ERROMANTIZISMOAERROMANTIZISMOAEUSKAL HERRIANEUSKAL HERRIAN

XIX. MENDEAXIX. MENDEA

ArrazoimenarenArrazoimenaren gainetik:gainetik:

• SentipenakSentipenak• EmozioakEmozioak• FantasiaFantasia• IdealakIdealak• ASKATASUNAASKATASUNA

• IrrazionaltasunaIrrazionaltasuna• GizabanakoaGizabanakoa• Bat-batekotasunaBat-batekotasuna• IrudimenaIrudimena• SentimentuaSentimentua• IntuizioaIntuizioa

GAIAKGAIAK

• MaitasunaMaitasuna• HeriotzaHeriotza• Norberaren barne-munduaNorberaren barne-mundua

URRUTIKOURRUTIKO LEKU ETA ALDIAKLEKU ETA ALDIAK

• EkaitzakEkaitzak• BasamortuakBasamortuak• Gau iluneko itzalakGau iluneko itzalak• Itsaso mugagabeakItsaso mugagabeak

PIARRES TOPET “ETXAHUN”

JOAN BAUTISTA ELIZANBURU

JOAN IGNAZIO IZTUETA

FELIPE ARRESE BEITIA

JOSE MARI IPARRAGIRRE

INDALEZIO BIZKARRONDO “BILINTX”

IPARRAGIRREIPARRAGIRRE

POETA ERROMANTIKOAPOETA ERROMANTIKOA (1820-1881)(1820-1881)

1834-1839: lehenengo karlistada.1834-1839: lehenengo karlistada.

• Iparragirrek ez zuen onartu Bergarako Iparragirrek ez zuen onartu Bergarako besarkadan hitzartutakoa.besarkadan hitzartutakoa.

• Euskal foruen alde borrokatu zen beti.Euskal foruen alde borrokatu zen beti.• Atzerrira alde egin zuen.Atzerrira alde egin zuen.

FrantziaFrantzia

• Caroline Duprez abeslari soprano Caroline Duprez abeslari soprano frantsesaren babesa izan zuen.frantsesaren babesa izan zuen.

• Frantsesa ikasi zuen.Frantsesa ikasi zuen.• Olerkari frantsesen olerkiak Olerkari frantsesen olerkiak

irakurtzeko aukera izan zuen.irakurtzeko aukera izan zuen.• Musika eta kantu-ikasketak egin zituen.Musika eta kantu-ikasketak egin zituen.

Eta gero…Eta gero…

Suitza…Suitza…Italia…Italia…Londres…Londres………eta hemeretzi urtez kanpoan izan eta hemeretzi urtez kanpoan izan

ondoren Euskal Herrira itzuli zen.ondoren Euskal Herrira itzuli zen.

Bertan, lagun artean, sortu zituen:Bertan, lagun artean, sortu zituen:• Gernikako arbolaGernikako arbola• Glu, glu, gluGlu, glu, glu• Zugana ManuelaZugana Manuela• ……

Eta bere emaztea izango zena ezagutu zuen Eta bere emaztea izango zena ezagutu zuen ANJELAANJELA

Gernikako arbolaGernikako arbolada bedeinkatuada bedeinkatuaEuskaldunen arteanEuskaldunen arteanguztiz maitatua.guztiz maitatua.Eman ta zabal zazuEman ta zabal zazumunduan frutuamunduan frutuaadoratzen zaituguadoratzen zaituguarbola santuaarbola santua

Hainbat kantu saio egin zituen, Hainbat kantu saio egin zituen, gobernukoak aztoratu, epaitu, gobernukoak aztoratu, epaitu, espetxeratu eta kanpora bota zuten espetxeratu eta kanpora bota zuten arte.arte.

Anjelak eta biek alde egin zuten Anjelak eta biek alde egin zuten Argentinara. Gero Uruguai aldera.Argentinara. Gero Uruguai aldera.

Iparragirre Ameriketako lurraldeetan Iparragirre Ameriketako lurraldeetan artzain, bertsoak eta kantuak eginez.artzain, bertsoak eta kantuak eginez.

Bitartean Anjela 8 seme-alabak aurrera Bitartean Anjela 8 seme-alabak aurrera atera ezinik.atera ezinik.

2. Karlistada Euskal Herrian2. Karlistada Euskal Herrian

Berri txarrak jaso zituen Montevideon: Berri txarrak jaso zituen Montevideon: Euskal Herrian foruak behin betiko Euskal Herrian foruak behin betiko galduak ziren.galduak ziren.

Anjela eta zortzi seme-alabak Uruguain Anjela eta zortzi seme-alabak Uruguain utzita Euskal Herrira bueltatu zen.utzita Euskal Herrira bueltatu zen.

Pneumonia baten ondorioz hil zen, dena Pneumonia baten ondorioz hil zen, dena galduta eta bakardadean, 61 urte galduta eta bakardadean, 61 urte zituela.zituela.

IPARRAGIRREREN BERTSO IPARRAGIRREREN BERTSO MOTAKMOTAK

AberkoiakAberkoiak AmodiozkoakAmodiozkoak UmorezkoakUmorezkoak DedikatuakDedikatuak KritikazkoakKritikazkoak KontatzaileakKontatzaileak

  

Galdu dirade oitura onak,galdua dugu Euskera...ola bagaude, eun urte barrugaldu da gure izena!Erro, Aizkibel ziran bezelaerakusterik gaur ez da.Gure euskera ...ai! galtzen badagu... euskaldunak ez gera!

EZ BEDI GALDU EUSKARA

Gure euskera eder maiteagaltzen gaur degu ikusten,euskaldun onak arritzeko danola ez diran lotsatzen!Larramendirik, Astarloarikez da geiago aipatzen...Ez da utsegin aundiagorikondo badegu pentsatzen.

Bere estiloaz:Bere estiloaz: Zortziko handian eta zortziko txikian Zortziko handian eta zortziko txikian

osatu zituen bertso gehienak.osatu zituen bertso gehienak. Neurria eta errima baldar samarrak .Neurria eta errima baldar samarrak . Ez zen bertso-jartzaile teknikoa, ez Ez zen bertso-jartzaile teknikoa, ez

zuen puntu aberatsik erabiltzen, ez zuen puntu aberatsik erabiltzen, ez kontrasterik, ez ironiarik…kontrasterik, ez ironiarik…

Laburbilduz…Laburbilduz… Olerkaria baino musikaria eta abeslaria Olerkaria baino musikaria eta abeslaria

dela esan dezakegu.dela esan dezakegu. Herriarengana heldu zen, izan ere, bere Herriarengana heldu zen, izan ere, bere

kanten letra askok bizirik diraute.kanten letra askok bizirik diraute. Euskal Herriaren egoerak eta Euskal Herriaren egoerak eta

herriarekiko konpromisoak markatu herriarekiko konpromisoak markatu zuten Iparragirreren jarduna.zuten Iparragirreren jarduna.