTEREN BIDEZ... XALBADORAhetze'n, «Mattin» eta, Irati'ko basoan, Goikoetxea eta «Zubi-

koa» aurkitu ondoren, gure urrengo lana, Donostia'tik ezagutzengendun Iriarte'ren «arrastoa» ateratzera izandu zan. Aitor dezagunetzela erreza: bizi giñan Donibane Lohitzun'eko erri inguruetan,iñork etzuan izen ortako bertsolaririk ezagutzen. Eta gu oartu giñan,iñun izatekotan Elizondo'ko muga inguruan agertuko zalá Iriarte'ren«arrastoa». Ona zergatik.

* * *

1936'garren urtean, guk billatzen gendun Iriarte ori, Donostia'negindako bertsolari txapelketara etorri zan. Eta egun batzuk aurre-tik, Donosti'ko txapelketa ortara juan bear zuten bertsolariak auke-ratzeko, Elizondo'n egindako saioketan ere ikusi gendun. Eta Eli-zondo'ko saioketa aren oroitzapenak burutarazten zigun, Iriarte ber-tsolariak etzuala mugatík oso urruti bizi bear. Orregatik gure azter-ketak Donibane Garazi eta Baigorry inguruan jarraitzeko erabakiaartu gendun.

DONIBANE GARAZI ETA BAIGORRY INGURUANLeenik, bi erri oietako adixkideeri, eskutitzez, eskatu genien

saia zitezela, bizi ziran erri inguruetan, Iriarte izeneko bertsolaririkazaltzen zan. Ezezko erantzunak izandu ziran denak.

Guk ezin etsi gendun, eta erri oietara joan eta guk geok osta-tuz-ostatu, Iriarte bertsolariaren berri galdetzeko erabakia artugendun.

Garai artan ostatuak bai-ziran bertsolari baten berriak jakitekobidé eta tokirik egokienak. Mattin «berotzen» zanean tabeman, ari-tzen zan kantari... Garai artan, alde bateko eta besteko Euskalerriguzian «...sagardotegiak) (ostatuak) bai ziran bertsolari denen es-/co/a/c...».

Ala, Garazi'n itxaropenezko «arrastoyy bat atera gendun: —«Bai,esan ziguten; Esterenzuby izeneko eta emendik urrun ez dagonerrixka batean, bertsolari bat bada. Ura dezu, bear bada, zuk bi-llatzen dezuna».

Zuzen-zuzen Esterenzuby ortara joan eta Erramuspe izeneko gi-zon gordin-adineko batekin aurkitu giñan. Erramuspe arek lumazbertso egokiak egiten zitun; baiña, guk nai bezela, bat-batean ber-tsoak sortzeko erreztasunik etzeukan; txapelketara etortzea etzenausartzen.

Ez gendun, Garazi'n, beste «arrastorik» atera.

B A I G O R R Y ' NUrrengo egun batez, Baigorry'ra jo gendun, eta emen, AZKE-

NEAN!, naiz eta segurtasun osorik gabe, itxurazko «arrasto» batsortu zan.

—«Bai, esan ziguten, Banka izeneko errixkan bizi da zuk billa-tzen zendun bertsolaria».

Banka ori, Baigorry'tik urruti gabe, Aldude'ko bidean aurkitzenzen errixka bat zan. Eta denborarik galdu gabe, egun berean, Bai-gorry'ko ostatu batetik, ariñ baño ariñago, Banka'ko beste baterajuan giñan Iriarte'ren berri galdezka.

—«Bai, erantzun ziguten Banka'n, emen bizi da zuk billatzendezun bertsolari ori».

Berdingabekoa izandu zan gure poza. AZKENEAN, Iriarte'ren«arrastoa» atera gendun. Eta, ostatuan adierazi bezela, erriko bide-tik ez oso urrun, Iriarte bizi zan baserria aurkitu gendun eta, base-rrian, Iriarte bera.

IRIARTE'REKIN IZKETAN—Zuk ez nazu ni ezagutzen, esan genion agurtu ondoren, baiño

nik zu bai. Espania'ko guda aurretik Donostia'n eta Elizondo'n egin-dako bertsolari saioketatik ezagutzen zaitut. Ez da egia bertan zi-ñala?

—Bai, ala da, erantzun zuan Iriarte'k.—fíesíe gauza bat ere aitor bear dizut: zutaz, bertsolari ona zi-

ñan oroitzapena daukat.—Eskarrik asko; ain bat o be. Aldeguna egiten saiatzen gera.—Orregatik, asko poztu ñau zu emen aurkitzera. Aspaldian zure

«arrastoaren» atzetik nebillen eta, azkenean..., aurkitu zaitut.—Zergatik nere billa?—Bereala esango dizut. Oartuta nago, Euskalerri'ko alde ontan,

ez dituztela bear bezela bertsolariak ezagutzen. Askok usté dute os-tatuetan irri egiteko bakarrik di rala onak. Orregatik nik, emen, Do-nosti'ko eran egindako txapelketa batzuk eratu naiko nituzke. Ba-tetik, emen ere bertsolariak badirala adierazteko, eta bestetik, zuendoai miresgarriak erriaren aintzinean azaltzeko. Bertsolariak Eus-kalerriak daukan berezitasunik arrigarrienetako bat dala erakusteko.Orregatik nabil Euskalerrian barrena, bazterrez-bazter, bertsolaribilla. Dagoaneko zurekin lau atzeman ditut eta, an edo emen, orain-dik geiago agertuko dirán itxaropena daukat.

Orreri buruz, besteri egiten diotan galdera zuzendu nai dizut:Donibane Lohitzun'en egin nai degun txapelketa ortara etor litekenbeste bertsolaririk ezagutzen dezu...?».

XALBADOR'EN URRATSETAN...—«Bai, erantzun zigun Iriartek; Aldude'ko ostatuan noizian bein-

ka aritzen den mutiko bat ezagutzen det.«Oso ondo. Gazte ori ere ekararazi bear genduke Donibane'ra.

Nun bizi dan badakizu? Joango nitzake bera ikustera. Berarekin,bosteko taldea osatuko genduke; saioketa baterako naiko.

—Utzi ori nere kontu, erantzun zigun Iriarte'k; bear dena nikegingo det.

—Oso ondo, eta eskarrik asko, Iriarte. Aldude'ko Monlong, nereadixkide-taxistarekin moldatuko naiz, zuek Donibane'ra eramateko.Egun eder bat pasatuko degu eta aurreti jakinaraziko dizkitzutetxeetasun denak.

Onenbestez, pozik aldendu giñan Banka'tik Iriarte'ri bostekoaemanaz.

XALBADOR LENENGO ALDIZ TXAPELKETANIriarte'k emandako itza bete zuan eta, 1946'ko Agorra'ren 22'an,

Donibane'ko txapelketara, Banka'ko elkarizketan aipatu bertsolarigaztearekin, etorri zan.

Bertsolari gazte ura, «XALBADOR»! zan; Urepel'eko bertsolarigaztea, denborarekin, Euskalerria'k egundaino ezagutu dituan ber-tsolari goragarrienetan, goren-goreneko bat ¡zango zan bertsolaria.

Ezin ukatu —eta zergatik ez emen aipa— bertsolaritzak, seku-lan, eman digun atsegiñik aundienetakoa izandu dala Xalbador'ensortze ura, gure bidez Erri-aurrean Xálbador agertze ura. Xalbador,bertsolaritzak sortu duan izar diztirakorrenetako bat dalako.

Gure goresmen oberenak «PRINCIPE DE VIANA» bitartez Ure-pel'eko bertsolari agurgarri eta adixkide zintzoari.

HERNANDORENA

1975 — JORRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A

LEITZA«Zelaia betez datorleitzar arranditsu...»

ORIXE: Pestaburu, 239

Arrandiosuak baldin ba'giñendenbora aietan, «milagro» aun-dirik egiten ez gendunean, zerizango da gaur?

ESPAÑI'KOTXIRRINDULARIEN

MENDIETAKO TXAPELKETA

Aurtengo saioa Leitza'n asi taLeitza'n bukatu; SARRIO'katautxitu; gure Alkatea zuzen-dari; Eusebio «escoba» zala-rik... Geiago nai dezute? Gureesaera zarra: «Leitza, Iruñenpare, Madrilla ere nai gendu-ke», oraingoan autsi degu, txi-kia gelditu zaigulakoz. Ondoirakurri: Españi'ko Txirrindu-larien Mendietako Txapelketa!Iruña ta Madrilla, lekutan gel-ditu diré.

Sekulako jendeak baziran gu-re errian larunbata artan; ezzegon beribillak uzteko lekurik.Lasterketaren inguru-mingurue-tan, lau aldiz igaro ziran Lei-tza'tik txirrindulariak; o n d oikusleko alderdia izandu gen-dun, bada.

An zijoan beribil batean etatxano polit batekin gure Alka-tea, Joxe Mari Sagastibeltza,arrandiosu xamarra eta Leitzaguztiari pozik agur egiñaz. Anzijoan, bai ta ere, Oreja jaunaogei milla duroko moto ederbatían, ez dakit Aurrezki-Ku-txa'ren partetik edo bere gisasartu zan «salshero».

Itz gutxitan, Jorrail ontako12-gn. eguna, jai ederra Lei-tza'n; Españi'ko txirrindularienlasterketa gogorrena: eten ga-beko 216 kilometrozko bidé,zazpi mendi pasa bear, ezinkonta itzuli-mitzuli ta, orrengañera, leku askotan bidearentxarra.

BAZTANELIZONDO'KO FERIAK

«Kandelero bero negué eldu da gero», esaera xahar ho-rrek hala dio eta ez du gezurrik erraten. Otsailako egunhaietan eguraldi aski ederrak egin zituen eta bai ondokoegunetan ere, eguzkiak goxoki berotzen zuela eta arbolakloretan udaberriaren sasoina iduri. Gero erran xahar horrenarrazoinak agertu dirá eta bai erdi erditik asmatu ere. Mar-txoa gehiena negu bizian pasa dugu, Apirileko hilabeteanelurraikin sartu garelarik. Elurra, kazkabarra, euria eta otzaere garai bertze ele xahar harek adieratzen duen arabera,baztandar eskuaran erranik:

«Apirile biribile zerrie urdandein goseak hile»; naiz tanorbaitek, berehala, erantzuna eman dion: «Ez, eztago hile;puztena badabile».

Beti ere erran xahar hoiek badute beren funtsa eta al-derdia, noizbaiteko gertakizunak garbiki adierazten dutela.Apirilean sartu orduko, aurtengo udaberriko feriak ospatudirá Elizondo'n. Feri hauek Bazko ondoko lenbiziko ortzi-ralean izaten dirá eta hala aurtengoak Apirilaren 4-ean egindirá. Denbora batez, Apirileko feriak arrakasta haundia iza-ten zuten; baina, oraiko hauek lehenagokoen aldian oroi-tzapen bat bertzerik ez dirá. Halere izenak irauten baitubeti izaten da feriaren seinalea. Aurten aintzineko urte hoie-tan baino yende gehiago etorri da ferietara. Eguraldi txa-rrak hortan lagundu du, lanerako girorik ez delarik, feri etamerkatuetara yende gehiago biltzen baita. Holakoetan, baz-tandar nekazaria ez da geldituko Elizondo'ko ferietara eto-rri gabe, eta plazako azienda ikusi bidenabar lagunen ar-tean, otordu goxo bat ere eginen duela. Aurten merkatukoplazan azienda ona erakutsi dute, eta tratulariek bazutenzer eskeini. Sal-erosketa batzuk ere egin ornen dirá, bainaguti; baztandar nekazariek beren kontuek atera behar bai-titu eta negu luzatze hunek ere makur haundiak ekarri bai-titu, sabaiak ustuak, bazkik ez, eta gastu haundietan sar-tuak pentsu eta bertze gainerako bazkak erosiaz berenaziendak mantentzeko.

Hemen merkatuko aziendeen prezioak:

Aintzinerako behiak beren aratxeakinAintzinerako behi ernariakMige ernariakEsne-behiak 20-30 litro esne ematen dutenakEsne-behiak 20 litroz azpiz ematen dutenakBehorrak beren pottoko sortu berriarekin ...Behor ernariakAragitako zaldiakAstoak

47.000-62.000 pezta45.000-58.000 »40.000-50.000 »46.000-57.000 »35.000-45.000 »36.000-46.000 »30.000-44.000 »18.000-28.000 »5.000- 9.500 »

Merkatuko plaza ondoan, azkenengo urte hauetan be-zala, makinari berrien erakusketa. Han bazen non hauta,belar ebakitzekoak, lur iraultzekoak, behi deiztekoak etagehiago ere. Makinen inguruan behatzale franko, baina ez-takigu erostun aunitzik bai ote zen.

Arratsaldean, Antxitone'ko trinketan, bi pilota partidabaztandarren artean:

Esku-huska.—Maisterrena-Etxandi, 50; Danboriena-Etxebeste, 35Paletaz.—Ameztoy-M. Lázaro, 50; Txatxin-Burgete, 41

Partida gustagarriak, eta yendea ere franko poliki.Apirileko feriak yoan dirá eta orai denak eguraldi ona-

ren zain. M

Amar t'erdietan ateraldia ;SARRIO Paper-olategi aurreanbildurik, 46 lagun asi ziran nor--geiagoka. Erri eder asko bidéluze ontan: Tolosa, Betelu,U i t z i, Ezkurra, Doneztebe;Baztan'go Berroeta, I r u r i t a,Oronoz; Ituren, Zubieta etabeste b a t z u k . Arratsaldeko5'etan, gora bera, lasterketa go-gorra bukatu zuten 20 txirrin-dulariak artu genituen txaloka;bukaera, Uxategieta goian, «Ba-sa-Kabi» Ostatu eder aurrean.Orrela gelditu ziran:

1.—Txomin Perurena 6-21-082.—Yakue Lazkano 6-21-573.—J. L. Abilleira 6-23-064.—Mikel Mari Lasa 6-23-495.—J. L. Viejo 6-23-57

GARAI - SARIAK; 1 - goa,50.000 pzta.; 2-gna., 30.000pzta.; 3-gna., 20.000 pzta.;4-gna., 15.000 pzta.; 5-gna.,10.000 pzta.

GARAI - IKURRAK: Perure-na irabazleari, Españfko Garai-llearen «maillot» jantzi zion Es-pañi'ko Txirrindulari Elkartasu-naren Lendakari, Puig jaunak;Sarrio Salbatore jaunak «SarrioGarai-ikurra» 70.000 pzta. ba-lioduna, eman zion; ForudunBatzarrekoa dan gure Alkatejaunak, Ñapar Diputazioa'renGarai-ikurratzat jarri zion «Txa-peldunaren» Txapel Aundia.

Irabazleari musua ta oituta-ko erramua emateko neska bateuskal jantziz apaindurik angenduen; ori usté, beintzat;bañan, bere garaian, asi ziranneska billa ta... ez zuten iñunere aurkitu: aztu-ta utzi zutenLeitza'ko «Txoko Bar» ortan...Erramu eder baten partez, txa-pel aundi bat guardasola beze-lakoa; eta neskatilla baten mu-su eztitsuaren partez, deus ez,gure Alkate jaunaren irri-pareztitsuena ez ba'dezu gogoanartzen. «Como hay Dios» (nereadiskide goizutarrak esaten du-ten bezela) beste batian nere«Land-Rover»'en eramango di-tudala ez erramua bakarrik, baineska ere, egun artakoa berrizgerta ez dedin. Ta asmakizuntxarrik ez egin, arren! ; bostsemien aita «poraiala» naiz,naikoak, geixko ez ba'da ere!

GARAZI

GURE HERRIA ZALTZEKO DEA?A.S.M. «Asociación al Servicio de los Agricultores de Montaña»,

hola dejtzen da Pitrau xuberotar Jaunak sustatzen dien batasuna.Deitura horren gatik ageri du, argi eta garbi, gure menditarren aldeari direla guduka gizon bihotzdun zonbait. Lurraren langilek baitutesegurki beharra!

Egun, A.S.M.'ari esker, denek ikusten ahal dute ñola kanpokodirudunek nahi lituzkete jabetu gure lurrez, delako «turisma» esta-kuriarekin. Diela zonbait urte, biligarro horiek asmatu zuten beharzirela, lehen bai lehen, antolatu gure mendiak. Antolatu?... Bibaziek!, erran zazkoten berehala hemengo Euskaldunek. Ba, bainangero jakin dute gatu horrek baziela beste buztanik, A.S.M.'eko gi-zonek salatu baizuten zer debru zen egiazki antolatze hura:

1. Mendian diren Euskaldun gehienak joan arazi lanketa hirihandietarat, erranez bas-herri gaixo horietan ez délagehiago bizitzerik, eta han laster haberastuko direla...;betiereko leloa:

Pasis'eko eltzia, urrez;han izan eta, lurrez!

2. Menditarrak lekiak hustu orduko, beren etxaldiak ahal be-zan merke erosi. Hori, hori guria! Eta zer aferak, gizonmaltzur zonbaitentzat! Dirudun horiek bai.takite arras ontsañola erraiten den erdaraz: «Ken hadi hortik, har dezatanhire tokia!».

3. Geroztik, etxalde huts horietan, josta-leku pollitak egin,arrotz udatiarren dako. Hauxe da beraz antolatze miresga-rria! Aran edo [bar ederrenak bilakatzen ahal litezke ur-geldi eta maina-toki. Pentzetan, jtsaso bazterretan beza-lako haraginkeri izigarriak, denak betonez eginak. Oihane-tan edo larretan aldiz, zaldunen parabisu bat, gure potto-ken errekesta baliatuz.

Bainan hola izanik, Euskaldun dohakabe horiek ez direa denaksuntsituko, salbu bizpahiru ostaler? Ez, ez araiz! Beharbada, hor edohemen, gure nausi berriek za.induko dituzte etxe zahar zonbait(bat edo biga bederen), arrotz maitagarri horiek ikus dezaten no-lakoak ziren «lehengo menditar basak». Ordian, Paris'eko habera-tsek pagatu beharko dute etxe horietan sartzeko: hunek irrintzin batintzun beharrez, horrek ikusteko Euskaldun bitxi horien dantzak,eta berdin jakiteko ñola dituzten begiak, biloak, zangoak, ixterrak...Denetarik behar baite naski, udatiarrak josta diten zirka batian be-zala. Eta aldi hortan, zer sosak biltzen ahal litazke, ez dea halaMan ex?

Zorionez, berant bada berant, argia zabaltzen ari da joko tzarhorren ilunian. Egia erran: gauzak xuxenki joaiten balinbadira ere,zer ekartzen ahal du gure mendiari «turisma» mota horrek? Udakoburrunba gaitza, arrotzez ase batekin, eta bi ilabeteko lana saltzalezonbaitentzat. Bai eta bestiak? Nekazariak, artzainak, herriko ofi-zialiak, eta gure Euskaldun zintzo guziak, zer bilakatuko dirá kala-pita hortan?

A.S.M.'eko gizonen arabera, begia eman dezagun geroztik baz-ter guzietan. Bestenez, goiz ikaragarri batez iratzartuko gira, Ameri-ketako Indiano gaixoak bezala: gure herria galdurik, eta «eresalbu»baten barnian gakotiak, abere basak iduri, Mende tzar huntan, gerota gehiago, gizona gizonarj otso. Ordian, kasu; zeren eta lehengoartzainek erten baizuten:

«Otsoa nun aipa, han gerta!

GARAZIKO MANEX

LEITZA,TXIRRINDULARIARROBIA OTE?

Ta ona izango dala usteannago. Baditugu gazte batzuekbizikletan ongi egiten dutenak.Au ikusirik eta aieri laguntze-ko, «Sarrio Paper - oíategiak»eta «Aurrera Klub» talde batapaindu dute: SARRIO - AU-

RRERA bataiatu dute. Badirebi ez ba'da iru kanpotar, bañangeienak leitzar; amabost, ama-sei urtekoak denak. Oso itxuraonak dituzte, ta gogo andiz ar-tu dute gauza; egunero ikustenditugu prestatzen. Usté degubakarren bat ona aterako dalaLeitza'tik. Zer ez da emendikaterako?

UXATEGIETA

Ikusi Perurena oiartzuarra Usategieta'ko goian garaiile sartzean

8 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —JORRAILLA

L I B U R U A K

«Na

zarraH

larroa'Korsiii'i'ii

EGILLEA: Intzar'r Dámaso A.MARRAZKIAK: Erentxun E. ta F.ARGITARATU: Naparroa'ko Díputa-

zioaren «Príncipe deViana».

IRAKURTZEN DITUZTENERI:

Irakurle maitia, ez egon ixilik;liburu berri hori, laudazak gogotik!Zeren, Araitzar edo Garaztar izanik,erakusten baitauku, deneri, geroztik,Nafartarren artian ez dela mugarik!

1975-IV-10Piarres HEGITOA

Paulo Vl-gnak.

«Marialis Cultus»Enziklika

Ama Birjiñaz Alta Santuakegundaño eman izan dutenEnziklikarik oberenetakoa du-gu; aren jaieraz mamitsugo-rik ez da, beintzat.

Badugu, ba, euskeraz AmaBirjiñazko irakurgai bikain

bat. Ama Birjiñaren illabete-rako, Sortze Garbiaren bede-ratziurrenetarako ta, oberikezin. Gipuzkoera argiz, gar-biz, errezaz eman ere digu.Zail da, onelako Enziklikakg ur e izkuntzara itzultzea,bear dan zeaztasunez, aixaaditzeko eran itzultzea. BañaBaztarrika jaunak euskerajatorraz, zailtasun aundirikgabe, jalki digu asieratik az-keneraño.

Enziklikak iru atal ditu. Bilendabizikoak bina zati; iru-garrenean, bi otoitz eder, Án-gelus eta Errosario santuazikasbide asko eman ondorean,Azken itzak deitzen duanpusketan, A M A BIRJIÑA-REN JAIERAK Jainko-jakin-tzarako (teolojirako) ta ani-mak zaintzeko lanerako zen-bat balio duan erakusten du.

PPiNÜPE Et VKNASUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESTINADO AL FOMENTO DEL VASCUENCE

DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRAFranqueo concertadoN.° clasificador 34/60

Delegado de la Institución Príncipe de VianaMARCELINO GARDE

Amargarren urtea — Pamplona, Abril - 1975Jorrailla, Iruña. — 110-gn. zenbakia.

DIRECTOR:V. GALBETE

S U M A R I OPAG. 1 «NERE GURASOEI ESKEINTZEN DIET...», «Brindo el triunfo a mis padres...». Un bonito artícu-

lo de D. Carmelo Velasco, publicado en «El Pensamiento Navarro», merecía ser leído en eus-kera; victoria deportiva de Retegui II, y victoria —en su espíritu cristiano y vasco— de la fa-milia navarra: «Ofrezco el triunfo a mis padres...».«MIKEL GUREA, GORDE EUSKALERRIA!», «Arcángel Miguel, guarda a Euskalerría!» La visitadel Ángel de Aralar a Pamplona tiene, cada año más, el refrendo del pueblo; del pueblo talcomo es, sin restricciones dialécticas.

PAG. 2 EUSKALTZAINDIA. Boletín mensual de la Academia de la Lengua Vasca.BASERRITARRAREN ERREMINTAK. Los medios del trabajo rural. AUDELA expresa claramenteque el caserío ha de modernizarse respecto a los medios de producción.EUSKALERRI'KO LEIOA. Ventanal de Euskalerría. Centenario de Ravel Huart, un músico vascode resonancia universal; concursos, murallas, etc.

PAG. 3 TXAPELA. La boina. NEKANE TOLEDO. «Donde quiera que haya vascos, allí llega la boina;tocado popular o aureola de triunfo —Txapelketak!— de Campeones.ZER GERTATZEN DA EMEN? Qué pasa aquí? E. OZKIN. Doloroso «suma y sigue» que tras-torna el mundo laboral de los pescadores.EGO-AMERIKETAKO ANDES MENDIAK. Los Andes sudamericanos. LIZARRUSTI nos da carac-terísticas de sus habitantes.MIKEL ARBEA ALTZAZU'N. Mikel Arbea en Alsasua! ALTZAZU'KO BATEK reseña la actuacióndel cantante.

P A G S . 4-5 BERTSOLARI. Han hecho bien los bersolaris al establecer y celebrar un «Día» para festejar,con versos y flores, a sus esposas: «IV.0 Día de la Mujer del Bersolari». KOLDO.

P A G . 6 BERTSOLARIEN BILLA. A la búsqueda de bersolaris. Al Dr. HERNANDORENA le cabe unagran satisfacción en el descubrimiento y lanzamiento de ese gran bersolari que es «Xalbador».AURTXOEN TXOKOA. Rincón infantil. Simpática colaboración de Graxi Irigoyen, 8 años, Ikas-tola de Elizondo, y de J. M.a Zubizarreta, 13 años, Escolapios de Tolosa.EUSKAL KONTAKIZUNEN SARIA. «Premio para una narración en euskera». Primer Concurso«Resurrección M.a de Azkue», con 125.000 pesetas, convocado por la Caja de Ahorros deBilbao.TOLOSA'TIK ZEAR. De paso por Tolosa. Actividad cultura recogida por LARRATE.

PAG. 7 ERRIZ-ERRI. Por los pueblos. M. IZETA, «Ferias de Elizondo»; M. de GARAZI, «Se vendennuestros pueblos?»; UXATEGIETA, «Campeonato Nacional de Ciclismo de Montaña en Leiza»;

PAG. 8 LIBURUAK. El P. INTZA presenta la Encíclica «Marialis Cultus» de Pablo VI, en la versión eus-kérica de J. M.a Baztarrica.MAIATZE'KO 25'an ELIZONDO'N BERTSOLARIAK. El 25 de mayo, bersolaris en Elizondo.

Paulo VI - garrenaren itzuts-utsa da guzia; 32 orrialde-ko liburuxka luzexka apain-apaiña, aurreko ta atzeko aza-letan eta erdian margo eder-ederrezko irudi ta IzaskurígoBas-eliz eta bazter politakin.Tolosa'ko A. G. San Juaríek,Donosti'n, argitara emana.

INTZA'R D.

H i i i i i i l i i l l i i l l i i i i i i l i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i l i i i i i i i i i n i i i i i i i i i i i i i i i S i :

BAZTARRIKA SAIZAR-BITORIA J. M.a'k euskeratuaA. G. SAN JUAN'ek, Tolosan argitaratua32 orri

| IZTEGi-TXOKOA! A< adore< adoretsu< afera< ahalge{ ahapetik

aldrakaantzi( arabera

< araiz< argitiai atxeman( arras

\ B

i barranda( bederen( berba( biga( bilo( bilakatu( bizpahirui bortzekoi botere( bu ría( burrusta

( D

( dabei dagien( dea?

deitura( dien' direa?< distirantai doguz, dok

! E< ebatsii elgar, erreiñu. erten\ eri1 eritasun

indar, kemen !bioztun, kementsuarazoa, irabazbidelotsaagopetik, agopeantaldeka, sailkaaiots, intzira, zotingisanaski, nunbaitargitsuaatzeman, artuguziz, arrunt

zelatabadare, beintzatitz, elebiille, ulealdatubi edo irueskualmenburuageiegizkoa

dutedezanal da?abizen, izenburuduenal dirá?dirdiratsudituguduk, dek

lapurtu, ostuelkarerresumaerraiten, esatengaisogaisotasun

estakuruezetsi

Ggaizkatugakotugibelatugura

H

haraginkerihaugi

I

idigiigurtziinezintzuniratzarriiruzki

Jjausijin

K

kalakakalapitakarrika-kaz-kilan

Llekialez (legez)loria

M

maina-tokimahaimenturametaka

aitzakigutxi-etsi

salbatugiltzapetuatzeratu, geroratunai, gogo

lizunkeri, zabarkeriator!

irikimarruskatu, ferekatu¿ges, inhezentzunitzarri, esnatueguzki

erorietorri

karraka, tartarzalapartaKale-taz, -kin, -kilan-kin, -kaz, -gaz

lekuabezalapoz

bañatu-tokiamaizori, ezustetaldeka, multzuka

O

ohiduraoihanontsaordianostaler

p

papaupentzepetikan

S

sagiasaindiasoberasorlesotosossuntsitusuztatu

T

tronpatu

uudatiarur-geldi

Y

yin (jin)

Z

zalu(ki)zanpezzelairuzerenziekzimino

i »

i '

oitura i'baso 11ongi, ondo ( ,orduan (ostalari '

zozo, ergel (larre, soro, zelai ,-petik

i»sagua isantua ,geiegi, larregisortzaille, egillekupeltegi, beiti ukullu ( 'txanpon, diru < (

ondatu, galdu , >berotu, piztu, adoretu , »

ziria sartu, txurikatu '

uda-jende • 'ugarka ' '

etorri

zauli, bizkor, arin >aozpez >sabaizergatik 'zuek ''tximu ' >

i<* + + + <* + «>+><+<+<+ + <+J

- K I, I Z O N I) O -Antxitoneko Trinketea'n

Maiatza'ren 25-eanArratssaldeko 5-etan

BERTSOLA1MA K

MATTINLAZKAO - TXIKi

LARRAÑAGAKOXME LIZASO

Nafar Diputazioko "INSTITUCIÓN PRINCIPE DE VIANA"ren Laguntzarekin

r i i i i i i i i i i i i i i i i M i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i n n

E&kojitu . # AUKERATUA % t a d e ¿ / ADISKIDETASUNA

7. EZTAIAKEstomagoa URDAILLAAllega^ IRITXITío . JL OSABATía / \ IZEBAPulj/onía BIRIKAKPeflcua . . % BULARRACSstilla ... SAIETS-EZUR

Imp. de la Diputación Foral de Navarra. - Camino de Sarriguren. - Pamplona. - D. L. NA. 319-64