PASPALLÁS - sghn.org · Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural Nº 49, marzo...

PASPALLÁSBoletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural www.sghn.org

Nº 49, marzo 2011

2,50 EUROgratuíto socios

Directrices de Ordenación do Territorio

Arco da Vella de lume

Chumbo nos humedais

Os nomes das aves

A Lagoa de Antela

Manifesto perante o Eucalipto

PASPALLÁS 49:2

PASPALLÁS boletín divulgativo da S.G.H.N.A revista PASPALLÁS é o boletín divulgativo

da Sociedade Galega de Historia Natural(S.G.H.N.) e financiase única e exclusivamentecoa aportación das cotas dos seus socios, nonadmitindo subvencións ou publicidade.

O PASPALLÁS agradece o envío de orixinais para a súa publicación.Os textos débense enviar en formato electrónico en Word Perfect ou Word, sen

marcadores nen tabulacións ou distintos tamaños de letra.Como referencia, cada páxina leva 400 palabras e unha fotografía/debuxo de resolución

mínima 1400x1000, preferiblemente en cor e formato jpg.O galego será o normativo e os nomes científicos respectarán as normas de

Nomenclatura, figurando con ano e autor.

Neste número

Editorial A Directiva Marco sobre Política de Augas Xunta Directiva da SGHN 3

Alegacións ás Directrices de Ordenacion do Territorio SGHN 4

Arco da vella de lume SGHN-Astronomía 11

Chumbo nos humedais galegos SGHN 12

Ecoloxía e distribución de Typhaeus typhoeusen Galicia Xosé Lois Rey Muñiz 14

Os nomes das aves Silverio Cerradelo Gómez 16

Unha visión común sobre o eucalipto Manifesto de varios grupos 23

Alguhas verdades sobre a Lagoa de Antela SGHN-Antela 28

Proxecto de limpeza, dragado e porto no río Limia SGHN-Ourense 29

NOVAS e AVISOS 30

A edición electrónica do PASPALLÁS é a toda cor. Os socios que o queiranrecibir en cor, seralles enviado por correo electrónico (entre 1,5 e 3 Mb dependendodo número) e tamén o recibirá en papel como sempre. Se queres aforrar papel,indícanolo e só será enviado por correo electrónico.

PASPALLÁS 49:3

PASPALLÁSRevista divulgativa da SGHN e

do medio natural galego.Fundada en 1981

As opinións expresadas,(agás a Editorial) non son

necesariamente as da súa XuntaDirectiva Xeral.

EditorXosé Lois Rey Muñiz

ColaboradoresSilverio Cerradelo GómezPaulino Gasalla AllerSerafín González PrietoIgnacio Aparicio MonteroCarmiña Noya ReyXosé Lois Rey MuñizÁlvaro Rodríguez Pomares

Foto portada“Illa de Toralla, Ría de Vigo”Carlos Rey Rañó

Os artigos publicados nestarevista, citaranse:

Autor, ano, título do artigo.Paspallás, Boln. Divulg. Soc.gal. Hist. nat. nº epaxinación.

Data Publicación 23/03/2011I.S.S.N. 1132-0567D.L. C 1590/91

SGHNApdo. de Correos nº 33015780 Santiago de Compostela

Tfno./Fax 981 [email protected] www.sghn.org

MaquetaciónXosé Lois Rey Muñiz

ImprimeArtes Gráficas QuintánsVilagarcía de Arousa

EDITORIALA DIRECTIVA MARCO SOBRE POLÍTICA DE

AUGAS E A LEI DE AUGAS DE GALICIACando Rosalía de Castro escribíu o seu famoso cantar “Adiós

ríos, adiós fontes, adiós regatos pequenos...”, a súa despedida era tansó porque ela partía cara outro lugar.

Lamentablemente, nos tivemos que despedirnos dalgúns dosnosos máis emblemáticos ecosistemas acuáticos porque os temosdestruido. Eso foi así porque, durante xa demasiados años, a frase deRosalía, e tamén a de Álvaro Cunqueiro de que Galicia é o país dos milríos, teñen enchido a boca de políticos e gobernantes galegos nos seusfloridos e emotivos discursos mentres os seus actos non facían ren porconservalos.

Así, os nosos ríos foron enchéndose de encoros e minicentraies,dragados ou canalizados, e, máis recentemente, bordeados de caros eabsurdos paseos fluviais que urbanizan as súas ribeiras. Os que deberanser xestores e garantes do noso medio acuático abandonaronolo a súacapacidade de autodepuración e á dilución polas xenerosas chuvias deGalicia, para detacarse demasiado tarde de que eso non era suficientepara eliminar a contaminación agrícola difusa e os verquidos urbanos eindustriais. A consecuencia foi a perda ou degradación dunha boa partedo seu valor ambiental. Os humidais galegos correron aínda pior sorte,desougados uns, degradados case todos los restantes.

Afortunadamente, a entrada de España na Unión Europea trouxoconsigo todo un elenco de Directivas de avanzado carácter ambiental,entre elas a Directiva Marco sobre a Política de Aguas.

Desafortunadamente, con demasiada frecuencia Galicia tenseempecinado en demorar a aplicación das directivas europeas,incumprindo os plazos límite e forzando mesmo sentencias condenatoriasdo Tribunal de Xustiza da UE, por exemplo coa Directiva Aves.

Gustaríanos, de verdade, poder decir outra cousa, pero no casoda Directiva Marco sobre a Agua a trayectoria de Galicia vai directa caraa un novo e lamentable incumprimento, que pagarán tanto os nososecosistemas acuáticos como os galegos de hoxe e de mañán.

A “nova”, pero anticuada, Lei de Augas de Galicia esquece aregulación das captacións de agua para abastecemento e regadío paraque se respecten os caudais ecolóxicos e os niveis dos acuíferos. EstaLei corre un velo de clamoroso silencio sobre a imprescindible, peroesquecida, declaración de interese da Xunta de Galicia pola recuperaciónde ríos, bacias ou humidais emblemáticos que se atopan degradadosna actualidade. Mal, moi mal comeza unha Lei que, ¡en 2010!, ignorabaque a política hidráulica no século XXI non pode basearse só en “obrasde interese” senón en “actuacións de interese” e que deixa de lado oque debera ser impostergable Plan Xeral Galego de recuperación decauces fluviais e sistemas hidrolóxicos.

O coñecido dito “o que mal comenza mal remata”, atopa nesta Leiun magnífico ejemplo: o Anexo II é un recoñecemento expreso do espírituderrotista e claudicante da Lei e de que todo o rimbombante “Título sexto:Réxime especial de protección da calidade das augas das rías de Galicia”é papel mollado: sexa bó, aceptable, malo ou moi malo confórmase conque o contido en contaminantes tóxicos nos sedimentos, moluscos ecrustáceos das rías galegas “non deberá aumentar ó longo do tempo”.

A “nova” lei de augas de Galicia é calquera cousa menos nova eavanzada. Máis, moito máis, nos valería que se desbotase en favor dunhasimple traducción ó galego da Directiva Auga na que as verbas Europae europeos se sustituisen por Galicia e galegos.

PASPALLÁSBoletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural www.sghn.org

Nº 49, marzo 2011

2,50 EUROgratuíto socios

Directrices de Ordenación do Territorio


Chumbo nos humedais

Os nomes das aves

A Lagoa de Antela

Manifesto perante o Eucalipto

PASPALLÁS 49:4

Durante a análise da extensadocumentación atopamos aspectospositivos e serios déficits deinformación. Tratouse en todomomento de manter unha posturaobxetiva e crítica coas DOT,aportanto a visión da SGHN nuntema tan fundamental para aconservación do medio ambientegalego.

Botamos en falla un aspectotan fundamental como as análisescomparativas da situación actual enGalicia coa doutras rexiónseuropeas de tamaño, poboación oucaracterísticas xeográficassemellantes, entre outras, adensidade de infraestruturas lineaisde transporte (autoestradas,

autovías, estradas, ferrocarril),infraestructuras portuarias eaeroportuarias. Porcentaxe dapoboación con acceso a redes dedistribución de auga potable e dedepuración de augas residuais.Porcentaxe da poboación e dosecosistemas acuáticos para os queestá garantido o cumprimento dasesixencias da Directiva Marcosobre Auga dentro do prazoestablecido por ésta. Densidade deespacios naturais protexidos e dezonas verdes nos espacios urbanos.Densidade, por superficie epoboación, de auténticositinerarios peonís, como os da redede sendeiros europeos de curto egran percorrido, absolutamente

diferentes dos nosos “paseos”fluviais, marítimos ou lacustres queestán tan urbanizados eartificializados como as beirarúasdas cidades.

Sen unha informaciónbásica semella díficil que as DOTpoidan adaptarse, por exemplo, áEstratexia Territorial Europea(1999) e á Carta de Leipzig sobreCidades Europeas Sostibles (2007).

As intencións das DOT decrear un sistema de infraestruturas detransporte para persoas e mercadorías,desenvolver unha rede de AltaVelocidade ferroviaria e conectado conaeroportos e garantir que o 80% dapoboación se sitúe a menos de 10 minutosdunha Vía de Altas Prestacións,

O pasado mes de agosto a SGHN presentou unha serie de alegacións econsideracións ó proxecto das Directrices de Ordenación do Territorio (DOT),que, con quince anos de retraso, cumpría coa Lei 10/1995, de 23 de novembro,de Ordenación do territorio de Galicia, que contempla as Directrices deOrdenación do Territorio como o elemento central do conxunto de instrumentosterritoriais. Finalmente foron aprobadas e publicadas no DOG o pasado 20 denadal do 2010.

Urbanizacion caotica (Meis - Pontevedra) Foto: X. Lois Rey

Alegacións da SGHN as Directrices de Ordenación do Territorio

PASPALLÁS 49:5

semellan contradictorias co desexode dunha mobilidade sostible edoadamente pervertir osobxectivos do DOT e non atenderoutras necesidades máis urxentes(mobilidade realmente sostible;cumprimento Directiva Hábitats eDirectiva Marco Auga;recuperación de espacios naturaisdegradados) e a costa dunha maiordestrucción da paixase e osespacios naturais que, sobre opapel, se pretenden conservar.

Nenbargantes hai unha seriede intencións positivas emerecedoras de potenciar ómáximo, as liñas estratéxicas de:a) Favorecer a compacidade,harmonizar o desenvolvementodas cidades e previr a urbanizacióndifusa.b) Fortalecer os núcleostradicionais e promover arehabilitación e reutilización tantodas construccións existentes comodos espazos degradados ouabandonados para reducir apresión sobre zonas aínda nontransformadas pola urbanización.

Bótase en falla unhaanálise demográfica conproxeccións a varios horizontestemporais e detallada para,alomenos, as sete grandes cidades,as vilas do sistema urbanointermedio e as vilas dos nodospara o equilibrio do territorio. Sendita análise non semella posibledeseñar unha estratexia realista,xustificada e sostible para o “sistemade asentamentos” da poboación.- A ordeación das zonas urbanasen proceso de metropolizaciónqueda á espera doscorrespondentes Plans TerritoriaisIntegrados. Tendo en conta aexperiencia de que entre a Lei 10/1995 e as DOT pasaron 15 anos,esta indefinición e moipreocupante por canto:a) Hai dúbidas demográficasrazoables da necesidade real de ditoproceso de metropolización.b) Nas zonas intermedias das dúas

extensas áreas metropolitanascontempladas (eixos Vigo-Pontevedra e A Coruña-Ferrol)existen espazos de interese natural(humidais, redes fluviais, potenciais

áreas boscosas, paisaxessobranceiras) e agrícola que correnserio risco de quedar soterradasbaixo o cemento e o asfalto.

A política seguida ata omomento de creación de parquesempresariais tivo a parte positivade agrupar as actividadespotencialmente molestas e facilitara dotación de servicios(saneamento, depuración,emerxencias, etc.) e a parte negativade que, lamentablemente, oscriterios para escoller estas áreas

non foron os idóneosambientalmente e, nalgúns casos,tampouco economicamente á vistado reducido grao de ocupación.Ademáis, ata agora a forte creaciónde solo empresarial e paraactividades económicas nonconseguiu evitar a proliferación denaves industriais de todo tipo nomedio de zonas agrarias, forestaisou residenciais. Polo tanto, as DOTdeberían establecer unha políticaríxida de prohibición absoluta deconstruir naves industriais(especialmente as adicadas ó sectorsecundario) fóra de polígonos ouáreas industriais, e fomentaractivamente a transferencia dasactuais a estas áreas de soloempresarial, isto último xa serecólle nas DOT, pero como unhadirectriz orientativa.

Maila a obriga establecida órespecto polo artigo 4 da Lei 10/1995, as DOT adolecen deinconcreción nalgúns dos seuscontidos máis importantes:a) Formulación, a partir dosdistintos elementos das políticassectoriales, de propostas deordenación do territorio destinadasa reorientar ou, no seu caso, regularas actuaciones públicas e privadas.b) Delimitación das áreas deprotección que queden sustraídasó desenvolvemento das actividades

Estas normaschegan con 27 anos deretraso, xa que tomacoma punto de partida aCarta Europea deOrdenación do Territorioadoptada enTorremolinos en 1983pola ConferenciaEuropea de Ministrosresponsables daOrdenación do Territorio(CEMAT). Boa parte dosgraves problemas, ounon existían ou eran moiinferiores hai 27 anos.

A creación de parques empresariais non evitou a proliferación de naves industriais de todo tipo no

medio de zonas agrarias, forestais ou residenciais. Foto: X. Lois Rey


PASPALLÁS 49:6

urbanas, para ser destinadas ápreservación ou explotación dosrecursos naturales, atendendo ó seuvalor cultural, social ou económicoe establecendo a prioridade de ditodestino.

c) Fixación dos criterios para alocalización e execución dasinfraestruturas e equipamientos decarácter comunitario, rexional ousubrexional.d) Sinalamento das condicións aque deban someterse as propostasde desenvolvemento urbán,industrial, terciario ou agrícola, enfunción das dispoñibilidades dosrecursos enerxéticos, hidráulicos ede saneamento correspondentes.e) Non establecen os contidosmínimos nin os prazos máximospara a elaboración dos ProgramasCoordinados de Actuación (PCA)para acompañar ós PlansTerritoriais Integrais, e tampoucopara a redacción dos Plans deOrdenación do Medio Físico(POMF) que establecerán asdeterminacións e actuacións

necesarias para a ordenación exestión dos recursos naturais nasÁreas Estratéxicas deConservación.

A consecuencia directadestas carencias e inconcreciónsserá unha protección insuficientedo Patrimonio Natural en xeral, ede espacios sobranceiros eameazados pola presión urbanísticaen particular, moi especialmente nafaixa litoral.

Un aspecto interesante dasDOT é a premisa que plantexacomunicar o 80% da poboacióncun enlace dunha vía de altasprestacións, nunha poboación tandispersa como a galega, ¿por quenon se contempla que o 80% da

poboación en lugar de estar amenos de 10 minutos dunha vía dealtas prestación esté a menos de 10minutos dunha biblioteca pública,unha gardería, un centro deatención para maiores, un centrode saúde ou hospital, un espacionatural protexido, un sendeiroautenticamente peonil, unhas

instalacións deportivos axeitadaspara tódalas idades,etc.?

Existe unha priorizaciónexcesiva sobre a conectividade,como se fose a única realidadeposible. Nos anos nos que contoucon xenerosas aportacións daUnión Europea, unha boa partedas aportacións adicáronse ainfraestructuras de transporte, senque iso fomentase un % demedramento económico oucultural superior ó conxuntoeuropeo, e o PIB só subiu polareducción da poboación.

Nos últimos anos, aconverxencia económica deGalicia co resto de España e aEuropa dos 27 paises da UniónEuropea (UE) deu un saltoimportante. Entre 1999 e 2006,a renda por habitante en Galiciapasou do 76% da europea e o79% da española ó 86,5% e 83%,respectivamente. Pero estamellora aparente débese a queesta evolución do PIB per cápitaen Galicia é polo descenso dopeso da poboación galega noconxunto do Estado.

A meirande parte dasaxudas da UE destináronse ainfraestructuras, con casi 1.500millóns de euros, dos cales,697,5 millóns financiaron aconstrucción de estradas eautovías. O 32% destes recursosforon ó ferrocarril e o 10% aportos. Tan só o 3,9% dosfondos adicouse á investigacióne desenvolvemento (I+D). Sehoubese un incrementopoboacional, ¿Que pasaría?.

Salvo excepciónspuntuais as directricespropostas presentan un carácterorientativo pouco vinculante,que realmente non establece unmodelo claramente definido, detal xeito que abren aposibilidade a calqueraalternativa, sexa positiva ounegativa.

Cada semán tramítanseseis denuncias pordanos ó patrimonio(galego).La Voz de Galicia 9/12/10

Centro de “interpretación” das Gándaras de Budiño. O seu custe superou os 400.000 euros e nunva foi inaugurado. AU.E. reclama a devolución dos cartos (O Porriño - Pontevedra) Foto: X. Lois Rey

“La Xunta advierte deque las rías no estaránsaneadas hasta 2015”Diario de Pontevedra18/06/09


PASPALLÁS 49:7

A Lei 10/1995, deOrdenación do Territorio, no seuartigo 8º, define as directrices comoun marco de referencia para a

elaboración dos diferentes plans deordenación, o que non limita quese concreten as áreas de protecciónou fixar criterios que establezan ascondicións ás que deberánsuxeitarse as diferentes actuaciónsnos ámbitos que se explicitan.

A mesma Lei 10/1995 apela,no artigo 9º, á eficacia dasdirectrices:

As determinacións contidasnas directrices de ordenación doterritorio terán, en todo caso, aforza vinculante que sexacongruente coa súa función deinstrumento directriz. A esteefecto, expresarán de forma clarae inequívoca o alcance concreto coque haberán de operar todas e cadaunha das súas determinacións e quepoderá manifestarse en calqueradas seguintes formas:i) Excluínte de calquera outrocriterio, localización, uso ou deseñoterritorial ou urbanístico.Alternativa entre varias propostascontidas dentro das mesmasdirectrices de ordenación doterritorio.ii) Orientativa, debendo aAdministración competenteconcretar a proposta contida nasdirectrices de ordenaciónterritorial.

Polo tanto a súa validez estácondicionada a unha maiordefinición das obrigas a que seríansometidos os diferentes plans quese elaborasen no futuro.

As mesmas característicasde indefinición que observamosprovocan unha continuación do

baleiro legal, cando menos ata queos diferentes plans de ordenaciónforan elaborados. Deste xeito,seguiríanse incumprindo osimperativos legais aos que obriga alexislación.

A idea da agrupación deconcellos é altamente positiva porvarios motivos, e así o indicamosno primeiro escrito sobre asDOTG, e que se recolle agora, perodeberíase dar un paso máis aló. Éimprescindible plantexarse unhareorganización administrativaprofunda, meditada e seria parareducir a estructura (que non osmedios, competencias e capacidadede inspección e xestión) daAdministración Local,concentrando concellos nalgunhasbisbarras e eliminando estruturas

intermedias anteriores ásComunidades Autónomas, comoas obsoletas e ineficacesDeputacións, ou posteriores aestas, coma as fundaciónscomarcais. A SGHN entende queeste tema está directamenterelacionado coa ordeación doterritorio, pois son estasadministacións as que terían queimplementar, en boa medida, asDOT. De nada servirá estableceruns criterios de ordenación doterritorio, se as administraciónlocais carecen dos recursostécnicos, humanos e económicospara desenvolvelos e faceloscumprir.

No apartado “A Rede deÁreas Recreativas e Corredores Verdes”,a posibilidade de aproveitarrecursos ambientais corre o seriorisco de converterse nun plan deurbanización difusa das áreas máissensibles ambientalmente, polo quedebería concretarse máis as

actuacións permitidas e excluidas(puntos de luz con contaminaciónlumínica, alteracións dos cauces esendas dos ríos, etc).

ALEGACIÓNS ECOMENTARIOS ÁS DOT:O SISTEMA DEASENTAMENTOS

A SGHN entende quedebería estar prohibido aformación de novos núcleos ouconstrucción de casas ouelementos residenciais en áreasrurais. Acertadamente enúnciasenas DOT que é necesarioconcentrar o desenvolvementourbanístico nos núcleos existentese sobre todo nas vilas e cidades.Neste senso é necesario manteractitudes máis firmes paracontrolar a construcción difusa.Unha medida positiva é o fomentoda restauración das vivendastradicionais e limitar a creación denovos núcleos.

DESENVOLVEMENTO EORDENACIÓN DOSASENTAMENTOS

As Chairas de asolagamentoe zonas de influencia de ríos, nonse excluen obrigatoriamente dasáreas de urbanizacións econstruccións. Respectar econservar estas áreas de riquezaambiental tamén supoñen unfactor de seguridade para aspersoas e bens, aforrando aadministración as reposicións,habituais ou puntuais de mobiliariourbano ou calisquer outro, nesteeido temos os numerososexemplos recentes como no ríoMiño ó paso por Ourense, ou o ríoCeé na vila do seu nome e un longo.No punto 3.2.7 das DOT afróntaseo tema de limitar a expeculacióncomo un factor orientativo, candoo razoable é tratalo como algoimplícito en calquera actuación,non sendo admisibles asespeculacións do solo, nin públiconin privado. Temos o recente

“Aguas de Galiciaempapela a cuatroconcellos de la ría porvertidos”La Voz de Galicia 1/12/10

“Solamente 46ayuntamientos tienenun plan de ordenación”La Voz de Galicia 22/11/10


PASPALLÁS 49:8

ou reducción do solo e os motivosda súa declaración.

AS INFRAESTRUCTURAS EOS VECTORESAMBIENTAIS DO MODELOTERRITORIAL

¿Cal é o obxetivo dunhainfraestructura de comunicación?:Por en contacto ou comunicacióncoa máxima eficiencia e mínimocuste, económico, social eambiental. Con este plantexamentoentendemos que o Plan MOVE eas directrices expostas nestedocumento están moi lonxe dorazonable e presentan un obxectivodesfasado no intre de abordar ascomunicacións galegas, altamentelesivas para o medio ambiente nasúa concepción actual.

Existe unha manifestacontradicción entre os puntos 4.2e 4.3 do DOT, é dicir priorizar otren de alta velocidade e osaeroportos. Se se vai ter un sistemade comunicación ferroviario de altavelocidade coa capital de España,como parte de conexión co restode capitais provinciais, segúndo seindica nas DOT, ¿para quequeremos os aeroportos con vos“domésticos”? ¿para que duplicaresforzos sociais e económicos?.

Ambas estruturas poden edeben ser compatibles, pero nonno mesmo nivel de prioridades.a) Existe un desmantelamento darede ferroviaria rexional, exemplodelo son as múltiples estacións detren pechadas mediante o sistemade restrinxir os servizos para logoindicar que teñen pouco uso.

exemplo xudicial do parqueofimático na Coruña.

No punto 3.3 menciona asconcentracións parcelarias, as calesdeben facerse con senso común.Neste senso urxe, xa que logo,replantexar o modelo deconcentracións parcelarias enGalicia en base a criterios desustentabilidade ecolóxica,rendibilidade económica ebeneficios sociais e demográficos,replantexamento que pasanecesariamente por:

A. Excluir dos procesos deconcentración as zonascomprendidas dentro de Lugaresde Interese Comunitario, Zonas deEspecial Protección para as Aves eZonas de Especial Protección dosValores Naturais, así como oshábitats de conservación prioritariade acordo coas Directivas da UniónEuropea.

B. Preservar as masas esebes de árbores e arbustosautóctonos.

C. Preservar, sen“acondicionar” ou modificar, oscauces f luviais e as zonasasolagables.

D. Incluir nos procesos deconcentración parcelaria só asterras agrícolas de calidade: clasesagrolóxicas I a IV, sóexcepcionalmente a clase V se sonáreas pequenas (< 5 ha) mesturadasentre as de clase I a IV.

E. Avaliar con exactitude aproductividade das terras antes daconcentración parcelaria, entermos económicos e agrícolas.

F. Establecer con claridadeos obxectivos que se pretendenacadar con cada concentraciónparcelaria: demográficos, entermos de fixación ou incrementoda poboación rural, e deproductividade, en termoseconómicos e agrícolas.No punto 3.3.21 non se faimención especial á exclusión dosLIC e áreas mediambientalmentesensibles para evitar a destrucción

b) Temos tres aeroportosdeficitarios e pouco dotados, queperden peso respecto ó aeroportode Porto (Portugal), o cal, definalizar o tren de alta velocidadeGalicia-Portugal, será o remate dosaeroportos galegos, en especial dePeinador, aínda que por outrabanda fomentará a estruturación daEurorexión Galicia-Norte dePortugal, iso si, en contra deGalicia.- Non resulta razoable primar asdiversas conexións indicadas comodeterminación excluinte sobre“toda actuación sobre a rede deestradas incorporará medidas demellora na seguridadevial...integración ambiental epaisaxística e a protección dopatrimonio cultural” indicandacomo determinación orientativa.

Estas conexións soncompletamente compatibles coaseguridade vial e a conservaciónambiental. Resulta tamén de difícilasimilación que os puntos 4.1.6 e4.1.7 sobre favorecer ó transportecolectivo, sexan só orientativos.O LITORAL (6)

O punto 6.6 das DOTindica “O planeamento municipalcontemplará a renovación da fachadalitoral con criterios de calidad... evitarasena medida do posible... usos industriais einfraestructuras xeradoras de impacto ouque non teñan a necesidade de localizarsexunto ao mar...”.

É lamentable que quedeaberta a posibilidade de instalaciónde certas empresas (acuicultura, p.ex.) en áreas protexidas ouprotexibles, cando tuberías ebombas de impulsión poden suplira proximidade ó mar.

Dado que o litoralrepresenta una pequena porción doterritorio, pero das máisvulnerables, moitos puntosdefinidos no DOT comoorientativos, en especial os 6.7 e 6.9deberían ser máis ambiciosos eexcluintes.

“El puerto exteriorcoruñés precisa 57millones para noparalizar la obra” “Lanueva dársena de PuntaLangosteira superará los888 millones de euros decoste para ser operativa”La Voz de Galicia 05/08/09


PASPALLÁS 49:9

PATRIMONIO NATURALNeste apartado as DOT

invirten a estrutra habitual dodocumento, organizando primeiroo texto das determinaciónsexcluintes e logo as orientativa, órevés que o resto do documento.Nos puntos 7.1.2.a.1 e 7.1.2.a.2indícase “fortalecer as funcións deconservación e desenvolvemento sostibledas áreas protexidas...”. “promover aprotección e valorización doutros posibleselementos...identificados nalgún outrocatálogo...”

A SGHN considera que aconservación dun área ou elementoprotexido debe ser unhadeterminación excluinte e nonorientativa.

O punto 7.1.2.e, trata sobrea erosión, un tema vital e esquecidohabitualmente sobre a erosión.Dado o grave proceso erosivo quesofre Galicia, a causa dos incendiosforestais e outras actuacións, debeser un elemento excluinte, xa quehipoteca o futuro ambiental galego.En estudos feitos por especialistasna materia (p. ex. T. Carballeiras) ,evidénciase unha perda gravísimado horizonte fértil en moitas áreasnos últimos cincoenta anos.

No punto 7.3.3 indícasecomo determinación orientativaque “...intensidade de uso das áreas de

interpretación da natureza deberá sempreformularse por debaixo da súa capacidadede carga, evitando deteriorizacións...”.Non resulta razoable que sepermita usar unha zona ataestragala, polo tanto semellaconvinte que sexa unhadeterminación excluinte.

NÚCLEOS INTERIORESVINCULADOS ÓPATRIMONIO RURAL

O punto 7.7.4 debería serampliado no senso que só sepermita a construcción de novasvivendas ós nados no lugar esempre uniformes ó estilo donúcleo onde se realice. Isto quesemella un criterio drástico,emprégase noutras zonas senmaiores conflictos, caso das IllasArán (Irlanda). Se queremosconservar patrimonio epersoalidade, só hai un camiño.

A PAISAXEDebería expresarse como

determinación excluinte a creacióndun catálogo de criterios de paixaseconstructivo para as edificacións,tanto urbanas como rurais,definindo tipos de tellado,materiais de fachada e dimensiónspermitidas.

Como determinación

orientativa a esixencia decanlenizacións soterradas paraauga, electricidade, gas,telecomunicacións, etc., ben nomomento da instalación oudeixando preparadas ascanlenizacións para o futuro.

O PATRIMONIO CULTURALO punto 9.1 é especialmente

positivo e deberíase completar coaelaboración dun catálogoxeorreferenciado e de libredisposición pública e así facilitar ocontrol e planificación territorial.Outro apartado a incorporar é aconcreción da área de afección deseguridade para determinadoselementos como medorras, antas,castros, pontes, muiños de auga,vento ou marea, capelas singulares,etc.

Este tipo de patrimoniodebería presentar un carácterexcluinte sobre a súa eliminación,é dicir, que a presecia dun elementocatalogado ou catalogable, limita aactución da zona se non permite asúa conservación. ¿Quen somospara prescindir dun elemento queleva catro ou dous mil anos

Convento de Vista Alegre cun centro comercial á súa beira. O Centro construiuse sobre unha brañas en Vilagarcía deArousa, brañas que de existir, houbesen reducido parte dos danos da enchenta de 2006 Foto: X. Lois Rey

Cando se destrue unhasoa mámoa, ¿Quensomos para prescindirdun elemento que levacatro ou dous mil anostestemuñando historia?.

“Detenidos tres alcaldesen una operación encosta da Morte”, “Lasocho detenciones estánrelacionadaspresuntamente con unatrama de corrupciónurbanística para laadjudicación de obrapública, haninformado fuentesmunicipales”Faro de Vigo 31/01/11


PASPALLÁS 49:10

“Galicia deberá esperaral 2015 para garantizar eltratamiento óptimo detodos sus residuos”La Voz de Galicia 25/05/10


SGHN

testemuñando historia?.Compre polo tanto,

plantexar certos elementos para areflexión da administración e asociedade galega, para os quesolicitamos unha especial atencióne aplicacióna) As DOT deben establecer unhapolítica ríxida de prohibiciónabsoluta de construir navesindustriais (especialmente asadicadas ó sector secundario) forade polígonos ou áreas industriais,e fomentar activamente atransferencia das actuais a estasáreas de solo empresarial.b) Encetar un estudo profundopara reorganizar a estructura eniveis da administración pública, óobxeto e dotala de capacidade paramanter a disciplina urbanística eefectividade organizativa.c) Recoller a problemática(enerxética, paisaxística, cultural emedioambiental) sobre acontaminación lumínica, regulandoas potencias elementos iluminantesinstalados.d) Analizar e xestionar activamenteo revertimento da AP-9 ó usogratuito, coas reformas necesariaspara mellorar a conexión Vigo-Porriño. Deste xeito evitaríanse aconstrucción de dúas novasautovías na área de Pontevedra-Vigo-Porriño e Vilagarcía-Pontevedra, co prexuicio social,ambiental e económico que istosupón.e) Analizar a construcción dunmetro lixeiro que conecte todo oMorrazo con Vigo a través deRande. Iso sería mobilidadesostible: evitaríase odesdobramento do corredor doMorrazo e reduciríasedrásticamente a saturación nasentradas de Vigo, e quizáis con esoserían innecesarias as outras 2autovías que queren facer polooeste da cidade.f) Tarde pero non imposible,replantar o modelo ferroviario oumetro de superficie, primando

unha conexión rexional efectivadende Ferrol ata Vigo, pasandopolo aeroporto da Lavacolla.g) Primar nas infraestructuras detransporte (estradas e ferrocarril)o uso de viadutos e tuneis sobreos desmontes, reducindo oimpacto paisaxístico, a creación deillas faunísticas e os sobrecustesposteriores de mantemento destesdesmontes.h) Potenciar un único aeroporto(Lavacolla), que ben dotado decomunicacións, podería manter unservizo axeitado e competitivo,cubrindo un maior espectrohorario e destinos e así evitar tertres aeroportos de escasa entidade,deficitarios e, máis patente no casode Alvedro, de díficil ampliaciónfísica. Deste xeito daríase base óindicado no documento do Sistemade Asentamento e asinfraestructuras básicas, que na súapáxina 191, refire ó aeroporto daLavacolla como potenciable naelevada accesibilidade tanto entransporte público como enprivado, compre pois plantexarseunha idea global de comunicaciónmixta entre tren-aeroporto comocomunicación exterior,complementada coas estradas.i) Racionalizar as estruturasportuarias, caso dos dous portosexteriores, separados entre si porun 16 km, algo absolutamenteirracional.

A ordenación do territorioé imprescindible para oartellamento e desenvolvementoequilibrado dun pais, polo tantodébese facer con criterios deeficiencia, conservando osvalores naturais, paisaxísticos,culturais, sociais e empregandoo senso común. É momento de

avanzar, pero non se podeesquecer o pasado e menos opresente, caótico e clientelar enmoitos casos, que deron nunhaGalicia actual con:- Tres aeroportos separadosentre si por menos dunha horade coche, deficitarios e nadacompetentes.- Dous portos exterioresseparados por curta distancia econ problemas definanciamento- Un proxecto que pretendecrear ata catro liñas principaisde comunicación entrePontevedra e Vigo-Porriño (aactual AP-9, a N-550, e as dúasautovías proxectadas coas súasvariantes).- A depuración das augas seguea ser asignatura pendente, comoexemplo, non único, o caso dacidade máis populosa deGalicia, Vigo, cun sistemaimpresentable e sancionable.- Un sistema de concentraciónparcelaria obsoleto, deficitario eineficaz.- A destrucción paisaxística pordesmontes sen fin, talas deripisilvas sen motivo,urbanización costeiraespeculativa (Concello deBarreiros, p. ex.), monocultivosforestais e un longo etcétera.- Desmantelamento da redeferroviaria rexional en favor duntren de velocidade indefinidaque pretende pasar por moitossitios para contentar intereseslocais.- Desmantelamento dopatrimonio cultural, sobre tododo castrexo e precastrexo (casodo círculo da Mourela, naprovincia da Coruña).

Este DOT debe ser unantes e un despois. Para mudaro barniz e seguir na mesma liña,non fai falla adicar tantosesforzos cara á galería e manterun país deficitario, social eeconomicamente.

PASPALLÁS 49:11

Quen non viu algunha vezun arco da vella? Practicamentetodo o mundo, sobre todo enGalicia, pero o que xa case ninguénviu é un arco da vella de lume.

O que se pode ver nafotografía é un dos fenómenosatmosféricos naturais máis raros eespectaculares, extremadamentedifíciles de ver. Prodúcense porunha coincidencia estrana dos raiosdo sol con nubes que se deben deatopar a unha altura determinada,co sol reflectindo sobre elas.Prodúcese só coas seguintescondicións meteorolóxicas: * Que as nubes sexan do tipocirros, xeralmente cirroestratos, eque se atopen a unha alturaaproximada de 6500 metros,cargadas de cristais de xeo deforma hexagonal en forma de placae aliñados horizontalmente pararefractar a luz do sol axeitadamente,coma se tratásese dun prismaxigantesco. * Que o Sol se atope polo menosa 58 graos de altura e que oobservador este situado naposición axeitada para poderpercibir o reflexo. * Que as temperaturas en capas

altas da atmosfera sexan moibaixas, por iso son máis frecuentesen países de clima frio, pero nuncamáis ao norte ou ao sur de 55º delatitude, e os avistamentos seránmáis probables canto máis cercanos atopemo do solsticio de verán.

O pasado 6 de agosto, aspersoas que se atopasen na Costada Morte, puideron gozar da visióndun deles, grande e espectacular encolorido, como así lles ocorreu adous membros da SGHN, queestaban en Camariñas. Ofenómeno comezou sobre as 13:30e logrouse ver por espazo dunscincuenta minutos, ocupando ungran espazo do ceo do sur.

É un fenómeno de tipo arcoda vella, no sentido de que ten ascores del, pero a súa forma é moidiferente, xa que aparentementeparece coma se unha parte do ceoardese en chamas de cores, de aí onome “arco da vella de lume”. Oseu nome científico é arcocircunhorizontal que é unfenómeno óptico similar enaparencia a un arco da vellahorizontal, pero se diferencia enque é causado pola refracción deluz a través dos cristais de xeo dos

cirrus.As fotos tomáronse desde o

atrio da igrexa de San Xurxo deCamariñas, o fenómeno puido serobservado por gran cantidade depersoas, xa que era día de primeirascomuñóns e o lugar estaba moiconcorrido. A todo o mundosorprendeulle a espectacularidade,e considerábano coma se fose unhaparte dun arco da vella normal,aínda que lles sorprendía a formae as dimensións, así como aintensidade das cores. Durante caseunha hora puidose gozar desteextraordinario espectáculo natural,que con toda probabilidade seranosdifícil volver gozar coa calidade conque nos sorprendeu este “Arco daVella de Lume”. Días despoispuidemos observar dous arcos davella de lume vistos no Alto do Boi(Quiroga-Lugo), despois dunhaxeira entomolóxica na Devesa daRogueira. Formáronse dous arcos,un hacia o sudoeste e outro haciaó sur, durando alomenos 15minutos e hacia ás 19:45 horas oarco do sur alcanzou a súa máximaintensidade.


SGHN-Astronomía eContaminación Lumínica

PASPALLÁS 49:12

2009 ante unha queixa da SGHNdiante da Consellería de MedioRural dado que entendíamosinaxeitada a Resolución do 10-10-2008, da Dirección Xeral deConservación da Natureza daXunta de Galicia, pola que se regulao emprego de munición conchumbo, incumpría a “Lei 42/2007, do 13 de decembro, doPatrimonio Natural e aBiodiversidade“, o “Instrumentode Ratificación do Acordo sobre aconservación das Aves AcuáticasMigratorias Afroeuroasiáticas, feitoen La Haya o 15 de agosto de 1996“e a Directiva Aves.

A SGHN entende que estaresolución é errónea por:

* Prohibe só a tenza e usode munición con perdigóns dechumbo nos espacios naturais, nocanto de prohibir o uso de todasas municións con chumbo(perdigóns, postas e balas).

* Non indica os límitesxeográficos dos humidais nos quese prohibe o uso de “perdigón” dechumbo, polo que impide ocumprimento do disposto noartigo 62.3.j. da Ley 42/2007.

* Exclúe numerososhumidais presentes nos LIC deGalicia, por exemplo os de Xubia-Castro e Serra do Careón (ACoruña), Serra do Xistral e OsAncares-O Courel (Lugo), Macizo

Central e Veiga de Ponteliñares(Ourense) e Brañas de Xestoso ecase a totalidade do Baixo Miño(Pontevedra).

As xestións desenvolvidasdiante da Xunta de Galicia forontotalmente infructuosas, polo quea SGHN tivo que recorrer óValedor do Pobo. Manifestamenteirritada ó ter quedar novamenteexplicacións arequerimentodo Valedor doPobo, a respostada Conselleríade Medio Ruralque a SGHNrecibiu atraverso doValedor doPobo está chead eargumentaciónsindefendibles e salpicada dedescalificacións contra a SGHN(véxase copia resposta enwww.sghn.org). Velaquí algúnsexemplos:

* “...argumentos que, depuro sentido común, parece casiviolento reiterar.”

* “Alegar otra cosa, cual esla del envenenamiento de la tierrapor degradación del plomo, resultaridículo,...”

* “...traduce una absolutaignorancia de la caza, por parte delreclamante,...”

* “...lo que subyace en estaqueja ... no puede ser la protecciónde las aves y del medio ... sino otrotipo de razones alejadas de lapreocupación por la defensa delmedio y de sus valores.”

Lamentablemente, oValedor do Pobo galego deu porsatisfactorias as insuficientesexplicacións da Consellería e aSGHN tivo que recurrir óDefensor del Pueblo español, docal acabamos de recibir a resposta(véxase Resposta enwww.sghn.org) que coincide,exactamente punto por punto, coaposición defendida dende hai 2anos e 2 meses pola SGHN.

O Defensor del Pueblo conclúe a súa resposta de xeito rotundo:

“...con independencia del contenido de la Resolución de 10 de octubre de 2008,en todos los humedales gallegos (incluidos en la Lista del Convenio relativo aHumedales de Importancia Internacional, en la Red Natura 2000 y en espaciosnaturales protegidos) está prohibido el uso no sólo de perdigones con plomo sinotambién de postas y balas con plomo, ... esa Consejería debe perseguir y sancionara aquellos que cacen en esos humedales usando munición de cualquier tipo quecontenga plomo.”

Semella claro, pois, que as alegacións “ridículas”, a “absoluta ignorancia dacaza” e as “razóns alonxadas da preocupación pola defensa do medio e dos seusvalores” non estaban nos escritos da SGHN senón nas respostas da Consellería deMedio Rural.

O pasado dez de febreiro, o Defensor del Pueblo notificou á SGHN a súa resoluciónsobre a queixa plantexada polo uso do chumbo nos humidais galegos, iniciada no

Chumbo nos humedais galegos

SGHN

PASPALLÁS 49:13

O que di o Defensor del Pueblo

* Dichas razones no secomprenden por esta Defensoría...

*...es preciso advertir a esaConsejería que una Resolución deuna Dirección General nuncapuede matizar ni limitar unaprohibición legal, salvo que haya unmandato legal expreso para ello, loque no es el caso.

* ...la Ley 42/2007 no permiteexcluir las turberas de laprohibición de uso de municióncon plomo, siendo irrelevante aesos efectos que en ellas no hayaespecies acuáticas.

* ...no es cierto que sólo losperdigones de plomo sonpeligrosos para las aves, porque lacorrosión afecta a perdigones,postas o balas, contaminando elplomo en el medio acuático, con elconsiguiente impacto ambientalnegativo sobre el conjunto delecosistema donde se produzca.

* ...artículo 25.2 ...artículo 36.2...Por tanto, la práctica de la caza esposible, previa autorización, en loshumedales gallegos según la Ley deCaza de Galicia.

* ...artículo 34... apartado 2 ...Portanto, el empleo de postas y balaspara la práctica de la caza deespecies de caza menor es posible,previa autorización, en loshumedales gallegos según la Ley deCaza de Galicia. Es decir laprohibición admite excepciones.

* ...en el Informe recibido no se dauna justificación clara al hecho deque la Resolución de 10 de octubrede 2008 prohíba la caza conperdigones de plomo sólo enalgunos de los humedales gallegos

O que di a Consellería de MedioRural* Se le contestó... con argumentosque, de puro sentido común,parece casi violento reiterar.

* La Resolución de la DirecciónGeneral de Conservación de laNaturaleza de 10 de octubre de2008, ...matizaba la prohibición deuso de plomo en los humedales ylimitaba expresamente dichaprohibición a los perdigones deplomo.

* Respecto a que dicha Resoluciónexcluyera algunos humedales, sonturberas en las que no hay especiesacuáticas.

* Alegar otra cosa, cual es la delenvenenamiento de la tierra pordegradación del plomo, resultaridículo.

* Se le aclaró igualmente que la cazaen las aguas públicas, sus lechos ymárgenes está prohibida por la leyde caza de Galicia, del mismomodo que en los humedales que serelacionan en la citada resoluciónadministrativa.

* La sola mención de balas o depostas como proyectiles noincluidos en la repetida disposiciónadministrativa, traduce unaabsoluta ignorancia de la caza, porparte del reclamante, puesto que lasprimeras se usan solo para la cazamayor, que no se practica en estosespacios y las segundas estánexpresamente prohibidas por la ley.

O que di a SGHN

* A Resolución do 10 de outubrode 2008, da Dirección Xeral deConservación da Natureza...,constitúe un grave incumprimentoda Ley 42/2007 ó permitir o usoindiscriminado de munición dechumbo nos humidais galegos daRede Natura 2000 de Galicia.

* A Resolución exclúe un númeroimportante de humidais presentesnos LIC e ZEPA de Galicia...brañas, turbeiras, uceiras húmidas,veigas asolagables e algunhaslagoas.

* A corrosión afecta a perdigóns,postas ou balas, solubilizandochumbo no medio acuático, coconseguinte impacto ambiental.

* Non é certo que a Lei de Caza deGalicia prohiba sen excepcións acaza nas augas públicas, nos seusleitos e marxes, pois... previaautorización (artigos 25.2 e 36.2) apráctica da caza é posible noshumedais galegos segundo a Lei deCaza de Galicia

* ...o Artigo 34.2 indica que se“poderá acordar, por medio dunharesolución motivada, o emprego decalqueira dos medios, modos ouformas prohibidos no presenteartigo ou o anterior.” Polo tanto, oemprego de postas e balas conchumbo para a práctica da caza éposible nos humedais galegossegundo a Lei de Caza de Galicia.

Chumbo nos humedais galegos

PASPALLÁS 49:14

IntroducciónÉ un dos geotrúpidos máis

comúns e doado recoñecemento devisu, pódese atopar polos camiñosen busca de excrementos, enespecial a partires da medioserán.A etimoloxía do seu nome derivade Typhaeos (ou Tifón), inmortalxigante da mitoloxía gregaderrotado por Zeus na boca doTártaro.Situación Taxonómica

Trátase dun coleópteroadscrito á familia GeotrupidaeLatreille, 1802, na que intégrase natribu Chromogeotrupini Zunino,1984, da que na Península Ibéricasó está representada polo xéneroTyphaeus Leach, 1815. Este xéneroten na Península Ibérica dúasespecies: T. typhoeus e T. momus. Dasdúas especies indicadas, só se podeconsiderar presente unha soa enGalicia, aínda que existen citasantiguas de T. momus Olivier, 1789,das que BAGUENA (1967) dubidada súa veracidade, tampouco foirexistrada dende hai máis de medioséculo e por último as citas actuais

son exclusivamente sureñas, poloque resulta razoable consideralacomo ausente de Galicia.

Nalgunhas publicaciónscítase como Typhoeus typhoeus, sendoa denominación válida a de Typhaeustyphoeus.

DistribuciónTyphaeus typhoeus es un

elemento europeo, dende ooccidente deste subcontinente ataSuecia, Polonia, Chequia e Hungría,e polo sur coloniza parte deMarrocos (MARTÍN-PIERA et al.,

2000). Distribuese por toda aPenínsula Ibérica e en Galicia estápresente nas catro provinciasgalegas, recolléndose máis rexistrosna zona suroeste de Galicia.

No mapa adxunto recóllesea súa presencia constatada en 30cuadrículas UTM de 10x10 km, oque representa o 8% do territorio.Morfoloxía

Esta especia presenta unmarcado dimorfismo sexual,presentando os machos doustubérculos proxectados variosmilímetros sobre o pronoto,presentando a femia só unsrudimimentos dos mesmos. Otamaño habitual ronda os18 mm eten una coración negra. Os élitrospresentan sete estrías benmarcadas, o que o permitediferenciar doadamente de T.momus.

As larvas son tipicamenteescarabeiformes.

MJ PJ

MH PH

MG NG PG

Orde: Coleoptera Cobertura (%)

Familia: Geotrupidae Datos non repetidos

Especie: Typhaeus typhoeus (Linneo, 1758) Dato bibliográfico Cita do autor

8,2

30

Ecoloxía e distribución de Typhaeus typhoeus (Linneo, 1758) (Col. Geotrupidae) en Galicia

PASPALLÁS 49:15

Historia NaturalOs adultos pódense

observar durante todo o ano, peropreferentemente na primavera(marzo). A alimentación écoprófaga cun amplo espectro(coello, cabra, ovella, cabalo, vacae humáns) (MARTÍN-PIERA et al.,2000), en Galicia o temos recollidoen caprino e cabalo. Está máisactivo a partires do medio serán,tendo actividade entre lusco e fuscoe a noite.

Aínda que foi localizado ataaltitudes de 2.000 metros(MARTÍN-PIERA et al.., 2000) enGalicia só o localizamos dende onivel do mar ata os 774 metros naSerra do Xurés.

As larvas desenvólvense encámaras subterráneas, cadansúalarva na súa propia cámara coaporte de excremento colocadopolos proxenitores. As galerías sonmoi profundas, chegando a unmetro de profundidade se o solo opermite.

RexistrosO primeiro rexistro

corresponde a IGLESIAS (1928),que a cita para tres provincias(Celanvoa, Santiago e Vigo),posteriormente BAGUENA(1967), a cita para as catroprovincias, pero sen concretarlocalidades. Non é ata o ano 2004no que BASELGA at al. a volvencitar en Galicia. O resto de rexistroscorresponden ó autor e realizouseunha busca por internet nos forosde fotografías, nos cales sepoideron obter algúns rexistros queamplían os datos bibliográficos epropios.Ameazas

Non se coñecen problemasde conservación específicos.Empregando unicamente rexistrospropios para evitar desviacións portraballos concretos (n=30),obtemos unha tendencia aincrementar os mesmos nun rangode vinte anos.

Categoría UICN paraGalicia:LC (preocupación menor).

Ecoloxía e distribución de Typhaeus typhoeus (Linneo, 1758) (Col. Geotrupidae) en Galicia

BibliografíaBAGUENA CORELLA, L. 1967.Scarabaeoidea de la fauna ibero-balear y pirenaica. CSIC. Madrid.576 pp.BARAUD, J. 1992 ColéopteresScarabaeoidea d’Europe. Faune deFrance78 Federation Française desSociétés de Sciences Naturelles.888 pp.BASELGA, A. & NOVOA, F.2004 Coleopteros del ParqueNatural das Fragas do Eume(Galicia, Noroeste de la PenínsulaIbérica) II. Scarabaeoidea,Cleroidea... Boln. Asoc. esp.Entom., 28_121-143IGLESIAS IGLESIAS, L. 1928.Notas entomolóxicas. Insectos deGaliza. I: Coleópteros. Nós, 53: 89-94.MARTIN-PIERA, F. & LÓPEZ-COLÓN, J.L. 2000 Coleoptera,Scarabaeoidea. En: Fauna Ibérica,Vol, 14 RAMOS, M.A. et al. (Eds).Museo Nacional de CienciasNaturales. CSIC. Madrid. 526 pp.,7 h. lám.UICN. 2001. Categorías y Criteriosde la lista roja de la UICN: Versión3.1. Comisión de Supervivencia deEspecies de la UICN. UICN,Gland, Suiza y cambridge, ReinoUnido, ii + 33 pp.Citas de inteneth t t p : / / w w w. p e i r a o . c o m /documento_ver.php?id_tema=115&id_documento=2533h t t p : / / w w w. p e i r a o . c o m /documento_ver.php?id_tema=115&id_documento=736http://luarnafraga.blogspot.com/2007_12_01_archive.htmlh t t p : / /www.biodiversidadvirtual.org/i n s e c t a r i u m /Typhaeus+Typhaeus+typhoeus+L i n n a e u s + 1 7 5 8 -img63101.search.html

Xosé Lois Rey Muñiz

Data Concello Provincia Altitude UTM10x10 Leg. 20/01/1985 Vilagarcía de A. Pontevedra 3 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.22/02/1985 Vilagarcía de A. Pontevedra 10 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.08/03/1986 Vilagarcía de A. Pontevedra 15 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.07/03/1987 Vilagarcía de A. Pontevedra 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.12/11/1988 Silleda Pontevedra 250 29TNH63 Rey-Muñiz, X.L.02/11/1991 Illa de Arousa Pontevedra 2 29TNH00 Rey-Muñiz, X.L.09/05/1992 Porqueira, A Ourense 29TNG95 Rey-Muñiz, X.L.12/03/1993 Poio Pontevedra 29TNG29 Rey-Muñiz, X.L.06/04/1993 Illa de Arousa Pontevedra 2 29TNH00 Rey-Muñiz, X.L.30/10/1993 Vilagarcía de A. Pontevedra 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.17/04/1994 Lancara Lugo 29TPH24 Rey-Muñiz, X.L.22/10/1995 Vilagarcía de A. Pontevedra 15 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.30/10/1996 Vilagarcía de A. Pontevedra 10 29TNH11 Rey-Muñiz, X.L.14/03/1999 Porriño, O Pontevedra 22 29TNG36 Rey-Muñiz, X.L.02/02/2001 Poio Pontevedra 1 29TNG29 Rey-Muñiz, X.L.13/05/2001 Meis Pontevedra 29TNH10 Rey-Muñiz, X.L.16/03/2003 Lama, A Pontevedra 29TNG49 Rey-Muñiz, X.L.28/03/2004 Cualedro Ourense 759 29TPG14 Rey-Muñiz, X.L.26/06/2004 Cedeira Coruña, A 288 29TNJ83 Rey-Muñiz, X.L.13/03/2005 Caldas de Reis Pontevedra 132 29TNH31 Rey-Muñiz, X.L.08/05/2005 Forcarei Pontevedra 629 29TNH50 Rey-Muñiz, X.L.29/05/2005 Lobios Ourense 774 29TNG64 Rey-Muñiz, X.L.20/07/2005 Valadouro, O Lugo 462 29TPJ22 Rey-Muñiz, X.L.22/07/2005 Mondoñedo Lugo 517 29TPJ30 Rey-Muñiz, X.L.06/08/2006 Valadouro, O Lugo 540 29TPJ11 Rey-Muñiz, X.L.06/07/2007 Lobios Ourense 650 29TNG73 Rey-Muñiz, X.L.11/11/2007 Mondariz Pontevedra 406 29TNG48 Rey-Muñiz, X.L.01/03/2009 Oia Pontevedra 138 29TNG15 Rey-Muñiz, X.L.10/10/2010 Lalín Pontevedra 544 29TNH61 Rey-Muñiz, X.L.

Data Concello Provincia Altitude UTM10x10 Referencia bibliográficaVigo Pontevedra 29TNG27 Iglesias, 1928Celanova Ourense 29TNG86 Iglesias, 1928Santiago A Coruña 29TNH34 Iglesias, 1928

Pontevedra Baguena, 1967Ourense Baguena, 1967A Coruña Baguena, 1967Lugo Baguena, 1967

10/09/1995 Arteixo A Coruña 29TNH49 ('http://luarnafraga.blogspot.com/)23/03/1999 Monfero A Coruña 29TNJ80 Baselga & Novoa, 200427/05/1999 Monfero A Coruña 29TNJ80 Baselga & Novoa, 200411/06/1999 Monfero A Coruña 29TNJ80 Baselga & Novoa, 200410/12/2003 Beade Ourense 29TNG78 Fdez. de Dios, Juan José (http://www.peirao.com)29/03/2004 Bueu Pontevedra 29TNG18 Fdez. de Dios, Juan José (http://www.peirao.com)19/02/2009 Vigo Pontevedra 29TNG27 Xosé López (http://www.biodiversidadvirtual.org)21/02/2009 Tui Pontevedra 29TNG25 Xosé López (http://www.biodiversidadvirtual.org)29/05/2009 Gondomar Pontevedra 29TNG26 Xosé López (http://www.biodiversidadvirtual.org)

PASPALLÁS 49:16

Familia Accipitridae

QUEBRAÓSOSGypaetus barbatus

Cascaósos foi o nomeproposto por C. Pedreira López eX. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia(23). Utilizouse nalgunhaspublicacións ornitolóxicas (2, 7, 10e 26; sen o acento diacrítico).Quebraósos foi o nome propostoen 1999 no traballo de M. A. CondeTeira (27). Empregárase nasegunda guía de aves de X. M.Penas Patiño e C. Pedreira López enoutra publicación ornitolóxica (5e 14). Nalgunhas publicaciónsaparece co nome de quebraóso (9e 18), como fora proposto por M.A. Conde e T. A. Vidal en 1991(25). Na bibliografía ornitolóxica,os nomes portugueses sonquebra-osso, brita-osso e brita-ossos (2, 26, 35 e 36).

É unha especie de presenciabastante rara en Galicia e non selle coñecen denominanciónspopulares galegas. F. BernisMadrazo cita ao portuguésFernandes Ferreira (1616), queempregou quebranta ossos ebrita osso (26).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparece a entradafranxo definida como “ave rapazfalconiforme, quizá el quebrantahuesos”(cómpre lembrar que ás veces asidentificacións non son correctas;o Gran Diccionario Xerais da LinguaGalega identifica franxo con outrasespecies de rapaces: Circus cyaneus eAccipiter nisus).

No Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés eF. Álvarez Carracedo (1984), daeditorial Akal, aparece tamén unha

referencia a franxo na entradacastelá ave, coma ave de rapiña(outros diccionarios recollen estadenominación para outras aves derapina, coma Circus cyaneus eAccipiter nisus); ademais identifica aentrada castelá quebrantahuesos,nunha das acepcións, con buxato(aínda que esta é unha voz galegapropia dos xéneros Buteo e Milvus).

Semanticamente, tanto“quebraósos” coma “brita-osso”e similares fan referencia ao hábitomáis abraiante desta ave, que é ode coller os ósos dos animaismortos, erguerse con eles no aire edeixalos caer desde grande alturasobre as penedías, para que seescachen, e deste xeito podercomelos.

Sobre a escolla dun nome

estándar, M. A. Conde Teira e T.A. Vidal Figueroa explican que nonhai un nome popular galego paraesta ave, e toman quebraóso doportugués (25).

VOITRE BRANCONeophron percnopterus

Abutre branco foi o nomeproposto por C. Pedreira López eX. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia(23). Utilizouse na primeira guía deaves destes autores e recolleuse ouutilizouse tamén noutraspublicacións ornitolóxicas (1, 2, 6,10 e 11). Voitre branco foi o nomeproposto en 1991 e 1999 nostraballos de M. A. Conde Teira eT. A. Vidal Figueroa (25 e 27).Empregouse na segunda guía de X.

Continuamos coa publicación, por capítulos, do libro deSilverio Cerradelo “Os nomes das Aves de Galicia”. Neste artigoseguimos con parte da Familia Accipitridae.

Voitre branco. Foto: Ignacio Aparicio

Revisión dos nomes galegos de aves - X

PASPALLÁS 49:17

M. Penas Patiño e C. PedreiraLópez, no Atlas de Vertebrados deGalicia e mais noutras publicacións(3, 5, 6, 14 e 15). Nalgunhaspublicacións chamóuselle meloufa(9, 13 e 18). Na bibliografíaornitolóxica, os nomesportugueses son abutre-do-Egipto e britango (2, 26, 35 e 36).

F. Bernis Madrazo apuntapara esta especie a denominaciónabutre branco e recolle o nomevernáculo, anque castelanizado, deáguila blanca (en correcto galego,aguia branca), en Ourense, etamén zapiqueira, en Asturias, quepolo sufixo –eira e polo propiotermo, é posible que sexa nunhazona de fala galega (26). M. A.Conde Teira apunta o nomepopular de meloufa para esta averexistrado no galego de Vilar deSilva, Rubiá, Ourense, por IgnacioMunilla, e que podería estaremparentado con outros nomesibéricos vernáculos que se lle dá aeste paxaro no Levante, comomilopa e milocha (27). Adenominación meloufa foi tamén

empregada nalgunhas publicaciónsornitolóxicas recentes (9 e 13).

Nos diccionariosconsultados, aparecen as entradasapuntadas en Gyps fulvus.

Sobre a etimoloxía de“abutre” ou “voitre”, véxase Gypsfulvus. No tocante á motivaciónsemántica, “branco” fai referenciaá súa plumaxe e “do-Egipto” á súadistribución africana. Non seencontraron explicacións claraspara “meloufa” e “zapiqueira”.

M. A. Conde Teira e T. A.Vidal Figueroa explican que voitreé o único nome xenérico admitidocomo normativo (25).

Algúns nomes xenéricostéñense empregado na literatura(véxase Gyps fulvus).

VOITRE COMÚNGyps fulvus

Abutre leonado foi o nomeproposto por C. Pedreira López eX. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia(23). Utilizouse na primeira guía deaves destes autores e recolleuse ou

utilizouse tamén noutraspublicacións ornitolóxicas (1, 2, 10e 11). Na segunda guía de aves deX. M. Penas Patiño e C. PedreiraLópez e noutras publicaciónsempregouse voitre leonado (3, 5e 12). Voitre, ou voitre común, foiproposto en 1991 e 1999 nostraballos de M. A. Conde Teira eT. A. Vidal Figueroa (25 e 27).Tamén se está a empregar enpublicacións ornitolóxicas recentes(7, 9, 13, 14, 15, 16 e 18). Nabibliografía ornitolóxica, os nomesportugueses son grifo e abutre (2,9, 26, 35 e 36).

F. Bernis Madrazo apuntapara esta especie a denominaciónde abutre leonado (26). A.Villarino Gómez rexistrou adenominación popular galega debutre para Gyps fulvus nas terras dadesaparecida lagoa de Antela, naLimia (8). F. Vecino Tomás taménrexistrou o nome popular de butreen Razo e M. Rodríguez Lago enPorto-Zamora (30). M. I. GonzálezFernández rexistrou brute nogalego de Val de Burón e A.

Voitre común Foto: Serafín González Prieto


PASPALLÁS 49:18

Santamarina Fernández o mesmonome en Val do Suarna (30). M.Prado Fernández rexistrou boutreen Ferreira de Valadouro (30). L. J.Salaverri Leiras rexistrou vroite (oubroite) e con xénero feminino: asvroites, na provincia de Lugo(com. pers.). J. M. Dobarrorexistrou bruitre en Cabalar (30);I. Leis Casanova, a mesmadenominación en Dumbría (30); G.Baamonde Traveso, buitre enCedofeita (30). (Ambos os dousúltimos nomes, buitre e bruitre,poden ser castelanismos.)

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparece a entradavoutre, identificada coa voz castelábuitre; boutre, identificada conbuitre e cos sinónimos boutere,brute e bruite; boutere, queidentifica coa voz castelá buitre econ boutre, brute e bruite;bruite, que identifica coa vozcastelá buitre e con brute; bruita,que identifica coa voz castelá buitree coa galega abutre; brute, queidentifica coa voz castelá buitre econ bruite e boutre; butre, queremite a abutre; buntre, queremite a abutre; abutre, queidentifica coa voz castelá buitre eespecifica a denominación de dúasespecies: o abutre leonado e oabutre cincento (a primeira, decerto, refírese a esta especie).

No Diccionario de usoscastelán-galego de X. M. FreixedoTabarés e F. Álvarez Carracedo(1984), da editorial Akal, aparecenas entradas galegas boutre,vúlture, abutre, butre, buntre,bruite, bruita, brute e bóutereidentificadas coa voz castelá buitre.

No Dicionário da línguagalega de I. Alonso Estravís (1995),da editorial Sotelo Blanco, aparecea entrada abutre, que define eidentifica con Gyps fulvus.

No Gran Diccionario Xeraisda Lingua Galega (2000), de variosautores, aparecen as entradas:avutre, butre, avóitor, avoitre e

voutre (como galegas e nonestándares), que remiten a voitre;voitre (como galega e estándar),que nunha das acepcións define eidentifica con Gyps fulvus. Rexeitaas voces buitre e brute, que nonconsidera galegas, e remite a voitre.

J. Corominas, no DiccionarioCrítico Etimológico de la LenguaCastellana , apunta que adenominación castelá buitre (e todasas galegas e portuguesas similares)derivan do latín vultur, vulturis. Omodificador “común” alude a queé a especie máis abundante entreos voitres e “leonado” á cor da súaplumaxe.

M. A. Conde Teira e T. A.Vidal Figueroa explican que voitreé o único nome xenérico admitidocomo normativo (25).

No tocante ao empregodalgún destes termos na literatura,o escritor Álvaro Cunqueiro usaboutre en Os outros feirantes: “...demilanos ou de boutres... “ (37). Onome boitre foi empregado porXohan Airas, trobador das cortesde Afonso X e de don Dinís dePortugal, nestes versos que recolleX. M. Penas Patiño:“...Ca eu sei benas aves coñocer /e con paleta gordamáis me praz /que con bullafre,boitre nen viaraz, /que me nonpode ben nen mal facer... “ (6).

VOITRE NEGROAegypius monachus

Abutre cincento foi onome proposto por C. PedreiraLópez e X. M. Penas Patiño en1977-1978, na lista patrón de avesde Galicia (23). Utilizouse ourecolleuse nalgunha publicaciónornitolóxica (2, 10 e 26). Voitrenegro foi o nome proposto en1991 e 1999 nos traballos de M. A.Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa(25 e 27). Tense empregado enpublicacións ornitolóxicas recentes(7, 9, 13, 14, 16 e 18). Nabibliografía ornitolóxica, os nomesportugueses son pica-osso eabutre-preto (2, 26 e 35).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparecen as

entradas apuntadas en Gyps fulvus eademais na entrada abutre, queidentifica coa voz castelá buitre,especifica a denominación de dúasespecies: o abutre leonado e oabutre cincento (a segunda, caseseguro, refírese a esta especie).

No Diccionario de usoscastelán-galego de X. M. FreixedoTabarés e F. Álvarez Carracedo(1984), da editorial Akal, e noDicionário da língua galega de I.Alonso Estravís (1995), da editorialSotelo Blanco, aparecen as entradas

Voitre negro Foto: Ignacio Aparicio Montero


PASPALLÁS 49:19

apuntadas en Gyps fulvus.No Gran Diccionario Xerais

da Lingua Galega (2000), de variosautores, aparecen as entradas:avutre, butre, avóitor, avoitre evoutre (como galegas e nonestándares), que remiten a voitre;voitre (como galega e estándar), naque inclúe o sítem voitre negropara se referir especificamente aAegypius monachus. Rexeita as vocesbuitre e brute, que non consideragalegas, e remite a voitre.

Sobre a etimoloxía de“abutre”, “voitre” ou similares,véxase Gyps fulvus. No tocante ámotivación semántica, “negro” e“cincento” fan referencia á súaplumaxe e “pica-osso”probablemente á forza que ten nobico.

M. A. Conde Teira e T. A.Vidal Figueroa indican que voitreé o único nome xenérico admitidocomo normativo (25).

Algúns nomes xenéricostéñense empregado na literatura(véxase Gyps fulvus).

AGUIA COBREIRACircaetus gallicus

Aguia branca foi oprimeiro nome proposto por C.Pedreira López e X. M. PenasPatiño, en 1977, na lista patrón deaves de Galicia (23a). En 1978,tamén na lista patrón de aves deGalicia, na segunda parte (23b), osautores propuxeron o nome deaguia albela no canto do anterior.Esta segunda denominaciónutilizouse ou recolleuse nas guíasde aves destes autores, no Atlas deVertebrados de Galicia e noutraspublicacións ornitolóxicas (1, 2, 5,6, 10, 11, 12 e 26). Aguia cobreirafoi o nome proposto en 1991 e1999 nos traballos de M. A. CondeTeira e T. A. Vidal Figueroa (25 e27). Tense empregado nalgunhaspublicacións ornitolóxicas (3, 7, 9,13, 14, 15, 16 e 18). Na bibliografíaornitolóxica, os nomesportugueses son águia-cobreira e

gincho-da-taínha (2, 9, 26, 35 e36).

Xurxo de Vivero apuntapara esta especie, referíndose aoutros nomes galegos, aguia alba,aguia albela e aguia branca (3).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparececulabrela como unha especie deaguia e remite a aguia.

O Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés eF. Álvarez Carracedo (1984), daeditorial Akal, dá os termosxenéricos aguia, aiga e aiguecomo equivalentes á voz castelááguila, e especifica culabrela eculebrela para o castelán águilaculebrera.

No Dicionário da línguagalega de I. Alonso Estravís (1995),da editorial Sotelo Blanco,

recóllense as voces xenéricaságuia, aiga (como forma dialectalde águia) e aigue (como formapopular e dialectal de águia). Naentrada águia especifícase adenominación de águia brancapara Circaetus gallicus. Recolle taménas voces aguioto e aigote para sereferir ás crías das águias.

No Gran Diccionario Xeraisda Lingua Galega (2000), de variosautores, aparecen as entradasxenéricas de aguia, aiga e aigue,as dúas primeiras como galegas eestándares e a terceira comopropiamente galega mais nonestándar; rexeita as voces águila eáguilla, que indica como nongalegas. Dentro da entrada aguiaespecifica a denominación deaguia albela para C. gallicus.Recolle tamén as voces aguiachoe aigote para se referir ás crías das

Aguia cobreira Foto: Álvaro Rodríguez Pomares


PASPALLÁS 49:20

aguias.J. Corominas explica que o

termo castelán águila descendecomo semicultismo do latín aquila(e do mesmo xeito, o galego eportugués “aguia”). Osmodificadores “alba”, “albela” esimilares fan referencia árechamante cor branca da plumaxedas partes ventrais; “cobreira” esimilares aluden á alimentacióndesta ave, baseada en réptiles.

En canto ao emprego davoz aguia na literatura, véxaseAquila chrysaetos.

GATAFORNELACircus cyaneus

Gatafornela foi o nomeproposto por C. Pedreira López eX. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia(23). Gatafornela foi tamén onome proposto en 1999 no traballode M. A. Conde Teira (27).Utilizouse ademais nas dúas guíasde aves de X. M. Penas Patiño e C.Pedreira López, no Atlas deVertebrados de Galicia e recolleuseou utilizouse tamén noutras moitaspublicacións ornitolóxicas (1, 2, 3,5, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18 e

26). En 1991, M. A. Conde Teira eT. A. Vidal Figueroa propuxeron onome de tartaraña azulada (25).Nunha publicación chamóusellerapina branca (3). Na bibliografíaornitolóxica, os nomesportugueses son tartaranhâo-azulado e tartaranhâo-cinzento(2, 35 e 36).

M. A. Conde Teira indicaque o nome popular degatafornela se rexistra no Courele Cervantes (Lugo), e tamén que onome de gato fornelo para estaespecie recolleuno Castroviejo et al.nos Ancares (27). A. VillarinoGómez rexistrou para Circus cyaneusas denominacións populares de ave

rapina, barrapina e paxaro daneve nas terras da desaparecidalagoa de Antela, en Ourense (8). M.A. Conde Teira e T. A. VidalFigueroa apuntan os nomesxenéricos populares de gabián,miñato, aguia e tartaraña paratodo o xénero Circus (25). X. M.Penas Patiño e C. Pedreira Lópezapuntan o nome xenérico popularde rapina para o xénero Circus (1).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparece a voz

tartaraña, que remite a lagarteiro(que é unha denominación propiadoutras especies, como Falcotinnunculus, non do xénero Circus),e testaraña, que define como avede rapina.

O Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés eF. Álvarez Carracedo (1984), daeditorial Akal, identifica coa vozcastelá aguilucho as galegasaguíucho e peneiriño. Inclúe avoz galega tartaraña, identificadade maneira imprecisa coa vozcastelá cernícalo (que é unhadenominación castelá propiadoutras especies, como Falcotinnunculus, non do xénero Circus).

No Dicionário da línguagalega de I. Alonso Estravís (1995),da editorial Sotelo Blanco, aparecenas entradas apuntadas en Circuspygargus e Circus aeruginosus, eademais fornela, que nunha dasacepcións identifica con gata-fornela (que non ten entradapropia). (Este diccionario nonidentifica tartaraña co xéneroCircus, senón con Buteo buteo.)

No Gran Diccionario Xeraisda Lingua Galega (2000), de variosautores, aparece a entrada franxo

Gatafornela Foto: Álvaro Rodríguez Pomares


PASPALLÁS 49:21

(como galega e non estándar) paraese referir, nunha das acepcións, agata fornela, ave de rapina, enoutra a gabián; tamén franxón(como galega e non estándar), conestas dúas acepcións; gatafornela(como galega e estándar, nunha soapalabra) defínese como “ave derapina de cola, corpo e ás longos,de cor cincenta clara os machos ecor parda as femias” e identifícasecomo Circus cyaneus.

S e m a n t i c a m e n t e ,“rapina” alude aos hábitoscazadores deste paxaro.“Azulada”, “cinzento” ou“branca” fan referencia á cor daplumaxe do macho, azul ou grismoi clara nas partes dorsais ebranca nas partes ventrais;seguramente tamén “gata-fornela”, “gato fornelo” esimilares, pois a fornela oufornalleira é o oco que está debaixodo forno, onde se recolle a cinza(pode dar a impresión de que omacho está lixado con cinza).“Gato” ou “gata” poden estar

relacionados co seu aspecto,porque os ollos amarelos, o ollarpenetrante e as poutas afiadaspoden lembrar algo un gato. Nonse encontrou explicación semánticapara as denominacións

“tar taraña”, “franxo” e“franxón” (as últimas tal vez confranxer ou franxir, quebrar,escachar, ou con franxa, o tecidode liño, e nese sentido ter relacióncon tecelán, un nome empregadopara outras aves de rapina: Falcotinnunculus e Accipiter nisus).

TARTARAÑA CINCENTACircus pygargus

Rapiña cincenta foi onome proposto por C. PedreiraLópez e X. M. Penas Patiño en1977-1978, na lista patrón de avesde Galicia (23). Utilizouse naprimeira guía de aves destes autorese recolleuse nalgunha outrapublicación ornitolóxica (1, 2 e 26).Na segunda guía de X. M. PenasPatiño e C. Pedreira López, noAtlas de Vertebrados de Galicia enoutras publicacións ornitolóxicasempregouse rapina cincenta (3, 5,6, 11 e 12; ou rapina cinsenta,nalgunha). Tartaraña cincenta foia denominación proposta en 1991e 1999 nos traballos de M. A.

Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa(25 e 27). Tense empregado ourecollido en publicaciónsornitolóxicas recentes (7, 9, 10, 13,14, 15, 16 e 18). Na bibliografíaornitolóxica, os nomes

portugueses son tartaranhâo-caçador e águia-caçadeira (2, 9,26, 35 e 36).

M. A. Conde Teira e T. A.Vidal Figueroa apuntan para todoo xénero Circus os nomes popularesde gabián , miñato , aguia etartaraña, malia algúns seren benpropios doutras especies oudoutros xéneros (25). X. M. PenasPatiño e C. Pedreira López recolleno nome xenérico popular derapina tamén para o xénero Circus(1). Xurxo de Vivero, ao apuntarpara esta especie outro nomegalego, recolle tamén o de rapina(3). C. Pedreira López et al.rexistraron rapiña e ave rapiñapara Circus pygargus no concello deAmes, A Coruña (29). No Atlas deVertebrados de Galicia recóllese adenominación tartaraña paraCircus pygargus (3).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, e no Diccionario deusos castelán-galego de X. M. FreixedoTabarés e F. Álvarez Carracedo

(1984), da editorial Akal,aparecen as entradasapuntadas en Circuscyaneus.

No Dicionário dalíngua galega de I. AlonsoEstravís (1995), daeditorial Sotelo Blanco,aparece a entrada rapina,que nunha das acepciónsidentifica con rapinacincenta e rapina arpella(a primeira para Circuspygargus e a segunda paraCircus aeruginosus) e taména entrada rapiña, quenunha das acepciónsdefine como “ave derapina de corpo, cauda easas longos, que voa lenta

e vacilantemente a rente dastoixeiras. O macho é de corcincenta clara e asas con riscasnegras nas pontas” e identifica conCircus pygargus (noutra acepción,identifica rapiña com Accipiter nisus;

Tartaraña cincenta Foto: Álvaro Rodríguez Pomares


PASPALLÁS 49:22

noutra, rapiña arpella con Circusaeruginosus). Por outra banda, estediccionario non identifica tartarañaco xénero Circus, senón con Buteobuteo.

O Gran Diccionario Xerais daLingua Galega (2000), de variosautores, identifica unha dasacepcións da entrada tartaraña(que recolle como galega eestándar) con Circus pygargus (outraacepción, co mesmo termo, senmodificador, para Circusaeruginosus).

S e m a n t i c a m e n t e ,“rapina”, “caçador” e similaresaluden aos hábitos cazadores destepaxaro; “cincenta” fai referenciaá cor da plumaxe do macho, grisnas partes dorsais. Non épropiamente unha “aguia”, maliaser esta unha denominaciónpopular portuguesa para estepaxaro. Non se encontrouexplicación semántica para adenominación “tartaraña”.

TARTARAÑA DASXUNQUEIRASCircus aeruginosus

Rapiña sapeira foi oprimeiro nome proposto por C.Pedreira López e X. M. PenasPatiño, en 1977, na lista patrón deaves de Galicia (23a). En 1978,tamén na lista patrón de aves deGalicia, na segunda parte (23b), osautores propuxeron o nome derapiña arpella no canto doanterior. Utilizouse na primeiraguía de aves destes autores erecolleuse noutra publicación (1, 2e 26). Na segunda guía de avesdestes autores, no Atlas deVertebrados de Galicia e noutraspublicacións ornitolóxicasrecolleuse ou utilizouse rapinaarpella (3, 4, 5, 6, 10, 11 e 12).Noutras publicacións empregouseou recolleuse rapina dasxunqueiras e rapina sapeira (3,4 e 6). Tartaraña das xunqueirasfoi o nome proposto en 1991 e1999 nos traballos de M. A. Conde

Teira e T. A. Vidal Figueroa (25 e27). Tense empregado enpublicacións ornitolóxicas recentes(7, 9, 13, 14, 15, 16 e 18). Nabibliografía ornitolóxica, os nomesportugueses son tartaranhâo-ruivo-dos-pauis e águia-sapeira(2, 9, 26, 35 e 36).

En canto ásdenominacións populares galegas,A. Villarino Gómez rexistrou paraCircus aeruginosus ave rapina ebarrapina nas terras dadesaparecida lagoa de Antela, naLimia, Ourense (8). M. A. CondeTeira e T. A. Vidal Figueroaapuntan para todo o xénero Circusos nomes populares de gabián,miñato, aguia e tartaraña, maliaalgúns seren ben propios doutrasespecies ou doutros xéneros (25).X. M. Penas e C. Pedreira apuntano nome popular de rapina taménpara todas as especies do xéneroCircus (1).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, e no Diccionario deusos castelán-galego de X. M. FreixedoTabarés e F. Álvarez Carracedo(1984), da editorial Akal, aparecenas entradas apuntadas en Circuscyaneus. Ademais, inclúen as vocesgalegas arpella e arpeuidentificadas coa voz castelácernícalo (cómpre lembrar que ásveces as identificacións non soncorrectas; outros autoresidentifican arpella con Circusaeruginosus).

RESUME DOS NOMES TRATADOS

QUEBRAÓSOS Gypaetus barbatusVOITRE BRANCO Neophron percnopterusVOITRE COMÚN Gyps fulvusVOITRE NEGRO Aegypius monachusAGUIA COBREIRA Circaetus gallicusGATAFORNELA Circus cyaneusTARTARAÑA CINCENTA Circus pygargusTARTARAÑA das XUNQUEIRASCircus aeruginosus

Silverio Cerradelo Gómez


No Dicionário da línguagalega de I. Alonso Estravís (1995),da editorial Sotelo Blanco, aparecerapina, que nunha das acepciónsidentifica con rapina cincenta erapina arpella (a primeira paraCircus pygargus e a segunda paraCircus aeruginosus): Aparece taménentrada rapiña, que nunha dasacepcións identifica con Circuspygargus; noutra, con Accipiter nisus;noutra, rapiña arpella con Circusaeruginosus.

O Gran Diccionario Xerais daLingua Galega (2000), de variosautores, identifica unha dasacepcións da entrada tartaraña(que recolle como galega eestándar) con Circus aeruginosus(outra acepción, co mesmo termo,sen modificador, para Circuspygargus).

S e m a n t i c a m e n t e ,“rapina” e similares aluden aoshábitos cazadores deste paxaro;problamente tamén “arpella” e“arpeu”, que parecen relacionar aspoutas dsta ave co aparello de ferrocon ganchos; “sapeira” faireferencia á súa alimentación e“das xunqueiras” e “dos-pauis”ao seu hábitat, as zonas húmidas.Non é propiamente unha “aguia”,malia ser esta unha denominaciónpopular portuguesa para estepaxaro. Non se encontrouexplicación semántica para adenominación “tartaraña”.

PASPALLÁS 49:23

1. Unha visión común sobre oproblema das plantacións deeucalipto

No ano 2005, presentousepublicamente “Unha visión comúnpara transformar a industriaeuropea do papel”, documentoasinado por unha amplarepresentación de organizaciónsecoloxistas e sociais europeas ondese poñía en común as demandas áindustria papeleira europea. Entreas demandas, o movementoecoloxista reclamaba unha“Europa que reduza radicalmenteo seu consumo de papel”, e que “aprodución de papel en Europa sefabrique a partir de fibrasprocedentes de fontesresponsables e sustentables, ofrezaemprego, teña impactos sociaisbeneficiosos, non xere conflitos esexa xusta”.

Pero para que estasdemandas poidan chegar a facerserealidade, hai que rematar coaconf litividade que xeran asplantacións de eucalipto napenínsula Ibérica.

No Ano Internacional dosBosques, o movemento ecoloxistaibérico quere presentar ásadministracións públicas e aosector do eucalipto unha propostade solución para aparcar estaconf litividade e poder sumaresforzos, xunto á industria e ospropietarios, a favor dos produtosforestais de orixe social eambientalmente responsables.

As propostas non sonnovas, xa que non é a primeira vezque o movemento ecoloxista ou acomunidade científica avogaronpor un ordenamento racional dosector e pola mellora das prácticasforestais nestas plantacións.

Como xa propuxemos nunmanifesto do ano 2004, o

movemento ecoloxista quere fuxirde posicións irredutibles a favor ouen contra do eucalipto. As nosasdemandas sinalan unha folla de rotacara a onde debe encamiñarse osector e o futuro das superficiesocupadas por eucalipto.

2. A importancia do eucalipto napenínsula Ibérica

Debido a máis de medioséculo de apoio institucional, osector económico dedicado aocultivo do eucalipto e á fabricaciónde pasta de papel a partir da súacelulosa é moi importantenalgunhas zonas de España ePortugal. Propietarios, rematantes,maderistas e fábricas de pasta epapel de Andalucía, Galicia,Asturias, Cantabria e a provincia deBizkaia, así como en Portugal, sonclaves no tecido industrial e taménna dinamización do medio rural eo sector forestal.

O cultivo do eucaliptoocupa na península Ibérica arredorde millón e medio de hectáreas enmasas puras ou mesturadas. EnPortugal, Andalucía e Estremaduraa superficie diminuíu na últimadécada, mais noutras rexións aplanificación forestal non puido ounon quixo delimitar como e ondese poden seguir plantandoeucaliptos. A contorna de Doñana,a Galicia interior ou a mediamontaña de Asturias ou Cantabriaseguen sendo ocupadas ou correno risco de se ver afectadas por estasplantacións. Ademais, o eucaliptomostra unha significativacapacidade invasora, sobre tododespois de incendios, que favorecea súa expansión.

O sector está a demandaractualmente novos e mellores solospara o cultivo do eucalipto, esta vezcon planta mellorada en forma de

“ super-árbores” con maiorescrecementos e rendibilidades, e conpromesas de reducir a superficieocupada. Ao sector xa non lleinteresan os montes menosprodutivos, de difícil mecanización,cuxas quendas se esgotaron ouestán afectados por pragas eenfermidades que ocasionaron ungrave dano aos produtores. Estanova situación xera undesprazamento do eucalipto cara anovos espazos. Ademais, xurdiuunha nova demanda de solosagrícolas para a plantación deeucaliptos para a súa utilizacióncomo biomasa.

3. A conf litividade dasplantacións de eucalipto

Este sector económico tanrelevante é tamén fonte deconflitos. O cultivo de eucaliptosegue sendo un problema para aconservación da fauna e a flora,para a conservación do recursosolo, para a xestión dos recursoshídricos, para os espazosprotexidos e para o correctoordenamento do territorio.

O problema non é tanto oeucalipto como as políticaspúblicas (ou a ausencia de políticas)que derivan en modelos de xestióndo territorio pouco racionais. Maliaas orixes e a visceralidade/exaltación que o eucalipto xerounalgúns axentes sociais eeconómicos, o problema, acuestión ou o debate sobre oeucalipto non é hoxe unhaconfrontación entre posiciónsirredutibles a favor ou en contradesta árbore.

A “cuestión do eucalipto” éen realidade un conxunto deproblemas asociados á falta deplanificación e regulación das

O pasado 16 de marzo, varias das entidades ambientalistas máisrepresentativas da España asinamos un documento sobre o eucalipto quereproducimos a continuacion

Unha visión común sobre o problema das plantacións de eucaliptoAnálise e propostas do movemento ecoloxista ibérico para solucionar a

conflitividade social e ambiental das plantacións de eucalipto

Unha visión común sobre o problema das plantacións de eucalipto

plantacións de eucalipto, carenciasque se ven reflectidas en:

- O impacto directo sobre adiversidade biolóxica dosecosistemas aos que substitúe.- Impacto ambiental negativoderivado do modelo de xestiónintensivo das plantacións, conproblemas graves no caso dosaterrazamentos.- A presenza e expansión dasuperficie ocupada polo eucaliptodentro dos espazos naturaisprotexidos ou en hábitats deespecies incluídas nalgún dos librosvermellos, catálogos nacionais ouautonómicos de especiesameazadas, directivas europeas, ououtras normas e documentos dereferencia nacional e internacional.- Os factores ecolóxicos limitantesdos ecosistemas para acoller máisplantacións de eucalipto.- As dificuldades dos instrumentosde planificación (plans forestais, deusos do solo, territoriais, deordenación dos recursos naturais,etc.) para levar as súas propostas ápráctica.- O forte nesgo da política forestalen torno á produción de pasta decelulosa versus a marxinación dosector do aserrío.- A proliferación de pragas eenfermidades procedentes deAustralia e o seu impacto naprodutividade do eucalipto.- Os desaxustes entre oferta edemanda de madeira de eucalipto- O estancamento do prezo damadeira de eucalipto en Españadebido ao carácter cíclico domercado do papel, ás importaciónse á redución do seu consumo.- As novas demandas de cultivo deeucalipto para biomasa.

Os males do eucalipto non sonimputables a esta árbore, senón aunhas deficientes técnicas deplanificación, repoboación,selvicultura e explotación, é dicir,á especie humana. E a unhasexpectativas para o pequenopropietario, xeradas dende aindustria, sobre a súa altarendibilidade que veñen resultando,á súa vez, dubidosas.

4.Propostas

Directriz n.º 1: Fixar un límitede ocupación do territoriobaseado en criterios científico-técnicos.

A planificación forestal éunha das demandas que conta conmaior consenso entre os expertosna materia. E a comunidadecientífica, o movemento ecoloxista,a administración forestal e unhaparte do sector industrial resaltana necesidade de fixar un límite áocupación do territorio por partedo eucalipto.

Despois de décadas depermisividade, apoio institucionale subvencións con fondoseuropeos, o eucalipto ocupa hoxeunha grande extensión napenínsula Ibérica. Moitas destassuperficies destinadas á plantaciónde eucaliptos non son viables paraa produción de madeira destinadaá industria, debido ao seu pequenotamaño, á falta de interese dos seuspropietarios, á aridez do clima, ábaixa fertilidade dos seus solos e/ou a acción dalgunhas das pragasou enfermidades que afectan aoeucalipto. Ademais, debido á súacapacidade de expansión naturalcomo especie exótica invasora, oeucalipto ocupou de xeito“espontáneo” zonas adxacentes ásplantacións, soutos, ribazos emanchas de vexetación atlántica. Oseu carácter invasor, favorecidoademais pola acción dos incendiosforestais, está a provocar unaumento da superficie forestalsalpicada pola presenza destaespecie.

Nas principais CC.AA.produtoras de madeira de eucaliptoxa se alcanzou o teito suxeridopolos expertos ou as previsiónsrealizadas polos documentos deplanificación forestal.

-Medida n.º 1. Os instrumentosde planificación territorial (PlanForestal, PORFs, Plans Comarcais)deben estabelecer os límites físicose a extensión máxima que debenocupar as plantacións de eucalipto,baseándose no enfoque

ecosistémico tal como o defineUICN e o Convenio daDiversidade Biolóxica e á súametodoloxía proposta. No caso deque a planificación forestalestabeleza que xa se chegou ao teitoda superficie ocupada poloeucalipto, a planificaciónestabelecerá cómo evitar as novasplantacións de eucalipto, e no seucaso, estabelecer escenarios derestauración da superficie excedida.

-Medida n.º 2. A planificaciónfísica deberá implementar aAvaliación dos Ecosistemas doMilenio nos ecosistemas forestais,recoñecendo a importancia da súaconservación per se, alén dosservizos que prestan gratuitamentee que teñen un valor económico.Por este motivo, os documentos deplanificación deberán ter en contaa necesaria cuantificación do valordos servizos ecosistémicos eestabelecer legalmente sistemas dePagamento polos ServizosAmbientais (PSA), que nos ofreceo bosque autóctono.

-Medida n.º 3. A planificaciónforestal debe realizarse co máximode participación social, integrandoo maior rango de interesessectoriais, incluídos especialistas enordenación do territorio,conservación da biodiversidade,conservación do chan, etc. Adevandita planificación debepromover unha integraciónefectiva das funcións ambientais,sociais e económicas do espazoforestal e a diversificación daprodución forestal.

-Medida n.º 4. No caso de que aplanificación forestal autoricenovas plantacións, considerarase dexeito prioritario a permuta deterreos (no caso de plantacións enespazos protexidos), a agrupaciónde propietarios, a obrigatoriedadedunha xestión axeitada e arestauración dos terreospermutados.

-Medida n.º 5. A planificaciónforestal deberá estabelecer as


PASPALLÁS 49:24

condicións para as novasplantacións de eucalipto destinadasa biomasa, que deberán estarafastadas da área de influencia dosespazos naturais protexidos,hábitats de especies incluídasnalgún dos libros vermellos,catálogos nacionais ouautonómicos de especiesameazadas, directivas europeas, ououtras normas e documentos dereferencia nacional e internacional,así como de elementos naturais deespecial importanciahidroxeolóxica.

Directriz n.º 2: Respecto áplanificación forestal, asestratexias e plans deordenación do territorio e álexislación ambiental.

Para a resolución do conflitoe a mellora da sustentabilidade dasplantacións de eucalipto éfundamental que tanto asadministracións públicas coma osector privado cumpran alexislación vixente, acepten anecesaria planificación do territorioe entendan a necesidade dunhapolítica forestal que diversifique aprodución e fomente amultifuncionalidade do monte.

-Medida n.º 6. Adaptar alexislación de avaliación de impactoambiental para que todas asplantacións de eucalipto, incluídasas realizadas tras o destoconadodunha antiga plantación, sexansometidas ao procedemento deavaliación de impacto ambientalcando a súa superficie sexa superiora 25 hectáreas. No caso de antigasplantacións de eucalipto, débensedenegar as solicitudes de plantarmáis eucaliptos na proximidade dezonas de interese cultural, en zonaspróximas a mananciais, fontes epuntos de auga ou zonas conasulagamentos temporais.

-Medida n.º 7. Reforzar acapacidade da administraciónforestal e ambiental para oseguimento e control da aplicaciónde toda a normativa referente ásplantacións de eucalipto.

-Medida n.º 8. Resolver condilixencia as denuncias eexpedientes administrativosabertos polo incumprimento dosrequirimentos administrativos e anormativa legal.

Directriz n.º 3: Prohibición denovas plantacións en espazosnaturais protexidos eeliminación progresiva dasexistentes.-Medida n.º 9. Non se autorizaránnovas plantacións de eucalipto enespazos naturais protexidos (RedeNatura 2000, ENPs) e noutrosespazos de interese para aconservación de hábitats ouespecies ameazadas.

-Medida n.º 10. A planificaciónforestal incluirá nos orzamentosanuais partidas para a retiradaprogresiva ou substitución destasplantacións, mediante a permuta oucompra de terreos, axudasespecíficas á substitución deespecies, priorizando aquelaslocalizacións de grande impactoambiental, ou con menos intereseprodutivo. Os plans concretaránmedidas, orzamentos, prazos eobxectivos cuantitativos.

-Medida n.º 11. Naqueles espazosprotexidos onde existanplantacións de eucalipto, a curtafinal e destoconado estaráfortemente condicionada áadopción de novos métodos ecriterios que prioricen osobxectivos de conservación eprotección do solo e da paisaxefronte aos obxectivos deprodución.

-Medida n.º 12. Débense prohibiras plantacións de eucaliptos nosencravados e propiedades dentrode áreas forestais ocupadas pormasas autóctonas en bo estado deconservación.

Directriz n.º 4: Estabelecerdirectrices de xestiónespecíficas con indicadores parareducir significativamente os

impactos negativos do modelode xestión dos eucaliptales.

-Medida n.º 13. Os proxectos deordenación, plans de xestión eavaliacións de impacto ambientaldeberían integrar novos deseños deplantacións máis estables queinclúan os seguintes aspectos:

Respetar e manter osexemplares e bosquetes devexetación natural existentes, tantono sotobosque como nos lindes daplantación. Promover a creación derodais de bosque natural e doutroshábitats (pradarías, rochedos,matogueiras), aproveitando aheteroxeneidade espacial existente,como cavorcos, cristas, rochedos,mananciais, devasas, etc.

O deseño da plantación e asúa xestión debe buscar a creaciónde descontinuidades na masaforestal, a creación de espazos oucorredores que sirvan comocorredores ecolóxicos,especialmente mediante arecuperación e a conservación enbo estado dos bosques de ribeira.

Evitar as plantaciónsformadas por superficies continuase xeométricas, como forma dereducir o impacto visual eambiental, favorecendo asestratexias contra os incendiosforestais e creando corredoresbiolóxicos.

A partir dunha superficiefactible, diversificar a plantación,promovendo o emprego deespecies forestais autóctonas conobxectivos de produción e/ouconservación (castiñeiro, cerdeira,bidueiro, piñeiros autóctonos,sobreira, aciñeira,etc.).

Para evitar o efecto daniñodos vendavais ou a afección daspragas e enfermidades forestais, odeseño da plantación deberá buscarunha diversificación de clases deidade.

Cando se utilicen clons,procurarase evitar as plantaciónscontinuas dun mesmo clonsuperiores ás 10 ha.

Evitar as talas anuaissuperiores a 10 ha en terreos dependente superior ao 20%. En


PASPALLÁS 49:25

PASPALLÁS 49:26

todo caso, condicionar o tamañoda curta en función daerosionabilidade do solo e o réximede precipitacións.

Manter os residuos de tallanas plantacións, triturándoos eesparexéndoos uniformementesobre a superficie, co obxectivo defavorecer o mantemento dafertilidade do solo e protexer estefronte á erosión. Prohibir o uso dolume como ferramenta de xestiónforestal, especificamente naeliminación dos restos de talla.

Evitar as devasas moivisibles e perpendiculares a curvasde nivel, substituíndoas por áreasdevasas sen o solo nu, usandoespecies autóctonas poucopirófilas.

Aplicar métodos para ocombate de pragas que minimicena utilización de praguicidas eaposten polos métodospreventivos e a loita biolóxica. Ouso de praguicidas estará sóxustificado en casos de emerxenciae con carácter curativo, evitando ostratamentos preventivos.

Directriz n.º 5: Incrementar emellorar a investigaciónindependente sobre xestiónforestal aplicable ás plantaciónsde eucalipto na penínsulaIbérica.-Medida n.º 14. Estabelecer ungrupo de traballo con expertos dediferentes disciplinas que avalíe atécnica dos aterrazamentos que sepractica no Centro e Sueste dapenínsula, co obxecto de propoñermodificacións concretas queminimicen os impactos negativosdesta técnica. Os seus obxectivosserían:

Investigar alternativas depreparación do terreo queminimicen a degradación do solo,ensaiando as mellores técnicas quepermitan o mantemento dacalidade do solo.

Buscar alternativas áeliminación total da vexetación nostraballos de preparación do terreo.

-Medida n.º 15. Avaliar o impactoda extracción de restos de curta

(codia, ramas, follas) para a súautilización como biomasa, e acrecente demanda enerxética. Éparticularmente relevantedeterminar a cantidade denutrientes que se eliminarán doecosistema se os restos de talla seretiran da parcela, e como esadiminución afectará áprodutividade da parcela.

-Medida n.º 16 . Aumentar ainvestigación sobre usos noncelulósicos da madeira de eucalipto,usos que permitan que unhaproporción de plantacións teñanquendas de curta superiores a 15anos, repercutindo nunhadiversificación de produtos, unharedución da extracción media denutrientes do solo e unha mellorcapacidade de acollida debiodiversidade nas plantacións.Neste sentido, é importantedesenvolver unha selvicultura deplantacións de eucalipto destinadaa madeira de calidade que permitaunha maior multifuncionalidadedestas plantacións.

-Medida n.º 17 . Mellorar ametodoloxía utilizada para estimara evolución do carbonoalmacenado nas plantacións deeucalipto e os seus produtos,metodoloxía que inclúa no balanzoglobal todos os fluxos de carbono,incluídas as perdas de carbonoedáfico resultantes dos procesos decambio de uso do chan, depreparación do terreo, de modelode xestión selvícola e dos diferentesmétodos de eliminación de restosde talla. Neste sentido, débeseavanzar na correcta avaliación dobalance de gases de efectoinvernadoiro deste tipo deplantacións, tendo en conta taméno nitróxeno, xa que a combustiónde codia, ramas e follas liberacantidades nada desprezables deNOx.

-Medida n.º 18 . Investigar edesenvolver alternativas dedesenvolvemento económico enzonas altamente dependentes doeucalipto que permitan unha maior

diversificación económica, como aprodución de madeiras de calidade,produtos forestais nonmadeirables, turismo rural,ecoturismo, mantemento deespazos naturais protexidos, etc.

Directriz n.º 6: Non autorizar odesenvolvemento deplantacións de eucaliptostransxénicos.

As árbores modificadasxeneticamente (transxénicas)supoñen un grave risco ambiental.As afeccións á biodiversidade, asícomo o conxunto de riscossanitarios e socioeconómicospropios dos organismosmodificados xeneticamente fan quenos opoñamos á súa liberación,tanto en cultivos agrarios comoforestais.

-Medida n.º 19. A administraciónforestal non autorizará plantaciónsde eucaliptos transxénicos nas súasrespectivas CC.AA.

Directriz n.º 7: Utilizar acertificación forestal do FSC(Forest Stewardship Council)como unha das ferramentasposibles para mellorar a xestióndas plantacións de eucalipto.

Existen organizaciónsecoloxistas na península Ibéricaque non apoian os sistemas decertificación forestal existentes naactualidade, pois debido aos seusfallos non están a garantir unhaxestión forestal realmentesustentable.

Outros grupos están aapoiar activamente o sistema decertificación do Forest StewardshipCouncil, coñecido polas siglas FSC.Para estes grupos que apoian oFSC, este sistema está inspirado naparticipación e o consenso entre osaxentes interesados na xestiónforestal, busca a transparencia e tenprocedementos de reclamación eresolución de conflitos. Por estemotivo, o FSC constitúe un dosforos onde podería xerarse unentendemento entre o sectorprodutor de madeira de eucalipto


PASPALLÁS 49:27

e unha parte do movementoecoloxista.

-Medida n.º 20. Discutir co sector,no contexto do proceso de revisióndos indicadores FSC para a xestiónforestal sostible, aqueles criterios eindicadores que harmonicen aprodución de madeira de eucaliptocoa xestión responsable dosrecursos naturais.

-Medida n.º 21. A administraciónforestal nas diferentes CC.AA.deberá apoiar os sistemas decertificación que, como o FSC,buscan o maior consenso social ea participación, e teñen acapacidade de canalizar aconf litividade do sector doeucalipto e de buscar consensos ecompromisos entre todas as partes.

Directriz n.º 9. Non consideraras plantacións de eucaliptocomo solución ao cambioclimático.

Os ecosistemas benconservados, funcionais econectados entre si en redesecolóxicas, manteñen uns servizosecosistémicos moi importantesgrazas á súa resiliencia. Un deles éo de sumidoiro de CO2. Asplantacións de eucalipto non sonun ecosistema propiamente dito. Asúa captura de CO2 pode non serestable a curto ou medio prazo,dependendo do uso da pasta depapel así como da estabilidadedesas plantacións.

-Medida n.º 22. As plantacións deeucalipto non serán integradas nacontabilidade nacional de emisiónscomo compensación polo excesode emisións doutras fontes, debidoao seu carácter inestable eimprevisible ao longo do tempo.

Directriz n.º 10. Pedir ocompromiso da sociedade coaredución do consumo de papele de enerxía.

O movemento ecoloxista éconsciente de que a polémica doscultivos intensivos destinados á

fabricación de papel non secircunscribe a España ou Portugal,xa que en países endesenvolvemento (Brasil, Uruguai,Arxentina, India, Sudáfrica, etc.) ocultivo intensivo de eucalipto paraa produción de pasta de celulosaou combustible adquiremagnitudes e graos deconflitividade social e ambientalmoi superior aos da penínsulaIbérica.

Por isto é moi importanteasumir que a diminución dos danossociais e ambientais asociados ásplantacións de eucalipto napenínsula Ibérica non se podeproducir á custa da “exportación”deses danos a outros países, porexemplo, de América Latina, cuxamadeira de eucalipto, sentransformar ou transformada,satisfai xa parcialmente a demandada península e o resto de Europa.Entendemos que as plantacións deeucalipto teñen cabida na penínsulaIbérica de xeito racional, seguindoas directrices expostas nestedocumento, e con iso contribúesetamén a diminuír a pegadaecolóxica do transporteinternacional da madeira e o seucultivo en terceiros países, enocasións, baixo condicións sociaise ambientais non desexables.

Como expresamos nomanifesto “Unha visión común

para cambiar a industria papeleiraeuropea” de 2005, reafirmamos onoso compromiso de diminuír apegada ecolóxica da produción depapel en todo o mundo.

Por outro lado, e ante asnovas demandas de cultivo deeucalipto para biomasa e autilización de restos de talla para axeración de enerxía, entendemosque a resposta á crise enerxéticadende España e dende Portugal sedebe basear tanto na expansión dasenerxías renovables con garantíasde respecto ambiental coma naredución do consumo enerxético.

-Medida n.º 23. Asadministracións públicas debenreforzar as campañas destinadas afomentar un consumo conscientede produtos forestais (que teña enconta tanto a orixe coma ossistemas de produción), e aredución do consumo de papel, oseu uso eficiente e o aumento darecollida selectiva e a reciclaxe depapel.

-Medida n.º 24 . Asadministracións públicas debenreforzar as medidas destinadas aoaforro e á mellora da eficienciaenerxética en todos os sectores, coobxectivo de reducir en termosabsolutos o consumo de enerxía.

Organizacións asinantes de “Unha Visión Común”

AEMS-Ríos con Vida - Amigos da Terra - AsociaciónAsturiana de Amigos da Natureza (ANA) - Asociación para aDefensa Ecolóxica de Galiza (ADEGA) Asociación para aDefensa dos Recursos Naturais de Cantabria (ARCA) -Asociación para a Recuperación do Bosque Autóctono(ARBA) - Asociación Ambiental Izate IngurugiroarenTaldea (País Vasco) - Asociación Ambiental Ecos Astures- Asociación Ereba, Ecoloxía e Patrimonio - ColectivoEcoloxista de Avilesino - Coordinadora Ecoloxista deAsturies - Ecoloxistas en Acción - Greenpeace España -Grupu d’Ornitoloxia Mavea - Instituto para a Calidade ea Educación Ambiental - SEO/Birdlife - Sociedade Galegade Historia Natural (SGHN) - Salvemos os Territorio do BaixoNavia (SALTERNAVIA) - Sociedade de Ciencias Naturaisde Sestao - Verdegaia - WWF España.


PASPALLÁS 49:28

Debido ás dificultades doCorrexidor de Xinzo de Limia,Juan Toubes, para financiar o seuproxecto de desaugamento deAntela, Bedoya (1831) laiabase deque no noso país “escasean osxenios especuladores, e nonabondan os capitais”. O lamentode Bedoya non caíu en saco furado,pois desencadeou o interminabledesfile de “xenios especuladores”que continúa case dous séculosdespois.

Persoeiros “ilustres eexemplares”, como Justo PelayoCuesta e os irmáns Mugártegui,disfrazando a súa ambición comointerese público; espabilados comoLiberto Malagamba, cun quítate tique me poño eu; visionarios comoToribio Iscar; colonialistas comoJohn Stone e Richard Freeman,adicados no nome do progreso asaquear os recursos naturaisnoutros países; falsas marquesascomo Carlota Partington. Todosofrecéronse a librarnos gratis do“inmundo, inútil e nocivo charco,xermen de podremia emortandade” que era Antelasegundo Bedoya (1831); eso sí,sempre a cambio de que o Estadolles regalase os terreos depropiedade pública que elessanearían “gratis”. Todos mentironexaserando as vantaxes eagachando os problemas dadesecación. Todos fracasaron.Quizáis escaldados en cabeza allea,na primeira metade do século XXninguén tentou aproveitar enAntela as moi xenerosas axudaspúblicas contempladas pola LeiCambó para“a desecación esaneamento de lagoas, marismas eterreos pantanosos ouasolagables”.

Antela salvouse dovoluntarismo de Toubes e Bedoya,da ambición desmedida dos que osseguiron tentando apropiarse dunben público e, mesmo, da LeiCambó. Pero non ía salvarse dadictadura franquista que,

“resultando indispensable, polotanto, a actuación do Estado”,promulgou a lei sobre saneamentoe colonización de Antela. Odesaugamento da lagoa comezoucoa precipitación típica nos adula-dictadores (o proxecto redactouseen 2 meses), pero - a realidade éterca - prolongouse máis de cincoanos e costou non menos de 64millóns de euros a precios actuais.

Malia que para algúns é moitentador pensalo, non toda a culpaé do réxime franquista. Dictaduraou democracia, estado centralizadoou autonómico, políticos esindicalistas dunha ou doutra cor,caciques e caciqueados,“emprendedores” e labregos: otempo semella non pasar na Limiae, agás moi honrosas excepcións,pervive a mentalidade de hai dousséculos.

En 1991, a democrática eautonómica Xunta de Galiciavendeu-regalou a propiedadepública das terras de Antela ósagricultores concesionarios porun irrisorio 2,4% dos fondospúblicos investidos. Algúns deles,alumnos avantaxados dosprimeiros “xenios especuladores”,están agora a obter moi xugososbeneficios cos seus particulares“pelotazos”, aínda que neste casonon sexan urbanístico-residenciais.A Diputación Provincial, herdeiradunha grande parcela pública nocorazón de Antela que deberaadicar a fins agrícolas e formativos,transformou boa parte dela nunhipódromo, confundindo adiversión dalgúns ¿amigos?afortunados co interese público. Ómesmo tempo continúa a chuviade cartos públicos galegos,españois e europeos no saco senfondo de Antela: 16,5 millóns deeuros para regar as terras da lagoadesaugada, eso sí, tentando que osasolagamentos invernais nondanen as instalacións do regadío...surrelaismo galego. O fracasodestes multimillonarios

investimentos a fondo perdido éclamoroso: os custos deproducción de pataca duplican ósdoutras zonas españolas, aagricultura só se mantén consubvencións contínuas, a crisedemográfica en toda a Limia émoito peor que no resto deOurense e Galicia.

O franquismo tardou 16anos en elaborar o “Plan Xeral deColonización da zona de interesenacional da Lagoa de Antela”. Asautoridades democráticas levan 30anos sen saber qué facer realmentecoas terras de Antela: xigantescamina a ceo aberto de lignitos depésima calidade, centro detransferencia de residuos urbanos,polígonos industriais, aeródromo,mega-granxas, explotación de arease fábrica de feldespatos,hipódromo,... velaí algunhas dasxeniais ideas para unhas terrasasolagables. E seguro que soncapaces de ter algunha aínda máisinsensata: total pagan os parvosdos contribuintes!

No que supostamente eraunha cita literal de Bedoya (1831),Mugártegui (1866) mentiu óengadir da súa colleita algunhacalamidade adicional derivada daexistencia de Antela. Arecuperación de Antela non podebasearse na mentira, como ocurríucoa súa destrucción; por elo,advírtese que a seguinte frase deBedoya está “posta ó día” coamentalidade actual sobre as zonashúmidas no mundo civilizado:

¿Ten que ser tan adversa asorte da Limia, que lle estéapechado para sempre o paso óscampos da súa felicidade pola tristeauga desa lagoa aborrecida polos“xenios especuladores” que seopoñen á recuperación desa lagoatan añorada?.

Algunhas verdades sobre a Lagoa de Antela

Serafín González PrietoSGHN-Antela

PASPALLÁS 49:29

Recentemente coincidironno tempo tres novas de prensarelacionadas con outros tantosproxectos a desenvolver nunmesmo treito do Río Limia ó seupaso por Xinzo de Limia: douscomunicados da ConfederaciónHidrográfica do Miño-Silanunciando a “eliminación deespecies invasoras e da maleza”(custe 26.792,14 euros) e o“dragado do río para evitar que acanle poida desaparecer” (sic)(custe 500.000 euros) e o terceirode Portos de Galicia, ó que xa nonlle chega a beiramar galega paraenchela de portos deportivos eagora seica tamén os quere facernos ríos, comezando polo Limia(custe entre 150.000 e 200.000euros nunha primeira fase).

Mentres tanto, os datosoficiais da “Proposta de proxectode plan hidrolóxico da parteespañola da DemarcaciónHidrográfica do Miño - Sil” indicanque das 8 masas de auga existentesna chaira limiá: 2 atópanse nunestado ecolóxico “moderado”, 4nun estado “deficiente” e 1 nunestado “malo”. Entre asidentificadas como en estadodeficiente inclúese a denominada“ES510MAR002362 Río Limia enzona de Riego de Lamas Grande eFilgueira” que abrangue o treito doRío Limia ó seu paso por Xinzo

de Limia.O estado ecolóxico

deficiente ou malo do Río Limianon se debe a que supostamentese acumule area no seu leito senóná excesiva extracción (legal e ilegal)de auga para regadío e á fortísimacontaminación por verquidosurbanos e agro-gandeiros. Pero, nocanto de abordar a raíz doproblema, a Confederación pensaen despilfarrar o seu orzamento enproxectos ecolóxica ehidrolóxicamente moi perxudiciais:

* A vexetación acuática naturalque coloniza a canle do río Limiaxoga un papel hidrolóxico eecolóxico fundamental: o Serve de filtro verde e sistemade autodepuración das augascontaminadas por un forte excesode nutrientes. o É empregada como refuxio,área de cría e área de alimentaciónpor numerosas especies, entre elaa folosa acuática (Acrocephaluspaludicola) especie presente na zonadurante o paso migratoriopostnupcial e catalogada comoVulnerable no Libro Vermello dasAves de España. * O dragado do río, ademais deimpactar sobre as poboacións deinvertebrados e vertebradosacuáticos, suporía reincidir noserros do pasado (canalización e

dragados recurrentes quedesencadean un procesoxeneralizado de incisión decanles e forte deterioro dosistema f luvial no seuconxunto).

Neste mesmo senso, oCIREF (Centro Ibérico deRestauración Fluvial,Universidade de Zaragoza) vende calificar o proxecto dedragado do río Limia como“barbaridade xeomorfolóxica”baseada en argumentos“insostibles”.

Xa que non semella razoabledespilfarrar os fondos de quedispón a Confederación

Hidrográfica do Miño-Sil en obrashidrolóxica e ecolóxicamentecontraproducentes, aparentementeco único fin absurdo de facilitar aconstrucción dun parque náuticonun treito de río no que ascondicións cuantitativas ecualitativas das augas o faríaninviable, a SGHN ven de solicitará Ministra de Medio Ambiente yMedio Rural y Marino que inste óPresidente da ConfederaciónHidrográfica do Miño-Sil a que: * O “acondicionamento dasmarxes do río Limia no térmomunicipal de Xinzo, entre adesembocadura do río Nocelo e aestación depuradora de augasresiduales” se limite á retirada delixo e entullos e á eliminaciónexclusivamente de “especiesexóticas invasoras, tanto de floracomo de fauna”. * Desbote total e definitivamenteo dragado do río Limia.

No mesmo senso, a SGHNven de solicitar ó Presidente daXunta de Galicia e ó Presidente dePortos de Galicia que desbotetotalmente o proxecto de construirun parque náutico no río Limia.Neste caso as verbas sobran pois aseguinte fotografía fala por simesma.

Treito do río Limia, completamente seco no verán, onde Portos de Galicia quere construir un parquenáutico. A imaxen é de agosto de 2010, pero esta situación repítese anualmente dende 2000

Proxectos de “limpeza”, dragado e parque nático no río Limia

SGHN-Ourense

AVISOS IMPORTANTESEstamos a preparar un número especial do Paspallás coincidindo co nº 50 e

o trixésimo aniversario do encetamento da súa publicación. Neste Paspallásrecuperaremos tódalas portadas e editoriais dende o seu comenzo.

Unha revisión destas editoriais, dende o ano 1981, permítenos comprobarcomo evolucionaron moitos temas, ou máis ben o pouco que evolucionaron.Debido a grande paxinación deste número, decidimos editalo unicamente enformato electrónico, e estará dispoñible na páxina web da sghn (www.sghn.org),tamén se lle enviará directamente ós socios dos cales dispoñamos un enderezoelectrónico.

Lembra que na nova páxina web xa están pendurados varios números doPaspallás e outras publicacións da SGHN, en libre descarga. Pouco a pouco iremosincorporando o resto dos números.

Queremos ser máis áxiles coa comunicación. Se aínda non o enviaches ouactualizaches, por favor, envíanos o teu correo electrónico. Gracias

PASPALLÁS 49:30

A principios deste ano, a Xunta Directiva da SGHN decidiu conxelar as cotas ós socios que

estivesen nunha situación de desemprego, intentando facilitar na medida do posible a permanencia

destas persoas na Sociedade. Dende hai xa 16 anos, un obxetivo prioritario da Directiva da Sociedade

é manter unha política de racionalización e contención dos gastos, enfocada a manter a súa

independencia de calquera situación allea á mesma e fundamentar nos socios o mantemento da súa

estrutura e publicacións. Salvo situacións puntuais como o Museo da Natureza en Ferrol, que precisa

da colaboración de varias institucións para sufragar o mantemento do mesmo e ás dúas persoas que

a tempo parcial o atenden e o manteñen aberto ó público, o resto da estrutura, publicacións e

actividades da SGHN realízase co soporte exclusivo dos socios, tanto económico como de voluntariado,

algo do que estamos especialmente orgullosos.

Por estes motivos a Directiva da Sociedade quere agradecer ó resto de consocios este soporte e

animarvos a que, na medida do posible, atraigades máis socios cos que fortalecer as labouras da

Sociedade e consolidar a nosa independencia, que é a garante da nosa existencia dende hai trinta e

sete anos ¡nada menos!

Un Museo, o Paspallás, o Braña, os Atlas de Vertebrados, Voceiros, Censos de aves, anelamento

científico, coidado de animais, cursos e conferencias, alegacións e múltiples escritos á administración...

Gracias.

O pasado 26 de febreiro,na Asemblea Xeral da SGHNaprobouse a constitución dunhanova Sección: a Sección deAntela. Esta Sección nace paracoidar pola conservación erestauración da antiga Lagoa deAntela e os outros humedais daLimia (Ourense). Parabéns óspromotores desta iniciativa. Fotografía aérea da Lagoa de Antela dende o sur-surleste, coa vila de Xinzo de Limia en primeiro

plano. Reproducida do libro Martínez Carneiro, X.L. (1997) Antela, a memoria asolagada, por cortesíade Edicións Xerais

PASPALLÁS 49:31

Delegación das Mariñas Apdo. de correos nº 81 [email protected] Sada

Delegación de Ferrol Méndez Núñez, 11 Apdo. de correos nº 35615401 Ferrol 15480 Ferrol [email protected]/Fax. 981 352820

Delegación de Ourense Rúa Jesús Soria, 23-2º Apdo. de correos nº 212 [email protected] Ourense 32080 Ourense

Delegación de Pontevedra Apdo. de correos nº 303 [email protected] Vilagarcía de Arousa

Santiago Sánchez Freire, 50-56, entreplanta D Apdo. de Correos nº 33015706 Santiago de Compostela 15780 Santiago de Compostela [email protected]./Fax 981 52 58 53

Sección Antela Rúa Jesús Soria, 23-2º Apdo. de correos nº 212 [email protected] Ourense 32080 Ourense

Sección Astronomía e Méndez Núñez, 11 Apdo. de correos nº 356 [email protected]ón Lumínica 15401 Ferrol 15480 Ferrol

Sección de Entomoloxía Apdo. de correos nº 303 [email protected] Vilagarcía de Arousa

Sección de Herpetoloxía Apdo. de correos nº 303 [email protected] de Hérpetos (AVG-II) 36600 Vilagarcía de Arousa

Sección de Ornitoloxía Apdo. de Correos nº 33015780 Santiago de Compostela

Sección Vertebrados Méndez Núñez, 11 Apdo. de correos nº 356Mariños 15401 Ferrol 15480 Ferrol [email protected]

¿Onde estamos?

Servicios e actividadesServicio de Biblioteca

Ferrol: De luns a venres de 9:30 a 13:30 horas ede 16:30 a 20:30 horas. Perto de 2.000 volumes eincluída no circuíto de bibliotecas especializadasde Galicia. Servicio de préstamo.Santiago: De luns a venres de 19:30 a 21:30. Máisde 2.000 volumes especializados sobre naturezagalega.Defensa e ConservaciónParticipamos en diversas campañas como Cleanthe World, realizamos alegacións a proxectos quepoidan afectar negativamente ó medio ambientee colaboramos con outras entidades a favor damellora da xestión dos recursos naturais.Tamén participamos na Custodia do Territorio através da Fundación Terras do Mandeo.

Federación de BuceoA SGHN pertence á Federación Galega de Buceoe tramitamos o carnet dos socios.

Museo de Historia Natural (Museo da Natureza)Situado en Ferrol e comesmo horario dabiblioteca destaDelegación.Para concertar visitascon grupos ou foradeste horario (sógrupos), pódesexestionar nestaDelegación.Censos de AvesInvernantesDurante o mes dexaneiro de cada ano. Para participar ou iniciarte, ponte en contacto coa túadelegación.Atlas de HérpetosPonte en contacto coa Sección de Herpetoloxía.Atlas de InsectosPonte en contacto coa Sección de Entomoloxía.PublicaciónsVisita a nosa web www.sghn.org, onde se relacionan as mesmas

Calamar xigante (Architeuthix dux) no Museo

¡COLABORA CONNOSCO!O labor da SGHN precisa da colaboración dos seus socios e simpatizantes, tanto nos labores

administrativos, coma nas actividades. Suxire, propón, aporta as túas inquedanzas na túa Delegación,na túa vila ou en calquera das Seccións existentes. Calquera aportación é benvida e necesaria.

A SGHN é unha asociación legalmenteinscrita no Rexistro Nacional deAsociacións co nº 584.918, inscrita norexistro de Entidades de carácterambiental da Comunidade Autónoma deGalicia co nº 2009/0110 e co número AO/

C-000/382 no Rexistro de AsociaciónsCulturais Galegas.

A Sociedade Galega de HistoriaNatural (S.G.H.N.). Fundada en 1973, é«unha asociación independente ecientífica, dedicada ó estudio,divulgación, conservación e defensa danatureza e do medio ambiente, que nontén na súa actuación fins lucrativos» (Art.5º dos Estatutos).

¡FAITE SOCIO! ¡Apoia a labor da SGHN en defensa da Natureza Galega!Cubre e envía unha fotocopia desta ficha ó apdo. nº 330, C.P. 15780 de Santiago de Compostela.Se domicilias o pago dos recibos, entrega unha copia no teu Banco / Caixa de Aforros.

Apelidos: Nome:DNI: Data de nacemento*:No caso de socios familiares indicar o nome da segunda persoa.Apelidos: Nome:DNI: Data de nacemento:Enderezo:Localidade: Código Postal: Provincia:Correo electrónico: Teléfono:Área/s de interese: Anelamento de Aves Astronomía e Contaminación Lumínica Entomoloxía Herpetoloxía Vertebrados Mariños Ornitoloxía Outras: __________________________

Categoría de Socio (riscar no : ⌧) Xuvenil (ata 18 anos) 17,50 EURO/ano Estudiante (ata 25 anos) 26,25 EURO/ano Numerario 35,00 EURO/ano Familiar** (dúas persoas no mesmo domicilio) 52,50 EURO/ano Protector (aboar dunha soa vez o equivalente a 50 cotas de numerario) 1.750,00 EURO/ano

PAGO DAS COTAS:- A mellor opción é que indiques ó teu Banco/Caixa que realice un ingreso automático na nosa conta,na data que queiras do 1º trimestre anual (solicítanos o nº de conta), xa que así aforramos os custesde emisión de recibo, que pode chegar a ser o 5% da cota. (lémbrate de informarnos desta opción ea data elixida).- A segunda opción é a domiciliación bancaria, para elo cumprimenta os datos que se piden a continuación.- Son posibles outras opcións como o Xiro Postal ou a entrega en man, pero as desaconsellamos.

Sr. Director do Banco/Caixa:Sucursal nº en (localidade)Prégolle que admita os recibos que no sucesivo lle remita ó meu nome a Sociedade Galega de HistoriaNatural e os cargue a miña conta nº __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __***Atentamente.Sinatura Data:

A S.G.H.N. usará estes datos exclusivamente para os propios fins organizativos e cumprindo a Lei Orgánica15/1999 de 13 de nadal, de Protección de Datos de Carácter Persoal. Estes datos non serán transmitidosa terceiros salvo nos casos imprescindibles por obriga legal ou funcionamento interno. Dacordo coa Lei,poderá exercer dos dereitos de acceso, cancelación, rectificación e oposición, mediante escrito á S.G.H.N.* Imprescindible indicar a data de nacemento ó estar limitadas algunhas categorías de socios pola idade.** Indicar o nome, idade e DNI das dúas persoas*** Por favor, indicar os vinte díxitos do código da conta.

Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia NaturalApdo. nº 330

15780 SANTIAGO DE COMPOSTELAwww.sghn.org e-mail: [email protected]

“Un país, unha civilización pódense xulgar polo xeito no que trata ósanimais”

Mohandas Gandhi (1869-1948)

PASPALLÁS - sghn.org · Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural Nº 49, marzo...

Documents

Transcript of PASPALLÁS - sghn.org · Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural Nº 49, marzo...