ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições...

24
SUPLEMENTO DOMINICAL Diario de Ferrol Domingo | 27.1.2019 Año XX / Número 1.072 “Somos esclavos del teléfono móvil” EL CREADOR DE INSTAGRAMERS PHIL GONZÁLEZ AFIRMA QUE SE HA ACELERADO TANTO EL RITMO DE VIDA QUE YA NO HAY TIEMPO PARA PENSAR EN EL PASADO NI EN EL FUTURO, ESTAMOS EN EL MUNDO DEL AHORA “E NELE TODO O SANGUE SE CONCENTRA”, POEMARIO DE MÉSSEDER PARA RELEERSE LIBROS “CREED II: LA LEYENDA DE ROCKY” Y LA DESPEDIDA DE ROBERT REDFORD, EN LOS CINES PATTI SMITH ESTARÁ EL DÍA 9 DE AGOSTO EN LA PLAYA DE RIAZOR EN EL NOROESTE CINE MÚSICA Nordesía

Transcript of ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições...

Page 1: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTO DOMINICAL

Diario de FerrolDomingo | 27.1.2019

Año XX / Número 1.072

“Somos esclavos del teléfono móvil”

EL CREADOR DE INSTAGRAMERS PHIL GONZÁLEZ AFIRMA QUE SE HA ACELERADO TANTO EL RITMO DE VIDA QUE YA NO HAY TIEMPO PARA PENSAR

EN EL PASADO NI EN EL FUTURO, ESTAMOS EN EL MUNDO DEL AHORA

“E NELE TODO O SANGUE SE CONCENTRA”, POEMARIO DE MÉSSEDER PARA RELEERSE

LIBROS“CREED II: LA LEYENDA DE ROCKY” Y LA DESPEDIDA DE ROBERT REDFORD, EN LOS CINES

PATTI SMITH ESTARÁ EL DÍA 9 DE AGOSTO EN LA PLAYA DE RIAZOR EN EL NOROESTE

CINE MÚSICA No

rde

sía

Page 2: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

letr

asAt

lánt

icas

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

30 Un leito en desaliño

A incandescencia do sangue que palpi-ta no corazón do Tempo. Así é a alta poesía de João Pe-dro Mésseder (Por-to, 1957), unha das

voces máis importantes da literatura lusa das últimas décadas.

Autor de ampla e moi recoñecida traxectoria no eido da escrita infan-toxuvenil, Mésseder é tamén un dos nomes referenciais da poesía por-tuguesa para toda idade, ámbito no que ten dado á luz obras que son xa clásicos modernos, como A cida-de incurável (1999), Fissura (Premio Maria Amália Vaz de Carvalho), o galegoportugués Abrasivas (2005), Elucidário de Youkali seguido de Ordem Alfabética (2006), Meridionais (2007), Guias sonoras e outras abrasi-vas (2010) ou Lá longe, o fogo (2015), entre outros.

Nos últimos meses acrecentou o caudal poético do seu río literario coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída do prelo de Tropelias & Companhia no seu selo Busílis) e, sobre todo, co poe-mario E nele todo o sangue se con-centra, volume das Poética Edições bracarenses que moito merece lerse e relerse polo que agora contarei.

Hai nos versos de Mésseder unha calixe incerta, unha nebra vaporosa que envolve o sentido nun dicir mile-nario, como se cada palabra refunda-se o ser e cada imaxe ancorase na raíz primeira do existente. A materia que ao poeta concirne é sempre transcen-dente e os perpiaños nos que asenta o seu edi� cio lírico son de sólida rocha atemporal: o Amor, a Morte, a Beleza, o Tempo. Eis as entidades coas que se establece o diálogo, a palabra fun-dante e fecundante, a vertixe xeratriz da que o poema emana.

As roupaxes, as máscaras, son case que in� ndas e adquiren innú-meras metamorfoses: a fermosura das mulleres que pasan, a melanco-lía eterna dos comboios, os límites da noite cos seus solpores e amen-cidas, os fascinios e homenaxes. Entre estes últimos, por certo, adqui-ren especial relevo as composicións dedicadas a célebres artistas (as actrices Silvana Mangano e Charlot-te Rampling, a coreógrafa e bailarina Vera Mantero, a pintora Joana Rêgo, mesmo o célebre Tadzio da Mor-te en Venecia), a poetas admirados (Camilo Pessanha, Manuel António Pina, António Ramos Rosa, Alejan-dra Pizarnik) e a lugares benqueri-dos (O� r, Esposende, a ribeira e a Rua

volu

tratonotuqucldeMgaElOr(2vaen

E NELE TODO O SANGUE SE CONCENTRAJOÃO PEDRO MÉSSEDER Poética Ediçoes

do Paraiso no Porto, Monserrate ou Cáceres).

Pecha o poemario a serie “Flor san-guinea”, quince entregas que conden-san o sentir do conxunto, unha ‘rosa de sangue’ latexante na que a vida abala entre pétalos e espiñas, nunha poética que aquí se reprega sobre si mesma e se volve intensamente con-ceptual, de radical simbolismo.

Como é adoito na escrita de Més-seder, as formas breves de libérrimo metro señorean estas páxinas, mais alternando con algunhas incursións medidas (así o impecable soneto “Tri-buto à literatura”, os decasílabos por-tugueses de “31 dezembro”, a fórmula retrouseada de “Canção, quase”) e os

poemas en prosa, dunha forza e plas-ticidade admirables.

E nele todo o sangue se concentra é un miradoiro, un cume de madureza poética dende o que o creador olla os días transcorridos, os soños delonga-dos, a esperanza que se abre cara ao futuro e proclama o sentido da “Escri-ta”: “Há palabras que lutam entre si/ como corpos que buscassem a harmo-nia/ do ritmo e o acerto do desejo./ Mas da luta das palavras que se tocam/ que se mordem se penetram se devoram/ quantas vezes resta apenas um leito em desalinho/ apenas o recorte insu-portável da ausência”. E velaí: un leito en desaliño, a paisaxe despois da bata-lla, a inaturable dor do baleiro.

João Pedro Mésseder

ARMANDO [email protected]

Page 3: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019laEntrevista31

El experto en redes sociales y fun-dador de la mayor comunidad de usuarios de Instagram del mundo, Instagramers, Phil González, asegura que hoy en día “todo está vinculado a lo digital en nuestras vidas”, pero también sostiene que esta “ultraco-nexión” ha motivado que “ya empe-cemos a tener esos momentos de hartazgo de lo digital”.

¿A que cree que es debido esta situación de rechazo?Ocurre porque, por un lado, va a haber un aburrimiento, nos aburrimos de todo en general, es algo humano, y, por tanto, iremos saltando de forma de divertirnos, y puede que, en algún momento, volvamos a ciertos valores más tradicionales, a querer estar en un sitio desconectado y disfrutar de tu familia y amigos, donde no haya wi� , donde no te puedan llamar.

¿Es posible una vuelta atrás, un freno a los digital?Creo que estamos de vuelta a lo vin-tage, a que a los jóvenes les encan-ten las zapatillas de sus padres, las bicicletas, a querer comida natural, y, en el plano digital, querremos en algunos puntos de nuestras vidas no estar conectados.

Lo que no quiere decir que el resto de la semana no haya que permane-cer conectados, porque ya todo está vinculado a lo digital y ahí sí veo complicado que haya marcha atrás.

Usted ha trabajado en el mundo empre-sarial relacionado con la red, ¿cómo ve la implantación de las diferentes alter-nativas digitales? Considero que Instagram se ha con-vertido en uno de los fenómenos más importantes de las redes sociales en los últimos años y es donde hay que estar si queremos formar parte del mundo digital.

Esta plataforma permite compartir fotos de forma instantánea, también vídeos en directo y minifragmentos de vida efímeros, en resumen, facilita contar el mundo bajo un nuevo pris-ma y por eso hoy es la aplicación que tiene más éxito, con un crecimiento de cien millones de usuarios cada seis meses de media.

¿Por qué considera que es ahora la opción más utilizada?Comprada por Facebook en 2012, es la red social de moda y ha cambiado la vida de millones de personas, porque si inicialmente con Facebook estabas conectado con amigos, en Instagram la gente comparte su vida sabiendo que el resto del mundo entero te pue-de ver, por lo que ha democratizado la compartición de contenidos perso-nales y, en consecuencia, ha caído el nivel de censura.

Además, los usuarios se han acer-cado más a la producción de conte-nidos audiovisuales y cualquier hijo de vecino hace un vídeo y lo trans-mite en directo a través de un móvil; también ha cambiado la relación

ELIZABETH LÓPEZEFE

“Cada vez hay más miedo a la pérdida de privacidad y la gente se concienciará del riesgo de tener sus datos en internet, pero no dejará de usarse”

“Instagram ha cambiado la vida de millones de personas, ha democratizado la compartición de contenidos personales”

“Ya empezamos a tener esos momentos de hartazgo de lo digital”

PHIL GONZÁLEZEXPERTO EN REDES SOCIALES

con la creatividad y mucha gente ha empezado a descubrir otros mundos, a encontrar trabajo y promocionar productos, y han surgido millones de historias de amor.

¿Cree que cada vez hay más dependen-cia de las redes?Sí, somos esclavos del móvil porque necesitamos estar ultraconectados con los demás y por eso existe la nomofobia, el miedo a salir de casa sin el teléfono móvil, pero también porque necesitamos contar nuestras vidas y no quedarnos fuera del mun-do. A las generaciones actuales les interesa lo que está pasando ahora, de ahí el éxito de Instagram, y cada vez menos el pasado y el mañana. Sencillamente, en las nuevas genera-ciones hay una pérdida de la nostal-gia en general; nosotros teníamos 100 fotos en una caja y los jóvenes de hoy producen miles de fotos al mes.

Se ha acelerado tanto el ritmo de vida que ya no hay tiempo ni para pensar en el pasado ni en el futuro, estamos en el mundo del ahora.

¿Se puede vivir de Instagram?Unos pocos elegidos pueden hacerlo. Es una red social en la que, como las demás, pagas con tus datos persona-les ese momento de disfrute de inter-conexión.

Pero eso puede tener sus riesgos...Cada vez más los usuarios tienen cierto miedo a la pérdida de priva-cidad y este miedo irá creciendo a medida que aparezcan casos pro-blemáticos. Mientras no te roban la casa o el coche no tienes miedo, pues en redes sociales pasa igual, el día que empiece a haber problemas de pérdida de privacidad o económica por robos la gente se concienciará del peligro de tener todos sus datos en internet. Pese a todo, la gente no va a dejar de usar las redes sociales, aunque lo que sí podrá ocurrir es que empezará a volverse anónima y a tener cuidado con lo que dice, lo que cuenta y lo que muestra.

Page 4: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

mái

sLib

ros

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

32

Quite”, palabra que tiña moi esquecida desde aqueles tem-pos de Santiago, onde podía atopar a María Xosé Quei-zán nunha visita

madrugadora á Catedral. Antes coñe-ceráa (casada aínda con Ferrín) nun chalé de Samil, unha noite de decem-bro, logo do recital de Voces Ceibes no Capitol, Claudi Martí i Pla, xerente de Edigsa polo medio. Vina, moito tem-po despois, en Vigo ou en Madrid, ao chou duns recitáis que eu argallaba na Casa de Galicia. Mais agora vén Queizán nun libro amplísimo, de boa feitura, con moita documentación grá� ca, que se chama Vivir a galope (Edicións Xerais, Vigo, 2018) e mira por onde nel redescubro tan taurina palabra no senso que eu lembraba; de piada, golpe, “good turn” ou, como diría un meu tío, “cartucho ben tirado”. Cal a autobiografía de María Xosé Quei-zán, aínda que ela fale de biografía. Ben: lin o volume, en cinco sesións (son 803 páxinas), e � quei –en xeral- satisfeito co lido. Por máis que eu lle tería desbotado un cuarto do conti-do (as viaxes da sección derradeira, re� exións teóricas consabidas sobre marxismo e feminismo, algunha cró-nica “social-familiar”, non as verda-deiramente sociolóxicas) e non tería pasado nada. Porque no seu conxunto este libro é unha análise moi peculiar e chamativa dun tempo e dun país. Cal cantara Raimon, valenciano, non catalán, e non autor de L´estaca (de

Os quites de Queizán

VIVIR A GALOPEMARÍA XOSÉ QUEIZÁNEdicións Serais

mcechbrCaEdpochnaQufegr(Epopapiuna záBeVIVIR A GALOPE

listico “and nothing else” que lle atri-búe Queizán. Para min o de Ourense é moito máis, concepto e maneiras, poéticas e narrativas, que fan del -en conxunto- a nosa primeira pluma. Claro, haberá quen procure neste li-bro carnaza (bo que non leve índice, que se amolen e procuren) e a fe que han atopala. Aínda que ás veces Ma-ría Xosé Queizán rabee contra dos de-funtos (Cunqueiro, en plan “voyeur” ou Casares, con intencións rixosas e co-varde cómplice do famoso poema de maldicir das Cíes: Cribeiro, Queizán, Ferrín). Poema que aquí reaparece e que lle valera a Arcadio unhas labaza-das ferrinianas (no Derby). Tampouco sae ben parado Don Ramón Piñeiro, cousa lóxica entendendo os paráme-tros ideolóxicos dos uns e dos outros. Agradécese, en cambio, que Queizán, ao contrario que outros memorialis-tas non nos abrume coas súas orixes familiares. E aplaudo a reivindicación dese pai, do que fora � lla póstuma a autora, morto en Cataluña como o� -cial de complemento franquista, vin-do como viña duns fundamentos re-publicanos (da FUE, concretamente). A reindicación lésbica de María Xosé Queizán é valente, afoutada, oportu-na. E ben está que a xente procure a sinceiridade, tamén no sexo, como maneira de vivir. Un libro que non está mal, cheo de “quites”, mais ao que eu –persoalmente- podería pedirlle como Margarita Calahorra a Agus-tìn González cando este se “saíra” en “Luces de bohemia”, “¡a metade, María Xosé, a metade!”

Agradécese, en cambio, que Queizán, ao contrario que outros memorialistas non nos abrume coas súas orixes familiares. E aplaudo a reivindicación dese pai, do que fora � lla póstuma a autora

VICENTE ARAGUAS

Lluis Llach) como sinala erradamen-te Queizán. Por certo, José Afonso non me cadra nadiña enardecendo ao público en Castrelos, ¡en 1964! (se mo demostra alguén nada digo) Miu-dezas, en todo caso, para un libro –no global- ben apegado á realidae. No persoal iso xa é pura subxectividade. Tomalo ou deixalo e no retrato que se nos fai de Ferrín (historias conxugáis á parte; dá non sei que ollar en directo o depoimento dunha das partes neste remedo de Función de noite ou de Es-cenas dun matrimonio) eu, que teño a XLMF por un escritor inmenso non quero cadrar con ese virtuosimo estí-

Andreas Egger chega de neno aos Alpes austríacos, onde o acolle unha familia de labregos. Co tempo, convértese nun home de poucas palabras que traballa na cons-trución do teleférico. O amor da súa vida, Marie, falece axiña, embarazada do seu primeiro � llo, e An-dreas deixa o val para loitar na Segunda Guerra Mundial, onde é tomado como prisioneiro no Cáucaso. Á súa volta, o “progreso” cambiara mesmo o seu remoto paraíso.Un libro sobre a vida sinxela e a procura da dignidade e da beleza na soidade.Robert Seethaler (Viena, 1966) é un actor e escritor austríaco que vive entre Berlín e Viena. No cinema, apareceu canda Rachel Weisz no � lme Xuventude, de Paolo Sorrentino. O autor, de notable éxito, destaca polas súas novelas Der Tra� kant e Unha vida enteira, traducida a máis de trinta idiomas e candidata ao Man Booker International Prize no ano 2016.

DE COMO MUDAN OS TEMPOS Á VOLTA DA GUERRA

UNHA VIDA ENTEIRAROBERT SEETHALERMOISÉS BARCIA (TRADUCTOR DA OBRA EN CASTELÁN)Rinoceronte Editora. 201814 euros Este traballo presenta unha investiga-

ción novidosa e amena sobre a activida-de de extracción de pedra nos monstes de Moaña durante a primeira metade do século XX. A autora realiza un exhaus-tivo estudo no que non se limita a tra-ballar coa documentación existente, senón que entrevista as últimas persoas que foron testemuñas directas do labor das canteiras. O resultado é unha obra formidable que satisfará a quen busque documentarse sobre esta actividade industrial e tamén a aqueles que gozan coñecendo a nosa historia e o noso patrimonio. Tamara Campo Táboas nace en Mos en 1989. Comeza a súa for-mación en arquitectura na Universidade da Coruña, estudos que complementa co Grao en Conservación e Restauración de Bens Culturais pola Escrbcg. É esta vinculación coa conservación do patrimonio a que a leva paralelamente a reali-zar diferentes actividades vencelladas á difusión desta disciplina en xeral e do patrimonio industrial en particular. A súa investigación sobre a cantaría local do municipio de Moaña, no cal reside, resultou merecedora do Premio de Investiga-ción Buxa 2015, concedido pola Asociación Galega de Patrimonio Industrial.

O RITMO VAGAROSO DO DICIR

AS CANTEIRAS DO LITORAL MOAÑÉSTAMARA CAMPO TÁBOAS Morgante Edicións. 18 euros

Page 5: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019másLibros

33Miguel Delibes, un recuerdo cercano

Quienes, entre las décadas de los se-senta y los setenta del pasado siglo, estudiábamos en alguna facultad de Letras o nos iniciá-

bamos como profesores de Lengua y Literatura pudimos leer y observar el crecimiento de un gran escritor, hombre cabal y persona honesta y discreta, Miguel Delibes Setién (1920-2010), que, por raro que parezca, em-pezó a trabajar como caricaturista en las páginas del diario vallisoletano El Norte de Castilla (que llegaría a diri-gir en los años de la Ley de prensa de Fraga). Ganó la cátedra de Derecho mercantil y confesó que el manual de aquella materia escrito por Joa-quín Garrigues había aprendido a es-cribir; o� cio en el que desarrolló una brillante y dilatada trayectoria na-rrativa, iniciada esta en 1948 con La sombra del ciprés es alargada, con la que obtuvo por aquel entonces recién nacido Premio Nadal. Hombre de tie-rra adentro, hizo el servicio militar durante la Guerra Civil, como mari-nero voluntario, en el crucero Cana-rias que permaneció anclado durante décadas en los muelles del arsenal de Ferrol y vivió años de juventud en el Valladolid falangista de Onésimo Re-dondo. Su primer apellido, Delibes, de origen francés, lo emparentaba con el célebre músico galo Léo Delibes.

Delibes es, como novelista ―pasión, paisaje y personaje con-formaban su fórmula novelística―,

Mexicano de Toluca, Alberto Chimal goza de amplio prestigio, en la na-rrativa de su país, en el ámbito del cuento, en el que debutó con Grey en 2006. Lo avalan cuatro libros de na-rrativa breve y numerosos premios. Los esclavos (Ed. Almadía, México D.F., 2015, 3ª) es su primera novela. Su título se emplea en los dominios de la sexualidad sadomasoquista y se re� ere al elemento sometido o dominado por el amo o señor. No es esta, sin embargo, una novela porno-grá� ca, sino un asedio a los elemen-tos profundos, subyacentes a lo por-nográ� co, con particular atención a los actores (dos parejas en este caso), a la vertiente económica o a su inserción en el corrupto inframundo de los narcos, las autoridades locales, pasando por algunas aberraciones que se establecen en el juego de la dominación.Los esclavos nos adentra en un inframundo penoso y degradante, turbio, que supera alucinantes límites de explotación, violencia y miseria; que nos lleva a la laceración del cuerpo y a un victimismo que se ceba en los más débiles, en seres ni siquiera capaces de hablar, de comunicarse, reducidos al balbuceo, a monosílabos, al primitivismo de la desnudez corporal; a la trágica pérdida de la libertad y hasta de los márgenes mismos de la condición humana. La prosa es bronca y cortante en los diálogos. La estructura, fragmentaria y hasta caótica. El paso del tiempo marca el acabamiento de la esclavizada servidumbre.

ALBERTO CHIMAL: PORNOGRÁFICA

CARNE DE ATAÚDBERNARDO ESQUINCAEditorial Punto de vista

escritor densamente humano y pre-ocupado por la temática social, que conjuga con la existencial. En buena parte de su obra late el ámbito auto-biográ� co y se alternan los escena-rios rurales (originados algunos en Sedano, su retiro burgalés) y urbanos (Valladolid). Gustó de su condición de escritor provinciano, alejado de los mentideros intelectuales madrileños. Su narrativa se sitúa editorialmente en la colección Áncora y Delfín, de la barcelonesa Editorial Destino, y fue José Vergés su editor y amigo. La infancia y la vejez, la muerte, la emi-gración y el mundo rural castellano, la alienación producida por los exce-sos tecnológicos, la vida matrimonial o algunos momentos de la historia de España son temas que trató en algu-no de sus mejores títulos: El camino, Las ratas, El príncipe destronado, El disputado voto del señor Cayo, Cinco horas con Mario, Diario de un caza-dor o El hereje, por citar algunos.

Poseía Delibes un espléndido cono-cimiento y dominio del lenguaje, en particular del propio mundo campe-sino, sobre cuyos personajes se aba-te la pobreza, la incomunicación y la soledad. El criticismo, el testimonio denunciador son casi constantes en su obra, y se ciñen sobre todo al oca-so y abandono del medio rural, que él defendió a veces desde postula-dos ecologistas. En Santiago, en 1991, el colegio M. Peleteiro le dedicó una semana de autor que sirvió para llevar su obra a cientos de alumnos. Amante de la caza, fue también gran viajero, conferenciante y articulista de pren-sa. No recibió ni el Nobel ni el Cervan-tes pese a sus sobrados méritos.

Hace poco aparecía La bruja Leopol-dina y otras historias reales (Desti-no, 2018), prologado por su hija Elisa, libro compilatorio donde se ofrece un inédito infantil, el de Leopoldina, escrito e ilustrado (y compuesto en dísticos rimados) por un jovencísimo Delibes que � rmaba sus dibujos como Max. Compuso este cuento en 1939, en Cádiz. El apartado de historias agrupa trece, pertenecientes a los libros Mi vida al aire libre y Tres pájaros de cuen-ta, publicados en los años ochenta. Su vínculo es su base autobiográ� ca; por tanto, bajo el narrador está, patente y claro, Delibes, que evoca su adoles-cencia, su entorno familiar, su Valla-dolid natal, sus “pinitos” deportivos y jornadas de caza y pesca, la España de posguerra, su condición andariega, sus amados pájaros y aves, etc. Escrito al borde de los setenta años, este libro de “un cazador que escribe”, escrito con claridad y llaneza expresivas, resulta nostálgico y entrañablemente huma-no. Y su lectura reconfortante.

En 2014 moría en su México natal el escritor Vicente Leñero y esta mínima nota a su último y póstumo libro �un total de doce historias de diversa na-turaleza, entre la � cción y lo que no lo es� quiere ser mi modesto homena-je a quien leí cuando, exitosamente, se dio a conocer en España ganan-do el Premio Biblioteca Breve Seix-Barral de novela con Los albañiles (1963). Luego vendría su importante obra dramática, su trabajo de prensa en Excélsior y Progreso y otras novelas como El evangelio de Lucas Gavilán (1979) o Asesinato (1985). Se acercó al género policíaco y escribió guiones de cine. Mucho más gente así (Ed. Alfaguara, México, 2017) no contiene una errata de género, como nos parece aquí; es uso o licencia del escritor. Del “gé-nero” ya tenemos muchas sabias en el Gobierno que ponti� can con magní� ca mezcla de ignorancia y atrevimiento. Pero dejemos eso ahora.Historias varias, amigos, muchos recuerdos, mucha literatura, alguna actuali-dad �que lo fue� de prensa, retazos de vida privada y una vieja y documenta-da nostalgia del tabaco (“Fumar o no fumar”) ocupan estas páginas de clara prosa, de certera escritura, nacidas a veces de una avivada memoria y otras cercanas al reportaje periodístico; la mayoría, sin embargo, relatos de mediana extensión, pura � cción narrativa (así, “El � echazo”, “El ajedrez de Capablanca”, “La noche de Rayo López”, “Manual para vendedores”, etc., donde la enferme-dad, el narcotrá� co o la historia de amor se entrecruzan y alternan. Muestras, todavía, del excelente narrador que fue Vicente Leñero.

VICENTE LEÑERO: BREVE Y PÓSTUMO

LUIS ALONSOGIRGADO

CARNE DE ATAÚDÚ

pabirioSe(VesmSuenlafuingrla soo aEsnoLadihodo

Page 6: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

páxi

naLi

tera

riaSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

34

A prensa, que nun primeiro momento os

enxalzou como heroes, acabou por volverse na

súa contra

Amores célebres: Bonnie and Clay, III

EDITA KALANDRAKA. VIGO, 2018. 180 PÁGINAS.Re� exión sobre la literatura y el arte para acercarla a la juven-tud. Preguntas como para qué sirve la lectura o acudir a una exposición de pintura, son algunas de las cuestiones a las que se responde en este libro.

EDITA SEMINARIO DE MONDOÑEDO, 2018. 40 PÁGINAS.Destacamos la entrevista al párroco don Uxío García Amor, un hombre de fe que a sus noventa años sigue trabajando a favor de una sociedad más justa. Otro de los artículos desta-cados aborda la � gura de la escritora María Victoria Moreno.

EDICIONES ALFAR. SEVILLA, 2018. 136 PÁGINAS.Jo es la heredera de una serrería de prestigio en la región. Le va bien, a pesar de haber perdido a su familia. Su único punto débil es la soledad, interna, privada. Por casualidad, aparece en su vida un joven pintor al que se entrega en cuerpo y alma.

EDITA CONSELLO DA CULTURA GALEGA. SANTIAGO, 2014. 140 PÁGINAS.Escritor, profesor y crítico literario, José Rubia es una de las � guras destacadas de la intelectualidad en Galicia. En este libro se analiza la vida y obra de un autor que trabó amistad con Buñuel o Américo Castro.

JOSÉ RUBIA BARCÍA: UNHA VIDA CONTADAJOSÉ MANUEL GONZÁLEZ HERRÁN

LER O MUNDOMICHÈLE PETIT

AMENCERVARIOS AUTORES

EL VUELO DE LOS HALCONES EN LA NOCHEFERNANDO GARCÍA CALDERÓN

E

teq

EDDunfaca

AAAAAVV

EDJovadéen

EEEFFFFE

librosRecomendados

E

c

JJ

XULIO VALCÁ[email protected]

aínda que baixiña para o estándar. Clyde, de pelo castaño, ollos marróns, vestido habitualmente cun fato gris de raia ancha, non era Warren Beatty, pero non carecía de atractivo.

O derradeiro desexo dos namora-dos, seren enterrados xuntos, non se cumpliu pola oposición da nai da rapa-za. Pero as mostras de cariño e sim-patía desbordaron a organización do funeral. A coroa de � ores máis grande enviáronlla os vendedores de xornais de Dallas: o repentino � nal da parella proporcionoulles unhas vendas de 500.000 exemplares. Bonnie e Clay morreron como viviron ou, quizais, como quixeron: xuntos e escapando.

Tense dito que Bonnie Parker e Clyde Ba-rrow son ao crime o que Romeo e Xulieta á literatura. A parella protagonizou a perse-cución máis famosa

da historia dos EEUU, coas forzas de seguridade incapaces de prendelos, e todo o país ao axexo. Novos, salvaxes e namorados, Bonnie and Clay eran o sal de todas as conversas e goza-ban dunha xeralizada indulxencia: “Foxen porque a lei foi inxusta con eles, escapar é o único que lles resta: ou correr ou morrer”.

Durante a súa estadía no cárcere, Clay cometera o primeiro asasinato na persoa doutro recluso que o viola-ra en varias ocasións. Traumatizado, degoxaba a vinganza dun sistema penitenciario que, en vez de rexene-ralo, o acabara de corromper. Entre os seus logros máis espectaculares está a liberación de cinco reos da prisión de Eastham (Texas). Pero o amor por Bonnie non o facía extensivo ao resto da humanidade; non dubidaba en disparar e matar en canto se vía acurralado. A hostilidade contra a

parella foi en aumento e a prensa, que contribuira a súa mitificación, tornouse acusadora. No “Dallas Jour-nal” apareceu unha caricatura na que se vía unha cadeira eléctrica e ao pé un cartaz co seguinte letreiro: “Reser-vada para Bonnie e Clyde”.

Van aló máis de oitenta anos do tiroteo que acabou coa vida dos len-darios amantes; unha balasera no límite entre o legal e o ilegal, o moral e o inmoral. Porque a policía tivo os mesmos miramentos coa parella de vandallos que tiveran eles coas súas víctimas: ningún. O dúo de facinero-sos non tardou en ser reivindicado como uns amantes incomprendidos

Ilustración de Molalos

que morreron combatindo o estado opresor. Cancións como a “Balada de Bonnie and Clay”, dos Mustang, ou a celebrada longametraxe de Arthur Penn (1967) converteron uns crimi-nais en heroes.

ÍdolosO � nal foi tan cruel como a súa vida. Na actualidade coñécense máis detalles. Abatido Clay, Bonnie non paraba de berrar: “Odio dispararlle a unha muller, especialmente se está sentada, pero se non tivese sido ela, seriamos nós”, xusti� couse o captor, Frank Hamer. Bonnie era unha beleza de rasgos suaves e pequenas pecas,

Page 7: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019todoSalud35 En el mes de febrero comenzará la Liga Cien

Mil Motivos de Peso de Narón, una competición de retos saludables por equipos que permitirá

mantener la motivación colectiva para alcanzar 10 objetivos de estilos de vida saludable en la población adulta de Narón.

Liga cien mil motivos de peso de Narón

SOCIEDAD

Las Asociaciones de Vecinos y aso-ciaciones en general del municipio de Narón podrán participar con equipos formados por diez personas, aportan-do cada una diez puntos si suma la totalidad de los retos de salud. No hay límite de equipos por asociación y ten-drán que darse de alta en la concejalía de Participación Ciudadana del Ayun-tamiento de Narón.

El análisis de los retos nos desvela que se trata de dos grandes objetivos: ser una persona físicamente activa y mejorar la calidad de una alimenta-ción equilibrada y saludable. Estos son los motivos de la selección de los retos a cumplir:

El consumo de frutas y hortalizas se relaciona con una disminución de la mortalidad coronaria y ayuda a reducir el estrés y a alcanzar mayores niveles de bienestar; puede reducir el riesgo de desarrollar Enfermedad Pulmonar Crónica (EPOC) en exfuma-dores o personas fumadoras. Comer frutas y verduras que contienen altos niveles de � avonoides, como manza-nas, peras y bayas, puede estar vincu-lado con un menor aumento de peso. Una dieta rica en verduras de hojas verdes, frijoles, frutas, granos enteros y vino puede ayudar a retrasar el enveje-cimiento normal del cerebro y el dete-rioro cognitivo. Consumir más frutas y verduras puede reducir el riesgo de accidente cerebrovascular (ACV) en Narón. Aumentar el consumo de fru-tas y verduras hasta 600 gramos cada día podría reducir la carga de ictus isquémico en un 19% a nivel mundial, según la Organización Mundial de la Salud (OMS). Comer por lo menos siete porciones diarias de frutas y verduras puede retrasar la muerte por cualquier causa.

Los habitantes de Narón consumen el doble de la cantidad recomenda-da por la Organización Mundial de la Salud, con una media de 10 gramos de sal al día por persona. Cerca del 80% de este aporte diario está “oculto” en los alimentos procesados y preparados. Una buena manera de acostumbrar-se a tomar alimentos bajos en sal es disminuir poco a poco su consumo de tal forma que el paladar se vaya acostumbrado y la cantidad diaria no supere los 1,5 g al día (el equivalente a

un dedal). Combatir desde la cesta de compra el excesivo consumo de sal, azúcar y grasas ayudará a prevenir tanto la obesidad, como enfermeda-des cardiovasculares, diabetes tipo 2, hipertensión o cáncer.

Los alimentos ultraprocesa-dos, incluyen productos horneados y refrigerios envasados, bebidas gaseosas, cereales azucarados, comi-das preparadas y productos cárnicos reconstituidos, son pobres en vitami-nas y � bra, pero altos en grasas, sal y azúcar. Un aumento del 10% en la proporción de alimentos ultraproce-sados en la dieta se asoció a incre-mentos del 12% en el riesgo de cáncer general y del 11% en el riesgo de cán-cer de mama.

La Organización Mundial de la Salud (OMS) limita la cantidad del

azúcar, tanto añadida, como la pre-sente de forma natural en los ali-mentos, al 10% de la ingesta calórica diaria, siendo lo deseado que ésta sea inferior del 5% para obtener bene� -cios para la salud. Hablamos de unos 25-50 gramos, equivalentes a 1-2 cucharadas soperas, dependiendo del peso y la edad de cada persona. Estas cantidades suelen superarse con frecuencia, debido a malos hábi-tos alimentarios, consumo frecuen-te de productos preparados, bollería industrial, zumos y refrescos con ele-vadas cantidades de azúcar añadido.

Respecto a la grasa, su consumo diario debe representar de 20 a 30% de la ingesta calórica total: entre 50 y 80 gramos en adultos y entre 30 y 40 gramos en niños. Sin embargo, las grasas saturadas que resultan perju-

diciales para la salud y se encuentran en los lácteos enteros (mantequilla, nata, queso curado, leche entera), en las grasas vegetales de baja calidad (palma, palmiste, margarina) o en las carnes grasas (embutidos gra-sos, manteca de cerdo o de vaca) no deben superar el 10% de esa ingesta total, siendo ideal que fueran inferio-res al 7%.

El sedentarismo se considera un factor de riesgo que aumenta la mor-talidad y la incidencia de numerosas enfermedades por lo que, para pre-venir estos efectos, aconsejan alter-nar pequeños periodos de actividad física para compensar las horas que uno permanece sentado o tumbado. Para adultos de entre 18 y 64 años, las recomendaciones incluyen la reali-zación de actividad física durante el tiempo libre, desplazamientos físi-cos, actividad ocupacional derivada de la labor profesional, quehaceres domésticos, juegos, deporte, etc. A estas edades, se recomienda realizar al menos 150 minutos de actividad física aeróbica de moderada a vigoro-sa a la semana o al menos 75 minu-tos de actividad aeróbica intensa y vigorosa a la semana. Y en personas de 65 años o más, las recomendacio-nes para mejorar el estado muscular y cardiorespiratorio, los huesos, y reducir el riesgo de depresión y decli-ve cognitivo, pasan por la realización de 150 minutos de actividad aeróbica de moderada a intensa a lo largo de la semana, o bien 75 minutos de acti-vidad física aeróbica de vigorosa a intensa. Practicar una actividad físi-ca cinco días a la semana durante al menos 30 minutos es su� ciente para reducir signi� cativamente el riesgo de desarrollar enfermedades cardio-vasculares o el de muerte prematura, evitando al menos uno de cada 12 fallecimientos por esta causa.

Conseguir disminuir el sedenta-rismo, el tiempo de pantalla y una actividad física moderada, junto a incrementar el consumo de pescado, disminuir el consumo de carne roja y procesada, limitar las bebidas azuca-radas e incrementar el consumo de frutas y verduras y consumir menos sal y limitando la ingesta de grasas saturadas, nos llevará a conseguir los 10 retos de la liga de Cien Mil Motivos de Peso.

* Carlos Piñeiro Diaz es médico del centro de salud de Narón. Magister Salud Pública

CARLOS PIÑEIRO DÍAZ*

Page 8: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

espa

zoPr

ofun

doSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

36 O cúmulo aberto M52

O céo do día 15 de febreiro as 24:00, mirando cara ao sur.

A M52 é un cúmulo aberto que se ato-pa na constelación de Cassiopeia. É un dos mellores cúmu-los abertos na parte norte da Vía Láctea.

Contén case 200 estrelas reparti-das en 9 minutos de arco. Ten unha magnitude aparente de 5.0, a súa estrela máis brillante é HIP 115542 de magnitude 8. Atópase a unha distancia aproxi-mada de 5,000 anos luz, aínda que as estima-cións están xeralmente no rango de 3,000 a 7,000 anos luz. Tamén é coñecido como: NGC 7654, Collinder 455, OCl 260, C 2322 + 613, MWSC 3725 e Messier 52. Crese que a súa idade é de 35 millóns de anos.

Foi descuberto por Charles Mes-sier na noite do 7 de setembro de 1774,

PAULINO GASALLAcando estaba a observar un cometa que pasou preto do cúmulo. Descrí-beo como un cúmulo de estrelas moi pequenas, mesturadas con nebulo-sidade. Con todo William Herschel, que o observou o 29 de agosto de 1783 descríbeo como “innumerables estre-las pequenas sen ningunha sospeita de nebulosidade”.

Para localizalo trazaremos unha liña que una as estrelas máis bri-llantes de Casiopea. Desde Sche-dar pasando por Caph, e aproxi-

madamente á mesma distancia que separa as

estrelas atoparémonos con M52, que está a só un grao ao sur da estrela 4 Cassiopeiae de magnitude 5.

É visible con pris-máticos, cun telesco-

pio pequeno podemos obter unha mellor reso-

lución. O outono é a mellor época do ano para observalo. Na foto dos nosos compañeiros de Fotografía Ferrolterra e a SGHN, podemos ver a súa beleza. Nas proximidades atópa-se a Nebulosa da Burbulla.

Aque se enumera a continuación son as efemérides as-tronómicas pre-vistas para o mes de xaneiro de 2019. Unha información

que compre ter en conta se se quere observar estes fenómenos nas noi-tes estreladas.

Día 1Aniversario da traxedia do Columbia (2003).Día 2Pouco antes do amencer, ocultación de Saturno pola Lúa.Día 4A 10:04 Lúa Nova.Día 8Morre en Florencia, Italia, Galileo Gali-lei en arresto domiciliario (1642). Choi-va de meteoros: Alfa-Centauridas, actividade desde o 28 de xaneiro ao 21 de febreiro, cun máximo de 6 por hora. Radiante en Centauro. Día 8Aldebarán e a Lúa moi próximos.Día 12A 11:26 a Lúa en Cuarto Crecente. Día 18A Lúa e o Cúmulo do Pesebre moi próximos.

Día 19A 04:53 Lúa Chéa.Día 23Aniversario da aparición da última Supernova mais próxima a nos, 1987 A na Gran Nube de Magaianes.Día 26A 12:28 a Lúa en Cuarto Minguante.

PlanetasMercurio en Acuario, visible 1 hora logo do solpor, magnitude -1,05.Venus en Saxitário, visible hora e media antes do amencer, magnitu-de -3,7. Marte en Aries, visible ata logo da media noite, magnitude 1,23. Xúpiter en O� uco, visible 3 horas antes do amencer, magnitude -1,53. Saturno en Saxitário, visible hora e media antes do amencer, magnitu-de 0,79.Urano en Aries, visible ata logo da media noite, magnitude 6,18.CometasTan só C/2018 Y1 (Iwamoto) entre as constelaciones de Virgo, Leo, Can-cer, Xéminis e Auriga, con magni-tude 7 e 46P/Wirtanen (2018) na Osa Maior com magnitude 7, poden ser observados cun telescopio pequeno. Os outros teñen magnitudes que os fan difícilmente observables.

Page 9: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

Galiza e Galegos como topónimos e algo máis

Non cabe dúbida que moitos dos nosos apelidos teñen unha procedencia topo-nímica. A nada que indaguemos na nosa onomástica facil-

mente nos toparemos con que apelidos como Carballo ou Pereira, Pena ou Pe-nedo, Leira ou Leirachá, Agrelo, Agrela ou Agra, ou o meu propio, correcta-mente escrito, da Costa, ou da Cal, da Rocha, do Rego, do Río e tantísimos outros (pois a lista sería ben extensa), teñen a súa explicación en nomes de lugar. Quérese dicir, son os nomes dos lugares que se habitan, traballan, cons-trúen, etc., os que dan pé ao nacemen-to dunha boa cantidade deles, así sexa aquén ou alén, hábito tan común por todo o orbe como o feito de que moitos outros remitan tamén, por exemplo, á idea de ser � llo de alguén, ao termi-naren en -ez ou -es (para o contexto ibérico), -sen, -son, -dóttir (para o con-texto xermano-escandinavo), -ić (para o contexto serbocroata), -ov ou -ev (para o contexto eslavo), ao se inicia-ren por Mac-, Mc- ou O’- (para o con-texto céltico), etc. En suma que, pese a sermos cultural e lingüisticamente tan singulares entre os diferentes po-bos que habitamos o Planeta, o caso é que acabamos por encontrarnos en elementos comúns xenéricos, mesmo de existiren millares de quilómetros de por medio.

Mais, centrando o conto, que é o que podemos dicir con respecto ao topóni-mo ‘Galegos’? Xa noutra ocasión temos aludido a este respecto, e falabamos daquela acerca dun roteiro realizado por terras de Leiria, en Portugal. Así pois, citabamos antigos repoboadores que terían partido das nosas terras para ir habitar aqueloutras. Disque houbo galegos que alá foron para tra-taren do mármore das pedreiras do que logo se chamaría São Bartolomeu dos Galegos, no concello da Lourinhã. Aínda que tanto miñotos do actual Portugal como galegos da actual Gali-za se terían asentado en terras despo-boadas, agora libres de musulmáns, entre os séc.XII e XV. E instaláranse igualmente en Atouguia da Baleia (concello de Peniche) para se dedica-ren á caza de cetáceos e á pesca en xeral, e de novo na Lourinhã, onde se dedicarán tamén ao comercio, pasan-do despois a terras de señorío ao seren estas entregadas a guerreiros francos unha vez axudaran na expulsión dos

HENRIQUE DACOSTA

Mais, contrariamente, como é posíbel que na Galiza existan sitios que se poidan chamar polo nome de Galegos? O termo ‘galego’, que se remonta a unha voz céltica ‘caleco’, trátase dunha categoría histórica que respondía orixinariamente ao nome dos moradores de Cale, isto é, aos habitantes da cidade que hoxe é o actual Porto. De feito, é do sintag-ma Portus Cale de onde nace o termo Portugal, co signi� cado de “porto dos galegos”. E este nome, finalmente, foi o que os romanos estenderían para todos os habitantes do Noroeste peninsular.

A cidade de Braga foi a capital da Galiza romana, e do Galicenses Reg-num (reino dos galegos). Esta zona, xa que logo, resultou ser moi impor-tante na repoboación en tempos da loita contra os musulmáns e no esta-belecemento por ditas terras de bra-carenses na alta Idade Media, bauti-zando co nome de ‘galegas’ as aldeas que poboaban. Mais tamén na Galiza española existen por volta de quince ou dezaseis lugares que corren co nome de Galegos.

En de� nitiva, a que se pode deber logo? O nome de lugar ‘Galegos’ podé-molo ver diseminado, como entidade de poboación, por diferentes áreas da actual Galiza: Riotorto, Meira, Lán-cara, Pol, Carballedo, O Valadouro, Vedra, O Porriño, Agolada ou Lalín, ou como ‘Vigo de Galegos’ en Lánca-ra. Hai quen diga se trataren de sitios poboados por xentes procedentes da área bracarense entre o séc.VIII e X.

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019termardoLem

e37

musulmáns e na toma de Lisboa. Así mesmo, é de notar o elevado número de lugares na zona que responden ao xentilicio ‘galego’ ou ‘galega’: Aldeia Galega (Sintra), Aldeia Galega da Merceana (Alenquer), Vale da Galega (Caldas da Rainha), Vale de Galegos (Torres Vedras) e Vale Galegos (Rio Maior), alén do devandito São Barto-lomeu dos Galegos.

E, entrementres, que podemos engadir a este respecto co que está a acontecer por terras de España? Poderiamos, sen dúbida, aplicar un criterio semellante ao que vimos de explicar, pois que o topónimo ‘Galle-gos’, agora castelanizado, xorde facil-mente por toda a Meseta Norte. Des-te xeito, obsérvense os topónimos Gallegos (na provincia de Segovia), Gallegos de Sobrinos e Gallegos de Altamiros (en Ávila os dous), Gallegos del Pan e Gallegos del Río (en Zamo-ra ambos), San Felices de los Galle-gos, Gallegos de Argañán e Gallegos de Solmirón (os tres en Salamanca), Gallegos de Hornija (na provincia de Valladolid) ou Gallegos de Curueño e Villagallegos (na provincia de León). Todas elas entidades de poboación, ás que tamén sería posíbel agregarmos outros accidentes xeográ� cos, hidró-nimos e orónimos principalmente, e até algúns que indican construcións: Arroyo Gallego, Río Gallego, Cañada de Gallego, Pozo Gallego, Barranco de Gallegos ou Chozo del Gallego. En suma, asuntos de repoboación terían sido novamente os que obraron esta realidade fóra da Galiza.

Mais isto non deixa de ser máis que unha simple hipótese.

E por último aínda, que debemos apuntar canto ao topónimo Galiza? É mester que se diga que só aparece rexistrado, que nós saibamos, no país veciño. Unha das parroquias actuais do Estoril leva por nome Galiza, naci-da da unión das freguesías do propio Estoril e de Cascais, na área metro-politana de Lisboa. Disque recibe tal nome ao ter sido poboada por galegos no seu día. Existe, así mesmo, un lugar do concello de Mafra, a sesenta qui-lómetros da capital, que leva o mes-mo nome. En Santiago do Cacém, no Alentejo, existe o Salgueiral da Gali-za. E, � nalmente, aparece o topónimo Galizes (terá a ver ou non con Gali-za?) como lugar da freguesía de São Cipriano, pertencente ao concello de Resende, no distrito de Viseu. Conse-cuentemente, e dunha maneira xeral, podemos asistir á hipótese de que na raíz céltica gal-/cal-, designativo tal-vez de sitio de abrigo, tamén co sen-so de seo ou local matriz, ou de terra patria, temos Galiza, Cale (do citado Portus Cale), Portugal e mesmo Gaia (Vilanova de). Interesante e reco-mendábel a este propósito é o estudo “Etimologias obscuras ou esconsas”, de Higino Martins Esteves, edita-do pola Academia Galega da Língua Portuguesa. Mais sexa como for, pois sempre falamos hipoteticamente, o que está claro é que � ca ben lindo poder ver como os nomes que tanto nos representan e identi� can veñen remitir para ideas tan afagadoras.

Page 10: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

devi

sita

enEx

pona

vSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

38

El modelo está situado en la primera planta de Exponav

Normalmente, mucho an-tes de que sepamos lo que signi� ca la palabra papi-ro� exia –y mucho menos origami– aprendemos a

hacer barcos de papel. En realidad, nos enseñan un modelo concreto de barquito, el más habitual y sencillo, apto para niños pequeños pero fácil y universalmente reconocible. De he-cho, el barco y el avión más simples son las primeras � guras que salen de las manos de los pequeños artistas del plegado de papel y solo los más hábiles consiguen realizar piezas más elaboradas.

Aunque en lo más básico este sea un conocimiento común, son pocas las personas que van más allá y reali-zan creaciones complejas, y muchas menos las que consiguen elevar la papiroflexia a la categoría de arte doblando el papel hasta conseguir hacer con él figuras sofisticadas con todo lujo de detalles. Sin duda, quienes lo logran merecen tener su pequeño espacio en el Museo de la Construcción Naval, puesto que no dejan de ser constructores de barcos, aunque estos sean, como dice la can-ción popular, “chiquititos”.

En la primera planta del edi� cio de Herrerías, ya � nalizando el itinerario

Había una vez un barquito chiquitito

en papeles brillantes que hacen que las identi� quemos rápidamente con pequeñas joyas en colores dorados, plateados o azules.

De la mano del artista han salido desde embarcaciones como las que protagonizan las populares regatas Oxford-Cambridge, con sus remeros incluidos, hasta diferentes tipos de barcos de vela, desde los más sen-cillos hasta los más complejos. Y no faltan buques históricos propios de otras latitudes, como un ejemplo de drakar vikingo.

La exposición incluye también una guía con la que aprender a reali-za algo más que el simple barquito de vela que todos hemos confecciona-do con más o menos acierto. Se tra-ta de construir una embarcación en miniatura de tres palos simplemente plegando un trozo de papel cuadrado. Son solo cuatro pasos, pero el resulta-do es espectacular.

A pesar de que el material del que están confeccionados puede parecer poco resistente, si están correcta-mente construidos los barcos de papel resisten sobre el agua bastante tiempo. Y eso que hay quien dice que represen-tan lo efímero de la existencia, aunque los más optimistas los identi� can con el sueño o la esperanza.

de esta planta después de recorrer la recreación del interior de una fra-gata del siglo XX, nos encontramos una vitrina que muestra una intere-sante colección de papiro� exia. Se trata de pequeñas piezas realizadas

por José María Samaniego Oviedo y donadas por su autor hace unos años al Museo de la Construcción Naval. Recrean diferentes tipos de barcos, pero también algunas de las piezas que los componen, y están realizadas

Page 11: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019enFotogramas

39

La doctora Torrijos, con las enfermeras Coral, Lita (arriba), Mercedes, Carmen y Raquel (abajo) Carmen Moreda, la homenajeada

Servicio de Oftalmología del CHUF

Comida de jubilación de Carmen Moreda en el restaurante Mundial

El Restaurante Mundial, en Perlío (Fene), fue el escenario en el que el pasado 19 de enero se reunieron algunos integrantes del servicio de oftalmología del CHUF. El objetivo era rendir homenaje a una de sus integrantes, la enfermera Carmen Moreda, por su jubilación después

de 42 años desempeñando su labor. Los compañeros de la homenajeada la obsequiaron con varios regalos en una celebración en el que el buen ambiente fue la característica.

muchasFelicidades

Adrián Tellado CalvoAquí comienza tu aventura pequeño, una para la que tienes a la mejor guía del mundo y en la que no te faltarán manos a las que

agarrarte cuando pierdas el equilibrio. Tus titas que te

quieren con locura

Page 12: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

enFo

togr

amas

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

40La visita de la ministra de Defensa, Margarita Robles, por la entrega del “Furor”

La ciudad ferrolana vivió un nuevo acto relacionado con el nava. La ministra de Defensa, Margarita Robles, presidió el acto de entrega del BAN “Furor” a la Armada. La responsable del Gobierno aprovechó para visitar los museos navales, antes de la ceremonia protocolaria. A la

entrega asistieron las autoridades locales, así como autonómicas y militares, además de otras que aceptaron la invitación para el acto.

Page 13: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019enFotogramas

41

Page 14: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

Arturo Lezcano, en mi memoria

Había dedicado yo, por entonces, un par de artículos en “Ferrol Diario”, febrero del año 1975, a un asun-to que estaba de muy efervescente actuali-

dad, el Portugal de la Revolución de los Claveles, proceso iniciado un año antes, y que justo en ese momen-to venía entrecruzado con noticias convulsas, a veces también contra-dictorias, en todo caso, muy presente y activa, en marcha ideológica y de penetración social, la idea de revolu-ción en el férvido sentido marxista, vamos, que parecía Portugal a los ojos de la ortodoxia de Álvaro Cunhal, el comunista más duro y puro de cuan-tos en Europa eran, campo y oportu-nidad propicios para su saudosa ex-periencia revolucionaria, de marcada y radical obediencia soviética.

Aunque por más que muy joven, era yo de cierto espíritu ecuánime y equilibrado, un ecléctico, definición con la que me honró en elogio nada menos que Mario Couceiro, que ya es decir, en ocasión memorable, mien-tras tomábamos café en “La Mezqui-ta”, justo enfrente del Ayuntamiento, aquí en Ferrol, claro. Con todo, en ese ambiente de revolución social y política, tan extremoso y tan cer-ca de España, en puridad geográfica un apéndice vecinal e histórico de carácter funcionalmente regional, ya se sabe, la Lusitania de la Hispania toda, pues claro, resultaba explicable que se mirase con recelo, desconfian-za y un algo de alerta, la evolución de las inquietantes noticias portu-guesas, justo entonces con parte de sus fuerzas armadas ocupadas en cubrir la geografía portuguesa con lo que llamaban “programas de dina-mizaçao cultural”, que naturalmente consistían en agitación y propaganda para la revolución, en tránsito abierto hacia un régimen comunista.

Mis comentarios respecto a la complicada, y también confusa, situación portuguesa, le parecie-ron entonces de cierta ambigüedad oportunista a un prestigioso contral-mirante de la época, Daniel Novás Torrente, para quien no guardo sino memoria considerada, y me envió al periódico una “carta abierta” directa y personal, exponiéndome sus reparos a cuanto yo explicaba, en esencia la pretensión de patrocinar en España

JULIO M. GARCÍAIGLESIAS-POSSE

con esa distribución de minúsculas y mayúsculas, era traza periodística muy seguida y considerada. Torcía más por mis opiniones, era evidente que les reservaba más afecto, pero procuraba un cierto equilibrio salo-mónico en sus conclusiones, procla-mando de inicio en qué coincidía con el señor Novás. Maestría periodística, ya por entonces, y aseados princi-pios de educación, claro que no será de descartar que venga el tonto de cuota a contarnos cómo, en realidad, eran prevenciones medrosas propias del ambiente de la dictadura. Bueno, pues hale, descansa, no te esfuerces, ya te hago yo el trabajo… ¡Qué cosas, de verdad…!

Arturo Lezcano, apenas mediada la treintena, era ya expresión de una cierta excelencia literaria, un estilo, apuntaba ya una singular forma de hacer periodismo, y podía entreverse también fácilmente al fino y entero crítico en variadas artes, entre otras el cine, que le iba a caracterizar años más tarde. Por demás, pronto pasaría de redactor-jefe a director en aquel “Ferrol-Diario” de tanto mérito, inclu-so con su aquel heroico, y su perso-

un régimen político democrático, camuflado, entendía él, con pretextos de prevención contra el comunismo. No era esto exactamente el espíritu de lo que yo trataba de describir, aun-que en parte algo también, pero ya entonces entendí que sus argumen-tos tenían fundamento, y por más que correspondí en respuesta a su “carta abierta”, naturalmente en términos afirmativos de mis consideraciones, hay que decir que el tiempo transcu-rrido, largos cuarenta años, en muy buena parte acreditaron sus razones, la verdad, sin descrédito de las mías, que tampoco estaban tan alejadas, en lo esencial, como pudiera parecer, como a él mismo le parecía.

Aquella palestra epistolar con el contralmirante Novás tuvo su publi-cidad durante unos días y fue asunto comentado, y hasta celebrado en la redacción del periódico con apro-pósitos y dichos ocurrentes propios del Carnaval, exacta y propicia épo-ca en la que se produjo. Y tanto fue así que hasta decidió mediar en la disputa de opiniones, precisamente, Lezcano, que así firmaba su sección, cuyo título “de Dentro y de Fuera”, así,

nalidad, digo, la de Lezcano, la ver-dad, estaba bastante por encima del corpus de plumillas que componían el periódico, a salvo, naturalmente, la excelencia de los maestros, como el antedicho Mario Couceiro, un inte-lectual notable, y en menor grado, un Vicentón siempre chispeante de racinguismo y futbolerías, y bueno, que además aleteaba por aquella redacción un jovencísimo y animoso Bieito Rubido, hoy director de ABC, que tampoco está nada mal.

Procedía Lezcano de “La Región”, en su Orense natal, un periódico de cierta entidad y arraigo, muy sobre todo leído por entornos sociales vin-culados a la emigración, de modo que llegó a Ferrol ya como periodis-ta correoso, con experiencia y usos propios de redacción, café y densas volutas de humo. Supo más tarde “La Voz de Galicia” de su madurez perio-dística más entera hasta acabar con-vertido en el fino escritor de buena literatura que ya era, y mucho, desde hace bastantes años, y por igual, en ese estilista de la crítica, pulcro y educado, amantísimo del cine, sobre el que escribió páginas de mérito en diferentes publicaciones muy cele-bradas.

Conoció, también, la Fundación Vicente Risco, de sus saberes más elaborados y eruditos, en labor de importancia y prestigio mayores, naturalmente con la intención y el prurito intelectual de divulgar, vindi-cando, la singularísima obra del Ris-co escritor y etnógrafo.

La verdad, con tantas y tantas manos llenas de buen hacer, inclu-yendo desde luego su notable aporta-ción a la crítica de cine, tengo la con-vicción, acreditada en la conclusión de lo injusto, que la personalidad lite-raria y ensayística de Arturo Lezca-no no alcanzó el relieve de reconoci-miento público que debiera ante sus claros y largos méritos, más allá del estimable Camba, su galardón mayor, muy de agradecer pero del todo insu-ficiente para su evolución literaria más rica y compleja.

Magnífico conversador, un ver-dadero gozador de la conversación, siento yo no haber tenido oportuni-dad de tratarlo con asiduidad, pero ya es de ver que no guardo para él sino mejor memoria y cumplido reconocimiento. Y desde luego, el mejor deseo de que su obra más general y dispersa, acaso también de apariencia discreta, quede peren-ne entre los entresijos de la cultura, y asome, antes o después, con luz y personalidad propias. Por justi-cia poética y para gozoso y general beneficio. se

ryEs

tar

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

42

Page 15: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019todoMúsica

43

“My expression way” de Mi-guel Lamas es un regalo para los a� cionados con capacida-des sensitivas

capaces de apreciar la música más allá de los “escaparates” mediáticos. Cono-cía los trabajos de Miguel y lo tenía en la “agenda” de valores emergentes –a los 11 años ya tocaba en jam sessions– desde que escuché su primer trabajo, “Melted Lives” que estaba enfocado al jazz- fusión. De ahí que mi sorpresa fuera relativa a la hora de recrearme en el contenido de su segundo álbum, “My expression way”, en el que este batería de Fene abandona los espacios emer-gentes para colocarse a sus 25 años entre la cúspide de los mejores.

El disco es, como suele decirse, una “pasada” y viene cargado con abun-dancias de funk, rock, música de raíz, sin perder la esencia del jazz-fusión. Miguel toca la batería desde los cuatro años y tras cursar estudios en varios conservatorios y conseguir cuatro becas, tiene una importante trayec-toria y experiencia acumulada traba-jando en los estudios o en directo con Raimundo Amador, Miguel Rios, O Funkillo, Andrés Suárez, Obús y Pepe Bao, y muchos otros. Ha tocado y rea-lizado “clinics” en España, Alemania, Bélgica, Francia, Italia, EEUU, Méxi-co, Perú y Portugal. Actualmente está patrocinado por marcas como Pearl, Meinl, Evans, Cympad, Wincent, Ahead y Earprotech.

Volviendo a “My expression way”, escuchamos a Miguel mostrando su sapiencia de maestro percusionista, con una musicalidad exquisita, con un sentido rítmico que se traduce en ver-daderas frases y una soltura a la hora de acompañar a los solistas, a los que en ocasiones conduce. En este disco, Miguel Lamas cuenta con sus cola-boradores habituales Iago Mouriño, Octavio Vargas, Olaya Alcázar y Pablo Añón. Se unen al line-up “musicazos” y amigos como Carlos Leal, Jesus Bachiller, Dany Noel, Jorge Vera, Tony Molina, Raynald Colom, Jorge Pérez, Andreas Lutz, Adrián Bartol y un can-tante espectacular, el “front man” neo-yorquino Dean Bowman, conocido por sus trabajos con “Screaming Headless Torsos”; John Sco� eld...

Grabado en los estudios PKO en Madrid con Caco Refojo (técnico gana-dor de 3 Grammys latinos y 11 nomina-ciones más) en las mezclas, lo publica Márdea Produciós.

Patti Smith llega al Noroeste

Miguel Lamas presenta su

nuevo disco “My expression way”

Está claro que la Conceja-lía de Culturas del Ayun-tamiento de A Coruña no quiere dejar para “última hora” las contrataciones para el Noroeste y así evitar el “galimatías” que

produjo la polémica de la pasada edi-ción anunciando el concierto estelar de Patti Smith, que tiene a sus 73 años un “tirón” estelar capaz de atraer al arenal a varios miles de a� cionados a la música.

Asistí en 1976 al concierto que Pat-ti Smith dio en el Pabellón de Depor-tes del Juventud de Badalona y guar-do de él un buen recuerdo, a pesar de que el sonido no fue “gran cosa”. Salió al pequeño escenario como una más

del grupo, con su “look desaliñado” Venía a presentar su álbum “Horse” y durante el concierto fue per� lando su actitud musical y sus inquietu-

des intelectua-les resaltando por encima del espectáculo el mensaje de sus poemas, ganán-dose al auditorio sobre todo con los temas “Horse” y “Gloria”.

En 2010 vino por primera vez a Galicia, actuando en Vigo y llenan-do el auditorio del parque de Castrelos en un concierto inti-mista y compro-metido en el que no faltaron sus clásicos.

A día de hoy, Patti Smith mantiene el status que la llevó a convertirse en una de las artistas más influyentes de los Estados Unidos. Llegó al éxito con “Because the Night” (1978) canción coescrita con Bruce Springsteen; que posteriormente fue versionada por el “boss”. En 1980 se retiró de la esce-na musical tras su boda y posterior maternidad. El “retiro” duró hasta que su hijo cumplió catorce años y regre-só de la mano de Bob Dylan en el año 1995.

En el concierto de A Coruña, pre-visiblemente estará acompañada por su grupo, en el que � guran los guita-rras Lenny Kaye y Jackson Smith –su hijo–, Tony Shanahan, bajo y teclados y Jay Dee Daugherty a la batería.

Ketama regresa. Antonio Car-mona, Josemi Carmona y Juan Carmona se reúnen de nuevo para lanzar una reedición de “Akí a Ketama”, ahora remaste-rizado en Abbey Road, que es su disco más emblemático y que mantiene la potencia y el sonido “ketamero” de siempre. Incluye para la ocasión materia-les nuevos con colaboraciones especiales como las de Pablo Alborán y Jorge Drexler. La nue-va versión de “De akí a Ketama” incluye, además de los clásicos de su repertorio, cuatro temas producidos por Pablo Cebrián. “Loko de Amor” es la carta de presentación de esta vuelta del trío que abrió el � amenco al pop y a los ritmos latinos. También � gura “Ángel Caído”, un tema de Antonio Vega que había partici-pado en la grabación original, a quien rinden tributo.

En su nueva canción, “Land of the Free”, el grupo The Killers aborda temas políticos de Estados Unidos, desde el muro fronterizo hasta el encarcela-miento masivo. Grabado en sus estudios Battle Born de Las Vegas y producido por Jacknife Lee, con voces adicionales de destacadas � guras de la músi-ca gospel como la coarreglista vocal Lynn Mabry así como de Dorian Holley, Will Wheaton, Sherree Patrice Brown, Akasha Mabry y de las vocalistas de la gira de The Killers, Amanda Brown, Danielle René Withers y Erica Canales. La banda otorgó a Spike Lee el completo control creativo sobre el clip que se � l-mó durante un par de semanas a � nales de 2018, desplazán-dose a la frontera con México para captar escenas de familias migrantes intentando llegar a la tierra de la libertad. Desde 2004 The Killers ha editado cinco álbumes de estudio.

KETAMA“LOKO DE AMOR”

THE KILLERS“LAND OF THE FREE”

Una de las artistas más in� uentes de la música rock que aportó “un punto de vista femenino e intelectual” a la

música punk –de ahí el sobrenombre de “musa del punk”– y se convirtió en

una de las artistas más in� uyentes incorporando la “poesía beat”, será una de las cabezas de cartel de la 33 Edición del Festival Noroeste

Estrella Galicia 2019 que se subirá al escenario playero el viernes 9 de agosto a parir de las 23.30 horas

NONITO [email protected]

Page 16: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

desd

elaB

utac

aSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

44

Un género es siempre atrezo. Una serie de lugares comunes en personajes y ambientación. No es más que eso, un ropaje, con sus ar-

quetipos especí� cos para vender la ilusión de que estamos viendo un péplum, una de gánsteres, una de es-pada y brujería, una de superhéroes, una space opera… Pero este ropaje no de� ne en ningún caso los elemen-tos artísticos fundamentales de una obra. Ni su calidad. No hay géneros mayores o menores, por más que un sector de la prensa cultural haya de-cidido, con epatante cortedad de mi-ras, trazar estas fronteras en función de lo cualitativo. Se puede llegar a Shakespeare desde el pulp. Lo único que hace falta es un Shakespeare.

Lo que M. Night Shyamalan ha hecho en su trilogía sobre los super-héroes ha sido precisamente esto. El protegido, Múltiple y Cristal se inscri-ben en el género superheroico. Pero elevan a unas cotas de calidad simi-lares a las alcanzadas por Centauros del desierto, La puerta del cielo o El perdón en su género, el wéstern. Es una mera cuestión del talento del artista tras las cámaras. El género no prede� ne la calidad de la obra. Y pen-

Del ‘pulp’ a Shakespeare

sar de otra manera, como hace por inercia la mayoría de la crítica cul-tural en este país, es, sencillamente, estar equivocado. Es tener una venda en los ojos. Es practicar un racismo cultural que no tiene el menor aside-ro intelectual.

No ha habido en toda la historia del cine un género tan exitoso como el superheroico. Algunos dirían que, en el cine, todo empezó con el Bat-man de 1989 de Tim Burton. Pero ese fue un destello sin más de la primera oleada; un caso aislado. La película

que prefigura hasta qué punto van a ser importantes los superhéroes —que no son más que la prolonga-ción de los Aquiles, Gilgamesh, Vis-nú y cía— en nuestro tiempo. Y lo pre� guraba con lo que semejan unos poderes proféticos propios de Delfos.

Antes de la gran crisis económica, Shyamalan ya percibió esa desespe-ranza extendida entra la población. La tradujo en un diseño de produc-ción muy sombrío, que retrataba una Filadel� a oscura, gris, llena de decadencia, marginalidad y desespe-ranza. En ella, David Dunn, emergía como un superhéroe como jamás se había visto a otro. Un tipo corrien-te, pero corriente de verdad, que de pronto se veía enfrentado a la posi-bilidad de ser realmente extraordina-rio. En una de las mejores secuencias de la historia del cine, Dunn se plan-ta a la salida de la boca de un metro, con las manos extendidas, tocando a la gente que circula en la calle para detectar quién ha pecado, mientras un crescendo musical estremecedor transmite la emoción de Dunn: el saberse único, redentor; justo.

Veinte años después, Cristal cie-rra con una rotundidad aplastante el germen de la idea verdaderamente poderosa que yacía en El protegido. ¿Por qué necesitamos creer en los superhéroes? ¿De dónde viene ese hambre por la � cción de lo sobrehu-mano? La respuesta de Shyamalan es política. Viene de que nos han hur-tado los sueños; viene de que el mun-do contemporáneo está sustentado

para refrenar la brillantez e igualar al colectivo en la mediocridad, mientras unas élites privilegiadas eligen por todos el rumbo universal de nuestra especie.

A la vez, vivimos una crisis de fe en la que llevamos inmersos, en el primer mundo, un par de siglos. Cada vez cuesta más encontrar a quien cree en Dios, Alá o cualquier otra entidad mayor. Y sin embargo hay algo en nuestra especie que tiende irremediablemente a creer. A subli-mar la idea del bien en una divinidad sobrehumana. El superhéroe no es más que la encarnación de ese deseo por tener un ejemplo modélico, una luz en las tinieblas, que sea la mejor versión posible de nosotros.

Estos, como cualquiera con un poco de hondura de pensamiento puede percibir, son temas mayores. Son temas que describen y descifran nuestra sociedad. La diferencia entre cualquiera de Marvel y lo que hace Shyamalan es la diferencia entre el artista y la fábrica. Marvel percibe este hambre y provee de los mitos para saciarla. Shyamalan reflexio-na sobre ella y eleva tal re� exión a la categoría de arte mayor. Con uno de sus giros de guion característicos, en realidad son tres consecutivos que estallan en la gran catarsis de su carrera, Shyamalan nos explica por qué necesitamos a Spider-Man, Hulk, Batman o Superman en nuestras vidas. Necesitamos creer.

¿En quién? En nosotros. En que podemos ser mejores.

ÁNGEL LUIS SUCASAS

Page 17: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019cineTeatro45

Matt Dillon, Siobhan Fallon Hogan y Lars von Trier en el estreno en Cannes de “La casa de Jack”

Más de 40 años después del es-treno del primer Rocky, Sylvester Stallone vuelve a subir al ring como entrenador

de Adonis Creed (Michael B. Jordan) que en “Creed II: La Leyenda de Roc-ky” se enfrenta al reto más grande de su vida, enfrentarse en combate a un contrincante ligado a su pasado familiar. El � lme, dirigido por Steven Caple Jr, supone la continuación de “Creed” (2015), con la que Stallone ganó el Globo de Oro y estuvo nomi-nado al Oscar.

Otro veterano del cine, Robert Redford, que cumplirá 82 años el próximo 18 de agosto, ha anunciado su despedida de la interpretación con “The old man and the gun”, un � lme dirigido por David Lowery y basado en la historia real de Forrest Tuc-ker, un ladrón de bancos que pasó la mayor parte de su vida en la cárcel o tratando de huir. El protagonista de “El golpe” o “Dos hombres y un desti-no” seguirá vinculado al cine a través de la producción, la dirección y el ya mítico festival de cine independiente de Sundance que fundó en 1981.

Amor y provocaciónPor otro lado, tras ganar el Oscar a la mejor película por “Moonlight”, Barry Jenkins dirige “El blues de Beale

Mark Whalberg y Rose Byrne protagonizan “Familia al instante”, una comedia dirigida por Sean Anders sobre

el mundo de la adopción. De la noche a la mañana los protagonistas pa-san de ser dos a cinco en la familia al adoptar a tres hermanos a la vez. Anders, director y padre de tres hijos adoptivos, se inspiró en su propia ex-periencia para escribir el guion, que no deja fuera temas delicados como

Rocky Balboa regresa al ring esta semana

Street”, una nueva historia de amor y coraje basada en una novela de James Baldwin y protagonizada por KiKi Layne y Stephan James. La pelí-cula cuenta la historia de una joven de Harlem que se ve obligada a luchar contra reloj para probar la inocencia de su pareja, Fonny, de quien está embarazada.

Por último, tras escandalizar en el festival de Cannes –decenas de per-sonas abandonaron la sala de pro-

yección– llega a los cines “La casa de Jack”, la última provocación del siempre incendiario Lars von Trier. El danés convierte a Matt Dillon en un psicópata, asesino en serie, que colecciona cadáveres en un refri-gerador en un � lme que re� exiona sobre la relación entre arte y vio-lencia e incluye desde � lmaciones del pianista Glenn Gould en su casa a pinturas como “El nacimiento de Venus” de Boticelli.

Comedia y animación completan la oferta de la nueva cartelera

la separación familiar y otras di� cul-tades que afrontan los niños.

Dentro del mismo género, Carlo Verdone dirige y protagoniza “Bendi-ta locura”, que saca punta a las com-plicaciones del mundo de las citas online. Verdone da vida al dueño de una tienda de artículos religiosos al que acaba de abandonar su esposa. La inesperada llegada de Luna, una nueva dependienta alocada y desca-rada, hará que su vida dé un vuelco al descubrirle las aplicaciones de citas.

Robert Redford pone � n a su carrera como

actor con “The old man and the gun” y

Lars von Trier y Barry Jenkins presentan sus nuevos � lmes

La animación “Las aventuras del pequeño Colón”, dirigida por el brasi-leño Rodrigo Gava, reúne a tres ami-gos –Cristóbal Colón, Leo Da Vinci y Mona Lisa– en una aventura en bus-ca de un tesoro para tratar de salvar de la bancarrota a la familia de “Cris”.

Otra animación, “El viento entre las cañas”, recomendada para niños a partir de 5 años, propone la histo-ria de Eliette, una niña de 8 años que vive en un país donde el rey ha prohi-bido la música.

A sus 81 años, Robert Redford ha decidido decir adiós a su carrera de actor tras 50 años dedicado al mundo del cine. Ha aprovechado el estreno de su última película para hacer pública su decisión de tomar-se un respiro y centrarse en su vida personal. Decenas de títulos y una nominación a los Oscars han sido algunas de las cosas que han marcado su vida profesional. Diez Minutos

Documentales sobre política y música, talentos emergentes del cine latino y estrellas de Ho-llywood en busca de proyectos más arriesgados serán algunos de los protagonistas del festival de Sundance, que comenzó esta semana. Considerado como el evento de cine indepen-diente más importante de EEUU, Sundance proyectará hasta el 3 de febrero 241 producciones, entre largometrajes y cortos, provenientes de 49 países. EFE

La película mexicana “Roma”, de Alfonso Cuarón, y “La favorita”, de Yorgos Lanthimos, parten como las máximas favoritas en la 91 edición de los Oscar con diez nominaciones cada una. EFE

ROBERT REDFORD DICE ADIÓS A LA INTERPRETACIÓN TRAS CINCUENTA AÑOS DE CARRERA

LA POLÍTICA, LA MÚSICA Y EL CINE LATINO PIDEN PASO EN EL FESTIVAL DE SUNDANCE

“ROMA” Y “LA FAVORITA” CONSIGUEN CADA UNA DIEZ NOMINACIONES A LOS OSCAR

Page 18: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

enDe

talle

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

46 El trastorno obsesivo compulsivo (TOC) se caracteriza por ciertas conductas o rituales con los que la persona afectada pretende aplacar unos pensamientos que se repiten y que escapan a su

control, una combinación que impacta de manera muy notable sobre la calidad de vida. Algunos personajes famosos, como Leonardo Di Caprio o Amanda Seyfried, han confesado que tienen un TOC.

No son manías, es TOC

SALUD

“Tenía mucha ansiedad que venía del TOC (Trastorno Obsesivo Compul-sivo) y pensé que tenía un tumor en el cerebro. Me hice una resonancia magnética y el neurólogo me man-dó al psiquiatra. A medida que voy cumpliendo años, los pensamientos y temores compulsivos disminuyen mucho. Me ayuda bastante saber que muchos de ellos no están basados en la realidad”, señala la actriz Aman-da Seyfried en una entrevista con la revista “Allure”.

Leonardo Di Caprio también ha manifestado en varias entrevistas que tiene TOC y ha revelado que va pisando las manchas de chicle que encuentra cuando camina por la calle. “A veces soy capaz de decir: Ok, estás siendo ridículo. Deja de pisar cada mancha de chicle que ves. No necesitas hacerlo. No tienes que retroceder 20 pies (unos seis metros) y poner tu pie sobre esa cosa. No va a pasar nada malo”, detalla Di Caprio al diario “The Telegraph”.

En la película “El aviador”, Di Caprio dio vida a Howard Hughes, quien también padecía este trastor-no, aunque en un grado más severo. “Durante el rodaje lo dejé � uir y nun-ca escuchaba a la otra voz. Recuerdo a mi maquilladora y a mi asistente llevándome al set y diciendo: Oh, Dios vamos a necesitar diez minutos para llevarlo al set hoy porque tiene

Algunas personas, además de TOC, padecen otros trastornos como la depresión y presentan cierto grado de frustración, rabia y culpa

PURIFICACIÓN LEÓNFotos: Efe

que volver a pisar esa cosa y tocar la puerta de cierta manera y después entrar y volver a salir”, recuerda el actor. “Me permití a mí mismo hacer-lo porque quería que a� orase. Estaba intentando ser el personaje. Fue algo realmente molesto, incluso después del rodaje”, añade Di Caprio.

Otros personajes famosos como Charlize Theron, David Beckham o Daniel Radcliffe también han indi-cado que padecen TOC. Pero, ¿en qué consiste exactamente el TOC? La psicóloga Amaya Terrón explica que está incluido en la categoría de los trastornos de ansiedad.

Los rituales del TOCLa especialista aclara que las per-sonas diagnosticadas con TOC se caracterizan por presentar una serie

de rituales, conductas casi mecáni-cas, que les ayudan a huir de unos pensamientos que se repiten de for-ma obsesiva y espontánea. Esos pen-samientos, que no controlan, les pro-vocan mucha ansiedad, que no saben reconducir salvo con estas compul-siones. Esto les impide funcionar con normalidad en sus vidas.

“Debido a estas comprobaciones, tics o rituales dejan de ser operati-vos y dependen de su consecución para volver a sentir cierta paz, que se vuelve a empañar en cuanto apare-cen de nuevo las ideas obsesivas. De este modo, se encuentran sometidos a un círculo vicioso del que es muy difícil salir sin ayuda especializada”, apunta.

“A los rituales, costumbres, tics o las mal entendidas ‘manías’ se les

321

Page 19: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019enDetalle47

El orden extremo y la obsesión por lavarse las manos son algunos de los síntomas más habituales de TOC. 1- Charlize Theron 2- Amanda Seyfried y 3- Leonardo Di Caprio son algunas de las caras conocidas que han reconocido sufrir este trastorno. 4- Imagen de la representación teatral “Toc, toc”, que trata sobre el trastorno obsesivo compulsivo de algunas personas

Los orígenes pueden variar desde: una contribución hereditaria, una personalidad más obsesiva, un trauma complejo, una situación extrema estresante, un trastorno del apego, una educación basada en la culpa...

“No hay dos TOC iguales porque no hay dos personas iguales”, asegura la psicóloga Amaya Terrón

denomina compulsiones y a los pen-samientos recurrentes, automáticos e intensos generadores de ansiedad se les llama obsesiones. La naturale-za y contenido de las ideas obsesivas varía mucho entre las personas que padecen TOC, pero lo que es común a todas ellas es la ansiedad que pro-vocan y los mecanismos que activan para huir de ellas”, detalla Terrón.

Malestar y compulsiónLa psicóloga precisa que, una vez que se ha desencadenado el pensa-miento, la persona experimenta un sentimiento de malestar que pue-de aparecer en forma de ansiedad, miedo, angustia, culpa, rabia, etc. La persona afectada tiene la necesidad de salir de la situación que le hace sentir mal y ante la imposibilidad de lograrlo “recurre a una serie de com-portamientos disruptivos ritualiza-dos o comprobaciones mecánicas. Estas compulsiones le generan una sensación temporal de calma pero no resuelven el problema”, aclara.

“Una vez que ha pasado el episodio y ante la disfuncionalidad del ritual como medida curativa o preventiva se vuelven a presentar las ideas obse-sivas que desencadenan de nuevo el cuadro clínico”, describe.

No obstante, la especialista desta-ca que estas ideas obsesivas y com-pulsiones deben repetirse con cierta intensidad y frecuencia para que se considere que hay un trastorno obse-sivo compulsivo. Terrón comenta que el TOC tiene fases y a veces pare-ce que mejora, “pero sin tratamiento no se resuelve del todo sino que tiene picos según variables situacionales y personales”.

Causas del TOCEn lo relativo a las causas del TOC, la psicóloga subraya que los orígenes de los trastornos son multifactoriales y no tienen una génesis común o uni-versal. “Hay personas que llegan por unas vías y otras por otras pero, al ser un trastorno de ansiedad, básica-mente lo que hay debajo es un miedo, una angustia, una fobia o algún trau-ma no resuelto”, mani� esta. En este sentido, señala que las conclusiones de los estudios cientí� cos mezclan factores biológicos, psicológicos, sociales y situacionales. “Los oríge-nes pueden variar desde: una contri-

La psicóloga explica que en su consulta suele utilizar técnicas de tipo cognitivo-conductual para tra-tar la sintomatología más super� cial y técnicas más psicoanalíticas para entender cómo se ha generado el trastorno y cómo ha evolucionado. Así, “no solo puedo darle una explica-ción al paciente sino que me dirijo al origen, lo que minimiza las recidivas en la enfermedad”.

La psicóloga añade que no se tra-ta solo de aplicar una u otra técnica “sino de empatizar y respetar a la persona que tienes enfrente, pues esto es la base de una buena alianza terapéutica y lo que asegura el éxito � nal del tratamiento”.

Otros trastornosAlgunas personas, además de TOC, padecen otros trastornos como la depresión. En este sentido, Amaya Terrón aclara que quienes acuden a consulta por un TOC, por lo gene-ral, han luchado contra estos pen-samientos durante mucho tiempo y van a terapia cuando el cuadro es ya muy intenso, por lo que no es raro encontrar cierto grado de frustración, rabia, culpa o incluso algunos cua-dros depresivos como consecuencia de la indefensión que les provoca la propia enfermedad. Otras veces, en cambio, el trastorno depresivo prece-de al TOC.

La psicóloga recalca que las vías por las que se llega a lo patológico no tienen un patrón común o uni-versal, por lo que hay que investigar cada caso de forma particular para adecuar el tratamiento que se apli-ca a cada persona. “No hay dos TOC iguales porque no hay dos personas iguales”, concluye.

bución hereditaria, una personalidad más obsesiva, un trauma complejo, una mala experiencia, una situación extrema estresante, un trastorno del apego, una educación basada en la imposición de la culpa, etc. Todo esto puede contribuir no solo al origen sino también al mantenimiento del TOC”, expone.

Para tratar este trastorno, la espe-cialista a� rma que es necesario acu-dir a terapia con un psicólogo clínico sanitario. Terrón indica que en algu-nas ocasiones es preciso recurrir, además, a un psiquiatra que propor-cionará al paciente la adecuada ayu-da farmacológica.

“No hay dos TOC iguales”Para Terrón, “las terapias más e� ca-ces son aquellas en la que se trata a la persona con respeto, se le enseña acerca de su padecimiento y se enca-mina el tratamiento según la génesis y la evolución del TOC”.

4

Page 20: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

gam

eOve

rSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

48

E s innegable la in� uencia cada vez más fuerte que el cine ejerce dentro del mundo de los videojue-gos, ya sea desde su es-tética como desde su na-rrativa, llegando al punto

de crear un tipo de títulos donde ya nos es difícil encontrar la línea que separa a ambos medios, únicamen-te marcada por la interactividad del jugador. Es debido a esta tendencia que en los últimos años hemos visto nacer un nuevo tipo de género al que conocemos como aventura narra-tiva, donde la experiencia se vuelca totalmente en el esfuerzo de contar una historia que nos atrape desde el primer momento, aunque eso conlle-ve sacri� car la variedad y libertad de su desarrollo.

Pero entonces, ¿qué es lo que los creadores de Florence han logrado esta vez para sorprender a sus juga-dores y alzarse como uno de los gran-des de los últimos tiempos? Pues eso es justo lo que vamos a averiguar en este análisis.

¿Preparados para desentrañar los secretos de la familia Finch?

¿La ley de Murphy?El videojuego nos pone en la piel de Edith Finch, una joven que, tras muchos años a la deriva, recibe como herencia la casa en la que se crió pero que no había pisado desde hacía años y, tras acabar siendo el último miem-bro con vida, tiene la oportunidad no

La ley de Edith Flinch: el legado familiar

do que esta resulte entretenida y que, junto a una narrativa excelente, nos mantenga pegados a la pantalla.

A lo largo del título hemos pasado de sencillamente explorar la casa de nuestra infancia a convertirnos en diferentes animales, vivir una histo-ria de terror digna de las Historias de la Cripta y hasta volar o viajar a dis-tintos reinos imaginarios, y todo esto realizado de una forma orgánica que el jugador siente como algo natural, y aunque puede pecar de ser excesi-vamente simple, lo cierto es que esto ayuda a garantizar un ritmo que no decae en ningún momento en las dos horas que dura la trama.

A nivel audiovisual es difícil recri-minarle algo, ya que el título destaca por un apartado artístico excepcio-nal y con una iluminación y diseño de escenarios maravilloso, con una banda sonora que es un deleite para nuestros oídos.

De hecho, otro de los detalles más interesantes en este apartado ha sido la perfecta inclusión de subtítulos que, lejos de estar metidos con calza-dor y a la fuerza, en este caso forman

solo de recuperar los recuerdos de su niñez, sino también de descubrir todos los secretos tanto de su familia como de todos los antepasados que vivieron allí, todos los cuales murie-ron en extrañas y curiosas circuns-tancias.

De esta forma, se nos plantea una aventura en primera persona donde, de forma bastante guiada y lineal, exploraremos la casa interactuan-do con diferentes objetos que nos revelarán las vidas y trágicos � na-les de los personajes que en su día llegaron a habitarla. Como podemos apreciar, su base jugable no es dife-rente a la que vimos en títulos como Gone Home (Fullbright, Blitworks, 2013) y Overwatch (Campo Santo, 2016), siendo una jugabilidad bastan-te limitada donde la mayor parte del tiempo nos la pasamos avanzando y seleccionando objetos. Sin embargo, el mérito que tiene la última obra de Annapurna es que aún con una base tan simple, logra sorprender gracias a un desarrollo variado con diferentes situaciones que no nos esperamos y que cambian la experiencia, hacien-

parte del juego, integrándolos como si fuesen las letras de un cuento infan-til que no solo pegan con la estética de la obra, sino que combinan con la narrativa y la ambientación a la per-fección, consiguiendo una inmersión total.

La aventura narrativa de� nitivaEn de� nitiva, What Remains of Edi-th Finch no es un título para todo el mundo, pero todo lo que toca lo hace de forma excelente.

No es un juego para quien busque acción o un gameplay profundo, pero es perfecto para quien quiera una experiencia narrativa breve, intensa y diferente a la actual. Un título exce-lente que cautivará a cualquiera que busque desentrañar los misterios de sus antepasados.

VICTORIA D. [email protected]

Desarrolladora: Annapurna InteractivePlataformas: Steam, GOG, Epic Games Store, Xbox Store y Playstation NetworkGénero: Aventura narrativa, primera personaModo: Un jugadorDuración: 2 horasDi� cultad: Muy fácilPrecio: 19,99 €

WHAT REMAINS OF EDITH FINCH

WHAT REMAINS OF EDITH FINCH

Page 21: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

La moda es una primera carta de presentación ante los demás, es la primera demostración de nuestra actitud. Em-pieza a cambiar, ya es hora, ante tu vida dia-

ria, ante los demás, en tu día a día, no quiero más dramas, ni quejas, quiero soluciones. Demuestra tu seguridad.

“La actitud es el estado de ánimo que se expresa de una cierta mane-ra”, es “una manera de estar alguien dispuesto a comportarse u obrar”. Hacemos in� nidad de listas de pro-pósitos, de intenciones… ¿Cuántos llevaremos a cabo? ¿Dónde que-dan tus sueños? Sé que la vida da muchas vueltas, nuestras necesi-dades van cambiando a lo largo de nuestra vida.

Nos casamos, tenemos hijos, tra-bajamos… nos relajamos, nuestro aspecto pasa a un segundo plano porque siempre tenemos priorida-des, entiendo la situación porque yo también lo he vivido, he pen-sado más en las necesidades de los demás de mi entorno que en mis deseos personales. Llega un momento en que esto cambia, o mejor dicho yo cambio. Cuando te das cuenta que una cosa es compa-tible con la otra, que no puedes lle-gar a todo, que hay que hacer lo que se puede, que no tienes que ser per-fecta, es el momento de cambiar.

Tu aspecto te define, la moda puede ser una aliado para sentirte mejor, tu aspecto tiene que ser bri-llante y re� ejar tu personalidad. Ya sabes, año nuevo, ¡vida nueva! Y por supuesto…

¡Armario nuevo!Este invierno le harás frente al frío sin perder un ápice de estilo, en ple-na temporada de rebajas hazte con los mejores tesoros que te servirán para esta y la próxima temporada otoño-invierno. Vamos a ser visio-narias.

La importancia de los básicos:• Los jerseys de cuello vuelto

como perfecto compañero.• Las eternas gabardinas beigue,

aliadas con un pañuelo de seda al cuello o en forma de lazo para el peinado, hacen que tu look sea muy cool.

• Las botas moteras, siempre recurrentes y muy versátiles desde con unos jeans hasta con un traje sastre.

• Los vestidos largos midi mono-color, en el tono que más te favo-rezca.

• El vestido negro (por si no lo tienes) con buen tejido sigue sien-do indispensable.

AbrigosPor supuesto, la estrella de todas las temporadas invernales que se precien, el abrigo, que se merece

un capítulo especial, pondrá la nota chic a nuestros looks invernales. Fíjate en el corte, en el tejido y en la calidad.

Lo primero en lo que tie-nes que pensar es en el color, busca uno que combine con la mayoría de prendas que tengas en tu armario, por aquello de economizar. Si quieres que te sirvan para varias temporadas huye de los colores de moda y apuesta por los clási-cos. Si por el contrario eres súper atrevida, ya sabes, mucho color, tanto para los días de sol como para los de lluvia.

L o s b á s i -cos que nun-ca pasan de moda y los que te aconse-jo comprar son los de estampado de leopardo y los eternos camel o beigue.

Muy prácticos son los abrigos con maxibolsi-llo, muy en tendencia por su comodidad y por su estética, a los que les auguro larga duración.

Por cierto, si aún no tenías un abrigo de doble botonadura, aho-ra es el momento de conseguir esta pieza atemporal. Esta tem-porada se ha llevado mucho la piel de borre-go, infalible contra el frío. Puedes hacerte con uno, es un clásico que siempre vuelve desde los años 70.

El alto impacto visual que ofrecen los abrigos de

Nueva actitudSUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

49

NATALIA ALCAYDE@Natalialcayde deM

oda

Arriba, imágenes de @blaireadiebee y @thestreetvibe; a la derecha, arriba una imagen de @olayzolav y abajo una fotografía de @blaireadiebee, que resumen algunas de las tendencias en abrigos para la temporada otoño invierno.

peluche seguirá en muchas temporadas, se permi-ten de corte oversize, abrigosos y � eles aliados a tus deportivas. Son envolventes y muy necesarios.

Lo más interesante del abrigo es que te permite todas las combinaciones que se te ocurran, estam-pados con prendas lisas o sumar diferentes prints. Consigue tu versión más personal sin miedo a las mezclas.

No habrá prenda que uses más en invierno, ya eli-jas uno ceñido al cuerpo, un modelo oversize de aire masculino o uno más simple con diseño de bata.

La inversión que yo he hecho esta temporada es comprar la versión oversize en blanco mar� l, he apostado por los colores claros en el total look, ado-ro vestirme toda de blanco en invierno, es elegan-cia pura y si lo combinas con botas altas en blanco, serás la más atrevida y copiada. ¡Apuesta por él!

Page 22: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

elIn

vent

ario

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019

50 Lovot, el robot que nace para amar y ser amado

BILLETERA PARA CARGAR EL MÓVIL

Esta es la billetera que carga smartphones y tabletas. Tiene una batería extraíble de 2.500 mAh que cabe en una ranura para tarjeta de crédito y suministra energía a un dispositivo Android o iOS. Tiene un interior expandible para colocar hasta 25 tarjetas y 30 billetes, y ayuda a proteger la identidad contra el escaneo no autorizado al bloquear las señales de radio emitidas por los chips RFID. Con un cable de carga USB incorporado y un adaptador Lightning. Por 50 dólares en hammacher.com.

EXTINTOR YMECHERO

A simple vista, podría parecer todo lo contrario de lo que realmente es. Este miniextintor no está pensado para apagar el fuego sino para todo lo contrario, puesto que es un mechero. Resulta ideal para cualquier colección de mecheros o simplemente como regalo. La llama es de butano recargable y ajustable. Dispone, además, de una luz LED y tiene un peso de solamente 42 gramos. Se puede encontrar por un precio de 13,20 euros en la página web notyourusualgifts.com.

MODULADOR DE VOZ

Si estamos viendo los deportes en la tele, discutiendo sin cesar sobre política, cantando con entusiasmo o gritándole a alguien, seguramente elevemos demasiado el tono de voz, lo que resulta muy desagradable. La solución es el nuevo BeltBox sobre la boca. Este práctico dispositivo amortigua los sonidos fuertes de un usuario hasta 30 decibelios y se puede sostener en la boca o usar con las manos libres mediante una correa elástica. Incluso es impermeable para cantar en la ducha.

Hay robots de todo tipo: industriales, de co-cina, para fábricas e, incluso, para jugar al fútbol. Pero los dise-ñadores de este tipo de máquinas han ido

un paso allá al crear un robot que te haga feliz.

LOVOT, que así se llama este pecu-liar robot, permite que el usuario se relaje y se sienta más tranquilo con simplemente mirarlo. Es un poco como sentir amor hacia otra perso-na. Eso es porque los creadores han usado la tecnología para no mejorar la conveniencia o la e� ciencia, sino para mejorar los niveles de confort y sentimientos de amor.

Lovot reaccionará a los estados de ánimo y hará todo lo posible para llenar de alegría y revitalizar a su dueño. Luce amigable, parece un robot de peluche, mira a los ojos, se desplaza por el salón. Pero muchos se preguntan: ¿para qué sirve?

En realidad, Lovot no se parece a ningún otro robot que hayamos visto. En cierto modo, es como una nueva

especie animal: un robot con la inte-ligencia arti� cial equivalente a la de un hámster. Dotado de varias CPU, chips de IA y más de 50 sensores diferentes, Lovot interpreta las reacciones y el esta-do de ánimo de las personas, y actúa en conse-cuencia.

CALENTADOR PARA LA MANO DEL RATÓN

Esas o� cinas en las que no hace ningún calor son un suplicio. Esto hace que las manos se sientan como carámbanos en invierno, por lo que usar el teclado o el ratón sea casi imposible. Esta exclusiva alfombrilla de ratón con calefacción permite envolver la mano en una agradable y cálida cueva de calidez. Se conecta al ordenador o portátil a través de USB para proporcionar calor a la parte superior de la mano mientras usamos el mouse. Por 17,95 dólares en la página web odditymall.com.

¿Qué hace diferente a Lovot de otros robots adorables que se han multiplicado desde los tiempos de R2-D2? Para empezar, su diseño. Es una mezcla de pin-güino y aliení-gena de serie de anime, con

los gestos y movimientos adorables como solo los japoneses saben dotar a sus personajes de fantasía.

Lovot está diseñado para ser que-rido. Los motores y el ordenador

que hay en su interior emiten calor, que se distribuye por toda su piel, por eso está caliente cuando lo cogemos, como un ser vivo. Los ojos muestran gestos natura-les y siguen la mirada y

la posición. Sus 50 sen-sores distribuidos por todo el cuerpo detectan

si lo acaricias, cuando lo coges en brazos... o cuando lo tratas mal. Si lo haces, cuando te vea huirá de ti.

Este es un robot un tanto especial, que te pide que lo abraces, agitando sus bracitos

arriba y abajo como hacen los bebés. Toda

una máquina de amor adorable. Más información en la página

web de los creadores de Lovot.

Page 23: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

SUPLEMENTODOMINICAL

27 DE ENERO DE 2019elInventario51El columpio que se

convierte en un xilófono

lo reciba solo tendrá que hacer un poco de montaje ligero en el momen-to de la entrega. El columpio xilófono mide 1,50 metros de largo por 90 cen-tímetros de largo y 60 de ancho.

Se puede comprar por 1.300 dóla-res en la web odditymall.com.

Si te encantan los so-nidos de un xilófono y te gusta el aire libre, este columpio musical podría ser para ti. Es básicamente un xiló-fono combinado con

un columpio, y es perfecto para los amantes de la música. Cada listón en el columpio del porche es una nota diferente en el xilófono, y viene con dos mazos para que el dueño pueda tocar una pequeña canción antes de sentarse cada mañana y disfrutar de su café.

Está a� nado en Do, y está hecho de madera de cedro rojo occidental con herrajes de acero. Tiene los sonidos tropicales de una marimba, y es súper cómodo y espacioso para sentarse. La madera utilizada es resistente a la intemperie, aunque las notas cam-bian cuando las tablas están muy mojadas, pero recuperan el tono per-fectamente cuando se secan.

El columpio del porche del xiló-fono está fabricado por Etsy store Musical Furnishings, y no solo fabri-can este original columpio musical, sino que también hacen un montón

de otros muebles que permiten tocar música, incluido un baúl de juguetes o una mesa de café.

El mobiliario musical está hecho a mano y llegará a su dueño dentro de las tres semanas posteriores al pedi-do. Se envían a todo el mundo y quien

Si tenemos un arma-rio muy soso y hace falta animar las co-sas un poco para darle color, estas perchas de anima-les podrían ser justo

lo que estamos buscando. Están hechas con diferentes cabezas de animales y, una vez que ponemos una camisa en la percha, parecerá que el animal lleva la camisa.

Las perchas están hechas de cartón y vienen en más de 15 esti-los diferentes de perros, gatos, perezosos y zorros. Cada cabeza está montada sobre madera y cor-tada a mano. Se pueden comprar por 12 dólares en la página web de odditymall.com.

Las perchas de animales que animan el armario

Son las 4.30 y estás en medio de ese hermoso sueño donde un panda parlante te prepara el desayuno. Casi puedes probar las tortitas de bambú y mantequi-

lla cuando... eres interrumpido por un pequeño monstruo abrazado que salta sobre la cama. Ayuda a tus hi-jos a aprender que solo porque están despiertos, no signi� ca que haya que estar activo con este divertido y colo-rido entrenador para dormir.

Diseñado para parecerse a un robot adorable, el reloj multi-función utiliza expresiones faciales y colores cam-biantes para comuni-car el paso del tiempo. Los niños no entien-den completamen-te el tiempo como concepto hasta que tienen alre-dedor de 8 años, pero comienzan a reconocer patro-nes y leen números mucho antes. Cuando su hijo debería estar durmiendo, muestra una cara dormida. Se despierta media hora antes de que lle-gue el momento de que la fami-

El despertador para enseñar a dormir a los más pequeños

lia se levante y brille, pero muestra una luz amarilla especial para que los niños sepan que aún es un “momen-to de silencio”. Cuando se pone verde, está bien que los adultos se suban al carro de despertadores. También incluye una luz nocturna, un desper-tador, sonidos suaves para dormir y un siesta, todas las características que pueden ayudar a enseñar a los críos que dormir es algo bueno. Por 44 euros en la página web de uncom-mongoods.com.

COCEDERO DE HUEVOS ELÉCTRICO

Poner el agua en el cazo, encenderlo y estar pendiente de cuando hierve es algo que forma parte del pasado. Con este cocedero eléctrico, apenas hace falta esfuerzo para tener huevos cocidos. Tiene una capacidad de preparación de 1 a 6 huevos y la base calefactable tiene un revestimiento antiadherente. Una señal acústica permite saber cuándo han terminado de cocinarse. Incluye un soporte para huevos extraíble. Desde 18,90 euros en Amazon.

TIJERAS DOS EN UNO

Las tijeras HMM son una herramienta esencial 2 en 1 reimaginada con estilo. El diseño único permite que con una sola vuelta de la herramienta se convierta en un cortador de cajas. Fabricadas con acero japonés y artesanía taiwanesa, brindan un corte nítido y preciso, con hojas anchas y un peso sólido. El imán, hecho a medida, mantiene las tijeras de punta cuadrada sobre una base � rme mientras no se usan. Por 49 dólares en gnr8.biz.

Page 24: ordesía - diariodeferrol.com · coas plaquettes Pequeno livro do tempo (publicada por Edições Pleni-lúnio en edición bilingüe franco-lusa) e O que mata a sede do mar (saída

27 de enero de 2019

Diario de FerrolAño XX / Número 1.072SUPLEMENTO DOMINICALN

ord

esí

a

Parece oficial. El próxi-mo 28 de febrero Hai-ley Baldwin y Justin Bieber pasarán por el altar. Aunque la pareja está casada por lo civil desde fi-

nales del pasado verano, querían celebrar una ceremonia religiosa a la que invitar a sus familiares y amigos más cercanos.

Según indicaba Page Six, la fecha elegida por la modelo y el cantante se conoció hace apenas unas semanas, cuando enviaron las invitaciones. Ese medio añadía que la fiesta de celebración ya se estaba diseñando y confirmaba que Tay James, el DJ oficial de Bieber, sería el encargado de poner la música.

Billy Baldwin, tío de la modelo, ha revelado algunos de los nombres de los asistentes al enlace, como el de Kylie Jenner En unas declara-ciones concedidas al programa etalk, Baldwin bromeaba explicando quiénes “romperían” la pista de baile el día del enlace. “Van a ser Hai-ley y todas sus amigas Kardashian”. Billy hizo una mención especial a Gigi Hadid, apuntando que no se perdería un evento tan esperado.

Por otro lado, Carlota Casiraghi ha regresado al Principado con el pequeño Balthazar, el hijo que tuvo en octubre con el productor de cine Dimitri Rassam. Y lo ha hecho entre nuevos rumores de una posi-ble boda. En las fotografías se ve que la Princesa lleva la sortija de pedida que le regaló Dimitri en el dedo anular de su mano izquierda, avivando así los rumores de un posible enlace. Hace unas sema-nas, la pareja negó su separación mediante un comunicado.

Por último, arranca un año dul-ce para Elia Galera, que pasea feliz junto a su nuevo amor, Curi Gallar-

do. Con gestos cariñosos, la actriz y el empresario disfrutaron hace unos días de una cena romántica para celebrar el 36 cumpleaños de él. Curi salió con Chenoa de 2011 a 2013. Elia y el actor Iván Sánchez empezaron su relación en 2005; tuvieron a Jimena y Olivia, se casa-ron en 2014 y se separaron un año después. [HOLA / DIEZ MINUTOS]

La modelo Hailey Baldwin y el cantante Justin Bieber; Dimitri Rassam y Carlota Casiraghi en una imagen de archivo; Curi Gallardo y Elia Galera, paseando por Madrid

Matrimonios y parejas

Hailey Baldwin y Justin Bieber preparan su enlace religioso, mientras vuelven los rumores

de boda para Carlota Casiraghi y Dimitri Rassam y Elia Galera inicia una relación

El director venezolano Gustavo Dudamel posó con su esposa, la actriz María Valverde; y su hijo, Martin; junto a su estrella en el Paseo de la Fama, durante su ceremonia de inauguración en Hollywood Boulevard. Dudamel, actualmente director musical de la Filarmónica de los Ángeles, recibió la estrella 2.654 en la categoría Life Performance. [EFE / EUGENE GARCIA]

GUSTAVO DUDAMEL RECIBE UNA ESTRELLA

Alberto de Mónaco es un enamorado del circo. Trapecistas, payasos y malabaristas han conquistado desde pequeño su corazón, algo que comparte con su hermana Estefanía, quien presidió la 43º edición del Festival Internacional de Circo de Montecarlo. Un evento que no ha querido perderse la Familia Real de Mónaco casi al completo. [DIEZ MINUTOS]

ALBERTO Y ESTEFANÍA DE MÓNACO VAN CON SUS HIJOS AL FESTIVAL DE CIRCO

Adriana Lima y Metin Hara ya no son pareja. La supermodelo brasileña, de 37 años, y el escritor turco, de 36, han roto después de un año y medio de noviazgo, tal y como revela la revista “People”. La última vez que se pudo ver a la pareja junta fue a finales de octubre en Nueva York. [HOLA]

LA MODELO ADRIANA LIMA ROMPE CON SU NOVIO

aVoces

La Audiencia Provincial de Madrid ha admitido a trámite la querella que los padres de Mario Biondo, el que fuera marido de Raquel Sánchez Silva y que falleció en extrañas circunstancias el 30 de mayo de 2013, interpusieron contra José María Abenza, el forense español que examinó el cadáver de su hijo y firmó su primera autopsia. Al parecer, ahora la Audiencia ha decidido investigar al facultativo por las diferencias halladas entre su informe y el de una segunda autopsia solicitada por los padres en Italia. [DIEZ MINUTOS]

“Feliciano se casa con esa pobre niña para blanquear su imagen”. Tras el acuerdo de divorcio, Alba Carrillo cuenta su versión sobre su relación con Feliciano López. Humillada y dolida, afirma que su exmarido y su otro ex, Fonsi Nieto, se han unido para perjudicarla. “Están rabiosos. Se retroalimentan”, dice. Me sentó fatal el compromiso entre Feliciano y Sandra, porque no quiero ver noticias buenas sobre una persona que me ha hecho tanto daño. No le puedo desear nada bueno, no tengo esa capacidad de perdón”, confiesa. [LECTURAS]

Admitida la que-rella de los Biondo contra el forense

Alba Carrillo mues-tra su rabia contra Feliciano López