UNAMAOHCHR

توقيف هاي خودسرانه در افغانستان:فرا خوان براي عملكرد

جلد دومیک رهنمود عملی

برای فهم و مبارزه با توقیف های خودسرانه در افغانستان

حقوق بشر، یوناماكابل

جنوری 2009

UNAMAOHCHR

فهرست

اهداء...................................................................................................................................................................................بسپاسگذاری.........................................................................................................................................................................ج

د واژهنامه..............................................................................................................................................................................

1 معرفی.................................................................................................................................................................................1 دورنمایاینرهنمودعملی.................................................................................................................................................

فصلاول:قرینهافغانستانوسيستمحقوقی............................................................................................................................44 ا.درکچارچوبقانونیدرافغانستان............................................................................................................. ب.درکمفاهيموسيستمهایعدلیدرافغانستان..............................................................................................8

10 فصلدوم:توقيفهایخودسرانهبهدليلعدمموجودیتاساستودلایلحقوقی...............................................................10 ا.معرفی.......................................................................................................................................................... 13 ب.توقيفخودسرانه،بهعلتارتکاباعماليکهقانونآنراجرمنمیشماردویاقانوناجازهحبسرانميدهد...... نقضقانونمدنی/وجایبقراردادی.........................................................................................................13 15 توقيفاقاربیادوستانشخصمظنونویامتهم.................................................................................... 18 نقضشریعتودساتيرعرفیواجتماعی................................................................................................. 21 توقيفخودسرانۀناشیازسؤتطبيققانونجزا......................................................................................... ج.توقيفهایغيرضروریونامناسب...............................................................................................................23 26 د.توقيفخودسرانهبهعلتانقضایميعادقانونیویااتماممدتمحکوميت..................................................... هـ.سایرتوقيفهایخودسرانۀفاقداساسقانونی...............................................................................................32

فصلسوم:توقيفهایخودسرانهبنابرعدمموجودیتویاتطبيقنکردنمحافظتهایحقوقی-روندی...................................34ا.معرفی..........................................................................................................................................................34 ب.صدورامرتوقيفواجرایآنتوسطیکمرجعذیصلاح.............................................................................37 40........................................... ج.دستگيریوتوقيفکهفرمانواجرایآنتوسطمسؤولينباصلاحيتشدهباشد 42 د.تجدیدنظروبررسیعاجل)ودورهیی(قانونیبودنتوقيف.......................................................................... هـ.هرتوقيفدرجکتابثبتشودوقابلدسترسیبرایتفتيشباشد.....................................................................48 49 و.حقمطلعبودنخانوادهوحقارتباطباآن.................................................................................................... 51 ز.حقعدماجباربهشهادتدادنعليهخودویااقراربهمجرميتبهشمولحقسکوت..................................... ح.حقداشتنوکيلمدافع،ودفاعازخود،بهشمولدسترسیبهوقتوامکانات...............................................54 ط.حقمحاکمۀعادلانهومنصفانهدرميعادمعينهویارهاییمتهم.......................................................................58 ی.حقرهاییباختممدتحبسقانونی............................................................................................................63

اهداء

اینگزارشبهروحهمکاراسبقما،کامالاجاناکيرماهداءميگردد.کمالابعدازترکماموریتدرهنگامســفرشبهکولمبيادراثریکحادثهترافيکیبقتلرســيد.تعهداوجهتکمکبهافغانهابرایرسيدنبه

یکزندگیبهترفراموشناشدنیاست.

سپاسگزارییوناماتلاشوزحماتتيمحقوقبشررا،کهازسپتمبر2006بدینسورویاینگزارشکارنمودهاستبهدیدۀقدرمینگرد.موفقيتکمپاینتحقيقوبررســیتوقيفهایخودسرانه)ADVC(بدونفداکاری

هایاینتيمناممکنبود.

بویژهکارهای"کریســتیفارمر"،"ســاجدهباتولحســينی" و"داراکتز" نقشعمــدهایدرموفقيتاینپروژهداشتهاست."کریستی" مرحلۀاولراطرحریزینمودهوهمکاریهایمشارکينگوناگوندولتیوغيردولتیراجلبوهمآهنگنمودهاســت."ساجده" محوروتکيۀمرحلۀدوموبمثابۀمغزمتفکرمرحلۀتســوید،ایفایوظيفهنمودهاست."دارا" پروژهرابهسویاکمالسوقدادهاستواینگزارشراتسوید

نمودهاست.

درکمپاینتحقيقوبررســیتوقيفهایخودسرانه)ADVC(ودرارایۀاینگزارش،کميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانوحمایت،مشورههاوسهمگيریآناهميتفراوانیداشتهاست.پشتيبانیوهمکاریقویوزارتهایامورداخلهوعدليهوسترهمحکمهعاملعمدۀدیگریبودکهترتيباینگزارشراممکن،)IDLO(حقوقوالمللیبينتوسعۀسازمانشمولبهدیگریشــرکایهمکاریهمچناناست.ســاختهبرنامۀحمایۀســکتورحقوقی)JSSP(ایالاتمتحدۀامریکا،وهمکاراندفترکميســاریعالیحقوقبشر

مللمتحدنيزکمپاینتحقيقوبررسیتوقيفهایخودسرانه)ADVC(راتقویتنمودهاست.

د

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

واژه نامهلوی څارنوالی AGO

كمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان AIHRC

استراتیژی ملی انكشافی افغانستان ANDS

پولیس ملی افغانستان ANP

پروگرام دولت امریكا برای حمایت از بخش محابس CSSP

دولت افغانستان GoA

كمیسیون حقوق بشر ملل متحد HRC

میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ICCPR

قانون اجراآت جزائی مؤقت ICPC

كمیتۀ بین المللی صلیب سرخ ICRC

نیروهای بین المللی IMF

پروگرام دولت امریكا برای حمایت از سكتور عدلی و قضایی JSSP

پروژۀ یوناما برای نظارت از جلسات قضایی محاكم LSOP

وزارت امور داخله MoI

وزارت عدلیه MoJ

وزارت امور زنان MoWA

ریاست امنیت ملی NDS

برنامه ملی عدالت NJP

استراتیژی ملی عدلی و قضایی NJSS

دفتر كمیساری عالی حقوق بشر ملل متحد OHCHR

اعلامیۀ جهانی حقوق بشر UDHR

هیأت معاونت ملل متحد برای افغانستان UNAMA

صندوق ملل متحد برای اطفال UNICEF

دفتر ملل متحد برای كنترول جرایم و مواد مخدر UNODC

1

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

معرفیاینرهنمودعملی،بخشدومگزارشمبارزهعليهتوقيفهایخودســرانهميباشــد،کهتوســطدفترهيئتمعاونتسازمانمللیمتحددرافغانستان

)یوناما(وبهادامهبخشاولفراخوانتوقيفهایخودسرانهدرافغانستاننشرميشود.

اینرهنمودعملیمکملکنندهبخشاولگزارشميباشــدونخستمتوجهقانونگذاران،متخصصينامورقضاییوپالسیسازانميگردد.وهدفگزارشمذکورتهيهابزارعملیبرایمتخصصينامورقضاییووکلاوبخاطردریافتتوقيفهایخودســرانهکهدرکجاوچیوقتاتفاقافتاده،ميباشد.درمقایسهبابخشاولگزارشکهبخاطربحثرویپالسیتهيهشدهبود،بخشدومیکرهنمودمفصلکهاستانداردهایمشخصحقوقبشری،حقوقکليدیعملیونظربهمشاهداتساحوی،راهحلعملیوتقویهحمایتحقوقبشریراتهيهميکند،ميباشد.اینرهنمودعملیقابلاســتفادهمقاماتدرســطحولســوالیهابودهومقاماتمانندکارمندانتوقيفخانههاودیگراداراتزیربطکهباقوانينسروکاردارند،ازرهنمود

مذکوربهحيثاستانداردعملیوکاربردیاستفادهکردهميتوانند.

دور نمای این رهنمود عملیدليلتهيهرهنمودمذکور،متاثربودنافغانهادرسراســرکشــورازتوقيفهایخودسرانهتوسطپليس،څارنوالان،قضاتوکارمندانمحلاتسلب

آزادیکهآنرااغلباقانونیوانمودميکنند،ميباشد.توقيفخودسرانهدرسراسرکشورسيستماتيکبودهوبهانواعمختلفاجراءميگردد.

توقيفخودســرانهنقضکنندهقانوناساســیافغانســتانواستانداردهایحقوقبشریبينالمللیکهافغانســتانمتعهدبهآنهااست،ميباشد.بهطورخاصحقآزادیودسترسیطیمراحلقانونیافغانهاراسلبنمودهوبهکرامتانسانیآنهالطمهواردميکند.

توقيفخودسرانههمچنانمشکلازدحامافراددرتوقيفخانههاراایجادميکند.توقيفخودسرانهعلاوهبرآنفاميلهایاشخاصتوقيفشدهراتحتفشاراقتصادیقرارميدهد،بخاطرکهدرآمدثابتآنهاازبينميرود.وبيشترازهمهتوقيفخودسرانهباعثازبينرفتناعتمادمردمبالایدولتميگردد.دولتافغانستاندرمعاهدهافغانستان،دراستراتيژیملیانکشافیافغانستان)ANDS(وهمدربرنامهملیعدالت)NJP(تعهدنمودهکهدرتقویهوتأمين

تدابيراصلاحیدرزمينهمبارزهباتوقيفهایخودسرانهجداعملمينماید.

بخاطرکسببهترآگاهیدرزمينهتوقيفهایخودسرانهوکمکبهارگانهایعدلیوقضاییافغانستاندرراستایمبارزهبااینمورد،تيمحقوقبشردفترهيئتمعاونتسازمانمللمتحددرافغانستان)یوناما(باهمکاریکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانتحقيقاتونظارتازمحلاتسلبآزادیمربوطبهوزارتهایداخلهوعدليهراازنوامبرسال2006تاجولایسال2008انجامدادهاند.تمامولسوالیهایکهدرآنخطرامنيتیوجودنداشت،توسطاینبرنامهتحتپوششقرارگرفتهاست1.برنامهتحقيقاتیونظارتیمذکوربعدازمشورهوموافقهوزارتهایامورداخلهوعدليه،لویڅارنوالیوسترمحکمهدرسهمرحلهاجراءگردید.اینبرنامهنظارتازمحلاتسلبآزادیمربوطبهامنيتملیونيرویهاینظامیبينالمللیرادربرنداشت.

درمرحلهاولکهازنوامبر2006الیمارچ2007ادامهداشت،یوناماوکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانمشترکاپروگرامنظارتیراانجامدادندکه1089مصاحبهباتوقيفیهاومحبوســينمقيمدرمحلاتســلبآزادیمربوطبهوزارتهایامورداخلهوعدليهدرمراکز،ولایاتوولسوالیهاانجامگردید2.حدالامکاناکثرمصاحبههایگرفتهشــدهبادوســيههادرڅارنوالیومحاکمبازرســیگردید3.برنامهمذکوربهمشورهوهمکاریسایردفاترهمکارهمچوندفترکميسارعالیحقوقبشرسازمانمللمتحد)OHCHR(،سازمانحقوقیوانکشافیبينالمللی)IDLO(،پروگرام

1تحقيقاتعهدهدارثبتتکرارتوقيفغيرقانونیوخودسرانهنبودهاست.2بخشاولپروگرامتحتپوششقراردادهبود30ولایتاز34ولایتافغانستانرا،کهولایاتنورستان،اورزگان،زابلوپکتيکابنأبهمشکلاتامنيتیتحتپوششقرارنگرفتهبود.

3تمامکارمندانقبلازآغازپروگرامدرموارداستانداردهایملیوبينالمللیمرتبطبهبرنامهترننگگردیدهبودند،وهمچنانپرسشنامهساختهشدهتمامموضوعاتحقوقینظارترادرخودداشت.

1

2

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

دولتامریکابرایحمایتازسکتورعدلیوقضایی)JSSP(ومتخصصيندیگربناءنهادهشد.درمرحلهدومازمارچالیسپتامبر2007معلوماتدرموردنظارتاز943قضيهانفرادیکهدفاتریوناماوکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستاندرجریانفعاليتهاینظارتیشــانازمحلاتســلبآزادیانجامدادهبودند،مصاحبهگرفتهشدهاست.مشاهدهیوناماتوسطبرنامهمشاهدهازسيستمحقوقیکهدرجریانماههایمارچتاجون2007درزونهایغرب،شمالشرق،شرق،مرکزوشمالانجامگردید،نيزشاملاینگزارشميگردد.

برعلاوهپيشرفتدرقضایایکهازدورهنظارتیمرحلهاولدریافتگردیدهبود،جمعبندیودرگزارشمرحلهدوماضافهميگردد.

مرحلهســومکهشــاملماههایســپتامبر2007الیجولای2008ميباشــد،تکيهبالایقضایایاســتکهدفتریونامادرمرکزوولایاتدرجریانمشاهداتونظارتهایدوامدارخودانجامدادهاست.

اینتحقيقاتونظارتهاشــاملدریافتهاوتحليلوارزیابیميباشــدکهدررهنمودعملیذکرميگردد.رهنمودمذکورمشاهدهازمحلاتسلبآزادیمربوطبهامنيتملیونيروهاینظامیبينالمللیرادربرندارد.

قســميکهدربخشاولگزارشبحثگردیــدهوهمچنانباتفصيلاتذیلابحثخواهدگردید،نظارتدریافتهکهافغانهااغلبابدونکداماســاسقانونیتوقيفشــدهاند،بهشمولجرایمبهاصطلاح"اخلاقی"،نقضوجایب/مکلفيتهایقراردادی،نزاعهایفاميلیویاواردنمودنفشاربالایاقاربووابستهگانبهمنظوراعتراف.اضافهبهآنشواهدموجوداستکهافغانهابخاطراینکهازحقوقابتدائیخودصرفنظرنمایندتوقيفشده

اند،مخصوصاحقوقیمانندآزادیبيانوبسياریازحقوقابتدائیزنان.

درموضوعقابلتوجهدیگر،افغانهابدوناینکهازکدامضمانتابتداییقانونیمســتفيدگردند،توقيفميشــوند،بسياریازتوقيفهاشکلغيرقانونیرابخودميگيرند.یکیازضمانتهایاجرااتی)بررسیفوریومنظمقانونیبودنتوقيفتوسطیکمحکمه(ویاحقاعتراضنمودنیکتوقيفشــدهعليهاینکهتوقيفویقانونیاســتیاخير،درقانونافغانستانگنجانيدهنشدهاست.بنابریننهتنهاجلوتوقيفهایخودسرانهگرفتهنشدهبلکههموارهمعيادقانونیآنهمسپریشدهاست.ضمانتهایاجرااتیدیگری)مانندحقعدموادارساختنیکشخصبرایشهادتعليهکسی،ویاحقدسترسیبهیکوکيلمدافع(کهدرقوانينگنجانيدهشدهاندعملینمیگردند.نپذیرفتنقضایاتوسطوکلایمدافعویاکمبودوکلایمدافعبهطورخاصیکچالشعمدهبهشمارميرودچراکهدسترسیبهوکيلمدافعوحضوروییکميکانيزمنظارتیارزندهرافراهمميسازدکهازتوقيفهایغيرقانونیجلوگيرینمودهوتخطیهایدیگرراکاهشميدهد.محدودههایزمانیبرایتوقيفهایقبلازمحاکمه،کهحقمحاکمهفوریوبدونتأخيرویارهاییازحبسراتضمينميکند،اکثرامدنظرگرفتهنميشوندازینرویکبخشقابلملاحظهتوقيفهاشکلغيرقانونیرابخودميگيرند.

باوجودیکهعواملدیگرمثلمنابعومهارتهایمسلکینقشخودرادارند،بهصورتعموم،یونامادریافتهاستکهایننمادهابهپنجعاملعمدهارتباطدارند.اینعواملکليدیدرموضوعاتخاصبهبحثگرفتهخواهدشــد،ولیبخاطراســتفادهبهتروموثرازرهنمودعملیفوقبهعوامل

ذیلبهطورخلصاشارهميگردد.مفكوره های متفاوتی در مورد عدالتدرافغانســتانوجوددارند– سيســتمرســمیعدالت،– سيســتمغيررسمیعدالتورسوموعاداتفرهنگیومذهبی.اینمفکورههایمتفاوتبهاصلمجرميتمنتهیشدهوشاملسيستمعدالتجزائیميگرددکهمنجربهدرکمتفاوتازتوقيفوضمانــتهایاجرااتیگردیدهومقامــاترادررابطهبهتوقيفتحتتاثيرقرارميدهند.همچناناینمفکورههایمتفاوتیکمخالفتعمومی

رانسبتبهوکلایمدافعبهبارآوردهومنتجبهیکمعيارمتفاوتقضاییدروقتتطبيقبرایزنانميگردد.

چهارچوبحقوقیوتنظيمکنندهدرافغانستانبسندهنبودهوشاملحقوقعمدهویارهنمودهابرایمقاماتنميباشد.سيستمرسمیعدالتدرافغانستانتاهنوزنهادها،سطحدانش،ظرفيتوابزاررارشدوانکشافدادهوخلاهایسيستماتيکیرابوجودمیآورد

کهباعثتوقيفهاغيرقانونیميگردد.

معافيت،فسادونظارتضعيفازميکانيزمهازمينهدوامتوقيفهایخودسرانهرافراهمساختهوباعثآنميشودکهاینعملاصلاحناشدهباقیبماند.برنامه های آموزشی و ارتقای ظرفیتبسندهوجودنداردتابهخلاهایرسيدهگینمایدکهدربينبسياریافغانهانسبتبهبرداشتاز

قضاومعيارهایلازمبرایسيستمرسمیعدالتوجوددارد.ظ

3

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

اینرهنمودعملیازبررسیعمومییافتهوعواملریشمیشروعميگردد.اینرهنمودبهشــکلســمانيکنمونههایتوقيفهایخودســرانهراازنقطهنظررســانیواجراتیفهرســتنمودهودلایلوراههاحلممکنرا

جستجومینماید.

ساختار رهنمود عملیرهنمودعملیفوقبهدوفصلعمومیتقسيمبندیگردیدهاست:

توقيفخودسرانهازنتيجهنبودراهکارعملیاساسقانونی؛و•توقيفخودسرانهازنتيجهنبودوناکامبودنراهکارهایحمایتی. •

هربخشمشتملبر:

شرحمشکلبامثالعملیبدستآمدهازدورهنظارت؛ .

بازنگریموضوعازنقطهنظرحقوقیومناسببودنموضوع؛ ب.

بيانراهکارهایکهکمکنمودهبهتوقيفخودسرانه؛و ج.

پيشنهادراهحلهایممکن. د.

4

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فصل اول: قرینه افغانستان و چارچوب حقوقیدانستنقرینهافغانستاندرهرنوعتحليلوتجزیهوتوسعۀراهحلهایمؤثربرایمبارزهباتوقيفهایخودسرانهحياتیاست.

افغانســتانکشوریســت،کهميخواهددوبارهازدههاسالجنگرهایییابدوهمزمانبخشهایمختلفکشورمستقيماباتجدیددرگيریهاروبرواست.بعدازیکوقفۀمختصرپسازسهدهۀجنگ،قسمتهایجنوبوشرقکشور،رامجدداتحتپوششقراردادهاستوتهدیدسرایتآنبهساحاتدیگربهوجودآمدهاست.وضعيتامنيتیباایجادموانعبرایتقویهواستحکاممؤسساتیکهتحتاثرقانوناساسیجدیدبميانآمدهاست)مقننه،اجرائيهوقضائيه(وایجادموانعدرمسيرتهيۀخدمات،عدالتوامنيت،تطبيققانوناساسیسال2004رابامشکلروبروساختهاست.ادامۀ

معافيتازمجازاتدرمقابلجرایموتخطیهایحقوقبشرینووگذشته،وفسادشایعدردوایر،باعثایجادموانعبيشترگردیدهاست.

،)ANDS(افغانستانملیانکشافیاستراتيژیاندازیهراوآغازهستند.کارمصروفالمللیبينسرکایهمکاریبامشکلاتاینبامبارزهدرهاافغانبرنامۀعدلیوقضائیافغانستانوبرنامههایدیگریکهبهمنظوربهبودزندگیمردمافغانستان،وپيشرفتامورتوسعهوانکشافطرحریزیگردیدهاســت،ميــلوارادۀافغانهارابرایخروجازجنگوورودبهزندگیمرفــهومصممبودنآنانرابرایانتقالازحاکميتتفنگبهحاکميتقانون

بهاثباتمیرساند.

اینفصل،نخســتبابحثپيرامونچارچوبقانونیومعيارهایحاکموســپسبابحثپيرامونمفاهيموسيســتمهایعدلیدرافغانستان،توقيفافغانستانرادرپيوندبامسئلهتوقيفموردمطالعهقرارميدهد.

I .درک چارچوب قانونی در افغانستانیکجزءعمدۀدرکقرینهافغانستان،درکچارچوبقانونیميباشدکهمسؤولينافغانمطابقبهآنعملمیکنند.

قانوناساســیافغانســتانبراساسشریعتودساتيرحقوقیدیگریاستوارميباشد،کهتوقيفخودســرانهوغيرقانونیرابدونترددوابهاممنعقرارميدهد.ایندساتير،باتهدابگذاریدواصلعمدهمنعتوقيفخودسرانهراتقویتمینماید:

و آزادیدرحالاتمشخصکهتوسطقانونپيشبينیشدهاستسلبميگردد.،1. متهمتاوقتیکهبهحکمقطعیمحکمۀباصلاحيتمحکومعليهقرارنگيرد،بیگناهشناختهميشود.2ب.

آزادی،همانطوریکهقانوناساسیافغانستانواضحميسازد،"حقطبيعیبشرميباشد" کهحکومتبایدبهآناحترامبگذاردوازآنمحافظتنماید"3وبویژهبهسبباینکه"برائتالذمهحالتاصلیميباشد"4.

درروشنیایندواصل،قانوناساسیکشورتصریحمینمایدکهازادییکشخصفقطدرصورتیمحدودشدهميتواندکهآزادیآنشخصبهآزادیدیگرانویامنافععامهضررواردنماید5وآنهمآزادیومنافعيکهتوسطقانونتنظيمميگردد.6مطابقبهقانوناساس،هيچشخصرانميتوان

١ مادۀ 2٤ )١(، قانون اساسی افغانستان2 مادۀ 2٥ )١(، قانون اساسی افغانستان.

٣ مادۀ 2٤ )١( و )٣(، قانون اساسی افغانستان٤ مادۀ 2٥ )١(، قانون اساسی افغانستان.٥ مادۀ 2٤ )١(، قانون اساسی افغانستان

6 عین مرجع

5

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

توقيفنمود،مگربرطبقاحکامقانون.7مطابقتبااحکامقانون،طوریکهقانوناساســیآنرامشــخصمیســازد،شاملمحافظتحقوقی-روندیاساسيی،مانندحقحضوردرنزدمحکمه8،حقانتخابوکيلمدافع9،وحقعدمشکنجهوعدماجباربهاقرار.استکههدفآنمسؤونيتآزادی

وکرامتانسانیميباشد10.

قانون اساسی افغانستان: تعریف توقیف قانونیازهمينرو،توقيفکهدولتصلاحيتآنرادارد،بایدیکاستثناءباشدوفقطدرصورتیبهآناجازهدادهشودکه:

براساسقانونباشد،11.مناستباشد؛ ب.

ضروریباشد)بههدفحفاظتحقوقدیگرانویامنافععامهضروریباشد(،و ج.محافظاتحقوقیپيشبينیشدهقانون-روندیمشخصرویکارباشد. د.

مطابقبهقانونافغانستان،هيچگونهتوقيفمغایرباشرایطفوق،قانونیشمردهنمیشود.

قانون اساس�ی افغانس�تان: معیارهای بین المللی حقوق بش�ر و تعری�ف حبس قانونی ارایه شده در آن، جزء قانون اساسی افغانستان میباشند.

مادۀ)7(قانوناساســیافغانســتانبهطورواضحبرمنعبودنتوقيفخودســرانهتأکيدمیکندومحافظتهاعليهآنراتقویتمینماید.اینمادهمســؤولينافغانســتانرامکلفمیداندتادرمطابقتکاملبااعلاميهجهانیحقوقیبشــر)UDHR(12،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياســیومعاهداتدیگریکهافغانستانآنراامضأوتصویبنمودهاست،عملنمایند.13عملا،اینمادهاعلاميۀجهانیحقوقبشروميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیراجزءقانونافغانستانقلمدادميکند.قانوناساسینافذهتعهداتدولترابرایتطابقبهمعاهداتامضاءشدهدوبارهتائيدميکند.

اکثریتاینپيمانهاحاویممانعتهایواضحتوقيفخودســرانه،محافظتهایحقوقی-روندیومحدودیتهاعليهتوقيفميباشــد14چنانچهدراعلاميهجهانیحقوقبشــرذکرشدهاســت.بهتعبيردقيقتر،معيارهاییکهدرميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی)ICCPR(برایتوقيفقانونیذکر،)ICCPR(سياسیومدنیحقوقالمللیبينميثاقطبقکند.میعلاوهتفصيلاست،گردیدهذکرافغانستاناساسیقانوندرآنچهبهاست،گردیده

توقيفیکامراستثنائیبوده،وفقطدرصورتیبهآناجازهدادهخواهدشدکه:

٧ مادۀ 2٧ )2(، قانون اساسی افغانستان.8 مادۀ ٣١، قانون اساسی افغانستان. 9 مادۀ ٣١، قانون اساسی افغانستان.

١0 مادۀ های 29- ٣0، قانون اساسی افغانستان.١١ طبق مادۀ 9٤ قانون اساسی افغانستان، قانون عبارت از مصوبه ولسی جرگه و مشرانو می باشد كه توسط رئیس جمهور كشور توشیح شده باشد.

١2 قطعنامۀ اسامبلۀ عمومی ملل متحد، 2١٧A)III( ، ١0 دیسامبر ١9٤8.١٣ مادۀ )٧(، قانون اساسی افغانستان. مطابق به مادۀ )٧( كنوانسیون ویانا در مورد معاهدات، باید به یاد داشته باشیم كه دولت نمی تواند برای توجیه عدم موفقیت

خود در مراعات وجایب یک قرارداد، احكام قانون داخلی را مورد استفاده قرار دهد. ١٤ اعلامیۀ جهانی حقوق بشر: منع توقیف خودسرانه، مادۀ 9، تأمینات اجرائیوی، مادۀ ٧، ١١، ١٤ – ١6؛ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، منع توقیف های خودسرانه، مادۀ 9، تظمینات حقوقی-روندی مادۀ 9 و ١٤؛ كنوانسیون راجع به حقوق اطفال )CRC(، مادۀ ١٣٧)2(؛ علاوه بر فقره ها راجع به عدم تبعیض شامل در كنوانسیون جلوگیری از تبعیض علیه زنان )CEDAW(، مادۀ ١٥ )١(؛ و كنوانسیون جلوگیری از همۀ انواع تبعیض های قومی )CERD(، مادۀ ٥. باید یاد آور شد كه محكمۀ عدل بین المللی ))CERD كه در در موقع گروگان گیری تهران دایر گردیده بود، فیصله نموده است كه سلب آزادی غیرمجاز با اصول منشور سازمان ملل، و اعلامیۀ بین المللی حقوق بشر در تناقض میباشد. دوسیۀ مربوط به گروگان گیری دپلوماتان و مشاورین ایالات متحده در تهران )ایالات متحدۀ امریكا در ایران(،

گزارش های ICJ ١980، صفحۀ ٤2، پاراگراف 9١. سی میكلارینس در مقابل جامایكا )ثبت نظریات به تاریخ ١8 جولای، ١99٧(، اسناد ملل متحد.

6

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

توقيفقانونیباشد)اساس/توجهوطرزالعملتوقيفدرقوانينداخلیصریحاارایهومشاهدهگردیدهباشد(؛15.متناسببااوضاعباشد؛ ب.

بادرنظرداشتاوضاعضروریباشد)توقيفضروریدرمرحلۀقبلازمحاکمهآناستکهرهاییشخصباعثازبينرفتندلایلاثبات ج.جرم؛فرارمظنونویاارتکابدوبارۀجرمگردد(؛و

همۀتأمينات،برطبقمراحلتطبيققانون،عملیباشد.16د.بهقوانينبينالمللی،درصورتعدممطابقتباشرایطفوق،توقيفغيرقانونیميباشد.

تعریف توقیف های خودسرانهبراساسنظرکميتهحقوقبشرمللمتحد،توقيفخودسرانهفقطتنهاتوقيفهایکهخلافقانوننيستندبلکهتوقيفخودسرانهازجملهتوقيفهایراعبارتميشوندکهتوسطدولت)دراینقضيهدولتافغانستان(انجاممیپذیردو"مشمولعواملعدمتناسب،غيرعادلانه،عدمپيشبينی،

پروسهاجراتقانونمیباشد"......17

گروپکاریمللمتحدبالایتوقيفخودسرانهبهطوروسيعتوقيفخودسرانهراتوقيفهایتعریفنمودهکه:

اساسمعتبرقانونیندارند؛ .بهمنظورمنعتوقيفشدهگانازاعمالحقوقاساسیکهدرقانوناساسیافغانستانیاقانونبينالمللیتضمينشدهاند،اجرایگردیدهاند. ب.

توقيفهادرصورتیخودسرانهمیشوندکهضمانتهااجرااتیلازمرعایتنگردند.حتیاگرتوقيفدرنفسخودقانونیهمباشد.18ج.

بخش الف:توقيفزمانیخودسرانهمیشودکهبهطورمثالپوليسشخصیرابهخاطرینسبتشبهیکقبيلهتوقيفمینماید.هيچیکقانونیوجودندارد

کهوابستگیبهیکقبيلهراجرمبهشمارآورد.

بخش ب:طورمثالزمانيکهڅارنوالدســتورتوقيفیکشــخصرابهپوليسبهخاطرابرازعقيدهکهویباآنموافقنيســت،دهدآنتوقيفخودسرانهمیباشد.اینعملبهمنظورانکارحقآزادیبيانیکشخصميباشد.چنينچيزینهضروریونهمناسباست،)وبسياریاوقاتغيرقانونی(البتهدر

صورتيکهشخصحقآزادیبيانخودرادرمحدودۀقانوناعمالکردهباشد.

بخش ج:توقيفزمانیخودســرانهمیشــودکهتوقيفینتواندقانونمندبودنتوقيفخودرابهچالشبکشند.وقتيکهشایدگرفتاریابتدائیشایدقانونیباشد

ولیعدمتوانائیتوقيفیبرایبهچالشکشيدنقانونمندیتوقيفویآنرخودسرانهارائهمینماید.

١٥ توجیهات: اطلاع شماره ٧02/١996، GAOR، A/٤0/٥2 ، )جلد II(، صفحۀ 2٣0 – 2٣١، پاراگراف ٥.٥؛ طرزالعمل: اطلاع شماره ٧٧0/١99٧، دی.ایل گریندین در . C/ICCPR/69/D/٧٧0/١99مقابل فدراسیون روسیه )ثبت نظریات به تاریخ ١8 جولای 2000(، سند رسمی ملل متحد ٧

،)IIجلد( ،٤0/٤9/GOAR، A ،در اسناد ملل متحد ،)١6 اطلاع شماره ١99١/٤٥8، ای، دبلیو، میوكونگ در مقابل كامیرون )ثبت نظریات به تاریخ 2١ جولای، ١99٤صفحۀ ١8، پاراگراف .9.8

،)IIجلد( ،٤0/٤9/GOAR، A ،در اسناد ملل متحد ،)١٧ اطلاع شماره ١99١/٤٥8، ای، دبلیو، میوكونگ در مقابل كامیرون )ثبت نظریات به تاریخ 2١ جولای، ١99٤صفحۀ ١8، پاراگراف .9.8

١8 صفحه حقایق شماره 26 دفتر كمیسار عالی حقوق بشر ملل متحد: گروپ كاری روی توقیف خودسرانه، قابل دسترس در:

2/fs26.htm/http://www.unhcr.ch/html/menu6

7

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

دراینگزارش،اینمجموعۀشرایط،یکجابااصولوضعشدهدرقانوناساسیافغانستانبهحيثرهنمودیبرایارزیابیقوانينوتعاملاتحقوقیدرافغانستانمورداستفادهقرارخواهدگرفت.

تعریفهایمذکوبهصورتعموممبنیبرماده9کنوانسيونبينالمللیحقوقمدنیوسياسیکهافغانستانعضویتآنرادارد،هستند.ماده9حقآزادیوحقامنيتشخصیرابرایافرادضمانتوتوقيفخودسرانهرامنعقرارمیدهد.اینمفادبيانميداردکههيچکسرانمیتوانازآزادیمحرومنمود)توقيف(مگراینکهتوقيفدرمطابقتبهطرزالعملومبنایقانونیاجراگردیدباشد.درترکيبباماده7وماده14کنوانسيونبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،ماده9سایرمحافظتاجراتیراکهلازمهیکتوقيفغيرخودسرانهمطرحمینماید.19همچنانسایرمعاهداتکهدولت

افغانستانعضوآنهاستتوقيفخودسرانهرامنعقرارميدهدودرمجموعازتعریفگروپکاریمللمتحدحمایتمینمایند.20

مطابقبهاصولقانوناساسیافغانستاناینشروطدرراپوربرایرهنمودارزیابیقانونوتطبيقآندرافغاستانبهکارميرود.21توقيفهایخودسرانهکهدرکتگوریالفمياینددرفصلدومارزیابیخواهندگردیددرحاليکهتوقيفهایخودســرانهکهدرکتگوریجمياینددرفصلســومموردبحثقرارخواهندگرفت.توقيفهایخودســرانهکهدرکتگوریبميایندرویآنهابحثنخواهدشــدبهخاطریکهایننوعنظارتطرحریزی

بهچنينکتگورینشدهاست.22

سایرقوانينذیربطدرافغانستان

19ماده9کنوانسيونبينالمللیحقوقمدنیوسياسیبيانميکند:

1.هرکسیحقآزادیوامنيتشخصیدارد.هيچکسرانميتوانخودسرانهدستگيریاتوقيفنمود.هيچکسرانميتوانسلبآزادیکردمگربهجهاتوطبقآیيندادرسیمقرربهحکمقانون.

2.هرکسکهدستگيرميشودبایددرموقعدستگيرشدنازعللآنمطلعشودودراسرعوقتاطلاعيهراجعبههرگونهاتهامیکهبهاونسبتدادهميشوددریافتدارد.

3.هرکسبهاتهامیجرمیدستگيریاتوقيفميشودبایداورادراسرعوقتدرمحضردادرسییاهرمقامیدیگریکهبهموجبقانونمجازبهاعمالواختياراتقضاییباشدحاضرنمودهوبایددرمدتمعقولیدادرسییاآزادشود.قانوننبایدطوریباشدکهاشخاصیکهدرانتظارمحکمهخویشهستنددرتوقيفبهسرببرندليکنرهاییشانبایدمشروطبهضمانتبهاحضارشدنشان

بهمحکمه،مراحلقضاییومراحلدیگریکهبرایاجرااتقضاییضروراست،باشد.

4.هرکسکهبهاثردستگيریازآزادیمحرومميشودحقداردکهبهدادگاهعرضنمایدبهاینمنظورکهدادگاهبدونتاخيرراجعبهقانونیبودندستگيریاظهارریکندودرصورتغيرقانونیبودنتوقيفحکمآزادیاوراصادرکند.

5.هرکسکهبهطورغيرقانونیدستگيریاتوقيفشدهباشدحقجبرانخسارهخواهدداشت.20کنوانسيونبينالمللحقوقمدنیوسياسی،منعتوقيفخودسرانه،ماده9،محافظتهایاجرااتیماده7،9و14؛کنوانسيونحقوقطفل،ماده37)2(همچنانفقرههایعدمتبعيضدرکنوانسيونمنعتبعيضعليهزنان،ماده15)1(؛وکنوانسيونمحوکليهاشکالتبعيضنژادی،ماده5.یادداشتاینموضوعمهماستکهمحکمهبينالمللیعدالت)ICJ(کهدرهوستاگيسدرموردقضيهتهرانبرگزارگردیدبيانميداردکهمحروميتغيرقانونیازآزادیناهمسازبامعيارهایمنشورمللمتحدواعلاميهجهانیحقوقبشراست،قضيهمربوطبهکارمندانقونسلیودیپلوماتيک

ایالاتمتحدهامریکادرتهران)ایالاتمتحدهامریکادرمخالفتباایران(،راپورICJ1980،صفحه42،پاراگراف91.21نظربهگروپکاریمللمتحدرویتوقيفهایخودسرانه،توقيفوقتیخودسرانهميباشدکه:

1.کهواضحاناممکنباشدکههيچاساسقانونیبرایسلبآزادیوجودندارد)درقانونتصریحنشدهباشد(؛

2.عدمرعایتکردنحقوقوآزادیهایتضمينشدهدراعلاميهجهانیحقوقبشروميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی؛

3.ازعدمرعایتکلیویانسبینورمهایبينالمللیمرتبطبهمحکمهمنصفانهکهدراعلاميهجهانیحقوقبشر،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیوقوانيندیگربينالمللیتعریفگردیدهاند.وبهثقلیباشدکهسلبآزادیرامبدلبهتوقيفخودسرانهکردهباشد.

,2008January1,16.add/4/7/A/HRC»سرانهخودهایتوقيفکاریگروپتوسطشدهاتخاذ»نظریاتبشر:حقوقشورایازنقلبه

pdf1add47http://ap.ohchr.org/documents/e/hrc/report/a hrc22بهراپورتوقيفهایخودسرانهدرافغانستان:فراخونبرایعملکرد،جلداول،فصلسوم،بخشب،برایبحثبيشتررویاینکتگوریمراجعهشود.

8

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

علاوهبرضروریاتقانوناساســی،درقوانينفرعیافغانســتاننيزسعیشدهاستتامعيارهایوضعشدهدرعملپيادهگردند.اینعدهقوانينفرعیشاملذیلاذکرميشوند23:

؛ قانوناجراآتجزائیمؤقت)ICPC(،)چارچوباجراآتیعمومی،فعلاتحتتجدیدنظراست.(24• قانونپوليس)شرحمعيارهابرایاجراآتپوليس(25•

؛ قانونجزاء،197626• قانوناجراآتجزائی،1965،تعدیلشدهدر197427•

قانونتشکيلوصلاحيتهایمحاکم؛28•(راتقویتمینمایدودرموردطرزالعملهایبررســی •ICPC(مؤقتجزائیاجراآتقانون)کــههاخانهتوقيفومحابــسادارۀقانــون

مطابقتبامعيارهایحقوقیوشرایطتوقيفتفصيلاتارایهمینماید(؛29وقانونوکلایمدافع)کهدرموردحقداشتنوکيلمدافعتفصيلاتارایهميکند(30•

درک مفاهیم و سیستم های عدلی در افغانستان II .دانســتنعواملتطبيقویاعدمتطبيقدرســتقانونبدوندرکقرینهجامعۀکهقانوندرآنتطبيقمیشود،دشواراست.قابلذکراستکهقانون

اساسیافغانستانوقوانيندیگردرموردمحافظتدربرابرتوقيفخودسرانهصرفدرطی5سالگذشتهاعلامونشرگردیدهاست.

سیستم عدلی و قضایی عرفی و غیررسمی افغانستانمعيارهایعدلیوقضاییرسمیدرافغانستاندربيشترینموارد،موجودیتخودراهمزمان،ودربعضیحالات،دررقابتباشبکۀسيستمعدلیوقضاییغيررســمیوســنتیانکشافیافتهموجوددرافغانستانحفظمینماید.طوریکهملاحظهميگردد،اکثرافغانهانسبتبهسيستمعدلیوقضاییرســمیکشــوربرسيستمهایعدلیوقضاییغيررســمیمتوصلميگردند.باوجودآنکهخانمهابهصورتروبهافزایشازسيستمرسمیعدالتخواهیمينمایند،هنوزهمسيستمهایغيررسمیجامعهرانظمبخشيدهوبرایحلمنازعاتاستفادهميگردنددرحاليکهدولتضعيفمرکزیقادر

بهحلآنهانيست.

بااینکهقانوناساســی1964،وقوانينفرعیآنمانندقانوناجراآتجزائیســال1964،نظامحقوقیرســمیافغانســتانراتأسيسنمودهاست،کهحاویاکثریت-نههمۀ-محافظتهاوتضميناتنظامکنونیميباشــد31،نظامهایحقوقیغيررســمی،مانندپشتونولی،نيزرسوخوحاکميتخودرادراکثریتمناطقکشور،حفظنمودهاست.32هنوزهمدربيشتریننقاطموجودميباشد.همزیستیسيستمهایرسمیوغيررسمیمانعاستحکام

چون ولی مينماید، نتظيم را توقيف که دارد، وجود نيز دیگری قوانين گرفت. خواهد قرار بحث مورد تفصيلا افغانستان، قانون در شده ارایه تأمينات با قوانين این گزارش، این طی در 23محدودۀاینگزارشاجازۀآنرانميدهد،موردبحثقرارنمیگيرد.اینقوانينشاملقانونهمکاریبينالمللیراجعبهموضوعاتجزایی،قانونمبارزهعليهموادمخدر،قانونجرمشناسی

)کریميناليستيکس(.24جریدۀرسمیشماره820،200325جریدۀرسمیشماره862،200526جریدۀرسمیشماره347،197627جریدۀرسمیشماره26،196528جریدۀرسمیشماره851،200529جریدۀرسمیشماره852،200530جریدۀرسمیشماره934،2007

31قانوناساسیسال1964،وقانونجزایسال1965قبلازالحاقافغانستانبهميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیوسایرميثاقهایبينالمللیحقوقبشرتدوینگردیدهاند،وبههمينعلت،ملزمبهاحتوایهمۀتضميناتوتأميناتشاملدراینمعاهداتنبودند.

.pdf.51-http://www.icj.org/IMG/pdf/doc،»بشرحقوقالمللیبينمعيارهایباآنمطابقتوافغانستان،حقوقی»نظامدانان،حقوقالمللیبينکميسيون32

9

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

سيستمعدلیوقضائیرسمیومفاهيمقانونیمربوطبهآن،ميشود.

نظامعدلیرسمی،معمولا،آخرینپناهگاهاست.ایننظربهخصوص،درپيوندباقضایایمدنیصدقميکند،جایيکهیکطرفدعوی،بعدازینکهاحســاسنمودجرگهیاشورا)گردهمآییموسفيدان(دعویرابنفعویفيصلهنخواهدنمود،بهسيستمرسمیرجوعمیکنند.33اینپدیدهتأثيراتگوناگونــیرابــهميانمیآورد،بویژهوقتيکهباضعفهایدروننظاممانندفســاد،ومعافيتازجزا،یکجاميگردد.بگونۀمثال،درمناطقشــرقیافغانســتان،جایيکهنظامعرفیحلمنازعاتتســلطدارد،پوليسازاختياراترسمیخودبهحيثوســيلۀبرایوادارساختندیگرانبهاشتراکدرجرگههابهنفعآناناستفادهنمودهاست.34مسؤولينحکومتیمحلیدربيشتریناوقات،خوداعضایجرگههاوشوراهامیباشندکهاینعضویت

باعثتقویۀنفوذشخصیآنانوایجادابهامبيشترميگردد.35

برایطرحریزیاقداماتاصلاحیمؤثرترجهتمبارزهباتوقيفهایخودســرانه،بایددرنظرگرفتهشــودکهنظامهایعدلیغيررســمیافغانســتانروشــها،تعاملات،وتفســيراتمعيارهاواجراآتحقوقینظامیعدلیرسمیافغانستانرابهگونۀقابلملاحظهایتحتتأثيرقرارميدهد.افغانهاعمومانظریاتعدلیخویشرابراساسسيستمغيررسمیوعرفیبناءميگذارند.بااینکه،اینگونهتأثيراتشایددرجاهاییسازندهباشند،ولیدر

موارددیگری،شایدبااصولوتضميناتیکهنظامعدلیرسمینوبرآناستوارميباشد،مطابقتنداشتهباشند.

بعضیازعملکردهایاساســیسيســتمعدلیوقضاییسنتی/غيررسمیبااصولسيستمعدلیوقضاییرسمیافغانستانمستقيمادرتناقضميباشند.بگونۀمثال،درمناطقبعضیپشــتوننشــين،بعضیعملکردهایحقوقیمطابقبهاصولتناسب،مســاواتوحفظکرامتانسانیکهتشکيلدهندهاساســاتسيســتمرسمیجزاییافغانســتانوحفاظتدربرابرتوقيفهایخودسرانهميباشــد.درحاليکهحقبرایمرافعهخواهیواراهشواهددر

سيستمغيررسمیموجوداستمعيارهایمربوطبهارائهشواهد،مساواتدرجرگه،مخصوصاازخانمهاونوعيتحبسمشابهنميباشند.36

نهاد های مذهبی و شریعتچالشدیگریبرایافغانستان،رفعتنشوکشمکشمياننظامعدلیرسمیونهادهایدینی،بویژهشوراهایعلمادرسطحمرکزوولایاتميباشد.اینشــوراهایمذهبیصلاحيتونفوذقابلملاحظۀميانافغانهاواکثریتقبایلوگروههایقومیميباشــد.بههميندليل،نظریاتآنانتأثيرگذار

بوده،ودرترتيبنظامعدلیرسمیمدنظرگرفتهشدهاست.

بااینکه،افغانســتانیککشــورمسلماناستوقوانينآنبایدبااساساتاســلامتناقضنداشتهباشد،37لازمنيستتاهمۀنظریاتایننهادهایدینیدراجراآتقوتواعتبارقانونیداشتهباشد.

درعينحال،سيســتمعدلیوقضاییغيررســمیودساتيرآن،ونهادهایمذهبیافغانستانوشریعت)قانوناسلامی(،درآنعدهمواردیکهسرحدبينسيستمهایرسمیوغيررسمیتيرهونامشخصباشد،درتداخلقرارميگيرد.

برایاینکه،سيســتمعدلیوقضاییرســمیبتواندمنحيثمرجعاولقراربگيرد،سيستمعدلیوقضاییرسمیافغانستانبایداعتمادنهادهایدینی،متنفذیندینیومردمعامراراجعبهمطابقتکاملقوانينباشریعت،درمطابقتبهقانوناساسی،کسبنماید.

33براساسبحثهاباکارمندانشورایمهاجریننارویوتجاربساحوی.34یونامادریافتهاستکهایننحوهبهطورمدامدرشرقکشورموردتکراربوده)بویژهدربينسالهای2004-2006(،جایيکهپوليسدرمسایلمدنی،مانندازدواج،زمينداری،ومنازعاتقرض،کهطیميکانيزمهایحلوفصلعرفیحلميگردد،دخالتميکنند.معمولاطوریواقعميشودکهپوليسیکیاهردوجهتمخاصمهرادستگيرنموده،درآنخواستاررشوهیاحضوردر

جرگهميشود.http://www.unodc.org/documents/justice-and-،2007مارچآنان،اجتماعیاستقرارمجددوزن،محبوسينافغانستان:،UNODCبهموضوعبهراجعتفصيلیمعلوماتبرای35

prison-reform/Afghan-women-prison.pdf.،فصلچهارم،مراجعهنمایيد.36بگونۀمثال،درمناطقپشتوننشينافغانستان،زنانازحضوردرجرگههامستثناءهستند،وبهخانوادهمتأثرکهزنآنخانوادهبهقتلرسيدهبهعوضدادهميشوند.برایتفصيلاتبيشتربهبحثبينالمللی،سپتمبر2004.برایجزئياتبيشتررویعملکردهادرمناطقپشتوننشينمراجعه بنيادحقوقی افغانستان«:راپورتوسط »قوانينعرفی نمایيد: بنيادحقوقیبينالمللی)ILF(مراجعه

نمائيد.عملکردهایمشابهدرمناطقتاجيکواوزبکنشيندرصفحاتشمالکشورنيزوجوددارد.37مادههای1و3،قانوناساسیافغانستان.

10

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فصل دوم: توقیف های خود سرانه به دلیل عدم موجودیت اساسات و دلایل حقوقی

معرفی I .

برایتوقيفیکشــخصدرافغانســتان،مراجعدولتیبایداساسوتوجهقانونبرایچنيناقدامراداشتهباشند.اینتوجيهواساسباید،درعموم،بااصلذیلمطابقتداشتهباشد:

توقيفمخصوصادرمرحلهانتظاربهمحکمهنبایدقاعدهباشدوبایدبرایکمترینمدتممکنصورتگيرد.38•

توضیح اصلدلایلمنطقیبرایاینکهتوقيفنبایدقاعدهباشدوبایدبرایکمترینمدتممکنصورتگيرد،ذیلاارایهميگردد:

توقيفآزادیشــخصوبهرهمندیویازحقوقدیگریمانند،آزادیگشــتوگزاروحقزندگیباخانوادهرامحدودميســازد.توقيف د.یکیازاجباریترینصلاحيتهایحکومتميباشــد.مســؤوليتاولیحکومت،احترامبهحقوقاتباعوحمایۀآنميباشد.بههمينعلت،حکومتفقطزمانیميتواندشــخصیراتحتتوقيفقراردهدکهمدارکعينیوقویبرایتوجيهآنوجودداشــتهباشــدودرحالات

ضروریباشد)مشتملبرمنافععامهویاحفاظتازحقوقدیگران(.

نامتعادلبهایناصل،اختياراتدولتدرتعينآنکهچهوقتتوقيفبهمنافععامهویامانعمحدویتهایآزادیدیگرانميگردد،است.

توقیف قبل از محاكمه:ایناصل،احترامبهاصلبرائتالذمهرالازممیگردانددرهنگاميکهمابررسیرویتوقيفشدنویانشدنرامينمایيم.اینفرض،درقوانينملیوبينالمللیتســجيلگردیدهاســت.39جهتمحدودســاختنویاانکارازحقوقوآزادیهاییکشــخص،حکومتبایدمجرميتشخصراثابتسازدوضرورتبهمحدویتآزادی)خطراتفرار،خطروقوعدوباره،مداخلهبامدارک،ثقلجرموغيره(داردتاآنکهجرمویثابتگردد.محدودیتهاوسلبحقوقوآزادیبایدبهحدمطلقامهموحدقابلتوجيهمحدودگردانيدهشود.توقيفیکیازمقيدسازترینگزینههاميباشد،وبههمينعلتلازماستتاازآن،نسبتبهراههایبدیلتوقيفدرکمترینحدممکناستفادهشود.مثلاگزینههایکهشخص

مذکوردرمحلاتسلبآزادیتوقيفنگردیدهبلکهازگزینههایمانندمحدودساختنگشتوگزاروجریمهاستفادهگردد.

توقیف بعد از محكومیت:مطابقتباایناصل،هرنوعحبسبایدمطابقبهشــدتجرم،مناســب)یعنیدهســالحبسبرایدزدیقرصنانمناســبنيســت(وضروریباشد.بدیلهاتاجاییممکنبایدبرایحبسمدنظرگرفتهشود.40حبسنمودنبایدحقراهحلحقوقیبرایقربانیرا

38درمادۀ24قانوناساسیافغانستان،ومادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقتدرجگردیدهاست.همچنانبهکميتۀحقوقبشر،»تبصرۀعمومیشمارۀ8:حقآزادیوامنيتمحبوسين)مادۀ9(«،30جون،1982http://www.unhcr.ch/tbs/doc.nsf/)Symbol(/f4253f9572cd4700c12563ed048bec?Open،،پاراگراف3،اصل6.1،حداقلستاندارداقداماتبدیلتوقيف

مللمتحد)»مقرراتتوکيو«(،قطعنامۀاسامبلۀعمومیمللمتحد،45/110،14دیسامبر1990.39مادۀ24و25،قانوناساسیافغانستان،ومادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقت.

40برایمباحثباجزئياتبيشتررویبدیلهایحبسبهدفترUNODCرویتطبيقبدیلهایحبسمطابقبهمعيارهایبينالمللیوقوانينبينالمللیسال2008مراجعهنمایيد.

.http://www.unodc.org/documents/justice-and-prison-reform/afghanistan implementing auternatives imprisonment.pdf

11

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

مدنظرگرفتهتابایدموثرباشــد.یکراهحلحقوقیبایدجنبهتنبهیداشــتهباشــدوهمچنانبایدمانعتکراردوبارهجرمشود.41ازهمينرو،دولتافغانســتانتاحدامکانمســؤوليتداردتــاعلاوهبرحفاظتاجتماع،ومجازاتمجرميندرمقابلجرایــم،درجهتاعادۀحيثيتاجتماعیآنانو

حمایتازبدیلهابرایحبسنيزسعینماید.42

اجرای این اصلبرایعملیسازیایناصل،قانوناساسیافغانستان،باتأیيدحقوقبينالمللی،لازمميگرداندتاهرنوعتوقيفباید:

قانوناقابلتوجيهباشد)قانونی(؛ •متناسبشرایطواوضاعباشد؛و •

ضروریباشد.43•

قابلیت توجیه از لحاظ قانون )قانونی بودن(.برایاینکهعلتتوقيفجرمشناختهشود،عمليکهباعثتوقيفميگردد،بایدقبلازارتکابآن،درقانونبحيثجرمشناختهشدهباشد.44همچنانقانونبایدآنجرمراازجملهجرایمیقراردادهباشدکهارتکابآنموجبتوقيفميشود.45طورمثالتوقيفیکمردبهعلتمنازعهبالایميراثدرولســوالیکيتی،ولایتدایکندیدرســال2007،توقيفخودســرانهبود.دخيلبودندرهمچومنازعهمطابقبهقانونافغانســتانجرمشــناختهنشدهاست.46برایاجازهبهتوقيفهایيکهبهمنظورمحافظتشخصتحتتوقيفدرمقابلضرر)توقيفمحافظتی(47،ویامحافظتدیگرانازضررشخصتحتتوقيف)توقيفپيشگيرنده(48صورتميگيرد،لازماستتاشرایطکهتوقيف

درآنمجازدانستهمیشود،قبلازوقوعآن،درقانونافغانستانصریحاذکروتوصيفگردیدهباشد.

تناس�ب با ش�رایط و اوضاع.توقيفباید،نهتنهااینکهقانونیباشــد،بلکهمنطقینيزباشد.کميتهحقوقبشرمللمتحد)HRC(راجعبهدوسيۀوانالپين،دریافتهاستکهادامۀتوقيفویبعدازاینکهنامبردهازارایۀمعلوماتبهمستنطقين،اباورزید،غيرمنطقیبود.مطابقبهکميتهحقوقبشرمللمتحد،دراینجا،توقيفبحيثوســيلۀاجباربرایحصولمعلوماتمورداســتفادهقرارگرفت،وازهمينرو،کميتهاینگونهتوقيفراغيرمنطقیو

خودسرانهخواند.49

درحقيقت،بااینکهقانوناجازۀتوقيفراميدهد،ولیبهمعنیایننيستکهتوقيفهميشهمنطقیاست.برایقانونیبودنتوقيف،مقاماتافغانبایدبرایهرقضيۀتوقيفتوجيهمنطقیعينیرانظربهقانونوحقایقفراهمنمودهبتواند.تاجایيکهبهتوقيفقبلازصدورحکمتعلقميگيرد،منطقيتمربوطبهموجودیتدلایلمنطقیبرایمظنونيتاســت.بگونۀمثال،قانوناجازۀتوقيفســارقرامیدهد،ولیمقاماتافغانیبایدثابتسازندکه

برایمظنونپنداشتنشخصتحتتوقيف،بهطورمنطقیشواهدکافیدردستدارند.50

41کميسيونحقوقبشرمللمتحد،»تبصرۀعمومی31:طبيعتوجایبحقوقیعمومیکهکشورهایشاملدراینميثاقمکلفبهآناست،29مارچ2004،پاراگراف17.42اصل8.1و9.1،مقرراتتوکيو.

43بحثفوقرادربخشپنجم)الف(مطالعهنمایيد.44مطابقبهمادۀ27قانوناساسیافغانستان،»هيچعملیجرمشمردهنمیشود،مگربهحکمقانونیکهقبلازآننافذگردیدهباشد.هيچشخصیرانميتواندستگير،گرفتارویاتعقيبنمود،مگر

برطبقاحکامقانون.«45مطابقبهمادۀ24،فقرۀ)1(قانوناساسیافغانستانآزادیفقطوفقطتوسطقانونمحدودگردیدهميتواند.

46ایننوعجرمدرقانونجزایقابلتطبيقدرجنگردیدهاست.مطابقبهمادۀ32قانوناساسیافغانستانمدیونبودنشخصموجبمحدودشدنآزادیوینمیشود.مطابقبهمادۀ11ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیهيچکسرانبایدفقطبعنواناینکه)او(قادربهانجامتعهدقراردادیخودنيست،زندانیکرد.

47ماده53،قانونمحابسومحلاتتوقيف.48ماده15،قانونپوليس.

49اطلاعشمارۀ305/1988،هوگووانالپينی.هالند)نظریاتثبتشدهبر15اګست،1990(،سندرسمیمللمتحد،C/ICCPR/39/D/305/1988،پاراگراف5.850اطلاعشمارۀ1991/458،ای.دبليو،موکونگوکاميرون)نظریاتثبتشدهبه21جولای،1994(،سندرسمیمللمتحد.AGOAR،/40/49)جلدII(،صفحۀ181،پاراگراف9.8،ووان

الپين،پاراگراف5.8

12

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ضروری بودن.ضروریبودنبامفهوممنطقیبودنرابطۀنزدیکدارداگرتوقيفدرهمهحالاتضروریباشد.قانوناساسیافغانستانتوقيفرافقطدرصورتیضروریمیشــماردکههدفآنحمایۀآزادیدیگرانومنافعهمگانیباشــد.51منافععامهوآزادیهایدیگرانکهبهحمایتضرورتدارندمربوطبهدولتميشــودتاآنراتعریفنماید،ليکينقوانينبينالمللیبعضیرهنمودهارابهدولتفراهمســاختهاســت.بهاســاسکميتهحقوقبشر،توقيفممکناستبعلتمنعفرار،ازبينبردنمدارک،وتکرارجرمضروریدانستهشود.52وهمچناندرمطابقتباميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياســیدررابطهبهتوقيفباشــد،توجيهاتبرایتوقيفیکشخصبایدبراساسدلایلومدارکاثباتگردد،نهبراساسبدگمانيهاوسوءظنمحض.53لازماستتاشواهدوحقایقعينیبراحتمالوقوعفرار،ازبينبردنمدارک،وتکرارجرمویاتهدیدبهمنافععامهوآزادیدیگرانوجودداشتهباشد،کهنميتوانباراههایبدیلتوقيف،ماننداخذتضمينمالیویاراهحلدیگر،آنرارفعنمود.بدونارایۀهمچومدارک،مقاماتنمیتوانندتوقيفراضروریثابتسازند،وتوقيفآنانخودسرانهخواهدبود.توقيفبعدازصدورحکم،نيزفقطدرصورتیقانونیخواهدبودکهبرایعلاجتخطیومنعتکرارجرمضروریباشد.برایقانونیبودنتوقيفلازماستتا،راههایبدیلتوقيف،درابتداءو

جریانتوقيفسنجيدهشود.54

پوليس،څارنوالانوقضاتدرافغانستان،فقطبعدازاجرایسهآزمایشفوقميتوانند،افرادراتحتتوقيفقراردهند.

شکل1:معلومنمودناینکهآیاتوقيفخودسرانهاستیاخير

51مادۀ24)1(،قانوناساسیافغانستان.باآنکهمطابقمادۀ4بهقانوناجراآتجزائیمؤقت،تحدیدحقوق،بهشمولحقآزادیبایدشدیدامحدودبهجمعآوریشواهد،واثباتحقيقتباشد«،قانوناساسیدرموردسلبحقآزادی،احکامدقيقتریرادربرميگيرد،وبایدبامادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقتیکجامطالعهگردد.براساسمادۀ24قانوناساسی،سلبآزادیبهمنظورجمع

آوریشواهد،واثباتحقيقتبایدبهطورقطعی،برایتأمينمنفعتهمگانیباشدوبایددرتوازنبامسؤوليتدولتراجعبهحفظواحترامبهآزادیمتهمباشد.52مادۀ9)3(،قانوناجراآتحقوقی،وانالپينی،فوق73،قوانينداخلیدرافغانستاناینشرایطراواضحادربرنمیگيرد.

53اطلاعشمار1993/526ایمایندبیهيلدرسپين)ثبتنظریاتبر2اپریلریا،1997(،سندرسمیمللمتحد،AGOAR،/50/52جلد)II(،صفحه،17،پاراگراف،12.354فصل13،قانوناجراآتداخلیمؤقتبيانميداردکهچهوقتاجازۀرهاییمشروط،یارهاییدیرتردادهشود.

13

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

آزمایش اصولنتایجبررســيهانشــانميدهد،کهاینسهشــرط،دراکثریتموارد،برآوردهنمیشــوند.مردان،زنان،واطفالبهاشکالوعواملذیلمکرراتحت

توقيفقرارميگيرند.

بهعلتارتکاباعماليکهطبققانونجرمشناختهنمیشودویاقانوناجازهحبسرانميدهد؛ •بدوناثباتمناسببودنیاضروریبودنتوقيف؛ •

بخشآتی،نحوههایتوقيفخودسرانهوعواملآنرامفصلابيانخواهدنمود:

توقیف خودسرانه، به علت ارتكاب اعمالیكه قانون آنرا جرم نمی شمارد و یا II .قانون اجازه حبس را نمیدهد

درسراسرافغانستانهنوزهمافراددرمقابلارتکاباعماليکهقانونآنراجرمتلقینميکند،مظنون،متهمومحکومميشوندویابخاطریاعماليکهدرقانوناجازهدادهنشدهاستحبسميشوند.اینگونهتوقيفهاباآزمایشاولمطابقتندارد،وازهمينرو،خودسرانهبهحسابميروند.

نتایجبررسيهانشانميدهدکهایننوعتوقيفهاراميتواندرچهاردستهذیلتقسيمبندینمود:

نقضقانونمدنیووجایبقراردادی؛ . 1ه.توقيفبههدفواردنمودنفشاربراقاربودوستان؛ . 2و.

نقضشریعتودساتيرعرفیاجتماعی؛ . 3ز.سؤاستفادهازقانونجزبرایمحکومنمودناشخاص. . 4ح.

اینبخشگزارشباارایۀنتایجبررســيها،دلایلخودســرانهبودنهمچوتوقيفهاوعواملآنراموردبحثقراردادهراهحلهایمناســبیرابرایآنجستجوميکند.

نقض قانون مدنی/وجایب قراردادی

اثبات خودسرانه بودن )غیرقانونی بودن( الف. نقض قوانین مدنی و وجایب قراردادی در افغانس��تان، توقیف را قانونا توجیه نموده نمی تواند. به اس��اس قانون اساسی افغانستان، توقیف

به علت برآورده نکردن وجایب قراردادی و نپرداختن دین55، مجوز قانونی ندارد56. ازینرو، توقیف خودسرانه است.

ب. توضیح یافته هابااینکهتوقيفخودســرانهنســبتبهچندسالگذشتهکاهشیافتهاست،ولیهمانطوریکهنتایجبررسيهانشانميدهد،توقيفهایخودسرانهایکه

هنوزهمواقعمیشود،معمولاشاملمسایلذیلمیگردد:

55مادۀ32،قانوناساسیافغانستان.56مادۀ11،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیحبسرا»درعدمموفقيتدروجایبقراردادی«منعقرارميدهد.

14

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

منازعاتبالایمسکن،زمينوملکيت؛ •دعوارویمسائلمدیونبودنکهمعمولامقاماتبقصدهمکاریباقرضدهندهجهتمحافظتپولوی،مداخلهمیکنند؛ •منازعاتخانوادگی،بهشمولازدواج،کهعموما،تحتدستۀسوم)نقضشریعتودساتيرعرفیواجتماعیواقعميشود(. •

بگونۀمثال،درولســوالیشــهریبزرگولایتبدخشان،پوليسسهفردرابخاطرمنازعۀبالایزمين،ازتاریخ7الی12سپتامبر2007توقيفنمودهبودند.در17اپریلســال2007،پوليسدرولایتکنر،پســر19سالۀرابهاتهامآبپاشیبهیکدخترتوقيفنمودند،واورابرای5روز،بدونثبتاتهامدرتوقيفنگهداشــتند.درســال2007،پوليسدرولسوالیروداتولایتننگرهارسهفردرابخاطرمنازعهبالایزمين،بدونثبتاتهام،برای

سهروزدرتوقيفنگهداشتند،وآنهارااحتمالاموردضربوشتمقراردادند.

نتایجبررســيهادرولایاتباميانودایکندینشــاندهندۀموجودیتنمونههایسيســتماتيکومنظماینگونهتوقيفهاتوســطپوليسوڅارنوالانميباشــد.درمناطقشــرقکشور،پدیدۀدیگریملاحظهگردیدهاســت،کهضمنآن،یکیاهردوطرفدعوایمدنی،بهمنظوربهانهجوییبرای

رشوهویاکسبموقفدرجرگهتوقيفمیشوند.مرتکبيناینگونهتوقيفهااکثراپوليسمیباشند.

ج. شناسایی عوامل ریشه ییمشاهداتونتایجبررسيهاحاکیازآناستکهتوقيفدرمقابلنقضقانونمدنیووجایبقراردادیبهعواملذیلواقعميشود:

عدم آگاهی از قانون و اینكه چه چیزها بر اس�اس قانون جرم ش�ناخته میش�ود.پوليس،څارنوالان،وبعضاقضاتراجعبهقانونوفرقبيننقضقانونمدنیوقانونجزاییآگاهیکافیندارند.

برداش�ت نادرس�ت از نقش توقیف.مقاماتراجعبهنقشتوقيفآگاهیکافیندارند.بویژهدرمورداینکهتوقيفوسيلۀاجبارنيست.توقيفدرمقابلنقضقوانينمدنییاوجایبقراردادی،تکرارابقصدواردنمودنفشــاربرایدســتبرداریازملکيتویاتأدیهوبازگرداندنپولقرض

صورتمیگيرد.

درک نادرس�ت در تش�خیص و شناس�ایی صلاحیت و نقش مقامات، بویژه پولیس:اکثریتمراجعمسؤولدرموردنقشوصلاحيتهایخودودیگرانمتردداند.مردمنيزراجعبهنقشوصلاحيتهایمقاماتومسؤولينمختلفآگاهیومعلوماتکافیندارند.اینترددرابطۀنزدیکیبامشــکلپایينبودنســطحآگاهیازقانون،کهفوقاذکرگردید،دارد.بهطورمثال،پوليسمســؤولحفظوتأمينامنيتهستند،ولیعمومانبایدبحيثداورانوميانجیهایمنازعاتعملنمایند.پوليسبایدخودرادرمســایلمدنیدخيلنســازند.همچنان،څارنوالاندرقبالمســایلجزایی

مسؤوليتدارند،نهدرقبالمسایلمدنی.57

قفدان رابطۀ واضیح و مشخص بین سیستم های عدلی و قضایی رسمی:وغيررسمیآنچهباعثتشدیدهمۀمشکلاتفوقميگردد،هماناتيرهگیوابهامدرروابطبينسيستمهایعدلیوقضاییرسمیوغيررسمیميباشد.اینکهسيستمغيررسمیدرحلمنازعاتمدنیوجزاییمداخلهمیکند،باعثاخلالاجراآتسيســتمعدلیوقضاییرســمیميگردد.درعينزمان،اینگونهروابطتيره،همانطوریکهدرمثالواقعۀننگرهاربهآن

اشارهشد،زمينۀفسادرابرایمراجعمسؤولفراهممیسازد.

فساد در دوایر و مراجع توقیف كننده:فسادومخالفتعمدیدرمقابلتطبيققانونباعثاینگونهتوقيفهاميگردد.ممکناستپوليسفردیرابههدفرشــوتگرفتنتوقيفنمایند.شــایدڅارنوالانباوعدههایرشوۀمالیوموقفبهترتطميعگردندتادراقامۀصورتدعویتلاشوسعینمایند.نوعدیگرفساداینستکهمقاماتتوقيفکنندهتوقيفرامنحيثوسيلهایبرایکمکبااقارب،دوستانواشخاصدلخواهبرایبهدست

آوردنزمين،ویابههدفوادارساختنزنانبهازدواجهایاجباریمورداستفادهقراردهند.

57بعضیازقضيههایجزاییدارایعناصرمدنیميباشد،څارنوالانبایدبهایندوسيههاجداگانهرسيدگینمایند.

15

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فشار از سوی متنفذین محلی و یا مقامات:دیگرفشارازسویمتنفذینمحلیاکثرامقاماتتوقيفکنندهراتحتتأثيرقرارميدهد.متنفذینمحلیاعمازموســفيدان،ثروتمندان،قوماندانان،ووابســتهگانسياسی،نظربهساختارهایاجتماعیوسياسیجامعهوضعفمؤسساتدولتی،توان

آنرادارندتامقاماتتوقيفکنندهراتحتفشارقوی،واداربهاستفادهازتوقيفبهنفعآناننمایند.

تبعیضات بر اس�اس وابس�تگی های ش�خصی:وابســتگيهایقومی،قبيلوی،وسياســیاکثرااینگونهتوقيفهاراتحتتأثيرقرارميدهد.توقيفخودســرانهممکناســت،بحيثوسيلۀدرمخاصمتهایقومیسطحپایينمورداستفادهقرارگيرد.قوماندانامنيهوابستهبهیکقوم،شایدشخصی

وابستهبهقومدیگرراتحتاینگونهتوقيفغيرقابلتوجيهقراردهدتابدینوسيلۀنفوذوسلطۀگروهقومیخودرادرآنساحهثابتسازد.

علاوهبراین،عدمموجودیتمکانيزمنظارتوحسابدهیپایداروضعفمحافظتهایحقوقی-روندی،کهذیلاموردبحثقرارگرفتهاست،نيزدرادامۀهمچوتوقيفهاکمکمیکند.

د. ارایۀ راه های حلذیلا،بادرنظرداشتاینعوامل،راههایحلبرایکاهشتوقيفخودسرانهدرپيوندبانقضقوانينمدنی،شرحخواهدشد:

رنوالانوقضــاتدرموردنقشتوقيف، كمپاین آموزش�ی برای بلندبردن س�طح دانش:جهتارتقایســطحدانشپوليس،څا •تفاوتمياننقضقوانينمدنیوجزایی،وسيستمهایعدلیوقضاییرسمیوغيررسمی،برنامههایآموزشیمنظمدایرگردد.

نظارتمنظمودورهییوزارتامورداخله/نظارتخانههایپوليستوســطمسؤولينحقوقبشر نظارت و حس�ابدهی انكش�اف یافته: •پوليسملیافغانستانوفعالينبيرونی،مانندکميسونمستقلحقوقبشرافغانستان،درتخفيفاینگونهتوقيفهاکمکخواهدنمود.همچناننظارتڅارنوالانوقضاتنيزلازمميباشد.جهتپاسخدهیمناسببهمشکلاتوتخطيهایمعرفیشده،لازماستمکانيزمهایویژهی،

ماننداقداماتانتظامیوتعقيبعدلیبرایافرادمرتکبتوقيفهایخودسرانه،ایجادگردد.

روندیهمانطوریکهبهتفصيلدرقســمتهایبعدیارایهخواهدشــد،نابسندهبودنکنترولتوقيفتوشط تقویۀمحافظتهایحقوقی_•قوهقضائيهوعدمدسترسیمظنونينومتهمينبهوکيلمدافع،شرایطهمچوتوقيفهایخودسرانهرافراهممیسازد.

توقیف اقارب یا د وستان شخص مظنون و یا متهم

اثباتخودسرانهبودن)ناموفقبودندرآزمایشقانونيت( الف.توقيفاقاربودوســتانمظنونينیاافرادمتهمبهجرم،بامادۀ26قانوناساســیافغانســتانمســتقيمادرتضادميباشد.اینمادۀقانوناساسیتصریح

مينمایدکه:

جرمیکعملشخصیاست. 1 .

تحقيق،گرفتارییاتوقيفمتهموتطبيقجزابراو،بهشخصدیگریسرایتنمیکند. 2 .

توقيفاقاربودوستانیکشخصمتهمیامحکومبهجرم،قانونینيست.فقطشخصیتحتتوقيفقرارگرفتهميتواندکهمرتکبجرمشدهباشد،ویامتهمبهجرمباشد.58توقيفاقاربودوستانمتهمخودسرانهاست.

58مواد27-28،38-48قانونجزایسال1976،کهتابهحالقابلتطبيقميباشد،تأکيدميکندکهفقطشخصمرتکبجرمراميتوانمسؤولدانست،ویاتحتدستگيری،توقيفویامجازات

16

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

توقیف اقارب متهم به قصد وارد ساختن فشار بر متهم به منظور تسلیمی و اقرار به جرم، نیز خودسرانه است.59 این نوع توقیف در هر س��ه آزمایش ناکام اس��ت. اولا اینکه، این نوع توقیف، همانگونه که اثبات گردید، مطابق به قانون نیس��ت. دوم اینکه هدف توقیف منطقی و مناس��ب نیس��ت. این نوع توقیف یک ش��خص را در مقابل عمل ش��خص دیگر مجازات می نماید. س��وم اینکه این نوع توقیف با شرایط ض��روری ب��ودن مطابق��ت نمی کند. چون هیچ نوع خطر فرار، از بین بردن مدارک، و تکرار جرم وجود ندارد، و نه هم این نوع توقیف با اصل قانون اساسی مبنی بر اینکه توقیف به هدف حفظ حقوق دیگران اجرا میگردد، مطابقت میکند، چون توقیف در اینجا خود باعث

تجاوز بر حقوق دیگران میگردد.

ب. توضیح یافته هاپوليسدرعوضمظنونویامتهم،اقاربودوستانویراتوقيفمینمایندتاازینطریق،متهمیامظنونراواداربهتسليمشدننمایند.اینگونهتوقيفهابراساستصميمپوليسویاهمبراساستقاضایڅارنوالیانجاممییابد.ندرتامشاهدهگردیدهاست،کهمحاکمحکمتوقيفاقاربیادوستانمتهمراصادرنمودهباشــد.بااینکهدراینگونهموارد،معمولااقاربنزدیکترتوقيفمیشــوند،ولیراجعبهاینکهتوقيفاقاربمتهمومظنوندر

مقابلچهنوعجرایمعملیميگردد،معيارمشخصیدردستنيست.

مثالا، در ولس��والی نهرین ولایت بغلان، در س��ال ٢٠٠٧، دو مرد بعلت اینکه پس��ران آنان متهم به جرایم بودند و فرار نموده اند، توقیف گردیده بودند. به تاریخ ٢٦ جون س��ال ٢٠٠٥، چهار مرد در توقیف گاههای مربوط به وزارت عدلیه، در ولس��والی شولگرۀ ولایت بلخ، بعلت اینکه اقارب ایشان متهم به سوزاندان یک خرمن بودند، توقیف گردیده بودند.60 در ٦ اکتوبر سال ٢٠٠٥، پولیس در شهر جلال آباد

همسر و مادر یک شخص متهم به سرقت را توقیف نموده بودند، که بعدا مداخلۀ یوناما باعث رهایی آن ها گردید.

اینگونهتوقيفخودسرانهممکناستمدتدرازیرادربرگيرد.مثلا،یکپسرهجدهسالهدرولسوالیشهریبزرگبهعلتاینکهدوستشمتهمبهارتکابقتلبودهوفرارنمودهبود،برایهفتماهدرتوقيفخانهمربوطبهوزارتعدليهتوقيفگردیدهبود.61

گاهینيز،یکشــخصضامن،بعلتاینکهمتهموجایبخودراانجامندادهتوقيفگردیدهاســت.چنينقضيهدرولسوالیکوهستانولایتکاپيسادرســال2007،وقتیبهوقوعپيوســت،کهیکشخصمتهممقدارسهمليونافغانی،پولاختلاسشدهازبانکرامستردننمود،وخودراازچنگ

مقاماترهاساخت.

ندرتاگزارششــدهاســتکهمحکمهاقاربمتهمرادربدلجرممتهممحکومنمودهباشــد.دریکموردتازه،یونامابایکمردمتعلقبهمهترلامولایتلغمانمصاحبهنمودهاســت،کهپســرآنمردبهاختطافیکزنهجدهسالهمتهمگردیدهبود.محکمهدرمقابلاتهامپسرش،اینمردرابه

ششسالحبسمحکومنمود.بتاریخ1اکتوبر2007،محکمۀاستينافحکمسابقرالغوکردهپدرمتهمرارهاساخت.

ج. شناسایی عوامل ریشه ییبراساسمشاهداتوتجارب،عواملذیلدروقوعچنينتوقيفهادخالتدارد:

یونامادریافتهاستکهمقاماتدرمورداینکهمسؤوليتجرمتنهاوتنهابدوشفردمرتکب تردد در مورد مسؤولیت فردی جرم : •

قرارداد.ایناصلبااصلبرائتالذمهتقویتميگرددکهمطابقبهآن،حتیاگرشخصیمصاحبوهمراهباشخصمتهمویامظنوننيزباشد،بایدبرئالذمهپنداشتهشود.59نيزمراجعهنمایيدبهاطلاعشمارۀ1977/16دی.مونگویاایمبيگیایتالدرمقابلزایر)ثبتنظریاتبهتاریخ25مارچ،1983(،اسنادرسمیسازمانملل،AGAOR،/40/38،،صفحۀ،

پاراگراف21-2060هرچهارشخصبهحکمڅارنوالبهتاریخ30نوامبر2006توقيفگردیدهاندویونامابهتاریخ17جنوری،درجریانتوقيفآنها،باآنهامصاحبهانجامدادهاست.

61براساسگزارشهایدردریافتشده،اینشخصمتهمبهتوطئۀقتلویادخالتدرقتلنيست.

17

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

جرمميباشــد،آگهیکافیدارند.بعضیازاینترددهاازدســاتيرسيستمعدلیوقضاییغيررسمینشأتميکند،کهبراساسآن،بهبهانۀتأمينعدالت،همۀاعضایفاميلووابســتهگاندرمجازاتشــاملگردانيدهمیشوند.بگونۀمثال،درنظامعدلیعرفیپشتونولی،روشعذرخواهــییاننواتی،مشــارکتهمۀاعضایخانــوادهوفداکاریآنانرالازمميگرداند،کهمثالعمــدۀآنبهازدواجدادندختریاز

خانوادۀفردمرتکبجرم،بهخانوادۀقربانیميباشد.طوریکهدربالابحثشــد،مقاماتنقشتوقيفرابهطورکاملدرکننمودهاند،وتوقيفرابحيث درک نادرس�ت نقش توقیف: •

وسيلۀدسترسیبهاجباردیگرانبهکارميبرند.کاربردتوقيفبرایواردنمودنفشاربرمتهمينومظنونينبمعنیایناستکهپوليسو تخنیك های تحقیقاتی و بازجویی نابسنده: •

څارنوالانباتخنيکهایدستداشتۀایشانقادربهتفاهمبامتهموحصولمعلوماتمهموموردنيازنيستند.مشکلدیگرموردنظرعبارتازضعفهمآهنگیبهمنظور ضعف در همآهنگی بین حوزه های قضائی و مكانیزمهای احضار: •پيگيریودستگيریمتهمدربيرونازحوزۀقضائی،ميباشد.اینمشکلبينولایاتجدیتراستتادرسطحهرولایت.عدمموجودیتنظامفعالبرایپيگيری،دســتگيریوتســليمیافرادمظنونومتهمدرسطححوزههایقضائیزمينهرابرایفرارافرادمظنونومتهمودر

مخاطرهانداختناقاربودوستانشانفراهممينماید.مطالبۀعدالتتوسطقربانياننيزممکناست،مقاماترابرایتوقيفدیگرانموردفشارقراردهد. مطالبۀ عدالت از سوی قربانیان: •

اقاربمتهمویامدعیعليهآسانتریناهدافبرایچنيناقدامخواهندبود.فقدانمحافظتهایحقوقیمانندبررســیقانونيتتوقيفتوســطقاضی،زمينهرابرایوقوع ضعف محافظت های حقوقی-روندی: •

توقيفهایخودسرانهفراهممیسازد.نظارتازقوۀاجرایه)څارنوالی(توسطمحاکمازاهميتبهسزایبرخورداراست.اینگونهتوقيفها،ممکناستبافسادورشوهستانیارتباطداشتهباشد.اینگونهتوقيف فساد و تبعیض توسط مقامات توقیف كننده: •هاشایدتوسطپوليسوڅارنوالانیانجامیابدکهاززورمندانومتنفذینرشوهدریافتمیکنندویاهمتحتفشارآنهاقرارميگيرند،و

یاهمممکناستبراساسخصومتهایشخصی،براساسوابستهگيهایخانوادگی،قبيلویویاسياسیصورتگيرد.

عواقبتردددردرکدرستقانون،ونقشتوقيفعلاوهبرضعفمحافظتهایحقوقی-روندیدرسطحولسواليها،طیشرحواقعۀلغمانتوضيحگردید.محکومنمودنیکشــخصدرمقابلجرميکهیکیازاقاربویمرتکبآنشــدهاست،باعثنگرانیجدیاست،ولیدرعينحال،لغوفيصلهتوسطمحکمۀاستينافاطمينانبخشواميدوارکنندهاست.اینقضيهرسيدگیعاجلبهعواملریشهییاینگونهتوقيفهارالازمميگرداند،

تابدینوسيلهتأمينعدالتومصؤونيتآزادیافغانهایقينیگردد.

د. ارایۀ راه های حلبادرنظرداشــتطبيعتتداخلیعواملریشــهییفوقمجموعهایازراهحلهایذیلبرایکاهشتوقيفخودسرانۀاقاربودوستانمتهملازمیو

ضروریبهنظرميرسد:

رنوالان برنامههایمشــخصآموزشــیومبارزهجهتبرایبلندبردنســطحآگاهی:جهتبلندبردنســطحدانشوآگهیپوليس،څا•وقضاتدرموردنقشتوقيفودرکتفاوتميانسيســتمهایرســمیمربوطبهوزارتهایداخله،عدليهوســترهمحکمهبهراهاندازی

آموزشاتوکمپاینهایبلندبردنسطحآگهینيازميباشد.رنوالانبرایاجرایتحقيق ادامۀآموزشــاتمهموثابتدرموردروشــهایاستنطاقوتحقيقدرســطحولسواليهاوولایات:پوليسوڅا•واســتنطاقدرستبهروشهاوتخنيکهایوســيعینيازدارند.مربيانپوليسوبرنامههایتقویتلویهڅارنوالیبایدبرایتقویتودوام

آموزشاتوظرفيتسازیراجعبهاینگونهتخنيکهاسعینمایند.وزارتهایذیدخل،سترهمحکمهومشارکين بلندبردنســطحآگاهیقربانيانراجعبهوظایفتوقيفونحوۀعملنظامعدلیرســمی:•دیگرمانندکميسونمستقلحقوقبشربایدمشترکاسعینمایندتابهمنظوربلندبردنسطحآگاهیقربانياندرموردتحقيقوروندقضائیوآگهیراجعبهآنچهآنهاتوقعآنراداشتهميتوانندمساعیمشترکیراطرحریزیوتطبيقنمایند.برنامههاییماننداین،کهتوسطپروگرام

حمایۀسکتورعدلی)JSSP(برایحمایۀقربانيانایجادميگردد،بایدتشویقوتقویتگردد.

18

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

وزارتهایامورداخلــهوعدليهبایدبرایایجادهمآهنگیبينمراجع تأســيسمکانيــزمقویتربرایایجادهمآهنگیميانمراجعقضائی.•قضائیدرپيگيری،دستگيری،وتسليمیافرادمتهمومحکومبهجرمسعیوتلاشنمایند.

همانگونهکهتفصيلآنذیلاارایهخواهدشــد،ناممکنبودنبررســیتوقيفتوســطمحکمهوعدم تقویــۀتأمينــاتاجرائيویبهوقت.•دسترسیاشخاصتحتتوقيفبهحقاتخاذوکيلمدافعباعثوقوعتوقيفخودسرانهميگردد.

نقض شریعت و دساتیر عرفی و اجتماعی

مقاماتافغانستاندرمواردزیادیاشخاصرادرمقابلنقضشریعتونورمهایاجتماعیایکهقانونجزایسال1976آنراجرمنمیشمارد،تحتتوقيفقرارمیدهند.

شریعتودساتيراجتماعیباهمرابطۀنزدیکیدارند.آنعدهدساتيرعرفیواجتماعیایکهبااصولاسلاممطابقتداردمکملاتشریعتدانستهمیشود،62ودساتيریکهبااصولاسلاممطابقتنداردبحيثدساتيرضداسلامشناختهميشود.درعينزمان،اتفاقریدرمورداینکهچهدساتيریبااصولاســلاممطابقتدارد،دردســتنيست.بادرنظرداشتهمينحقيقت،نقضشریعتونقضدساتيرعرفیراتحتعينعنوانبررسیومطالعه

خواهيمنمود.

الف. اثبات خودسرانه بودن )ناموفق بودن در آزمایش قانونیت(توقيفدرمقابلعملیکهمخالفشــرع،عرفویادســاتيراجتماعباشــدولیقانونآنراجرمنمیشــمارد،بدونلزومدیدسترهمحکمه،قانونینخواهدبود.درمادۀ27فقرۀیکقانونافغانستانتصریحشدهاستکهاتهامتوقيفبایدبراساسقانونیکهقبلازارتکابعملاعلامگردیدهباشدبحيثجرمشناســاییشــدهباشد.63طبقمادۀ94قانوناساسیافغانستان،قانونعبارتاستازمصوبۀهردومجلسشورایملیکهبهتوشيحرئيسجمهوررسيدهباشد،مگراینکهدرقانوناساسیطوردیگرتصریحگردیدهباشد.64مطابقبهمادههای94ومادۀ27)1(قانوناساسیافغانستان،برایاینکهیکعملبحيثجرمشــناختهشــودوموجبتوقيفگردد،بایددرقانونيکهتوسطپارلمانتصویب،وازسویرئيسجمهورکشورتوشيح

گردیدهباشد،بعنوانجرمدرجگردیدهباشدوبنابرین،نهشریعت،ونهدساتيرعرفیواجتماعیبااینمعيارجرایمجزاییمطابقتدارند.

دساتيرعرفیواجتماعی.بااینکهدساتيراجتماعیوعرفیممکناستدربيننظامهایحقوقیغيررسمیجایگاهوتأیيدخودراحفظنمودهباشد،ولیمعنیآنرانداردکهتخلفازهمۀدساتيرعرفیدرقانونافغانستانبحيثجرمشناختهشدهباشد.دساتيرنظامعدلیعرفیواسنادکتبیآنبامعيارهایقانوناساسیافغانستانبرایقانونبودنیکاصلوارزشمطابقتندارد.اینقوانينتوسطولسیجرگهومشرانوجرگهتصویبنگردیدهاســت،ونههمرئيسجمهورکشــورآنراتوشيحنمودهاســت.علاوهبراین،چونمادۀ3قانوناساسیکشورمطابقتبااصولاسلامراشرطبرایصحتقانونقرارمیدهد،دساتيروعرفهایاجتماعیایکهبااصولاسلامدرتضادقراردارندصلاحيتقانونیبودنراندارند.بههميندليلتوقيف

یکشخصبهدليلتخلفازدساتيرعرفییااجتماعیایکهقانونآنراجرمنمیشمارد،مطابقبهقانونافغانستان،خودسرانهشمردهميشود.

شریعت.توقيفبهدليلارتکابچنينعملیمخالفباشرع،کهقانونآنراجرمنمیشمارد،غيرقانونیاست.اکثریتڅارنوالان،قضاتوحقوقدانانباایناصلموافقنيســتند.آنهاطیبررســيها،وهمچناندرصورتدعویهاوفيصلههاابرازنمودهاندکهقانونجزایســال1976بااصولشریعتمطابقتکاملنداردوخلایموجودبایدمطابقبهاحکامشریعترفعویاشریعتخودنظربهقانوناساسیافغانستانقانونميباشدوازینرو

درقضایایجزاییمورداستفادهقرارگرفتهميتواند.بهاساسبهاستدلالآنها،مادۀ130قانوناساسیاجازۀاینامررامیدهد.

مطابقبهمادۀ130قانوناساسیکشور،درصورتوجودخلادرقانون،"محاکمبهپيرویازاحکامفقهحنفیودرداخلحدودیکهقانوناساسی

منابعاساسیشریعتقرآن)آیات(،وسنتهستند. 62مادۀ27)1(،قانوناساسیافغانستان. 63مادۀ94)1(،قانوناساسیافغانستان. 64

19

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

وضعنمودهاستقضيهرابهنحویحلوفصلمينمایدکهعدالترابهبهترینوجهتأميننماید.65اینگروهاستدلالنمودهميتواندکهقانوناساسیافغانســتاناجازهميدهدتافقهحنفیمنحيثاصلبرایتوقيفومعرفیجرایموجزاهامورداســتفادهقرارگيرد.گرچهمادۀ27)1(قانوناساســیافغانستانظاهرااینکاررامنعقراردادهاست.66فقهحنفیقانوناعلامشدهورسمینمیباشد.وجایبتصریحشدهدرقانوناساسیافغانستانمبنیبرلزوممطابقتبامعيارهایحقوقیبينالمللینيزمانعتطبيقمادۀ130درارتباطبهتوقيفميگردد.67بگونۀمثال،مطابقبهحقوقبينالملل،عمل

موجبتوقيفبایدقبلازصدورآن،درقانونداخلیبحيثجرمشناختهشدهباشد.68

ب. توضیح یافته ها:بهتاریخ26میســال2007،پوليسدرولســوالیرستاقولایتتخاریکدختر18سالهوپســرکاکای22سالهاشرابهجرمفرارازمنزلتوقيفنمودند.ولسوالمنطقه،بعدازینکهآنهابرایعقدنکاحبهمحکمۀولسوالیمراجعهنمودند،آنهارابازداشتنمود.ایندو،بعدازینکهدخترازسوی

فاميلشمجبوربهازدواجباپسرکاکایدیگرشميگردید،پابهفرارنهادهوفيصلۀازدواجنمودهبودند.69

اینواقعهغيرمعمولینيست.مردان،زنان،پسرانودخترانبارهابهجرمفرارازخانهتحتظتوقيفقرارميگيرند.دربعضیاوقات،بااینکهقانوناینعملراجرمنمیشمارد،مرتکبينآنمحکومبهمجازاتميگردند.70معمولاایننوعواقعاتدرموردپسرانودخترانقربانیازدواجهایاجباری،یاخشونتخانوادگی،ویابازنانومردانیکهبدوناجازۀخانوادهبهمنظورازدواجپابهفرارازمنزلمینهند،صورتمیگيرد.اکثریتاشخاص

تحتتوقيفدرهمچوواقعاتزنانودخترانميباشند،گرچههيچیکیازایندوطرفازتوقيفدراماننيستند.71

بیش��تر اینگونه توقیف ها طی بررس��یها و نظارت در ولایات پروان و کاپیس��ا شناسایی گردیده اس��ت. اقلا سه )٣( واقعه از این قبیل در ولایت هرات ثبت گردیده اس��ت و وقایع دیگری در کندز، بغلان، جوزجان، بلخ، ننگرهار و ولایت دیگر نیز به مش��اهده رس��یده است.72 در ولایت ننگرهار نیز، تعداد قابل ملاحظۀ اینگونه موارد تشخیص گردیده است. یوناما در ولایت هرات، یک موردی را تشخیص نموده است، که طی آن یک زن، بعد از فوت شوهرش، به برادر شوهر متوفی اش، به طور جبری به نکاح داده میشود. این زن، بعد ازینکه به پولیس شکایت مینماید، و از شوهرش طلاق دریافت مینماید به جرم فرار از منزل به )٧( ماه حبس محکوم میگردد. تعقیب قانونی همچو قضیه ها اکثرا به وابسته گیهای سیاسی، قومی، قبیلوی، و تمایلات شخصی څارنوالان تکیه می گذارد، نه بر شواهد دستیاب و موجود.

اینیافتهها،نتایجکارسازمانهایدیگریمانندیونيفيم،وزارتامورزنان،ویوایناودیسیراتأیيدوتصدیقمینماید.

اکثریت زنانیکه به جرم فرار با پسران توقیف میگردند، بدون اجازه و رضایت شخصی ایشان مورد معاینۀ بکارت قرار می گیرند. )که این عمل حقوق آنها را بیش��تر مورد تجاوز قرار میدهد(.73 با اینکه اینگونه آزمایش��ات هیچگاه قابل اعتماد نبوده اس��ت ولی باز هم از آن

65مادۀ131،قانوناساسیافغانستان،درحقآنانیکهقصدپيرویشریعترادارند،فقهشریعتتطبيقميگردد.66ادعایاینکهتخلفاتیکهشریعتراجعبهآنمصدرحکمقرارميگيرد،بيشتربامسایلزنانارتباطدارد،ممکناستراهرابراییکادعایدیگرهموارسازد،وآناینکه،مادۀ130قانون

اساسی،راجعبهزنانتبعيضآميزاستوبههميندليل،مادۀ22قانوناساسیتطبيقآنرامنعقرارميدهد،قانوناساسیافغانستان.67شریعتخودنيزشاملاصولقابليتپيشبينی،وعدمعطفبهسابقاست.عدموضوعدرقابليتتطبيقمادۀ130بهاینامراشارهميکند،بههميندليل،برایاینکهاصلبرائتالذمهمراعات

شود،مادۀ130قانوناساسیبایددرمسایلجزاییمرجعقرارنگيرد.68اطلاعشماره702/1996سیمکلارینسدرمقابلجمایيکا)ثبتنظریاتبهتاریخ18جولای1997(،سندرسمیمللمتحدGAO،A/52/40،)جلدII(،صفحات230-231،پاراگراف

5.5.همچنانبهمادۀ9)1(و15)1(ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی)ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی(مراجعهنمایيد.69درحينتوقيف،هردواقرارنمودهاندکهآنهاروابطجنسینامشروع)زنا(برقرارنمودهاند،کهتحتقانونجزاجرمشمردهميشود.بهتعقيبآن،آنهامحکومبهجرمگردیدند،وتوسطمحکمۀرستاقبهحبس10سالمجازاتگردیدند.آنهادرخواستمرافعهنمودند.ایندومتهمبایدازولسوالیرستاقمنتقلميگردیدند،بهعلتاینکهگروهیتلاشنمودهبودتاایندورا

سنگسار)رجم(نمایند.70بهUNODC،افغانستان:محبوسينزن،واعادۀحيثيتاجتماعیآنان،مارچ2007،صفحه22.

71براساسمشاهدات،وبررسیقضيههادردفاترساحوی.نيزبهوزارتامورزنان،دیتابيسابتدائیخشونتعليهزنان،صفحات22-23،کهنتایجتوقيفهایخودسرانهونظارتعادیرانيزدربرميگيرد،مراجعهنمایيد.

72بگونۀمثال،درشبرغان،یکدختر19سالهبهجرمفرارازخانهبهتاریخ26اپریل2007،توقيفگردیدهبود،وبعدازمداخلۀکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانرهاگردید.73ممکناستادعاشودکهایننوعآزمایشاتتحتبابسوءمعاملهقرارميگيردومغایرقانوناساسیکشوراست.

20

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

برایاثباتوقوععملجنســیکارگرفتهميشــود.اگرنتایجمعاینهمثبتباشد،زن)نهمرد(متهمبهزنا-کهتحتقانونجزاجرممیباشد-ميگردد.74)مستلزماتایننمونهدرفصلسوم،بخشهفتمبررسیخواهدشد(.

همچنــان،زنانيکــهبرخلافخلوتصحيحه،بایکمردبيگانههمراهیميکنندنيزتحتتوقيفقرارميگيرند.اینعملبااینکهدرفقهحنفیبحيثجرمشــناختهشدهاســت،مطابقبهقانونجزایافغانستانجرمنيست.75درپلخمریولایتبغلانیکزنحاملۀبيوهبهتاریخ2اپریلسال2007به

اتهاماینعملبعدازینکهبایکدوستخانوادهاشدریکاتاقدیدهشدهبود،تحتتوقيفقرارگرفتومحکومبهجرمگردید.

د. شناسایی عوامل ریشه ییبراساسنتایجبررسيها،روشنگردیدهاستکهعواملذیلدروقوعچنينتوقيفهادخالتداشتهاست:

غلبهوتســلطنظامهایحقوقیعرفیبرنظامعدلیرسمیدرایجاد س�یطره و تس�لط نظامهای حقوقی عرفی و مؤسس�ات دینی: •اینگونــهتعاملاتکمکميکند.اکثریتقضاتعلمایدینیهســتندوراجعبهقانونرســمیآموزشوآگاهــیکافیندارند.پوليسو

څارنوالاننيزدراکثریتاوقات،تطبيقدساتيرعرفیومذهبیرامسؤوليتخودمیدانندوآنرامافوققانونمدونمیدانند.رنوالانوقضاتنيزاکثراتحتفشــارشدیدرهبرانقومی،مذهبیوسياسیقراردارند فش�ار رهبران و زورمندان محلی:پوليس،څا •

تاعليهتخلفاتووقایعنقضدساتيرشریعتواعرافاجتماعیاقدامنمایند.قانوناساسیافغانستاندرمورداشخاصتحتتوقيفومسایلجزایی عدموضوحدرقانون.التباسراجعبهاینکهشایدتطبيقمادۀ130•

اجازۀچنينتوقيفرابدهد.رنوالانراجعبهقانونافغانســتاندانشکافی جهالت و تجاهل از قانون:بویژهتوســطپوليسملیافغانســتان.تعدادزیادپوليسوڅا •ندارندومطابقبهدرکوبرداشــتخودایشــانازجرمعملميکنندکهاینگونهدرکوفهمنيزازدســاتيراجتماعوعرفهاسرچشمهمیگيــرد.عــلاوهبراین،مقاماتتوقيفکنندهبارهاقانــونرانادیدهمیگيرندوازصلاحيتخودبرایتقویتدســاتيرعرفیواجتماعی

استفادهميکنند.زنانبيشــترازهمهدرمعرضچنيــنتوقيفهاقراردارند.اینحقيقتتاحدزیادیبــهوضعيتوخيمزناندراجتماع وضعی�ت زنان: •افغانســتانتعلقميگيرد.طوریکهبارهامســتندگردیدهاســت،حقوقزنانکاملامراعاتنمیگرددوزناندارایحقوقمساویبامردان

دانستهنمیشوند.تعدادزیادمسؤولينقضائیواجرائيویدرنظامعدلیجزاییواداراتتوقيفگاهها،معتقدبرهميننظرهستند.76ضعفوبیکفایتیدرمکانيزمنظارتیوجوابگوییزمينهرابرایوقوعاینگونهتوقيفها ضعف مكانیزمهای حسابدهی/جوابگویی: •فراهمميســازد.اینمکانيزمهاازلحاظاداریضعيفهستند.اکثرامراجعبلندرتبهدرمنعپوليس،څارنوالانوقضاتازینگونهتجاوزات،

اقدامنمیکنند.بهعلتاینکهآنهاارتکاباینگونهاعمالرامشکلنمیپندارند.

ذ. ارایۀ راه های حلاینحقيقت مساعیمشترکباعلمایحقوقومذهببرایتأکيدبراینکهقانونافغانستاناصولوارزشهایشریعترامنعکسمیسازد:•بهپيمانۀوســيعدرکوافهامنگردیدهاســتکهقانونافغانستانبراســاسشریعتاستوارميباشد.تفاهمبارهبرانمذهبیوقومیراجعبهایــنحقيقتدرتخفيففشــاربرمقامــاتکمکخواهدکرد.اینامرهمچنانميتواند،تمایلمقاماترابهتوقيفبراســاسچنينمبناها

کاهشدهد.قانوناساسیدرمسایل توضيحقابليتتطبيقمادۀ130قانوناساسی:ازسترهمحکمهکشورتقاضاميگرددتافيصلهنمایدکهآیامادۀ130•

جزاییودررابطهبهتوقيفقابلتطبيقاستیاخير.اینفيصلهبایدوسيعاابلاغگردد.

74مواد8-426.درنظریاتيکهوزارتعدليهبهیوناماارائهنمودهاست،اشارهشدهاستکهوزارتعدليهباایناستدلالموافقنيست.75UNODC،صفحۀ22.

76برایمعلوماتبيشتر،بهدیتابيسابتدائیخشونتعليهزنان،وزارتامورزنان،وگذاشUNODC،افغانستان:محبوسينزن،واعادۀحيثيتاجتماعیآنان،مارچ2007مراجعهنمایيد.

21

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

نظارتمنظمودورهییوزارتامورداخله/توقيفگاههایپوليستوسطآمرینحقوقبشرپوليس اصلاحمکانيزمحسابدهیونظارت:•ملیافغانستانوفعالينبيرونیمانندکميسونمستقلحقوقبشرافغانستاندرکاهشاینگونهتوقيفهاکمکخواهدنمود.همچناننظارتڅارنوالانوقضاتنيزلازمميباشــد.براییقينیســازیاینکهاقداماتمناسبیبرایواکنشبهمشکلاتوتخطيهایشناساییشدهاتخاذميگردد،لازماستتامکانيزمهایویژهایزیردستگرفتهشود.بهطوربرخیازاینمکانيزم،برایافرادمسؤولدرقبالاینگونهتوقيف

هااقداماتانتظامیوجزاهایدیگربهشمولتعقيبقانونیدرنظرگرفتهشود.واحدهایواکنشبهمشکلاتخانوادگیتشکيلات حمایتواحدهایواکنشبهمشکلاتخانوادگیدرتشکيلاتپوليسملیافغانستان:•نسبتانویاستکهبههدفکمکبازنانقربانیخشونتها،ازدواجهایاجباری،وجرایمدیگروبهمنظوربلندبردنسطحدانشدرموردخشــونتعليهزنان،ایجادگردیدهاســت.درتعــدادیازاینواحدهامربيانپوليستوظيفگردیدهاند.بــااینهم،نظارتهاحاکیازآناســت،کهتعدادیازاینواحدهازنانرابهمحيطهایخشــونتعودتدادهاندوعموما،درتهيۀتأميناتبسندهناموفقبودهوعاملقربانیمجددقربانيانگردیدهاســت.اینواحدها،اکثرا،توسطرؤساومســؤولينبلندرتبۀپوليسنيزمنزویميگردند.حمایۀقویتراینواحدهادرســطحخطمشــیوازطریقفراهمسازیمربيان،علاوهبرنظارتوارزیابیاینواحدها،ازجملهاقداماتضروریموردنياز

دراینعرصهميباشد.رنوالانوقضات،بویژهدرســطحولســواليهاوولایاتبهحصولآموزشومعلوماتدرمورد تهيۀآموزشــاتراجعبهقانون.پوليس،څا•

قانون،وتفاوتميانقانونرسمیوقوانيندینیوعرفینيازدارند.

توقیف خودسرانۀ ناشی از سؤ تطبیق قانون جزا برای مجرم پنداشتن شخص

الف.اثباتخودسرانهبودن)ناکامبودندرآزمایشقانونيت(مقاماتافغاندرمواردی،قانونجزارابهمنظورتوقيفافرادبیگناهموردســؤءاســتفادهقراردادهاند.برایاینکهتوقيفقانونیشمردهشود،عملموجبآنبایدباتعریفجرمسازگارباشد.دراینمثالها،مقاماتسعیمینمایندتاعملموجبتوقيفراباتعریفجرم،بهطورعمدیمطابقت

بدهند،وبنابراین،اینگونهتوقيفهاخودسرانهشمردهمیشوند.

ب. توضیح یافته ه اافرادیراکهمقاماتباسوءتطبيققانونتحتتوقيفقرارميدهندمعمولاشاملافرادذیلهستند:

افرادمرتکباعمالیکهبراساسعقایداجتماعی،مذهبیوفرهنگیقابلقبولنيستند؛ •افرادیکهخودقربانيانجرایمهستند؛)معمولازنان( •

افرادیکههدفوقربانیاغراضسياسیویاشخصیدیگرانشدهاند. •

اکثرا، اشخاص به جرم نقض دساتیر شریعت و یا دساتیر عرفی و اجتماعی توقیف میشوند، که توقیف آنان بر اساس قانون جزا، ظاهرا، قانونی به نظر می رس��د. بگونۀ مثال، یک دختر ١٦ س��اله و یک زن ٢٢ س��اله در ننگرهار، بعد ازینکه صدای شلیک مرمی را شنیدند، و در یک خانۀ نزدیک پناه جس��تند، توس��ط پولیس توقیف گردیدند. این دو زن، با اینکه نتایج تحقیقات بر عدم وقوع زنا دلالت می کند،

متهم و محکوم به زنا گردیدند.77

قربانیان تجاوز جنس��ی )بچه ها و دختران(، خش��ونت خانوادگی، قاچاق انس��انها، ازدواج اجباری و تجاوزات دیگر علیه زنان اکثرا بر اس��اس اتهامات جزائی توقیف میش��وند، که در نتیجۀ آن، خود قربانیان جرم، مجرم قرارداده میش��وند.78 اتهام قربانیان زن تجاوز جنسی به جرمزنایکامرعادیبهنظرميرســد.وقایعیازاینقبيلدرجریاننظارتها،درتقریباهمۀولایاتکشــوربهمشــاهدهرسيدهاست.بهطورمثال،

یکدختر22سالهبراساسحکمرئيسجمهوررهاگردید،کهبهتاریخ20اکتوبرسال2007ازادگردید.مجازاتحبسیکدختر16سالهبه7ماهتقليلیافت. 77علاوهبرنظارتها،بهUNODCمراجعهنمایيد. 78

22

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

درجنوریسال2007،یکدختر20سالۀقربانیتجاوزجنسیدرولسوالیسرخرودولایتننگرهار،بعدازینکهشکایتتجاوزرابهسمعڅارنوالرســانيد،متهمبهزناگردید.دختر15ســالۀدیگریدرولایتسمنگان،بعدازینکهازتجاوزجنسیکاکایشبروی،وحاملهشدنشبهپوليسمحل

شکایتنمود،متهمومحکومبهزناگردید.79

وقایعقاچاقانسانها،نسبتبهوقایعتجاوزجنسیکمترولیبهعينشکلوشيوهصورتمیگيرد.درولسوالیاچينولایتننگرهار،یکزن،کهبهطورآشکارااختطاف،وجبرانکاحگردیدهبود،ونيزطفلویبقتلرسيدهبود،متهمبهزناگردید.درولسوالیقلعهزالولایتکندز،دختر17ســالهایکهازکابلاختطافگردیدهبود،وبهتاریخ26اگســت2007بهیکمرد25ســالهنکاحگردیدهبود،بهاتهاموجرمفرارازمنزل)کهطبققانونجرمنيست(وارایۀمعلوماتغلطبهمقاماتمبنیبراینکهویقربانیحادثهبوده،نهطراحآن،محکومبهجرمگردیدهبود.احکامقانونجزابارهابهمنظورتوقيفاجباریافرادبرایجلبمنفعتهایشخصی)مانندفيصلۀمنازعۀملکيتزمينبهنفعیکجهتخاص80(وبههدفخاموش

ساختنژورناليستان81ومنافعسياسیدیگرموردسوءاستفادهقرارگرفتهاست.

ج. شناسایی عوامل ریشه ییرنوالان،وقضاتتحتفشارشدیدرؤسایقومیورهبرانمذهبی فشار از سوی رهبران محلی و مشكلات امنیت:اکثراپوليس،څا •وسياســیقرارميگيرند،تاعليهتخلفاتواعمالمخالفشــریعتاقدامنمایند.درعينحال،عدمتســليمیبهچنينفشارهاممکناست،

باعثبروزمشکلاتامنيتیبرایڅارنوالانومحاکمگردد.زنانبهطورمداومتر،درمعرضتوقيفخودسرانهقرارميگيرند.اینحقيقتباوضعيتوخيمزناندراجتماعافغانستان وضعیت زنان: •تعلقميگيرد.تاجایيکهبهوقایعتجاوزجنسیوقاچاقزنانتعلقميگيرد،یکنوعپيشگویی/پيش-پنداشتدرمورداینکهزنگنهکارونشانۀعاربرایخانوادهاست،نهقربانیجریمه،وجوددارد.حارنوالانعدتاراجعبهاتهاماتتجاوزجنسیتحقيقلازمراانجامنمیدهند،

ونههمقضات،علیالرغمموجودیتشواهدکافی،مرتکبينرامحکومومجازاتميکنند.تجاوزجنســیدرقانونجزاصریحابهحيثجرممعرفینگردیدهاســت.تجاوزجنسیذاتاجرمنيست،بلکهبراساس خلاها در قانون: •احکامزنا،لواطت،وهتکحرمتجرمقراردادهمیشــود.)مادههای427-429قانوناساســیافغانســتان82(شاملسازیجریمۀتجاوزجنســیتحتاینباببرایقربانياناینجریمهمشــکلاتببارمیآورد.بهعلتاینکه،اتهامزنامعمولابرهردوجهت)زنومرد(واردميگردد.مطابقبهنتایجبررســيهاییو،این،او،دی،ســی)UNODC(،ایناحکامباجرمشمردنعملجنسیاجباری)بدونرضایت(

83باعثوخيمترشدنوضعميگردد84.

رنوالان،وقضاتدرمواردزیادیدارایدانشوآگاهیکافیراجعبهقانوننيســتندودرعوض ضعف آگهی و دانش حقوقی:څا •قانونبهدساتيرعدلیعرفیرویمیآورند.

ضعفنظارتوجوابگوییزمينهرابراینقضوســوءتطبيقغيرعمدیقانونفراهمســاخته ضعف مكانیزم نظارت و حس�ابدهی: •است.اکثریتمأمورینبحشحقوقبشرپوليسملی،کهمسؤوليتنظارتامورتوقيفدرتوقيفگاههایپوليسرابهعهدهدارند،دانشوتجربــۀکافیبرایتشــخيصایننوعتوقيفهایخودســرانهوتوانمقابلهباآنراندارند.څارنوالاننــاآگاهازقانونوآنانيکهمرتکبسوءاستفادهازقانونميگردند،اجازۀبررسیفعاليتهایپوليسرانمیدهند.درعينزمان،فقداننظارتمنظمڅارنوالانوقوعاینگونهتوقيفهاراممکنميسازد.تاآنکهمحاکمنقشخودراایفامینمایند،واینگونهتوقيفهارادرسطوحمحکمۀابتدائيهومحکمۀاستيناف

بهپایانمیرسانند،محکوميتنيزصورتمیگيرد.

79اینزنبهتاریخ2جون2007محکومبهجرمگردید.ویدرتوقيفاولادبهدنياآورد.ویبهحبس2سالمجازاتگردید.کاکایوینيزمتهمومحکومبهجرمگردید.ویمحکومبهپرداختجریمۀنقدی1200ویامجازاتسپرینمودن2سالحبسگردید.دریکقضيۀدیگر،یکدختر15سالهدرولسوالیکامۀولایتننگرهار،متهمبهارتکابزناگردیدوبهتاریخ15اپریل2007درمحبسننگرهارتحتتوقيفقرارگرفت.پوليسولسوالیکامهبعداگزارشدریافتنمودندکهایندخترتوسطدومردربودهشدهبودوموردتجاوزجنسیقرارگرفتهبود.بهتاریخ

16می2007،ایندوشخصبهقيدضمانترهاگردیدند،واتهاماتعليهآنهاپسگرفتهشد.ایندخترالی16سپتامبر2007،درتوقيفنگهداریگردید.80درولسوالیاوبهولایتهرات،یکشخص65سالهبهجرمتوهينبهمقدساتمتهموتوقيفگردید.درحاليکهمسألۀاصلی،منازعۀملکيتزمينبایکملایمحلیبود.

81یکروزنامهنگاردرولسوالیرودات،درحاليکهراجعبهکشتکوکنارگزارشتهيهمینمود،توسطپوليسولسوالیروداتتحتتوقيفقرارگرفت.82UNODC،صفحۀ21

83عينمرجع84درنظریاتيکهوزارتعدليهبهیوناماارائهنمودهاست،اشارهشدهاستکهوزارتعدليهباایناستدلالموافقنيست.

23

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فساددراجراآت،مانندفسادبهمنظورجلبمنفعتسياسی،نيزمنجربهسوءتطبيققانونجزاميگردد. فساد در مراجع مسؤول توقیف: •

د. ارایۀ راه های حلعلاوهبروادارساختنرهبرانمذهبیبهپيرویبهقانونواحترامبهآن،فراهم اشتراکمساعیباعلمایدینبهمنظورمناقشۀنقشقانون:•ساختنزمينۀسهمگيریآنهادرروندقانونگذاری،ایجادوراهاندازیبرنامههابرایکمکبارهبراندینیدرفهماینکهقانونافغانستان

ازکجاسرچشمهميگيردوچگونهميتوانپيشنهاداتتعدیلقوانينراباقانونگذارانمطرحنمود،ضرورتمیباشد.برایاثباتبیگناهیوتبرئۀقربانيانتجاوزاتجنسی راهاندازیبحثهابارهبرانمذهبیوقومیراجعبهتجاوزاتجنسیوقاچاقانسانها:•وقاچاقانســانها،بهکمکرهبرانمذهبیوقومیمیباشــد.راهاندازیمباحثاتراجعبهاینگونهجرایم،وقربانيانآن،وبحثدرمورد

دیدگاههایاسلامدراینباره،کمکدهندهومفيدخواهدبود.قربانيانجرایمنيزضرورتدارندتاسرگذشتهایخودرابهدیگرانحکایتنمایند،وازینطریقبامردانو شــنيدنصداوریقربانيان:•زناندیگردرکتأثيراتبدتجاوزاتجنسی،آدمربایيها،وخشونتخانوادگیکمکنمایند.ابتکاراتیمانندتهيۀبرنامههایرادیویی،کهطیآنقربانيانزناینگونهحوادثتجاربخودرابادیگرانشریکسازند،درگذشتهمفيدثابتشدهاست.برنامههاییمانندبرنامۀحمایۀقربانياندرروندقضائیکهتوسطپروگرامحمایۀسکتورعدلی)JSSP(راهاندازیگردیدهاست،بایدتقویتوتشویقگردد.

برایاینکهازقربانیمجددقربانيانتجاوزاتجنســیجلوگيریشود،تجاوز تثبيتتجاوزجنســیوآدمرباییبحيثجرمدرقانونجزا:•جنســیباید،درقانونجزا،بحيثجرميکهشــخصتجاوزکنندهمسؤولومرتکبآنباشــد،معرفیگردد.قاچاقانسانهانيزبایدبهعين

دليلبحيثجرممعرفیگردد.آن.متخصصينحقوق،یکجاباآموزشــگرانوپاليســیسازانمشترکا تعليموآموزشمقاماتذیصلاحتوقيفدرموردقانونوحدود:•درتهيۀموادآموزشیوتعليمیدرمورداینکهقوانينچگونهممکن،وبایداستعمالگردد،ودرموردنقشپوليس،بحيثمنفذینقانون،

نقشقضاتوڅارنوالانبحيثمراجعحفظقانون،ونقشقانونگذارانبحيثمرجعمقننه،سعیوتلاشنمایند.مکانيزمهایسرپرستیونظارتپوليس، بررســیپيشــرفتورســيدگیبهدعاوی،واســتفادهازنظارتهابهمنظورطرحریزیاصلاحات:•څارنوالان،وقضاتوناظرینغيرحکومتیمانندکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستان،بایدوضعيترسيدگیبهدوسيههاتوسطپوليس،قضات،ومحاکمرابهطورمنظمموردبررســیقراردهندتاتوقيفهایناشــیازســوءتطبيققانونجزارامشــخصوپيگيرینمایند.براســاساینبررســيها،اقداماتانتظامیصورتگيرد،ومعلوماتموردنيازبرایتوسعۀاصلاحاتجمعآوریگردد.ابتکاراتاصلاحیممکناســترهنمودهاباشد،ورکشاپهادرسطحولسواليهاباشــد،ویاآموزشاتدیگریباشدکهساحۀعملایناحکامراموردمطالعه

قرارميدهد.

III .توقیف های غیرضروری و نامناسببااینکهعلتاکثریتتوقيفها،درتوقيفگاههایمربوطبهوزارتهایداخلهوعدليه،جرایمیهســتندکهقانونامســتحقتوقيفمیباشند،یوناما

دریافتهاستکهاکثریتاینتوقيفهادرازمایشضروریبودنومناسببودنناکامبودهاند.

. اثبات خودسرانه بودنطوریکهقبلاذکرگردید،مطابقبهقانوناساســیافغانســتان،غيرضروریبودنوغيرمناسببودنتوقيفدلالتبرخودسرانهبودنتوقيفميکند.گرچهقوانينداخلیافغانســتانشرایطومعيارهایمشــخصیرابرایارزیابیمناسببودنوضروریبودناحتوانمیکند،حتیاگرجانبیتوقيفراضروریومناســبنيزارزیابینماید،درعموم،ازاثباتآنعاجزمیماند،وبامحضادعایآناکتفامیکند.براســاسقانونافغانستان،اینقدر

کفایتنمیکندونهمحضادعایجرمشرایطميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیرابرآوردهميسازد.85

85برایبحثدرموردضروریبودنومناسببودنبهبخش6)الف(فوق،مراجعهنمایيد.

24

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ب. توضیح یافته هاتعدادقابلملاحظۀواقعاتتوقيفبررســیشــده،بویژهدرمرحلۀقبلازمحاکمه،ازلحاظضروریبودنومناســببودنغيرقابلتوجيهبنظرمیرسد.نتایجنظارتهاواضحميسازدکهارزیابیمنظمضروریبودنومناسببودنتوقيفومراجعهبهراههایبدیلتوقيفندرتاصورتميگيرد.مقاماتبدوناینکهجزیاتحادثهرادقيقامطالعهنمایند،محضابهدليلمتهمبودناشخاصبهجرایمیکهدرمقابلآناجازۀتوقيفدادهميشود،ویابهدليلمحکومبودنآنانبهجرایمموجبحبس،آنهاراتحتتوقيفقرارميدهند.مطابقبهقانونافغانســتان،مظنونویامتهمدرصورتیتحتتوقيفقرارگرفتهميتواندکهعملموجبتوقيفمستحقمجازاتحبسبيشترازیکسالباشد.86توقيفدرمقابلجرایممستحقمجازاتکمتر

ازاینحد،مجازنمیباشد.

ج. شناسایی عوامل ریشهیی

ع�دم موجودی�ت رهنمای�ی كافی راجع به توقیف قبل از محاكم�ه در قانون:عدمموجودیترهنمایــیوطرزالعملواضحدرقانونافغانســتان،راجعبهضروریبودنومناســببودنتوقيف،وندرتوقوعرهاییبهقيدضمانت،کهآنهمشــدیدامحدودميباشــد،وقایعتوقيف

غيرضروریوغيرمناسبراچندینباراضافهميسازد.

قانونکنونیافغانستانرهنمایيهایواضحیرابرایڅارنوالانوقضات،راجعبهمعيارضروریبودنومناسببودنتوقيفاحتواميکند.

قانوناساســیتصریحمينمایدکهســلبآزادییکشخص،فقطوفقطدرصورتیقابلتوجيهدانستهشدهميتواندکهبرای ο24مادۀحفظآزادیدیگرانویاحفاظتازمنافععمومیصورتگيرد.

قانوناجراآتجزائیمؤقتبهمقاماتهدایتمیدهد،تابهاصلبرائتالذمهاحترامنمایندوتوقيفومحدودیتحقوقاشــخاص οرا،قطعامحدودبهانچهبرای"جمعآوریشواهد،واثباتحقایق" ضروریميباشد،نگهدارند.87

رنوالابتداییصلاحيتميدهدتاهرگاهاحساسنمایدسلبآزادیشخصمتهمغيرضروری οڅابههمچنانمؤقتجزائیاجراآتقانوناست،متهمرارهاسازد.88

تعدیلگردیدهاست،احکامیراراجعبهتضميناتوتأميناتبدیلتوقيفدربر ο1974سالدرکه1965،سالجزائیاجراآتقانونميگيرد،ولیدرحقیکفهرستوسيعجرایمجدیوکوچکاجازۀتطبيقاینتضميناتوتأميناتدادهنمیشود.

ميثــاقبيــنالمللیحقوقمدنیوسياســیوقوانيــنموضوعۀآنرهنمایيهایاضافهتــریرابرایمقاماتراجعبهتوقيفهایضروریومناســبدربــرميگيرد.اینرهنمایيهاشــاملحتمیبودنموجودیتاتهاماتموجهوثابت،خطرفرار،خطرتدخلدرشــواهد،وخطرتکرارجرمميباشــد.تکيهبهاینگونهاصولعمومیدرقوانين،ازلحاظحقوقیوعملیبرایوقایهومحافظتدربرابرتوقيفهایخودسرانهدرسطحولایاتوولسواليهاکافینمیباشــد.ازلحاظحقوقی،همانگونهکهکميســيونحقوقبشــرتقاضایآنراميکند،توجيههایارایهشدهبرایتوقيفبایددارایاساسیوتوجيهدرقوانينداخلیباشــند.89تابحال،آنچهضروریبودن،ومناســببودنراافادهمينماید،بهطورواضحتعریفنگردیدهاســت.عملاقابلمشــاهدهميباشــدکهفقدانهدایاتروشــنبرایڅارنوالانوقضاتباعثآنشدهاستتاتوقيفیکاصلدانســتهشود،نهیکاستثناء.استعمالبيشازحدتوقيفدرمرحلۀقبلازصدورحکم،نهتنهاباعثوقوعتوقيفهایخودســرانهگردیدهاســت،بلکهســببازدحامدرتوقيفگاههانيز

شدهاست.

نابسندگیقانوناجراآتجزائیمؤقتدرمرحلۀقبلازمحاکمهدرقانــوناجــراآتجزائیمؤقتبرایپوليسدرمورداینکهچهوقتــیميتوانندبهصلاحيتوابتکارخودافرادراتوقيفنمایند،رهنمایيهایکافی

86مادۀ35،24و101)1(،قانونجزایسال1976.87مادۀ4،قانوناجراآتجزائیمؤقت

88مادۀ34)2(،قانوناجراآتموقتمراجعهنمایيد.89اطلاعشماره702/1996سیمکلارینسدرمقابلجمایيکا)ثبتنظریاتبهتاریخ18جولای1997(،سندرسمیمللمتحدAGAOR،/40/52،)جلدII(،صفحات230-231،پاراگراف

.5.5

25

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ارایهگردیدهاست،90ولیڅارنوالانومحاکمدرموردتوقيفهایپيشگير)قبلازثبتصورتدعوی(،وتوقيفهایقبلازمحاکمهرهنمایيهایکافیندارند.بهطورمثال،درجریاناســتنطاقومرحلۀقبلازمحاکمه،مادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقت،بهمنظوراثباتحقيقتوجمعآوری

شواهد،اجازۀتحدیدحقوقاشخاص،بهشمولحقآزادیآنانراميدهد.

اینمعيار،راهرابرایتوقيفهایخودسرانههموارميسازدوبهپوليسوڅارنوالاناجازهميدهدتاازتوقيفبحيثوسيلۀاجباربرایحصولاقرار،شهادت،وشواهددیگر،استفادهنمایند.

توقيفبرایاینگونهاهدافتخلفازقانوناساسیکشوراست.اینگونهتوقيفنهضروریاست،ونهمناسب.

عدمموجودیتاحکامتفصيلیبرایتعيينحدودمادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقتبامقاماتدرتوجيهوقانونیشــمردنتوقيفهایخودســرانهایکهدرقانوناساسیافغانستانواضحامنعگردیدهاست،کمکميکند.مادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقتبجایرهاییمشروطمظنونومتهم،به

توقيفشخصپافشاریوتأکيدميکند،کهدرنتيجۀسببافزایشتوقيفهایغيرضروریوغيرمناسبميشود.

موجودیتمشکلاتدررهاییبقيدضمانتحتیاگرقضات،شــرایطضروریبودن،ومناســببودنرابهطوردرستارزیابینيزنمایند،قوانينفرعیافغانستانبيشترازحدسختگيرانهومقيدهســتند.شــرایطارایۀضمانتشــاملدرقانوناجراآتجزائیمؤقتســال1964،کهتابهحالنيزقابلتطبيقميباشد،91درحقمتهينیکفهرستوســيعجرایمکوچکوجدی،تطبيقنمیگردد.اینفهرســتشــاملجرایمجيبزنيهایکوچکانفرادی،سرقتها،قذف)اتهامنادرست(،آتشزنی،وجعلکاریميباشــد.92ایننوعتحدیدهاباقانوناساســیافغانســتانمطابقتنداردوباعثنقضمادۀ9)3(ميثاقبينالمللیحقوقمدنیو

سياسیميگردد،کهميگوید:

اصولنبایدطوریباشــدکهکسانيکهدرانتظاربهمحکمهخویشهســتنددرحبسباشندبلکهضمانتهایبرایاحضارشاندرمحکمهیا ط.مراحلمختلفعدلیوقضاییویااجرایقضادرصورتضرورتگرفتهشود.

موجودیتخلاهادرقانونباعثازدحامميگرددبادرنظرداشــتاینهمه،وجودایننوعخلاهایقانونیباعثازدحامدرتوقيفخانههاميگردد.عدمموجودیتهدایاتروشن،دررابطهبهمسایلیماننداینکهچهوقتتوقيفمناســبميباشــد،یکجاباميلانقضائيهبهتوقيف،باعثآنميگردد،تاتوقيفبحيثیکاصلومعيارپذیرفتهشود،نهبحيثیکاســتثناء.ادامۀاینوضعيتباعثواردشــدنفشارغيرضروریبردولتوماليهدهندگان،درشکلپرداختهزینههایغيرضروریغذا،البســه،وخدماتدیگربرایافرادتحتتوقيف،خواهدشــد.علاوهبراین،باعثببارآوردنمشکلاتمالی،عاطفی،واجتماعیغيرضروریبرای

خانوادههایاینافرادخواهدگردید.

بااینهمه،توقيفهایغيرضروریوغيرمناسبصرفابهعلتمشکلاتسيستمحقوقیداخلیاتفاقنمیافتد.باآنکهقانونپوليسهدایاتحقوقیروشــنیراارایهمينماید،93توقيفهایغيرضروریوغيرمناســبراادامهميدهند.فکتورهایدیگرکمکدهندهبهاینگونهتوقيفهایخودسرانه

عبارتنداز:

ناخبریمقاماتازوظایفتوقيفقبلازمحاکمهوعقيدۀبراینکهتوقيفوسيلۀاجباراست،تمایلقانون درکنادرستوظایفتوقيف:•

بهمادۀ15،قانونپوليسومواد30و13قانوناجراآتجزائیمؤقتیمراجعهنمایيد. 90مادههای98)3(،قانوناجراآتجزائیمؤقتقوانينواجزایقوانينیراکهدرمغایرتباقانوناجراآتجزائیمؤقتقراردارد،لغوقرارميدهد.احکامضمانتدرقانوناجراآت 91

جزائیمؤقتوجودندارد.جدولضميمۀمربوطبهمادۀ97،فصل8قانوناجراآتجزائیمؤقت،قانوناجراآتجزائیمؤقت1964معدل1974. 92

مادۀ15،قانونپوليس. 93

26

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

بهتوقيفرابيشترساختهاست.همچنان،مقاماتدرعوضاینکهراههایبدیلتوقيف،ماننداخذضمانتو…رااتخاذنمایند،برتوقيفاشخاصاعتمادمیکنند.

درنظرمقامات،توقيفیکوسيلۀشدیداضروریومهمميباشد.علتاینپنداشتایناست ناکافیبودنتخنيکهایتحقيقواستنطاق:•کهپوليس،وڅارنوالانفهرستکاملتخنيکهایتحقيقوبازجوییرادراختيارندارند،وبههمينعلت،رویتوقيفبحيثیگانهوسيلۀ

تحقيقواستنتطاقاتکاءميکنند.اعتقــادبرگنهکاربودنافرادمتهمومظنونبهمقاماتوانمودميســازدکههمۀتوقيفهاضروریومناســب فــرضاصــلگنهکاربودن:•ميباشــند.بارها،قبلازصدورحکمیامحکومشــدنمتهم،مســؤوليندرحضورنمایندگانیوناماابرازنمودهاندکهافرادمظنونومتهم

مستحقرهاییومستحقوکيلمدافعنمیباشند.)بهبخشپنجم)ب()8(،حقاستخداموکيلمدافعمرجعهنمایيد.(

. ارایۀ راه های حلتجدیدنظرجدیدرقانونجزاءبهمنظوررفعخلاهاویکجانهبودنآن.برایتصحيحورفعخلاها،وميلانهاینشاندهیشدۀفوق،باید •

تغييراتیدرمسؤدۀقانوناجراآتجزائیتحتبررسی،وقانونجزاءدرنظرگرفتهشود.بویژهدرمواردذیل:

قانونبایدشــرایطضروریبودنومناســببودنراشــدیدامحدودســازد.قانونبایداینشرایطراحتیالوســع،درکمترینتعداد οنگهدارد،ودرعينحالبهمحاکمفرصتوصلاحيتکافیبدهدتاازمنافععامهوحقوقدیگرانمحافظتنمایند.اینعملباعثتجدیدنظردرقيودضمانتبهمنظورمطابقتآنبامادۀ9)3(ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی)ICCPR(خواهدگردید.

ضروری οدليلچهبهشدن،محکومازبعدومحاکمه،ازقبلتوقيفکهسازندثابتشــواهدباتاشودخواســتهقضاتوڅارنوالانازومناســباســتوقضاتبایدمکلفگردندتادرحينفيصلهدرموردتوقيفقبلازمحاکمهوبعدازصدورحکم،اینگونهشواهد

رادرنظربگيرند.بــرایکمــکباقضاتدرفيصلهنمودناینکهمتهمچهوقت،وباتأمينتضمينپولییابدونآن،رهاگردد،بایدهدایاتواضحیدر ο

قوانينجزاءوضعوفراهمگردد.نظربهوضعاقتصادیافغانستان،بایدعلاوهبرضمانتپولی،بهراههایبدیلتوقيفقبلازمحاکمهنيز،قانونااجازهدادهشود. ο

بهمنظوراینکهبهقضاتاجازهدادهشودتادرصورتلزومدید،راههایمناسببدیلتوقيفرااتخاذنمایند،بایداحکاماصدارحکم οدرقوانينفرعیواصلی،موردتجدیدنظرقرارگيرد.

رنوالانبایددرمورداینکهچراقانون آموزش و ظرفیت س�ازی در مورد وظایف توقیف و اصل برائت الذمه:بهقضاتوڅا •براصلبرائتالذمهتأکيدميکند،وچگونهبرایاحترامبهایناصلبهتقليلتوقيفهایپيشــگير)قبلازثبتصورتدعوی(،وقبلازمحاکمهنيازداریم،آموزشدادهشــود،وظرفيتســازیآنانصورتگيرد.مربيانوآموزشــگرانپوليسولسواليهاوولایاتنيزبایداز

اینمفاهيمپشتيبانینمایند. ظرفیت س�ازی و تهیۀ آموزش�ات مداوم و ثابت در سطح ولس�والیها و ولایات، در مورد تخنیكهای تحقیق و استنطاق: •پوليسوحارنولانبرایاجرایتحقيقاتواستنطاقهایموفقبهفهرستوسيعتخنيکهاضرورتدارند.مربیهایپوليسوبرنامههای

حمایۀلویهڅارنوالیبایدجهتتقویتوادامۀآموزشاتوظرفيتسازیدرمورداینتخنيکها،مشترکاسعیوتلاشنمایند.

توقیف خودسرانه به علت انقضای میعاد قانونی و یا حبس ها به فرمان محكمه IV .

درسراســرافغانســتان،تعدادقابلملاحظهایازمتهمينومحکومينعلیالرغمانقضایميعادقانونیومدتحبستعيينشــدهتوســطمحکمه،درتوقيفخانههابسرمیبرند.اینگونهتوقيفهاقانونینيستندوبههميندليلمطابقبهقانونافغانستانخودسرانهبحسابميروند.

27

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

. اثبات خودسرانه بودن )ناكام بودن در آزمایش قانونیت(

مطابقبهقانونافغانستان،درصورتانقضایميعادتوقيفویاختممدتحبس،مراجعصلاحيتقانونینگهداریشخصمظنون،متهمراومحبوسدرتوقيفندارند.94

پولیس:مادۀ25قانونپوليسبهپوليسصلاحيتميدهدتایکشخصرابرایمدتحداکثر72ساعتبعدازدستگيری،درتوقيفنگهدارند.روزاز څارن�والان:قانــوناجراآتجزائیمؤقتتنهابهڅارنوالانصلاحيتميدهدتا؛بهصلاحيتخود،شــخصیرابرایحداکثر15 •

آغازدستگيریبدونثبتصورتدعویواتهام،وقبلازتقاضایتمدید15روزدیگربهتأیيدمحکمه،تحتتوقيفقراردهند.95روزميعادقبلازدایرشــدندعوا، محاك�م:محاکــمميتوانند،تمدیدميعادتوقيفقبلازدایرشــدندعویرا،الیمدت15ازجملۀ30 •تصویــبنمایــد.96هرمرحلهمحاکماتیمدتمحدودیرادراختيارداردکهدرآناجازۀتوقيفرافراهمنمودهميتواند:محکمۀابتدائيهاجــازۀتوقيــف2مــاهرا،ابتداءازتاریخثبتصورتدعویفراهمنماید.محکمۀاســتيناف،مدتدوماه،ابتــداءازتاریخصدورحکممحکمۀابتدائيه،ورفعدعویبرایاســتيناف،ودرصورتوجوددرخواســتتمييز،سترهمحکمه،صلاحيتاجازۀمدت5ماه،ابتداءازصدورحکماستينافرادارد،برایمجموعمدت10ماه.97محاکمميتوانندمجازاتحبسرابرایجرایمکهبراساساحکامقانونجزا

وقوانينمربوطهمعرفیشدهاست،صادرنماید.

علاوهبراین،ازمســؤولينتوقيفخانهمربوطبهوزارتعدليهخواســتهشدهاستتااشــخاصیراکهميعادتوقيفآنانتکميلشدهاست،رهاسازد.همچنانبایدآنعدهمحبوسينیراکهمدتحبسآنانتکميلگردیدهاست،رهاسازند.98

عدم تثبیت اتهام یا ثبت صورت دعوی:اگریکشــخصبيگناهثابتشــود،ویاصورتدعویعليهویثبتنگردد،توجيهقانونیایبرایتوقيفویوجودنخواهدداشــت،وبایدفورارهاگردد.براســاسقانونافغانستان،دیگرضرورتیبراینگهداریآنشخصدرتوقيف،بهمنظور

جمعآوریمعلوماتواثباتحقيقت،وجودندارد.99

ضمان�ت ب�ه قید پول:رهاییبعدازانقضایميعادقانونیوتکميلمدتحبسبایدبدونقيدوشــرطصــورتگيرد،مگراینکهقانونآنرامقيدســازد.توقيفیدرمرحلۀقبلازمحاکمه،مطابقبهقانونافغانســتانبرئالذمه100پنداشــتهميشوندوبههميندليل،لازماستتابدونقيدوشرطرهاگردند.حکمقانوندرموردمحبوسين)بعدازبررسیشدندرخواستاستينافآنان(مبهماست.مطابقبهفيصلۀشورایعالیسترهمحکمه،محکمهميتواندرهاییرامشــروطبهارایۀضامنســازد.101دراوایلسال2008،کميسيونمشترکمتشــکلازنمایندگانکميتۀجهانیصليبسرخ،برنامۀحمایۀاصلاحاتســکتوری)CSSP(،وزارتدفاعملیافغانســتان،ووزارتعدليه،تعدادیازمحبوســينرا،کهبهعلتفراهمنساختنضامندر

حبسنگهداشتهشدهبودند،رهاساخت.

94مادۀ6)3(،قانوناجراآتجزائیمؤقت،مادۀ25،قانونپوليس،مادۀ20)4(،ومادههای49و50،قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههاها.کميسيونحقوقبشرمللمتحدنيزتأیيدمينمایدکهاینتخطیازمادۀ9)1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،است،اگرشخصموردحبسباتکميلمدتحبسویرهانگردد.اطلاعشمارهR.8/2,.ایایم.گارشيالانزادینيتوبه

نمایندگیازبیوایزمانلانزاوایلانزاپردومو)ثبتنظریاتبهتاریخ3اپریل1980(،سندرسمیمللمتحد،AGOAR,/40/35،صفحۀ118،پاراگراف16.95مادۀ36،قانوناجراآتجزائیمؤقت.96مادۀ36،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

97مادۀ6)2(،قانوناجراآتجزائیمؤقت98بهمواد20)4(،49،و50قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههاهامراجعهنمایيد.

99مادۀ4،قانوناجراآتجزائیمؤقت.100مادۀ25،قانوناساسیافغانستانومادۀ4،قانوناجرااتجزائیمؤقت.

101بهتذکاریۀشماره720،مؤرخۀ17جولای2006،دیوانعالیسترهمحکمه،وشماره990،مؤرخۀ9سپتامبر2006،دیوانعالیسترهمحکمهمراجعهنمایيد.

28

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

شكل2: میعاد قانونی توقیف قبل از محاكمه و توقیف خودسرانه

29

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

توضیح یافته هاب. همۀمواردتوقيفکهذیلاموردبحثقرارميگيرد،فاقدقانونيتنداشتهدرافغانستانبصورتخودسرانهوجوددارد.بررسيهاونظارتهادراینمورد

بهنتایجذیلنایلگردیدهاست:

مسؤولينتوقيفخانه رهایی در نتیجۀ برائت الزمه، تكمیل مدت محكومیت، و یا انقضای میعاد قانونی توقیف قبل از محاكمه: •هایمربوطبهوزارتعدليهتوقيفیدرمرحلۀقبلازمحکمه،ومحبوسينرا،باوجودختمميعادتوقيفشان،ویاباوجودفرمانواوامرمحکمهیاڅارنوالدراینمورد،رهانمیسازند.مسؤولينتوقيفخانههااکثراازرهاییاشخاصتبرئهشده،وآنانيکهمدتحبسخودراتکميلنمودهاند،بدونپرداختتضمينمالیویافراهمنمودنضامن،ابامیورزند.حتیاگر،حکممحکمهراجعبهمجازات،چنين

قيدیرادربرنگيرد.اشــخاصيکه،درمرحلۀقبلازمحکمه،باوجودختمميعادتوقيف،درتوقيفبهســرمیبرند.بررســيهانشانميدهدکهپوليس،مسؤولينتوقيفخانههــایمربــوطبهوزارتعدليه،وڅارنوالان،بااینکهميعادقانونیتوقيفدرمرحلۀقبلازمحاکمهختمميگردد،اشــخاصتحتتوقيفرارهانمیسازند.باوجودیکهمقاماتصلاحيتتوقيفاینگونهاشخاصراندارند.102طوریکهدربخشهایآتیشرحخواهدشد،یوناما،وکميسيونمستقلحقوقبشــرافغانستانبارهادریافتهاندکهاشــخاصعلیالرغمانقضایميعادقانونیتوقيفقبلازمحاکمه،توسطپوليس،څارنوالان،ومحاکمدر

توقيفنگهداشتهميشوند.بجــایاینکهاینگونهاشــخاصرهاگردند،تعــدادقابلملاحظۀآنان،بااینکهبرميعادقانونیتعيينشــدهدرقانوناجــراآتجزائیمؤقتراجعبهتوقيفقبلازمحاکمه،مدتاضافهتریسپریکردهاند،درانتظاربهصدورحکممحکمه،بسرمیبرند.مواردبرجستهدراینقسمتدوسيههایاشــخاصيتکهاضافهترازميعادقانونی)5(ماهرادرانتظاربهحکمســترهمحکمهبســرمیبرند.103اینگونهانتظارهااحيانابهسالهاطولمیکشد.104تأخيردرمحاکم،بعضابمعنیاینبوده،کهمدتیراکهاشــخاصدرتوقيفبســرمیبرند،اضافهترازمدتمحکوميتیامجازاتبرایجرم

ميباشد.

تعدادزیادتوقيفيهادرمرحلۀقبلازثبتصورتدعوینيزبایدرهاگردند.دربعضموارد،پوليسقادرنهبودهتادرمدت24ساعتبهڅارنوالاندرموردتوقيفاشــخاصمعلوماتارایهنمایند،واینکارباعثبهطولانجاميدنمدتتوقيفشــدهاســت.105تعدادیازاینحوادثبهدعاویمدنی،ومســائلامنيتملیارتباطدادهميشــوند.دراکثریتمواردیکهبایدتوقيفیهارهاميشــدند،څارنوالاننتوانســتهاندتادرظرف48ســاعتاشخاصمظنونویامتهمرااستنطاقنمایند،یاميعادمحدودبرایاقامۀدعوارامراعاتنمایند.106علاوتا،نظارتها،مواردیراشناسایینمودهاست،

کهضمنآنتوقيفیهابعدازتکميلميعاد30روزۀثبتصورتدعوینيز،بدونداشتندوسيهدرتوقيفنگهداریشدهاند.107

رهانســاختنبدونقيدوشــروطاشــخاصتبرئهشده،واشــخاصکهصورتدعوابرایشانترتيبنشــدهدریافتنگرانکنندۀدیگراینست،کهتعدادیازتوقيفيهاازاتهاماتموجودعليهانهابرائتکسبنمودهاند،ولیباآنهمدرتوقيفبسرمیبرند.دلایلارایهشدهبرایاینکارعبارتندازعدمموفقيتمحاکموڅارنوالاندرابلاغفيصلهها،حصولفيصلههابدوناحتوایاحکامقاطعراجعبهرهایی،وعدمارایۀتضمينویاضمانت)بااینکهطبقحکمصادرشده،رهاییمشروطبهآننيست(.بهطورمثال،یوناماگزارشدادهاست،کهمسؤولينمحابسمربوطبهوزارتعدليهدر

ولایتهراتبهدليلنبودنضامنازرهایی)5(زنیکهطیتحقيقات،دلایلالزامعليهویدریافتنگردیدهودوسيهندارند،ابأمیورزد.

102بهمواده20)4(و49،قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههامراجعهنمایيد.103

104مطابقبهاسنادیوناماوکميسيونمستقلحقوقبشر،بيشتراز200قضيهبيشتراز5مااضافهترازميعادآن،درولایاتبلخ،سرپل،جوزجان،وفاریابمنتظربهاحکامسترهمحکمهبودهاند،ودرعينحال،به13مارچ2007،338قضيۀمنتظربهحکمسترهمحکمهدرولایاتکابل،پروان،لوگر،کاپيسا،پنجشير،ووردگثبتگردیدهاست.

105درولسواليهایدورافتاده،اینناکامیاکثرابامشکلعدمموجودیتفزیکیڅارنوالاندرولسواليهاارتباطدارد.درعينزمان،سترهمحکمه،عدمموفقيتڅارنوالانرامطابقتباميعادها،ورهاییاشخاصتحتتوقيفدرصورتتأخيرميعادها،رابهطورمشکلاتعمدهقلمدادهنمودهاست.درحقيقت،دیوانعالیسترهمحکمهاظهارنمودهاست،کهڅارنوالانازمحکمهتقاضا

مينمایندتاتوقيفقبلازثبتصورتدعویراعلاوهبر30روزميعادتعيينشده،دیگرهمتمدیدنماید.بهیاداشتشماره720سترهمحکمه،17جولای2006مراجعهنمایيد.106درمرحلۀاولنظارتی،راجعبهقضيههاییکهتواریخآنقابلدسترسیبودهاست،څارنوالاندرمطابقتباميعاداستنطاق1038ازجمله1096دوسيههایبررسیشده)ګ97(ناموفقبودهاند.

ميعادهاراجعبه28مرد،ازجملۀ941مرد،و3،ازجمله93زنیکهمصاحبهگردیدهاست،مراعاتگردیدهاست.وضعيتدرمراحلبعدینيزیکسانبودهاست.107دریکمورددیگر،درولایتکندز،یکشخص،برای13روزتوقيفگردیدهبود،وسپسبهمرکزپوليسدرشهرتالقانولایتتخارانتقالگردیدهبود،جایيکهاینشخص،قبلازانتقال

بهمحبسمربوطبهوزارتعدليه،برای4ماهو15روزدیگردرتوقيفنگهدریگردیدهبود.

30

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

عدم قادر بودن به رهایی بدون فید و ش��رط با تکمیل مدت حبس. توقیف خانه های مربوط به وزارت عدلیه در موارد زیادی، در سراس��ر افغانس��تان، از رهایی محبوس��ینی که مدت محکومیت را تکمیل نموده اند108، و یاهم مدت حبس آنان توس��ط فرمان رئیس جمهور کش��ور تقلیل یافته است، و بایست قبل از ختم مدت حبس اصلی رها گردند، ابا می ورزد. مسؤولین توقیف خانه های وزارت عدلیه و محبوسین به ناظران خاطرنش��ان س��اخته اند که علت عدم رهایی تعداد زیاد محبوس��ین، باوجود تکمیل مدت حبس آنان، عدم ارایۀ ضامن و یا تضمین مالی میباشد.109 شورای عالی ستره محکمه، اینگونه توجیهات را قاطعانه رد نموده است، و آنرا در مخالفت با مادۀ ٢٧ قانون اساسی110 دانس��ته اس��ت. تعدادی نیز به علت اینکه نتوانس��ته اند، جریمه های نقدی را که ش��امل حکم مجازات آنها میشد، تأدیه نمایند، رها نگردیده

اند.111

رنوالان میعادهای توقیف قبل از محاکمه و مدت های محکومیت را، بگونۀ منظم، تحت بررسی و نظارت دوره های توقیف. څا •نظارت قرار نمی دهند، تا مطابقت آن با قانون یقینی گردد.112 مسؤولین حقوق بشر پولیس نیز، که مسؤول نظارت نظارتخانه ه��ای پولیس113 هس��تند، وظیفۀ خود را به ط��ور منظم انجام نمی دهند و نه هم برای اتخاذ اقدم��ات علیه تجاوزات از صلاحیت

کافی برخودار هستند.

گفتگوهابامســؤولينتوقيفخانههاوڅارنوالاندرجریاننظارتهاواضحســاختهاســتکه،بااینکهبعضیازڅارنوالانازدورههایتوقيفزندانيانمراقبتنمودهاندولیاینگونهنظارتهادرسطحکشورمنظمودایمینبودهاست.مسؤولينحقوقبشرپوليسملیتابحال،درصددآشناییباوظایفوصلاحيتهایخوداند،ولیتاحدی،مســؤوليتهاووظایفخودرانيزانجامدادهاند.واضحنيســتکهآیاقوماندانانامنيهبهیافتههایمســؤولينحقوقبشــرقومندانیهایامنيه،عکســالعملمناسبیراازخودنشــانميدهندیاخير،واینکهآیادرصورتغفلتآناناقداماتیعليهایشانصورت

ميگيردیاخير.

محاکمهمچنان،مســؤوليتدارندتاازمدتتوقيفنظارتکنند،همانطوریکهدرفصلســوم،بخشچهارموششــمگزارشذکرگردید،قانونراجعبهاینامربهمحاکمهدایاتکافیوروشنیارایهننمودهاست.

ج. شناسایی عوامل ریشه یی

گرچهقانونبرایرهاییافرادیکهحکومتمطابقبهميعادیامدتمحکوميتآنانرارهانساختهاست،احکامیرادربرميگيرد،ولیایناحکامهمســردرگمکنندهبودهوهمبطورمنظمتطبيقنمیگردد.باپيرویازاصلگنهکاربودن،عدمدرکمســؤوليترهاییافراد،حتیبدونحکممحکمهوڅارنوالی،ضعفنظارت،جوابگوییونگهداریریکاردها)ثبتها(توسطدفترڅارنوالیودربعضیحالات،ضعفهمکاریکارمندان

توقيفخانههادراینزمينه،باعثتقویۀاینپدیدهگردیدهاست.

108،بگونۀمثال،درولایتخوست،دومردمتهمبهفساد،بامرور)4(ماهبعدازتکميلحبسآنان،درحبسبهسربردهبودند،کهبعدازانرهاگردیدند.109یوناماليست19شخصرابهسترهمحکمهدرکابلتحویلنمودتاراجعبهآناجراآتصورتگيرد.سترهمحکمهبههيچگونهاقدامتوسلنهورزید.بعدازاغتشاشاتدرپلچرخیدراپریلومی2008،کميتۀمتشکلازCSSPICRC ،،وزارتدفاعملیووزارتعدليۀافغانستانهمۀآنانیرارهاساختکهبهعلتناموفقبودنبهارایۀضمانتدرحبسقرارداشتند.عينوضعيت

درولایتپرواننيزمشاهدهگردید.110یاداشتشمارۀ990،29فبروری2006،دیوانعالیسترهمحکمه.

111مانندقضيۀمرد26سالۀمحکومبهسرقتکهباوجودحکمسترهمحکمهراجعبهتکميلحبسوی،بهعلتاینکهجریمۀنقدیجزءمجازاتخودراتأدیهننمودهبود،رهانگردید.همچناندرولایتکندز،یکشخص58سالهباوجودسندرهاییوی،بهعلتاینکهقادربهتأدیۀجریمۀنقدیمطابقبهحکممجازاتوینبوده،رهانگردید.)بایدبهیادداشتکهمادۀ108)2()الف((قانونجزایسال1974،حکممینمایدکهجریمۀنقدیبایدبهقدرینباشدکهباعثمشکلاتمالیبرایشخصگردد،درحاليکهمطابقبهتعدیلدرمادۀ447،درسال1984،اگرشخصتوانایی

تأدیۀرقمکاملرانداشتهباشد،محکمهميتواندحکمتأدیۀجریمهدراقساطراصادرنماید..(112مادۀ51،قانونادارۀمحابسوتوقيفخانهها

113مادۀ1و4)الف(و)ب(،فرمانشمارۀ020وزارتداخله،راجعبهمحافظتحقوقبشردراجراآتپوليس،وظایفوصلاحيتهایمسؤولينحقوقبشرقوماندانيهایامنيۀولایات،مؤرخۀ30نووامبر،2005.

31

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فرضاصلگنهکاربودنتوســطمقاماتباعثوقوعاینگونه اص�ل گم�ان گنه�كار بودن توقیفی ها در مرحلۀ قب�ل از محاكمه: •توقيفهایخودسرانهميگردد.حقایقدیگریمانندعدمرهاییباوجودانقضایميعاد،نقضميعادهابهطورمداومومکرر،وطلبتقدیم

تضميندربدلرهائییکشخص،حتیاگردلایلالزامعليهاووجودنداشتهباشد،دروخيمترساختنوضعکمکميکند.اکثریتمردم،محکومينیراکهدورههایمجازاتخودراتکميلمينمایند،بدیدۀاشــخاصغيرقابل حیثی�ت محكوم در اجتم�اع: •

اعتمادمینگرند،نهبهحيثاشخاصیکهمجازاتخودراتکميلنمودهاند،وبایدبهآنهاحقپيوستنبهاجتماعدادهشود.114سردرگمیدرقانونحتیاگرمقاماتخواستهباشندتاقوانينراعملینمایند،درمواردیقوانينمبهماست. •

ο توقیفی ها در مرحلۀ قبل از محاكمهماه،حتیبدون ابهام:عدموضوحاحکامقانونراجعبهتوقيفقبلازمحاکمهبمعنیامکانتوقيفیکشــخصبرایمدت10 �داشــتندوســيه،ميباشــد.احکامقانوندرموردتعيينحدزمانیبرایتوقيفیکهمقاماتمسؤولتوقيفمربوطبهوزارتعدليهصلاحيــتآنرادارد،پيچيدهومبهماســت.مطابقبهقانوناجراآتجزائیمؤقــت،درصورتنقضهرگونهميعادتوقيفقبلازمحاکمه،باید»شــخصتحتتوقيــفرهاگردد«،115درحاليکهقانونمحابسوتوقيفگاههــا،کهبعدازقانوناجراآتجزائیمؤقتتدوینگردیدهاست،فقطوفقط،بعدازتکميلميعادتوقيفقبلازمحاکمه)10ماه(،اجازۀرهاییشخصتحتتوقيف

راميدهد.116بهنظرميرسدکهقانوناجراآتجزائیمؤقتدراینمورد،باقانوناساسیافغانستانبيشترمطابقتدارد.ضعفاحکامقانونراجعبهبررســیقضاییونظارتتوقيفهــایقبلازمحکمهنيزباعثطولانی نظ�ارت قضائ�ی ضعیف: �

شدنتوقيفميشود.

مطابقبهقانونمحابسوتوقيفخانههــا،توقيفخانههاحقندارندتا ο :محكومی�ن تح�ت توقی�ف در مرحلۀ بعد از صدور حك�مشــخصموردحبسرااضافهترازمدتمحکوميتویدرتوقيفنگهدارند.117امارهاییآنمســتلزمصدورسندرهاییبرایرهاکردنمحبوسمیباشــد.درنتيجه،مســؤولينتوقيفخانههاازرهاییاشخاصبدونســندرهایی،کهاکثرابهوقتوزمانصادرنمی

شود،ابامیورزند.

رنوالانوقضــات،تعدادزیادآنهادرموردميعادهای ع�دم آگاهی از قانون:باوجودبرنامههایآموزشــیوتعليمیبرایپوليس،څا •قانونیوهدفآنآگاهیکافیندارند.

ادارۀغيرمؤثرســببکندیاجراآتميگردد.تردددوســيههابينولســواليهاومراکز،بالنوبه،ســببتأخيربيشتر عدم مؤثریت اداره: •ميگردد.118همچنان،ترددفيصلههاواسنادراجعبهبرائتومجازاتبينمحاکموتوقيفخانههاباعثکاهشسرعتاجراآتميگردد.

تحقیقات نابسنده:څارنوالاننيزسببتأخيردراکمالتحقيقاتوبررسیدوسيههاميگردند.119 •رنوالان،وقضاتنيزدرتقویتاینمشــکلسهمدارد.ممکناست فس�اد و مداخله های سیاس�ی:اکثرافســاددردوایرپوليس،څا •پوليسبهغرضاخذرشــوه،شخصیرابازداشــتنمایند،وڅارنوالانراآگاهنسازند.همچنان،ممکناستڅارنوالانوقضاتبهعلتاینکهمتنفذینوزورمندانچنينميخواهند،دعاویرانادیدهبگيرند،وازرسيدگیبهآندریغنمایند.همچنان،تحقيقاتواستماعدعاوی

نيزبهعلتمداخلۀسياسیمتنفذینوقوماندانانباتأخيرمواجهمیشود.

114قاعدۀ58،حداقلستانداردمللمتحدبرایرفتاربامحبوسين،1955.115مادۀ6)3(،و36،قانوناجراآتجزائیمؤقت

116مادههای20)4(،و49،همچنانقابلیادآوریستکهمادۀ20)4(تصریحمينمایدميعادتوقيفقبلازمحاکمهایکهتوسطقانوناجراآاتجزائیموقتثثبيتگردیدهاست9ماهميباشد،وليکن،ميعادازآغازدستگيریالیصدورحکمنهاییسترهمحکمهبراساسقانوناجراآتجزائیمؤقت10ماهميباشد.

117مادۀ50،قانونادارۀمحابسوتوقيفخانهها.118درولایاتتخار،کندز،بغلان،وبدخشاندرمراحلنظارتیاولودوماستنادگردیدهاست.

119توسطدفاترساحویدرسراسرافغانستان،بهپيمانۀوسيعگزارششدهاست.

32

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

رنوالانوقضات،،خواهدرســاحاتجنگباشــند،یادرساحاتآرامش،بامشکلاتامنيتیروبرو نگرانیهای امنیتی:بالخصوص،څا •هستندکهممکناستباعثممانعتروندتحقيقواستماعدعاویگردد.120

د. ارایۀ راه های حلرنوالانبایددر تهی�ۀ برنامه های آموزش�ی و ظرفیت س�ازی پیرامون نقش توقیف، اصل برائت الذمه و نظ�ارت:بهقضاتوڅا •مــوردمقاصــدتوقيف،واینکهچراقانونبرفــرضاصلبرائتالذمهتأکيدميکند،وهمچناندرمــوردوظایفنظارتداخلیونظارتقضائیمستقل،آموزشدادهشود.همچنانبراییقينیسازیاحترامبهاصلبرائتالذمهبهآموزشاتوظرفيتسازینيازميباشدتامدت

توقيفقبلازمحاکمهبهحداقلپایينبياید.مربيانوآموزگارانپوليسولسواليهاوولایاتنيزبایدازاینمفاهيمپشتيبانینمایند.بهمنظوررفعپيچيدگیوسدرگرمی،بایددرقانونکنونیاصلاحاتصورتگيرد. توضیح قانون: •

بایدميعادتوقيفقبلازمحاکمهراواضحاتعييننماید. توضيحميعادیرهاییقانون�برایاثباتحقوقتوقيفيهابهشمولحقرهاییبدونقيدوشرطدرصورتعدمرعایتطرزالعملهاوميعادها،وبرای حقرهایی:�توضيحمسؤوليتهایآمرینتوقيفخانههاراجعبهرهایی،لازماستتااحکامواضح،قاطعومشخصتربهقانونعلاوهگردد.نظارتقضاییامورتوقيف،بویژه،نظارتتوقيفقبلازمحاکمهبایدتقویتگردد)بهفصلسوم،بخش تقویتنظارتقضائی:�

چهارممراجعهنمایيد(یکراهدیگرتوضيحقانونوتقویتحسابدهی،تثبيتتوقيفخودسرانهبهشمولتوقيفهایناشی جرمشمردننقضميعادها:�

ازنقضميعادها،درقانونجزامنحيثجرمتسجيلگردد.وضعطبقميعادهایقانونیبایددقيقانظارتشــودودرصورتتخلف،جبرانخســارهدرصورتعاجلدر مكانیزم های نظارتی بهتر •نظرگرفتهشود.بهعبارتدقيقتر،کميتۀملینظارتیبرایبررسیمنظموضعيتتوقيفيهاومحبوسينایجادگردد.بویژه،مسؤولينحقوقبشرپوليس،څارنوالانومسؤولينتوقيفخانههاتشویقگردندتاوظایفنظارتیخودرابوجهبهترایفانمایند،ولیبرایاینکارمکانيزم-هایبدیلیدرنظرگرفتهشود.بادرنظرداشتکميتعمومینقضميعادهاراجعبهقضایایمنتظربهفيصلۀسترهمحکمه،تقاضاميگرددتا

نظارتميعادهایتوقيفدوسيههایفرجامخواهیراتقویتنموده،اقداماتجبرانخسارهرازیردستگيرد.

سایر توقیف های خودسرانۀ فاقد اساس قانونی V .علاوهبرانواعقضایایکهفوقاموردبحثقرارگرفتند،وخلافقانوندانستهشدند،انواعدیگرینيزوجودداردکهبهعلتفقداناساسدرقانون

خودسرانهبهحسابميرود.. اثبات خودسرانه بودن )ناكام ماندن در آزمایش قانونیت(

اشــخاصیکهبدونتوجيهاتمســتندقانونی،مانندورقۀجلب،حکممحکمه،ویافيصلۀنهاییمحکمه،توقيفميگردند،توقيفآنهاقانونینيست.12172ســاعتاولتوقيفبهاتهامارتکابجریمهایکهبهاقلایکســالحبسمجازاتميگردد،ویابهاتهامارتکابجنایت،کهبعدازآن،خطر

فرارمجرموجوددارد،یگانهاستثناءدراینموردميباشد.122

توقيفاطفالبامادرانآنها،ازلحاظاینکهحقوقاطفال،بشــمولحقتعليموتربيه،حقغذایمناســب،حقصحت،حقآزادیگشــتوگزاروغيره،کهبهعلتتوقيفبهطورغيرضروریموردتحدیدقرارميگيرد،باعثنگرانیاســت.بااینکهبراســاسقوانينداخلیوبينالمللی،اینگونهتوقيفشــایدبهنفعطفلباشــد،123ولیدرحالاتزیاد،مسألهاینطورنيست.شایداینگونهاطفالازحصولرژیمغذاییخوب،توجۀصحی،وقایه،

120براساسگزارشاتواصلهازفراه،وضعيتروبهفسادامنيتیمانعانجامتحقيقاتوبازپرسيهاتوسطمقاماتپوليسميگردد.بهتاریخ13می2007،سهبمبدستیبهخانۀرهایشییکڅارنوالموظفولایتیپرتابگردید.حملهبعدازآنصورتگرفتکهویاعلانمبارزهعليهفسادنمود.

121مادۀ2،قانونادارۀمحابسوتوقيفخانهها؛مادۀ24قانوناساسیافغانستان122مادۀ30،قانوناجراآتجزائیمؤقت

123مادههای3،9و37،کنوانسيونمللمتحدپيرامونحقوقاطفال،20نووامبر1989،تاریخاجر2سپتامبر،1990.

33

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

تعليموتربيهوفرصتهایدیگرمحرومگردند.بهطورعموم،فيصلهراجعبهاینکهکدامراه،بنفعطفلميباشــد،بایدنظربهشــرایطهرقضيۀانفرادیصورتگيرد.124

ب. توضیح یافته هادرجریاننظارت،مواردینيز،ولوندرتا،ثبتگردیدهاســت،،کهطیآن،محبوســينوتوقيفيهادوســيههایجزایینداشتند.یکقضيه،کهسترهمحکمهولویهڅارنوالیدرآندخيلبودند،مربوطبهدوشــخصدرتوقيفخانهولایتبغلانميباشــد،کهازســال2006دوسيهندارد.جهترهایی

آنها،کميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانچندینمرتبهدرسال2007مداخلهنمود.

ســایرمســایلنگرانکنندهعبارتاندازموجودیتافرادکهبدونتحریکدعوایجزاییازدیرگاهیدرتوقيفخانههابهسرميبرندوهمچنانمسألۀاطفالیکهمعمولابامادرانخوددرتوقيفخانههاميباشند.125

ج. شناسایی عوامل ریشه ییبهطورعموم،عواملریشــهییاینگونهتوقيفهایخودســرانهبامشــکلاتاصــلفرضگنهکاربودن،بيخبریازقانــون،عدمموجودیتمنابعومسؤوليتشناسی،وگاهگاهی،بامسئلۀفسادارتباطدارد.موجودیتاطفالبامادرانآنها،درتوقيفبانورمهایاجتماعیرایجارتباطقویدارد.

د. ارایۀ راه های حل

اقداماتاصلاحیممکندراینزمينهشاملراهحلهایمطرحشدۀفوقميباشند،کهتحتعناوینذیلخلاصهميگردند:

مقابلهبااصلفرضگنهکاربودن؛ •بلندبردنسطحآگاهیمسؤوليندرموردقانون •تخصيصمنابعبرایاجرایتحقيقاتفوری؛ •

تقویتمکانيزمهاینظارتی.•

124یونيسيفویوایندیسیهردو،مسألهرامطرحنمودهاند.یونيسيف،یکجابادولتافغانستان،درتهيۀپاليسیهاراجعبهحمایۀحقوقاطفالهمراهبامادراندرتوقيفاشتراکمساعیمينماید.

125بهUNODCفوقاشمارۀ26،ویونيسيففوقاشمارۀ33مراجعهنمایيد.

34

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

فصل سوم: توقيف های خودسرانه بنا بر عدم موجودیت و یا تطبيق نکردن محافظت های حقوقی یا اجراتی

معرفی I .

قانون اساسی افغانستان توقیف ها و بازداشت های را که طبق احکام قانون نباشد، منع می نماید.126 یعنی، برای اینکه توقیف قانونی شمرده شود، ، نه تنها اینکه توجیهات فراهم شده برای آن، باید با سه آزمایش ارایه شده در فصول گذشتۀ گزارش مطابقت نماید، بلکه علاوه بر این، باید با اجراآت و طرزالعمل های مناس��ب وضع ش��ده در قانون مطابقت داش��ته باشد. 127 این اجراآت مناسب نیز باید اصل شرح شدۀ فوق مبنی بر اینکه »توقیف یک اس��تثناء اس��ت، نه یک اصل، و مدت آن باید تا حدیکه امکان داش��ته باشد، کمتر باشد.« مطابقت نماید.

128

تعریف مراحل تطبیق قانونقانون افغانس��تان تعریفی را برای آنچه »مراحل تطبیق قانون« نامیده میش��ود، فراهم نمی سازد. ولی معیارهای بین المللی اینکه افغانستان

نیز به آن متعهد است، آنرا تعریف نموده است. »مطابقت با احکام قانون« شامل محافظت های حقوقی-روندی ذیل میباشد:129

فقط مرجعیی میتواند ش��خص یا اش��خاص را توقیف و بازداشت نماید، که قانون، با هدایات مشخص، صلاحیت چنین کار را به • آن واگذار نموده باشد.130

به مظنونین و توقیفی ها فورا، باید دلایل دستگیری/توقیف و اتهامات وارده گفته شود؛131 •توقیف باید ثبت/راجستر گردد؛132 •

توقیفی ها باید بلا فاصله، در نزد قاضی و یا مسؤول قضایی آورده شوند،133 • تا بتوانند، دستگیری و توقیف خودرا مورد اعتراض قراردهند، و فیصلۀ قانونیت یا غیرقانونیت توقیف خود را، بدون تأخیر، بدست بیاورند.134

فورا،بهتوقيفیهابایددرموردحقوقشانمعلوماتدادهشود،وحقوقآنهابگونۀمؤثردرنظرگرفتهشود: •

126مادۀ27)2(،قانوناساسیافغانستان.127مطابقبهمادۀ9)1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی»هيچکسنبایدازآزادیخودمحرومشودمگردرصورتیکهقانونومقرراتقانونحکمکند.«

128درمادۀ24قانوناساسیافغانستان،ومادۀ4قانوناجراآتجزائیمؤقتدرجگردیدهاست.همچنانبهکميتۀحقوقبشر،»تبصرۀعمومیشمارۀ8:حقآزادیوامنيتمحبوسين)مادۀ9(«،30جون،1982http://www.unhcr.ch/tbs/doc.nsf/(Symbol)/f4253f9572cd4700c12563ed048bec?Open،پاراگراف3،همچنانبهبحثفصلدوم،بخشاول،مراجعهنمایيد.علاوهبراین،تعهداتوپيمانهاییکهدولتافغانستانبهآنتعهدنهسپردهاست،نيزرهنمایيهاییرادراینبارهدربرميگيرد.بهشمولاصل6.1،حداقلستاندارد

اقداماتبدیلتوقيفمللمتحد)»مقرراتتوکيو«(،قطعنامۀاسامبلۀعمومیمللمتحد،٤٥/١١٠،١٤دیسامبر١٩٩٠.129درمادههای9و14ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیبهتعدادمحدودذکرگردیدهاستاست.

130مادۀ9)1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،ومادۀ24قانوناساسیافغانستان.131مادۀ9)2(،و14)3(،)الف(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

132قاعدۀ7)1(،حداقلستانداردبرایرفتاربازندانيان،1955.قانوناجراآتجزائیمؤقتومادۀ29قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههاها133مادۀ)3(9،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.134مادۀ)4(9،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

35

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ο 135حق اطلاع دادن به خانواده درمورد توقیف وی، و حق ارتباط با خانواده؛حق مصؤونیت از جبر و اکراه به ش��هادت علیه خود و اعتراف به جرم، به ش��مول حق س��کوت و حق آزادی از ش��کنجه و ο

بدرفتاری؛136 ο 137حق داشتن وکیل مدافع، و حق دفاع از خود، و حق دسترسی به زمان کافی و منابع جهت تهیه ی دفاعیه؛

محاکم در جریان مدت زمان مناس��ب بدون تأخیر به طور عادلانه در پیوند با اتهامات وارده علیه توقیفی تصمیم بگیرد و یا او • را رها نماید. 138

محبوسین باید، با تکمیل مدت حبسی که توسط محکمه فیصله گردیده اشت، فورا و بدون قید وشرط رها گردند.139 •

این تضمینات و محافظت های حقوقی- روندی برای محافظت افراد در برابر توقیف های خودس��رانه وضع گردیده اس��ت. به طور عموم، از اص��ل فرض برائت الذمه سرچش��مه میگیرد140. ای��ن تضمینات و محافظت های حقوقی- روندی به منظور تقلی��ل توقیف و میعاد توقیف141 و همچنان به هدف جلوگیری از تجاوزات دیگری، مانند توقیف های تجریدی، ناپدید ش��دن جبری، ش��کنجه، بدرفتاری، و برخوردهای

تبعیضی وضع گردیده است.

به منظور مطابقت توقیف با معیارهای قانون اساس��ی و مراحل تطبیق قانون، لازم اس��ت تا همۀ تضمینات و محافظت های حقوقی- روندی در قوانین موجود باشد، یعنی، )الف( درج قانون گردد و )ب( مطابق با آنها عمل شود. علاوه بر آن، این تضمینات و محافظت های حقوقی-

روندی باید برای همۀ توقیفی ها بدون هرگونه تبعیض میسر باشد.142

مثــلا،قانونبایدتســریحنمایدکهتمامتوقيفیهاحقدرجریانقراردادنخانوادههایشــاندرپيوندباتوقيفشــاندارنــد.نيزبایدبهافرادتحتتوقيفدرموردحقوقآنهامعلوماتبدهندوســپسبهآنهااجازهدهدتاباخانوادههایخودارتباطبگيرند،ماننداینکهتليفونرادردســترساوقراربدهد.آنهابایدباهمۀافرادتحتتوقيف،بدونتبعيضبراســاسجنس،وابســتهگيهایقومی،قبيلوی،سياســی،ووابستهگيهایدیگر،یکسان

معاملهنمایند.

بازهم،نتایجنظارتهانشانميدهدکهمساواتراجعبهاینمسألهوسایرمحافظتهایحقوقی-روندیمراعاتنمیگردد.

نابسندگی مراحل تطبیق قانون در افغانستانقانونجزایافغانســتانبعضیازاینمحافظتهایحقوقی-روندیموردنيازرابخودضمنمودهاســت،نههمۀآنرا.مثلا،حقبررســیعاجلتوقيفتوســطقضاءبهمنظورتيقنمطابقتتوقيفباقانون،درقانونشــاملنگردیدهاست.درعينحال،مطابقبهنتایجنظارتها،وقتیقانونچنينتأمينات

135مادۀ7،10)1(،و17ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.علاوهبراین،تعهداتوپيمانهاییکهدولتافغانستانبهآنتعهدنهسپردهاست،نيزرهنمایيهاییرادراینبارهدربرميگيرد.بهشمولقواعد37،38)1(،و)2(،و92اصولمعياریمللمتحدپيرامونمعاملهبازندانيان،1995،اصول15،16)1(،16)4(،و19،متناعلاميۀحمایتکليۀافرادتحتهرنوعتوقيف1988.

136مادههای7؛10،و،14)3()1(g((ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیوکنوانسيونمنعشکنجه.137مادۀ10اعلاميۀجهانیحقوقبشر; مواد9)3(،و)4(،و14)b()3(و)d(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.علاوهبراین،تعهداتوپيمانهاییکهدولتافغانستانبهآنتعهدنه

سپردهاست،نيزرهنمایيهاییرادراینبارهدربرميگيرد.بهشمولاصل)11()1(اعلاميۀحمایۀکليۀافرادتحتهرنوعتوقيف1988.138مادۀ9)3(،و14)،)3C((،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

139مادههای24و27)3(قانوناساسیافغانستانومادۀ9و14،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.140مادۀ4،قانوناجراآتجزائیمؤقتومادۀ14)2(ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

141بهکميسيونحقوقبشرمللمتحد«تبصرۀعمومی13:مادۀ14حقمساواتدرنزدمحکمه،حقمحاکمهواستماعدعوییعادلانهتوسطیکمحکمۀمستقلدرقانونتثبيتگردیدهاست.»،23اپریل2007،پاراگراف30:»مطابقبهاصلبرائتالذمهمعاملهباهمۀاشخاصمتهمبهجرایمجزائیبایدمطابقبهایناصلصورتگيرد.بههميندليل،همۀمراجعمسؤوليتدارندتاازپيشداوریدرموردنتایجمحاکمهخوددارینمایند.وکلایمدافعبایددرجریانمحکمهدرقيدقرارنگيرند...رسانههابایدازپخشاخباریکهسببنقضاصلبرائتالذمهشود،دریغنمایند.علاوه

براین،طولتوقيفقبلازمحاکمهبایدهيچگاهبهمعنیگنهکاربودننباشد...«142مادۀ22،قانوناساسیافغانستانومادۀ14)1(و26ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی؛مادۀ5)a(کنوانسيونجلوگيریازهمۀانواعتبعيضواصلاعشماره1996/694والدماندرمقابل

کانادا)ثبتنظریاتبهتاریخ3نوامبر،1999(،سندرسمیمللمتحد،AGAOR،/40/55)جلدII(،صفحۀ97098،پاراگراف10.

36

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

رافراهمنيزميســازد،پوليس،څارنوالان،وقضاتبهآناحترامنمیگذارند.حقاجتنابازشــهادتعليهخویشبهطورمداومتوســطپوليس،وڅارنوالاننادیدهگرفتهشدهاست.

ميلانقانونبهاختيارتوقيفحقيقتاینستکهقانونافغانستانوتعاملاتنظامعدلیجزائیافغانستانبهپذیرفتنتوقيفبحيثیکاصلميلاندارد.عدمموجودیتتضميناتاجرائيویدرقانون،مانندعدماجرایبررســیدورهایتوقيفبهمنظورآزمایشمطابقتباقانون،ومحدودبودنراههایبدیلتوقيفبرایافرادمظنون،متهمومحکومدلالتبرميلانقانونبهســویتوقيفميکند.اینگونهنقایصوکمبودیها،اجترامبهاصلبرائتالذمهواصلاســتثنائیبودن

راپایينميآورد،وپوليس،څارنوالان،وقضاترابهتوسلبهتوقيفتشویقمينماید.

در عی��ن زم��ان، نتایج و میدهد که اکثرا پولیس، څارنوالان، و قضات بگونۀ مدامت��ر از مراعات تأمینات اجرائیوی، حتی اگر قانون نیز آنرا ایجاب نماید، اجتناب میکنند. بگونۀ مثال، مقامات افغانستان، اکثرا مخالف حق اتخاذ وکیل مدافع هستند. همچنان، حق عدم اجبار به شهادت دادن علیه خود، را نیز مراعات نمی کنند، و میعاد های قانونی را به طور مداوم تأخیر میکنند. علاوه بر این، پولیس، څارنوالان، و ت��ا ح��دی، قض��ات، در فراهم نمودن معلومات به اش��خاص تحت توقیف راجع ب��ه حقوق آنها، ناموفق بوده ان��د. در حقیقت، بعضی از څارن��والان به بررس��ی کنندگان اظه��ار نموده اند که آنها، قصدا این حق را نقض میکنند، به علت اینک��ه، آنها عقیده دارند، مراعات آن،

باعث خلل در روند تحقیقات و استنطاق میشود.143

اینگونهچشــمپوشــیازقانون،وبدینواسطه،ازحقوقاشــخاصتحتتوقيف،نهنتهاباعثعدممراعاتقانونميگردد،بلکهعلاوهبرآن،باعثاستفادۀبيشترازحد،ازتوقيف،وتوقيفخودسرانهميگردد.عدماحترامبهحقاتخاذوکيلمدافعنيز،مشکلاتآوراست،بهعلتاینکه،دسترسیوحضوروکيلمدافع،باعثایجادمکانيزممؤثرنظارتوباعثمنعســوءاســتفادهازصلاحيتميشــود.درعينحال،بایدبهیادداشــتهباشيم،کهکمبود،وناکافیبودنمنابعفزیکی،وانســانی،مانندقضات،څارنوالان،وکلایمدافع،ســاختمانهایمحاکم،وکارمنداناداریمحاکم،باعث

خللدرایفایوجایبميگردد.

عدماحترامبهتأميناتاجرائيوی،بویژهبهحقداشتنوکيلمدافعازســویدیگر،نتایجبررســيهانشــانميدهدکهپوليس،څارنوالان،وقضاتتأميناتاجرائيویرامکررا،باآنکهقانونبهآناعترافمينماید،زیرپاميکنند.بهگونۀمثال،همانطوریکهذیلاشــرحخواهدشــد،مقاماتافغاناکثرانســبتبهحقاتخاذوکيلمدافعبدبينهستند.همچنانثابتنشدهاســتکهآنهابهحقعدماکراهبهشــهادتعليهخویشاحترامدارند.آنهاميعادهایقانونیرابگونۀدوامدار،وبدونرسيدنبهنتایجزیرپاميکنند.برعلاوهپوليس،څارنوالانوتااندازۀقضاتدرآگاهســاختنتوقيفیهاازحقوقشــانناکامماندهاند.درحقيقتبعضیازڅارنوالانبهناظرین

اظهارداشتندکهآنهاقصداتوقيفیهاراازحقوقشانآگاهنساختهاندچراکهایناصلمانعتحقيقاتشانميگردد.

چنيــنبــیاعتناییبهقانونوبالاخرهبهحقــوقتوقيفیهانهتنهاحاکميتقانونوبرائتالذمهراتضعيفميکنــدبلکهاینیقينراایجادميکندکهتوقيفسوءاستفادهبودهومکرراخودسرانهميباشد.

عدماحترامبهوکيلمدافعمشــخصامشــکلبرانگيزميباشــدچونحضوروکيلمدافعميکانيزممهمیرابرایکاهشســوءاســتفادههابوجودمیآورد.

همزمانبایددرککردکهکمبودمنابعفزیکیوقوایبشریمانندقضات،څارنوالان،وکلایمدافع،محلمحکمه،وادارهمحکمه،اینهمهمانعاجرایکاراراکيندولتیميگردد.

ابهامصلاحيتدررهاییتوقيفیهایخودسرانهتوقيفیهادرتوقيفبهصورتغيرضروریباقیماندهوافسردهميگردندبخاطراینکهقانونوضاحتنبخشيدهاستکهچهنهادیصلاحيترهایی

143مطابقبهجوابمشترکمورخ7نومبر2007کميسيونمستقلحقوقبشرویونامابهتقاضایمعلوماتراجعبهزونشمال

37

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

شــانرادارد.بــهطورمثال،درتوقيفخانههــایتحتوزارتعدليه،وزارتعدليه،لویڅارنوالی،محاکــموکميتههایمختلفهظاهراصلاحيترهاییتوقيفیهارادرمراحلمختلفهدارند،ولیطرزعملکردایناراکينبایکدیگردرقانونصراحتدادهنشــدهاســت144)بهچارتضميهدوم

مراجعهنمایيد(.

عواقبعدماحترامبهمحافطتهایحقوقی-اجراتینظارتهاعواقببداینگونهغرضورزی،وعدماحترامبهتضميناتدرقوانينرابرملاساختهاست:

1.توقيفاصلاست،نهیکاستثناء2.توقيفهایخودسرانه،بهپيمانۀغيرقابلقبولتکرارميگردد،

وسبب3.ازدحامغيرضروریدرمحابس،و

4.عاملبروزمشکلاتاقتصادی،اجتماعی،واخلاقیبرایخانوادهها،واشخاصتحتتوقيفگردیدهاست

تأثيراتعمدۀاینعواقبعبارتانداز: .

بدنامیدولت،درنتيجۀعدمموفقبودنآن،درحفظخانوادهها،وافراددرمقابلمشکلات،تجاوزات،واختلاس •عزلوگوشهنشينیغيرضرویافرادعضوقوۀکاراجتماع،باعثآسيبرسانیبهتوسعۀاقتصادميگردد.. •

افزایشتنشومشــکلاتميانســاکنينمحابسوتوقيفخانهها،باعثمشکلاتیبهشمولاعتصابها،وانواعدیگرتظاهراتميگردد، •کهباعثلطمهزدنبهحيثيتنظامعدلیافغانستانميگردد.

آزمایشمحافظتهایحقوقی-روندیبــرایدرکبهتــراینحقایق،اینبخشگزارش،وضعيتهریکیازاینتأميناتحقوقیراموردارزیابیقرارخواهدداد،وضمنآن،هدف،نتایجنظارتهــا،وقوانينذیربطنيزموردشــرحومطالعهقرارخواهدگرفت.بعدازآن،عواملریشــهیی،وراهحلهــایممکنموردبحثقرارخواهد

گرفت.

صدور امر توقیف و اجرای آن توسط یک مرجع ذیصلاح II .

الف.توضيحاصلیکیازاساســیترینتأميناتاجرائيوی،درمقابلتوقيفهایخودســرانه،صدورامرتوقيف،واجرایآنتوســطمرجعدارایصلاحيتميباشد.اینامر،درجلوگيریازسوءاستعمالصلاحيت،وغرضورزیسياسیکمکميکند،ودریقينیسازیتنظيموادارۀتوقيفتوسطقانونکمک

ميکند.همچنان،امکانناپدیدشدنجبریراکاهشميدهد.

144اگرقانوناجرااتجزاییموقتباقانونمحابسوتوقيفخانههامقایسهگرددصلاحيتابتداییدرمحابسوزارتعدليهبهدوشڅارنوالیميباشد.مسؤولينمحابسوزارتعدليهميتوانندمحبوسينرارهاکنندوقتيکهحدودآندرقانوناجرااتجزاییموقتذکرشدهباشدویاتاریخحبساخيرشانکهتوسطمحکمهفيصلهشدهبهپایانرسيدهباشد)ماده20)4(وماده49و50قانونمحابسوتوقيفخانهها(.ازطرفدیگرنظربهقوانيننافذهافغانیلویڅارنوالی)بهخصوصڅارنوالانابتدائيهوڅارنوالنظارت(مسؤوليتنظارتازقانونیبودنحبسوفرمانرهاییتوقيفیهایغيرقانونیوخودسرانهراداردوهمچنانمسؤوليتتطبيقتصاميممحکمهرانيزدارد.)ماده6)3(،8)4(،34)2(،36و84قانوناجرااتجزاییموقتوماده22و51قانونمحابسوتوقيفخانهها(.تحتقوانيننافذهمحاکمميتوانندفرمانرهاییمحبوسراصادرکنندولیموادواضحدرقانونبرایتطبيقاینفرمانوجودندارد.بادرنظرداشتحقایقدرسيستمجزایی

افغانستانصلاحيترهاییمحبوسينبایددرقوانينبيشتروضاحتیابد.

38

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ب.اثباتقانونطبقمادۀ24قانوناساســیافغانســتان،هرنوعسلبویامحدودیتآزادیبایدتوســطقانونتنظيمگردد.یعنیاینکه،امرتوقيفبایدقانونیباشد،براســاسقانونباشــد،وتوسطمرجعیاصدارگردیدهباشــد،کهازلحاظقانونصلاحيتآنراداشتهباشد.علاوهبراین،مادۀ27)2(قانوناساسیتصریحمينماید،کههيچکسبایددستگيرنگردد،مگربرطبقاحکامقانون،کهایننيز،اصلارایهشدهدرمادۀ24قانوناساسیراتأیيدوتقویت

مينماید.

مطابــقبهقانونافغانســتان،دراکثریــتجرایمجزائی،بهطورعموم،فقطپوليــس،وڅارنوالانصلاحيتاصداراوامرتوقيــف،ویااجرایآنرادارند.

پوليسفقطدرحالاتخاصیميتوانند،امردستگيریراصادرنمایند،ویااشخاصرادستگيرنمایند:اگردرجریان،یافورابعد پولیس: •ازارتکابجرمدســتگيرشــود،و145یاشــخصیمتهمبهارتکابجنایتباشد،ویاخطرفرارویموجودباشد.146 څارنوالبایددرظرف48ســاعت،دســتگيریراتأیيدنماید.147پوليسنيزميتوانندامرتوقيفدرتوقيفخانههاومحابسمربوطبهوزارتامورداخلهراصادر

ویانافذنمایند.148رنوالاننيزميتوانند،بهصلاحيتخود،امردستگيریشخصمتهمبهجنحهایراصادرنمایند،کهمجازاتآنحبسمتوسط څارنوال:څا •

)1سال(،باشد،ویامتهمبهجنایبباشد.149قوانيندیگری دیگ�ران:مدیــرانمحابسنيزميتوانند،بعدازتصویبلویهڅارنوالی،ووزارتعدليه،امردســتگيریراصادرنمایند.150 •وجــوددارد،بــهمراجعدیگرینيزصلاحيتميدهد،تااشــخاصراتحــتتوقيفقراردهند،مانندقانونمبارزهبــاموادمخدر.واليانو

ولسوالانصلاحيتصدورامرتوقيف،ودستگيریاشخاصراندارند.

ج.توضيحیافتههاطبقنتایجبررســيها،صلاحيتواجرایدســتگيریها،وتوقيفها،بهطورعموم،دردســتمراجعدارایصلاحيت)پوليسوڅارنوالان(ميباشــد،ولی،مســؤولينغيرذیصلاح،وفعالينغيردولتیتاهنوزهم،اشــخاصرادســتگيروتوقيفمينمایند.151معمولااینگونهدســتگيریهاوتوقيفهایخودسرانه،بامنازعاتملکی،مانندمنازعاتملکيتزمين،عدمتوافقاتخانوادگیوازدواجیارتباطميگيرد،واوامرآنتوسطواليانوولسوالان

صادرميگردد.

ولســوالولســوالیپنجابولایتباميان،بهتاریخ19می2007،امرتوقيفدوشخصراصادرنمود،کهیکیازآن،متهمبهدروغگویی،ودیگرآنان،برایجلوگيریازجنگبرسرملکيتزمينتوقيفميگردید.ولسوالدعوینمودکهویامرتوقيفرا،بهدليلاینکهڅارنوالدرآنجاحاضرنبود،صادرنمودهاست.څارنوالدرموقعصدورامرتوقيفحاضربود.بهتاریخ16جولای2007،والییکیازولایاتزونشمالشرقکشور،امرتوقيفیکزنرا،کهدرنتيجۀخشــونتخانوادگیکهقصدفرارازخانهراداشــت،صادرنمود.ولیاظهارنمودهاســت،کهایننوعتوقيف“محافظتی”بوده،ولیمعلومميگردید،کهاینزن،بههدفاینکهمجبوربهبازگشــتبهشــوهرش،گردد،توقيفگردیدهبود.شــوهرشازجملۀ

اقاربوالیبود.والی،صلاحيتاصدارامرهيچنوعتوقيفراندارد؛خواه“حفاظتی”باشد،یابهغرضدیگر.

145جرمیکهدرآنیکشخصبازداشتميشود،بایدجرمویاجنحهایباشدکهمجازاتآنحبسمتوسطباشدویابهجرمجنایتقلمدادگردیدهباشد.146مادۀ30،قانوناجراآتجزائیمؤقتومادۀ15،قانونپوليس.قانونپوليسهمچنان،توقيفبههدفحفاظتدیگران،توقيفبههدفتشخيص،وتوقيفبهعلتموجودیتتهدیدحملۀ

انتحاریرانيزتحتبحثقراردادهاست.147مادۀ33-34،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

148مادۀ15)1(قانونپوليس.149مادۀ35قانوناجراآتجزائیمؤقت.

150مادۀ53قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههاها.151قابلیادآوریست،کهاینگزارشتوقيفهایخودسرانهایرا،کهتوسطجهاتغيررسمیمانندطالبانصورتميگيرد،موردبحثقرارنميدهد.

39

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

څارنوالان ولایتی ریاس��ت امنیت ملی نیز در مواردی، از س��احۀ صلاحیت خود پا فراتر نهاده، و تحت حوزۀ صلاحیت لویه څارنوالی اوام��ر توقی��ف را ص��ادر نموده اند. څارنوال مربوط به ریاس��ت امنیت ملی در ولایت ننگرهار، طی دو واقعه، امر دس��تگیری یک فرد خردسال را، به اتهام ارتکاب زنا در ماه اگست سال ٢٠٠٧، صادر نمود.152 اکثر این توقیف ها، با مسألۀ ازادی بیان ارتباط داشته است. به تاریخ ٤ جولای ٢٠٠٧، ریاس��ت امنیت ملی، یک فرد روزنامه نگار را به اتهام نقض قانون رس��انه ها، بازداش��ت نمود. مطابق به قانون رسانه ها، کمیسیون رسانه ها، یگانه مرجع صلاحیت رسیدگی به چنین موارد میباشد، تا آنکه کمیسیون مسأله را به لویه څارنوالی مفوض سازد.153 به تاریخ ٦ اکتوبر ٢٠٠٧، ریاست امنیت ملی در کابل، یک تن ژورنالیست را، به اتهام نشر تصاویر واقعۀ نزاع بین افراد مربوط به پولیس ملی و افراد مربوط به ریاس��ت ملی، بعد از وقوع حملۀ انتحاری، توقیف نمود. ژورنالس��ت ادعا نموده اس��ت، که

وی، توسط ریاست امنیت ملی تهدید گردیده، و سپس رها گردیده است.

د.شناساییعواملریشهییسوءاستفادهازصلاحيتعاملاکثریتاینگونهتوقيفهاميباشد.ریاستامنيت فس�اد و سؤ اس�تفاده از صلاحیت توسط اراكین: •

ملی،ولسوالان،وواليان،ومقاماتدیگرازصلاحيتخود،برایتوقيفهایسياسیوشخصیاشخاصاستفادهميکنند.اکثرامقاماتدرموردقانونآگاهیکافیندارند.بهطورمثال،واليانوولسوالان،شایدبهاینفکرباشندکهآنها سؤ درک از قانون: •صلاحيتصدورامرتوقيفرادارند.شــرونداننيزدرموردقانونآگاهیکافیندارندوشــایدفکرکنندکهولســوالانیاواليانميتوانند

فرمانگرفتاریآنانراصادرنمایند،وبههمينعلت،ازاعتراضخودداریميکنند.اکثریتمقاماتمذکور،بااحساسمعافيتنسبیعملميکنند.اینروحيۀمعافيتازجزابهوقوع ضعف میكانیزم حسابدهی و نظارت •

دستگيریهاوتوقيفهایخودسرانهاجازهميدهد.رویآنبحثخواهدشــد،فقداننظارتقضائیعاجلباعــثادامۀاینگونهتعاملات نظارت�ی قضائ�ی ضعی�ف: طوریکهدربخش9 •

ميگردد.نظارتصلاحيتاجرائيویقضائيهبایدتقویتگردد.

ذ.ارایۀراههایحلرنوالیووزارتامور مكانیزم حس�ابدهی و نظارت قویتر:اجرایتفتيشمنظمووفقهییدســتگيریها،واوامرتوقيفتوسطلویهڅا •

داخلهاجراواصداراوامرهمچودستگيریهاوتوقيفهایخودسرانهرادشوارترخواهدساخت.علاوهنمودناحکامنوبهقانونمبنیبرلزومنظارتعاجلدوسيههایتوقيفودستگيریضروریبنظرميرسد. نظارت قضائی قویتر: •

برایمطالعۀعميقتراینموضوعبهبخشچهارممراجعهنمایيد.برایآموزشدهیبهمقاماتبالخصوص،وبهمردمعام،بالعموم، فعالیتهای ثابت و مفید بلندبردن سطح دانش در مورد قانون: •

لازماستتابرنامههاومبادرتهایتعليمیوآموزشیرویدستگرفتهشود.برایتفصيلاتدراینمورد،بهبخشهشتممراجعهنمایيد. دسترسی بهتر به وكالت مدافعه و وكیلان: •

152درقضيۀاول،څارنوالانریاستامنيتملییکدختر14سالهرا،بهاتهامانجامعملجنسینامشروع)زنا(دستگيرنمود.دختردرابتداءاظهارنمودکهویتحتتجاوزجنسیقرارگرفتهاست.دستگيریویبراساساقراریانجامیافتهاست،کهبدونحضوروکيلصورتگرفتهاست.دریکمثالدیگر،ریاستامنيتملیامردستگيرییکدختر14ساله،وپسرکاکایویرابه

اتهامبرقراریروابطنامشروع)زنا(،بهتاریخ29اگست،2007صادرنمود.153قانونرسانهها،جریدۀرسمیشماره828،2004.

40

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

دستگیری و توقیف كه فرمان و اجرای آن توسط مسؤولین باصلاحیت شده III .باشد

الف. توضیح وظیفهبههرشخصکهتوقيفميگرددباید،درموقعگرفتاریوتوقيف،درموردعواملدستگيریوتوقيفوی،ودرمورداتهامیکهبهوینسبتدادهميشــود،بيدرنگ،معلوماتدادهشــود.بدونارایۀاینمعلومات،اشــخاصتحتتوقيفقادرنخواهندبودتامشروعيتتوقيفخودرا،درنزدیک

مقامذیصلاحقضائیمورداعتراضقراردهد.154

طوریکهذیلابحثخواهدشــد،حصولحکمقاضیراجعبهمشــروعيتتوقيفازجملۀتأميناتبسامهمبرایجلوگيریتوقيفهایخودسرانه،وناپدیدشدناجباریميباشد.علاوهبراین،اینعمل،برایتطابقبااصلاستثنائیبودنتوقيفو،برایکوتاهبودنمدتتوقيف،مهمميباشد.بههميندليل،یقينیســازیاینکهشــخصتحتتوقيفدرموردعواملتوقيفویمعلوماتدارد،وازوجودهرنوعاتهاماتعليهخودآگاههســت،یکی

ازتأميناتاجرائيویبسامهمبهشمارميرود.

ب. اثبات قانونقانوناساســیافغانســتاناینتأميناجرائيویراصریحاذکرنمودهاســت.155درقوانينفرعی،بهپوليسهدایتدادهشــدهاســتتابدونمکث،بهاشــخاصتحتتوقيف،درمورددلایلتوقيفودستگيریآنهامعلوماتفراهمنماید.156مطابقبهقانون،څارنوالانمکلفنيستندتاراجعبهدلایلتوقيفودستگيریبهاشخاصتحتتوقيفمعلوماتبدهند،ولیازمحکمهخواستهشدهاستتا5روزقبلازتدویرمحکمه-کهآننيزبایددر

درونسهماهبعدازدستگيریدایرگردد-بهمتهمينراجعبهاتهاماتعليهآنهامعلوماتفراهمنماید.157

مطابقبهمادۀ9)2(ومادۀ14))3a((ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،وبادرنظرداشتمعيارهایبينالمللی،لازماستتامقاماتافغاننيزبهافرادتحتتوقيفدرموردعللتوقيفآنها،ودرمورداتهاماتیکهبهآنهانسبتدادهميشوند،معلوماتارایهنمایند.

بهافرادیکهدستگيرميشوندباید،درموقعدستگيریوتوقيفآنان،راجعدلایلتوقيفآنانمعلوماتدادهشود. فورا: •بعــدازثبــتاتهاماتجزائیبایدبهاشــخاصتحتتوقيف،دردرونســهروزبعدازاقامۀدعوی،درموردطبيعــتتفصيلاتواتهاماتعليهوی

معلوماتدادهشود؛158برایاینکهشــخصتحتتوقيفازیــکمرجعقضائیتقاضایبررســیتوقيفشرانمودهبتواند،لازماســتتابه تفصی�لات كاف�ی: •تفصيلاتکافیموردنيازدسترســیداشــتهباشــد.همچنانبایددرمورددلایلوعللتوقيفشمعلوماتمفصلدریافتنماید.159باآغازتحقيقاتابتدائیورسمیشدناتهام،اندازۀتفصيلاتموردنيازنيزوسيعترميگردد.160بعدازثبتصورتدعوی باید معلومات تفصیلی

154اطلاعشماره1987/248،جیکيمپبلدرمقابلجمایکا)ثبتنظریاتبهتاریخ30مارچ1992(،صفحۀ246،پاراگراف6.3.155مادۀ31،قانوناساسیافغانستان.

156مطابقبهمادۀ31،قانوناجراآتجزائیمؤقت،پوليسبایدبهاشخاصتحتتوقيفدردرونميعاد24ساعتدرمورددلایلتوقيفآنهااطلاعدند،درحاليکهقانونپوليسکهقبلازقانونجزاییتدوینگردیدهاست،بهپوليسهدایتميدهدتافوراودرموقعتوقيف،درمورددلایلتوقيفبهشخصتحتتوقيفاطلاعدهند.حکمدومباقانوناساسیافغانستانمطابقتبيشتر

داردوبایدمورداعتبارقرارگيرد.157مادههای39الی42،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

158براساسفيصلۀکميسونحقوقبشرمللمتحد،بهاشخاصتحتتوقيفبایدراجعبهتهمتهایيکهبهآنهانسبتدادهميشود،بدونمکثمعلوماتدادهشود.)تبصرۀعمومی:32،پاراگراف31(،ودرمورددیگر،جداگانهذکرنمودهاستکهطولميعاد7روزهبرایاطلاعدهیبهشخصغيرقابلتوجيهاست.اطلاعشماره1994/597،پیگرانت،درمقابلجمایيکا،)ثبتنظریاتبهتاریخ22مارچ1994(،سندرسمیمللمتحد،AGAOR،/40/51)جلدII(،صفحۀ212،پاراگراف8.1.راجعبهخواستههایبررسیقانونیبودنتوقيف،ميخوانيمکه،مقاماتبایددرظرفسهروزبعدازدستگيری،بهاشخاصتحتتوقيفدرمورداتهاماتیکهبهآنهانسبتدادهميشود،اطلاعدهند.)بهایبيریدرمقابلجمایيکا،)ثبتنظریاتبهتاریخ7اپریل1994(،سندرسمی،40/51/GAOR،Aمتحدمللرسمیسند1995(،اکتوبر18تاریخبهنظریات)ثبتجمایيکامقابلدرستيفنایل11.1؛پاراگراف26-27،صفحۀ(،II40/49)جلد/GAOR،A،متحدملل

)جلدII(،صفحۀ9،پاراگراف9.6(.159کيمپبلدرمقابلجمایکا،قوق181

160تبصرۀعمومی32،پاراگراف31

41

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

در مورد قانونوجرایمیکهعليهآناستوارميباشد،فراهمگردد.161بهشخصتحتتوقيفبایدبهزبانیکهاوبفهمد،درمورددلایلدستگيریو به زبان قابل درک برای شخص تحت توقیف:162 •

توقيفویمعلوماتدادهشود.درصورتعدمتسلطمراجعمسؤولبرآنزبانبایدازترجمانکمکدریافتگردد.

قابلیادآوریست،کهاینمعيارهادرحقمتهمينجرایمتخریبکاریوفعاليتهایتروریستینيزیکسانتطبيقميگردد،بویژهدرحقآنانیکهبراساساظهارریتوقيفگردیدهاند.163بهایننوعتوقيفيهاباید“درموردمعنیومحدودۀفعاليتهایتخریبکارانهوتروریستی،کهتحتقانونمربوطه،جرم

جزائیشمردهشدهاست”،معلوماتدادهشود.164

ج. بحث روی یافته هااشــخاصدرتوقيفگاهها،بهطورعموم،درمورددلایلتوقيفآنان،واتهاماتعليهآنهامعلوماتدارند.زباننيزمشــکلینبودهاست.درمرحلۀاولنظارتها،یوناماوکميســيونمســتقلحقوقبشرافغانستاندریافتهاستکهتقریبا86% مصاحبهدهندگان)976مصاحبهدهنده(درمورداتهاماتعليهآنان،ودرموردعللتوقيفخودمعلوماتداشتند.به58%)658(مصاحبهدهندهدرحيندستگيریآنانمعلوماتدادهنشدهاست.بررسيهای

بعدینيزتغييراتیرانشانندادهاست.

بررســیاینکهمعلوماتباتفصيلکاملارایهميگرددیاخير،منظماصورتنمیگيرد.براســاسیافتههاراجعبهقادربودناشــخاصبهدفعدعوی،کهدربخشهشتمذیلشرحگردیدهاست،استنباطشدهميتواندکهبهاشخاصتحتتوقيفتفصيلاتموردنيازبرایاعتراضبرقانونيتتوقيف

آنهافراهمنمیگردد.

د. شناسایی عوامل ریشه ییقانونکنونیافغانستانبهاستثنایپوليس،هيچمرجعدیگررامکلفنمیسازدتابهاشخاص محافظت و تأمینات ناكافی در قانون: •تحتتوقيفراجعبهدلایلدســتگيریوتوقيفآنانوراجعبهاتهاماتعليهآنهادرداخلميعادزمانیتعيينشــدهبرطبقميارهایبينالمللیمعلوماتفراهمنماید.اینتأمينحقوقی،اضافهترازینکهدرسيســتمعمومیراجعبهآنهدایتدادهشــدهاســت،هيچگاهمورد

احترامنيست،ونبودهاست.مقامــاتبهطورعموم،درکنمی ضع�ف آگاهی مقامات، و اش�خاص تحت توقی�ف در مورد وظایف تأمینات اجرائیوی: •کنندکهچرابایداشخاصراجعبهدلایلتوقيفآنان،واتهاماتعليهآنهامعلوماتمفصلداشتهباشند.ایننوعناآگاهیعلاوهبراینکهبادرکناقصتأميناتدیگرمانندحقدسترســیبهوکالتمدافعهارتباطدارد،ازفرضاصلگنهکاربودنتوســطمقاماتوناآگاهی

اشخاصتحتتوقيفراجعبهحقاعتراضعليهتوقيفسرچشمهميگيرد.رنوالانمعنی ناكافی بودن تحقیقات و دایرشدن دعاوی:عدمموجودیتتحقيقاتمنظموسالم،بهطورعموم،توسطپوليسوڅا •ایناستکهحتیاگرافرادتحتتوقيفخواستارتفصيلاتنيزشوند،اینگونهتفصيلاتدستيابوموجودنخواهدبود.معمولا،صورتدعویهایدرجشــدهتوسطڅارنوالاننيزدرموردشواهدوتوجيهاتقانونیبرایاتهاماتتفصيلاتکافیارایهنمیکند.نتيجۀنهایی

ایناستکهافرادتحتتوقيفاساسمناسبیرابرایاعتراضبرقانونيتتوقيفخواهندداشت.رنوالان،بااینکهعاملکليدینيست،ولیدرتشدیدمشکلات فقدان جوابگویی و حسابدهی:عدمموجودیتحسابدهیپوليسوڅا •

کنونیسهمدارد،واگریکجاباعواملدیگررفعنگردد،ممکناستاینگونهمبادرتهاراباناکامیمواجهسازد

161عينمرجع162مادۀ14)3()1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،اصل14،متناصولمحافظتاشخاصتحتهرگونهتوقيف.

163اطلاعشمارهآر.33/8،ایبیکاربالالدرمقابلیوروگوای)ثبتنظریاتبهتاریخ27مارچ،1981(،سندرسمیمللمتحد،AGAOR،/40/36،صفحۀ128– 129پاراگراف12– 13.164عينمرجع.

42

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ذ. ارایۀ راه های حل

یکیازراهحلهایبســامهمبراییقينیســازیتطبيقاینتأميناجرائيویوتأميناتدیگر،مندمج رفع خلاهای موجود در قانون: •ساختنآندرقانوناست.قانونافغانستانباید:

پوليسرامکلفسازدتابهافرادتحتتوقيفدرمورددلایلوعللتوقيفآنانمعلوماتفراهمنمایند؛ οروز(بهشــخصتحتتوقيفدرمورداتهامواردهودرجصورتدعویعليهوی،به ο3جریان)درعاجلاتاســازدمکلفرامقامات

شخصتحتتحتتوقيفمعلوماتبدهد.بــهمقاماتراجعبهســطحواندازۀمعلوماتوتفصيــلاتموردضرورتبرایمطابقتبامعيارهایتأهيلاشــخاصتحتتوقيفبه ο

اعتراضعليهقانونيتتوقيفوی،هدایاتفراهمنماید.رنوالانبدوندانستناینکهچراتأميناتاجرائيویمهمميباشد، تقویت و طرحریزی آموزشات برای پولیس و څارنوالان: پوليسوڅا •قــادرنخواهنــدبودتااینعدهتأميناتراعملینمایند.آموزشــاتراجعبهاینتأميناجرائيویبایــدارزیابیگرددوبرایمطابقتآنبااهداف،طرحریزیآنازسرگرفتهشود.مبادرتمفيددیگراینخواهدبودتایقينیگرددکارمندانتوقيفگاههاوپيوازانشخصتحت

توقيفدرمورداینتأمينآگاهیکافیدارند.براییقينیســازیاینکه ایجاد و تقویت طرزالعملهای معیاری عملی برای یقینی س�ازی آگاهی اش�خاص تحت توقیف: •اینگونهتأميناتحقوقیبخشیازطرزالعملهایروزمرهوعادیميباشد،وزارتامورداخله،وزارتعدليه،وسترهمحکمهبایدرهنمودهاوطرزالعملهایکاریایرادراینموردایجادوتقویتنمایند.طرزالعملهایحسابدهی،مانندنظارتهابایدشاملاینطرزالعملهاگردند.

همچنان، بلندبردن س�طح آگاهی اش�خاص تحت توقیف و مردم در مورد حق داش�تن تأمینات حقوقی و وظایف آن: •آگاهیاشــخاصتحتتوقيفازموجودیتاینچنينمحافظتها،هدفازموجودیتآن،واینکهدرصورتعدمموجودیتآنبهچه

راههایبایدمتوسلشوند،برایمقاماتتطبيقکنندۀمهمميباشد.برایتيقناینگونهآگاهیلازماستتا:نهتنهاپوليسومقاماتتوقيفکنندهمسؤوليتمعلوماتدهی ο :به افراد تحت توقیف درموقع توقیف معلومات داده ش�ودبهاشخاصتحتتوقيفرادارند،بلکهمراجعدیگر،مانندوکلایمدافعنيزبایدازاینحقوقآگاهباشند،وبهاشخاصتحتتوقيف

آگاهیدهند.ش�امل س�اختن ای�ن تأمینات در مبارزه ها برای افزایش درسترس�ی ب�ه عدالت، و مبازرات دیگر بلندبردن س�طح ο آگاهی عامه:کمپاینهایمعلوماتعامهدرســطحولایاتوولســواليهابایدبهمردمدرمورداینگونهتأميناتوتأميناتحقوقیو

وظایفآنمعلوماتفراهمنمایند.همانطوریکهقبلاذکرگردید،مراجعدیگردارایارتباط ο :بلندبردن سطح آگاهی وكلای مدافع، و مراجع مربوطۀ دیگرباشــخصتحتتوقيفنيزبایددرموردتأميناتاجرائيویمعلوماتداشتهباشند.معلوماتراجعبهاینموضوعبایددرکمپاینهایآگاهیعامه،آموزشــات،وبرنامههایدیگرظرفيتسازیوکلایمدافع،مراکزمساعدتهایحقوقی،بخشحقوقیریاستامور

زنانوخانودههایاشخاصتحتتوقيفشاملساختهشود.

IV .تجدید نظر و بررسی عاجل)و دوره یی( قانونی بودن توقیفالف.توضيحاصل

بررسیعاجلقانونیبودنتوقيفتوسطمحکمهیکیازاقداماتاساسیبرایمراقبتونظارتقوۀاجرائيهبشمارميرود.

عدممراقبتونظارتپوليسوڅارنوالانتوســطجهتمســتقلوبيطرف-محکمه-،باعثوقوعتوقيفهایخودسرانه،توقيفهایتجریدی،وناپدیدساختناجباریمیشود،ودرنتيجۀآن،اشخاصتحتتوقيفتواناییاعتراضبرقانونیبودنتوقيفخودراازدستميدهند.

وقتینظارتومراقبتامورتوقيفضعيفباشد،واشخاصتحتتوقيفتوانائیاعتراضبرقانونيتتوقيفخودرانداشتهباشند،مقاماتتوقيفکنندهبااحســاسمعافيتازجزاعملميکنند،وتوقيفرابحيثوســيلۀاجبارمورداســتفادهقرارميدهندوبهاینترتيب،اشخاصتحتتوقيفدر

رونداجراآتبیتأثيرميشوند،ودراختيارمقاماتقرارميگيرند.

43

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

اینگونهعدمموازنهبااصل“تســاویســلاحها”درتعارضاست.معنیایناصلاینستکههردوجهت:مقامتوقيفکننده)دولت(،وشخصتحتتوقيفدرمقابلقانونحقوقودسترســيهایمســاویانهداشتهباشند،اینکههردوجهتدارایعينحقوقاجرائيویباشند.165اینبااصلبرائتالذمه

ارتباطدارد.بادرکایناصل،ثابتميگرددکهنقشدولتمحافظتازحقوقدیگراناست،نهاینکهآنرامقيدسازد.

بهمنظورحفاظتاصلتساویسلاحها،واحترامبهاصلبرائتالذمه،دوتأميناجرائيویتکميلیذیلوجوددارد:

مقاماتتوقيفکنندهبایدشخصتحتتوقيفرابدونمکثدرنزدمسؤولقضائیحاضرنمایدتاقانونیبودنتوقيفویموردتجدید •نظرقراربگيرد،ودرصورتغيرقانونیبودنآن،شخصتحتتوقيفرهاگردد،و

شــخصتحتتوقيفبایدحقرســيدگیبهمحکمهراداشتهباشــد،تامحکمهبدونوقفه،درموردمشروعيتوقانونیبودنتوقيفوی •فيصلهنماید،وغيرقانونیبودنتوقيفوی،متهمرارهاسازد.

اینمحافظتهادریقينیسازیامورذیلکمکخواهدنمود:

توقيفهاتحتنظارتمستقلقرارميگيرد؛ •مشروعيت،ضروریبودن،ومناسببودنتوقيفیقينیميگردد؛ •

راههایبدیلتوقيفدرنظرگرفتهميشود؛و •نظامتوقيف،وخانوادههایاشخاصتحتتوقيفتحتفشاراضافیقرارنمیگيرند. •

ایــنمحافظتهاهمچنان،دریقينیســازیاینکهتجاوزبرحقازادبودنازتوقيفهایخودســرانه،صورتنمیگيــرد،کمکميکندواینیکیازوجایبمستقلدولتبهشمارميرود.166

ب. اثبات قانونقانونافغانســتان،نهمقاماتراوادارميســازدتاشــخصتحتتوقيفرانزدقاضیویایکمســؤولقضائیحاضرنماید،ونههمبهاشخاصتحتتوقيفحقميدهدتامشــروعيتتوقيفخودراتحتســؤالواعتراضقراردهد.درعوض،قانونافغانستانپوليسرامکلفميسازدتادردرون72ســاعت،څارنوالراآگاهســازد،وتصویبویراحاصلنماید.167اینطرزالعملباشرطقانوناساسیافغانستانمبنیبراینکهتوقيفباید،برطبقموازیــنقانــون)جریانصحيحقانون(168باشــد،مطابقتنمیکند،کهمطابقتباموازینقانوندربخشمــادۀ9)3(ومادۀ9)4(ميثاقبينالمللی

حقوقمدنیوسياسی)ICCPR(تعریفگردیدهاست.

مطابقبهمعيارهایبينالمللی،برایاینکهامورتوقيفتحتکنترولقضائیدرآوردهشودبایدباشرایطذیلمطابقتنماید:

مقاماتتوقيفکنندهبایدشخصتحتتوقيفرادردرونسهروز،درنزدیکمقامقضائیمناسبتقدیمکند.چهار به طور عاجل: •

165کميسيونحقوقبشرمللمتحد،درتبصرۀعمومی32،پاراگراف13،واضحساختهاست،کهیگانهتمييزوقتممکنالوقوعدرحقوقاجرائيویآناست،کهبراساسقانونباشد،وتوجيهعينی،منطقیوقانونیآنممکنباشد،نهاینکهبرزیانهایواقعی،ویاعدمسدیدبودنمدافع،حملگردد.کميسيونحقوقبشرمللمتحدعلاوهبراین،اصلتساویسلاحهارابحيثتوازنیکهGAOR،.متحدمللرسمیسند1993(،مارچ24تاریخبهنظریات)ثبتجمایکامقابلدربلکيمپجی1988/307،شمارهاطلاعميکند.معرفیباشد،داشتهوجودمدافعه«وتعقيب»بينباید29،2005/1347/D/90/CCPR/C،)2007جولای23تاریخبهنظریات)ثبتاستراليا،مقابلدردودکو2005/1347,،شمارهاطلاعبههمچنان،6.4پاراگراف44،صفحۀ،(II)جلد40/48،/A

اگست2007،پاراگراف7.4مراجعهنمایيد.166مادۀ2)3(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیدولترامکلفميداندتادرمقابلهرنوعخسارهایکهبهحقوقشخصواردميگردد،جبرانخسارهبپردازد.مادههای9)4(و9)5(

ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسینمونههایمؤثرجبرانخسارهدرمقابلتوقيفخودسرانهرادربرميگيرد.167مادههای15و25،قانونپوليس; مادههای31-33،قانوناجراآتجزائیمؤقت.قانوناجراآتجزائیمؤقتبرایپوليسميعاد24ساعت،وقانونپوليسميعاد72ساعتراتعيين

ميکند.قانونپوليسنسبتبهقانوناجراآتجزائیمؤقتبيشترقابلتطبيقاست،بهسبباینکهمشخصتر،وجدیدتراست.168مادۀ27)2(،قانوناساسیافغانستان.

44

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

روز،بدونارایۀتوجيهمناسب،بسامدتدرازوغيرقابلتحملاست؛169بدون تاخیر:محکمهباید“هرچهعالجتر”درموردقانونيتتوقيففيصلهنماید.170 •

مرجعیکهقانونيتتوقيفراموردبررســیقرارميدهد،بایدمستقل،بيطرف،وعينی توس�ط یک مرجع مس�تقل، بیطرف و عینی: •نسبتبهموضوعباشد.171مطابقبهکميتۀحقوقبشر،محاکمیگانهمرجعیميباشدکهميتواندسطحعالیعينيت،واستقلالرابهنمایشبگذارد.172براساساینکميته،څارنوالی،ازعينيتاداریوبيطرفیلازمبرخوردارنيستند،تاتوانستهباشندبحيثارگان173قانونمنددارای

ایفایوظيفهنمایند،ونههمجهتاجرائيویدیگریمانندوزارتداخلهدارایایناهليتهاميباشد.174.(حاضربودنشــخصرادرحينبررسیقانونيتتوسطمحکمهلازمميداند.مطابقبهاصل درحضور ش�خص مورد توقیف:مادۀ9)3 •

تساویسلاحها،شخصموردتوقيفبایدقادربهجوابدادنبهدلایلڅارنوالباشد.175بلکهواقعیباشــد.یعنیاینکهمحکمهبه دس�تیابی پذیری مؤثر:بررســیقانونیبودنتوقيفوتأثيراتآنبایدنهتنهارســمی176 •شــوراهایکهخودراخودثابتميســازداکتفانکونــدبلکهوضيعيتتوقيفراکاملقانونيتضروریبــودنومنطقیبودندرنظربگيردوقانونيتآنهاارزیابینمایددومانکهبرایدســتيابیپذیزیموثرترلازماســتتاشخصموردتوقيفاعتراضبرتوقيفخودبهمحاکموجریاناتآنودسترســیداشــتهباشد.نگهداشتنشــخصتحتتوقيفتجریدی،177باقطعوسایلارتباطنداشتننمایندگیحقوقیدرسراسرجریانتوقيف178ونداشتنحقواجازهاعتداضبرقانونيتتوقيف179بمعنیاینستکهمحافظهاتأميناتبهطورموثرترآندستيابی

پذیرنيستند.فقطیکدورۀبررســیدرابتدایتوقيفکافینيســت.طوریکهفوقاذکرشــدمشروعيت،ضروریبودنومنطقی بازبینی مرحله وار: •بودنتوقيفممکناستمطابقبهفرمانتغيرنمایددگرگونشود.بههمينعلتمحاکمهبایدجریانتوقيفرادروقفههایمنظم،مانند

هردوهفتهبعدموردتجدیدنظروبررسیقراردهدتااینکهحکمقضاصادرگرددواینکهشخصرهاگردد.180

ج. توضیح یافته هادرجریاننظارتچنيندریافتگردیدکهضمانتهایقانونیدرقوانينافغانستانوجودنداردویابهصورتموثرآنموجودنيست.توقيفیهادرزمانمناسبآندربرابرمحکمهوقضاتحاضرگردانيدهنشدهاندوهمچنانآمادهآننگردیدهاندتاحبسخویشرادرمقابلمحکمهبهچالش

169اطلاعشماره1995/625،ایمفریمانتلیدرمقابلجمایکا)ثبتنظریاتبهتاریخ24مارچ2000(،سندرسمیمللمتحد،A/40/55،)جلدII(،صفحۀ9،پاراگراف7.4واطلاعشماره1989/373،اینستيفينزدرمقابلجمایکا)ثبتنظریاتبهتاریخ8اکتوبر1995(سندرسمیسازمانمللمتحد،AGAOR،/40/51)جلدII(صفحۀ9،پاراگراف9.6.170اطلاع1988/291،ایم،تورسدرمقابلفينليند)نظریاتثبتشدهبه2اپریل1990(،دراسنادمللمتحدA/40/45،)جلدII(،صفحۀ109– 100،پاراگراف7.3.

171اطلاعشمارۀ1992/521،کولومين،درمقابلهنگری،)ثبتنظریاتبهتاریخ22مارچ،1996(،سندرسمیمللمتحد،AGOAR،/40/51،)جلدII(،صفحۀ81،پاراگراف11.3.172توریسدرمقابلفينليند،فوقاشمارۀ197،پاراگراف7.2.

173عينمرجعواطلاعشمارهسيمیجونوبازاروفدرمقابلازبکستان)ثبتنظریاتبهتاریخ14جولای2006(،سندرسمیمللمتحدD/87/CCPR/C/2000/959)2006(،پاراگراف.8.2

174توریسدرمقابلفينليند،فوقاشمارۀ197،صفحۀ100.175برایمثال،بهدودکو،درمقابلاستراليا،فوقاشمارۀ192،پاراگراف7.4مراجعهنمایيد.بهایچ.جی.دیرميت،بهنمایندگیجی.آی،وایچ.ایچ،دیرميتبارباتون)نظریاتثبتشدهبهتاریخ21اکتور1982(،سندرسمیمللمتحد،AGOAR،/40/38صفحۀ133،پاراگراف10.اطلاعشمارهR.33/8،ایبیکاربالالدرمقابلیوروگوای)ثبتنظریاتبهتاریخ27مارچ،1980(،

سندرسمیمللمتحد،AGAOR،/40/36،صفحۀ119،پاراگراف16.176توریسدرمقابلفينليند،فوقاشمارۀ197،صفحۀ100،واطلاعشماره1989/373،اینستيفينزدرمقابلجمایکا)ثبتنظریاتبهتاریخ8اکتوبر1995(سندرسمیسازمانمللمتحد،

AGAOR،/40/51)جلدII(صفحۀ9،پاراگراف9.6،ازجملۀدیگران.40/38/GOAR،A،متحدمللرسمیسند1982(،اکتور21تاریخبهشدهثبت)نظریاتبارباتوندیرميتایچ،ایچ.وجی.آی،نمایندگیبهدیرميت،جی.ایچ.1981/84،شمارهاطلاع177

صفحۀ133،پاراگراف10.178ستيفندرمقابلجمایکا،فوقاشمارۀ198.

179بهاطلاعآر.9/2،ایدیسانتولووالکادودرمقابلیوروگوای)ثبتنظریاتبهتاریخ26اکتوبر1979(،سندرسمیمللمتحد،AGAOR،/50/35صفحۀ110پاراگراف12،واطلاعشمارهR.4/1،دبلو.تیراميرزبایوروگوای)ثبتنظریاتبهتاریخ23جولای1980(،صفحۀ126،پاراگرافمراجعهنمایيد.همچنان،بایدبهیادداشتکهوقتیاشخاصتحتتوقيفویانمایندگانحقوقیدراستفادهازفرصتبرایاعتراضبهتوقيفناموفقمیمانند،کميسيونحقوقبشرمللمتحدنيزدرکنمودهنخواهدتوانستکهآیااینشخصازحقویمحرومگرانيدهشده

استیاخير.،همچنانبهستيفندرمقابلجمایکا،فوقاشمارۀ198،پاراگراف9.7مراجعهنمایيد.180توریسدرفينليند،فوقاشمارۀ197،پاراگراف7.4.

45

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

کشــيدهوفيصلهمحکمهرادراســرعوقتدریافتنمایند.قوانينافغانســتانحفاظتهایکافیرافراهمنساختهاستویاهماگردرقوانينوجودداشتهباشنددرعملپيادهنگردیدهاند.

خلاهای قانونی:

قانوناجراتجزاییمؤقتمعيارهایحقوقیفوقرابهطورآشکارانقضميکند،بعلتاینکه:

رنوالانهدایتدادهشده ازڅارنوالان بحیث مرجع ابتدائی واولی بررسی استفاده میشود:طبقاینقانون،بهجایمحاکم،بهڅا •استتادرظرف72ساعت،)3روز(درمشروعيتتوقيفتجدیدنظرنمایند.181

به این قانون توقیف را در ظرف س�ه ماه تحت كنترول قضائیه درنمی آورد )جلس�ۀ قضائی اول صورت نمی گیرد(: •محاکمهراجعبهتوقيفالی15روزاطلاعدادهنمیشــود،کهبعدازآن،یااینکهصورتدعویرادریافتمينماید،ویاتقاضایتمدیدوقــتبــرایترتيبصورتدعویراحاصلمینمایــد.182دروقتیکهمحکمهصورتدعویرادریافــتمينماید،محکمهقانونیبودنتوقيــفراارزیابــینمینماید183،ونههمدرجریانفيصلۀتمدیدميعادبرایتهيۀصورتدعوی،چنينارزیابیصورتميگيرد.184قانوناجراآتجزائیمؤقتبهمحکمههدایتميدهدتاقانونیبودنتوقيفرادرموقعجلسۀقضائیاول185ارزیابینماید،کهآنبایددرکمتر

ازسهماهبعدازدستگيریصورتنگيرد.186

ملاحظه:یااینکهادعاشدهميتواند،خواهقانونچنينهدایتميدهد،یاخيرمحکمهبایدقانونیبودنتوقيفرادرظرف15روزارزیابینماید،مگرنتایجنظارهاواضحانشانميدهدکهچنينعملصورتنمیگيرد.

شــخصموردتوقيفویا قان�ون حاضربودن ش�خص م�ورد توقیف را، درجریان بررس�ی توقیف وی لازم نمی گرداند: •نماینــدۀحقوقیوینهدرجریانبررســيهایڅارنوالیونهدرجریانفيصلۀمحکمهراجعبهتمدیــدميعادثبتدعوااحضارميگردد،تا

فيصلهرامورداعتراضیاسؤالقراردهد.187قانونافغانستان به توقیف شدهگان اجازه نمیدهد تا از حق به چالش كشیدن قانونی بودن توقیف خود مستفید گردند: •بهشــمولقانوناساســیحکمواضحیوجودنداردتابهیکتوقيفشدهفرصتدهدازحقبهچالشکشيدنقانونیبودنتوقيفخود

چهدرمرحلهقبلازمحاکمهوچهدرمراحلمحافظتوحقدریافتاصدارحکمبدونتاخيرازطرفمحکمهمستفيدگردد.188هيچاحکامیدراینقانونراجعبهبررســیقانونيتتوقيفدرمرحلۀقبل قانون بررس�ی دوره یی توقیف را لازم نمی گرداند: •ازمحاکمهوجودنداردونهبهمحکمههدایتدادهشــدهاســتتاقانونيتتوقيفرا،درجریاناستماعدرخواستاستينافموردبررسی

وارزیابیقراردهد.189

مادۀ33)1(،قانوناجراآتجزائیمؤقت.بااینکهڅارنوالصلاحيترهاییمتهمرادارد،ولیڅارنوالانبهقدرکافیمستقل،عينیوبيطرفنيستند. 181مادۀ36،قانوناجراآتجزائیمؤقت. 182

مادۀ42،قانوناجراآتجزائیمؤقتبهمحکمههدایتميدهدتاورقۀجلبمتهمراصادرنماید،وتاریخجلسۀقضائیاولرا،باحصولصورتدعوی،تعييننماید. 183مادۀ36،قانوناجراآتجزائیمؤقتبهمحکمههدایتنمیدهدتاقانونيتتوقيفراموردبررسیقراردهد. 184

مادۀ53)3()ب(قانوناجراآتجزائیمؤقتبهمحکمههدایتميدهدتابعدازدایرشدنصورتدعوی،قانونیبودندستگيریوتوقيفراموردارزیابیقراردهد. 185مادۀ6)2(،بهمحکمۀابتدائيهاجازهميدهدتاتوقيفرابرای)2(ماهدیگرعلاوهبریکماهميعادیکهازدستگيریالیثبتصورتدعویتعيينشدهاست،تمدیدنماید. 186

نهمادۀ33)راجعبهتأیيددستگيریوتوقيفتوسطڅارنوال(،نهمادۀ36)راجعبهتمدیدوقتبرایدایرشدندعوی(،ونههممادۀ38)راجعبهحضوروکيلمدافع(،بهشخص 187تحتتوقيفیاوکيلویاجازهیاهدایتميدهدتادرجریاناینمراحلمهماتخاذفيصلهحاضرباشند،وعليهڅارنوالاعتراضنمایند.درحقيقتممکناستادعاشودکهحذفوعدمموجودیت

لجوءبهایناجراآتمانعمؤثریتوکالتمدافعه)وبالواسطشخصتحتتوقيف(دراعتراضبهقانونیبودندستگيریوتوقيفميگردد.نهمادۀ33)راجعبهتأیيددستگيریوتوقيفتوسطڅارنوال(،نهمادۀ36)راجعبهتمدیدوقتبرایدایرشدندعوی(،ونههممادۀ38)راجعبهحضوروکيلمدافع(،بهشخص 188تحتتوقيفیاوکيلویاجازهیاهدایتميدهدتادرجریاناینمراحلمهماتخاذفيصلهحاضرباشند،وعليهڅارنوالاعتراضنمایند.درحقيقتممکناستادعاشودکهحذفوعدمموجودیت

لجوءبهایناجراآتمانعمؤثریتوکالتمدافعه)وبالواسطشخصتحتتوقيف(دراعتراضبهقانونیبودندستگيریوتوقيفميگردد.مادههای67و69)استماعدرخواستاستيناف(ومادههای74– 75،)استماعتمييز(درقانوناجراآتجزائیمؤقتبهمحکمههدایتنمیدهدتاقانونیبودنتوقيفرابررسی 189

نماید.

46

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

همچنان،طینظارتها،واضحگردیدهاســت،درمواردی،بااینکهقانونيتتوقيفدرابتداءومراحلبعدیارزیابیگردیدهاســت،ولیاینارزیابیمحضارسمیبوده،وباشرایطوضعشدهبرایدستيابیپذیریمؤثرمطابقتنمیکند.

مشكلات عملی: میعاد ها تكرارا نقض میگرددیکــیازعواملتقویتاینگونهخلاهایقانونیوتخطیها،عدممطابقتپوليسباميعادزمانی72ســاعتهمبنیبرمحولســاختنقضيهبهڅارنوالیميشــود.190معمولااینگونهتأخرازچندروزالیدوهفتهطولمیکشــد.اکثرا،علتاینتخلفاتعلاوهبرغفلتپوليس،غيابتڅارنوالانقلمدادميشود.درواقعپوليسنسبتبهمراجعتوقيفدیگربهطورمداومتروثابتتربهاینميعادهااحترامنمودهاندودربعضیساحاتاصلاحاتپوليس

وضعيترابهترساختهاست.ولیوقوعتخلفاتهنوزهمادامهدارد.

بهتاریخ14جولای،یوناماطییکبررسیدریافتکهازجملۀ52شخصتحتتوقيفدرهرات،40تنآنان،اضافهترازميعادقانونی72ساعتتوقيفگردیدهاند،کهبعضیازآنان،الی40روزعلاوهبرميعاد72ســاعت،درتوقيفبهســربردهاند.دراوایلمارچ2007پوليسدرمزارشریفميعاد72ســاعتهرا،راجعبهدوقضيۀکهیکیازانقضيۀاختطافطفلتوســطیکمردوقضيهدیگراتهامزنابریکمردبود،باالترتيببرای4و6روز،نقضوتأخيرنمودند.درولســواليهایگيتیوميرامورولایتدایکندی،پوليسبهعلتاینکهڅارنوالدرولســوالیغيرحاضراست،نتوانستاســتنطاقرادروقتمعينآنانجامدهد،متهمينرابرایاضافهتراز72ســاعتدرتوقيفنگهدارینمودند.191درموارددیگرپوليس،اشخاصرابرایمدتهایطولانی،بدونآگاهیدادنبهڅارنوالان،توقيفنمودهاند.192درولســوالیورس،پوليسدرموردیکشــخصمتهمبهقتل،برایمدت10ماهبهڅارنوالیخبرندادهبودند،کهبالآخرهبعدازاطلاعکميســيونمســتقلحقوقبشرافغانستاناینکارصورتگرفت.193دریکمورددیگر،یکشــخصموردتوقيفدرولایتکندزبرایمدت13روزبدوناطلاعبهڅارنوالینگهداشــتهشــدهبودوبعدازآنبهشهرتالقانولایتتخارانتقالیافتکهدرآنجاقبلازاینکهصورتدعوایویتکميلوثبتگردد،وبهمحبسمربوطبهوزارتعدليهانتقالیابد،برایمدت4ماه

و15روزدرتوقيفنگهداشتهشد.

بهیکعدهتوقيفهایدرازمدت،بامنازعاتملکی/مدنیارتباطدادهشــدهاســت.اینگونهموارددرولایتلغمان،بدخشــانوغوربهمشــاهدهرســيدهاســت.تعداددیگرتوقيفهایدرازمدتباریاستامنيتملیتعلقميگيرد،کهميتوانازقضيههایاتهامدخالتدرفعاليتهایتروریستیوضدحکومتی،بگونۀمثال،یادآورشــد.درشــهرگردیزولایتپکتيا،یکشخصمتهمبهفعاليتهایضددولتبرایمدت9روزتحتتوقيفقرارگرفــت،وبعــدابدونکداماتهامیرهاگردید.درمناطقدورتر،عدمحضورڅارنوالاندرولســواليهامنتجبهتوقيفهایدرازمدتدرنظارتهای

پوليسمیگردد.

درنتيجهغيابتاینگونهتأميناتحقوقی،وعدمفعاليتآن،اکثریتتوقيفهادرافغانســتاندرحيثيتخودسرانهقرارميگيرد.اکثریتقاطعتوقيفهافاقدمشروعيتهستندومقدارقابلملاحظۀآنغيرضروریویاغيرمناسبهستند.نتيجتا،نظامتوقيف،بدونهيچنوعضرورت،تحتفشارازدحام

تعدادمحبوسينقرارگرفتهاستوخانوادههاواجتماعاتبدونفایدهتحتفشاروآزارقرارگرفتهاست.

د. شناسایی عوامل ریشه یی:بااینکهقانونعلتاصلیعدماحترامبهتأميناتاجرائيویميباشد،عواملدیگرینيزبشمولعواملذیل،دراینزمينهنقشداشتهاست:

پنداشتعمومیگنهکاربودنمتهمدرسراسرنظامبمعنیاستکهتوقيفمشروع،ضروری،ومنطقیپنداشته فرض اصل گنهكاربودن: •

مادۀهای15)4(،و25،قانونپوليس. 190دومردبهجرممخاصمهبهتاریخ4سپتامبر2007دستگيرگردیدند،واستنطاقباآنانالی8روزصورتنگرفت.دراینولسوالی،هيچګارنوالحاضرنيست.مطابقباحکممادۀ97 191

قانوناجراآتجزائیمؤقت،همۀتوقيفهابهمحاکمشهریدرولایتارجاعميشود.مطابقبهحکممادۀ21)1(،قانوناجراآتجزائیمؤقت،پوليسبایددرموردتوقيفهاییکهبهصلاحيتخودانجامميدهند)بدونجلبمحکمه(،دردرون24ساعتبهڅارنوال 192

موظفمعلوماتدهد.اینشخصبهتاریخ15جولای2006دستگيرگردید،وبهتاریخ29می2007،بهڅارنوالراجعگردید. 193

47

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

میشود،ودرنتيجه،نيازیبرایتجدیدنظردرتوقيفدیدهنميشود:رنوالانوقضــاتتوقيفرایکامر فه�م نادرس�ت وظایف توقیف، نقش نظارت درقوه قضائیه واصل تس�اوی س�لاحها:څا •استثنائیوضروریومناسبدرحالاتخاصميدانند.درعينحالباعقيدهبراصلگنهکاربودنمتهمآنهاضرورتبهتساویسلاحيتهابينمتهمودولت،ودسترســیمســاویانهبهامکاناتاثباتجرموبیگناهیرادرکنمیکنند.بههمينعلت،تواناییاعتراضبرقانونيتتوقيفضروریدانســتهنمیشــود.دریکنظامســالم،قضائیبایدمســتقلازدخالتپوليسوڅارنوالانعملنماید،ودرعينحال،

بيطرف،وعينیباشد.فقدانراههایبدیلتوقيفمانندنظامپيشــرفتۀارایۀتضمينمالیوتضميناتدیگرمقاومت ع�دم موجودی�ت بدیل برای توقیف: •وموانعدرمقابلرهائیمتهمراافزایشميدهد.ایننوعمقاومتشــایدباعثآنشــودتاتجدیدنظرهاوبررسيهارسمياتمحضشمرده

شودودستيابیپزیریآنموثرنباشد.اینکهقضاتباتمدیدميعادثبتدعــوایازتجدیدنظردرقانونيتتوقيفخــودداریميکنندواینکه اموزش�ات ونظ�ارت نابس�نده: •څارنوالانعلیالرغمغيرضروریوغيرمناسببودنتوقيف،اشخاصرارهانمیسازند،تاحدزیادیبامسایلکمبودآموزشاتوفقدان

نظارتکافیارتباطميگيرد.رنوالان،قضاتووکلایمدافعوجودندارند. مشكلات لوژستیكی و ناكافی بودن منابع:درتعدادیازولسواليهایدورافتاده،څا •

ارایۀ راه های حل: بررس�ی قانون افغانس�تان به منظور یقینی س�ازی موجودیت تأمینات اجرائیوی و راه های بدیل توقیف: بازبينیوبررســیقانوناجراآتجزائیمؤقتبایداحکامعاموخاصیرا،کهبررســیقانونيتتوقيفرادرمطابقتباقانوناساســیافغانســتان،یقينیمیسازد،بهشمول

احکامحاویامورذیلدربرگيرد:

احضارشخصموردتوقيفدرنزدقاضیدرظرفسهروزبعدازدستگيری؛ οمعلوماتدهیواگاهسازیشخصموردتوقيفراجعبهحقاعتراضبردستگيریوتوقيف،درنزمحکمه؛ ο

صدورفيصلهفوریوبدونتأخيرمحکمهراجعبهقانونیبودنتوقيف؛ οبررسیدورهییقانونیبودنتوقيفقبلازمحکمه ο

تسوید و تطبییق طرزالعمل های اجراآتی و رهنمودهای قضائی برای عملی سازی تأمینات اجرائیوی راه های بدیل • توقیف به ش�مول مكانیزمهای نظارت:تدویناینجملهتأميناتدرقانون،بهمعنیدســتيابیپذیریمؤثرآننمیباشــد.قانونبایدعملیگردد.برایاینکار،بایدلویهڅارنوالی،وســترهمحکمه،تســوید،تطبيقوتوزیعطرزالعملهایمعياریورهنمودهایقضائیرارویدســتگيرند،ودرموردآنآموزشفراهمنمایند.اینمســاعیبایددرمرحلۀاول،درســطحولسواليهاراهاندازیگردد.همچنان،

بایدمنابعموردنيازبرایتأميناینجملهحقوق،درسطحولسواليها،بدونتأخيرفراهمگردد.مقاماتبایدراجعبهاینطرزالعملهاورهنماییها،وراجعبه آموزش و تربیۀ څارنوالان، قضات و كارمندان اداری محاكم: •قانــون،آموزشدریافتنمایند.همچنان،مراجعمســؤولبایددرموردوظایــفوفوائيدتطبيقمؤثرایننوعتأميناتمعلوماتوآموزش

حاصلنمایند.کفيلان،وکفيلانبالقوهبایددرمورداینجملهتأميناتاجرائيوی،طرزالعملها،و آموزش و تربیۀ وكلای مدافع، و مدافعین دیگر: •

هدایات،آموزشکافیدریافتنمایندتابتوانندازاشخاصموردتوقيفخوبتر،وموفقانهنمایندگینمایند،وبهآنهامشورهبدهند.تاآنکهاشــخاصموردتوقيفازحقوق/تأمينات بلند بردن س�طح آگاهی افراد مورد توقیف و مردم در مورد این تأمینات: •اجرائيویخود،خوبترآگاهنگردند،قادربهاســتفادهازآننخواهندشــد.کميسيونمســتقلحقوقبشرافغانستانوحکومتافغانستان،و

سازمانهایدیگر،بایدبرنامههایبلندبردنسطحآگاهیراایجادوتوسعهبخشند.

48

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

هر توقیف درج كتاب ثبت شود و قابل دسترسی برای تفتیش باشد V .الف. توضیح اصل

ثبتتوقيفدرسجلهاییکهبرایتحقيقوتفتيشمراجعمختلفدستيابودردسترسباشد،تأميناجرائيویاست،بهمنظوریقينیسازیاینکهراجعبهاینتوقيفهارســمامعلوماتدادهميشــود،واینتوقيفهادرمقابلنظارتوانتقادانقيادوتســليمیتامدارد.شــفافيتیکهدرنتيجۀثبتتوقيفهابهوجودمیآید،درجلوگيریازناپدیدشــدناجباری،ســوءمعامله،وشکنجهکمکميکند.این،اضافتا،یقينیميسازدکهاشخاصدر

محلاتیکهقانونا،بهحيثمحلاتتوقيفشناختهشدهاست،توقيفميگردند.

ب. اثبات قانونقانونافغانســتان،مســؤولينتوقيفگاههایمربوطبهوزارتهایامورداخلهوعدليهرامکلفميسازدتامواردتوقيفرا،حتیاگردرسجلهای

ثابتنيزنباشد،ثبتنمایند.194تعدادزیادقوانينبينالمللی،کهافغانستانبهآنالزامینيست،موجودیتسجلرالازمميگرداند.195

ج. توضیح یافته هاموجودیت و در دسترس بودن سجل ها:طینظارتها،واضحگردیدهاست،کهتوقيفگاههایمربوطبهوزارتعدليهدارایکتابهایثبتوسجلبوده،ولینظارتخانههایمربوطبهوزارتامورداخلهیکساننهبوده،ودایماسجلوکتابهایثبتنداشتهاست.درطیمرحلۀدوموسومنظارتها،ظاهرگردیدکهوضعيتبهترگردیدهاست.مثلا،مسألۀعدمموجودیتسجلها،درمحابسمربوطبهوزارتامورداخله،درولسواليهای

شولگرهوزارعولایتبلخحلگردیدهاست.ولیدراکثریتموارد،بهناظراناجازۀدسترسیبهمعلوماتسجلهادادهنمیشود.

ثبتتوقيفها.درجریانمرحلۀاولنظارتها،ارزیابیگردیدهاستکهآیااشخاصمتهمومحبوسينی،کهاستنطاقباآنانصورتگرفتهاست،ثبتشدهاندیاخير.درنتيجه،واضحگردیدهاستکه%95اشخاصتحتتوقيفوحبسدرکتابهایثبتوسجلراجسترگردیدهاند.اینوضعيت

درمراحلبعدیبررسینگردیدهاستولیراجعبهتغييروضعيتنيزنگرانیخاصیبروزننمودهاست.

بهوقتبودن،کاملبودن،ودقتمعلومات.کيفيت،وقابليتاعتمادمعلوماتســجلهاهمســازوثابتنبودهاست.درزونشمالشرقکشور،اینســجلهافاقدمعلوماتمهمی،مانندتاریخرهاییمحکومينبودهاســت.معلوماتمربوطبهنظارتخانههایمربوطبهوزارتامورداخلهدرکابلنيزغيرقابلاعتمادبودهاســت.قابليتاعتمادمعلوماتدرولایاتکابل،لغمان،پروان،کاپيسا،لوگرووردگ،درسطوحمختلفقراردارد.نداشتن

معلوماتدقيق،وبروقتدرسجلهاممکناستسبببهدرازاکشيدنغيرضروریتوقيفگردد.

د. شناسایی عوامل ریشه ییارایۀهدایات،تهيۀمنابعوجلوهدادنبهمنفعتها.سجلها،ورهنماییهادرمورداستعمالسجلهابهتوقيفخانههاوزارتامورداخلهو •وزارتعدليهتهيهگردیدهاست.درعينزمان،وظایفوسودمندیسجلها– درپيگردیاشخاصتحتتوقيفومحبوسين-برایآنانی

کهمسؤوليتادارۀتوقيفگاههارابعهدهدارد،خودبهخودثابتشدهاست.نتيجتا،سجلهابهطورمداومومنظماستفادهخواهندشد.رنوالان،ومحاکم نقصمعلوماتموجودبهعلتعدمموجودیتهمآهنگیوارتباطمؤثر.معلوماتدرسجلهابهعلتاینکهپوليس،څا•معلوماتکاملرافوراپخشنمیکنند،قابلاعتمادنمیباشد.اینکاربراییقينیسازیاحترامبهاصللزومحداقلبودنمدتتوقيف

واصلبرائتالذمهمهمميباشد.

طبقمادۀ2)1()الف(،قانوناجراآتجزائیمؤقت،پوليسبایدهمۀفعاليتهاراثبتنمایند.درحاليکهمادۀ29قانونادارۀمحابسوتوقيفخانههاهاهدایتميدهدتابرایهریکی 194ازاشخاصتحتتوقيفوحبسدوسيههایجداگانهترتيبگرددوهمۀمعلوماتراجعبهآناندرآنجاثبتگردد.

قانون7)1(،حداقلمقرراتستانداردبرایرفتاربازندانيان؛اصل12،متناصولنامۀحفاظتکليۀافرادتحتتوقيفوحبس،ومادۀ10اعلاميۀمحافظتاشخاصدرمقابلناپدید 195شدنجبری.

49

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ذ. ارایۀ راه های حلوزارتامورداخلهووزارتعدليهبایدسرویهاییراراراهاندازی تدویر سروی سجلها در سطح كشور، و تطبیق پیشنهادات: •نمایندتادرکنمایندکه)الف(ســجلهادرکجاوجودنداردو)ب(ودرکجابهطورمناســباستفادهنميشوند،و)ج(درکجاتوقيف

خانههامعلوماتبروقت،صحيح،وکاملرابدستنمیآورند.برایاستفادۀثابتازسجلها،لازماست شامل ساختن یادآورهای وقفه یی وظایف و اضافۀ طرزالعملهای مربوط به سجلها: •تاوزارتامورداخله،ووزارتعدليهیادآوریهایدورهییدرموردکتابهایثبت،مانندتوزیعبخشنامهها،وتلخيصهایتفریحی

رادربرنامۀکاریسالانۀخودشاملسازد.براییقينیســازیاینکهسجلهابهطوردرستنگهداریميشود،ووضعيتساکنين راه اندازی نظارت عادی و دوره یی س�جلها: •توقيفگاههارادقيقامنعکسميسازد،لازماستتاتوقيفگاههایولسواليهاومراکزولایاتتحتنظارتدورهیی،ومنظمواحدهای

بررسیوتحقيقوزارتهایمربوطهقرارگيرد.

VI .حق مطلع بودن خانواده و حق ارتباط با آنالف.توضيحاصل

اشخاصتحتتوقيفحقدارندتابهخانوادههایایشاندرموردتوقيفخودمعلوماتدهندودرجریانتوقيفهمراهباخانوادههایخودارتباطداشتهباشند.اینتأميناجرائيویبهدلایلمتعددبهميانآوردهشدهاست.

اولاینکهاینتأميناجرائيویدرجلوگيریازناپدیدشدناجباریوتوقيفهایتجریدیکمکمیکند.داشتنتواناییخبردادنبهخانوادهامکانناپدیدســازیشــخصتوســطمراجعتوقيفراکاهشدهد.اینتأمين،باحصولتواناییارتباطدایمیوفوریباخانوادهدردورانتوقيف،خطر

بالقوۀتوقيفتجریدیراکاهشميدهد.

دوماینکهشفافيتیراکهداشتنارتباطباخانوادهبهميانمیآورد،امکانسوءمعامله)بدرفتاری(،وشکنجهراکاهشميدهد.

ســوماینکه،اینتأميناجرائيویازحقمحرميت،حقتماس،وحقمراســلاتمحبوســينواشــخاصتحتتوقيفباخانوادههایآنان،کهقانونافغانستانوحقوقبينالمللآنراتثبيتميکند،محافظتمينماید.196

چهارماینکه،اینعملبهاشخاصتحتتوقيففرصتميدهدتادراعتراضبرقانونيتتوقيفها،کمکدریافتنمایند.

ب.اثباتقانونقانونافغانســتانبهاســتثنایاینکهوجایبوقوانينبينالمللیرابهطورمستقيمقابلتعميلمیداند،197وباستثنایقانونمحابسوتوقيفگاهها،درموارددیگر،بهاشخاصتحتتوقيفحقمعلوماتدهیبهخانواده،وحقارتباطباآندرجریانتوقيفرافراهمنمیسازد.198هيچقانونداخلی

وجودنداردکهاینحقرابرایاشخاصتحتتوقيفدرتوقيفگاههایمربوطبهوزارتامورداخلهثابتسازد.

196مادههای37و54،قانوناساسیافغانستانومادۀ17،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،شخصمتهمدردورانقبلازثبتصورتدعویبرئالذمههستوبههميندليل،مراجعبایدبرایتحدیدحقوقشخصتحتتوقيفدراینمرحلهدلایلوتوجيهاتکافیندارند.بعدازصدورحکم،حقوقمحبوسينتنهادرحدضرورتومتناسباباتوقيفآنانمحدودشدهميتواند.

197مادههای7و10)1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،معيارهایبينالمللیدیگر،بهشمولقوانين37،38)1(و)2(،و92،نورمهاواستانداردهایحداقلبرخوردبازندانيانمربوطسازمانمللمتحد،1955،اصول15،و16)1(،16)4(و19،متناصولبرایحفاظتاشخاصیکهتحتهرنوعتوقيفقراردارند،1988.

198مادۀ31و35،قانونمحاکموتوقيفخانههابهاشخاصتحتتوقيفومحبوسينحقميدهدتاباخانوادههایآنانشخصاوازطریقمکاتبهارتباطگيرندوبهآنهاراجعبهورودوانتقالآنها،درمحابسوتوقيفخانههامعلوماتبدهند.اینقانونهمچنانمسؤولينتوقيفخانههارامکلفميداندتادرصورتوقوعمریضیشدید،ویامرگاشخاصتحتتوقيفبهخانوادههای

آنانفورااطلاعدهند.

50

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

مطابقبهميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياســی)ICCPR(،حقفراهمیمعلوماتبهخانوادۀشــخصتحتتوقيف،وحقارتباطبينشــخصوخانوادهاش،بامنعمعاملۀغيرانســانیوتعذیب،199ولازمدانســتنمعاملۀانساندوستانهبااشخاصمحرومازحقآزادی،واحترامبهشرافتانسانیآنان200،حفظوتأمينگردیدهاســت.کميتۀحقوقبشــرواضحســاختهاستکهانکارازاینحقیکتعاملغيرانسانیميباشدوبامعيارهایتعامل

انسانیارایهشدهدرميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیدرتضادقراردارد.201

عيننيازمندیهاوخواســتههاییکهراجعبهحقوقدیگربهآناشــارهشد،مانندشاملبودندرقانونداخلیودستيابیپذیریمؤثر،براینحق)حقبرقراریارتباطباخانوادههاواقارب،وحقمطلعبودنآنان(،نيزمنطبقميگردد.

ج. توضیح یافته هاطینظارتهاواضيحگردیدهاســت،بااینکهحقارتباطباخانوادههاواطلاعبهآنهادرموردتوقيفنســبتبههمۀحقوقدیگربيشــترمورداحترامبــودهاســت،ولیباآنهم،بهطورمنظمنقضميگردد.درجریانمرحلۀاولنظارتهــا،ګ54)607(تنمصاحبهدهندهگزارشدادهاندکهپوليسبهآنهادرموردحقآگاهیدادنبهخانوادههامعلوماتدادهاند،ولیګ58)662(تناظهارنمودهاندکهآنهابهخانوادههایخودمعلوماتدادهاند.اینوضعيتراجعبهزنانومردانیکســانبودهاســت.تفاوتبينایندونسبتعددینشانميدهدکهحتیدرصورتيکهبهاشخاصتحتتوقيفمعلوماتنيزفراهمنگردیدهاســت،آناقادربهآگاهیدادنبهخانوادههابودهاند.اینرانيزبایدبهیادداشــتکهنهڅارنوالانونههممحاکمبه

اشخاصتحتتوقيفدرموردحقوقآنها،معلوماتفراهمنمودهاند.

اینوضعيتدرمراحلبعدینظارتهانيزتغييرنيافتهاست.بگونۀمثال،طییکدورهنظارتدرولایتهایباميانودایکندیدرنوامبرسال2007روشــنگردیدهاســتکهبهاشخاصتحتتوقيفبهطورعموم،درموردحقارتباطوتبادلۀمعلوماتباخانوادههامعلوماتفراهمنگردیداست.بااینکهمقاماتدایکندینسبتبهمقاماتباميانبهترعملنمودهاند.یکمردیکهبتاریخ15اپریلسال2007بهجرممخاصمتشخصیتوقيفگردیدهبود،ازداشتنحقارتباطباخانوادهآگاهنگردیدهبودوهمچنانیکمرددیگری،کهبهاتهامقتلدرولسوالیورسولایتباميانبهتاریخ15جولای2006توقيفگردیدهبود.درعينزمان،وقتیاشــخاصدرخانههاوقریهجاتدســتگيرميگردند،معمولابهخانوادههایآناناطلاع

دادهميشود.

درولایتهرات،وولایاتمجاورآن،نتایجعمومیبانتایجباميانودایکندیتفاوتدارد.نتایچنشانميدهدکهدراینولایاتبهاشخاصتحتتوقيفدرحيندســتگيریآنان،راجعبهحقمعلوماتدهیبهخانوادهمعلوماتدادهميشــود،وآنهاعموماقادربهچنينکارهســتند.گرچهبعض

اشخاصتحتتوقيفدعوینمودهاندکهآنهاازطریقمحبوسينیکهرهاگردیدهاند،بهخانوادههایشاناطلاعدادهاند.

د. شناسایی عوامل ریشه ییبهطورعموم،نســبتبهوظایفوفوایداینحق،بهشمولحفاظتيکهشفافيتآنرا درک نادرس�ت نقش این حق مراجع توقیف: •فراهمميسازد،آگاهیکافیندارند.بدوناینآگاهی،آنهااهميتآنرانيزقبولنخواهندکرد.درعينزمان،فرهنگافغانستان،بيشتردر

محورخانوادهقراردارد،وشایدبههميندليل،اینحق،نسبتبهحقوقدیگر،بيشترمورداحتراموقبولبودهباشد.موقفخصمانهدرمقابلاشــخاصموردتوقيفومحبوسينکهبافرضاصلگنهکاربودن موقف در مقابل توقیفی ها و محبوس�ین: •

ربطقویدارد،درعدمتحملحقوقاشخاصتحتتوقيفبهشمولحقارتباطباخانواده،تمثيلميگردد.طوریکهقبلانيزذکرگردیدهاســت،قانونافغانســتان،درتيقندستيابیپذیریمؤثرناموفقبوده نقض در سیس�تم و هدایات فرعی: •

است.علاوهبراین،طرزالعملهایمعياریاجرائيوینيزناقصبودهاست.ضعفبرنامههایآموزشیونظارتیمراجعتوقيف،درموردتأميناجرائيویآموزشکافیحاصلننمودهاند،ونههممکانيزمهاییبرای •

بررسیمطابقتباایناصلواقداماتجبرانتخطيهاوجوددارد.

199مادۀ7،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.200مادۀ10)1(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

201اطلاعشماره199/577،ایسپينوزادیپولای،درپيرو،)ثبتنظریاتبهتاریخ6نوامبر1997(،سندرسمیمللمتحد،D/61/CCPR/C/1994/577،پاراگراف8.6.

51

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ذ. ارایۀ راه های حلبرایتثبيتحقاطلاعدهیبهخانوادۀشــخصتحتتوقيف،وحقارتباطومراســلهوراجعبهوضعطرزالعملبرای تقویت سیس�تم: •تطبيــقاینحق،بایدطیبررســیقانوناجراآتجزائی،احکامخاصیدرآنعلاوهگردد.همچنــان،درقانونپوليسنيزباید،بهمنظورانعــکاسبهترمســؤوليتهایپوليس،راجعبــهلزوماطلاعدهیبهمتهمين،درموقعگرفتاریآنان،وراجــعبهتأمينارتباطآنان،بااقارب

ایشان،تعدیلاتآوردهشود.بعدازینکهقوانينایجادگردیدند،براییقينیسازی ایجاد طرزالعملهای اجرائیوی معیاری و فهرس�ت هی اقدمات ضروری: •اینکهاشــخاصتحتتوقيفبهخانــوادههایخویشدرموردتوقيفاطلاعفوریميدهند،وبــاآنارتباطمتواصلدارند،بایدوزارتهایامورداخلهوعدليهطزالعملهایاجرائيویایرابراســاساینقوانينایجادنموده،آنرابدونمکثموردتوزیعوتطبيققراردهد.اینطرزالعملهابایدبهمســؤوليننظارتیدرســطحولایاتوولسواليها،ودرسطحمرکزوظایفدادهشودتامراعاتاینحقرایقينیسازند.

علاوتا،اینحقبایددرفهرستآنعدهمسایلیکهبایدراجعبهآنبهاشخاصتحتتوقيفمعلوماتدادهشود،قرارگيرد.آموزشــاتکنونیبایدارزیابیگردد،وبههدفاینکهآموزشاتنوفهموظایفاینحق،وطرزالعمها طرحریزی مجدد آموزشات: •

وقوانيننومربوطبهاینحقرادربرگيرد،طرحریزیآنازسرگرفتهشود.کميســيونمســتقلحقوقبشر،وادارات ارتقای س�طح دانش و آگاهی اش�خاص تحت توقیف و مردم، راجع به این حق: •ذیربطدیگربایدابتکاراتیرابرایبلندبردنسطحآگاهیودانشاشخاصتحتتوقيفومردم،درمورداینجملهحقوقراهاندازیوتطبيقنمایند،تادرصورتوقوعآموزشدیدگان،ویااقاربایشاندرتوقيف،راجعبهحقوقووجایبخویشمعلوماتداشتهباشند.

اینابتکاراتممکناستشاملاعلاناترادیویی،تياترهایمحلی،وجلساتمردمیباشند.

حق عدم اجبار به شهادت دادن علیه خود و یا اقرار به مجرمیت به شمول VII .حق سكوت

الف. توضیح اصلتأميناجرائيویدیگردرمقابلتوقيفهایخودســرانهبهشــمولحبستجریدی،وناپدیدشدناجباریعبارتازعدماجباردرشهادتدادنعليهخودویااقراربهمجرميتش)رهاییازاعترافاجباری(ميباشد.202براساسهمينحق،حقساکتماندننيزتثبيتميگردد.203اینتأمينحقوقیاز

منعتعاملغيرانسانی،واهانتآميز،ومنعشکنجه204،وتثبيتاصلبرائتالذمه،205سرچشمهميگيرد.206

محافظتازاصلفرضبرائتالذمه،مقتضیآنســتتااشــخاصتحتتوقيفمجبوربهشــهادتعليهخویشومجبوربهاقراربهمجرميتایشــاننگردند.اگربهپوليس،څارنوالان،ومســتنطقيندیگراجازهدادهشــودتااشخاصتحتتوقيفرابااستفادهازوسایلاکراهوجبر،واداربهشهادتدادنعليهخودنمایند،نتيجۀآنآزاروتعقيبمتهمانشــکنجهوســوءمعاملۀمنظمووسيع،وبالآخره،ایجادهمچودودلتیخواهدشدکهبامسلطساختنمعافيتازجزا،باعثارعابوترسانيدنشهروندانميشود.اینامر،باعثزیرپاشدنتأميناتحقوقیدیگر،تلفاصلبرائتالذمه،فراموشی

اصلتساویسلاحها،وتجاوزبراصلممنوعبودنشکنجهوتعاملغيرانسانیواهانتآميزخواهدشد.

درصورتفعالبودناینتأمينحقوقی،اشــخاصتحتتوقيفازروشــهایاجباریواکراهمانندحبسطویلالمدتانعزالی،حبستجریدی،و

202مادۀ14g()3((،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.203دفترکميسارعالیحقوقبشرمللمتحد:حقوقبشردرادارۀعدلی:کتابرهنمادرموردحقوقبشربرایقضات،څارنوالان،ووکيلان،سلسلۀآموزشاتمسلکی،شمارۀمسلسل9،2003،

صفحۀ240..)CAT(متحدمللشکنجۀمنعکنوانسيونوسياسی،ومدنیحقوقالمللیبينميثاق7،مادۀ204

205مادۀ14)2(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،ومادۀ11)1(،اعلاميۀجهانیحقوقبشر،همچنان،بهتبصرۀعمولی32،پاراگراف30مراجعهنمایيد.206مادۀ30،قانوناساسیافغانستان.

52

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

آزارفزیکیوذهنیدرامانخواهندبود.همچنان،درصورتنداشــتنوکيلمدافع،ویادرحالتانتظاربهتعيينوکيلمدافعازحقوقاشــخاصموردتوقيفمحافظتوپاســبانیخواهدنمود،وبااشــخاصتحتتوقيفکمکخواهدنمودتادرمقابلاتهاماتیکهبهآناننســبتدادهميشوند،

مدافعۀقویبرپانمایند.

درعينزمان،بایدبهیادداشــت،کهســکوتممکناست،بمعنیاقرارتوجيهشود.علاوهبراین،اینحق،استفادهازمعلوماتوشواهدیرا،کهبهرضایتمندیارایهشدهاست،برایمحکومنمودنشخص،ممنوعقرارنمیدهد.

ب. اثبات قانونقانوناساســیافغانســتانحقعدماجباربهشهادتدادنعليهخودوحقعدماقراربهمجرميت،راحفظنمودهاست.قانوناساسیافغانستان،صریحاذکرنمودهاســتکهاعترافبهجرمبایدرضامندانهصورتگيرد،وهيچنوعبيان،اعتراف،وشــهادتاجباریمداراعتبارنخواهدبود.207قانوناساسیافغانستان،استفادهازتهدیدوتخویففزیکیویاذهنیa208رابرایاجباربهشهادتدادنعليهخوددرجریاناستنطاق،دستگيری،توقيف،وحبسرامنعقرارميدهد.قانوناجراآتجزائیمؤقتنيزهرنوعتهدیدفزیکیوذهنیرامنعقرارميدهدولازمميگرداندتااظهاراتدر»فضایآزادیروانیمطلق«صورتگيرد.209همچنان،بهشــخصتحتتوقيفحقميدهدتادرمقابلســؤالاتواستفساراتپوليس،څارنوالانوقضاتراهســکوترااختيــارنماید.210قانوناجــراآتجزائیمؤقتپوليس،څارنوالان،ومحاکمرامکلفميداند،تابهاشــخاصتحتتوقيفدرحين

دستگيری،وقبلازآغازپرسشهادرموردحقسکوت،وعدمارایۀجوابمعلوماتفراهمنمایند.211

اینمعيارها،بامعيارهایارایهشــدهدرميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياســیوکنوانسيونمللمتحدبرایمنعشکنجهتقویهوتأیيدگردیدهاست.212کميتۀحقوقبشــرمللمتحدنيزتصریحمينمایدکهقوانينداخلیبایدجمعآوریشــواهداثباتجرم،بااستفادهازروشهایاجباریمانندتجاوزبرحقعدماجبارشــهادتدادنعليهخودرا،غيراعتباریومنعقراردهد.213کميتۀحقوقبشــرتوضيحدادهاستکهرهاییازاجبارشهادتدادن

عليهخودبایدبهمعنیعدماعمالهرگونهفشارفزیکی،وروانیتوسطمراجعتحقيق،بههدفحصولاعترافبهجرمباشد.214

ج. توضیح یافته هابااینکهحقعدماجباربهشهادتدادنعليهخود،ویااجباربهاقراربهمجرميت،درقانونافغانستانواضحاتثبيتگردیدهاست،ولیبهطورعموم،عملامورداحتراموتطبيقنبودهاســت.پوليسوڅارنوالانراجعبهآنبهاشــخاصتحتتوقيفمعلوماتنمیدهند.اعترافاجبارینيزدراشکال

شکنجه،سوءمعاملهوروشهایاجباریدیگرمشاهدهگردیدهاست.

معلومات راجع به این حق فراهم نگردیده اس�ت:ازجملۀ199قضيۀبررســیشــدهدرمراحلمختلفدرولایاتکندز،بدخشــان،تخار،وبغلان،166فردتحتتوقيف)%83(اظهارنمودهاندکهبهآنها،راجعبهحقســکوتمعلوماتفراهمنگردیدهاســت.نظارتهادرسراســرکشورعيننتایجرانشــانميدهد.یگانهمورداختلافاینبودکهچهکســی/چهمرجعنتوانســتهاستبهاشخاصتحتتوقيفدرمورداینحقمعلوماتدهد.بگونۀمثال،درزونجنوبشرقیکشور،پوليسمعلوماتفراهمننمودهاند،ولیڅارنوالانوقضاتچنينکردهاند.درزونشمال،پوليسو

207مادۀ29)2(،قانوناساسیافغانستان.208مادۀ5)4(قانوناجراآتجزائیمؤقت.209مادۀ5)5(قانوناجراآتجزائیمؤقت.

210مادههای5)6(و53)5(،قانوناجراآتجزائیمؤقت.211مادۀ5)7(،قانوناجراآتجزائیمؤقت،قانونپوليسپوليسرامکلفنمیسازدتابهاشخاصدرموقعگرفتاریآنهاراجعبهحقوقآنهامعلوماتدهند.

212قوانينولوایحبينالمللیدیگر،کهافغانستانبهآنملحقنيست،وازاینحقوقحمایتمینماید،بهشمولاصولنامۀبرایمراجعتنفيذقانون،سال1979،کهپوليسراازتخطیاینحقوقبازميدارد؛1990رهنمایيهادرموردنقشڅارنوالان،کهڅارنوالانراازاستعمالشواهدیکهتوسطاکراهواجباربهدستآمد،منعميسازد.)رهنمود16(،1988متناصولبرایمحافظت

اشخاصتحتتوقيفوحبس،کهقضاترابهمراعاتاینحقمکلفميداند.)اصل6(213کميسيونحقوقبشرمللمتحد،تبصرۀعمومی32،پاراگراف41.براساساینپاراگراف،یگانهصورتیکهدرآناجازۀاستعمالاینوسيلهدادهميشود،زمانيستکهبهطورثبوتبرایتخطیازمادۀ14)4(،و7)منعشکنجه،ظلم،وتعاملغيرانسانی،واهانتآميز(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیارایهشدهباشد.اطلاعشمارهNo.2003/1208،قربانوفدرتاجکستان،

)ثبتنظریاتبهتاریخ16مارچ)2006D/86/CCPR/C/2003/1208،16،اپریل2006،پاراگراف6.4-6.2214عينمرجع،واطلاعشماره198/253،کيلیدرمقابلجمایيکا،)ثبتنظریاتبهتاریخ10اپریل،)1991D/41/CCPR/C/1987/253،پاراگراف5.5.

53

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

څارنوالانمعلوماتندادهاند،ولیدرزونغربیکشورنهپوليس،نهڅارنوالان،ونههمقضاتبهاشخاصتحتتوقيفراجعبهاینحقمعلوماتفراهمنمودهاند.

اعتراف اجباری:درجریاننظارتها،راجعبهاعترافاجباریمنظماگزارشدادهشدهاست– تقریبا165مصاحبهدهنده)%15(-ذیلاچندنمونهایازآنارایهگردیدهاســت.درحصۀســومفيضآباد،ولایتبدخشــانیکشخصمتهمبهدزدیادعانمودهاســتکهدوفردپوليسبهتاریخاولفبروریســال2007،برایحصولاعترافاجباریدســتانویراتوسطباروتســوختاندهاند.بهتاریخ6سپتامبر2007،پوليس،دوفردمتهمبهدزدیرادرولســوالیامامصاحبولایتکندزبههدفحصولاقراربهوســيلۀزوربهطورغيرقانونیموردضربوشــتمقراردادند.څارنوالاننظامیشــهرنيلیولایتدایکندیاعترافنمودکهویدوشــخصتحتتوقيفرا،کهویرامتهمبهاعمالشکنجهبرایحصولاعترافدخالتدرقتلمينمودند،ســيلیزدهاســت.درولسوالیدندولایتکندهار،سهفردیکهبهتاریخ15جون2007،بهاتهاموابستهگیباعناصرضددولتتوقيفشــدهاند،ادعانمودندکهآنهابرایاینکهبوســيلۀزورمجبوربهاقرارگردند،توســطقنداغهایتفنگموردلتوکوبقرارگرفتهاند،وسپستهدیدبهتسليمیبهقوایایالاتمتحدهگردیدهاند،وبعدا،قبلازانتقالبهتوقيفگاهمربوطبهوزارتداخله،توسطسهفردپوليسمربوطبه

شهرقندهارموردلتوکوبقرارگرفتهاند.

طینظارتهایپروژۀLSOP،مشــاهدهگردیدهاســت،کهقضاتدراثباتوتحققشواهد،بهشمولاعترافات،سعیتحققنميکنند.نتيجهآنشده،کهتعدادزیاداعترافاتجبریبهطورشواهدثابتقبولشدهاست،کهاینعملمغایرباقانوناساسیکشوراست.

ایــنوضعيتازفرضاصلگنهکاربودنسرچشــمهميگيرد.عدمدسترســیبهحقاتخاذوکيلمدافع،)بهبخشچهــارممراجعهنمایيد(علاوهبرنهداشــتنآگاهیدرموردحقســکوتمشکلراجدیترمیسازد.علاوهبراین،مقاماتباوردارندمعلوماتدادندرمورداینحق،ومراعاتآن

روندتحقيقاتآنهارامتضررخواهدساخت.

آزمایش بكارت:طوریکهدرفصلششم،بخشششم)2()الف(ذکرگردید،تعدادزیادزنانمتهمبهفرارازخانهوارتکابزنا،باآزمایشبکارتروبروميشوند.اکثرا،بویژهدرمورداتهامبهفرارازخانه،زنانودخترانبگونۀاجباریتحتآزمایشبکارتقرارميگيرند.اینگونهآزمایشاتنهتنهااینکهباعثصدمۀروحیشدیدميشود،ممکناستیکعملغيرانسانی،ظالمانه،وی/یااهانتآميزوتلاشبرایوادارسازیبهاقراربهمجرميت

محسوبشود.تهدیداینازمایشممکناستزنانودخترانرابهمجرمشدنوادارسازد.215

د. شناسایی عوامل ریشه یییکیازعوامل معتقد بودن به اینكه احترام به این حق باعث خلل در تحقیقات میگردد؛ فهم نادرست وظایف این حق: •عمدۀچشمپوشیازاینحقایناستکهپوليسوڅارنوالان،بویژه،اینحقرامفيدنمیبينند.بعضیاظهارعقيدهنمودهاندکهمراعاتاینحقباعثخللدرتحقيقاتخواهدشد.بویژهاینکهآنهافکرميکننداگرشخصموردتوقيفساکتبماند،وازتخنيکهایاجباری

استفادهصورتنگيرد،اسنتباطمعلوماتموردنيازناممکنخواهدبود.رنوالانراجعبهتخنيکهایاســتنطاقغير ع�دم موجوی�ت تخنیكه�ای تحقیق جایگزین:طوریکهفوقاذکــرگردید،پوليس،وڅا •

اکراهی/اجباریمعلوماتکافیندارند.رنوالانبهاصلگنهکاربودنمتهم،کهدرعموم،بااعتقادبهاینکهشــخصمورد فرض اصل گنهكار بودن:معتقدبودنپوليس،وڅا •

توقيفبایدمجازاتگردد،ارتباطدارد،تمایلبهاختيارتخنيکهایاجباریراتقویۀمينماید.عدمموجودیتوغيابسيســتماتيکوکالتمدافعهنيزباعثعدمرعایتاینحقميگردد.مطابق عدم موجودیت وكالت مدافعه: •بهقانونافغانستان،وکلایمدافعحقدارندتادرجریانهرتحقيق،وهمۀتحقيقاتحاضرباشند.216چنينکار،بهمعنیایناستکهروند

215اینآزمایشاتممکنباعثنقضحقوقدیگرتثبيتشدهدرقانوناساسیافغانستان،وميثاقبينالمللیحقوقمدنیوساسی)ICCPR(.اینحقوقشاملاحترامبهشرافتانسانی،)مادۀ24)2(قانوناساسیافغانستان،ومادۀ10)1(،ميثاقبينالمللیحقوقسياسیومدنی(،منع،وجلوگيریازتبعيضجنسيتی)مادۀ22،قانوناساسیافغانستانومادۀ2و26،ميثاقبينالمللیحقوق

مدنیوسياسی(،وحقوقدیگرگردد.216مادههای5)7(،و38،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

54

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

تحقيق،مستقميماموردنظارتقرارميگيرد،واینبالنوبه،درکاهشتحقيقاتاجباریکمکخواهدنمود.اشخاصتحتتوقيف،بهطورعموم،راجعبهاینحقآگاهیندارند، ضعف آگاهی اشخاص تحت توقیف راجع به این حق: •

بهعلتاینکهبهآنهاچنينمعلوماتفراهمنگردیدهاست.ویااینکهقادربهادعایاینحق،واعتراضبهعدممراعاتآننيستند.

ذ. ارایۀ راه ه ای حلرنوالان،وقضاتراراجعبهفوایدوضرورتمراعاتحقعدماجبار تطبیق و طرحریزی مجدد آموزشات:برایاینکهپوليس،څا •

بهشهادتدادنعليهخودواقراربرجرم،قناعتدهيم،بایدموزشاتکنونیرامجدداطرحریزیوتطبيقنمایيم.وزارتامورداخله، ترتیب و پخش طرزالعملهای واضح اجرائیوی، با مكانیزمهای قوی نظارت داخلی و شكایت رسانی: •لویهڅارنوالیوســترهمحکمهبایدبرایهمکاریبامسؤولينولســواليهاولایاتوزوندرموردمراعاتوتطبيقاینحق،طرزالعملهایواضيحیراوضعوتوزیعنماید.بااینطرزالعمها،بایدیکفهرستوظایفضرورینيزضميمهباشدکهبوسيلۀآن،بهپوليس،څارنوالان،وقضاتتذکرگردد،تابهاشــخاصموردتوقيفدرمورداینحقمعلوماتفراهمنمایند.درعينزمان،هریکیازیناداراتبایدبراینظــارتوبررســیمطابقتاجراآتبااینطرزالعملها،مکانيزمنظارتیایراایجادنمایــد،وهمچنان،طرزالعملیراایجادنمایندکهطیآن،اشخاصیکهفکرميکنند،برحقآنهاتجاوزصورتگرفتهاست،شکایتهایخودرابهمراجعمربوطهبرسانند،وتقاضایاقدامات

جبرانخسارهنمایند.عملا،وکلایمدافع،آمادۀحضوردرتحقيقات راه اندازی مباردتها جهت ایجاد میانجی بیطرف حاضر در جریان استنطاق: •خواهندبود،واکثراتحقيقات،قبلازینکهشخصتحتتوقيفدرموردشاملسازیوکلایمدافعفيصلهنماید،انجامخواهدیافت.

کشــورهایدیگریمانندبریتانيا،ونایجریابا نظر به این وضع، لازم اس�ت تا موجودیت جهت س�وم بیطرف یقینی گردد: •اســتفادهازخدماتمشــاورینحقوقیاینگونهبدیلهاراایجادنمودهاند.درروشنیاوضاعافغانستان،موجودیتایننوعمعاونينحقوقینيزآرمانیبهنظرميرسد.درعوض،باهمکاریسترهمحکمهوانجمنوکيلانجدیدالتأسيسراهحلهایابتکاریمانندتربيهوآموزشنمایندگانمردمیواقاربشــخصتحتتوقيف،زیردســتگرفتهشــود.مطابقبهقانونوکالتمدافعه،اقاربشــخصتحتتوقيف

ميتوانند،حتیاگرجوازنداشتهباشند،بحيثوکلایمدافعونمایندگانایفایوظيفهنمایند.217راه اندازی برنامه های تربیه و بلندبرن س�طح آگاهی اش�خاص تحت توقیف و مردم درمورد این حق و مكانیزم های • دیگر:سطحآگاهیودانشاشخاصتحتتوقيفومردمدرمورداینحق،ومکانيزمهایدیگرحفاظتیوسمعشکایاتبایدتوسعهیابد.

حق داشتن وكیل مدافع، و دفاع از خود، به شمول دسترسی به وقت و VIII .امكانات

الف. توضیح اصلحقاتخاذوکيلمدافعوحقدفاعازخود،نهتنهابرایتأمينمطابقتباموازینقانونبلکهدرجلوگيریازتوقيفهایخودســرانهنيزاهميتفوق

العادهایدارد.

درصورتفعالبودناینحق،اشــخاصتحتتوقيفازحقتســاویسلاحهابهرهمندخواهندشد.اشخاصتحتتوقيفبادسترسیبهحقاتخاذوکيلمدافع،وحقدفاعازخود،تواناییدسترسیبهمحکمه،تفتيشهمۀاسنادمربوطبهقضيه،حقحضوردررونداستنطاقوفعاليتهایتحقيقاتی

مربوطبهآن،حقجوابگوییبهاتهامات،وحقاعتراضبهاقداماتپوليــس،څارنوالان،وقضاتراخواهندداشــت.مراعاتاینحــقبرایتحققومراعاتحقوقدیگراهميتحياتــیدارد.درحقيقت،وقتیاینحقفعالنباشــد)همانطوریکهوضعيتدرافغانســتاناست(،تأميناتاجرائيویتکراراباناکامیمواجهميگردد،وتوقيفهایخودسرانهافزایشمییابــد.تأمينــاتاجرائيویعمدهایکهدرصورتعدمفعالبودناینحقتکراراباخللوتلفمواجهميگردند،عبارتازحقاعتراضبردســتگيری

217مادۀ34،قانونوکلایمدافع.

55

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

وتوقيف،وحقمحاکمۀعادلانۀبدونمکث)کهتفصيلآنارایهخواهدشــد(ميباشــد.ســوءمعامله،شکنجه،واجباربهاقرارنيزبااینحقارتباطدارد.

اینحقزمينۀبررســیونظارتاساســیکاربردصلاحيتمقاماترافراهمميسازد.دسترسپذیریوحضوروکلایمدافعزمينۀایجادیکجهتســومنظارتکنندۀبيطرفرامهيأميســازد.بگونۀمثال،حضوروکلایمدافعدرجریاناستنطاق،استفادهازاجباربرایحصولمعلوماتواقرار،،ســوءمعاملهوشکنجهتوسطپوليسراناممکنميســازد.علاوهبراین،دسترسیبهاسناددرجلوگيریازدستکاریدراسنادکمکخواهدنمود،وفرصتاعتراضبرمعتبربودنشــواهدوصورتدعویرابرایاشــخاصتحتتوقيفمهيأخواهدساخت.درصورتغياباینگونهنظارت،مرجع

توقيفکنندهبهطورطبيعیوعادیجهتبرحقودستپنداشتهخواهدشدویابعبارتدیگر،فرضاصلگنهکاربودنعملیخواهدشد.

ب. اثبات قانونحقاتخاذوکيلمدافع،ومدافعهتوســطخودشــخص،درقانوناساسیافغانستانوقوانينفرعیمتممآنتثبيتميباشد.218باتصویبقانونوکلایمدافعجدید،حقاتخاذوکيلمدافعموردتأکيدقرارگرفتهاست.حقوقتبعیدیگر،مانندحقدسترسیبهاسناددوسيه،حقارتباطمحرمانهباوکيلمدافع،وحقدسترسیبهوقتوامکاناتبرایتهيۀدفعدعوی،همچنانمصؤونگردیدهاند.219احکامقانوندراینمورد،بااحکامواردهدرميثاق

بينالمللیحقوقیمدنیوسياسیتقویهوتأیيدگردیدهاست.220مقاماتافغانستانمکلفگردیدهاندتادستيابیپذیریمؤثر221بهحقحصولمساعدتحقوقیرایقينیسازند.یعنیاینکه،بهاشخاصتحتتوقيفاجازهدادهشودتابرایخودوکيلمدافعاختيارنمایند،وباوکيلمدافعخوددرمورداختياروی222محرمانهتفاهمبرقرارنمایندوهمچنان،شخصدفاعکننده،ویاکلایمدافعویحقدسترســیبهاســنادمربوطهوحقحضوردرجریاناســتنطاقوبازجوییراداشــتهباشند.همچنان،دسترسیاشخاصتحتتوقيفبهوکالتمدافعهبایدعندالموقعومنظمباشد.223علاوهبراهدافدیگر،یکهدفعمدۀاینتأميناجرائيویمنعوجلوگيری

ازتوقيفتجریدی،سوءمعامله،وشکنجهميباشد.

ج. توضیح یافته هابااینکهقانون،حقشخصتحتتوقيفمبنیبراینکهشخصایاتوسطوکيلمدافعازخوددفاعنماید،راتثبيتنمودهاست،ولیاینحقبهطورعادینقضميگردد.ادعاشدهميتواند،کهاینحقدرافغانستان،موردمراعات،ومحافظتنمیگردد،ونههمزمينۀدستيابیمؤثربهاینحقفراهم

گردیدهاست.

آگاه سازی در مورد این حق: در جریان مرحلۀ اول نظارت %٧٨ مصاحبه دهندگان گزارش داده اند که به آنها در مورد حق اتخاذ وکیل مدافع چیزی گفته نشده است، و %٥٤ )٦١٥ مصاحبه دهنده( گزارش داده اند که به آنها، راجع به اینکه میتوانند دفاعیۀ خود را خود انجام دهند، معلومات داده شده است. این نتایج، به طور عموم، در نظارتهای بعدی نیز تأیید شده است، گرچه، در زون شرقی اصلاحاتی نیز

مادۀ31،قانوناساسیافغانستان؛مادۀ11،قانونتنظيموقلمروقضائینظامعدلیجمهوریاسلامیافغانستان؛مادههای5)7(،18-19،38-41،و46)احکاممؤقتبرایوکلای 218مدافع(،مادۀ2قانوناجراآتجزائیمؤقت،قانونوکلایمدافع.قابلیادآوریست،کهقانونراجعبهحقدفاعازخود،تااندازهای،مبهمميباشد.بااینکهدراصول،اینحقتضمينشدهاست،ولیدراجراآت،قانوناجراآتجزائیمؤقتاحکامیرابرایاشخاصتحتتوقيفراجعبهاینکهقبلازدایرشدندعوی،شخصاعليهتوقيفخوداعتراضنمایند،ویابهفعاليتهایتحقيقاتیدسترسی

پيداکنند،دربرنمیگيرد.مادههای38)حضوردرجریانتحقيقات(،43)دسترسیبهاسناد(،53)2()حضوردرجریانسمعدعوی(،و56-57)داشتنوقتکافیبرایآمادهگيری(،قانوناجراآتجزائی 219

مؤقت.مادههای9)3(،9)4(،و14)b()3(و)d(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.حقاشخاصتحتتوقيفمبنیبردسترسیبهاسنادووکالتمدافعهدرمرحلۀقبلازدایرشدن 220دعویتوسطماده9)3(،و9)4(،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیحفظگردیدهاست.بهکيمپبل،درمقابلجمایکا،فوقاشمارۀ،176واطلاعشماره1988/289،دیوولفدرمقابل

پاناما،)ثبتنظریاتبهتاریخ26مارچ1992(،سندرسمیمللمتحد،AGOAR،/40/47،صفحۀ289،پاراگراف6.2مراجعهنمایيد.ازجملۀمراجعدیگر،بهویزمانلانزابدرمقابلیوروگوای،فوقاشمارۀ116،واطلاعشمارهR.6/1،ایم.ای،ميلنسکویيرادرمقابلیوروگوای)ثبتنظریاتبهتاریخ29جولای 221

1980(،صفحۀ131،پاراگراف16مراجعهنمایيد.مادۀ14d((،ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی،وکميسيونحقوقبشرمللمتحد،تبصرۀعمومی32.پاراگراف38-37 222

کميسيونحقوقبشرمللمتحد،تبصرۀعمومی20،پاراگراف11 223

56

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

به مشاهد رسیده است. در نمونه های مثبتی که راجع به معلومات دهی به اشخاص مورد توقیف گزارش گردیده است، معلوم میشود که اکثرا محاکم این کار را انجام داده اند، نه پولیس و څارنوالان. )پولیس، څارنوالان، و محاکم مکلف هستند تا به اشخاص مورد توقیف در

موردحقاتخاذوکيلمدافعمعلوماتدهند.224(دسترس�ی به وكیل مدافع:اکثریتمطلقاشــخاصموردتوقيفازدسترســیبــهوکيلمدافعبهرهمندنهبودهانــد.درهيچموردی،ازابتدایدستگيریالیپایانمحکمه،هيچشخصموردتوقيفدیدهنشدهاستکهازداشتنوکيلمدافعبهرهمندشدهباشد.درجریانمرحلۀاولنظارت،معلومگردیدکه%٨٢)931(تنمصاحبهدهندهوکيلمدافعنداشــتند.توضيحاینامرچنينشــدهميتواندکهاشــخاصموردتوقيفیااینکهراجعبــهاینحقآگاهینداشــتند)% ١٥.٦(،یااینکهدرآنجاوکلایمدافعوجودنهداشــتند)%٣٦.٤(،ویااینکهآنهــاقادربهپرداختاجورۀوکيلمدافعنبودند)%١٢.٨(.اینوضعيتدرسراســرروندنظارتهابهمشــاهدهمیرســيد.درمناطقیکهسازمانهاواداراتتأميناتاجرائيویمصروفعملهستند،مانندولایتکندز)بنيادحقوقیبينالمللی(225،مزارشریف)ميدیکاموندیالی،ومرکزتعاونافغانستان-بخشزنان-)CCA((،هراتوغزنی)قانونغوښ��تونکی(،طبيعیاســتکهاشخاصموردتوقيفدرآنجانسبتبهمناطقدیگربهخدماتوکيل/مشاورحقوقیبيشتردسترسیدارند.226باآنهم،بررسيهانشانميدهدکهباورودوکلایمدافعدرصحنه،آنهاتوسطمسؤولينسطحبالا،بویژه،ریاستامنيتملیتهدیدميگردند،

تاازدوسيههایخوددستبردارشوند.

بهعلتاینکهاشــخاصموردتوقيفمعمولاوکيلنداشــتهاند،وکلانيزدرجریاناستنطاقپوليسوڅارنوالانحاضرنبودهاند.حتیاگراشخاصمــوردتوقيــفدارایوکلایمدافعنيزبودهاند،وکلایایشــانمعمولاحاضرنبودهاند،بعلتاینکهازاولقضيــهدخيلنبودهاند.درجریانمرحلۀنظارتیاولفقط% ١.٤)16مصاحبهدهنده(،اظهارنمودهاندکهوکلایمدافعآناندرجریاناستنطاقحاضربودند،و% ٢.٧ )31مصاحبهدهنده(گفتهاندکهوکلایمدافعآناندرجریاناستنطاقتوسطڅارنوالان درآنجاحاضربودند.دربررسيهایبعدینيزتغييرقابلملاحظهایبهمشاهده

نرسيداست.227

درمحاکمنيز،وکلایمدافع،بهطورعمومغيرحاضرميباشــند.درســاحاتیکهپروژۀنظارتنظامعدلی)LSOP(درآنتطبيقگردیدهاست،بهطورعموم،واضحگردیدهاستکهکمترازنصفاشخاصتحتتوقيفدرجریانمحکمۀآنانوکلایمدافعداشتهاند.228ازجملۀ26قضيهایکهدرولایاتکندز،تخار،وبغلاننظارتگردیدهاست،درفقط6)٢٥%(قضيه،وکيلمدافعحاضربودهاست.درولایاتهرات،بادغيس،لغمان،وننگرهار،وکلایمدافع،درتقریبانصفایندورهحاضرمیباشند.درجریانمرحلۀاولنظارتفقط51تنمصاحبهدهنده)٤.٥%(حضوروکلایمدافعراتأیيدنمودهاند.علتایننوعقلتایناســت،کهوکلایمدافعفقطباتســویددفعدعویوارایۀآن،قبلازدایرسمعدعویاکتفاميکنند.درایناواخر،محکمۀولایتکندز،بهگونۀمثال،وکلایمدافعیراکهباسازمانهایمساعدتحقوقیارتباطندارند،ردنمودهاند.سازمانهایمســاعدتحقوقیبهســترهمحکمهراجعبهاینکهمحاکمابتدائيهواستينافبرخلافحکمقانوناجراآتجزائیمؤقت،229دراحضاروکيلمدافع

بهجریانمحکمهغفلتنمودهاند،صدورحکمدرغيابوکيلمدافعصورتگرفتهاست.

مباحثاتباســترهمحکمهواضحســاختهاست،کهاکثریتقضاتشعورامعتقدبراینهستندکهیکجملهجرایم)بالخوصجرایممربوطبهاعمالتخریب،وفعاليتهایضدحکومتی(،بایدحقدسترسیبهوکالتمدافعرانداشتهباشند.درعينزمان،سترهمحکمهحقوکيلمدافع،مبنیبرحضور

درجریانمحکمهراتأیيدنمودهاست.230توانایی دفاع از خود:عدمموجودیتآگاهی،بیسوادی،رویۀمنفیمحاکمنسبتبهوکلاء،وعدمدسترسیبهاسنادومدارک،بمعنیاینست

مادۀ5)7(،قانوناجراآتجزائیمؤقت. 224برعلاوهکندز،ILFدردرسراسرافغانستاندر11ولایتدیگرکارميکند. 225

نتایجپروژۀنظارتنظامحقوقی)LSOP(اینحقيقتراواضحميسازد.درجاهاییکهسازمانهاواداراتحمایۀحقوقیوجودوظرفيتداشتهاست،حضوروکلایمدافعبهتر 226بودهاست.ازجملۀسهقضيۀبررسیشدهدرولایاتلغمانوننگرهار،)کهدراینولایاتسهادارۀحمایۀحقوقیمصروفعملهستند(،در19قضيۀآن،وکيلمدافعموجودبود.درولایاتهرات

وبادغيس،در16ازجملۀ37قضيه،وکيلمدافعوجودداشتهاست.درنوامبرسال2007،گزارشدادهشد،که10شخصتحتتوقيفدرولایاتهراتوبادغيسراجعبهحقاختياروکيلمدافعمطلعگردیدهاند،وازجملۀآنان،5وکيلمدافع، 227

درجریاناستنطاقوتحقيقاتپوليسحضورداشتهوفقط3وکيلمدافعدرجریانمحکمهحاضرگردیدهبودند.قابلیادآوریست،کهجریاناتنظارتشدهتوسطپروژۀنظارتنظامحقوقی)LSOP(دراکثریتمناطقراجعبهقضيههاییبودهکهسازمانهایمساعدتحقوقیدرآندخيلبوده 228است.دراکثریتاوقات،سازمانهایحمایویبرایمعلوماتراجعبهاینکهجلسۀقضائیچهوقتصورتخواهدگرفت،منبعمعلوماتمؤیقبودهاست.بههمينعلت،آمارجمعآوریشدهدر

بارۀوکيلمدافع،درجریاننظارتهایپروژۀنظارتنظامحقوقی)LSOP(طرفدارانهبودهاست.ابلاغيۀشمارۀ730مورخ17اپریل2007سترهمحکمهمراجعهنمایيد.مراجعهبهمادههای5)8(و38– 4،قانوناجراآتجزائیمؤقت. 229

عينمرجع. 230

57

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

کهشخصتحقتوقيفقادربهدفاعازخودنيست.الگوهایشناساییشدهراجعبهدفاعازخود،درولایاتکندز،بغلان،تخار،وبدخشانبهطورعمومازوضعيتسرتاســرافغانســتاننمایندگیميکند.بهاشــخاصتحتتوقيفیککاپیصورتدعویدادهميشــود،وازآنهادفعدعویطلبميگردد.طوریکهقبلاذکرگردیدهاست،برایکتابتدفعدعوینيز،درصورتیکهشخصمتهمقادربهنوشتنآننباشد،ازیکوکيلمدافعویاشخصباسوادکمکحاصلميگردد.بعضاشخاصدیگربهدفعدعوییشفاهیاکتفاميکنند.،عملا،دفعدعویمعمولاارایۀشهودوشواهدرادربرنمیگيرد.درولایاتشمالکشورتکراربهمشاهدهرسيدهاستکهدفعدعوییشخصعليهآنشخصمتهممورداستفادهقرارگرفتهاست.

دسترس�ی به اسناد:اشــخاصتحتتوقيفووکلایمدافعگزارشدادهاندکهآنهابهاسنادومدارکدسترسیکافیندارند.فقط%27.7)310مصاحبهدهنده(درمرحلۀنظارتیاولگزارشدادهاندکهآنهاقادربهدسترسیبهاسنادنبودهاند.اینوضعيتدرهمۀمدتنظارتیکسانبودهو

تغييرنيافتهاست.

د. شناسایی عوامل ریشه یی موجودیت س�وء تفاهم اساس�ی در درک وظایف این حق، بویژه، وظایف وكیل مدافع، در نزد همۀ مراجع ذیربط: •تساویدرنزدقانون،بهشمولحقاتخاذوکيلمدافع،ودسترسیبهاسنادومدارک،نظریاتنسبتانودرافغانستانبهشمارميروند.هردو؛مقامــاتتوقيفکننده،واشــخاصتحتتوقيف)وخانوادههایآنان(،ازدرککاملوظایــفاینحق،بویژه،وظایفوکيلمدافعو

اهميتآن،عاجزهستند.

وكیل مدافعمعمولا،دخيلساختنوکيلمدافع،نشانۀدخالتدرجرمویکنوعامتيازمحسوبميشود،کهنميتوانآنرادرحقهمۀمتهمينقابلقبولدانست.علاوهبرچشمپوشیازوظایفدیگرآن،وکالتمدافعه،محافظتدرمقابلسوءاستفادهازصلاحيت،وتوقيفخودسرانهمحسوبنمیشــود.اشــخاصتحتتوقيفاظهارنمودهاند،کهآنها،بهعلتاینکهبيگناههستند،نيازیبهدخيلسازیوکيلمدافعنمیبينند.درعينزمان،ســترهمحکمهنيزمعتقدبهاینســت،کهمتهمينبهیکعدهانواعخاصجرایم،نبایدحقدسترســیبهوکيلمدافعراداشتهباشند.231وجودایننوع

مقاومتریشهداردرمقابلنظریۀوکالتمدافعهباعثمنعوکلایمدافعازدسترسیبهاسناد،وجضوردرجریانتحقيقاتميگردد.

حق دفاع از خود.اشخاصتحتتوقيفحقدفاعازخودراکاملادرکنکردهاند،کهعلتاساسیآن،تاحدزیادی،پایينبودنسطحآگاهیآنانميباشد.اشخاصتحتتوقيفعمومامعتقدبرایناندکهآنهاصرفاحقارایۀشهادتهارادارند،نهاینکهثبوتها،وشواهدراخودبهمحکمهحاضرنمایند.مقاماتمعمولانســبتبهدیگران،بهعلتاینکهآموزشبيشــتردریافتميکنند،آگاهیبيشتردارند،ولیبهعلتاینکه،بهفرضاصل

گنهکاربودنشخصمتهممعتقدهستند،باتصورمدافعهدرتضادهستند.

افغانستانبامشکلکمبودوکلایمدافعروبروميباشد.وکلایمدافع،حتی عدم موجودیت ش�دید وكلای مدافع در افغانس�تان: •درصورتوجوداداراتمســاعدتهایحقوقینيزکموناکافیهســتند.ولایاتباميانودایکندیازاینلحاظدروخيمترینوضعقــراردارنــد.درولایتدایکندیهيچوکيلمدافعیوجودندارد،ولیدرولایتباميان،جدیداســهوکيــلمدافعآغازبهفعاليتنمودهاند،کهیکیازآنانبروضعيتوقضایایاطفالترکيزميکند.حتیدرکابلنيز،کهتعدادســازمانهایحمایتحقوقیودارالوکالههایخصوصیزیادیمصروفعملهستند،اکثریتاشخاص،بهوکالتمدافعهدسترسیندارند.تقاضایبرایوکلایمدافعنسبتبهکميت

قابلدسترسیآن،بارهابيشترميباشد.رنوالانوقضات.آموزشاتیکهبرایمراجعتوقيفکنندهراجعبهوکالتمدافعهفراهمميگردد، آموزش،تنظيم،ونظارتناقصپوليس،څا•وظایفاینحقرابگونۀمناسب،روشننمیسازد.آموزشاتدراینعرصه،بامبادرتهایپيگيری،رهنماییوتنظيم،وبررسیمؤثرترتقویت

نمیشوند.تهدید،وتخویفزورمندانومعافيتازجزا.زورمنداناکثراوکلایمدافعراموردتهدیدقرارميدهند،تاآنهاراازنمایندگیازدیگران •

بازدارند.

231براساسمصاحبههایمتعددکارمندانیوناماباقضاتسترهمحکمهدرسال2007.

58

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

ذ. ارایۀ راه های حلطرحریــزیمجددآموزشــاتبرایپوليس،څارنوالان،وقضاتبههدفبلندبردنســطحآگاهیآنانراجعبــهوظایفاینحق،ومقابلهبافرضگنهکاربودن:برایاینکهوظایفوفوایداینحقبهوجهمؤثرتردانســتهشــود،آموزشاتکنونیبایدموردبررسیقرارگيرد،وطرحریزیآنازسر

گرفتهشود.توسعۀفعاليتهایارتقایسطحآگاهیمردمراجعبهوظایفاینحق:اشخاصتحتتوقيفبایددرمورداینحق،ووظایفومحتوایآنآگاهیبيشترداشتهباشند.وزارتعدليه،وزارتامورداخله،سترهمحکمهولویهڅارنوالیباید،باهمکاریکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانوشرکایدیگر،درتهيهوترتيببرنامههایآگاهیعمومی،مانندبرنامههایرادیویی،جلســاتعمومی،ومبادرتهایدیگرســعینمایند.اینمساعیبایدبر

مبنایمساعیجاری،مانندبرنامۀدسترسیبهعدالتراهاندازیشدهتوسطUNDPدرسطحولسواليها،طرحریزیگردد.طرحریزیوتطبيقطرزالعملهاوبرنامهها،براییقينیسازیاینکهپوليس،څارنوالان،وقضاتبهاشخاصتحتتوقيفراجعبهاینحقمعلوماتميدهند:وازآننظارتمينمایند.آموزشــاتبایدبافعاليتهایتنظيمونظارتهمراهگردد.وزارتامورداخله،دفترلویهڅارنوالی،وســترهمحکمهبایدطرزالعملهاوروشهاییرامانند،فهرســتهایوظایفضروری،براییقينیســازیاینکهاشــخاصتحتتوقيفراجعبهحقوقآنانآگاهميگردند،ایجادنمایند.برایانجامبررســیها،لازماســتتانظارتتحقيقاتومشــاهدۀجریانمحکمهافزایشیابدوبالآخره،درصورتتخلف

مقاماتازاینحق،لازماستتااقداماتانتظامیواقداماتجبرانخسارهرویدستگرفتهشود.آموزشنمایندگانمردمواقارباشخاصتحتتوقيفبهمنظورنمایندگیازاشخاصتحتتوقيف:بادرنظرداشتکمبودجدیوکلایمدافع،تاوقتیکهتعدادوکلایمدافعتکميلميگردد،بایدیکحلميانجیومؤقتوجودداشــتهباشــد.قانونوکلایمدافعبهاقاربشخصتحتتوقيفاجازهميدهدتاازآنشــخصنمایندگینمایند.انجمنوکيلایافغانوکمککنندگاندربخشســکتورعدلیبایدازاینحکمپيشــتيبانینمایند.حدسوتخميناشــخاصیکهممکناســتتحتتوقيفویاحبسقرارگيرند،واینکهبهچهکسانیبایدآموزشدادهشود،ناممکناست.انجمنوکيلانافغان،وسازمانهایدیگرفعالدرسکتورعدلیبایدنمایندگانمردمرا،بویژهآنانیراکهآقاربایشانتحتتوقيفقراردارند،براینامزدیبهآموزشاتدرموردمهارتهایاساسینمایندگیحقوقی،معرفیومشخصنماید.برایاینکهایننمایندگان،باانجمنوکيلانافغانثبتنامگردند،

وبتوانندمستقيمابهاشخاصتحتتوقيفخدماتتهيهنمایند،لازماستتاتعدیلاتیدرقانونکنونیواردگردد.افزایشتمویلدرعرصۀمساعدتحقوقیمطابقباپروگرامملیعدالت)NJS(،وپروگرامملیحمایتازسکتورعدلیوقضائی)NJSS(:فراهمســاختناعانۀمالیبرایتوســعۀمساعدتحقوقیبهاشخاصتحتتوقيفبسامهمميباشد.اینگونهمساعدتهابایدرویتهيۀتأميناتاجرائيویدر

رونداستنطاق،وتحقيقاتترکيزنماید.تعقيــبقانونیتخویفوتهدیــدوکلایمدافع:تاآنکهتخویفوتهدیدوکلایمدافع،برایمنعنمودنآنها،ازنمایندگیشــخصتحتتوقيفوجودداشــتهباشــد،وضعيتهمينطورادامهخواهدیافت.لویهڅارنوالیبایدیکجاباڅارنوالانمربوطبهآندرولایاتوولســواليها،سعینمایدتا

آنانیراکهباعثتهدیدوتخویفوکلایمدافعميشوند،تحتتعقيبقانونیقراردهد.

. IX حق محاكمۀ عادلانه و منصفانه در میعاد معینه و یا رهایی متهمالف. توضیح اصل

حقمحاکمۀعادلانهکهباحقمحاکمهشــدندردرونميعادمناســب،ویارهاشدندرغيرآن،کاملميگردد،بهمنظوراینوضعگردیدهاست،تاســلبآزادیبهحدقطعاضروریوقطعامناســبکاهشدادهشــود.232اینحقهمچنان،دریقينیسازیموجودیتتوجيهاتقانونیبرایتوقيفکمکميکند.حقرهاییدرصورتعدمتدویرمحکمهدردرونميعادزمانیمناسبیقينیميسازدکهوقفههایغيرضروریباعثتلفحقآزادیشــخصنمیگردد.اینهردوحق،مســتقيمابااصلبرائتالذمهواینکهتوقيفبایداستثناءباشدوبهکمترینزمانممکنمحدودگردد،سرچشمه

ميگيرد.

اثبات قانونقانونافغانســتان،محاکمۀعادلانهومحاکمهدردرونميعادمناســبورهاییدرغيرآن،رایکحقمســتقلقرارنمیدهد.گرچهممکناســتاز

232کميسونمستقلحقوقبشر،تبصرۀعمومی32،پاراگراف35.

59

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

حقوقتثبيتشدۀدیگراستنباطگردد.اینحقوقتثبيتشدۀدیگر،شاملحقمنعتوقيفمخالفباموازینقانون233،حقحضوردرنزدقاضیدرداخلميعادمعين،234حقفرضبرائتالذمه،235وحقآزادیميباشند.236انقيادبودنقانوناساسیافغانستانبهميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسیواعلاميۀجهانیحقوقبشر،نيزاینحقراتثبيتميسازد.237بااینهمه،براساسقانوناساسیافغاسنان،وبرمبنایميثاقبينالمللیحقوقسياسیو

مدنی،دولتافغانستانمکلفاستتااینحقرادرقوانينداخلینيزمندرجسازد.238

همانطــوریکــهدربخش4)الف(نيزذکرگردید،طبققانوناجراآتجزائیمؤقت،طولمدتتوقيفبایدمناســبومنطقیباشــد،وازابتدایثبتصورتدعویالیصدورفيصلۀمحکمۀاستينافدرهمۀمراحل،تأخيریدرآنعارضنگردد:1ماهبرایمرحلۀدستگيریالیدرجصورتدعوی239،2ماهبرایمرحلۀمدتبينثبتصورتدعویالیصدورفيصلۀابتدائيه،2402ماه،ازاعلامفيصلۀمحکمۀابتدائيهالیاعلامحکممحکمۀ

استيناف،241و5ماهبرایمدتبينصدورحکممحکمۀاستيناف،الیصدورنقضیاتأیيدسترهمحکمه.242

قانوناجراآتجزائیمؤقتوقانونمحابسوتوقيفگاهها،درصورتنقضميعاد،حتیاگرجریانمحکمهنيزتکميلنگردیدهباشد،حکمرهاییشخصراميدهد.بااینهم،طوریکهذکرگردید،اینقوانيندرمورداینکهچهوقترهاییصورتگيرد،باهمموافقنيستند.قانوناجراآتجزائیمؤقــت،رهایــیراباانقضایهریکیازميعادها،لازمميگرداند،ولیقانونمحابسوتوقيفگاههافقطدرصورتنقضميعادعمومیحکمرهاییرا

صادرميکند.درحاليکهقانونافغانستانمحدودۀمناسببودن/بدونتأخيربودنراباتحدیدميعادهاتعریفنمودهاست،ولیمعيارهایبينالمللیچنينتحدیدیرا

وضعننمودهاست،وبهجایآنلازمميگرداندتا:برای یقینی سازی اینکه جریان محکمه، به شمول صدور فیصله در همۀ مراحل)ابتدائیه و استیناف(، بدون مکث ادامه می یابد، •

با طرزالعمل های ثابتی وضع گردد.243

در واق��ع، ب��ا اینکه مطابق ب��ه معیارهای بین المللی، باید به هم��ۀ قضایا، بویژه قضایای موجب توقی��ف بگونۀ هرچه عاجلتر، • رس��یدگی ص��ورت گی��رد، ولی برای معلوم نم��ودن اینکه مکث قابل توجیه اس��ت، یا غیر قابل توجیه، بای��د هر قضیه به طور

جداگانه، و با درنظرداشت عوامل جداگانه، به شمول پیچیدگی قضیه، ارزیابی گردد.244

بازهم، مطابق به معیارهای بین المللی، لازم است تا:تأخیرات و تأخیرات، در همۀ مراحل اجراآت قضائی مناسب و قابل توجیه باشد.245 •

233مادۀ27)2(قانوناساسیافغانستان.234مادۀ31قانوناساسیافغانستان.

235مادۀ25)1(قانوناساسیافغانستان.236مادۀ24قانوناساسیافغانستان.

237مادۀ9)3(و14)،)3c((ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.238مادۀ)7(،قانوناساسیافغانستانو2)2(ميثاقبينالمللیحقوقمدنیوسياسی.

239مادۀ6)1(و36قانوناجراآتجزائیمؤقت.240مادۀ6)2(،قانوناجراآتجزائیمؤقت.241مادۀ6)2(،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

242مادۀ6)3(قانوناجراآتجزائیمؤقتومادۀ20)4(و49قانونمحاکموتوقيفخانهها.243کميسيونحقوقبشرمللمتحد،تبصرۀعمومی35پاراگراف35

،،40/47/AOR،A،متحدمللرسمیسند1991(،نوامبر5تاریخبهنظریات)ثبتبوليفيادرفيلاستریای1988/336،شمارهاطلاع7.4؛7.3،پاراگراف189،شمارۀفوقافينليند.درتوریس244صفحۀ306،پاراگراف6.6

245کميسونحقوقبشرمللمتحد،تبصرۀعمومی32پارگراف35،توریسدرفينليند،فوق189،پاراگراف7.3مراجعهنمایيد.اطلاعشماره2002/1089راوسدرفلپين،)ثبتنظریاتبهتاریخ25جولای2002(،سندرسمیمللمتحد،D/87//CCPR/C/2002/1089،پاراگراف7.4

60

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

بگونۀ مثال، مدت ٢٩ ماه، بین مدت دستگیری شخص، و صدور حکم، که توجیه آن ممکن نیست، تجاوز بر حق محاکمۀ عادلانه و بدون مکث شخص تحت توقیف میباشد.246 قابل یاد آوریست، که کمبود منابع توجیه درستی برای اینگونه تأخیرات محسوب نمی شود.247

ج. توضیح یافته هانتایجبررســيهانشــانميدهد،کهحقمحاکمۀعالانهوبدونمکثازدیدگاهتوقيف،درسراســرافغانســتانمراعاتنمیگردد.تأخيراتغيرقابل

توجيه،منظما،واکثرا،درمغایرتباحدودقانون،واقعميشود.

میعادهای محاكم. تع��داد قاب��ل ملاحظة اش��خاص تحت توقیف، علی الرغم مرور وقت زیاد بر میعادهای جزایی تعیین ش��ده توس��ط قانون اجراآت جزائی مؤقت، در انتظار به حکم محکمه به س��ر می برند، و جدی ترین این قضایا، قضیه های منتظر به حکم س��تره محکمه میباش��ند، که اکثر آن، به سالها طول می انجامد. طبق نتایج نظارتها، تأخیر در فیصله های محاکم استیناف، )که دوماه، از ثبت صورت دعوی، الی صدور فیصله، وقت دارد(248 ، بیشتر و طویل تر بوده است. تأخیرات، بعضا بمعنی این بوده که مدتی را، که شخص تحت توقیف در توقیف به

سر می برد، اضافه تر از مدت حبس مجاز در مقابل جرم است.

اسناد یوناما، و کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نشان میدهد، که در ولایات بلخ، سرپل، جوزجان، و فاریاب بیشتر از ٢٠٠ دوسیه، عل��ی الرغ��م انقضای میع��اد ٥ ماهۀ آن، در انتظار به فیصلۀ س��تره محکمه قرار دارند. در عین حال، به تعداد ٣٣٨ دوس��یه در ولایات کابل، پروان، لوگر، کاپیسا، پنجشیر، و وردگ،249 در عین سرنوشت به سر می برند. در جریان مرحلۀ اول نظارتها، ٤٢ قضیۀ توقیف در ولایات کندز، بغلان، تخار و بدخش��ان ثبت گردیده اس��ت، که با مرور بیش��تر از ٥ ماه، منتظر به حکم ستره محکمه میباشد. ولی این رقم، الی سپتامبر ٢٠٠٧، به ١٨٧ قضیه صعود نموده است. ) ٦٢ کندز، ١٥ بغلان، ٢٣ بدخشان، و ٨٧ تخار(. در کابل، اشخاص تحت

توقیف برای بیشتر از شش سال در انتظار به حکم ستره محکمه به سر برده اند.

شــخصیمتهمبهارتکابقتل،کهدرخواســتمرافعهطلبیخودرادراواخر2006تقدیمنمودهاســت،تاهنوزمنتظربهحکمسترهمحکمهميباشد.هيأتتفتيشســترهمحکمه،دراگســتسال2007بهولایتغورسفرنمود،ودرآنجا،بهتعداد20دوسيهرا،کهدرنزدسترهمحکمهقراردارد،و

برایمدتزیادمعطلگردیدهاست،شناساییومشخصنمودهاست.ایندوســيهها،تحتبررســیقرارگرفتاســت،واشــخاصتحتتوقيفرهاگردیدهاند.شخص30ســالۀدیگرمربوطبهولایتغزنی،باعينسرنوشتروبربودهاست.ویبرای10ماهافزونبرمدتحبسوی،درانتظاربهحکمسترهمحکمه،درتوقيفبسربردهاست.درسطحاستينافنيز،تأخيراتیازاینقبيلدرسراســرافغانســتانبهمشاهدهرســيدهاست.یکشخصمتهمبهقتلدرولایتخوست،برایمدتدوسالدرانتظاربهحکممحکمۀاستينافموردتحتتوقيفبهسربردهاست.کميسيونمستقلحقوقبشرافغانستان،درمرحلۀنظارتیاولآن،دریافتهاستکه60%دوسيههایبررسیشدهبرایبيشتراز2ماهدرانتظاربهحکممحکمۀاستينافتأخيرگردیدهاست.وضعيتدرشمالکشورنسبتبهمناطقدیگر

وخيمتربودهاست.جایيکه%80دوسيهها)38ازجملۀ47موردتشخيصشده(اضافهترازميعادمعينه،تأخيرگردیدهاست.

در اپریل ٢٠٠٧، بخشی از محبوسین در توقیف گاههای مربوط به وزارت عدلیه، درو لایت بغلان، در اعتراض به تأخیر در رسیدگی ب��ه دعاوی اس��تیناف آنان، دس��ت به اعتص��اب منع غذا زدند. همین نوع اعتصاب ها در س��ال ٢٠٠٨ در محبس پ��ل چرخی250 و محبس

کندهارمربوط به وزارت عدلیه به وقوع پیوسته است.

درسطحمحکمۀابتدائيه،نتایجبررسيهاییوناماوکميسيونمستقلحقوقبشرنشانميدهد،کهميعاد2ماهفيصلۀابتدائيهدرحقهيچیکیازاشخاص

246اطلاعشماره1993/564،جیليسلیدرمقابلجمایکا،)ثبتنظریاتبهتاریخ31جولای،1998(،سندرسمیمللمتحد،پاراگراف9.3،صفحۀ،28AGOAR،/40/53،)جلدII(،صفحۀ28،پاراگراف9.3،وکيلیدرمقابلجمایيکا،فوقاشمارۀ240،پاراگراف5.11،ومراجعدیگر.

247اطلاعشماره1990/390،بیليوبوتودرمقابلزامبيا،)ثبتنظریاتدر31اکتوبر1995(،سندرسمیمللمتحدAGOAR،/40/44،صفحۀ229،پاراگراف13.3.248مادۀ6،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

249بهتعداد338قضيهبهتاریخ13مارچ2007،بهسترهمحکمهراجعگردید.تعدادزیادصاحبانایندوسيههابراساسفرمانمقامریاستجمهوریمستحقرهاییميباشند.25018– 23مارچ،2008.

61

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

تحتتوقيفکهدرولایاتکابل،کاپيسا،پروان،لوگر،پنجشير،ووردگ،مصاحبهگردیدهاند،مراعاتنشدهاست.

ازجملۀ34قضيۀدرحالتتعليق،درســطحمحکمۀابتدائيه،کهدرجریانمرحلۀاولنظارتدرولایاتکندز،بغلان،بدخشــان،وتخارتشــخيصگردیدهاست،ميعاد%56)19قضيه(آندرزونجنوبشرقیکشوربهپایانرسيدهاست.

درزونجنوبشرقیکشورنيز،درجریانمرحلۀاولنظارت،مواردتأخيراتیطولانیبهمشاهدهرسيدهاست.درمراحلبعدینظارت،تغييراندکیملاحظــهگردیدهاســت.بهطورمثال،دومردمتهمبهارتکابقتل،درولایتپروانکهبهتاریــخ27مارچ2007توقيفگردیدهبودند،وصورت

دعوییآناننيزبروقتمعيندایرگردیدهبود،برایمدت2ماهبرایتدویرمحکمهانتظارنمودهاند.

ميعادصورتدعوی.څارنوالانميعادقانونیثبتصورتدعویعليهمتهمين،وميعاداستنطاقاشخاصتحتتوقيفرامکررانقضميکنند.

استنطاق:استنطاقتوسطڅارنوالانازاشخاصتحتتوقيفبایدطی48ساعتبعدازاعلامتوقيفصورتگيرد،251ولینهاضافهتراز72ساعتبعدازدســتگيری.252درمواردیکهمعلوماتراجعبهتاریخهایدســتگيریوانجاماســتنطاقهادردســترسبودهاست،نظارتهانشانميدهد،کهڅارنوالانحدودوقترامراعاتننمودهاند،واشخاصتحتتوقيفراالیچندهفته،وحتیدرمواردی،الیچندماهاستنطاقننمودهاند.معمولا،توجيهیبرایچنينتأخيراتوجودندارد.درجریانمرحلۀاولنظارتها،مشــاهدهگردیدهاســت،کهميعادهوحدودزمانی%٩٧دعاوی)1838

قضيۀبررسیشده،نقضگردیدهاست.تکراراینامرنسبتبهزنانومردانیکسانبودهاست.253

بهطورنمونه،یکمثالبددرولســوالیارگویولایتبدخشــانثبتگردیدهاســت،کهطیآن،څارنوالمصاحبۀیکشخصراکهبهتاریخ10فبروی2007بهاتهامارتکابقتلبازداشتگردیدهبود،برایمدت20روزمعطلنمودهاست.طیمرحلۀاولبررسيهاییوناماوکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستان،درولایاتکندز،بغلان،تخاروبدخشانواضيحگردیدهاستکهميعادها،وحدودزمانیراجعبههمۀدوسيههایيکهمعلوماتآنمورددســترسبوده،نقضگردیدهاســتونمونههایکمیوجوددارد،کهبهتغييردروضعيتبعدیدلالتميکند.وضعيتمشــابهبهایندرزونمرکزی)ولایاتکابل،کاپيسا،پروان،لوگر،پنجشير،ووردگ(،وزونشرقی)ننگرهار،کنر،نورستان،ولغمان(مشاهدهگردیدهاست.رویۀڅارنوالانولســواليهایمربوطبهولایاتســرپل،وبلخراجعبهمراعاتميعاد42ساعتبرایاســتنطاق،باوجودثبتچندموردشکایت،نسبتبهولایاتدیگربهتربودهاســت.درولایتجوزجان،څارنوالاندرولســواليها،برایچندینروز،چندینهفته،وحتیچندینماهازاشــخاصتحت

توقيفاستنطاقصورتنگرفتهاست.

دایرنمودندعوی.څارنوالان،علاوهبراین،ميعادهای15روزه،و30روزۀتعيينشدهدرقانوناجراآتجزائیمؤقت)ICPC(254رامکررانقضنمودهاند،ودرثبتصورتهایدعویناموفقبودهاند.255درمواردیکهدسترسیبهتاریخوسوابقدستگيریوثبتصورتدعویممکنبوده،واضحگردیدهاســتکهبعدازثبتصورتدعوی،اینمکثهابحســابچندروزبودهاست،ولیبعضا،اینمکثها،بهماهها،وحتیبهسالهاطول

کشيدهاست.256

251مادۀ34)1(،قانوناجراآتجزائیمؤقت.252مادۀ21)1(،قانوناجراآتجزائیمؤقت،پوليسرامکلفميداندتادرظرف24ساعتبهڅارنوالاندرمورددستگيریشخصاطلاعدهند.

253طیمرحلۀنظارتیاول،1038ازجملۀ1096قضيه،کهتواریخآندستياببودهاست،بررسیگردید.ميعادهاراجعبهفقط28شخصازجملۀ941تنمردانمصاحبهدهنده،وفقط3زن،ازجملۀ97زنمصاحبهدهندهمراعاتگردیدهاست.

254مادۀ36،قانوناجراآتجزائیمؤقت.255مادۀ36و39،قانوناجراآتجزائیمؤقت.

256قابلیادآوریست،کهبهعلتوجودمشکلاتدردسترسیڅارنوالانبهدوسيههادرسراسرکشور،مطابقتباتمدید15روزدرميعاددشواراست.علاوهبراین،درمراحلاولومتعاقب،دادههایمورداستفادهبراساسمعلوماتقابلدسترسیبود،نهبراساسنظارتهمۀدوسيهها.بگونۀمثال،درولایاتباميانودایکندی،معلومات،حتیدرکتابهایثبتمحابس،ودرنزدڅارنوالان

نيزموجودنبودهاست.بااینهم،اینکهایننقضهایکروشثابتومشکلاتآوربوده،استنتاجیاداشت720شورایعالیسترهمحکمه،17جولای،2006،بودهاست.

62

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

د. شناسایی عوامل ریشه ییعلاوهبهعواملریشهییبيانشدهدرفصلدوم،بخشچهارم،عواملذیلنيزبایددرنظرگرفتهشود:

غیرحاضر بودن څارنوالان و قضات:اکثریتتأخيراتبهعلتعدمحضورڅارنوالانوقضات،درولسواليها،بویژهدرولسواليهایدورافتاده،واقعميشود.وضعيتدرولسواليهایدایکندیتاحدزیادیهمينطوربودهاست.څارنوالولسوالیاشکمشولایتبدخشان،درولسوالیمجاورآن،

درفاصلۀ3ساعتازازمرکزولسوالی)محلکاروی(مقيمميباشد.تراكم دوس�یه ها در محاكم:تعداددوســيههایتحتاجراءبویژهدرسطوحمحاکماستينافوسترهمحکمهاضافهترازتعداددوسيههایقابل

رسيدگیدردرونميعادتعيينشدهميباشد.ضعفادارۀعدلی.بعضیازمواردتراکمدوسيهها،بهعلتضعفادارۀنظامعدلیواقعشدهاست.څارنوالانومحاکمارجاعوتردددوسيههابينمحاکمرابهطورمنظموبروقتانجامنمیدهند.درقضيۀکامبخش،مثلا،انتقالدوسيهازمزارشریفبهکابلمدت2ماه)تماممدتمجازبرایتوقيفدرجریانفيصلههایمحکمۀابتدائيهواستيناف(رادربرگرفت.انتقالفقطبعدازصدورامرسترهمحکمه،وبعدازینکهوکيلمدافعوسایل

ترانسپورتیونقليهموردضرورترامهيأساخت،امکانپذیرفت.درعينزمان،تنظيم،وزمانبندیسمعدعاوینيزبروقتصورتنمیگيرد.ميعادهایغيرواقعيبينانه.علاوهبراینکهسهلانگاریهایڅارنوالان،ومحاکمباعثوقوعتأخيرميگردد،ميعادهاخودنيزممکناستغيرواقعيبينانه

وخيالیباشند.عدم رجوع به راههای بدیل توقیف. اتکاء بر توقیف در مرحلۀ قبل از محاکمه باعث ورود فشار بیشتر بر نظام میگردد، تا با میعادهای سخت مطابقت نماید. این میعادها، فقط زمانی تطبیق میگردد که شخص متهم در توقیف باشد.257 وقتی مظنون، و یا متهم در توقیف نباشد نیز معیار عدم تأخر، عملی میگردد، ولی به علت اصل محدود ساختن توقیف به کمترین زمان ممکن، در مضایقه و قید بیشتر قرار نمی

گیرد.عدم جدیت مقامات. با اینکه ضعف مکانیزم نظارت منشأ مشکلات بوده است، غفلت و عدم جدیت پولیس، څارنوالان، قضات و مسؤولین توقیف خانه ها و محابس نیز نقش مهمی داش��ته اس��ت. به طور مثال، س��تره محکمه اظهار نموده اس��ت که څارنوالان از محکمه تقاضا میکنند تا میعاد ٣٠ روز تعیین شده در قانون اجراآت جزائی مؤقت258 برای دایر نمودن دعوی، برای آنها تمدید گردد. محاکم، به شمول

ستره محکمه نیز در تنظیم ذاتی امور ناموفق بوده اند.

ذ. ارایۀ راه ه ای حلایجادنظاممکافاتوتوبيخبرای توظی�ف څارن�والان، و قضات در ولس�والی های طی ایجاد و ترویج نظام مكافات وتوبی�خ: •جذبونگهداریقضاتوڅارنوالاندرولسواليهایدورافتادهبساضروریميباشد.اینمکافاتهاممکناستبهشکلایجادبرنامههای

ترفيعاتوتبدیليهاوبشکلتأدیاتنقدیباشد.رنوالی،وســترهمحکمهبایدطزالعملهاییرا، ایج�اد طرزالعم�ل های میعاری برای ادارۀ ام�ور عدلی:وزارتعدليه،لویهڅا •برایانتقالوتردددوسيهها،تنظيموزمانبندیسمعدعاوی،وپيگيریميعادهاوضعنماید،وسپسبههمۀمسؤولينمربوطدرموردآن

آموزشدادهشودونظارتمنظمروندتطبيقآنصورتگيرد.ميعادهایموجودراميتوانباحصولهدایاتورهنماییهاازاســنادحقوقی توس�عۀ میعادها ضمن بررس�ی قانون اجراآت جزائی: •کميتۀحقوقبشرتمدیدنمود،بشرطاینکه)1(توقيفهابگونۀمنظم،موردبازبينیوتجدیدنظرقرارگيرد.)بهبخش4ب(مراجعهنمایيد،و)2(رسيدگیمنظموفعال،بهدعاویودوسيههایقينیگردد.سترهمحکمه،دفترلویهڅارنوالی،وزارتعدليه،وکميسيونمستقلحقوقبشرافغانستانبایدارزیابیهایمشترکیراانجامدهند،وتعدیلاتیرادرميعادهایقانونی،بهمنظورایجادتوازنميانتوقعاتواقعيبينانۀجریانمحاکمه،وحتميتکاهشمدتتوقيفبهحداقلممکن،پيشــنهادنمایند.ازاینپيشنهاداتبایددرروندبررسیقانوناجراآتجزائی،و

قوانينمربوطهاستفادهگردد.

مادۀ6قانوناجراآتجزائیمؤقت. 257یاداشتدیوانعالیسترهمحکمه720،17جولای2006. 258

63

توقیف هاي خودسرانه در افغانستان: فرا خوان براي عملكرد، جلد دوم

قانونفعلی ایج�اد راهه�ای بدیل توقیف، ش�امل س�ازی آن در قانون، و تش�ویق نمودن قض�ات برای اس�تفاده از آن: •رهاییمشــروطشــخصمحکومبهجرمراموردبحثقرارميدهد،ولیبهرهاییمشــروطشخصموردتوقيفبحثنمیکند،وعلاوهبراین،احکاممربوطبهارایۀضمانتراشــدیدامقيدســاختهاســت.)بهبخش))3VI(()الف(مراجعهنمایيد(.برایاینکهشرایطرهاییبقيدضمانتوراههایبدیلتوقيففراهمگردد،وبرایاینکهقضاتبهتعميلآن،درهمۀمراحلقضائیمکلفگردند،لازماســتتا

اصلاحاتوتعدیلدرقانونصورتگيرد.

X . حق رهایی با ختم مدت حبس قانونیالف.توضيحاصل

همانطوریکهدرفصلدوم،بخشIV،مفصلاذکرگردید،اینتأميناجرائيویبامکلفساختنمراجعبهرهاییمحبوسين،باختممدتحبسقانونیآنان،درجلوگيریازتوقيفهایخودســرانهکمکمیکند.عدمرهاییمحبوســينعلیالرغمانقضایمدتحبسآنان،توقيفراغيرقانونیو

بالآخره،خودسرانهقرارميدهد.

ب.اثباتقانونفصلدوم،بخش4

ج.توضيحیافتههافصلدوم،بخش4

د.شناساییعواملریشهيیفصلدوم،بخش4

ذ.ارایۀراههایحلفصلدوم،بخش4

UNAMA OHCHR