Novas normas ortogrficas e morfolxicas da lingua galega

O acordo

O 12 de xullo de 2003 a Real Academia Galega, autoridade competente en materia lingstica paralevar a cabo unha reforma ou modificacin das normas de uso da nosa lingua, tras un longo procesode debate e estudo aprobou o que se deron en chamar as "Normas da concordia" . Consisten nunhaserie de modificacins ao texto anterior, de 1995, coas que se pretende integrar as das solucinsmaioritarias para a codificacin escrita do galego, por unha banda o oficialismo que ten a sainstitucin de referencia no Instituto da Lingua Galega e o reintegracionismo de mnimosrepresentado na Asociacin Socio-Pedagxica Galega. A modo de negociacin, a ASPG, o ILG e osrepresentantes dos tres departamentos de Filoloxa Galega das tres universidades do pas elaboraronun texto que recolle este acordo e presentrono como proposta Real Academia, que o aprobou conpequenas modificacins.

O acordo normativo supn unha paz lingstica entre os axentes que mis estaban a traballar a prolda lingua e crea unha unidade integradora no proceso de normalizacin do galego. Pola sa vez,supn un esforzo de aprendizaxe e renovacin de contidos para todos os usuarios da lingua, esforzoque tentaremos minimizar explicando e aclarando as cuestins mis relevantes que mudaron desde aanterior proposta.

Existen dous tipos de mudanzas atendendo especificacin de uso que se fai no novo texto:mudanzas obrigatorias e mudanzas opcionais. Nas primeiras suprmese a proposta anterior eengdese unha nova, as segundas deixan aberta a escolla entre unha ou outra opcin, tendo unha ououtra a mesma validez, malia que o texto das propias normas d implicitamente prioridade a unhassobre outras.

1.Mudanzas obrigatorias

A aplicacin dunha nova normativa supn un cambio integral ou parcial nalgunhas palabras,terminacins ou usos de certas construcins por considerrense as anteriores incorrectas. Son asseguintes:

1.1 A acentuacin

A acentuacin de interrogativos que introducen clusulas interrogativas indirectas s obrigadacando se poidan producir ambigidades.Dime que queres/ Dime qu queres.

1.2 Grupos consonnticos cultos CT e CC

Suprmese a primeira consoante do grupos cando os preceden as vogais -i- ou -u-: conducin,conduta, conduto, condutor, conflito, contrucin, construtivo, construtor, dicionario, ditame,ditadura, estrito, estrutura.

Mantense o grupo nalgns tecnicismos e palabras cultas como: edicto, diccin, convicto,conviccin, ficcin, ficticio, invicto, pictrico, succin, veredicto.

Algunhas palabras perden o c pero vocalizndoo en u ou en i: doutor, doutoramento, doutrina;reitor, reitorado, reitoral, reitora; seita (pero sectario, sectarismo); suxeitar e suxeito.

1.3 Sufixos e terminacins

1.3.1 Sufixos en -ZO, -ZAAumntase a lista de palabras con estas terminacins: diferenza, espazo, estanza, (estrofa), graza,licenza, nacenza, novizo, perseveranza, presenza, querenza, sentenza, terzo, servizo.

1.3.2 Sufixos masculino -N feminino - e masculino -N feminino -OAAdptanse ao modelo -n/- as seguintes formas: afgn, alazn, alemn, barregn, bosquimn,capitn, cataln, ermitn, escribn, gardin, musulmn, rufin, sancristn, sultn e trun.

Seguen o modelo -n/-oa todas as palabras en que -n non funciona como sufixo aumentativo oudeverbal pexorativo: anfitrin, bretn, campin, ladrn, len, patrn, saxn, teutn. Pero mullerona,casona, abusona, acusona, preguntona.

1.3.3 Terminacins -EU, -AU e -OEngdense lista de palabras rematadas en -eu: chapeu, romeu e xubileu.Engdense relacin de palabras en -au: bacallau e pau.Engdense lista de palabras en -o: tribo e mpeto.

1.4 O verbo

A acentuacin das primeira e segunda persoa de plural de pretrito de subxuntivo pasa a seresdrxula: *cantasemos, cantsemos.

1.5 Pronomes demostrativos

Elimnanse as formas do pronome demostrativo neutro *esto,*eso,*aquelo sendo s vlidas isto,iso, aquilo.

1.6 Adverbios e locucins adverbiais

Engdense lista: aln e aqun (lugar)Elimnanse: *entoces (tempo), *alomenos (cantidade e precisin)Escrbense xunto: acoto, decontado, decontino, decoto, deseguida, deseguido, enseguida (tempo);apenas (cantidade e precisin); amodo, devagar (tempo); talvez (dbida).

1.7 Preposicins e locucins prepositivas

Engdense: a respecto de, aln de, aps, aqun de, at, canto a.

1.8 Conxuncins e locucins conxuntivas

Engdense: no entanto, porn (adversativas); at que (temporais).Elimnanse: *anque, *nembargantes, *sen embargo (adversativas); *anque (concesiva); *entonces(consecutiva).Escrbense xunto: apenas, decontado que, deseguida que (temporais).

1.9 Numerais

Fanse regulares os numerais entre vinte e trinta, escrbense separados: vinte e un, vinte e unha, vintee dous, vinte e das...

Elimnanse as formas *triple e cudruple s son vlidas as formas tripla, triplo e cudrupla,cudruplo.

1.10 Pronomes

Engdese a forma cuxo ao paradigma dos relativos posesivos, este pronome ten flexin xenrica asteremos as formas: cuxo, cuxa, cuxos, cuxas.

1.11 Lxico

Modifcase a forma dalgns termos: *estudio e a sa familia pasan a estudo; grazas substite a*gracias; *vocal nome de letra e integrante da directiva dunha organizacin- pasa a ser vogal eadmtese a forma Galiza.

2. Mudanzas opcionais

Baixo este epgrafe tentaremos explicar os cambios que introduce a nova norma deixando a eleccindo usuario a escolla entre unha ou outra opcin. En moitos dos casos son opcins que xa existan noanterior texto que pasan a seren tratadas como iguais sen suxerir ou recomendar unha ou outraescolla.

O DLG, atendendo a criterios lingsticos e de tradicin de uso dentro dos textos emitidos poloConcello de Santiago, propn uns criterios de escolla que pretenden harmonizar e dar coherenciaaos textos producidos pola institucin municipal.

2.1 O artigo

3.1.1 A segunda forma do artigoA segunda forma do artigo pasa a ser obrigatoria unicamente tras a preposicin por e despois doadverbio u: polo, pola. U-lo meu chapeu?.

Nos casos restantes opcional o seu uso, o DLG propn non utilizar a segunda forma do artigo agsnos casos en que obrigado.

2.1.2 ContraccinsA contraccin de artigo masculino e preposicin a ten das solucins, e ao, as das igualmentevlidas. Escollemos representar esta contraccin como ao porque as se fai no texto das normas eporque o seu uso est moi estendido nos textos do Concello.

Por coherencia co resto das escollas non marcaremos a contraccin do artigo coa partculacomparativa ca entn non usaremos as formas c,cs, cs, cs e si estoutras ca o, ca a, ca os, ca as.

2.2 Sufixos e terminacins

2.2.1 Sufixos BLE/ -BELNa nova norma equipranse as das solucins. O DLG propn a utilizacin do sufixo bel/ -beis porser a forma de maior aceptacin entre as correntes normativas.

Debemos considerar que a acentuacin das formas en bel como ambel leva til por cumprir a regraxeral de acentuacin e o seu plural ambeis lvao por ser unha palabra grave cun ditongo decrecentena ltima slaba. Asemade debemos ser consecuentes coa nosa escolla introducindo estaterminacin naquelas palabras que deriven dunha primitiva rematada en -bel: amabelmente,estabelecer, estabelecemento...

2.2.2 Sufixos ARA/ -ERAEscollemos a forma tradicional en ara que a que se recolle na redaccin das normas: Concellara,

perrucara, consellara, panadara...

2.2.3 Sufixo DADEIncorprase puberdade ao grupo de palabras con esta terminacin.

2.3 Signos de puntuacin

Os signos de interrogacin e admiracin pasan a ter un uso obrigatorio s ao remate do enunciado.Malia isto, recomndase continuar usndoos ao inicio para marcar ben o comezo da clusulainterrogativa ou exclamativa e facilitar as a lectura e comprensin dos textos.

2.4 Outros signos

Admtese a utilizacin do apstrofo para a notacin de ttulos de obras ou cabeceiras depublicacins: dA Nosa Terra.

Resumo da proposta do DLG para a harmonizacin no proceso de implantacind a novanorma

A proposta do DLG para harmonizar as formas en que cabe unha dupla escolla resmese as:-Emprego de ao fronte a .-Restricin o uso da segunda forma do artigo a aqueles casos en que obrigatorio: coa preposicinpor e tras o adverbio u.-Eliminacin da contraccin do artigo coa partcula comparativa ca.-Uso do sufixo ara fronte a era.-Uso do sufixo bel/-beis.-Uso dos signos de admiracin e interrogacin ao principio e ao remate da frase.

Inclense tamn nesta lista todas aquelas mudanzas obrigatorias comentadas no epgrafe 2 que,como xa se indicou, non teen escolla posbel.