IPAR EUSKALHERRIKOHITZA

MARISOL RAMIREZ / FOKU

Durangoko 54. disko eta liburu azokara joanen diren berritasunen katalogoa aurkeztu zutenasteartean, Baionan bBederatzi erakusmahai izanen dituzte Ipar Euskal Herriko eragileek b 4 -5

40 berritasunIpar EuskalHerritik

Arrazakeria La Negresse auzoizena salatzeagatik auzitan da

esklabutza oroitzeko elkarte kide bat

3Inauteriak Doi-doi salbatu dituBasabürüko inauteriak

antolatzaile talde berri batek

2Ostirala

2019ko azaroaren 29aX. urtea423. zenbakia

www.iparraldekohitza.eusieh@hitza.eus

IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 29a

Joanes Etxebarria Atharratze

Arrakasta handiadute Atharratzenantolatzen direnBasabürüko inau-teriek, baina aur-

tengoak ezeztatzekotan ziren an-tolatzaileak. Beste elkarte batzue-tan gertatzen den bezala,antolatzaile taldeak utzi nahi etaez zuen atzematen lekukoa har-tuko zuenik, azken momenturaarte. Santa Grazi eta Larraine gai-netik Iruri arteko herrietako biz-tanle anitzentzat, alta, urteko hi-tzordu garrantzitsua da.Biltzar nagusi bat egin zen hila-

bete hatsarrean, betiko parte har-tzaileekin. Horietan Pauline Xu-buru, azken zazpi urteetan elkar-teburu izan dena lagun batekinpartekatuz presidentgoa. Ko-pre-sidenteak elkartea uztea delibera-turik, azken urtea zaila izan zaio:«Joan den urtea soberan izan da,enetako hasteko. Ez nintzen ba-karrik, baina argiki laguntza es-kas zen. Dena ene gain hartu nuenez nituelako besteak aspertu nahi,ez nituelako nahi besteak mana-tu». Lekuko irratietan behin bai-no haborotan erran izan du segi-darik ezean inauteria hilzorianizanen zela.

Baina «azken xantzaren» bil-kura bat egin zen azaroaren 16an,eta berpiztu da inauteria. 30 batpertsonak deiari ihardetsi eta an-tolatzaile taldean sartu berri dira,Kevin Letout atharraztarra beza-la: «Inauteria tradizio bat da. Per-tsonalki ikustean Paulinek eta

bere taldeak utziko zutela arginuen erreakzio bat behar zela,ezin zela besta hain zahar eta ga-rrantzitsu bat galtzera utzi Basa-bürüan».Antolatzaile berrietan, denak

beren lagun taldeekin mozorroakprestatzen ari izan dira urtez urtehitzordu horretarako. Letout:«Denak hasten gara bi hilabete

lehenago antolatzen, ikusten zerjantzi dugun etxean, ohikoa ezden ideia bat xerkatzen...». Bainaazken bilkuran izena eman zute-netan, bestalde, agertu dira ereinauterien zentzu «mitologikoa-ri» abiada berri bat eman nahidiotenak, bidean ahantzia izandelakoan. San Pantzar auzirikgabe erretzen zen adibidez; taldebat horri gogoetatzen hasi da.

Ardura partekatuakNormala denez, garai berean egi-ten dira maskaradak, baina sal-buespen bat ala beste bazterturik,maskaradarik ez da egiten azkenurteetan Basabürüko inauteriegunean. Atharratze ingurueta-tik, Zuberoatik eta urrunagotikere jendea hurbiltzen da. «Bestamomentu handi bat» delakohurbildu da Justine Ager antola-tzaile taldera: «Elkartzea lagunartean, elkarrekin ontsa pasatzeaeta ikustea belaunaldiak oro joko-an sartzen direla… Ttipienetik za-harrenera, denak mozorrotzendira», azpimarratzen du.Basabürüko herriko etxe

gehienek, ahal duten heinean,inauterien antolaketa laguntzendute diruz, materialez ala logisti-kan eskukaldi bat emanez. Anto-laketa guztia, berriz, pertsona gu-txiren ardura izan da orain arte.Pauline Xuburu: «Prestakuntza,apainketak, paztetx [talo] sal-mentarako erosketak, materialabildu, bolondresak koordinatu,musika taldeekin harremanetansartu eta egunean berean denetankorrika egin ikusteko dena ontsajoaten denez», zerrendatzen du.Ardurak partekatzeko, orain-

goan, presidente, idazkari eta di-ruzainaren ohiko egituradesegin eta ardurak par-tekatuak dira, estatutue-tan eta praktikan. Bostbatzorde sortu dituzte,bakoitzean lantalde txikibat eta arduradun batizendatuz: «Apainketaketa josketak, animazioak(musika, desfilea, hau-rren jokoak), komunika-zioa, janari salmentarenkudeaketa, eta adminis-trazioa. Laguntzaile berrien

presentziak akuilaturik,bere ko-presidenteak ez

bezala antolaketan segituko duXuburuk ere lantalde batean. «Eznuen izan nahi inauteriak hil di-tuen neska, beraz kontent naiz»,dio, laguntzaile berriz inguratu-rik. Ez zuen parioa aitzinetik ira-bazia, dionaz, besta batzordeetanez bezala, inauteriak herri anitze-nak baitira: «Aldi berean dene-nak dira eta nehorenak».

Belaunaldi arteko nahasketa, besta giroa, mozorrotzeko usaia handia... Basabürükoinauteriak bukatzekotan izan dira arrakasta ukanik ere, antolatzaileak eskas zirelako.

Inauteria doi-doi salbatu dute

Azken urte luzeetan San Pantzar erre izan da, baina auzirik egin gabe. Talde berria gogoetatzen hasia da auzia nola berriz plazara ekarri. ELIANE HEGUIAPHAL

Atharratzeko plazan belaunaldi desberdinak nahasten dira. ELIANE HEGUIAPHAL

Ohikoa da lagun taldeak gai beraren inguruan mozorrotzea. ELIANE HEGUIAPHAL

Joan den urtea soberan izan da,enetako hasteko. Ez nintzenbakarrik, baina argiki laguntzaeskas zen»Pauline XuburuBasabürüko Ihauteriak elkarteko presidente ohia

«Argi nuen erreakzio bat behar zela, ezin zela besta hain zahar eta garrantzitsu batgaltzera utzi Basabürüan»Kevin LetoutBasabürüko inauterien antolatzaile berria

‘‘

2 Gaiak

Iñaki Etxeleku Biarritz

Urtarrilaren 23an, Baionako auzi-tegiko epaileen aitzinean iraga-nen da Bordeleko Memoires etPartages elkartearen sortzailea,G7koen gailur bezperan Biarritze-ko La Negresseauzo izen arrazis-taren salatzeko elkarretaratze bategiten saiatu zelakoan. XIX. men-dean, Napoleonen soldaduek, au-zo horretako ostatu batean ari zenemazte beltz bati jarri izena da LaNegresse. Gehiago dena, lehena-go, eta arras berriki arte oraino,euskal toponimoz izendatzen zenauzoa. Hector Iglesias ikerlariak,2000. urtean aurkeztu zuen tesilanean, Baiona, Angelu eta Biarri-tzeko leku izenak xehe-xehe iker-tu zituen. Argiki erakutsi zuen no-la Biarritzeko geltokiaren inguru-ko auzo hori Harausta, Harraus-ta, Heustarreedo Eguastarredei-tzen zuten euskaldunek, baitadokumentuek ere. Heustarre ize-na, Arbona, Bidarte, hots tokikoeuskaldunek, oraino baliatzenzuten komunzki XX. mendearenhondarrean.Herri heziketa elkartea da Me-

moires et Partages (Oroimenaketa Partekatzeak). Beltzen trafi-koaz eta esklabotzaz oroitzekolana darama Bordelen, Arroxelaneta Naoneden. Badu zenbait urteBiarritzeko La Negresse auzoarenizenaren berri baduela, etaG7koen bilkura mentura gisa iku-si zuen informazio lan baten egi-teko izen horrek duen zama arra-zistari buruz. Goi bilkura baino biegun lehenago, agorrilaren 22an,elkarretaratze xume eta baketsubaten egitea zuten ideia Biarritze-ko geltoki aitzinean. Ez zen nahizuten bezala joan, Polizia zalu jinbaitzitzaien gainera, eta KarfaSira Diallo, elkartearen sortzailea,bortizki arrastatu zuten. 24 ore-nez atxiki zuten galdeketa pean,eta auzitan iraganen da urtarrile-an, «jazarraldiagatik». Atxiloketaren zuzengabekeria

salatzeaz gain, Biarritzeko auzoa-ren izena auzitan ezartzeko para-da horretaz baliatu nahi du KarfaSira Diallok. Agorrilean gertatuzaiena kontatu du: «Bagenekiensegurtasunaren inguruko ten-tsioa izanen zela Biarritz ingu-ruan. Horregatik ginen gailurrabaino lehen etorri, segurtasunhisteria oro ekiditeko. Trenez hel-

du ginen elkarteko bost kide; orenbat eta erdiz egotekoak ginengehienaz, gibelerateko txartelahartua baikenuen». Geltokiahautatu zuten toki sinboliko gisa,auzoan bertan delako eta HerrikoEtxeak oraino La Negresseko gel-tokiadeitzen duelako bere seina-leetan. SNCF konpainiak izen horikendua diolarik. «Eskuorri bana-tzen hasi ginen, eta hitza hartzengure soinu tresna ttipiarekin. Ezdu laurden bat iraun, biziki-bizikifite etorri baita Frantziako Polizia,larderia bortitzean. Paperak eska-tu zizkiguten, mikroa eskutikkendu, eta indarkeriaz hiru poli-ziak barnera eraman ninduten,geltoki kaira. Hara eta, lurrera bo-ta ninduten, lau polizia nituenbizkar gainean eta eskuburdinazeskuak estekatu zizkidaten. Eroriaitzin kolpe bat eman zidaten».24 orenez atxiki zuten Baionakopolizia-etxean galdekatzeko etahor zuen jakin bi poliziak auzitanezarri zutela, baizik eta atxilotze-rakoan «jazarri» zitzaiela. Karfa Sira Diallok, alta, ez ditu

baitezpada poliziak begitan. Dio,haiek ere estatuak jarri presio ba-ten meneko direla. Aitortu du,halere, arrastatzeko moldeak on-

dorio larriagorik izan zezakeela.«Bihotz ahula izan banu, anitzekjada pairatu bezala, atxiloketamomentuan han berean leheregiten ahal nuen».

Auzia, bozgorailuBaionan bere kontra egitekoa du-ten auziaz baliatuko da Karfa SiraDiallo La Negresse bezalako ize-nek gordetzen duten zapalkun-tzaren esplikatzeko. «Jende ani-tzentzat zaila da onartzea auzoizen hori ezin onetsia, ahalkega-rria dela; historia kriminala era-kusten duela. Baina gure helbu-rua ez da biarriztarrei leporatzeaberen gain hartzerik ez duten ira-ganeko ardura bat». Biarriztarrek hobenik ez dute-

la, baina herriko etxeak, haatik,bere hautua egin zuen BernardMarie auzapez zelarik. «Larriadena da, herriko etxeak zuela era-baki 1986an Harrausta euskal ize-naren kentzea, La Negresse izenaatxikitzeko. Zuzengabea da eus-kal kultura eta hizkuntzaren al-dera —hizkuntza krimen bat dakasik, mendeetako euskal izenakendu baitzaio hola—, eta hautatudute beste izen bat, alimale edobasa mailara azpiratu nahi den

komunitate baten izendatzekoerabiltzen zutena. Parekatu dai-tezke bi zuzengabekeriak». Auzian, tokiko herritarrei gaia-

ri lotzeko deia egin nahi die, nola-bait. «Galdeginen diegu horriohartuak zaizkien Biarritzeko etainguruko jendeei zerbait egin de-zaten fermuki laido publiko horigeldi dadin». Karfa Sira Diallok ezdu baitezpada galdegiten La Ne-gresse izena kendua izan dadin —horretarainoko nahikaririk ezbada— baina Harrausta-rekin ba-tean erabilia izan dadin; eta fun-tsezko baldintza batekin: izena-ren jatorria esplikatzea. Beraz,izengoiti arrazista jarri ziotenemaztearen historia kontatzea,seinale handiak ezarriz hiri gu-zian, denek ikusteko gisan.«Emazte horrek bizi izan zuen oi-nazea ezagutzeko; ez baitzuenhautatu Biarritzen izatea, ez bai-tzuen hautatu prostituta izatea,ez baitzuen hautatu haitiarra iza-tea. Emazte horren historia kon-tatzeko, eta Biarritz arrazakeria-ren kontra dela errateko». Oroi-tarazi behar baita, Napoleonensoldaduek ziotela ezizen laidozta-garria eman auzo horretako osta-tu batean ari zen emazteari.

Euskal izenarekin La Negresseatxikitzea, honela arrazoitu du:«Frantziak nazien eta kolabora-tzaileen izenak kendu zituen ka-rrika izenetarik. Ez du horrek eki-din eskuin muturrak %25 egitea.Ez da errautsa tapiza pean gordezarazoa konpontzen. Eremu pu-blikoa, pedagogia eremua da, de-nek zeharkatzen duguna». Arazoa da Biarritzeko Herriko

Etxeak ez duela elkartearekin bil-du nahi. «Agorrila baino lehena-go, behin baino gehiagotan idatzigenion, eta ez dugu sekula eran-tzunik ukan. Duela zenbait asteetorri ginen hitzordu baten galde-giteko, baina ez digute ihardetsi.Idazkariak erran digu auzapezakez zuela astirik. Herriko etxeak ezdu gaiaz mintzatu nahi».

Borotra, Abeberri, berdinErran bezala, hiriko bide seinalee-tan La Negresse erabiltzen duoraino herriko etxeak. Gehiagodena, izan zen azken eztabaidasaiakeran laster baztertu zuen.Galery Gourret Houssein alderdisozialistako oposizioko hautetsiegon zen 2008tik 2014ra, DidierBorotra auzapez zelarik. Zuzenkigaldegin zion zerbait egin zezanauzoaren izen arrazista aldatzeko.Borotrak erran zion auzoetakobatzorde ordezkariak bilduko zi-tuela gaiaz zer zioten jakiteko.Gourret Houssein: «Zenbait hila-bete berantago, Jakes Abeberririerranarazi zion kontseiluko bil-kura batean, auzo batzordeetakopresidenteak bildu zituela eta ahobatez erabaki zutela izena zen be-zala uztea». Baina hara, GourretHousseinek inkesta eraman zuen,eta ohartu ez zela egia. Bere auzo-ko presidenteak aitortu zion se-kula ez zirela bildu gaia aipatzeko. Bizkitartean, 2013ko otsaileko

hiri aldizkarian agertu zen hiri er-diko batzordean aipatu zutelagaia, eta batzorde buru zen Phi-lippe Morelen erranak ekarriakdira hartara. Dio La Negresse ize-na «hiriaren historiaren heren-tzia» dela; erridikulua dela izenhori kentzea «arrazakeriarenkontrako lanaren desbideratzea»baita. Argumentu nahasiagoakere erabili zituen: «Ikusiz broyerdu noir, les dix petits negres, lanegresse blonde, les negressesvertes izenak, edota tête de ne-gre»esapideak «kultura frantse-sak berezkoak dituela, hiri erdikobatzordea izen aldatzearen kon-tra da». Philippe Morel jaunakfarmazia bat badu geltoki ondoanLa Negresse izenekoa. Urtarrilaren 23ko bere kontra-

ko auzi bezperan, Karfa Sira Dia-llo Biarritzeko Versant antzokianizanen da mintzatzeko.

‘La Negresse’ izena, auzitanBiarritzeko geltokiko auzoari euskal izena kendu eta izen arrazista atxiki izana G7 garaiansalatzen saiatzeagatik, auzitan iraganen da esklabotzaz oroitzeko elkarte bateko kidea

Aireportuko biribilguneko bide seinalean La Negresse izena agertzen da. I.E.

3IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 29a Gaiak

4 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 29aAstekoa

tek gizartea nola alda lezakeen

irudikatzen duena. Azokara eka-

rriko du Mayi Pelot zenaren zien-

tzia fikziozko idazlanen bilduma

ere, martxoan aurkeztu zuena.

Baita Garazin Antzerki saileko le-

hen bi atalak: Gillon Irigoienen

antzerki testuen argitalpena izan

zen lehena; eta berriena, Xebas-

tian Ihidoi zenaren antzerki tes-

tuak. Biak ere, Antton Lukuk ida-

tzi aitzinsolasekin. Maiatzeko ar-

duradun Lucien Etxezaharreta

baliatu zen Gerediaga elkartea es-

kertzeko Durangoko Azokak kul-

turgintzari ematen dion ikusga-

rritasunagatik, eta, bidenabar,

deitoratzeko komunikabideetan

ematen zaion leku xuhurregia:

«Umorea txartzen ari zaigu den-

borarekin, ikusiz kulturgintzak

oihartzun guti duela prentsa

munduan. Zuzendaritzek ez di-

tuzte aski kontuan hartzen egiten

diren indarrak». Azkenik, bere

aldizkariaren 68. eta 69. zenba-

kiak ere ekarriko ditu Maiatzek.

Angeluko Zortziko argitaletxe-

ak Joseba Aurkenerenaren Izena

eta izana euskal izendegia eta

Marikita Tambourinen M elebe-

rria aurkeztuko ditu; Baionako

Elkarrek, Daniel Landartek 1945

eta 1970 arteko Ipar Euskal Herri-

ko «euskarazko teatroaz» idatzi

Komediaz komedia liburua aur-

keztuko du; Hatsa elkarteak, be-

rriz, aurtengo Hatsaren poesia.

Baigorriko ZTK, Jean Baptiste

Orpustanen azken idazlanarekin

dator: Bidenabarr.... «Haren bi-

ziari buruzko hainbat oharpen

dira», esplikatu zuen Paxkal In-

dok. «Ez dut erranen autobiogra-

fia dela, ez baita hori; haratago

doa». Irakasle eta idazle ortzaiz-

tarrak bere oroitzapen batzuk

etzan ditu paperean. «Bere eus-

kalkian; baxenabartar, edo kasik

Ortzaizeko euskalkian».

Beste liburu genero orotarikoa

agertu du ZTK-k. Züek heben -

Euskal Herriko Atlas Geopoeti-

koa-ren bigarren atala. Mixel

Etxekoparrek idatzi testuak, Pa-

txi Lazkaraik egin argazkiak, Jean

Christian Hirigoien Galtxet-ek

Etxekoparrekin egin musika, eta

Pierre Visslerrek harrapatu soi-

nuek osatzen dute lana. Lehen

atalean bezala, zazpi herritan egin

egonaldietarik jalgi sor-

kuntzak biltzen ditu.

DiskoakDisko eta liburu, biez

bat diren ekoizpenen

artean, lehenago aipatu

ZTK eta Ikasenez gain,

Elkar argitaletxeak

Züberoako kantariak –

Les Chanteurs de la

Soule bilduma plazaratu du.

«Mauleko Sü Azia elkarteak gor-

deta dituen grabaketen artxibo

historikoan oinarrituta, joan den

mendean zehar Zuberoan izan

diren kantari handien bilduma

sakon eta joria aurkezten dugu

argitalpen sendo honetan, Jean-

Mixel Bedaxagar kantariak aur-

kezturik», dio Elkarrek bere aur-

kezpenean.

Baionako Agorila diskoetxeak

lau berrikuntza dakartza Duran-

Iñaki Etxeleku Baiona

Durangoko 54.

Azokan aur-

keztuko diren

laurehun bat

berritasunen

artean, Ipar

Euskal Herritik berrogei aurkez-

tuko dituzte abenduaren 5a eta

8aren artean; nagusiki, liburuak.

Halaber, bederatzi erakusmahai

izanen dituzte berritasun horien

eramaile diren argitaletxe, disko-

etxe eta egile independenteek.

Lapurdi, Baxenabarre eta Zube-

roako sortzaileek beren lanen

dasta emanen dute, bestalde, azo-

kak dituen areto ezberdinetako

bederatzi ekitalditan.

LiburuakIkas pedagogia zerbitzuak ekoiz-

pen joria aurkeztuko du haur lite-

raturan. Maider gerezi tomatea

da bata, Laure Monloubou idazle

frantsesaren idazlanaren euska-

razko egokitzapena, elkarbizitza

eta trufa jorratzen dituena. Fran-

tsesetik egin beste itzulpen bat da

jatorriz Christine Naumann-

Villemin idazlearena den Lapin-

bizitza, jazarpena eta racketa di-

tuena aipagai. Azkenik, Xantal

Barneix-Elizagaraik idatzi Basa-

jauna argitaratu du, Mattin ar-

tzainaren peskizan dagoen basa-

jaun baten istorioa.

Bestalde, bi disko eta liburu bat

batean hartzen dituen Hala izan

ala ez izan hamabost ipuineko

bilduma ekarriko du Ikasek Du-

rangora. Kattalin Salaberrik eta

Jokin Irungaraik eskolaz eskola

eta mediatekaz mediateka jokatu

saioen lekukotasun gisa. «Gure

helburu nagusia da plazera sor-

tzea, ematea, ipuinaren mun-

duan sartuz», esplikatu zuen Sa-

laberrik. «Disko hori okasioa izan

da ipuin horien musikaz janzte-

ko», gehitu zuen Irungaraik.

«Ipuin guziak musikatuak dira

Paxkal Irigoien eta Xabi Etxebe-

rrirekin egin ditugun musike-

kin». Bat-bateko emanaldietan

ezin den osaketa ahalbidetu die,

ondorioz, diskoaren grabaketak.

Haur literaturan beti, Lako 16

argitaletxeak Pierre Lafontek ida-

tzi Atto lamintxoaren istorioak

aurkeztuko ditu; bestalde, bi urte

dituen Matahami argitaletxeak

Aldo, musikari! - Aldo, musicien!

liburu elebiduna.

Maiatz argitaletxea aurten ate-

ra liburu uztarekin doa Durango-

ra. Horien artean, berriki aurkez-

tu duen Itxaro Bordaren Kripton

85 fikzioa, katastrofe nuklear ba-

Ipar Euskal Herritik DurangokoAzokara joanen diren liburu etadiskoen berrikuntzen katalogoaaurkeztu zuten, asteartean, EuskalKultur Erakundeak eta Gerediagaelkarteak, Baionan. Azokak berak ereizanen ditu berritasun batzuk.

Ekoizpenen%10 datorIparraldetik

40 berritasun aurkeztuko diraaurten Ipar Euskal HerritikDurangon, 9 erakusmahaitanbanatuak, eta 9 ekitalditan

Ekoizpenen artean:Orpustanen memoriak, Mixuriomenaldia, Bordaren fikzio bat,Sü Aziaren erresalbuak...

Astearteko aurkezpenean

agertu ziren argitaletxe eta

erakundeetako ordezkariak.

GUIILLAUME FAUVEAU

5IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2019ko azaroaren 29a Astekoa

gora; Donibane Lohizuneko Arin

gizon abesbatzaren urteurrena

markatzeko, 40 urte – Omenaldi

diskoa atera du. «Jesus Zubeldia

eta Bixente Badiola, baita korutik

berrogei urtez pasa diren 106

kantariak ere» omendu nahi izan

ditu Arin abesbatzak. Beste abes-

batza batek —Elgarrekin— grabatu

Chants basques, hamasei kantu-

ko bilduma ere atera du Agorilak.

Eta, Gurashow taldearen Jostal-

dia, «haur kantuak gurasoek

emanik!».

Agorilakoek beste omenaldi

bat nahi izan diote egin Patrick

Mixelena Mixu-ri, duela hamar

urte zendu zen Sustraiak taldeko

kantari eta musikari ezagunari.

«Disko honen berezitasuna da

garai hartako grabaketak berriz

hartuak izan direla», erran zuen

Agorilako Jon Itzainak; «erran

nahi du Mixu bera dela kantari

bere kantu ezagunenekin, eta

moldaketak, aldiz, berriak direla.

Kubako musikan oinarritzen dira

moldaketak, Sustraiak eta Mixu-

ren izpiritua eginahala errespeta-

tuz». Patrick Tetevuide eta

Jimmy Arrabit musikariek

zuzendu dute grabaketa, Vene-

zuelako, Kubako eta Jamaikako

musikariak elkartuz, Aitor Garcia

MikelSustraiak talde ohiko soinu

teknikaria lagun. «Eta Lerman

Nieves Bilbon bizi den venezuela-

rrak lagundu du Kubako musika-

rien atzematen. Grabaketak egi-

nak izan dira Mikelen estudioan,

Beran, eta Tenerifen». Erran

behar da, gainera, aurten zendu

dela Jean-Marc Beheretxe Sus-

traiak taldearen sortzailea. Beraz,

diskoarekin omenaldi bikoitza

egin nahi izan dute lagunek.

Elkarrek, berriz, Pier Paul Ber-

zaitzek Iparraldeko Orkestrare-

kin grabatu diskoa aurkezten du.

Ipar Orratza Diskak labelak, Tris-

tan Murgiren Sargiak. Moi Moi

Recordsek, Lumiren Itzal ziki-

nak. Uso Popek, Unamaren Iduz-

ki xuriaeta Orbelen Hegan.

ZTK-k ez du berenaz diskorik

atera aurten, baina partaidetza

lan bat abiatu du Mathieu Haran-

buru musikariak iaz sortu Belarri

zigiluarekin. Izan ere, Sarako bil-

tzarrean aurkeztu zuten Mu-

siheska diskoa eramanen dute

Durangora; Lannemazango pre-

sondegian diren euskal preso po-

litikoek barne hartan sortu hitz

eta musikez egina da diskoa, Mi-

xel Etxekopar zutela animatzaile.

«Proiektu zinez ederra da», zio-

en Paxkal Indok: «Badira preson-

degian grabatu kantuak, presoek

musikaturik. Disko biziki hunki-

garria da».

Auto ekoizpenen aldetik, An-

tton Larrandaburu & Bitxiloreak

taldeak atera berri duen Ibilbide

terapeutikoa diskoa eta Bilaka

dantza taldeko musikarien Pla-

zaz aurkeztu zituzten astearteko

katalogoan, baita Lili elkarteak

plazaratu Junes Xubururen Kan-

taridiskoa.

Beste ekoizpenetan, Seaskako

Ramuntxo Etxeberrik urteroko

ikastolen federazioaren egutegia

aipatu zuen. Aurten, musikari

izateaz gain argazkilaria den Gal-

der Izagirreri dei egin dio Seaskak;

haur potretak ikus daitezke hila-

beteroko izendegian. Izari han-

dian ikusgai direnak, funtsean,

Baionako Euskal erakustokian.

Hauen aurkezpen berezia eginen

dute abendu hastapenean, Izagi-

rre egilearekin berarekin.

Azokaren itxura berria

Gerediaga elkarteko Izaskun Ella-

kuriagak 54. azokak dituen berri-

kuntzak aipatu zituen. Itxura be-

rriturik agertuko da Landako

barnea, ekoiztetxeei utzi agerto-

kiak zurez eginarazi baitituzte.

«Durangora iritsiko zaretenean

ikusiko duzue erakusmahaiak al-

datu egin ditugula. Ez dira betiko

erakusmahai zuri-berdeak iza-

nen. Egur kolorekoak dira aur-

tengoak; uste dugu epeltasuna

erakusten duten erakusmahaiak

direla». 264 erakusmahai, dene-

tara.

Azken egunean aurkeztuko

dute azokak duen eragin ekono-

mikoa aztertu duen ikerketa.

«Iazko azokan egin genituen bisi-

tarien artean inkestak. Gero, onli-

ne ere egin genituen inkestak, eta

azokak komunikabideetan duen

garrantziaren gaineko azterketa

bat ere bai. Hiru azterketa horiek

batuta jakingo da aurten azokak

zer eragin ekonomiko duen».

Joan den urtean, beti, Geredia-

gakoek sortzaile gazteentzako be-

ka bat banatu zuten lehen aldikoz.

15.000 euroko beka Atopia izene-

ko lehen euskal rol jokoaren egile-

ek erdietsi zuten. Aurten, musika

proiektu bati emanen zaio hein

bereko laguntza, eta azokan jaki-

nen da nori joanen zaion.

Xehetasun praktikoetan, Ella-

kuriagak zehaztu zuen Iurretako

autobideko jalgitzeko aparkale-

kuetarik, autobusak kitorik iza-

nen direla Landako gunera, azoka

hetsi arte, egunero.

BERRITASUN BATZUK

1

2

3

4

5

6

7

1Basajauna.Xantal Barneix-

Elizagarai. IKAS

2Bidenabarr.... Jean Baptiste

Orpustan. ZTK

3Xebaxtian Ihidoi.Garazin

antzerki II. MAIATZ

4Kripton 85. Itxaro Borda.

MAIATZ

5Hala izan ala ez izan....

Kattalin Salaberri, Jokin Irunga-

rai. IKAS

6Mixu.Sustraiak & Lagunak.

AGORILA

7Sargia.Tristtan Murgi eta

Horeba. IPAR ORRATZA DISKAK

8Pier Paul Berzaitz eta

Iparraldeko Orkestra. ELKAR

9Plazaz.Bilaka Kolektiboa.

AUTO EKOIZPENA

8

9

MARRAZKIRITZIA Fototxotx

6 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 29aIritzia

Mobilizazio berriadeitu Fridays ForFuturek gaurko

BAIONA bIpar Euskal Herriko

Fridays For Future taldeak berriz

mobilizatzera dei egin du gaurko,

09:00etan, Baionako herriko

etxe aitzinean, «gure geroa sun-

tsitzen digun sistema aldatzeko

eta buruzagiak mugiarazteko kli-

ma larrialdiari buruz.Ikasle, ira-

kasle, zuzendari, langile, erretre-

tatu… Klimaren aurkako proiek-

tu eta politikei amaiera eman

behar diegu. Gazteok, egiazko

gizarte aldaketa nahi dugu, etor-

kizun bat ukaiteko».

Ipar Euskal Herriko Hitzak ira-

kurleen eskutitzak plazaratzen

ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere

baino gehiago izan behar, tarteak

barne, eta Ipar Euskal Herriko

Hitzak mozteko eskubidea du.

Helbide honetara bidali behar

dira, izen-abizenak eta herria adie-

razita: Lisses karrika, 3, 64100

Baiona. Eskutitzak Internet bidez

bidaltzeko: ieh@hitza.eus.

%

497KANBOKO EURIA, PINTATAN

Neurketak egiten direnaz geroztik

sekula ez zuen Kanbok hainbeste

euri ikusi azaro batez. 497 pinta

euri metro karratuko. Zokoan ere

markak hautsi dituzte urek.

«Estatuan ez dagoborondate errealikhizkuntza politikaeragingarriak abianjartzeko. Mezu zuzenahelarazi behar zaioBlanquerri, bereegoitzan»Paul BilbaoKontseiluko idazkari nagusia

INDARKERIA MATXISTAREN AURKA. Baionako karriketan 350 lagun elkartu

ziren larunbatean, bortizkeria sexistaren eta feminizioen salatzeko. G. FAUVEAU

MUSIKA

AZKAINE Joseba Irazoki.

bBihar arratsean, Xoko Onan.

BAIGORRINafarroaren Eguneko

laguntzaileen gaualdia:

Foisis Jaunak eta txaranga.

bBihar, 19:00etan, Bixentainian.

BAIONABitiop eta Innvivo.

bGaur, 21:30ean, Le Magneton.

BESKOITZEGorka Hermosa.

bBihar, 19:00etan, Bixintxo

kulturgunean.

HAZPARNEAntton Larrandaburu

& Bitxiloreak, Entrexatak, Murgi

eta Laparretan.

bGaur arratsean, Ttattolan.

HAZPARNEZakill eta

Les Ramoneurs de Menhirs.

bOstegunean, 20:00etan, Ttattolan.

ITSASUMaialen Alfaro eta

Philippe Alborren Izarren hautsa. bBihar, 11:00etan, herriko gelan.

ANTZERKIA

SENPERE Iduzkilore taldearen

Herriko Bozak. b Igandean, 17:00etan, Larreko

kulturgunean.

UZTARITZEAsisko Urmeneta:

Eusklabo Alaiak. bGaur, 20:30ean, Lapurdi gelan.

HITZALDIAK

BAIONAFito Rodriguezen

Fake news ez dira atzo goizekoak. bAsteartean, 18:15ean, mediatekan.

BEHORLEGIAlex Arzelus: Garazi

eta Hergaraiko eskuara. Lehenago,

bakoitzak ekar dezake jatekoa.

bAsteartean, 20:00etan, Intxauspean.

HAZPARNEXabi Etxeberri: Musi-

karen eta dantzaren arteko loturak. bGaur, 19:30ean, Elkargoaren

etxean.

BESTELAKOAK

AZKAINEEuskararen Eguna:

kalakaldi, krakada eta mus jokoak.

bAsteartean, 16:00etarik goiti,

kontseilu gelan

BAIONA Irakur!zaleak irakurle

klubak, Marikita Tambourinen

Singapurreko gutunakaipatuko

du.

bAstelehenean, 18:15ean,

Eusko Ikaskuntzan.

DONAIXTI-IBARREDidier Agerre

euskal presoaren sustengu afaria,

Kontrabanda taldearekin.

bBihar, arratsean, herriko gelan.

MAULE-LEXTARRELe nucléaire,

c’est fini liburuaren aipamena

La Parisienne Liberee egilearekin.

bGaur, 20:00etan, Zinka

ostatuan.

UZTARITZE Ipuin kontaketa

Itxaro Goihenetxerekin.

bBihar, 11:30ean, herriko

mediatekan.

Irudiab Ziburu

Lizaso, Egaña etaArzallus BaltsanenBertso bazkaria antolatu du Ziburuko Baltsan elkarteak, bihar, bere egoi-

tzan. Amets Arzallus, Andoni Egaña eta Sebastian Lizaso ariko dira ber-

tsotan. 12:00etan hasiko da, aperitifarekin. 12:30ean, Piarres Larzabal

kolegioko bertso eskolako haurrak ariko dira kantuz. Bazkaria 13:00 irian

hasiko da, eta, bertso saioa bera, 15:00 inguru. Bazkaria 20 euroan da,

eta izena eman behar da 06 78 75 36 68 telefono zenbakira deituz edo

baltsanelkartea@hotmail.frhelbidera idatziz. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU

Marijan Minaberri eskolaren

izen estreina Bankan.Herriko

etxeak eta Suaia elkarteak ome-

naldia antolatu zuten, eskolako

haurrak, bertsolariak eta herrita-

rrak lagun. Natxo de Felipe ere hor

zen haurrekin kantatzeko. Errepor-

tajea ikusgai.

Gaur

17:45.Kulturalea, Jean Marc Hal-

tzuet Xanorekin.

Bihar

13:00.Punttuka.

Etzi

15:00.Errugbia zuzenean:

Maule - Olorue.

XEDE NAGUSIA

ENPLEGUA

Lan bila

zabiltza?

Estatuak eta Akitania Berria Eskualdeak laguntza eta formakuntza

proposatzen dizkizute lan mundura aiseago itzul zaitezen.

HAUTAGAI HOBERENA

BILAKATU NAHI ?C

once

ptio

n/cr

éati

on :

Rég

ion

Nou

velle

-Aqu

itai

ne _

Ado

be S

tock

_ N

ovem

bre

20

19

0 800 940 166deia eta zerbitzua

urririk

Cap Métiers Nouvelle-Aquitaine-k proposatu zerbitzua

Estatua eta Akitania Berria

bidelagun dituzu!

devenezlebonprofil.fr

webgunean30 000 formakuntzeneskaintza

Alain, 46 urtegeometra

7IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 29a Agenda

J. Etxebarria Ürrüstoi-Larrabile

Pettarreko herriek (Ainharbe, Ez-peize-Undürüine, Sarrikotapeaeta Ürrüstoi-Larrabile) emanendute Jean Louis Davantek idatziAbdelkaderpastorala, heldu denudan. Berriki aurkeztu die herri-tarrei elkarteak hautatu pastorala—beste bat ere aurkeztu zuenidazleak—, eta, Davanten errane-tan (Ürrüstoi-Larrabile, 1935),«nahiz gai polemikoa den, diru-dienez inork ez du gaizki hartu». Nola hautatu zenuen gaia?

Aitzineko pastoralean [2013an]Rene Cassin ospatu genuen Sohü-tan, giza eskubideen idazlea. Gi-zon perfektua iduri zuen bainabanekien gizon perfekturik ez da-goela... Ondotik aurkitu nionakats bat larria: palestinarren zor-teaz ez zen axolatu, Israelenaz or-dea bai. 1967ko gerran IsraelekEgiptori, Jordaniari eta Siriari era-so izana gaitzetsi zuen De Gaullek,eta Cassin gaitzitu zen, berekinhaserretu zen. Beldur zen Israelsuntsi zezaten eta orduan anitzekhala pentsatzen genuen. Aldiz,agertu da Israel potentzia handibat zela, baina horretan Cassin ezzen profeta agertu. Beraz, pentsa-tu nuen ondoko pastorala beharniola eman musulman bati. Lehe-nik gogora etorri zitzaidan YasserArafat —hil berria zen—, baina zai-legi iruditu zitzaidan, ez nuen eneburua horretarako gai sentitu.

Aljeria hautatu duzu, beraz. Eus-

kaldunak izan ziren hango ge-

rran, zu horien artean.

Bigarren gerra horretan, askape-nerako gerra horretan parte hartugenuen euskaldun gazteek eremilaka. 30.000 bat frantziar gaztehil ziren eta 103 euskal herritar.Euskal Herritar horien artean 22zuberotar. Nolaz erran daitekehori ez dela gure historia?Erran izan duzu zure abertzaleta-

suna han sortu edo hazi zela.

Aitzinetik abertzalea nintzena?Bai, zazpiak bathorren zentzuabanuen, baina kulturalki; politi-koki ez nuen ikusten Iparraldetikzer egin zitekeen. Aljerian esta-tuaren aurkako sentimendu in-dartsua sortu eta hazi zitzaidan.Batzuek armadari diote gorrotoaedo aiherra, baina armada esta-tuaren tresna bat da, esku makila.Haren bidez han tortura prakti-katzen zen, ez denetan baina au-sarki eta toki askotan. Hori gauzajakina zen, gobernuek ere bazeki-ten eta ez zuten deus egiten ho-rren aurka, horrek zerbitzatzenbaitzuen epe laburrera bederen. Horren lekuko izan zinen han?

Soldadu bakoitzak gauza gutxiikusten du, baina anitz jakin bai.Aljeriako bigarren gerran zen-

tratzea ere zaila litzateke?

Bai, hartako dut lehena tratatu.Bukaeran gurea hunkitzen dut,baina guti. Soldaduen abesti batdago, haserre agertzen dira, erra-

nez «zer ari gara hemen astoakbezala?». Gero agertzen dira DeGaulle eta frantziar armadako bu-ruzagiak; jeneralek De Gaulle le-hendakariari erraten diote «gukgerra irabazi dugu, Aljeria Fran-tziaren baitan atxiki behar du-zu». Militarki hala zen, baina DeGaullek erantzuten die: «Gerrairabazi duzue, baina nik bakeairabazi behar dut eta aljeriarrekindependentzia nahi dute, eta nikezin diet ukatu». Zer ikuspegi ukanen du pastora-

lak? Ez baita berdin Frantziatik

so egitea edo Aljeriatik.

Lehen gerra dut gehienik aipa-tzen, eta hondarrera pixka batguk egin duguna. Ene ikuspegiada Abdelkader [El Djezairi] bereetxean zegoela, bere lurra zain-tzen zuela, herria, fedea, legea. Etagu han inbasore ginela. Beraz hu-ra urdinetan agertzen da eta gugorrietan [pastoraleko pertso-naiak bi multzotan sailkatzen di-ra, eta eskematikoki urdinetan di-ra onak, gorrietan gaiztoak]. Pastoralen tradizioan ate urdi-

netik sartzen diren pertsonaiak

kiristiak dira, giristinoak. Zure

pastoralean musulmanak dira.

Gauza osoki berria da. Gisa bateratradizioaren hauslea, baina tradi-zioaren izpirituan ikusten dut.Zeren lehen onak «kiristiak»deitzen ziren eta gaiztoak «tur-koak». Baina hori bere garaiankokatu behar da, zeren luzaz oto-

mandar inperioak Europa kris-taua mehatxatu zuen. Hortik di-kotomia hori. Baina otomandarinperioak leher egin zuen duelaehun urte, ezabatu zen LehenMundu Gerra galdu ondoren.Bestetik, Europa kristaua ote da

gaur? Nik uste dut ezetz, eta berazkiristi eta turko nomenklaturaedo dikotomia hori niretzat bu-katua da. Nola deitu, onak etagaiztoak? Hori moralistegia zaiteta subjektiboegia, zeren bakoi-tzak bere burua ontzat dauka etaetsaiak gaiztoak dira, beti xedegaiztoekin... Hori baztertzekoazait. Aldiz zer da errealista: ate ur-dinetik jalgitzen direnak eta ategorritik jalgitzen direnak, jantzie-tan berdin, urdinak eta gorriak.Begien bistako gauza da. Abdel-kader urdinetan ezartzen duthaste hastetik bukaeraraino, ze-ren etxean zegoen, erran dudanbezala. Gu arrotzak ginen, inba-soreak. Frantziak ez zuen nehola-ko eskubiderik Aljeriaren bere-tzeko eta armaz beretu zuen. Estatu mailako giro islamofobo-

aren testuinguruan, pastorala

mezu ekarle izanen da?

Bistan da baietz. [Abdelkader] Fe-dedun bat zen, haren etsai askoere fededunak ziren, kristauak.Hor badago elkarrizketaren be-harra kristau eta musulmanen ar-tean, eta zabalago musulmaneneta beste guztien artean. Elkarezagutzeko beharra bada, zerenetsaia ezagutzen ez dena da etazernahi itsuskeria asmatzen da. Abdelkader aljeriar buruzagia

izanen da pertsonaia nagusia.

Abdelkader abertzalea bai, bainabestalde intelektual handi batizan da, eta, beraz, pertsonaia uni-bertsala da; Gandhi bezala, adibi-dez. Islameko pentsalari handi batizan da: filosofoa, teologoa, oler-kari mistikoa. Gerrari hamabosturte eman dizkio baina aitzinetikerlijio gizona zen nahiz gazte izan(24 urtetan hasi zen gerran,1832an). 1847an borroka utzizuen, 1883an zendu zen eta bitar-tean erlijio gizon eta idazle izanzen. Damaskon erretiratua zelakristauen masakre batzuk izan zi-ren; kristauak zaindu eta zenbaitmila salbatu zituen. Ez da soilikgudari bat, intelektual handi batda.

«Intelektual handi batizan zen Abdelkader»

Jean Louis Davant b Idazlea, ‘Abdelkader’ pastoralaren egilea

Idazle eta euskaltzain zuberotarrak idatzi du heldu den udan taularatukoden pastorala. ‘Abdelkader’ pastoralak Aljeriako lehen gerra du berezikiaipagai, baita idazleak soldadu gisa bizi izan duen bigarren gerra ere.

JOANES ETXEBARRIA

IPAR EUSKAL

HERRIKOHITZA

OSTIRALA, 2019ko azaroaren 29a b 0,50 €

Zuzendaria/Directeur de publication: Iñaki Etxeleku. Argitaratzailea/Editeur: SARL Euskal Komunikabideak.

Egoitza nagusia/Adresse: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona / 3, rue des Lisses, 64100 Bayonne.

Inprimategia/Imprimerie: Bidasoa Inprimatzeko Zentroa SA Sansinenea erreka, A1 sektorea, 20740 Zestoa (Gipuzkoa).

Lege gordailua/Depot legal: SS-1527-2010 / ISSN 2491-1666. Batzorde parekidea/Commission paritaire: 0623 C 90915.

Tel: 0559-25 62 20. Fax: 0559-25 43 03. Posta e.: ieh@hitza.eus