NON ZER - Argia · 2014-01-16 · taren ondorioak: Espainiako Estatuan, neguko hilkortasun tasaren...

2014KO URTARRILAREN 19A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Garbine Ubeda Goikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa:Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria. Euskara:Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua: LanderArbelaitz. www.argia.com: Gorka Bereziartua, Jon Torner.Multimedia: Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco.Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Salmenta eta harpidetzak: Karlos Olasolo. Idazkaritzateknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi, MaiteArrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta, BegoZuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari Karmen Loiarte.Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000. Faxa: 559 476001. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa:GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.com.Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:DANI BLANCO

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA

ASTEKO GAIAPOBREZIA ENERGETIKOA Beroa garestiegia denean.

UNAI BREA / 4

PERTSONAIAXAMAR: «Euskarak ez du sufritzen, euskaraz bizi nahi

dugunok sufritzen dugu». SUSTRAI COLINA / 10

GAIAKPREKARIETATEAREN AURPEGIAK Lan merkatutik kanpo nago

eta zahartzaroak ez dauka itxura onik. ITSASO ZUBIRIA ETXEBERRIA / 15

APAJ Abokatua ordaindu ezin dutenentzat. MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 16

IRITZIAREN LEIHOAURTE BERRIA, GARAI BERRIA, ERRONKA BERRIAK

GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 18HELDU DIREN BATAILAK JAKES BORTAIRU / 20ABIADURA LASTERREAN HARRAPATUTA

JOXERRA AIZPURUA SARASOLA / 21GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 19TXANDAN Igeldoko harria. AMETS ARZALLUS / 20BERTSO BERRIAK Basarriren mendeurrenean.

IMANOL LAZKANO / 21

ERDIKO KAIERAVIRGINIA IMAZ, OIHULARIKLOWN: «Egungo proposamen

interesgarrienak bazterretan sortzen dira». MYRIAM GARZIA / 22TXUMA MURUGARREN: «Kultura oso garrantzitsua da,

eta ez dut uste jendea jakinaren gainean dagoenik». MYRIAM GARZIA / 26

LITERATURA ARITZ GALARRAGA / 30MUSIKA IKER BARANDIARAN / 31DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 32ALEA Bufoi emearen ahotsa zubi. OIER GUILLAN / 33ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA JOXERRA AIZPURUA / 34LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 35DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 36

TERMOMETROAHIZTUNPOLISA LIBURUA Txepetxen etorkizuna orainean

ezarri du Sarasuak. MIKEL ASURMENDI / 37EKONOMIA BERTAN Krisiari aurre egiteko olatuaren bila.

MARTIN VICIOSO / 40EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 42EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 42PRESOAK Nork ez du nahi bakea? URKO APAOLAZA AVILA,

SAIOA ALKAIZA GUALLAR, MIKEL ASURMENDI / 43l IRITZIA Herri gisa bideari ekin. AMAIA IZKO / 45

MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2014ko urtarrilaren 19a, 2.399. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

2014KO URTARRILAREN 19A4 �

ASTEKO GAIA

POBREZIA ENERGETIKOA

Ezohiko beroa egiten du erreportaje honi azken orduko orraztua egiten arigatzaizkion unean. Sasoian sasoikoa maite duenak badu, bai, urtarrilean

hogei gradu jasan beharraz kexatzerik, baina tenperatura altuak eskertukoduenik ez da faltako. Krisiak azalera ekarri duen eta azken urteotan

zabalduz doan espezie batez ari gara: pobre energetikoak. Gero eta jendegehiagok zailtasunak ditu etxean tenperatura egokia izateko, nahiz eta ezdakigun zehazki Euskal Herrian zenbat dauden egoera horretan. Ez eta,

egia esatera, zein tenperatura den egokiena etxe barrurako ere.

KRISI EKONOMIKO-SOZIALAREN ERAGINEZbazterkeriaren eremua zabaldu ahala, arretahandiagoa, edo besterik gabe arreta, ematenzaie lehendik existitzen ziren baina portzen-taje “onargarrietan” mantentzen ziren ongi-zate estatuaren itoginei. Horien artean kokadaiteke pobrezia energetikoa, zenbaitherrialdetan 70eko hamarkadatik aztergaiizanagatik gurean oraintsu ezagutzen hasigaren kontzeptua.

Hainbat arrazoirengatik, ez da erraza pobre-zia energetikoa zer den azaltzea, ez eta zenbatieragiten dion jakitea. Batetik, ez dago harendefinizio bakarra; Europar Batasuneko estatugehienek, izan ere, definizio ofizialik ez dute.Horrekin lotuta dago pobrezia energetikoaneurtzeko sistema bateraturik ez egotea, etagainera, ikusiko dugunez, norberaren pertzep-zioarekin zerikusia duten aldagaiak daude tar-tean; neguan etxe barruan izan beharrekogutxieneko tenperatura zein den, esaterako.Azkenik, arazoari buruzko azterlan gutxi eginda, europar esparruan behinik behin. Ondo-rioz, EBn pobrezia energetiko egoeran daudenpertsona kopuruaren kalkulua ez da oso zeha-tza: 50 eta 125 milioi lagun bitartean.

Zer da?Gipuzkoako Foru Aldundiak gaiari buruzkotxosten mardula ondu zuen iazko irailean. Ber-

tan irakur daitekeenez,pobrezia energetikoaterminoa ErresumaBatuan sortu zen 60kohamarkadan, baina ezzen haren definizio onikerdietsi 1991ra arte. Urtehartan, pobrezia energe-tikoari buruz inoiz egin den ikerlanik garrantzi-tsuenetako bat argitaratu zuen Brenda Board-manek. Haren esanetan, etxebizitzantenperatura egokia ezin lortzea, edo lortzekodiru-sarreren portzentaje handiegia erabilibeharra da pobrezia energetikoa; ñabardurakñabardura, bat etorri dira erreportaje hau osa-tzeko kontsultatu ditugun iturri guztiak. Defi-nizio horretatik abiatuta, neurketarako meto-doa proposatu zuen ikertzaile britainiarrak:bere diru-sarreren %10 baino gehiago energiahornikuntzan gastatu behar duen familia jobeharko litzateke energetikoki pobretzat.

Portzentaje horren esanahia behar bezalaulertzeko, esan dezagun Espainiako Esta-tuan, batez beste, familiek diru-sarreren %5bideratzen dutela energia ordaintzera –fami-lia diogunean, etxebizitza bereko biztanleenmultzoa esan nahi dugu–, Asociación deCiencias Ambientales (ACA) elkarteakpobrezia energetikoaz egindako ikerlanbatean adierazi duenez.

| UNAI BREA |

Beroa garestiegiadenean


� 52014KO URTARRILAREN 19A

Zein da tenperatura egokia?Etxe barruko tenperatura egokia zein den2001ean ezarri zuen Pobrezia EnergetikoarenAurkako Erresuma Batuko I. Plangintzak,Osasunaren Mundu Erakundearen (OME)gomendioei men eginik: hogei gradu egonge-lan, hamazortzi etxeko gainera-ko geletan. Hori ere ontzat ema-ten dute bai europar erakundeekorobat, bai pobrezia energetiko-aren alorrean lanean dabiltzanelkarteek.

Alta, tenperatura estandarhoriek handiegitzat jo litezkeingurumenaren eta, bereziki,klima aldaketaren aurkakoborrokaren ikuspegitik, elkarte horietakozenbait kidek onartzen dutenez. Aitor Urres-ti Equoko kide bizkaitarraren iritziz, berbara-ko, OMEk gomendatutako tenperatura“onargarriaren muga-mugan” dago.

Gaia konplexua da, faktore psikologikozein soziologikoek garrantzia baitute Urresti-ren esanetan. Batetik, etxe bereko pertsonaguztiek ez dute beroaren eta hotzaren per-tzepzio bera. Bestetik, jendarte bakoitzakmodu desberdinean uler dezake zer den

onargarria eta zer ez. Esangura-tsua da, esaterako, ACAk eman-dako datu hau: pobrezia ener-getikoari buruz EspainiakoEstatuan egindako inkestenarabera, etxe barruan tenpera-tura egokia lortu ezin duteladiotenen portzentajea handia-goa da klima epelena dutenerkidegoetan. Dena den, ACAk

ohartarazten du horren zergati bakarra ezduela zertan izan erkidego bakoitzeko biztan-leek duten pertzepzio desberdina; hain zuzenere, etxeetako isolamendua eskasagoa daeskualde beroenetan, eta hori igarri egiten da

DA

NI

BLA

NC

O

Gipuzkoako Foru Aldundiakkalkulatu du urtero 40 heriotzagoiztiar eragiten dituelapobrezia energetikoak lurraldehorretan



sasoi hotzenetan, urte osoko energia gastuaklima hotzean bizi direnena baino txikiagoaizan arren.

Hiru kausa nagusiAipatu berri dugun etxeko isolamendua–etxearen efizientzia energetikoa, esan gene-zake modu orokorragoan– pobrezia energeti-koaren hiru eragile nagusietako bat da, AitorUrrestik dioskunez. Beste biek lotura zuzena-goa dute etxeko ekonomiarekin, eta azkenurteetan pobrezia energetikoak nabarmengora egin izanaren erantzule zuzentzat jo dai-tezke: batez besteko diru-sarreren jaitsiera, eta energia-ren prezioaren gorakada.

Europako Batzorde Eko-nomiko eta Sozialak (EBES)iazko otsailean egindako iriz-pen baten arabera, faktore bihoriek EB osoari eragitendiote. Hala ere, merezi duEspainiako Estatuaren kasuaazpimarratzea: etxeetan kontsumitzen denenergiaren prezioa %80 igo da hamar urte-tan. Gehitu horri langabeziaren gorakada eta,Hego Euskal Herrian behintzat, etxeen por-tzentaje handi bat zaharra eta gaizki isolatuta-koa izatea, eta hortxe duzue negu honetanpobrezia energetikoa hartzen ari den prota-gonismoaren zergatia.

Pobrezia energetikoaren ondorio latzakArestian aipatutako Gipuzkoako Aldundia-ren txostenak gogorarazten duenez, pobreziaenergetikoak eragin larriak ditu osasunean,bizi-kalitatean eta ingurumenean. Lehen mul-

tzokoak dira aipagarrienak. “Egiaztatu denezosasunari kalte egiten dio modu jarrai bateantenperatura desegokiak dituen etxebizitzetanbizitzeak, eta bereziki, egoera zaurgarrieneandauden pertsonengan, adibidez, haur, nerabe,pertsona adindu edota gaixotasun kronikoakdituztenengan”.

Luzaroan etxeko tenperatura hotzegia iza-teak estres termikoa eragiten du, eta horrekkalte egiten die bai sistema immunologikoaribai kardiobaskularrari. Halaber, gaixotasunerreumatologikoak dituztenen sintomak area-gotzen ditu, eta arnasketarekin zerikusia dutengaitzak ere azaleratu ditzake. Bestalde, esangabe doa osasun mentalari ez diola mesedehandirik egiten pobrezia energetiko egoerak.

Gaixotasunak eragiteaz gain, aurrez zeude-nak okertu eta osasun arazo larriak sor daitez-ke pobrezia energetikoaren erruz. Arazoarenneurriaz jabetzeko aski da zenbait daturi erre-paratzea: 2003an Britainia Handian egindakoikerketa baten arabera, pobrezia energetikoaklotura zuzena dauka neguan herrialde horretaneman ohi den hilkortasun tasaren %10eko igo-erarekin. Are larriagoak dira ACAren azterke-taren ondorioak: Espainiako Estatuan, neguko

hilkortasun tasaren igoera %20ingurukoa da, eta horren zatiesanguratsu bat pobrezia ener-getikoaren ondoriozkoa da.Kausa horri egotzi dakiokeenheriotza goiztiar kopurua2.300tik 9.300ra bitartekoa daEspainian, trafiko istripuekeragindakoa baino handiagoa.ACAren metodologian oinarri-

tuta, Gipuzkoako Aldundiak kalkulatu du urte-ro 40 heriotza goiztiar eragiten dituela pobre-zia energetikoak lurralde horretan.

Euskal Herrian ia daturik ezGorago aipatu dugun EBESen dokumentuakdioenez, definizio bateraturik ez egoteak bizirozailtzen du Europar Batasunean pobrezia ener-getikoaren fenomenoa neurtzea. Ez dagoneurketa sistema bakarra, eta daudenek hutsu-neak dituzte. Batetik, tenperaturan oinarritzenden ikuspegiak, dagoeneko esan dugunez,oztopo nabarmena du: ezin adostu zein denosasunerako tenperaturarik egokiena, OME-

Luzaroan etxeko tenperaturahotzegia izateak estres termikoaeragiten du, eta horrek kalteegiten die bai sistemaimmunologikoari baikardiobaskularrari

Pobrezia energetikoaren hirueragile nagusiak etxeen efizientziaenergetiko eskasa, energiarenprezioaren gorakada eta batezbesteko diru-sarreren jaitsiera dira



ren gomendioak gora-behera. Gastua oinarriduen ikuspegiak, eta bereziki Brenda Boardma-nek proposatutako %10eko atalaseak, kritikaugari jaso ditu halaber. Besteak beste, familiaaskok beren diru-sarreren %10 baino gutxiagogastatzeak ez du esan nahi pobreak ez direnik,besterik gabe gastatzeko dirurik ez dutela bai-zik. Bestalde, oso familia aberats bati nekezegingo dio kalte %10etik goraxeagoko gastuak.

Zailtasunak zailtasun, Gipuzkoako ForuAldundiak herrialdeko datuak kalkulatu etaaurkeztu ditu xehe-xehe. Euskal Herriko datubakarrak dira, oraingoz. Otsailean, Nafarroko-en berri emateko asmoa agertu du EreduEnergetiko Berri bat Bultzatzeko Plataformak.

Gipuzkoara itzulita, aipatzekoa da kontsu-moa mantendu arren eta etxeetako efizientzia-ren eremuan aurrerapauso batzuk egin arrenbatez besteko gastua hazi egin dela energiarenprezioaren gorakadaren ondorioz. Etxebizi-tzen %9,5ean diru-sarreren %10 edo gehiagobideratzen da energia ordaintzera, eta horietanbizi direnak populazio osoaren %7 dira. Por-tzentaje diferentziak ez gaitu harritu behar.Hainbat ikerketak agerian utzi dute biztanlebakarreko etxeek, hala nola guraso bakarrekofamiliek eta adinekoek gehiago jasaten dutelapobrezia energetikoa. Gaineratu dezagun bidebatez kopuruek gora egiten dutela landa ere-muan, hiriarekin alderatuta.

Nabarmentzekoa da, era berean, pobreziaenergetikoak ez duela bat egiten, Gipuzkoanbehinik behin, pobrezia orokorrarekin. Pobre-zia energetikoa jasaten duten lau familiatikhiru ez dira pobreak diru-sarreren ikuspegitik.

Aurre egiteko neurriakJoan den azaroan, Frantziako Gobernuak era-baki zuen argindar eta gas konpainiek ezinizango dutela inor zerbitzu gabe utzi azaroaren15aren eta martxoaren 21aren artean, erabil-tzaileak ordaindu ez arren. Neurria koherenteada Frantzian azken urteotan izandako bilakabi-dearekin, Erresuma Batuarekin eta Irlandare-kin batera pobrezia energetikoari arreta gehieneskaini dion Europako estatua baita.

2006an, Frantziako Estatuko etxebizitzen%13an aurrekontuaren %10 edo gehiago era-bili zuten energia ordaintzeko. Etxean hotzaeduki izana aipatzen dutenen portzentajeaberriz, %11tik %15era igo zen 1996 eta 2008bitartean. Egoera horri aurre egiteko, Parisekzenbait neurri jarri ditu abian, 2011tik inda-rrean dagoen II Grenelle Legean jasotakoak.Besteak beste, Habiter Mieux (Hobeto bizi)programaren bitartez etxeen efizientziahobetzeko laguntzak ematen dituzte. Gaine-ra, Frantziako Pobrezia EnergetikoarenNazio Mailako Behatokia sortu da, urtarrilhonetan lehenengo mintegia egingo duena.

Espainiako Estatua, aldiz, pobrezia ener-getikoaz gutxien arduratzen den Europakoestatuetako bat da, hainbat herrialdetako ego-era konparatzen duen EPEE txostenak dioe-nez. Abenduan, neguko hilabeteetan arginda-rra ordaintzen ez dutenei hornidura ezeteteko proposamena eztabaidatu zutenMadrilgo Diputatuen Kongresuan; oposizioguztia agertu zen “neguko tregoa” ematearenalde, baina PPen botoek eragotzi egin zuteninolako neurririk hartzea.

Euskal Herrian ere ez dugu horrelakorikikusiko negu honetan, batzuk mugitu direnarren: PSE-EEk ez-legezko proposamena aur-keztu du Gasteizko Legebiltzarrean, ordainduezin dutela frogatzen dutenei argia, gasa edotaura etetea debekatzeko eskatuz. Baina propo-samena ez da otsailera arte eztabaidatuko.

Gipuzkoako Aldundiari dagokionez, neu-rriak hartzeko borondatea erakusten du erre-portaje osoan bidelagun izan dugun txostenaegin izanak, baina ondorio praktikoak ez diraberehalakoan ikusiko. Ainhoa Iraola Inguru-men zuzendariak azaldu digunez, 2014an egoe-raren azterketa zorrotzagoa egiteko asmoadute, eskualdekako datuak bilduz. Azken xedea

Hainbat talderendeiari men eginda,urriaren 23anpobreziaenergetikoasalatzekoelkarretaratzeakegin zituztenEspainiako Estatukohainbat hiritan,tartean Gasteizen.Euskal Herrian horiizan da oraingozkontzentraziobakarra, bainaotsailetik aurreraEAEko hirinagusietan hilerobiltzeko asmoa duEredu EnergetikoBerri batBultzatzekoPlataformak. Goikoargazkian, Madrilgoelkarretaratze bat.

JOSE

L A

LMA

RA

Z



da pobrezia energetikoa pairatzen dutenentzatlaguntzak bideratzea, baina hori ez da segurue-nik aurten gertatuko.

Krisi ekonomikoari etaenergiaren garestitzeari buel-ta emateko gutxi egin dezakeherritar arruntak, beraz etxe-ko efizientzia hobetzea dageratzen den bidea, benetanegoera larriak jasaten ari ezdirenen kasuan behintzat.Izan ere, azken urteetanetxeetan hobekuntzak egite-ko diru-laguntzak eman izan dituzte bai EuskoJaurlaritzak –EVEren bitartez– bai NafarroakoGobernuak, baina EAEkoen kasuan estutasunekonomikorik ez daukan jendeak baizik ezin

ditu baliatu, Ainhoa Iraolak kritikatu duenez. Nolanahi, iturri hori ere agortuz doa. Nafa-

rroako Etxebizitza Sailak ez du sosik bidera-tuko aurten isolamendu ter-mikoetarako, EspainiakoGobernuarekin zeukanhitzarmena ez baitu berritu.Poltsa hutsik dago, esanomen du Madrilek. EVErenwebgunean, berriz, “Itxita”irakur daiteke laguntza pro-grama guztien laukitxoengainean. 2014an

berriztatuko ote dituzten galde-tzeko deitu dugunean, “ez daki-gu” erantzun du, ziplo, telefonoahartu duen pertsona berak. n

JOAN DEN URRIAN, Europako hamar konpainia elektri-koetako buruak Bruselan bildu ziren, Europar Batasu-nari eskari argia egiteko: energia berriztagarrientzakolaguntzak ezabatu ditzala, eta gas bidezko zentraleibabesa eman diezaiela. Ondorioa, bestela, larria izanliteke, eskumako argazkian ageri den Gérard Mestrallet,Gaz de France konpainiako presidenteak esan zuenez:Europara iristen den hurrengo hotzaldi handiak kolo-kan jar dezake elektrizitzate hornidura. Besteak beste.

Mestralleten hitzetan, Bruselan elkartutako hamarenpresak gas bidezko zentral asko itxi behar dituztedagoeneko krisiaren ondorioz – 50.000 megawattguztira–; “zentral horiek ez dira lanean egongo osonegu hotza izatekotan, itzalaldi arriskua sekula ez daizan hain handia”.

Hitz horiek, eta konpainien agerraldia oro har, gogorkritikatu ditu energia berriztagarrien sektoreak. Espai-niako Energías Renovables webguneak, esaterako, Laamenaza del frío (Hotzaren mehatxua) izenburu ezin argi-garriagoa duen artikuluan aztertu zuen elektrizitate-

enpresen jarrera. Antonio Barrero egilearen esanetan,garai batean ez zuten aurreikusi energia berriztagarriekizango zuten hazkundea, eta horregatik onartu zutensektore horri laguntzea. Orain, berriztagarriak lehiakidehandiegi bihurtu direnean, hotzaren mamua erabili nahidute, Europak ateak itxi diezazkion haien garapenari.

Konpainia elektriko boteretsuenak Bruselan presio egiten

ME

DE

F-C

C B

YSA

Frantziako Gobernuak erabaki duneguko hilabeteetan ezin izangozaiola inori argindarra eta gasa eten,ordaindu ez arren. EAEn otsaileaneztabaidatuko da antzeko neurri bat

Euskarak egiten gaitu jende?Espainolak “gente” egingo gintuen eta frantse-sak “gens”. Asperturik nago hizkuntza Ama-zonia edo baleak bezala tratatzeaz. Noiz artesegi behar dugu Amazonia, baleak eta euska-ra salbatu behar ditugula aldarrikatzen? Eus-kara hiztegi eta gramatika bat dauzkagunetiksalbatuta dago, euskarak ez du sufritzen.Sufritzekotan, euskaraz bizi nahi dugunoksufritzen dugu. Gure hizkuntz komunitatea-ren geroa da auzitan dagoena. Gure buruakomunitate gisa salbatu behar dugu. Komu-nitate horretan, hizkuntzagabetuak izan direnerdaldunek ere badute zererranik. Anitzekbadute motibapen bat, interes bat, eta azken40-50 urteetan euskararen alde erdietsi denoro ezin da konprenitu erdaldungo kontzien-te hori gabe. Iruñean, erraterako, beraieksortu zituzten ikastolak, heien gabezia seme-alabena izan ez zedin. Horrek, alta, istripuhistoriko tenporal bat izan behar luke, ezdenboran luzatzen den fenomeno bat.

Dagoeneko ez da gehiegi luzatzen ari?Hor dago koska. Fenomenoa murriztu beha-rrean mantentzen eta finkatzen ari da, baliodigulakoan. Horregatik ez dugu nabarmenkiaitzina egiten. Horregatik ez gara erresisten-tziatik harago joaten. Jon Sarasuak ederkidioen gisan, afera ez da botila erdi hutsa edoerdi betea dagoen, botila hautsita dagoela bai-zik. Lan eta lan ari gara, baina beti galtzebatekin. Adibidez, hain sinplea izanik zerga-tik kostatzen zaigu hainbertze “euskal” zerden definitzea? Euskararen aurkako diskur-tsoa etengabe dagoelako martxan eta “eus-kal” hitza ere zentzu-hustu digutelako. Egun,lur hauetan sortu den erdaldunari ere “eus-

kal” erraten zaio, historikoki eta kulturalkihala ez dela jakin arren. Zergatik ez dira ager-tzen Pio Baroja euskal literaturaren historianeta Axular Espainiakoan? Kontrako diskur-tsoak distortsionatuta bizi gara.

Distortsioak distortsio, iragan dira mendeak,inperioak, populuak... eta euskarak beti iraundu. Zergatik?Euskara jendea garelako. Euskara jendeagarela sinesten badugu, datorrela datorrena,eutsiko diogu. Hastapenean, albokarekinmoldatzen ginen, Italiatik trikitixa iritsi zenarte. Gurean gaurkotu, egokitu eta errotugenuen, bejondeigula eta bejondeiola. Gauzabera gitarra elektrikoarekin. Euskara jendeaizatearen kontzientzia baduzu ez zaizu axolaalboka ala gitarra, edo txapela ala bisera.Azaleko kontuak dira horiek. Ez da kasuali-tatea gure kulturak bere burua definitzekohautatu duen irizpidea mintzoa izatea. Bizikiarraroa da hori munduan. Alabaina, orainarte iraun izanak ez digu gerorik ziurtatzen.Zenbat iraun dezakegu egungo baldintzetan?Orain 30 urte, Baxe Nafarroa Euskal Herri-

Xamar. Garraldako Xamarrena etxean sortua 1956an.Irakaslea ofizioz, dibulgatzailea ekinbidez, euskararenhistoriaz erreferentziazko hainbat liburu idatzi ditu, halanola, Orhipean; gure herria ezagutzen, Orekan: herri etahizkuntzen ekologiaz edo Euskara Jendea: gurehizkuntzaren historia, gure historiaren hizkuntza. Azkenliburu horretan oinarritutako izen bereko dokumental sortagidatu eta argitaratu du berriki.

NORTASUN AGIRIA


PERTSONAIA

«Euskarak ez du sufritzen,euskaraz bizi nahi dugunok

sufritzen dugu»“Ez al dakizu euskara dela...”.

XAMAR

| SUSTRAI COLINA |

Argazkiak: Dani Blanco

ko eskualderik euskaldunena zen, denekzekiten euskaraz, eta egun kinka gorriandago. Herri batendako arras nekagarria dabetiereko erresistentzia. Etengabe korron-tearen aurka igeri ari dena korronteak erama-ten du azkenean.

Zer dago irauteko grina horren muinean?Gure autodefinizioa mintzoan oinarriturik,gu izateko nahiak behar zen kemena emandigu komunitate gisa gaur arte irauteko,makal eta eri nahi baduzu, baina bizirik. Gurekasuan, estatu ezberdinetan zatituta egonarren, komunitatearen baitako loturari eutsidiogu. Gure herrian, Garraldan, gure zaha-rrek deus guti erraten ziguten Iruñeari buruz.Donibane Garazi zen heien hiriburua, gureetxeko izebak Donibanera jo zuen emigratuzuelarik. Printzipioz, elkarrekin zer ikusirikez zuten bi estatu ziren, gure zaharrek ezzuten euskal kontzientzia agerikorik, bainasenak komunitate bati lotzen zituen. Hizkun-tza bizirik badago, sen horrek irauten du gauregun ere, baina mugak eraitsi badituztemugen beharrik ez dutelako da. Hizkuntza-ren galtzeak dakar zinezko muga, mugazainiketa errepideko kontrolik gabe inposatzendena.

Frantsesa eta gaztelania inposatuak direlaahanzten dugu sarri. Eta nola! Legeak ez ditu berdin eta demokra-tikoki tratatzen bi hizkuntzak. Beti dagobaten aldeko politika. Erraterako, espainolezikasteko klaseak dohainik ditu etorkinak,baina euskaraz trebatu nahi duen bertakoaridirua eta ordu libreak eskatuko zaizkio. Erda-retan dena da haize-alde, euskaraz dena zail-tasun eta oztopo. Horixe jakobinismo fran-tses eta espainolaren berezko ezaugarrietakobat. Ederki dakite hizkuntza identitatea dela,eta hizkuntza galtzen den tokietan identitateagaltzen dela. Hori hala, askoz errazagoa daartaldea gobernatzea. Ez zuen alferrik erranfrantses jakintsu batek bere hizkuntza galtzenez zuen herri menperatua oraindik bazela.

Lapurdi, Zuberoa eta Baxe Nafarroan, zeinNafarroako zenbait tokitan, euskaraz erdarazbaino aise hobeki mintzo direnak dira euskara-ren aurkaririk sutsuenak. Hori autogorrotoa da. Gobernu menpera-tzailearen hizkuntzak balio duenez, zuk ozto-poak dituzu bidean aitzina egiteko, eskailerasozialean igotzeko, eta zure burua gorrota-tzerainoko konplexuz josten zara. Zarenadela oztopoa sinestera iristen zara. Horrega-tik, eta zuk pairatutakoa seme-alabek pairatuez dezaten, mozten duzu hizkuntzaren trans-misio naturala. Izugarria da ukazio horren

pairamenak sortzen duen autogorrotoa. Zureidentitateari, hizkuntzari, komunitateariegozten diozu errua. Konbentzituta zaudehorregatik ezin izan duzula abokatu izan,horregatik izan zarela bizi osoan gutxietsita-ko laboraria. Baina hizkuntzak ez du errurik,menderakuntzak baizik.

Nola liteke gerrek estatu menperatzailearekikohain atxikimendu ezberdinak sortzea mugarenalde bietan?Iparraldeari dagokionez, pentsa azken bimundu gerretan Frantzia garaile atera zela.Nahi ala ez, beti da erosoagoa garailearenbandoarekiko atxikimendua. Bertzalde, gura-soak, semeak, senideak, lagunak... galdu ditu-zu gerran, eta jasangaitza litzateke alferrika-ko guduetan hil zirela pentsatzea.Horregatik, “Morts pour la patrie” propagan-daren baitan heroiak direla azpimarratzenda, herri guztietan monumentu bat eraiki-tzen zaie, eta heien heriotza justifikatua gera-tzen da. Hegoaldean, aldiz, Espainiaren aur-kako gerrak galdu ditugu oro har, etagaltzailearen sena gelditu zaigu, garaituarenahaleginaren duintasuna. Neurri batean, gai-nera, konplexu hori hizkuntzara ekarri dugu.Franco bizi zelarik metatutako motibapeneta gaitasun horrek eztanda egin zuen bereheriotzean. Ikastolek, mugimendu sozial etapolitikoek, helduen alfabetatzeak, euskaraz-ko irakaskuntzak... gorputza hartu zuten,eferbeszentzia ikaragarria izan zen. Mugi-mendu horrek, ordea, babes politiko serioabehar du, 30-40 urte berantago nabarmenabaita ahalegin horrek ez dituela araberakofruituak eman eta horrek neke eta itxaropengaltze bat ekarri duela. Egun, neurri politiko-rik ezean, ahalegin handienak ere etorkizunzaila du, Nafarroa Garaian aski nabarmenadenez.

Zeintzuk dira politikoki aplikatu beharreko neu-rri horiek?Lehenik, printzipioz euskararen alde daudentalde eta alderdiek euskara jendea garela sine-tsi beharko lukete. Momentuz ez da hala, eus-karadun komunitateak ez du ordezkaritzapolitiko osorik. Euskararen auziak ez dulehentasunik talde politikoentzat, beti dauz-kate aitzinagoko lanak. Bertzetik, talde politi-ko horiek aldarrikatzen dituzten printzipioe-kin bat datorren barne politika logiko batplantan ezarri beharko lukete. Errazenaespainol eta frantses alderdi nazionalistenpolitika salatzea da, baina oposizioan edoboteretxo batean egon, politika koherentebat ere gauzatu behar da. Hori da zinez trans-mititzen dena eta ez gehienetan alferrik egi-ten diren euskararen aldeko kanpainen bidez

XAMAR

�12 2014KO URTARRILAREN 19A

emana. Ez dago ulertzerik politikari abertzaleeuskaldun alfabetatuak erdaraz aritzea aldibe-reko itzultzaileak lanean ari diren tokietan,baina etengabe ikusten den kasua da. Zer esa-nik ez liburuak erdaraz plazaratzen dituztela-rik... Hori da jasotzen den eredua. Horregatikdiot ez dela hainbertze erratea zer egin nahiduzun euskararen alde. Egizu eta ikusiko da.Egiten eta erraten dugunaren arteko kohe-rentzia da gakoa. Bitartean, euskaldunak kon-plexuz bizitzera kondenatuta gaude. Bilbokoalkate abertzale izateko ez baduzu euskararikbehar baina udaletxeko atezaina izateko bai,zerekin lotzen da euskara? Euskararen aldedaudela hainbertze aldarrikatu beharrean,egin dezatela, eta ikusiko da. Hori gertadadin, euskara benetan herri honen funtsadela sinesten dugunok, agintariak, nornahidirelarik ere, presionatu behar ditugu, gutxia-go edo gehiago, orain arte denak baitaudehizkuntz komunitatearen premien azpitik.

Pertsona bat izan liteke eleanitza. Herri bat?Ez. Elebitasun itxura hizkuntza bat galtzenden bitartean baizik ez da ematen. Gureanelebiduna den bakarra euskalduna da, ezerdalduna. Horregatik, elebidunak bainogehiago diglosikoak gara. Ez da kasualitatea

euskararen aurkako eraso bortitzenak elebita-sunaren izenean egitea. Erresistentzia arobatera mugatuko nuke elebitasuna, bainabatez ere, bigarren hizkuntza zertarako nahidugun erabaki behar genuke, eta horren ara-bera, ezagutza maila bat adostu. Frantziakbiziki ongi egin zuen hori ingelesarekiko bereburua arriskuan ikusi zuelarik. Frantsesababesteko legeak onartu zituen eta kito ara-zoa. Baina hau guztia aspaldidanik azalduzuen Txepetxek oraindik ezagutu beharrekoaden Un futuro para nuestro pasado liburuan.

XAMAR


�14 2014KO URTARRILAREN 19A

XAMAR

“Dibulgazioa hizkuntzaren motibapena ere bada. Bainanola lantzen da motibapen hori? Lema batekin? Mani-festazio batekin? Etengabeko lan bat da, gainerakoherrietan lege, curriculum, ikerketa beka edo dibulga-ziorako laguntzekin bermatzen den alor estrategiko bat.Gurean, ordea, gutxiesten da, ez zaio ia laguntzarikematen, eta lan horietan gabiltzanok frankotiratzailebezala gabiltza”.

Frankotiratzaile

AZKEN HITZA

Zapalkuntzari aurre egiteko manera bat izanliteke dibulgazioa?Dibulgazioak autokonfiantza elikatzen du,eta herri gisa, norbere buruaren ikuskerazuzenagoa dakar. Beti erran digute bazterre-koak eta baztergarriak ginela, eta horri buel-ta emateko konfiantzan oinarritutako etakonplexurik gabeko gure buruaren ezagutzaeta ikuskera bat behar dugu. Hauxe da gare-na gure miseria eta bertuteekin, baina ezdezagun sinetsi gure miseria oro berezkoakditugunik, ezta gure dohain guztiak kanpotikheldu zaizkigunik ere. Bertzalde, zerbaitenbila joan ahal izateko bere existentziarenberri izan behar duzu. Ezezagutzak biluzikuzten zaitu, eta zerbait ments duela ezdakienak ez du deusen bila abiatzeko beha-rrik sentitzen. Horregatik dira ezinbertzeko-ak kontzientziaren zabalpena eta sustapena.Tamalez, inork ez dio garrantzirik ematen,“hemen datoz berriz betiko baserritarkerie-kin” edo “Guggenheim da gure iparra”bezalakoak aurpegiratzen dizkigute. Babitxia bada ere, Euskal Herrian, Orhipeanliburua gehien saltzen den lekua da Guggen-heim, kanpotik heldu denak modernitateaikusteko adinako jakin-mina baitu nondagoen jakiteko. Zergatik ez bertakoak?Horretarako ez dakigula jakin behar dugu,badagoela mundu zabal bat, kultura aberats

bat, ezagutu behar duguna. Ezagutzen dugu-larik erabaki ahal izango dugu atxikitzeamerezi duen ala ez. Ez dakienak ezin dudeus erabaki.

Euskararen desafioa ez dela euskararenabakarrik dio Jon Sarasuak.Xalbador-ek kantatzen zuen gisan aiseagolitzaiguke gure buruak inertziaz gidatzenutzi eta lasai bizitzea. Baina euskararenkomunitateko parte denak badu aitzina segi-tzeko har bat, zuzen ari dela salatzen dionsinesmen bat, eta konbentzituta dago egitenduena ez dela bere onerako soilik, munduaikusteko manera bat dela. Zer egoeratandaude gainerako kultura minorizatuak?Nora doa gizateriaren kultur ondarea? Mun-duko herri, kultura eta hizkuntzen artekooreka aldarrikatzea da kontua, bakoitzakizan dezala bere kultura sortuz eta arnastuzlasai bizi daitekeen lurralde bat. Bide horre-tan, nola lagundu ditzakegu Brasilgo Yano-mamiak? Europako indigenak izan eta Euro-pa den mamutzarrean irautekogai bagara zerbait erakustenahalko diegu, eta bertze arlobatzuetan ez zaigu haiengandikzer ikasirik faltako. n


PREKARIETATEAREN AURPEGIAK

Carlos Tobajas Casales dut izena,54 urte ditut eta Iruñekoa naiz.Txantrea auzoan bizi naiz Mertxeemaztearekin eta hiru alabekin:Irune, Amaia eta Ekhiñe. Krisiaklangabezian utzi nau. Ekonomiasolidario eta kolektiboagoasortzeko alternatibak badaude etaIruñeko Langabetuen Asanbladanhorretan dihardugu.

Lan merkatutik kanpo nago etazahartzaroak ez dauka itxura onik

2008KO URTE AMAIERA ALDERA, lanpostu fin-koa galdu nuen. Soldadura komertzial koope-ratiba txiki bat sortu genuen 2001ean, bainazazpi urteren bueltan beherakada nabaritzenhasi ginen. Ordainketak atzeratzen hasi ziren,guretzat bezero garrantzitsuak ziren enpresabatzuek ateak itxi zituzten, finantzazioarekinhasi beharra zegoen baina bankuek orduraarte maileguekin izandako barra librea moztuazuten... Enpresaren gastu finkoei aurre egite-rik ez, eta itxi egin behar izan genuen. Orduzgeroztik, tartean behin Aldi Baterako LanekoEnpresen bidetik lortu dut lanen bat edobeste, baina lan merkatutik kanpo nago jada.

Garai txarrean harrapatu nau ziklo ekono-miko honek. 19 urterekin lanean hasita, hain-bat birmoldaketa bizi izan ditut, baina 54urterekin tokatu zait langabezian geratzea.Langabetu guztien artean heren bat dago nireegoera berean. Adin txarra gurea, ez soilik lanmunduan murgiltzeko aukera baxua dugula-ko, baita ere zahartzarorako etorkizun beltzageratzen zaigulako, egiten ari diren murrizke-tak eta erreformak kontuan hartuta.

Sistema indibidualista irauli eta irtenbidekolektiboak bilatzen hasi beharra daukagu.Enpleguaren banaketa leloa darabilgu Langa-betuen Asanbladan. Inongo diru-sarrerarikgabe egonak gara etxean denbora batez…Orain emazteak zortzi orduz egiten du lanegunero eta hori da gurean sartzen den dirua.Moldatzen gara, baina guztiz injustua da biko-tekideak zortzi orduz lan egin eta nik lanerako

aukerarik ez izatea; logikoagoa litzateke lanhori bakoitzak lau orduko jardunaldiak eginezbanatzea. Baldintza eskaseko lanpostuak sor-tzea baino hobeagoa da horrelako banaketasistemak ahalbidetzeko baliabideak jartzea.

Kontsumitzeko molde jasangarriagoetarabueltatzea nahitaezkoa dugu; bertako pro-duktu eta errekurtsoak aprobetxatu eta ardu-raz kontsumitzen hasi. Ekonomia ilogikobatean bizi gara: ahalik eta azkarren produzi-tu, ahalik eta azkarren kontsumitzeko. Ikasibeharra dugu, daukagunaren araberako bizi-modua egiten, gure ahalmenen gainetik bizigabe. Psikologikoki daukagun diru beharraaskoz ere altuagoa da, benetan bizitzekobeharrezkoa duguna baino.

Egokitu zaidana medio, gaurko egoeraridistantzia pixka batetik eta beste plano batetikbegiratzeko beta izan dut, sistema zalantzanjartzeko aukera. Lehendik datorkit ikuspegikritikoa, baina horrelako egoera gordina bizi-tuta, bi buelta eman dizkiot. Nire ekintzetankontzienteago naizela nabari dut: daramagunbizimoduaz egiten dut gogoeta, eta ondoren-goak datozkit burura. Zer uzten diegu? Mur-gilduta gauzkan sistema finantzarioak ezin dubetiko iraun eta gurpil honetatikdesengantxatu beharra daukagu.Oraindik garaiz gaude maniobraegin eta ondorengoei bidezido-rrak irekitzeko. n

| ITSASO ZUBIRIA ETXEBERRIA |

�


Administrazioaren doako laguntza juridikoa eskuratu ahal izateko irizpideek hutsune handiakdituzte Hego Euskal Herrian: diru-sarrerak baino ez dira kontuan hartzen, benetako egoera

ekonomikoari erreparatu beharrean. Ondorioz, jende ugari geratzen da doako zerbitzurik gabeeta prozesuok duten gastu handiei aurre egin ezinik. Norberaren eskubideak defendatzeko

aukera denok izan dezagun, APAJ elkartea sortu dute Zuzenbideko hainbat ikaslek.

APAJ

Abokatua ordaindu ezindutenentzat

DOAKO LAGUNTZA JURIDIKOA eskatu du ema-kume dibortziatu batek, senar ohiak hileroordaindu beharko lizkiokeen semearen pen-tsioa eta hipotekaren zatia ez dizkiola ordain-tzen salatzeko. Senar ohiaren pentsioa etahipoteka zatia –jasotzen ez dituenak– gehitu-ta, ordea, administrazioak erabaki du dirunahikoa baduela eta ez dela doako zerbitzuakeskatzeko baremoetan sartzen. Kasu errealada eta APAJ Laguntza Juridikorako Elkarterajo du emakume horrek, administrazioan age-rikoak diren akatsak ikusita.

Batetik, epaitegitik igaroko diren auzietanbaino ez da onartzen doakolaguntza juridikoa jasotzekoaukera. Hala, istripu batenerreklamazioa egin nahibadiozu aseguruari, edo tele-fono konpainiarekin, ban-kuarekin, enpresarekin,maizterrarekin arazoren batbaldin baduzu eta epaitegirajo gabe abokatua beharbaduzu, ezingo duzu doaneskatu. Krisi garaian asko ugaritu direnkasuotarako, ez dago laguntzarik.

Bestetik, doako zerbitzua lortzeko baldin-tzak ez dira egokiak, datu hutsetan oinarrituzdiru-sarrerak baino ez dituztelako begiratzen,eta ez egoera erreala. Demagun Anak 1.300euro kobratzen dituela hilean, baina senarralangabezian duela, alaba bat dutela eta hipo-teka, argindarra, jatekoa… ordaindu beharra.Bada, ez lukete izango doako zerbitzurakoaukerarik, soldata baino ez delako kontuanhartzen. Espainiako Estatuaren legea jarrai-tzen duen Hego Euskal Herriko araudiarenarabera, pertsona bakarrak 1.000 euro gordin

inguru baino gehiagoko diru-sarrerak baldinbaditu, ez du laguntza hori eskatzerik (900bat euro garbi); hiru lagunek osatutako fami-lian, denen artean 1.300 euro gordin kobra-tuz gero jada ez dute laguntza jasotzerik; etalau lagun edo gehiagoko familian, 1.600 eurogordinekoa eurokoa da muga.

“Zerbitzu juridikorik lortu ezin duen jendeasko dago, baliabide gutxi izanagatik ez delakodoako laguntzaren baldintzetan sartzen, bainaera berean ez duelako nahikoa dirurik zerbitzuhoriek ordaintzeko –dio Asier Iglesias APAJelkarteko presidenteak–. Edo oso txiroa edo

oso aberatsa izan behar duzujustizia zerbitzuez baliatzeko,eta hilabete bukaerara iristekozailtasunak dituen langilearrunta justiziatik at geratzenda. Azken finean, justizia ezda merkea, abokatua ordain-du behar duzu, epaitegira jozgero baita prokuradorea ereeta horri gehitu behar zaizkioEspainiako Gobernuak ezarri

dituen tasak, prozesu gehienengatik zergabatzuk ordaindu behar baititu orain herrita-rrak”. Jende horri guztiari justiziara ailegatzenlagunduko zion ekimen sozialik ez zegoelaikusita jaio da APAJ.

Irizpide egokiagoak, aholkularitzaeta abokatu sareaIrabazi asmorik gabeko ekimena da APAJ,unibertsitatean eta unibertsitatearen bidezezagututako jendeak bultzatua. Asier Iglesia-sek karrera amaitu berri du eta Mari Grandeelkarteko diruzainari eta Ane Elorriaga idaz-kariari hilabete batzuk baino ez zaizkie falta.

“Edo oso txiroa edo oso aberatsaizan behar duzu zerbitzu juridikoezbaliatzeko, eta hilabete bukaerarairisteko zailtasunak dituen langilearrunta justiziatik at geratzen da”

Asier Iglesias, APAJ

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

Argazkia: Dani Blanco

APAJ


Abuztuan erregistratu zuten elkartea eta abo-katu eta prokuradore sarea osatzen dihardute.

Bi motatako kasuak dituzte. Alde batetik,epaitegira joatea eskatzen ez duen aholkulari-tza juridiko bila datorkie jendea. Hurbiltzendenak bere egoera ekonomikoa jakinaraztenbadie, ez dute azterketa sakonagorik egiteneta taldeko hiru kide bultzatzaileen esku gera-tzen da aholkularitza. “Kasu horiek ez dutekosturik, gure denbora baino ez dute eska-tzen, eta guk ez dugu ezertxo ere kobratzen”,azaldu digu Iglesiasek. Gizarte laguntzakeskatzeko izapideak, banku eta erakundefinantzarioekin pilatutako zorrak… Epaitegi-rik behar ez duen aholkularitza da eskaeraohikoena. “Jendeak gai juridikoetan oro harduen kultura gabezia baliatzen dute zenbaite-tan banku eta enpresek, bezeroak epeak ezbetetzea edo zer egin ez jakitea, eta nominaenbargatuta bukatu dezake herritarrak, 2.000euro baino gutxiagoko zor batengatik”, diopresidenteak.

Auziak epaitegietara jotzea eskatzen due-nean, tartean gastuak daudenez, arreta han-diagoa jartzen dute APAJeko kideek: doakolaguntza juridikoak kasua atzera bota duelaziurtatzen dute lehenik eta egoera errealabaloratzen dute ondoren, sarrera eta gastuekonomikoak. Horretan oinarrituta ikustendute ea abokatu bat ordaintzeko aukerarikduen, eta ezezkoan, elkartearekin lan egitenduen abokatu bazkideetako batekin jartzendute harremanetan, auzia doan eraman die-zaion. Zerbitzua eskaintzeko prest dagoenabokatu eta prokuradore sare horri ordainsarisinbolikoa ematen dio elkarteak, gutxienekogastuak kitatzeko (bidaiak, telefonoa eta abar).Hortaz, bigarren motako kasu hauei erantzunahal izatea neurri batean elkartearen funtsenmenpe dagoela adierazi digu Iglesiasek.

Hiru bazkide mota ditu APAJek. Bazkideboluntarioak ez du dirurik jartzen eta nahiduen moduan lagundu dezake, adibidezelkarteak antolatutako ekimenetan parte har-tuz; bazkide arruntak 10 euro ordaintzen dituhilean eta asanbladatan parte hartzeko etaerabakiak hartzeko eskubidea dauka; eta baz-kide abokatuak, elkarteak onarturiko kasue-tan lan egiteaz gain, 20 euro ordaintzen dituhilean eta asanbladetan parte hartu eta eraba-kiak har ditzake. Herritarren edozein dohain-tza ekonomiko eta ekarpen ere ongietorriadela nabarmendu du Iglesiasek: asociaciona-paj.org webgunean aurkituko duzu informa-zio osatua. Aurten, gainera, instituzioen diru-laguntzetara aurkezteko asmoa dute.

Legea aldatzea xedeMugituak izaten ari dira hastapenak, laguntzaeskaera ugari izaten ari dira eta hainbat elkar-

te hartzen dituen eraikin batean lokala izangodute laster, Donostian. “Abokatu gutxibatzuen aldetik kritikaren bat izan dugu–aitortu digu Iglesiasek–, bezeroak kentzenari gintzaizkiela-eta, baina guk azaldu genienartatzen ditugunak inoiz ezingo lituzketelaeuren zerbitzuak ordaindu, ez garela lehiahaientzat, eta gainera, eskubide batez arigarela hitz egiten, defendatzeko eskubideaz,eta hori halako kritiken gainetik dagoela”.

Eskubide hori, dena den, botere publikoakbermatu beharko lukeela garbi du APAJekopresidenteak: “Epe luzera gure helburuetakobat da mugimenduren bat sortzea arazoa iku-sarazi eta salatzeaz gain, doako laguntza juri-dikoa lortu ahal izateko bideberriak aldarrikatzeko edo legea-ren irizpideak alda daitezen eska-tzeko, gaur egun gertatzen denagerta ez dadin”. n

APAJeko kideak: ezker-eskuin, Asier Iglesias presidentea, MariGrande diruzaina eta Ane Elorriaga idazkaria. Batez ere, epaitegirajoatea eskatzen ez duen aholkularitza juridiko bila datorkie jendea,

gizarte laguntzak eskatzeko izapideez edo bankuarekin pilatutakozorrez galdetzera.

18 � 2014KO URTARRILAREN 19A

IRITZIAREN LEIHOA

URTERO datorkigu urte berria. Urtero,urtean behin gutxienez, gure buruariasmo zaharrak gauzatzeko aukera berriaematen diogu. Baina, ematen zaigun auke-ra, behin eta berriro errepikatzen denez,arinkiegi hartu ohi dugu.

Urteak joan eta etorri egiten dira, bainagurpil horrek badu bere muga. Gure bizi-tza mugatua da, eta horregatik, presa bio-logikoa badugu gure asmoak eta ilusioakgauzatuta ikusteko.

Aurreko artikuluan ideia horren ingu-ruan galdetzen nuen ea ETAren aurkahobeto bizi ote ginen eta, noski, erantzu-na garbia zen niretzat: indarkeriarik gabe-ko gizartean hobeto biziko gara denok,denok biziko garelako.

Bada, urte berriak aukera bereziaeskaintzen digu beste behin gizarte berrihori eraiki ahal izateko. Azken egunotanETAko presoek eta preso ohi batzuekadierazpen garrantzitsuak egin dituzte:egindako kaltearen ardura bere gain hartudute; indarkeriari uko egin diote eta bidepolitiko baketsuak onartu dituzte; bat egi-ten dute egoera berriarekin eta eurenesperientzia jarri dute prozesu politikodemokratikoaren zerbitzura. Bazengaraia, bai. Baina, berandu den arren, ongietorria eman behar diot deklarazio honi.Alde batetik, ETAren inguruan mugitzenden munduan kohesio sendoa dagoelaadierazten duelako; bestetik, pertsonahauen konpromisoa ezinbestekoa delakoetorkizuna jorratzeko.

Pertsona hauek oso delitu larriak buru-tu zituzten, giza eskubideak urratu dituz-

te, min handia eta injustua eragin dute etaoinaze eta atsekabea zabaldu dute gureherrian. Preso horiek ere asko sufritu dute–sufrimen hori gehienbat legala eta bidez-koa izan den arren– eta horrek balio bere-zia ematen dio beren jarrerari. Pertsonahoriek beren ideia politikoak beste per-tsonen oinarrizko eskubideen gaineanjarri zituzten. Orain, ideia horiek manten-duz, bide politikoen bitartez aritzeko kon-promisoa adierazi digute. Ez zen errazaizango, ez, horrenbeste sufrimendu ekarrieta gero, sufrimendu horren ardura gai-nean hartu eta alferrikakoa izan dela onar-tzea.

Bestalde, ETAren egoerari buruz askoespekulatu da. Ez dakit nik zein den egoe-ra zehatza noski, baina argi dago ETAki-de gehienek –guztiak ez badira– apustugarbia egin dutela prozesu politiko demo-kratikoaren alde. Datu horrek lasaitasunaematen digu herritarroi, etorkizunarekikoeta indarkeriaren eraginkortasun politiko-rik eza adierazten du. Badakit gizartearengehiengoa sinesmen horretan aspaldianzegoela, baina une honetan, presoek etapreso ohiek horren pauso kualitatiboaemateak euskal gizartearen azpimarratze-ko lorpen handia da.

Lorpena, gaur inork ez duelako defen-datzen indarkeriaren balioa eta, nolabait,kaltearen injustizia eta ez zilegitasunaaitortzen delako. Lorpena, ideia guztiaklehiatuko direlako jokaleku politikoaninolako mehatxurik gabe. Lorpena, azke-nik, denon eskubideen alde geundenokzuzen geundela adierazten delako.

Espero dut presoen adierazpen horiazkena ez izatea. Konpromiso gehiagobehar da: ETAren disoluzioa gauzatzenlagundu behar dute, biktimei hitz argiago-ak zuzendu behar dizkiete eta gizarte honieuren okerra adierazi behar diote.

Hala ere, esan bezala, pausoa ezinbes-tekoa izan da. Orain, beste eragile guztiekbadute –badugu– lana bakea errotu etanormalizazio politikoa sendo-tzen. Hau da, gure betikoerronka berritua, itxaropenezbeteta. Ea inork ez duen itxa-ropen hori hausten. n

Urte berria, garai berria,erronka berriak

ETAren egoeraz asko espekulatu da. Ez dakit nikzein den egoera zehatza noski, baina argi dagoETAkide gehienek –guztiak ez badira– apustugarbia egin dutela prozesu politikodemokratikoaren alde. Datu horrek lasaitasunaematen digu herritarroi etorkizunarekiko etaindarkeriaren eraginkortasun politikorik ezaadierazten du

GarbiñeBiurrunMancisidor �

EHUKO

I R A K A S L E A,

E PA I L E A

DA

NI

BLA

NC

O


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �

IRITZIAREN LEIHOA

20 2014KO URTARRILAREN 19A

HARRI JASOTZAILEEK euskarari bihurritueder bat ematen diote, eta boterea hankazgora jarri, menperatzeko ez baitute zapal-du behar izaten, alderantziz baizik, bizka-rrera jaso. Menpean hartzeko ohoratu eginbehar dute, nolabait, harria. Hala dagoIgeldo aspaldian, Donostiaren sorbaldagainera altxatua, goratua bezain menpeanhartua. Ezin boterea hankaz gora jarri.Atrakzio parkea eta aldentzeko irrika, biakeltze berean.

Igeldok badu harri bat malapartatua,traketsa, heldu leku onik gabea, oboideeiteko irregularra, harri jasotzaile deneikomeriak eragiten dizkiena: Igeldo

Harria. Aurten urteroko egun seinala-tuaz beste batean jaitsi dute TrinitatePlazara, eta han dabiltza donostiarraketa gipuzkoarrak oro, begiak bihurrituta,eskuak uzkian, harri malapartatua, non-dik heldu behar ote zaion ezin antze-manda.

Izena bera ere ez dakit nork jarria oteduen Igeldok, nondik ote datorkion igelerro hori, aspaldian gehiago baitirudiapoen auzoa. Eta ez da harri-garria herri irrika izatea, nahia-go izatea putzu ertzean apo,gero eta gogaikarriagoa baitaigel ergelen karranka. n

2013KO AZKEN ASTEETAN, Ipar Euskal Herriarenezagupen instituzionala aldarrikatzen duten sektoreakmobilizaturik ziren bitartean, Frantziako Gobernua-ren aldetik mugimendu batzuk ikusi ahal izan ditugu,ondoko hilabeteetan irekiko den sekuentzia berriamarrazten dutena. Mauleko manifestaldia baino zen-bait egun lehenago, Jean-Marc Ayraultlehen ministroak gutuna igorri zienGarapen eta Hautetsien kontsailuenpresidenteei. Gutuna bera keinu politi-koa zen, ordu arte dosierra nolanahikakudeatu zuten Barne eta Deszentraliza-zio ministroen eskuetatik kendua zelairagartzeko. Gutunean zalantzan zenlurralde kontratu bereziaren printzipioabaieztatzen zuen Ayraultek, baita toki-ko gobernantza egitura azkar batenbeharra ere. Azkenik, Euskal Herrian hainbeste hase-rre piztu zuen elkarrizketari ukoa bertan behera utzizuen prezio merkean, delegazioa errezibitzeko kon-tseilari bat izendatuz. Haatik, hitzik ez LurraldeKolektibitateari buruz.

Bitartean, prefeta azken hilabeteetan mindu zirenarazoak banan-banan indargabetzen saiatu da. Ikasto-len diruztatzeari begira azken hogei urteetako statuquo apurtu ondoren, hautsi-mautsi berria prestatzenari omen da. Kantonamenduetako berrantolaketadela eta, bazterrak inarrosi zituen lehengo proiektuabaztertua izan da eta mapa berriak euskal lurraldea

ontzat eman du. Baina lurralde gobernantza ataleanari da prestatzen kontraofentsiba nagusia. Azken biurteetan instituzio aldarrikapenak lortu dituen sos-tengu eta garaipenen aurrean erantzun politikoakatzeman behar ditu Estatuko ordezkariak.

Lurralde antolaketari buruzko lege berriak sortuduen “Lurralde oreka poloa” Ipar Eus-kal Herrian sortzea proposatzekoasmoa du. Makiabelismo zerbait ikusdaiteke jokaera horretan: hautetsienartean Lurralde Kolektibitatearen aldesortutako adostasun zabala lehertukodela eta holako egitura konplexua zutikezartzerakoan, bakoitzaren tokiko inte-resek gaina hartuko dutela espero du.Beste aldetik ikusita, gogoeta sakonaezinbestekoa da: proposamen hori erdi-

bide bat ote da urrunago joateko ala karrika itsua etazepo politikoa? Boikot hutsa defenditu behar aladagoena hartu badaezpada ere? Nola atxiki jendartezibila eta hautetsien arteko aliantza eta zer-nolakoestrategia eraginkorra plantan ezarri, hautu taktikoezharaindian funtsezko helburuak lortzeko? Ekuaziokonplikatu honi 2014ko urtean gaineratuko zaizkioherri hauteskundeetako emaitzak, Udalbil-tzaren aurrerapausoak, Bretainian eta Kor-sikan burutzen ari diren prozesu politiko-ak, Eskozia eta Kataluniakoerreferendumen lurrikara ahantzi gabe. n

Heldu diren batailak

Jakes Bortairu BAT E R A P L ATA F O R M A KO K I D E A �

Amets Arzallus�

BE RT S O L A R I A

DA

NI

BLA

NC

O Igeldoko harria

Suprefeta lurraldegobernantzaataleankontraofentsibaprestatzen ari da


IRITZIAREN LEIHOA

HENDAIATIK GASTEIZERAKObidea egitea maiz samar egokituzait azken aldian. Hendaianbehin baino gehiagotan egin duttopo Paristik datorren edo Pari-sera doan abiadura handiko tre-narekin; geltokitik hurbil izatendenez, poliki pasatzen ikustendut beti. Deba Garaikoa arruntbestelakoa da, noizbait ibili nahi-ko duen trenaren ibilbidearekinegiten baitut topo, zubiz etatunelez osatutako ibilbidearekinhain zuzen ere.

Lapurdi zeharkatzen duentren lasterrak, jakin badakigubeste hogei urtean gutxienezpoliki zeharkatuko duela, bainagure Hegoaldean gertatzen aridenak gero eta gaiztoagoa densorgin gurpilean harrapatutagauzka denak, aldeko zein aur-kako jarrerak izan.

Esan bezala, Pariserako bideamotela izango da hamarkadabitan gutxienez eta Espainiarakoaere martxa berean doa. Zentzuhorretan, lanen jarraipena duda-mudan jartzeak zilegi dirudi.Batzuentzat, aldiz, aurrera eginbeharra dago, besterik ezean,egindakoak atzera bueltarik ezduelako, eta egunen batean Espai-niako eta Frantziako gobernuekiritzia aldatuko ote duten itxaro-penean. Ekonomia moteldu zai-gun honetan ezin uka izugarrizkotripako mina ematen didatelahorrelako lan faraonikoek, bainamila milioi eurotik gora zakarre-tara botatzeak ere bai.

Alde ala aurka izan, guztiokerrealitate beraren aurreangaude, hau da, trenak ez gaituMadrilera edo Parisera abiadahandian eramango hamarkadabatzuetan, eta bitartean begien

bistan ikusiko ditugu zahartzenzubiak eta tunelak.

Hainbat arlotan hain ospe-tsuak izaten diren hirugarrenbideak ez ditut kasu honetaninoiz aditu, orain arte egindakolanak beste ezertarako birziklaote ditzakegun, alegia. Astakeriaal litzateke egindako lana, puskaberriren bat gehitu beharko bali-tzaio ere, zerbitzu anizkoitzekomultiplataforma bilakatzea? Ura,gasa, elektrizitatea, eta abar,batetik bestera garraiatzeko edoesportatzeko baliatzea, edoCERNen antzera partikulaazpiatomikoekin ikerketa egitekoazpiegitura gisa aprobetxatzea,edo auskalo zertarako?

Administraziotik etenik gabeaipatzen den berrikuntza bideakinoiz baino zentzu handiagoadu kasu honetan eta administra-zioak berak izan beharko lukeberrikuntza horren bultzatzailenagusi. Ulertzen dut zaila izan-go zaiola administrazioarihamarkada luze batean manten-dutako jarrera zalan-tzan jar tzea, bainasinesgarritasuna ira-baziko lukeelakoannago. n

Bertsolaritza zeraman berebihotz eta bekokianberrikuntza bat behar zuelaere berak bazekian.Ostatuetan jaio zen huratxertatuaz antzokianurrats berririk eman ez balitznorabide egokianbertsolaritza ez zen egongoegun dagoen tokian.

Nahiz ta sekula ez zuen jantzisotanarik edo gonikapaizak baino apaizago zenharekin ez zegon bromik!baina hala ere jaulki oi zuenarrazoi ta bertso onik.Gazteak asko ikasten zuenhari entzuten egonik.Bertsolaritik zerbait badaukatBasarriri zor diot nik.

Uko egin gabe ordura artekozenbait usadio zaharribertsolaritzan arau berriak zuk zenituen ezarriargi eginez atzo, gaurko tabiharko hainbat izarri.Horregatikan goraipamenak egiten zaizkizu sarrieman diguzun guztiagatikeskerrik asko Basarri! n

Ekonomia motelduzaigun honetan ezinuka izugarrizko tripakomina ematen didatelahorrelako lanfaraonikoek, baina milamilioi eurotik gorazakarretara botatzeakere bai

Joxerra Aizpurua Sarasola� IN D U S T R I A IN G E N I A R I A

Abiadura lasterrean harrapatuta

Doinua: Ari naizela.

Basarriren mendeurrenean

Imanol Lazkano�

BERTSO BERRIAK

DA

NI

BLA

NC

O

ERDIKO KAIERA


Berdintasun Jardunaldietan, zeu ere antolatzelanetan, azkenerako.Laura Pinto eta Begoña Ormaetxe, zinegotzia,aspalditik aritu dira genero ikuspegia lantzenGaldakaon. Klownklusioak izeneko ekintzak egi-ten parte hartu izan dut. Aspalditik ezagutzendugu elkar eta hizlariak bilatzen laguntzeko jozuten nigana. Azkenean jardunaldiok antola-tzen aritu gara elkarrekin eta niretzako aukerahau Olentzerori gutuna idaztea bezalatsu izanda. Kasu honetan, klownklusioak egiteaz gain,hizlari bezala ere aritu naiz. Ohore handia izanda niretzat, ohikoa ez den gaia tratatzeagatik,eta egun kulturak bizi duen krisi latzagatik.Opari bikoitza izan da niretzat.

Estereotipoak apurtzeak lanakematen ditu.Literaturan zein arte eszenikoe-tan, emakumeek tarte murritzadute jokoan parte hartzekoorduan. Azken finean, norkkudeatzen du kultura? Norkzuzentzen du? Zer baliabide ditu?Nork aukeratzen ditu taularatzendiren antzezlanak? Hortxe daude estereotipo-ak, baina bestalde, egungo sorkuntza propo-samen interesgarrienak bazterretan ari dirasortzen. Egungo panoraman emakumeakegiten ari diren proposamenak sekulakoakdira, eta oso harrigarriak, ez baitiote ohikodiskurtsoari heltzen, eta begirada berriaeskaintzen dute. Eta emakume hori, adibidez,beltza edo euskalduna bada, berritzaileagoa

izango da proposamena, estereotipo horiekberez hautsiko dituelako.

Borroka handia dago rolen inguruan, etaberrirakurketak egiten ari dira, Medea edoPeneloperena, adibidez. Beste horrenbeste ger-tatzen da maitagarrien ipuinekin, Edurnezuribezalako klasikoekin. Azken finean, mitoak,kontatu digutena, berrikusten ari gara emaku-meok. Oso proposamen interesgarriak daude.

Publikoak ere begirada berria behar du?Erakusten den artelan bakoitzak publikoahezten du. Hala ere, pertsona bakoitzarentzatartelanak oihartzun desberdina du. Artelan

batzuk betiko gezurrean oinarri-tzen dira, beste batzuek deserososentiarazten zaituzte, esnatu egi-ten zaituzte, probokatu, edobehingoz zuk pentsatzen zenue-na esaten dute. Horrexegatik diraartelanak. Ezin dugu betiko pan-fletoaren ikuspuntuan jausi...Hori da artelanak duen gauzarikgarrantzitsuena, oihartzun des-berdinak sortzeko gai dela. Gau-

zak aldatzen ari dira, konfiantza handia dutetorriko den horretan. Krisi ekonomikoak ezdu hainbesteko eraginik izan emakumeonsorkuntzan, ohituta baikaude diru eskasianlan egiten. Beraz, oso une aproposa da bazte-rrean sortzen ari denak aurrera egin dezan.

Diru-laguntzak erori direnean zenbaitkonpainia ere erori egin da, baina nork dubiziraupenaren gakoa? Txikitasunean lan egi-

«Egungo proposameninteresgarrienak bazterretan

sortzen dira»

VIRGINIA IMAZOIHULARIKLOWN

Pailazoa eta feminista, mespretxuzko bi hitz omen dira, baina banderatzat hartuak ditu, etalanik ez zaio falta. Beste begirada bat proposatzen du Virginia Imazek, diskurtso nagusitikkanpokoa. Donostiarra jaiotzez, Oihulariklown antzerki taldea sortu zuen duela 30 urte.Galdakaon egin genuen topo azaroan, IX Berdintasun Jardunaldiak zirela eta, Emakumea

Literaturan eta Arte Eszenikoetan gaiaren bueltan.

Testua eta argazkiak

| MYRIAM GARZIA |

“Diru-laguntzak eroridirenean zenbait konpainia

ere erori egin da, baina norkdu biziraupenaren gakoa?Txikitasunean lan egiten

ohituta gaudenok”

VIRGINIA IMAZ - ERDIKO KAIERA


ten ohituta gaudenak. Hortik datoz sorkun-tza proposamen interesgarrienak.

Artea eta feminismoa bat datoz?Jendearen kontzientziak astintzeko balio dufeminismoak, baina feminismo mota askodago. Nirea xelebreagoa da, umoretsua,enpatiatik sortua, nire buruari egiten diotbarre eta jendeak berehala ikusten du bereburua nigan. Probokazioa maila desberdine-tan ematen da. Arte eszenikoetako langileenartean, bada ustea artea edozeren gainetikdagoela, artea neutroa zela. Baina argi dagoez dela horrela. Arteak erabiltzen duen len-goaia, edukia edo forma ez dira neutroak, etamurgiltzen deneko testuingurua ere ez. Denada esanguratsua, jarrera erakusten ez duzu-nean ere, jarrera erakusten duzu.

Erotzat hartu gaituzte. Feminista eta paila-zoa, koitadua ni! Pailazo hitza bera mespre-txuz hartua izan da. Feminismoarekin erebeste horrenbeste gertatu da. Azken finean,feminismoa humanismo mota bat da, zeinakdefendatzen duen gizonek eta emakumeekaukera berdinak izan behar dituztela. Gizonaketa emakumeak ez gara berdinak, ez dugu erezertan, baina aukera berdinak izan behar ditu-gu. Hori justizia arazoa da, gutxi duenarigehiago eman behar zaio, eta aintzakotzathartu ez dena, eszenaren erdian jarri behar da.Emakumea naiz eta istorio bat dut kontatzeko,

nork ikusiko nau? Diskurtso nagusian generoikuspegia erabat baztertuta dago.

Gauzak fokatzeko orduan erantzukizun handiaduzue sortzaileek?Eredu gara, eragin zuzena daukagu jendea-rengan. Euskal Herriko arte eszenikoetanhainbat emakume sortzaile dago, azken 20urteotan aktore izatetik gidoilari edo zuzen-dari izatera iritsi direnak, kontatzen direnistorioak berrikusi dituztenak. Zergatik? Ezzutelako lanik, inork ez zituelako kontrata-tzen, apaingarritarako ez bazen! Emakumeokjasaten dugun indarkeria mota askotakoa da,horietako bat biolentzia sinbolikoa da. Litera-tura kanonikoak, diskurtso nagusian murgil-tzen den literaturak, emakumeez gaizki hitzegiten duen literatura misogino eta sexistakbegirada kritikoa behar du.

Indarkeria sinboliko hori zinematik, litera-turatik, telebistatik edo antzerkitik dator. Bainaparadoxikoki, ikuspuntu horretatik aldentzenden ekintza bakar bat nahikoa da beste begira-da bat sortzeko. Nor ez dator bat ohiko dis-kurtso nagusi horrekin? Gutxiengoa, bai kul-turala, baita soziala ere. Sortzaileok begiradakritiko hori izan behar dugu, eta badugu oro-korrean. Azken finean, sortzaileok, eskuarkibesteek ikusten ez duten eta ikusi nahi ezduten horretan jartzen dugu begirada, kanalgisa aritzen gara komunitaterako.

“Euskal Herriko arteeszenikoetan hainbatemakume sortzailedago, azken 20urteotan aktoreizatetik gidoilari edozuzendari izatera iritsidirenak. Zergatik? Ez zutelako lanik,inork ez zituelakokontratatzen,apaingarritarakoez bazen!”.

ERDIKO KAIERA - VIRGINIA IMAZ

2014KO URTARRILAREN 19A�24

Eta batzuetan, sormenhorrek ezagutzen ez duzunleku batera eramaten zaitu,sortzea bilatzea delako azkenfinean. Baina nahikoa da begiahor jartzea, jendeak ere nora-bide berean begiratzeko.Artea gauza ona da, ikusezinaagerian uzten duelako. Litera-tura eta antzerkia gauzak sala-tzeko modua izan dira. Etabeste mundu posible bat iru-dikatzekoa. Horregatik dioteszenako lana kanal lana dela.

Nola deuseztatu mitoa, hau da,emakumeek egindako artea emakumeentzatdela eta gizonezkoen artea denona dela dioena?Sortzaile naizen heinean, nire sorkuntzadenentzat da. Baina, zoritxarrez, publikoa kri-sian den honetan, gizonezkoak ez doaz antzer-kira, ez emakumeak adina. Nik ikusten duda-nez, publikoa nagusiki femeninoa da, hau da,%70 inguru emakumezkoak izaten dira, eta%30 gizonezkoak. Kultur programatzaileek ezdute programazio erreal bat egiten, nire ustez.

Gizon zuri, heterosexual etaahalmen ekonomiko handiko-arentzat programatzen da,baina ikusle mota hori ez daantzokira joaten!

Aisialdi mota honetanemakumeak nagusi gara. Nineroni, emakume elkarteeiesker bizi naiz, zerbait berriadudan bakoitzean deitu egitendidatelako, gustuko dutelakoegiten dudana. Baina zer esannahi du horrek? Badirela ofi-zio honetan hainbat profesio-nal lanean inoiz ikusi ez nau-tenak, ez nagoelako espazio

egokietan. Ni, eskoletako jantokietan lan egi-ten ohituta nago, baina argi dago antzerkia-ren leku aproposa antzokia dela, ez dela esko-lako jantokia. Hala ere, ez diot horri muzinegiten, axola zaidana jendea delako. Hori delaeta, programatzaile askok eznaute kontuan hartzen, emaku-meentzat aritzen naizelako, haiekhala uste behintzat. Ikusezinanaiz jende askorentzat. n

1979AN Oihulariklown antzerki taldea sortu zuenVirginia Imazek. Maskara antzerkian eta klown tekni-kan oinarritutako hainbat antzezlan egin ditu, ordu-tik. Oraintsu publikoaren aurrean jarri da berriro ere,baina aitor du sudur gorririk gabe agertzea “kosta egi-ten” zaiola. Galdakaoko IX Berdintasun Jardunaldie-tan Emakume sortzaileak: Disidentzia eta transgresioaEszenan hitzaldia eman zuen. Bere esperientziaz min-tzatu zen batez ere, emakumeek arte eszenikoetanbizi duten egoera azaltzeko.

Emakume sortzaileek gainditu behar duten gaialana eta familia uztartu ezina dela dio Imazek, amaizatean beren sormen jar-duerarekin jarraitzeko dutenzailtasuna. Imaz ama da, etaaktore lanak apur bat noma-da izatea eskatzen du. Sarriesan omen zioten antzezlelanak utzi beharko zituelaama izatekotan. “Eta, arra-zoia zuten”. “Dena nahiduzu” esaten zioten, eta“bai horixe” erantzuten zienhark: “Gizonezkoek denaizan dezakete eta emakume-ok zergatik ez? Ez nuenulertzen”. Uztarketa hori“oso maite zaituztenen

lepotik” lortzen dela dio aktoreak, hau da, bikoteki-deak edo familiak bere gain hartzen duelako umearenerantzukizuna. “Garai batean zenbait aktoresa, bakoi-tzak bere txikia ondoan zuela, biltzen ginen kameri-noetan”, dio Imazek. Oso irudi profesional txarraematen omen da horrelakoetan, “lanak uzten dizundenbora tartean erosketa egitea bururatzen zaizulako.Oraindik ez dut ikusi gizonezkorik etxeko erosketalanera eramaten duenik. Erresistentzia ariketa onada”. Azkenean, bere konpainia sortzea izan omen zenirtenbidea aktore honentzat, “agendaren kontrolaneronek eramatea”.

Aktoresen artean profe-sionalerako jauzia zaila delanabarmendu du Imazek.Besteak beste, amatasunaga-tik edo arrakastaren aitortza-gatik, emakumeentzat “afek-tutik pasatzen baita, etagizonezkoen kasuan, aldiz,aitorpen publikotik dator”.Horregatik, Virginia Wolfekzioen gela propioa izatearengarrantzia izan zuen mintza-gai Imazek. “Nork bere gelaez ezik, baita nork bere den-bora ere, sorkuntzak horixeeskatzen duelako”.

Nork bere gela, nork bere denbora


ERDIKO KAIERA

Nolakoa izan da zuen arteko elkarlana? Nolaegin zenuten topo?Aspaldiko proiektua da, nire bakarkako ibil-bidea hasi nuenekoa, 2000. urte ingurukoa.Oiartzunen egindako kontzertu batera etorrizen Unzu eta proiektua azaldu zidan. Berakkonposatutako abestien gainean hitzak eginnitzan nahi zuen, eta abestea. Hurrengoasteetan berriro elkartu ginen eta demomoduko bat erakutsi zidan. Bost abesti idatzinizkion, baina kantuan aritzea ez nuen osoargi ikusten, esan bezala, ekin berria nion nirebakarkako ibilbideari, eta ez nuen jendeanahastu nahi. Tiradera batean gordeta geratuziren hitzok. Urteak joan, urteak etorri, hala-ko batean Unzuk gutuna bidali zidan e-pos-taz, eta aurrera egitea erabaki genuen. Bostabesti dira orduan egindakoak, beste batzukazken urteotan sortutakoak eta beste bi pro-zesuan bertan ondutakoak.

Esperientzia aberasgarria, beraz...Angelekin lan egitea oso aberasgarria izan da,bai, musikari peto-petoa baita, benetakomusikaria. Niri musikaria naizela esaten dida-tenean, hitz handiegia dela iruditzen zait, etamusikaria ez naizela esaten diet; zer esanik ez,benetako musikariak ikusten dituzunean,orduan konturatzen baitzara zure mugez.Angel musikaria da, konpositore bikaina, ibil-

bide luzekoa, asko entzundakoa eta gustukodu jostatzea. Oso lan txukuna egin du diskohonetan, badu sena berezia, badu zer esana,ez da exekutatzaile hutsa. Bera, beste musikamolde batetik dator, eta nigana eman du pau-soa... Baina niretzat ere, lan egiteko moduabestelakoa izan da, ez bainago ohituta egin-dako melodiaren gainean hitzak jartzen, alde-rantziz egiten dut lan. Metrika jakin bateraekarri behar baduzu hitza, dauzkazun ideiaasko ezin dira borobildu, lekua handiegia alatxikiegia delako. Bestetik, Unzuk egin dituenabestiek oso erregistro zabala dute, tonalita-tea oso aberatsa dute, eskala eta erdi gora etabehera, eta, aspaldian ez bezala kantatu beharizan dut.

Hitzak nola etorri dira?Hitzak oso baikorrak dira, itxaropentsuak,argi puntu bat daukate, nahiz eta oinarriandauen istorioak gizakion eguneroko gatazkakdiren. Ez dira gatazka gizatiarrak, gure bar-nean dagoen mundu horretan gertatzen direnistripuak eta kontraesanak baizik. Serioa da,oso gai sentibera delako, eta horrek malenko-niara edo tristurara lerrotu zaitzake, baina ezda horrela izan, abestiok usain optimista etaironikoa daukate. Tragedia horiek guztiakkanpotik ikusten badituzu, ez diruditehorrenbesterainokoak, ezta? Besteengan

«Kultura oso garrantzitsua da,eta ez dut uste jendea jakinaren

gainean dagoenik»

TXUMA MURUGARREN

Itxaropen puskatuak, nasa hutsak, zaldi izutuak, gaueko orkestrak, txakur deslaiak, maletagalduak... Txuma Murugarrenen imaginarioa zabaltzen da, Angel Unzu gitarra-jotzailearekin

batera egindako disko berrian: 14 abesti eta 13 istorio txiki (Gaztelupeko Hotsak, 2013).Unzuk konposatu ditu abestiok, eta konponketa musikal guztiak ere haren kontu izan dira.Partitura egile aparta da, denek nahiko lukete ondoan. Txuma Murugarrenek, berriz, hitzak

jarri dizkie doinuei, baita ahotsa ere. Binomio ezin hobea osatu dute Unzuk etaMurugarrenek. Azken honekin aritu gara solasean.

| MYRIAM GARZIA |Argazkiak: Gaztelupeko Hotsak


ikusten badituzu, huskeriak iruditzen zaizki-zu eta bizitzak aurrera egiten du berdin.Beraz, hobe duzu bizitzaren trena ez galdu.

Zarautzeko Bufalo taldeko Joanes Ederrabaxuan eta David Gorospe baterian, musikarigazteen laguntza izan duzue disko berri hone-tan. Gogor eta gogoz al dator jende gaztea?Bai, hala da, musikari gazteak dira, baina kon-tuan izan David Gorospe, bateria-jotzailea,12 urterekin ari zela jazz munduan gauza ika-ragarriak egiten! Oso ondo egin dute lan.Musikari apartak dira.

Lehen aipatu duzu ez duzula zure burua musi-karitzat. Zein da musikak zure eguneroko bizi-tzan hartzen duen tartea?Tarte handia hartzen du, baina ni ez naiz exe-kutatzaile edo instrumentista ona. Nire abes-tiak egiteko baliatzen dut musika, eta gero,zuzenekoetan gai naiz nire gauzatxoak egite-ko baina ez naiz oso gauza konplikatuak egi-teko gai. Gitarra erritmikoa jotzeko gai naiz,baina musikaren pisua lagundu didaten musi-kariek izan dute beti. Oraingoan ere Angel

Unzuk egin du dena, konpo-satu, konponketak, moldake-tak... eta ikaragarri ondo gai-nera.

Euskaldun berria zara, euskalfilologian lizentziatua eta eus-kara irakaslea. Nola bizi duzugure hizkuntzaren egoera?Aspalditik naiz euskararenaldeko aktibista. Nire emaitzakulturala beti izan da euska-raz egina, idatzi, musikaegin... Ezin dut beste erabatean irudikatu nire eginbe-harra. Nire ofizioa ere bada,noski, irakaskuntzan aritzenbainaiz. Euskararekiko dudan kezkahandia da, arlo guztietatikbegiratuta, kultura, hezkun-tza, hizkuntza... Euskarak biziduen egoera diglosiko hone-tan bizi ditugun arazoak, eus-karaz bizi nahi eta ezina, sen-dagilearengana jo eta euskaraerabili ez, edo modu testimo-nial batean baino ez... Minhandiegia hartzen dut horre-lako gertakizunekin, ez nukehorren sakon hartu behar,baina oso garrantzitsua daniretzat hizkuntzaren gaia.Euskararen egoeragatik kez-katzen naiz, eta pozten naiz

berri pozgarriak datozenean, eta tristetzennaiz berri tristeak datozenean. Oso oreka zai-leko egoeran gaude, lan eskerga dago orain-dik egiteko eta guztion aktibismoa beharrez-koa da, oraindik ere, gure hizkuntzaren alde.

Eta nola ikusten duzu Kultura?Kulturak ez du arazorik, sorkuntzaz, osasun-tsu dagoela esango nuke. Sorkuntza gertatu

Angel UnzuketaTxumaMurugarrenekaspaldian ekinzioten bien artekoelkarlanari.


ERDIKO KAIERA - TXUMA MURUGARREN

eta plazaratzeko orduan hasten dira arazoak.Zergatik? Alde batetik, hizkuntza minoriza-tua delako, daukagun industria zaharkituadagoelako, ez dakigulako Internet edo dato-rren hori modu eraginkorrean nola molda-tu... Auskalo. Adabakiak jartzen ditugulaematen du.

Behin zure lana argitaratuta,jendearengana heltzeko arazo-ak izaten dira, komunikabidee-tan ez baitzaie behar bestekoarreta jartzen euskaraz eginda-ko ekimenei, modu testimonia-lean ez bada. Orokorrean, eus-kal produktuei ezikusia egiteada komunikabideen politika.

Azkenean, publiko jakinbaten esku geratzen zara, baina publikohorren ohiturak azken urteotan aldatuz joandira eta jendea ez doa lehen bezala kontzer-tuetara, ez dago lehen besteko interesik.Publiko krisia dago, antzerkian, musikan,zuzeneko emanaldietan... Eta hor dagogakoa. Horixe dugu egin beharreko hausnar-keta.

Nire ibilbideari begiratuta, kezkak diragogoratzen ditudanak, disfrutatu dut, bainaneurriz. Eta ez dut uste bakarra naizenik, denaondo doala esaten duena gezur txikitan dabile-la esango nuke. Garai hauetan jendea eroso

dabil, eman diezaiotela... Arazoa da guretzat,gu ez baikara artista ezagunak, bilatu eginbehar zaituzte eta bilatzeko gogorik ez badu-zu, gauza berriak aurkitu nahi ez badituzu, zer-tarako egingo duzu ahalegin hori...

Kultura gutxietsia dago, gauza praktikoakbilatzen ditu jendeak, ekono-miaren munduan bizi gara,mundu produktibo batean,hitzaren zentzu kapitalista-nean. Garrantzia eman behardiogu materiala ez den horri.Duela gutxi, Joseba Irazokirientzun nion; musikariok ezbadugu diskoetatik kobratubehar, orduan zergatik kobratubehar du elektrikari batek?

Gertatzen dena zera da, elektrikariak egitenduenak etekin praktikoa duela, eta nik egitendudanak ez. Oso lausoa da dena... Gure lanagutxietsitako dago, espiritua ere elikatu behardela erakutsi behar zaio jendeari, eta horreta-rako kultura bultzatu behar dela, oso moduarinean baloratzen baitugu. Garrantzitsua-goa izango da mahaian zopa platera izatea,edo azken iphonea lortzea, etahorren aurka borrokatzea zailada. Kultura oso garrantzitsua daeta ez dut uste jendea jakinarengainean dagoenik. n

“Gure lana gutxietsita dago,espiritua ere elikatu behar delaerakutsi behar zaio jendeari, eta

horretarako kultura bultzatubehar dela, oso modu arinean

baloratzen baitugu”

ERDIKO KAIERA - LITERATURA


EUSKAL LITERATURARI kritika arkeologikoa egitera-ko orduan, zailtasun nagusietako bat da oreka man-tentzea. Oreka kronologikoa, oreka industriala,oreka generikoa, aukeratzen diren liburuetan. Etagenerikoa hainbat zentzutan: literatura generoeidagokionean, baina baita giza espeziearen generoeiere. Hala, denboran atzera egin ahala, gero eta zaila-goa zait euskal emakume idazleak aurkitzea. Honaekarri izan ditugu batzuk, Lourdes Oñederra, PilarIparragirre, Amaia Lasa, Laura Mintegi, ArantxaIturbe, Mayi Pelot. Baina, konfiantza egidazue, ezda kausa beti erraza.

Hartara, poza merezi dute Itxaro Bordaren saia-kera bezalakoek: Emakumeak idazle. Antologia etaohar zenbait. Hasteko, pausatzen du oso galderapertinentea: “Zergatik berezi behar dira, euskal lite-ratura aztertzerakoan, gizonak eta emazteak?”.Erantzunak ez dit iluna argitu, ordea: “euskal litera-tura estudiatzean gizonen zerrenda mamitsuetanemazteen izenen agertzeko lekurik ez litzateke”.Zergatik, emazteen izenik izan ez delako, agian? Isi-laraziak izan direlako izenok? Jarraian ematen denemazteen euskal literaturaren historia llaburrakbigarrena iradoki lezake. Jarraiaren jarraian ematenden testu antologiak zalantza gehiago sartzen du.

Liburuaren hitzaurrea da desmitifikatzaile –eus-kal gizartea matriarkalarekin, adibidez: “XIX. men-dean moldatu mitologia hori, askatasuna nahi duten

herri zapalduetan aski komuna da”–; da proboka-tzaile –garaiko euskaldun abertzale gazteen garbiza-letasunaz ari dela, “Apez batek diona da hori”–; dasalatzaile –“emazteak nahi baldin badu gizonenmundu hertsian mantendu, behar du gizona balitzbezala idatzi”–. Nahiz gero idazleen aurkezpeneantarteka irrist egiten den –Amaia Lasa, “Mikel Lasa-ren arreba” dela nabarmenduz, edota Mari Treku“Mattin bertsolariaren esposa”–. Nahiz gero anto-logia geratzen den ia name-dropping hutsean: goianaipatutako Lasa, Mintegi, Pelot, Trekuz gain, Hen-riette Aire, Mari Ameztoy, Itziar Alkorta, NereaAzurmendi, Teresita (sic) Irastortza, MariasunLanda, Maite Lazkano, Marixan Minaberri, ArantxaUrretabizkaia, Laura Uruburu eta Itxaro Borda bera–eta balirudike garai hartan autopunpa ez zegoelahain penalizatuta; baina, bestalde, egin al daitekeeuskal emakume idazleen antologia bat ItxaroBorda ezinbestekoa gabe?–. Batzuk idazle gisa ibil-bide oparoa egin dutenak. Beste batzuk antologiazharaindiko ibilbiderik apenas egin dutenak. Etahona ekartzeko idazle berririk aurkitu ez badut ere–antologiako izen zerrendari gehixeago tira behar,akaso–, liburua ezagutu izana dut kon-tsolagarri, eta ohar zenbait aski interes-garri. n

Aritz Galarraga

Emakumeak idazle Itxaro Borda

Txertoa, 1984

Oharrak gehiago

Helduen Literatura | SAIAKERA


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

ORRIOTAN idatzi nuen azken musika erreferen-tzia bilduma bati zegokion eta oraingoan erehalako beste batek eman dit arreta. Gure (etaondorengoen) haurtzaroko soinu banda osatzenduten kantuen egileari omenaldia egin nahi izanzioten Zarautzen, Udalak eta hainbat herrita-rrek. Mikel Kazalis musikari eta soinu teknikaribeteranoak koordinatu du bilduma eta partehartu duten ia talde guztiak bere Fidelenea estu-dioan grabatu ditu. Prozesuan, Elkar argitaletxeabatu zaie eta lan ederra argitaratu dute elkarre-kin.

Orain dela urte asko Esan Ozenkik kaleratu-tako Ikastola berria eraiki dezagun Zuberoan bil-duma etorri zait gogora, Sohüta herrian ikastolaproiektua babesteko egin zutena. Antzekotasu-nak hartzen dizkiet bi proiektuei. Lehenik etabehin, diskoan parte hartu duten taldeak osoesanguratsuak direlako; bietan emaitza oso irekia etaaberatsa delako, bestetik; eta, azkenik, umeekin zeri-kusi zuzena duten kantuak izanik sorkuntza proze-suan zehar musikariak hartzailea zein izango denduda-mudan egon direlako.

Diskoa Eñaut Elorrietak zabaldu du Bakarrik etalibre piezarekin. Teklatu eta programazioez lagundu-ta, elektronikotik eta orkestraletik duen giro haus-korra gehitu dio. Sofistikazioetatik urrun, Pettik,koblakari gisa, Ran Roberran eguneratu du. Split 77taldeak –Zea Mayseko– Aiora Renteriarekin Txiki,txiki, txikia kantua koordenada elektroniko etamodernoetara eraman du, goxotasuna galdu gabe,alderantziz, biderkatuta. Joseba Irazoki munstro batda eta berez ilun samarra den Astoa ikusi nuenabestia destroy puntura eraman du Jon Spencer baili-tzan Felix Buff bateria jotzailearen laguntzaz.Pariak Bai taldeak Behin betiko country bizi etadotorez margotu du. Aitor Gorosabelek bestebehin erakutsi digu edozein motatako kantuak sor-tzen jenioa dela eta Haizen herrira-n marrazki bizi-dunetarako moduko introa eta metal melodikoa

batu ditu Su Ta Garrek. Anari taldea gai izan da,ume batzuekin batera, berezko tempo bereizgarriarihelduta, Gitarra bat belarrira xuxurlatzeko. FerminMuguruza bere hastapenetara itzuli da Kalera, kale-ra aukeratuta, eta Solano eta DZrekin batera, trikiaeta dub-a batu ditu, Goseren tankeran. Mursegokere aukeraketa aproposa egin du eta one-woman-band honek intriga, abentura eta soinu-efektuekinaurkeztu digu Mac Mikel. Agian Kazalisen Matxu-rak ez ditu umeak izutuko Kalabera kantuarekin,oraingoan berezko rock industriala pixka bat xuabe-tu dutelako. Lou Topetek country eta folk haizeazpuztu du Txoria nintzela; eta Audience Serore-rikubatar eta latino ukitua ematen ausartu da. MakalaJazz Funk Band-ek, ia abestu gabe eta groove asko-rekin dantzan jarri du Jon Braun. Eta, bukatzeko,Andoni Egañak ‘Manolo’ Urbietari idatzitako piezahunkigarria abestu dute Egañak berak,Pirritx, Porrotx eta Maritomotsek etabeste zenbait lagunek. n

Iker Barandiaran

Imanol Urbietaren kantak. Bakarrik eta libreAskoren artean

Elkar, 2013

Ume diren helduentzateta musikazale ororentzat

Imanol Urbietak zenbait abesbatzen omenaldia jaso zuen2013ko maiatzean, Zarautzen.

ZU

ZA

RA

UT

Z


| ANA ZAMBRANO |ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK

6 9 2

4 2 8 6

8 2 1 7

1 4 7 5 2 8 9

2 6 8 3

8 5 3 9 4 1 6

8 6 9 5

3 1 4 8

5 7 2

Erraza

Zaila

9 6 8

2 5

1 7 5 9

9 4 6

3 2 5 1

6 9 7

7 8 9 2

2 3

8 4 1

Erraza

Zaila

1

2

3

4

5

6

7

8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ezker-eskuin:

1. Hitza, berba. Apustu egiteko hitza. 2. Zigor. Xenonaren sinboloa. 3. Inguru.Kolore eskasa duena. 4. Arku-multzo batek eusten dion estalpe. Juntagailua. 5. Zaren hori. Nafarroako herria, Allin udalerrikoa. Alfonbra. 6. Koaderno.Menperatu. 7. Bukaera. Eraso, oldartu. 8. Denbora, beta. Bakuna denaren nola-kotasun.

Goitik behera:

1. Faltsua edo itxura hutsekoa ez dena. 2. Azala. 3. Salbu. Pausaldi (alderantziz).4. Izan ezik, salbu. Enbrioi. 5. Nafarroa Behereko udalerria (argazkian). 6.Ostegun. Buru Batzar. 7. Egur. Hegazti mota. 8. Aseak. 9. Txitatzen. 10.Txirringaren jarleku. Dagoen. 11. Azterketa mota. 12. Laborantza tresna. 13.Sagar hondakin. 14. Ikusten ez duena. 15. Baratzean zuzen ereiteko eginikomarka.

Ezker-eskuin:1. Elea, Ezetz. 2. Gaztigu, Xe. 3. Iri,Zurbil. 4. Arkupe, Eta. 5. Zu, Muneta, Tapiz. 6. Kaier, Menderatu. 7. Akabua, Esetsi. 8. Asti,Bakuntasun. Goitik behera: 1. Egiazkoa. 2. Larrua. 3. Ezik, Iat.4. At, Umeki. 5. Izpura. 6. Eguen, Bb. 7. Zur,Emua. 8. Beteak. 9. Txitan. 10. Zela, Den. 11. Test.12. Area. 13. Pats. 14. Itsu. 15. Zuin.

11 12 13 14 15

475396812

839241576

261785349

954127683

327968451

186534927

713859264

542673198

698412735

165487392

437259816

982163745

614375289

729618534

853942167

248736951

391524678

576891423

Goierriko bi baserritarherrirako bidean elkartu dira,baratzeko lanak amaitu etagero.

– Aizan! Hik zer egingohuke loteria egokituz gero?

– Erdia hiri eman, noski!Hi haiz-eta nire lagunikhoberena!

– Eta bi baserri izangobahitu?

– Hik batere edukiko ez bahu,bat hiri eman.

– Eta bi auto izanez gero?– Bat hiretzat, zalantza gabe.

– Eta baserrian bi asto izangobahitu?

– Maritxu! Galdera horrek ezzeukan zentzurik, ordea! Hikbadakin bi asto ditudala!

Gurutzegrama Sudokuak

Lagunak

Soluzioak

MIK

EL

ITU

RB

E-C

C B

YSA

Kike Amonarrizen umorea

HO

RSL

IPS5

-CC

BY


ALEA - ERDIKO KAIERA

DXUSTURI TEATROA izenarekin aur-keztu zuten abenduan Eneritz Arte-txe aktoreak eta Pablo Ibarluzeazuzendariak Konpota bakarrizketa.Bertan bufoiaren teknikan oinarri-tutako lana egin dute, bide horretanmaisu den Philippe Gaulier-en Lacompote de... testua oinarri hartuta.Antton Lukuk izan du testua euska-ratzeko ardura.

Zubi ekimenaren barruan aur-keztu zen Konpota , DurangokoAzokaren testuinguruan, Szenatokiagunearen barruan. Zubi ekimenaEuskal Herriko zazpi kidek jarrizuten martxan (Durangoko SanAgustin, Zornotza Aretoa, Elorrio-ko Arriola Aretoa, Kultur Leioa,Aulestiko Artedrama Euskal Labo-rategia, Luhusoko Harri Xuri-Karri-kako arteen fabrika eta Donazaha-rreko Herri Antzokia) euskarazkoantzerkigintza bultzatzeko xedez.Zubi ekimenak sorkuntza berriakbere prozesu osoan laguntzen ditu,

hau da: sormen prozesua erraztekobaliabideak eta azpiegiturak ematenditu, lana estreinatzeko eta osterahainbat antzokitan zabaltzeko kon-promisoa hartzen du. Berebizikogarrantzia dauka horrelako ekime-nak, batetik sorkuntza bere osotasu-nean laguntzen duelako, bestetikaurrez aurreko lubakien eskemairauli daitekeela erakusten duelako,komunikazioa bilatuz programatzai-leen eta sortzaileen artean, dagoene-ko existitzen diren azpiegitura etabaliabideak kudeatzeko elkarlaneanoinarritutako modu berriak bilatuz.

Zentzu horretan gertakizungarrantzitsua izan zen DurangokoAzokako estreinaldia, teatro mun-duko jende ugari bildu zen publiko-an. Eneritz Artetxek indartsu defen-datu zuen oholtzan lan berria.Azegiñe Urigoitiaren estetika etajantziekin, Iñaki Ziarrustaren esze-nografia oinarrizkoa bezain ederraklagunduta. Aktoralki Konpotarekin

sakoneko lana egindutela erakutsi zutenegileek, tarteka eszenagaineko baliabideurriekin konposiziopoetiko kontunden-teak sortuz. Ez zenerronka erraza: testuakpisu handia zuen,paperean indar handi-koa seguru, baina taulagaineko mundu fisiko-ra eramateko konple-xua. Testua komedia

iluna dela esan liteke, bufoi baten-tzat idatzia eta ironiaz betetakoa.Bufoiaren munduko alderdi askobere egiten du Artetxek lan hone-tan: hausnarketa ironia zenbaitetanbortitzarekin uztartzen du, gorpu-tzaren erabilera neurri batean gako-tua, gizarte-maskarak bezain aurpe-gierak une batetik bestera erradikalkieraldatzen dituzten eztandak...

Zubi ekimenak eta haren lehenfruitua izan den Konpota antzezla-nak ezohiko berri ona ekarri duteeuskarazko antzerkigintzara. Berriona, euskarazko estreinaldi bat betidelako ongi etorria, are gehiago sor-tze prozesu sendo baten ondoriozetorri baldin bada; ezohikoa, urriakdirelako Euskal Herrian sortze pro-zesuak bere oinarritik laguntzendituzten bideak, antolatzaileek dio-ten moduan “elkarrekin egin dutengogoeta baten ondorioz sortua”,besteak beste helburuen artean pro-fesionalizazioan laguntzea xede,ahal dela proposamen berritzaileakegiten dituzten sortzaileen artean,eta horrekin batera antzerki konpai-nien eta programatzaileen artekozubi lana erraztea.

Abenduan Durangon eta Lezonizan ostean, datozen hilabeteetanZubiren babesaz iritsiko da Konpotahainbat aretotara, besteak besteZornotza, Leioa, Ger-nika eta Kanbora. n

Oier Guillan

Bufoi emearen ahotsa zubi

Babeslea: iametza Interaktiboa

| JOXERRA AIZPURUA | ERDIKO KAIERA - ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA


URRUTI DAGOEN robotbaten mugimenduakkontrolatzea edota urru-tikoa ikusi ahal izateahainbat industriaren hel-buru bilakatu dira, apli-kazioak ugariak izan bai-taitezke. Esaterako, lekuarriskutsuetan lanean jar-dutea, edota zenbait eba-kuntza egitea.

NASA espazio-agentzia estatubatuarrak, ilargian eta Marten kokatutaedo kokatzeko dituen robotak kontrolatzeko, teknologia horien bila arituda eta badirudi lortu duela behar zuena. Non eta bideo-jokoetan.

Bideo-jokoetan erabiltzen diren bi sistematan interesa agertu du NASAk,eta antza denez emaitza onak lortu ditu horietatik. Batetik, Xbox One bideo-kontsolan dagoen Kinect mugimendu hartzailea –Microsoftekegina–, eta bestetik Oculus Rift errealitate birtualeko gailua.

Bi sistema horiek batera erabili nahi dituzte NASAkoek.Lehen probak Nazioarteko Espazio Estazioan dauden robote-kin egingo dituzte. n

Zigarro elektronikoareneragina aztertuko duFrantziakZigarro elektronikoaren zabal-kundeaz kezka dute Europakoadministrazio publikoetako geroeta arduradun gehiagok. Bes-teak beste, zigarro mota horrekohiko zigarroen kontsumoamurriztuko duen, eta osasuneaneragin kaltegarririk ote duenjakin nahi dute.

ttiki.com/59312 (Frantsesez)

Alkoholaren arrastoakgazteen ADNan

Alkohola edateak uste zenabaino kalte handiagoa eragitendu gazteen gorputzetan.EHUko Adela Rendón biokimi-kariak Mexikoko Nayarit-ekoUnibertsitate Autonomoarekinlankidetzan egindako ikerketa-ren berri eman du Alcohol aldiz-karian. Alkoholismoaren fasegoiztiarretan zelulen nukleoekjasandako kaltea atzeman denlehen aldia da.

ttiki.com/59313(Euskaraz)

Etxegabeak Fukushimagarbitzen

Ez da energia nuklearraren ingu-ruan etxegabeak azaltzen direnlehen aldia. Reuters agentziakoartikulu batek agerian utzi duJaponiako hainbat enpresakeskaleak kontratatzen dituztela,egunean 70 euro ordainduta,Fukushimako inguruak garbituditzaten. Askok onartzen dutelana, erradiazioaz kutsatzekoarriskua handia izan arren.

ttiki.com/59314(Gaztelaniaz)

TO

BY

HU

DSO

N-C

C B

YSA

Bideo-jokoetako gailuakrobotak kontrolatzeko

IAZKO ABENDUAREN 4AN Nature aldizkariakargitara emandako artikulu batean esan zute-nez, Lurreko hainbat itsasotako hondoarenazpian ur geza dago kantitate handitan.

Zientzialariek jakin bazekiten ur geza dagoe-la itsas hondoaren azpian, baina ez hainbeste.Kalkulatu dutenez, 500.000 kilometro kubodago gutxienez baldintza horietan. NagusikiAustraliaren, Txinaren, Ipar Amerikaren etaHego Afrikaren inguruan daude ur andelahoriek. Antza, azken 20.000 urteetan pilatutako

ura da, batez ere itsas maila handitzearekin batera lehorretik iragazi etaitsas hondoko hondakinen artean pilatutakoa.

Premia duten zenbait lurraldetako beharrak asetzeko erabildaiteke aurkitutako ura, tratamendu txiki baten ostean. Halaere, Vincent Prost hidrologoak ohartarazi du ur poltsa horiekez direla berriztagarriak, eta erabiltzekotan neurriz erabiltzeaproposatu du. n

Uste baino askoz ur gezagehiago dago itsasoen azpian

NA

SA

LANDAREAK - ERDIKO KAIERA| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]


ALGARROBONDOAREN tankerakoada Judaren arbola. Ceratonia siliquabat eta Cercis siliquastrum bestea;zientzia-izen binomialak ederkijaso zuen: siliquastrum izenak sili-qua-ren antzekoa adierazten du.Biek lore gorrizta deigarriak dituz-te, adar puntta berrietan emanbeharrean zura zaharrean ere ire-kitzen dituztenak, eta haziak lekailunetan ontzen. Jatorriak ematenote die tankera? Mediterraneoarenharanzko aldeko muturretik eka-rritakoak dira biak. Handik ekial-dera, batek daki nondarrak...

Diru eta odol egarriak asetzekoarmadak dira erlijioak, eta lan

horietarako asmotan, mutur harta-ko Palestina aldera gurutzadetanjoandako kristauek ekarria omenda Judaren arbola hau. 1200 urteaaldera, Frantziara. FrantsesezJudeako arbola deitzen dute. Ingu-ruko hizkuntzetan, ordea, Judarenarbola deitzea, itxuraz, armadaodolzaleen imajinarioa borobiltze-ko erabili izan da: Juda apostoluak,Jesus salatu eta saldu ostean, hola-ko arbola batean urkatu omenzuen bere burua: Judaren arbola.

Armada haien arteko hartu-eman eta trukeen bidegurutzegarrantzitsua izan zen, baita ere,Istanbul. Europa eta Asia, eta

Mediterraneoa eta Itsaso Beltzalotzen dituen Bosforo itsasartekomendi magalak, Bizantziokogaraian, Judaren arbolez jantzitaomen zeuden. Ikusgarria izangozen: hainbeste munduren artekopendiz haiek lore gorri, gorrizta,gorrindol, purpura, arrosez jantzi-tako arbolez jantzita. Enperado-reek soilik erabili omen zezaketenkolore hori soinekoetan, eta kolorehorretan loratzen ziren landareaknahi zituzten nonahi: idi-bihotza(Tulipa sp.), Konstantinoplako aka-zia (Albizia julibrissin). Enperadorehaien ondorengo dituzte kristauenarmadan kardinalak, ez alferrikgazteleraz purpurados deitzen dituz-te. Hayate manga komiki japoniarsonatuko protagonista, arrosakoloreko ilea duen mutil gaztearenizena arbola honena da.

Judaren arbolaren loreak janegiten dira, min goxoa dute. Cap-paris spinosa, kaparra lorea bezala,ozpinetan edukitakoak omen diragozoenak.

Odola, apostolu urkatuak, soi-neko purpurak, enperadoreak,kardinalak, mutil gazteak, ozpingozoa... Eta azak ontzeko, hos-toak bihotzaren antza du. Amo-dioaren arbola ere deitzen zaio.Izen ezagunena hori-xe izango du. Eske-rrak haren azalarekinburuko mina kentzenden! nJudaren edo amodioaren arbola, Cercis siliquastrum.

AM

AD

A44

-CC

BY

Arroxa da amodioa

ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA | NAGORE IRAZUSTABARRENA |


LEIDEN (HERBEHEREAK), 1637.René Descartesen Metodoaren dis-kurtsoa, mendebaldeko filosofia-ren funtsezko obretako batenlehen edizioa inprimatu zen JanMaireren inprimategian.

Obrak Geometria izeneko atalazuen. Atalaren izenburuak garbiadierazten duenez, eta liburuagainbegiratzen duenak egiaztatu-ko duenez, orrialde horietanekuazio ugari sartu zuen filosofofrantziarrak. Eta horrek hainbatburuhauste sortu zien inprima-tzaileei. Garai hartan, erliebedunletra tipografikoak hitzak, lerroaketa, beraz, orrialdeak osatuz ipin-tzen zituzten. Hortaz, gehien era-biltzen ziren tipoen ale gehiagobehar zituzten. Eta beharra area-gotu egiten zen testuari erantsitaekuazioak inprimatu nahi zituzte-nean. Ekuazioetako ezezagunakadierazteko alfabetoko lehenletrak erabiltzeko ohitura zegoen:a, b, c... Testuetan erabilienetako-ak ziren hizkiak, hain zuzen.

Letra ohikoenen eskasiarikonponbidea eman nahirik,ekuazioetan alfabetoko lehen letrak erabiltzea ezinbes-tekoa ote zen ala edozein hizki erabili ote zitekeen gal-detu zioten Descartesi. Hark erantzun zuen ekuazioe-tan letrak sinboloak besterik ez direla, berdin diola bataedo bestea erabili. Egilearen baimenarekin, inprimatzai-leak gutxiago erabiltzen ziren letrak erabiltzea erabakizuen. Alfabetoko azken letrak multzo horretan zeudelaikusita, ordura arteko ohiturari buelta eman zioten, eta

alfabetoko lehen hizkiak erabiliordez, azkenetara jo zuten.

Horregatik erabili omen diraharrez geroztik x, y eta z ekua-zioetako ezezagunak adierazteko.Omen, kondaira egiaztatukoduen frogarik ez dagoelako. Gai-nera, beste teoria batzuek diotehizki horien erabileraren jatorria,x letrarena hain zuzen, antzina-koagoa dela: Amin MalloufekSamarcanda liburuan dio jatorriaOmar Khayyam matematikaria-rengan dagoela, hark XII. men-dean, xhay (ezezaguna) hitza era-bili zuelako, eta x hitz horrenlaburdura litzatekeelako. BainaMalloufek errealitate historikoaeta fikzioa nahastu ohi ditu berelanetan, eta bestetik Khayyamekez zituen bere obrak latindaralfabetoan idatzi. Horregatik,batzuek diote arabiarren ezague-ra matematiko zabala Europansartu zenean eta tratatu matema-tikoak europar hizkuntzatan itzu-li zituztenean hasi zela x erabil-tzen, horren frogarik ere ezdagoen arren. Florian Cajorik A

History of Mathematical Notations lanean dio, jatorri ara-biarraren teoriak ez duela inolako sinesgarritasunik etaazalpen logikoena Descartesena dela (eta badakigu logi-kak nolako garrantzia duen filosofia karte-siarrean).

Dena den, Descartesen beraren hitzakerabiliz, “egia ikertzeko, ahal den neurrian,gauza guztiak zalantzan jarri behar dira”. n

Rapa Nui zibilizazioari buruzko hipotesi berriaPAZKO UHARTEKO zibilizazioarengainbehera gainpopulatzeari eta balia-bide naturalak gehiegi ustiatzeari ego-tzi izan diote orain arte adituek. BainaHonoluluko Bidhop Museoko MaraMulrooney antropologoak, gaia seiurtez ikertu ondoren, zibilizazioakkolonizatzaileak iritsi arte iraun zuela

ondorioztatu du. Beraz, beste askotanbezala, europarrek irlara eramandakogaixotasunek eragingo zuketen gain-behera. Mulrooneyen hipotesia baiez-tatzeko ikerketa sakonagoak beharkodiren arren, geroz eta aditu gehiagobabesten ari da antropologo hawaiia-rraren teoria. n

Inprimatzaile baten premia, ekuazioetako ikurren jatorria

Arrastoak

Arrazoi praktikoak medio, Réne Descartesek(1596-1650) lan honetako ekuazioetan x, yeta z letrak erabiltzeko baimena eman omenzuen, eta harrez geroztik alfabetoko azkenletrak erabili izan dira ezezagunakadierazteko.

TERMOMETROA


TXEPETXEK (José María SánchezCarrión) Un futuro para nuestro pasadosaioa ekarri zigun duela 25 urte.Bada, etorkizun hura oraina da. JonSarasuak iragana eta etorkizunabaterarazi ditu Hiztunpolisa saioan.Euskararen hiztunak paratu ditupolisean, baita nondik nora doazendeskribatu ere. Hona premisa

batzuk: “Euskara polisean bizi da,baina polisak hiriaren kudeaketaorokorra lehenesten du. Euskarakpolistikan sartu beharra dauka, poli-seko beste hizkuntzekin batera bizi-ko bada. Euskarak behar duena ezda despolitizazioa, birpolitizazioabaizik. Estrategia politiko egokianoinarrituta, bistan da”.

Euskararen etxea finkatu beharradaukagu euskararen hiztunok.Areago, etxea finkatu ez ezik, poli-seko etxeak saretu behar(ko) ditu-gu, euskararen jendarte-erakundesareak, alegia. Sare berbak adierazibikoitza daukala diosku: euskarasaretuz –higatuz– joan da eta saretu–uztartu– beharra dauka. Halaber,

HIZTUNPOLISA LIBURUA

Jon Sarasuak (Aretxabaleta, 1966) iragan 50 urteetan euskararen alorrean eraikitako etxeaarakatu du Hiztunpolisa. Euskaltasunaren norabideaz apunteak (Pamiela) saioan. Gizaldi

honi begira etxea finkatzeko ikuspegia ere eman digu. Auzi zorrotzak planteatu ditu. Etxe horretara hurbiltzeko zenbait arrasto markatu dugu.

Txepetxen etorkizuna orainean ezarri du Sarasuak

DA

NI

BLA

NC

O

| MIKEL ASURMENDI|

“Euskara ez da despolitizatu behar, birpolitizatu baizik. Estrategia politiko egokian oinarrituta, noski”, dio saiogileak.


TERMOMETROA - HIZTUNPOLISA LIBURUA

euskararen gizarte-erakunde sareakdiskurtso autonomoa behar du.Saiogileak atal inorganikoak etaorganikoak bereiz landu ditu, baitahondarrekoak eskaini ere.

Gai inorganikoak Moderniaz eta ekologiaz hainbatlerro azpimarratu ditugu liburuan:Modernitateak –ezker eta eskuinjoko politikoaren markoa– ez duhizkuntzaren gaiari heltzeko ekar-pen berezirik egin. Hizkuntzarengaia patata beroa da. Modernitatea-ren iritzi-emaileak ez dira gauzahizkuntzaren eta identitateen ara-zoa ulertu eta kudeatzeko. Hala ere,hizkuntzen ekologia moduko batsortu da. Sarasuak “modako itxu-ra” hartzen dio hizkuntzen ekolo-giari, “ekologia” atzizkiari. Ez duerrefusatzen ekologia kontzeptua,baina horrela hobesten du adiera:Oikos, etxea. Logos, jakintza, hitza.“Etxeari buruzko jakintza” da eko-logia. Eta hori ez da gutxi, baina ezda aski ere. Tesitura horretan, eus-kararen etxea aldaroka dago, kulun-kan. Etxeak baditu berezko gaiak,etxea eraikigarria da, baina funtzioadeterminatzeko jakintza eskasadugu. Edonola den ere, bizitzareneta ezagutzaren arlo desberdinakzeharkatzen dituen hautu etikoatransbertsala ei da. “Hautua” hitzgakoa da.

Euskarak etxea behar du. Ezdago surik gabeko etxerik, sua hiz-kuntza komunitatea da. Kulturazkoidentitatearen jarraidura da sua.“Jarraidura” berba ere gakoa da.Euskararen eraikin hainbat izan dirahistorian, baita erori ere. Estatuaketa gobernuak iragan dira, bainazorionez etxe horren suak izekirikatxiki du etxea. Alta, euskararenherria –hiztun komunitatea– gataz-ka politikoan murgilduta dago,berezko arazo kolektibo existen-tziala da berea. Politikan jardutean,euskaldunok ez dugu boterearekikoindar harremana ongi planteatuahal izan. Hiztun komunitateakprospektiba zorrotza egin behar du,hizkuntzaren gaia herrigintzarenbaitan dago, horretaz hausnartzeabaitezpadakoa da.

“Jarraidura” eta “irekidura” eus-kararen alorreko hitz eta jardueragakoak dira. Euskaldunok geurez-

koak ditugu biak. Baina, horienarteko oreka lortzea zaila da. Arra-zoia hauxe: komunitatearen taupa-da gidatzen duten pertsonen gogo-aldartea eragin handikoa izaten daherrien historian. Gurean ere bai.Harrotasuna izaten da jendeongogo-aldartea. Beharrezkoa da,baina neurrian. Eraikuntza-senakgidatu behar gaitu bestelako aldar-teen gainetik. Gizabanakok “haus-tea” eta “oldartzea” geurezko joe-rak ditugu, eta horiek, gure buruaagertu nahian, norabide eta sosegu

eza sorrarazten digute. Adibidez,40 urtetako blokeo politiko-arma-tuak eta zatiketa-egoerak intelek-tualen ekarpenen nolakotasunare-kin zerikusia izan dezake.Belaunaldi progresistaren –ezkerabertzalearen– barneko euskalkomunitateko pentsamendu-sor-tzaileen ahalmena bipila eta ahulaizan da aldi berean. Euskararenegoera kontraesankorra da. Horre-la ebatzi du Sarasuak: “Onartudezagun, hiztun komunitatearenosasuna ez da ona”. Hots, onartuta

ere, tamalez, ez dakigu komunita-teak gripea, minbizia edo parkinso-na pairatzen ote dituen. Errealitatekonplexua da hiztun komunitatea-rena. Euskararen funtzio bakoitzaez baitago bere lekuan. Organoe-tan formulazio sendoak eskasakdira.

Gai organikoak “Euskal hiztun komunitatearenizate inorganikoekin zer egin?” gal-detzen dio bere buruari egileak.Euskararen gaiari ekintzailearen“angelu”tik begiratzen dio eta etxe-ko sukalde-tresnak organikoakbihurtzeko beharra aldarrikatzendu, inorganikoak ziren gaiak orga-nikoak bihurtzeko hiru mailakopolitika artikulatzea proposatuz: a)Etorkizunari begira, pentsamenduzoru bat landu beharra dago,“bisioa” behar da; b) Estrategiabehar da. Baina, adi, estrategia iza-tea ez da “onaren sinonimoa”.Estrategia epe ezberdinetako helbu-ruak kateatzen dituen artea da; c)aurreko biek ekintza eta jardunzehatzen planoa behar dute. Etaplanoak ulertzeko “oharkabekosena” funtsezkoa da. Planoak idatzigabe izaten baitira zenbaitetan.

Aurreko bost hamarraldiak uler-tzeko ikuspegi batzuk eskaini dizki-gu, datozen bost hamarraldiak ongiezagutu aldera. Hona horietako bat:iraultza sozialista erreala ez dabenetakoa izan –nerabezaroko ame-tsak izaten dira–, eta amets horiekgizaldi honetan “doitu” behar(ko)ditugu. Amets partzialak egitea ezdu gaizki ikusten, baina euskarakbehar dituen garabideak egoki plan-teatzea gomendatzen digu. “Gara-bidea” hitz gakoa da euskararennorabidean jardun nahi duen orga-no ororentzat. Kontraesankorrabadirudi ere, norabideak lausoa izanbehar ei du –ez norabide gardenikez zehatzik–, heldu den jendarteaez baita aski solidoa.

Euskararen garabidea zuhaitzgisara irudikarazi digu. Pentsamen-du organikoak lehentasunak “usain-du” behar ditu, estrategiak “multzo-katu” eta adar berriak “sortu”.Horiek herriaren erakunde-egituranbehar dute garatu, botere-iturrieta-tik elikatzen diren erakunde publi-koez harago. Publikoa/pribatuaren

Hizkuntzaren gaiapatata beroa da.Modernitatearen iritzi-emaileak ez dira gauzahizkuntzaren etaidentitateen arazoaulertu eta kudeatzeko

HIZTUNPOLISA LIBURUA - TERMOMETROA


dikotomiaren aurrean, autoeraketariburuzko hausnarketa luze eta sako-na ekarri digu. Hona lagin bat, bai-korra: “Hizkuntzak biziberritzekohemen besteko pisua duten gizarte-erakunde ez dago munduan”. Hez-kuntza, hedabide, unibertsitate, kul-turgintza, euskararen corpusa bera...euskararen behar lekuak dira jada.Organoa egon badago: EuskararenGizarte Erakundea (EGE) etahonen Kontseilua. Trenkatzekoauzia hauxe da: gizarteen erakun-deen eta erakunde publikoen artekobetebehar banaketa. Kontseilubakarra da, baina erakundeak anitz,mota askotakoak. Orain hurrena,horien arteko “gidaritza parteka-tua” ezarri behar da. “Etxe-zatiakditugu, eta etxe bakoitzean su batbaino gehiago dago”. “Suaren gida-ritza zati bakoitzeko sukaldarieidagokie, baina etxe bakoitzekoadministratzaileekin partekatubehar da”.

“Estrategia, gidaritza, lotura etaahotsa”, horra hitz gakoak. Iragane-ko aukera galduak kontuan izanda,blokeo garaian gaudela barneratubehar dugu. Alegia, iraganean,“kudeaketa” egin da, baina “politi-ka” egitea falta izan zaio hizkuntzkomunitateari. Hizkuntza despoliti-zatu beharrean –politika polisa pen-tsatu eta kudeatzea bada– gure poli-saren korapiloetako bat askatubehar dugu, hizkuntza, gure polis-ametsaren gaia funtsezkoa baita.EGEren bilgunetan ahotsa artikula-tzen asmatzea da gakoa. Kontseiluaez da birfundatu behar, birfunditubai ordea.

Golde arotik erein aroraGolde aroa joan eta erein aroa helduda. Ereite kuantitatiboa egina dago,ereite-kualitatiboa behar da orain.Horretarako, subjektu soziolinguis-tikoa eta politikoa sortzeko hazianinbertitu beharra dago datozenbelaunaldietan. Zeregin horretan

tentsioa sumatzen da ordea, blokebakar batek ez baitu osorik etabenetan hiztun komunitatearenbehar politikoen alde egingo.

Gizartearen dinamikak, hiztunkomunitatearen garabideak eta poli-saren norabideak txirikordatu –lotunolabait– beharreko hariak dira.Belaunaldi berriek hiru ekimenenarteko eztabaida sustatu behar dute:prestakuntza eta transmisioa landu,eta etxeko amets-gela zabaldu. Erei-naldi garai horretan, aurreko belau-naldien lehengai ideologikoak berri-tzeko, euren esperientziarenlekukotasunak destilatzea komeni ei

da. Aro berrian, euskararen aldekoatxikimenduaren eta motibazioarenerreprodukzioa nola eratu beharden sakon aztertu. Zorua erein etaelikatu behar da zuhaitza ernatukobada. Hastapenean ez da zuhaitzosorik ernatu behar ere, zuhaitzarenlau adar kimatzen has gaitezke,horren motibazio elikagaiak hauekdirelarik: fluxu-motibazioa, motiba-zio pragmatikoa, nortasun-motiba-zioa eta paradigma-motibazioa. Flu-xua “jarraidura”ri lotuta dago.

Adibidez, motibazio pragmatikoa–euskara praktiko bihurtu nahia–euskara bizitzako funtzio guztietarahedatzea da. Euskara ez da ezinbes-teko hizkuntza eta motibazio-adarragaratzea ez da erraza. Beraz, euska-raren “hautua”k paradigma etiko-

ekologikoa behar du berekin. Para-digma-motibazioa, amets-polistiko-aren eta alderdi-sen politikoarenarteko mugan lausotzen baita.Amets polistikoek –politikarenbidezkoak– alderdi politikoen inda-rren bidez urratu nahi dute-etabidea.

Hizkuntzaren fluxuaren muinahizpide azkenik: “jarraidura”ren eta“irekidura”ren arteko orekak ema-ten dio euskararen corpusari osaga-rritasuna. Hizkuntzaren corpusariastindua eman edo kontserbadorejardun artean, jarraiduraren senanagusitzen zaio Sarasuari. “Corpusalangai soziolinguistikoa da, filologi-koa adina” ebazten du. Berbarako,kazetariok oreka gaiztoan jardunbehar dugu. Eraikuntza-tentsioanbizi da hiztun komunitatea, beraz,hitzen gorputza halaxe bizi ere. Kul-turgintzaz –bertsogintzaren bideaz,baikorki–, hedabide esparruez,nazioartekotasunaz ari zaigu sako-netik saiogilea. Euskarak munduabegiratzeko atea eta leihoak edukilitzake. Ordea, Euskararen Etxearenatalaseko zuhaitzak adar anitzdauka. Karga handia hartzen duteadarrek. Egilearen berba kuttun batbaliatuz, adarrak alderoa makurtzendira aise, alderoka dabiltza/gabiltza,alegia.

HondarrekoakJon Sarasuak jendeok ziklo zaleakgarela dio, hartara, 50 urteko ziklo-aren amaiera delakoa erlatibizatubeharra ikusten du. Alegia, ez dagohutsetik pentsatzen hasteko moti-borik. Polistika hizpide, euskararentribua eta euskararen herria bigauza direla ohartarazi digu.(Esku)bideak horrenbeste aldarri-katu gabe, bideak ondo urratzenikasi behar dugu“eskua” parentesiartean lagata, bestelaesanda, eskua sakelaneramanez. n

Ereite kuantitatiboaegina dago, ereitekualitatiboa behar da.Horretarako, subjektusoziolinguistikoa etapolitikoa sortzekohazian inbertitubeharra dago datozenbelaunaldietan

Babeslea: Hondarribiko Udala


TERMOMETROA

ATURRI IBAIAK Euskal Herrikotxoko ederrenetako batean isurtzenditu bere urak, Baiona zeharkatutaKantauri itsasoan itsasoratzen daAngelu ezkerraldean duela. Azkenhamarkadetan, gune turistikogarrantzitsu bilakatu da, urteanmilaka bisitari jasotzen ditu Europaosotik, baina batez ere Frantziatik.Kirolerako gune aproposa ere bada,Biarrizko eta Angeluko hondartze-tan surflari ugari ikus baitaitezkeurte osoan.

Zerbitzuak eta turismoa zonalde-ko jarduera ekonomikoaren eragilenagusiak izanagatik ere, industriaketa merkataritzak pisu handia dute.Krisi ekonomikoak sektore guztiakkolpatu ditu, baina azken biek egoe-ra kezkagarriagoa bizi dute gauregun. Baiona-Euskal Herriko Mer-kataritza Ganbarak ateratako azkentxostenak hala azaltzen du behin-tzat.

Baionako portuko zirkulazioa%16 murriztu da 2013ko lehen biherenetan, besteak beste, Espainia-ko Estatuko etxegintza sektorearengainbehera dela eta. Izan ere, bertanerabiltzen diren materialen horni-tzaileak dira portuko bezero nagu-sietakoa. Nekazal, elikagai eta elek-tronika industriek ere beherakadaizan dute. Etxebizitzen eraikuntzak,halaber, atzera egin du apur bat, etalangabezia areagotu da arlo horre-tan. Turismoari dagokionez, 2012tikdatuak hobetu diren arren, sekto-rean dihardutenak ez dira baikor

ageri, eta ez dute uste garai batekoirabaziak lortzera hurbilduko dire-nik epe ertainean.

Korrontearen aurka surfeanTestuingurua ez da aproposena sur-faren industrian aritzen direnentzat.Turismoak eragin zuzena du horre-tan, bisitarientzako ikastaroak baiti-ra surf eskolen eskaintzaren funtse-tako bat. Hala ere, azken urteetan,sektoreak etorkizun oparoa izandezakeelakoan, bultzadatxoa emateaerabaki du Merkataritza Ganbarak.

Angelun Olatu Leku gunea sortudu, kirol irristagarriekin lan egitenduten enpresak aritzeko industriaparkea.

Gaur egun 50 enpresa bainogehiagok dute euren bulegoa OlatuLekun. Mundu mailan ospea dutenerakundeekin batera, bertan sortu-tako marka xumeagoak ere badira.Izan ere, proiektuak aurrera erama-teko laguntza eta aholkuak ematendituzte. Industriaren baitan alorezberdinak jorratzen dituzte: mate-rialen diseinua eta sorkuntza, mar-

Baiona, Angelu eta Biarritz Euskal Herriko gune turistiko nagusienetakoak dira. Besteak beste surfaren industria loratu da, 3.500 langile baino gehiago hartzen dituena.

Testuinguru ekonomikoak behartuta, aurrera egiteko beste bide batzuk bilatu behar dituzte sektorearen oparotasuna ziurtatzeko.

Krisiari aurre egitekoolatuaren bila

EKONOMIA BERTAN

Testua eta argazkia:

| MARTIN VICIOSO |

Angeluko Olatu Leku kirol irristagarrien industria parkean 50 enpresa daude bilduta.


EKONOMIA BERTAN - TERMOMETROA

Biztanleak: Baionak 44.820, Biarritzek 25.306 etaAngeluk 38.802 (Guztira: 108.928)Ehun ekonomikoa: Lehen sektorea: %0'3, industria%4'5, eraikuntza %6'6 eta zerbitzuak %88'6 (2013)Langabezia tasa: Baionan %8'77, Biarritzen%10'11 eta Angelun %7,72Jarduera tasa: %70'1 (2009) Nekazaritza sektorean aritzen direnak: %11,87Lekuko ekonomiara bideraturiko enplegua:%74'3 (2009) Lurraren artifizializazioa: %69'4 (2006) Euskararen ezagutza tasa: Baionan %7'19, Biarritzen %8'26 eta Angelun %8'1Izaera administratiboa: 1999an sortu zen BAB aglomerazio elkargoa; 2011tik Kostaldea-Aturri izena du, eta Bokale eta Bidarte ere biltzen ditu bere baitan.

Iturria: Gaindegia.

ketina, merkataritza eta kudeaketalanak eta zerbitzu teknikoak, bes-teak beste. Helburua enpresen arte-ko sinergia sortzea da, gune bereanaritzea denentzat onuragarri izangodelakoan. Erantzun positiboa izandu orain arte ekimenak. Esaterako,Merkataritza Ganbararen datuenarabera 2013an iraila bitarteanBaiona inguruan sortu diren hama-sei enpresetatik bostek OlatuLekun kokatu dute euren egoitza.Batzuk bertakoak dira eta besteakFrantziatik eta AEBetatik etorrita-koak.

Surf eskolak, bitartean, eskain-tzen dituzten zerbitzuak berritubeharrean daude. Dezente dira –Angelun, adibidez, 10 baino gehia-go –, eta esan bezala, kanpotik dato-

rren jende kopuruak behera egin du.Berrikuntzen artean, adibidez, yogaeta surfa uztartzen eta kirolarenbitartez hizkuntza irakasten dutenikastaroak eskaintzen dira.

Ingurumenari halabeharrez lotuakHainbat sektore industrialetan natu-raren txikizioa bidezkotu da irabaziekonomikoen izenean. Surfarekin

kontrakoa gertatzen da. Lapurdikokostaldeak kirol hau praktikatzekoeskaintzen dituen baldintza ego-kiengatik finkatu da. Beraz, itsasoaneta olatuetan eragin dezaketen

proiektuak zuzenean kaltetzendute industria hau. Horregatik,inguruan diharduten hainbatenpresa inplikatu izan diraPasaiko kanpo portua bezalakoproiektuak salatzeko orduan.Mundu mailako Surfrider fun-dazioak bultzatutako Keepers OfThe Coast (Kostaldearen Zain-dariak) programaren barnean

salatu zuten proiektua.Izan ere, diotenez, itsasekologia aztoratzeazgain, itsas dinamikakere aldatuko lituzke. n

BABen erradiografia

2013an iraila bitartean Baionainguruan sortu diren hamasei enpresetatik bostekOlatu Lekun kokatu duteeuren egoitza


TERMOMETROA - EUSKARA ALBISTEAK | ONINTZA IRURETA AZKUNE |

POBREZIA EZ DAGO soilik hirugarren munduan,herrialde afrikarretan edo asiarretan. Administraziopublikoek kudeatzen dituzten politika kapitalista basa-tiei esker, pobrezia Euskal Herrian ere badago. Etagehiago egongo da. Pobrezia horrek, oro har, gaztea-ren, emakumearen eta pentsionistaren aurpegia du.Mileurismoa gainditu beharreko fenomeno izatetikloteria moduko bat izatera igaro da, batez ere gaztee-nentzat, langabezia tasa euren artean %50ekoa baita(%43 EAEn eta %52 Nafarroan). Datuek erakustendute pobretzea. EAEko datuak eskuan –Nafarroarakoere balio lezaketenak–, diru sarrerak bermatzeko erren-ta jasotzen duten familiak 62.400 dira –650 euro hile-ro–. EAEko 519.783 pentsionistetatik 293.616k –ume-zurtz edo alargun izateagatik pentsioa kobratzendutenak barne– 1.000 euro baino gutxiago kobratzendute. Hortik behera kobratzen duten autonomoak zen-bat diren jakiterik ez dago.

Etorkizuna iluna da. Gazteak kanpora joatera derri-gortuta daude, eta hala, euren eskubideak galtzen

dituzte, Euskadiko Gazteriaren Kontseiluak ohartaraziduen moduan. Etxetik alde egiten dutenez, ez dute lan-gabezia saririk edo laguntza sozialik jasotzen, eta etxe-bizitza izateko mugak jartzen dizkiete aldiz. 35 eta 50urte arteko belaunaldi oso bat langabezian jausi da, ezdute lanik izango, eta ondorioz euren kotizazioak etapentsioak baxuagoak izango dira. Emakumeek okerra-go dute. Gizonek baino soldata baxuagoa kobratzeazgain, pentsio baxuagoak jasoko dituzte, gehiago bizidiren arren.

Halako pobretze egoeraren aurrean, aldaketa sozialabehar da. Testuinguru horretan, ona da ELA eta LABsindikatuek balizko aliantza bat egiteko proposamenezhitz egitea. Administrazioen eta gobernuen lehentasu-nek ere aldaketa erabatekoa behar dute, eliteko kirola-rentzat edo inolako helmugarik ez dutenAHT gisako proiektuentzat alferrikakogastu milioidunak baitituzte.

Juan Mari Arregi

Etengabeko pobretzea

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

MIKEL BUJANDA Euskalerria Irratiko zuzendariak albisteona jaso eta berehala adierazi zuen lasterketaren buruandoazela, irabazten ari direla, baina oraindik ez direla hel-mugara iritsi. Emititzeko lizentziarik gabe ari da Iruñerri-ko irratia eta helegitea jarri zuen 1998ko lizentzia banake-tarekin ados ez zegoelako. Nafarroako Justizia Auzitegiak

banaketa baliogabetu zuen eta orain Espainiako AuzitegiGorenak gauza bera egin du, irrati lizentzien banaketabaliogabetu du, irregulartasunak argudiatuta. Azkenekobanaketan Net 21 eta Radio Universidad de Navarraklortu zuten lizentzia. Bujandak esan du helmugara iristekohorixe falta zaiela: benetan emititzeko lizentzia lortzea.

Euskalerria Irratiak pauso bat gehiago lizentzia lortzeko bidean

Lazarraga Euskararen Etxea eta Kafe Antzokia helburu GasteizenLAZARRAGA EUSKARA ELKARTEAK 2008ko asmoariheldu dio beste behin: euskaldunentzat, euskaltzaleen-tzat eta euskara hain gertuko ez dutenentzat gune batizatea. Gasteizko Kafe Antzokiaren aldeko plataforma2012. urtean sortu zen. Alde zaharrean dagoen Monte-hermoso Kulturunea proposatu dute Lazarraga Euska-raren Etxearen kokagune gisa. Sortzeko, ikasteko,komunikatzeko eta irakasteko gunea litzateke lehenen-go hori, eta Montehermosoren alboan Kafe Antzokiaizango litzatekeen aretoa jaso nahi dute. Bigarren hauaisialdirako gunea izango litzateke. Eraikina ordea, jasoegin behar da eta plataformako kideek uste dute 2015urte amaierarako bukatuko dutela.

Urtetako proposamena da, gorabeherak izan ditu,beroaldiak eta hotzaldiak. Bere alde dute hasieratik egi-tasmoak udaldeko oposizioko taldeen babesa izanduela.

Euskaldunak biltzeko gunea Montehermoso Kulturuneanatontzea proposatzen du Lazarraga Euskara Elkarteak.

ZA

RA

TE

MA

N/

WIK

IME

DIA


TERMOMETROA

PRESOAK

Euskal Preso Politikoen Kolektiboak irtenbide indibidualari bidea irekitzen dion agiriak etaurtarrilaren 11n Bilbon egin zen manifestazio erraldoiak, jendartean ilusio itzela sortu dutekonponbidea lortzeko. Presoen aferaren inguruko oinarrizko galderak erantzun nahi izan

ditugu hemen, elkarrizketa eta iritziz osaturik.

Zer esan du EPPK-k?2013ko abenduaren 28an EuskalPreso Politikoen Kolektiboak agiriaplazaratu zuen. Bertan, “alde ani-tzeko sufrimendua eta mina” aitor-tzeaz gain, ontzat ematen du legeakezartzen dituen baliabideak erabil-tzea euren “Euskal Herriratzealehentasunez eta kaleratzea ezinbes-tez” lortzeko. Era berean, prozesuhori modu mailakatuan eta “kon-promiso indibidualarekin” jorratze-ko prestutasuna agertzen du.

Agiriak norabide aldaketanabarmena ekarri du. Duela urte-bete, irtenbide “integralaz” min-tzo ziren, amnist iaz, eta orainpreso bakoitzak bere egoerarenarabera egingo luke legeen zirriki-tuetan barrena bidea indibidualki.EPPKren norabide aldaketaribabesa emateko Durangon presoohiek egindako agerraldiak eregarrantzia berezia du, bateratasu-nez hartutako erabakia izan delaikusarazten baitu.

Nola izan da prozesua?2011n ETAk jarduera armatuauzteko hartutako erabakiaren ondo-rioz presoen kolektiboak hausnar-keta abiarazi zuen. Hainbat hilabe-teren ondoren, presoek zikloaldaketari babesa agertu zioten etapausoak emateko prest azaldu ziren;baina prozesua ez atzera ez aurrerageratu zen. 2013ko ekainean, BakeProzesua Indartzeko Foro Soziala-ren gomendioei erantzuna emangoziela adierazi zuen EPPK-k eta

Nork ez du nahi bakea?

Urtarrilaren 11n 130.000 pertsona bildu ziren Bilboko kaleetan; Euskal Herrian inoiz izan den manifestaziojendetsuenetakoa izan zen. Argazki honetan, Autonomia kaletik Hurtado Amezaga kalerainoko panoramika ikus liteke.

| URKO APAOLAZA AVILA |

DANI BLANCO


TERMOMETROA - PRESOAK

beste hausnarketa bati ekin zion.Ondorioz, iragan abenduko agiriaplazaratu du.

Presoek urrats hori ematekobehar izan duten denbora “luzea”,kolektibo barnean leudekeen kon-trako iritziekin lotu dute zenbaitek.Aitzitik, EPPK-k berak azaldu duoztopo handiak izan dituela ezta-baida aurrera eramateko, azken hila-beteetan erasoak eta miaketakbiderkatu egin baitira ziegetan bereesanetan. Hala eta guztiz ere, 609

presok hartu dute parte hausnarke-ta prozesuan, 81 kartzela eta 172galeriatan sakabanatuta egon arren,eta 309k egin dituzte idatzizko ekar-penak.

Zer gomendio eman ditu Foro Sozialak?Foro Soziala Bake Bideak eta Loka-rrik sustatu zuten 2013ko martxo-an, bake prozesuaren blokeo egoeragainditzeko. Hamabi gomendioadostu zituzten, tartean presoek

eragindako mina onartu eta legebaliabideak modu mailakatu etaindibidualean erabiltzea. Hain justu,urrats hori ematera doaz orain. Bes-talde, justizia trantsizionala ezartzeaeta espetxe politika aldatzea eregomendatu zuten. Iheslariak, egia,elkarrizketa, giza eskubideak, desar-mea eta beste hainbat kontutanaurrera egiteko bide-orria diseinatudu Foro Sozialak.

Foro Sozialaren batzordeak zer zeregin du?Arestian aipaturiko gomendioaksustatzea du helburu. Zortzi lagu-nek osatzen dute, horietako askozuzenbide arlokoak, Garbiñe Biu-rrun eta Henri Dulant epaileak etaNazario Oleaga eta Michel Tubianaabokatuak kasu. EPPKren agiriaezagutu bezain laster, erakundehorrekin biltzeko asmoa agertuzuen batzordeak.

Zein izan da Espainiako Gobernuaren erreakzioa?Biktimen elkarteek eta PPko hain-bat politikarik berehala arbuiatuzuten presoen komunikatua. Espai-

AUTONOMIA KOLAPSATUTA. Zabalburu jendez lepo. Etatropelak ez dio mugitzeari uzten. 17:00ak dira. Hau ezda Tantaz Tanta ekimenaren manifestazioa. Baina badazer edo zer gehiago, debekuen aurreko erantzuna etaelkarlanaren adibidea, hain zuzen ere. Aspaldi ikusigabekoa, bide batez esateko.

Mobilizazioaren aurrealdean, pankarta bakarra etaideologia paleta zabala. Leloa: Giza Eskubideak. Konpon-bidea. Bakea.

Ordu erdi pasa da eta beste hainbeste baino ez dafalta hasteko. Jendetzak mukuru bete ditu hiriko kaleak,espaloiak eta izkinak. Lagun bat baino gehiago semafo-ro gainean topa daiteke, datorrena ez galtzeko edo.Beste baten bat zakarrontzien goiko aldean igota. Ingu-rukoek ikusminezko begirada dute, esperoan.

Manifestazio isila, oihuzManifestazio isila iragarri dute. Garrasiak eta kantak adi-tzen hasi dira martxa hasi aitzin ere. “Euskal presoak,etxera”. “Presoak kalera, amnistia osoa”. Koroa egindute batzuek. “Eskerrik asko, Velasco”, espontaneorenbatek baino gehiagok.

Makina bat tantadun kartel ikusten da manifestarieneskuetan, baita gomaespumaz egindako tantaz jantzita-

koak ere. “Mobilitsasoa” egin behar omen zen, hasieran,“olatu” izanda. Eta azkenean ozeano itxura dauka Bil-bok, etengabeko pertsona emarian.

18:00ak. Hasi da. Baina ez da mugitzen. Mantso doa.Ibilbidearen gune batzuetan 30 minutu egon da geldi.Dena den, joandakoek bertan segitzen dute, gogotsu.Itxaroten. Pixkanaka baina hurreratzen doa, masarenga-na gerturatzen.

Lehen lerroan, politikariak eta pertsona ezagunak;bigarren lerroan, euskal preso politikoen senideak. Hainjuxtu, bigarren ilara pasatzerakoan entzun dira txaloak.Orduan ikusi da begi bete gehien, hunkituta. Eta “Atxi-lotuak askatu” aho batez esan du jende andanak. Horiizan da une emotiboena, askoren iritziz.

90 minuturen ostean iritsi da aurrealdea Udaletxera,19:30ean. Inork ez du komunikaturik irakurri, eta ez daamaiera ekitaldirik egon. Soilik txaloek eta bertaratuta-koek kantatutako “zain dago ama, zain aita, zain andreeta lagunak…” doinuek eman dute protestaren amaiera-ren berri.

Ondoren, nork bere etxerako bidea hartu du. Bukae-rarik ez duen ibai eta erreka itxura hartu du itsasoak.

Saioa Alkaiza Guallar

Ozeano bihurtutako herria

AR

GA

ZK

IPR

ESS

/ M

AR

ISO

LR

AM

IRE

Z

Preso ohiek agerraldia egin zuten Durangon, EPPK-k hartutako erabakiari babesaeskaintzeko.


PRESOAK - TERMOMETROA

niako Gobernuak, ia aste betez isilikegon ondoren, presoen esanak“inolako baliorik” ez zuela azalduzuen, Jorge Fernández Barne minis-troaren ahotik. Ordurako, Espainia-ko sektore ultraeskuindarrak presioitzela ari ziren egiten preso ohiekDurangon egin behar zuten agerral-dia debekatu ez zelako.

Testuinguru horretan, estatu

aparatuen errepresio makinariamartxan jarri zen. Urtarrilaren 8an,Eloy Velasco epaileak agindutaEPPKren mintzakideen eta aboka-tuen kontrako operazioa abiarazizuen Guardia Zibilak eta zortzilagun atxilotu zituzten; bi egungeroago epaile berak presoen esku-bideen aldeko Tantaz Tanta ekitaldiadebekatu zuen.

Zergatik erreakzionatu du horrela?PPren buruzagitzak aurten eginda-ko lehenengo bilkuran, Rajoyk kriti-ka gogorrak jaso zituen EsperanzaAguirreren eskutik, preso ohiekDurangon egindako agerraldia zela-eta. El País egunkariko Luis R. Aiz-peolea analista politikoak berrikitanazaldu du Jose María Aznar presi-dente ohia buru duen “Tea Party

ORAIN BUKATU BERRI DEN urte honetan,badira bi gauza erabat markatu dutenakeuskal preso politikoen eremua.

Alde batetik badugu Estrasburgotik eto-rri den epaia eta bestetik Aieten parte hartu-tako zenbait eragilerengandik etorri denForo Soziala. Eta hortik, alde berean, erato-rri den aldeanitzeko gomendioen sorta.

Bi gauza oso desberdinak dira bainapuntu komun garrantzitsua daukatenak,biek ala biek kolokan jarri dutelako Espai-niako gobernuak darabilen espetxe politikaankerra. Biek ala biek esan diotelako nahi-koa dela, irtenbidearen norabidean espetxepolitika jartzeko unea izan badela, ezindutelako jarraitu oinarrizko giza eskubi-deak urratzen eta sakrifikatzen, erabatjokoz kanpo dagoen politika antiterroristaantzu baten menpe.

Eta testuinguru horretan ikusi ditugu,zegozkien baino zigor askoz ere luzeagoakbetearazitako presoak espetxeetatik atera-tzen. Eta testuinguru horretan, eta zehaz-

ki, Foro Sozialaren gomendioei erantzu-ten, ikusi ditugu jada preso ohi bihurtudiren horiek beraiek eta presoen kolektiboosoa irekitako prozesuaren alde orain arteerakutsitako konpromisoa indartzen etaprozesu hori elikatzeko zein aurrera egitenlaguntzeko apustu sendoa egiten.

Inongo zalantzarik gabe preso politiko-en kolektiboak aurrerapauso nabarmena

eman du, abenduaren 27an ezagutzeraeman duen komunikatuan edota ekarpe-nean. Gauza asko esan ditu. Hausnarketaberriak egin ditu erantzukizunez, aldeani-tzeko sufrimenduaren aitortzaz, etxeratzemailakatuaz… ezin argiago hitz egin duteaipaturiko komunikatuan.

Uste dut bere burua “zibilizatutzat”duen munduko edozein aldetan, honelakopauso batek markatu beharko lukeela infle-xio puntu bat espetxe politikan, gutxienezsalbuespen neurriak altxatzeko eta ziurre-nik aldaketa sakonak planteatzeko.

Baina Espainiako gobernuak esan duezetz, honelako pausoari sakabanaketabere horretan mantenduz erantzungodiola eta banakako eskaerei eszepziokolegediarekin erantzungo diola –hain zuzenere, “garaile eta garaituen” errelato ofizialbakarraren mesederako, sortutako legea–.

Pasa den aste honetara arte esan gene-zakeen Estatuak entzungor egiten ziolaEstrasburgori, Foro Sozialari, euskal gizar-teari, presoen kolektiboari, eta enrokatutajarraitzen zuela blokeoa eragiteko jarreramegalitikoan.

Baina tamalez, aste honetan ikusi izandugu entzungor baino bere aurpegirik era-sokorrena aurkeztu duela, interesatzen ezzaion konponbide politikoen bidea ozto-patu baino ekiditeko.

Baina aldi berean ikusi izan dugu horrenaurrean bidea zein den eta protagonistazeinek izan behar duen. Herri gisa eran-tzun diogu Espainiatik etorri den despro-positoari, eta horrek indar erakustaldi ika-ragarria ekarri du.

Orain falta zaiguna da herri gisa eran-tzutetik herri gisa hausnartu, erabakiakhartu eta bideari ekitea, Espainiako blokeoeta nostalgia gainditu eta konponbidearenbidean aurrera egiteko. n

Herri gisa bideari ekin

DA

NI

BLA

NC

O

Bere burua “zibilizatutzat” duen mundukoedozein aldetan, halako pauso batekmarkatu behar luke inflexio puntu batespetxe politikan

Amaia Izko �

AB O K AT UA E TA

SO RT U-R E N

B O Z E R A M A I L E A



URTARRILAREN 11KO Tantaz tanta ekime-na debekatua izan baino lehen elkarrizke-tatu genuen Joseba Azkarraga. Ondoren,Bilboko manifestazioa egiteko eskaeraerregistratu zuen bere izenean.

Zer sentsazio sortu dizute presoen kolektibo-ak eta preso ohiek azkenaldian emandakourratsek?Duela bi urte ETAk hartutako erabakiaksortu zidan sentsazio onaren jarraipen moduko bat izanda niretzat. Dena den, ezin da zama osoa alde bakarreanjarri, ETAri eta presoei pauso gehiago ematea exijitzendiete, baina beste aldeak kontrakoa egiten du, aboka-tuen kontrako operazioarekin ikusi dugun moduan.Badirudi batzuei ETAren erabateko desagerpenakkezka sortzen diela.

Hemendik aurrera zein urrats eman beharko lituzkete era-gile ezberdinek? Presoen kasuan, iragarri duten prozesuari lehenbailehenekin beharko liokete eta indibidualki eskatu EspetxeenLege Organiko Orokorra ezartzeko. ETAren kasuan,disoluzioa eta armak entregatzea dira hurrengo urratsak,baina egia da horretarako beharrezko duela aurreanentrega hori egiaztatuko duen norbait edukitzea, etaGobernua ez dago horretarako prest. Dena den, aldeba-karrekoak badira ere, pausoak ematen segi behar lukeETAk. Bestalde, Eusko Jaurlaritzari eskatu behar zaio ezbegiratzeko batzuei bakarrik, Espainiako Gobernuariere exijitu diezaiola espetxe politika aldatzeko.

Hain justu Urkullu eta Rajoy bilduko dira.Bai, baina bilera eskatu zuenetik pentsa zenbat denboraigaro den. Hor ikusten da Espainiako Gobernuarenborondatea. Eroso dago eta ez du inolako presarik.Horren aurrean jendarteak mobilizatu eta “honaino iri-tsi gara” esan behar du.

Espainiako Gobernuaren jarrera kontuan edukita, zenbatdenbora igaroko da presoei euren egoera hobetzeko neu-rriak ezarri aurretik?Loteria da denboraz hitz egitea. Edozein modutan, hirupauso eman behar dira: lehenik, sakabanaketaren amaie-ra preso guztientzat; bigarrenik, gaixo dauden presoakkalera ateratzea, beste batzuk atera dituzten moduan,inori ez baitzaio ahaztu Galindoren kasua; eta azkenik,zigorraren hiru laurden bete dutenak ere kalera irtendaitezkeela dio legeak. Eta geratzen diren presoekin,

borondatea egonez gero, beti daude formu-lak gauzak konpontzeko, 77an izan zirenbezala.

Eusko Jaurlaritza “Hitzeman” gizarteratzeprograma diseinatzen ari da. Zer ezaugarrieduki beharko lituzke halako programabatek?Nik gogoratu nahi nuke 82an senatari nin-tzela burutu nuena, ETA(pm)-ko zortziga-

rren asanbladako presoentzat eta Autonomoentzategina bereziki. Hor ez zen inolako damurik edo kolabo-raziorik eskatu, bide politikoen aldeko apustua baino ezzen izan, eta jendea pixkanaka indultuen bidez joan zenateratzen. Gizarteratze plan batek hortik jo behar du:presoak kaleratzen joatea indultuen bidez edo zigorra-ren hiru laurdenak bete dituztelako. Kartzelara sartu iza-naren arrazoia jadanik ez da existitzen, ETA desagertuda eta ez du hiltzen. Gatazka armatua egon den mun-duko edozein txokotan, gatazka horren amaiera bialdeen artean negoziaturiko akordioaren bidez etorri da,hemen izan ezik, eta hori gatazka gezurretan ixtea da.

Preso ugariri urte askotako kartzela zigorra geratzen zaieoraindik, zein irtenbide ikusten duzu horientzat? Irtenbide bat bilatu behar da, zeren eta arazoa jada ezdago. Aldeetako bat desagertu den bitartean, Gober-nuak espetxeetan jendea bahiturik dauka; horrek bi-hiruurteren buruan konponduta behar luke.

Bi edo hiru urte? Delituak hor segitzen du eta legeek erebai.Baina Gobernuaren gaitasuna ere hor dago, indultuakemateko adibidez.

Gobernua erabat geldirik dago.Horregatik mugitu behar du euskal jendarteak. Momen-tu honetan ez gara auzi politiko batez ari, giza eskubi-deez ari gara. Ez du zentzurik, eman diren urratsakeman eta gero, mendeku izaera duen espetxe politikare-kin segitzea. Gizartearen momentua da.

Eta Euskal Herriko alderdi politikoen momentua?Alderdi politikoek egiten dutenarekin nahiko sinesgai-tza naiz. Nik uste mugimendu sozialen eta jendearenbaitan dagoela kontu hau. Katalunian maila politikoankontsultarekin ikusten ari garen bezala, gure kasuan erejendarteak mugitu behar ditu alderdiak, behin betikokonponbide bat bilatzeko.

JOSEBA AZKARRAGA EUSKO JAURLARITZAKO JUSTIZIA SAILBURU OHIA

«Gizarteratze plan batekin presoak indultuenbidez kaleratu beharko lirateke»



espainiarrak” gobernua harrapatutaduela.

Arrazoi gehiago ere egongo dira,jakina, euskal auzia baliatzea gaikorapilatsuak (ustelkeria, abortuarenlegea...) medioen fokupetik ateratze-ko, esaterako. Baina bistakoena daPPk Madrilgo mahai jokoan aritzekopieza gisa duela espetxe politika.

Zein izan da eragile politikoenerantzuna?Espainian, PSOEko hainbat per-tsona esanguratsuk ontzat hartuzuten EPPKren agiria: MercedesGallizo espetxeetako zuzendariizandakoak “pauso txiki handia”zela esan zuen eta Alfredo PérezRubalcabak “pauso bat gehiago”zela. Komunikabide nagusiek eregarrantzia handia eman zioten pre-soek hartutako erabakiari.

Askori deigarria egin zitzaionlehen egunetan Eusko Jaurlaritzakobozeramaile Josu Erkorekak izan-dako jarrera uzkurra, presoen adie-razpena “ekintzetan” gauzatutaikusi nahi zuela azaldu baitzuen.Iñigo Urkullu lehendakariak urteamaierako hitzaldian mezu baiko-rragoa helarazi zuen eta “itxarope-naz” hitz egin zuen.

Dena dela, Eloy Velascok agin-dutako polizia operazioak eta Tan-taz Tanta ekitaldia debekatzeak,EAJri gauzak aldrebestu zizkion.Euskal jendartearen eskutik presioagero eta handiagoa zen, sortutakoegoeraren aurrean jarrera irmoagoaizateko. Larunbateko Bilboko mani-festazio bateratua deitu zuten arte.

U-11ko manifestazioa, zergatik izan da historikoa?Larunbatean irudi historikoa ikusiahal izan zen Bilboko kaleetan.Batetik, Euskal Herrian inoiz eginden manifestazio jendetsuenetakoaizan zelako –130.000 lagunek hartuzuten parte Gara egunkariaren ara-bera–. Bestetik, deitzaileak (EAJ,Sortu, EA, Aralar, GeroaBai, Alter-natiba, ELA eta LAB) aspaldian ezdirelako elkarrekin izan halako eki-taldi batean. Eta azkenik, testuingu-ruagatik. Euskal jendartearen zatihandi batek garbi erantzun dioMadrili, agerian utziz presoena gizaeskubideen afera dela. Hori arazoizan liteke Rajoyrentzat.

Zer ondorio ekarri du sakabanaketak 25 urteotan? 1989an sakabanatu zituzten euskalpresoak modu orokorrean. Aljerre-ko negoziazioen porrotaren ondo-ren Felipe Gonzálezen gobernuakespetxe politika gogortzea erabakizuen, presoen artean zatiketa eragi-teko helburuz. EAJren adostasunaizan zuen gainera, Ajuria Eneareneta Jose Antonio Ardanzarengaraiak ziren.

Sakabanaketak muturreko egoe-rak ekarri ditu, ez bakarrik presoen-tzat, baita senideentzat ere. “Guremaitasunarekin jolasten ari dira”esan zion Maritxu Pagola GALekhildako Inaxio Asteasuinzarrarenamak ARGIAri duela 25 urte. Errepi-deetan presoen 16 senide eta lagunhurko hil dira urteotan.

Etxerat Elkarteak kaleratu duenazken txostenaren arabera, egun 520preso daude 79 espetxetan sakaba-natuta. Horietatik 80 baino ez daudeEuskal Herritik 400 kilometro bainogutxiagora. Bestalde, kolektibotikkanpoko beste 22 preso Langraitze-ko espetxean daude.

Gaixotasun larriak eta sendaezi-nak dituzten 10 lagun daude egunkartzelan. Euren egoeragatik kaleanbehar lukete, baina espetxeetako era-kundeek ez dute legedia betetzen.Zigorraren 3/4ak edo 2/3ak betetadituzten presoei, berriz, ez diete 3.gradura igarotzeko aukerarik emateneta ezin dituzte gradu horretakoonurak (kalera irteteko baimenak,baldintzapeko askatasuna...) baliatu.70 urtetik gora dituzten presoek ereespetxean jarraitzen dute. Ikasketakegiteko mugak, isolamendu etabakartzeak, bisitak izateko oztopo-ak... asko dira euskal presoek jasatendituzten salbuespen neurriak.

Zein baldintza bete behar dituztepresoek hurbildu edo kalera irte-teko?2003an PPk eta PSOEk Espainiakokode penala eta espetxeen legeakaldatu zituzten. Hala, “terrorismodelituengatik” zigorturiko presoekhainbat baldintza bete behar dituz-te, bai 3. gradura igarotzeko etabaita baldintzapeko askatasuna lor-tzeko ere. Presoak “jarduera terro-

ristaren” helburuak eta tresnakutzi dituela “modu agerikoan”erakutsi behar du, eta Justiziare-kin “aktiboki” kolaboratu behardu beste kide batzuk atxilotzeko.Horretarako presoak bere deli-tuak arbuiatzen dituela adierazibehar du eta biktimei espresuki

Euskal jendartearen zatihandi batek agerian utzi dupresoena giza eskubideenafera dela

Urtarrilaren 10ean Eloy Velasco epaileak Tantaz Tanta ekimena debekatu ostean,EAJ, Sortu, EA, Aralar, GeroaBai, Alternatiba, ELA eta LABek manifestazioa deituzuten. Ezohiko irudi horrek ilusioa piztu zuen jendartean; #eskerrikaskovelaskoetiketa bizkor zabaldu zen twitterlarien artean.

AR

GA

ZK

IPR

ESS

/ L

UIS

JAR

UE

GIA

LTZ

O



Manifestazioaren ondoren “garai berria”aipatu zenuen zuk zeuk. Jarraipena beharduela esan ere. Nola eman dakioke jarrai-pena?ETAk orain bi urte hartutako erabakiazgeroztik hamaika aldiz berretsi dugu bakeeta bizikidetza prozesua sendotzeko ezin-besteko beharra, horretarako nahitaezkodiren pauso guztiak eman daitezen gurekonpromisoa adieraziz. Ahalegin horre-tan dihardugu eta PPren Gobernuak eza-rritako debekua, oinarrizko askatasunpublikoen defentsaren ikuspegitik erabat onartezinaizanik, prozesua bera larriki oztopatzeko diseinatuta-ko erabakitzat ulertuta, aurre egin genion manifestal-dirako deialdia partekatuz. Madrili mezu garbia hela-razi diogu: ez dugu bake prozesua hondatzen utziko,herri honentzat funtsezkoa delako. Bide batez, gai-nontzeko eragile guztientzat ere mezua garbia da,baita Ezker Abertzalearentzat eta ETA berarentzatere: bakoitzak berea egin dezala.

“Pentsatzen dugu guk ere alderdi modura badaukagulazeregina”. Nola ikusten duzu EAJ alderdia zentzu horretan?Eragile bakoitzak dauzka bere ardurak eta bere egin-kizunak. Horregatik bultzatu dugu LegebiltzarrekoPonentzia eta Jaurlaritzak jarri du abian BizikidetzaProiektua. Benetan uste dut zintzo jokatzen ari garela,Espainiako Gobernuaren immobilismoarekin amaitunahian alde batetik, salbuespeneko legedia bertanbehera utz dezan. Eta, bestetik, ETAk ere egin beha-rrekoak egin ditzanexijituz.

Manifestazioaren eta EAJren aurka jo dute PSE-EEketa PPk. Zer duzu esateko, alderdi horien jarreraz?Ez gaitu harritu, ezer berririk ez. Bakea eta Bizikide-tzaren helburua ez da helburu partidista, gizartearenabaizik. Horregatik uste dut eragile politiko guztieninplikazioa beharrezkoa dela. Baina Alderdi Popula-rrari onartezina egiten ari zaio “garaile-garaitu” eske-matik ihes egiten dion Ezker Abertzalearen indarpolitikoaren aitormena. Eta biei, bai PPri bai PSEri,betiko moduan, kontrako eztarritik joaten zaie indarabertzaleen arteko inolako bat etortzea.

Zure ustez, Bilboko manifestazioarekin bizitakoarenondoren, ETAk urrats berriak emango al ditu?ETAk desarmea bideratu behar du. Gainera, zertara-ko ditu erabiliko ez dituen armak? Gizartea desarme

horren zain dago. Eta larunbatekoa osobaliogarri gerta dakioke behingoz eraba-kia hartzeko. Madrilgo gobernuari berejarrera mantentzeko aitzakiak kentzeakomeni da.

Zein norabidean eman beharko lituzkeETAk urratsak? Nola ikusten duzu ezkerabertzalearen lana zentzu horretan?Ezker Abertzale politikoak hartutako alde-bakarreko erabakiaren haritik etorri zenETAk bere jarduera uztearena. Bi urte luze

geroago EPPK-k bere asmoak agertu ditu. PPrengobernuak blokeo jarrerarekin temati jarraitzen du.“ETA desagertzen ez den bitartean” ez omen dutejarrera aldatuko. Beraz, egoera desblokeatzeko eta alde-bakartasunaren logikarekin kontsekuente izanik, argidago zein diren Ezker Abertzaleari eta ETAri eskatzenzaizkien hurrengo pausoak. Larunbatean aldarrikatugenuen bezala, konponbidean aurrera egiteko.

Hainbat pertsonak eta eragilek Lizarra-Garaziko garaiaizan dute hizpide. Bide hori iragana al da? Urratu al dai-teke bide berri bat? Garaian garaikoak. Prozesu ezberdinen aurreangaude, eta bakoitzaren denborak, logikak eta eginbe-harrak ezberdinak dira. Larunbateko manifestaldiakdebekuari aurre egitea ez ezik, bake prozesuarenbeharrari erantzun zion: giza eskubideak, konponbi-dea eta bakea. Hortik aurrera, hor daude gure gizar-teak dituen erronkei erantzuna emateko lanak, krisiariaurre egitea eta herriaren borondate politikoa molda-tzeko asmoa. Legebiltzarrean badugu, denok ere,gure artean adostasunetara heltzeko daukagun boron-datearen neurria azaltzeko etengabeko aukera.

Mariano Rajoyren gobernua zein egoeran geratzen daBilboko manifestazioaren ondoren? Ikusten duzu blo-keoa gainditzeko moduan?Orain artean egin izan diren manifestazio “kolosal”edo “erraldoiek” ez dute balio handiegirik izan... Egiada larunbatekoak balio kualitatibo erantsia izan duela.Beraz, Rajoyren gobernuari irakurketa egokia egitekoeskatuko nioke, eta ez bakarrik kartzela politikareninguruan, horretan ez ezik baita bizikidetzak oroko-rrean inplikatzen duen horretan ere. Eta lagundukoduten erabakiak har ditzala; ez bestelakoak.

Mikel Asurmendi

JOSEBA EGIBAR EAJ-KO EUSKO LEGEBILTZARKIDEA ETA GBB-KO PRESIDENTEA

«Larunbateko manifestazioak balio kualitatibo erantsia izan du»

KA

RLO

SC

OR

BE

LLA



barkamena eskatu behar die. Gaine-ra, ardura zibila ordaindu behar dueta talde armatutik aldenduta dago-ela egiaztatzen duten informe tekni-koak izan behar ditu alde.

“Langraitz bidea” deiturikoaRodríguez Zapaterok jarri zuenmartxan eta legeak ezartzen dituenbaldintzak onartzen dituzten preso-ak daude Arabako espetxean. Denaden, PPren gobernuak oztopo han-diak jarri dizkie preso horiei, etasarritan epaitegietara jo behar izandute espetxe-onurak jasotzeko.

Presoen hurbilketa, aldiz, ez daepaitegien kontua, EspainiakoGobernuaren eskumena da. Etatresna politiko gisa erabili izan dagainera –José María Aznarrek, esa-terako, Lizarra-Garaziko garaianpreso ugari hurbildu zituen–.2012ko apirilean Jorge FernándezBarne ministroak gizarteratze planbat jarri zuen abian: ETArekinhausten zuen presoak Euskal Herri-ra hurbildua izateko aukera izangoluke. Plana ordea praktikan erabatbaztertuta dauka egun.

Zertaz hitz egingo dute Urkulluketa Rajoyk?Iñigo Urkullu lehendakariak Maria-no Rajoy Espainiako presidenteare-kin biltzeko eskaera egin zuen, pre-soek emandako urratsaz hitzegiteko. Rajoyk onartu du biltzea,baina oraindik ez da publikoki egu-nik finkatu. Bilera horretan pisunabarmena izango du EAJk urtarri-laren 11ko manifestaziora joatekohartutako erabakiak.

Bestalde, bileran, Eusko Jaurlari-tzak azaroan onartutako Bake eta

Elkarbizitza Plana aurkeztuko dioUrkulluk PPko agintariari. Plana2016 arte garatzeko asmoa du Jaur-laritzak eta Hitzeman izeneko gizar-teratze programa dakar bere baitan.Horren karietara, hainbat eskakizunegingo dizkio Madrili Urkullurengobernuak: espetxe politikareneskumena; presoen hurbilketa; pre-soek kartzelako onurak jaso ahalizatea; ETAko kide ohien eta bikti-men arteko bilerei berriz ekitea...2014ko lehen seihilekoan diseinatu-ko du Jaurlaritzak programa hori.

Zertara dator Currinen taldeaurtarrilaren amaieran?Harremanetarako Nazioarteko Tal-dea urtarrilaren amaieran edo otsai-la hasieran itzuliko da Euskal Herri-ra, bake prozesua nola dagoengertutik ezagutu eta presoen ingu-ruko azken gertaerak aztertzeko.Dena den, Lokarriko koordinatzailePaul Riosek Berriari azaldu dionez“ez du esan nahi tartean ezer gerta-tu behar denik. Askotan etorri dirahona eta bilera publikoak eta dis-kretuak egin dituzte”.

Brian Currin abokatuak gidatzenduen taldeak oharra kaleratu duEPPK-k emandako urratsarekinpoztasuna azalduz, eta espetxe poli-tika “humanoagoa eta giza eskubi-

deekin bat egiten duena” ezartzekoeskatu dio Espainiako Gobernuari,bakea finkatzeko bidean.

Zein pauso espero da ETAk ematea?Desarmea eta desegitea. Bi urratshoriek dira behin eta berriz ETArialde askotatik eskatzen zaizkionak.Sortuko bozeramaile PernandoBarrenaren aburuz “desarmearengaia funtsezkoa da bake prozesura-ko”. Urkullu lehendakariak uste duETAren desarmea sei hilabeteren

buruan etorri litekeela. Dena den, desarma-

tzeko beharrezkoa daarmak nori eta nolaentregatu jakitea etaEspainiako nahiz Fran-tziako gobernuek ezdute inolako erraztasu-nik eman horretarako,orriotan Joseba Azkarra-ga Eusko Jaurlaritzako

sailburu ohiak azaldu duen moduan. Mariano Rajoyk ez du presoen

hurbilketaz hitzik ere egin nahi ETAdesegiten ez den bitartean. Zaila dajakitea, ordea, ETAk pauso horieman eta gero PPk zer egingo duen:“Armak entregatzea eta disoluzioairagartzea ez dira nahikoa izango.Gezurra diote kontrakoa baieztatzendutenek”, idatzi du Miguel Sánchez-Ostizek Diario de Noticias-en. Egiaz,orain arteko inertzia izan da ETAkurrats aldebakarreko bat eman izanduen bakoitzean errepresio gehiagozerantzutea. Zabarkeriagalanta, baita nazioarte-ko adituen ustez ere.Beraz, nork ez du nahibakea? n

Mariano Rajoyk ez du presoenhurbilketaz hitzik ere egin nahi ETAdesegiten ez den bitartean. BainaETAk urrats bat eman izan duenbakoitzean, gobernuak errepresiogehiagorekin erantzun du

GALDERA nagusia dabil orainbolo-bolo Bilboko manifesta-zioaren ondoren: EAJ etaezker abertzalearen harrema-nen arteko beste abiapuntubat ote da hau? Era denetakoerantzunak ematen ari dira,baina seguruenik denborabeharko da ikusteko unekoaliantza honen esparrua etasakontasuna zein den. Besteakbeste, inork ez duelako egitenerabat berak nahi duena, ahalduena baizik. Seguruenik ez daizango jeltzaleen irudirik desiratue-na ezker abertzalearen besotikkalean behera abiatzearena. Baina,eta PPk beste biderik uzten ezbadio? PSOEk laguntzen ez badio?

Herritarren ilusioaren ikuspegi-tik ez dago zalantzarik, manifesta-zioak beste behin argi erakutsi dulehendik ere bagenekiena: EuskalHerriko herritarren gehiengozabal batek gatazkaren konponbi-dea eta bakea nahi ditu. Horrekinkonektatzen duten alderdi eta era-kundeek garai berrian aritzekobide zabal bat izango dute begienaurrean.

Bi urte pasatu dira ETAk armakuzten zituela iragarri zuenetik etaez da aztia izan behar ikustekobake prozesua eratzeko ideiarekinbat egin duten indarrek arrakastahandiagoa izan dutela, hala egin ezdutenak baino. Hau da, Bilbonizan ziren EAJ eta EH Bildu hobe-to daude PP, UPN eta PSE edoPSN baino. PPri eta PSOEri batezere Espainiako errealitate ekono-mikoak eragiten die, jakina, bainaEuskal Herrian gatazkarekin lotu-tako gaiek ere bai, eta ez modumakalean gainera.

PP zertan ari den argi samardago: Euskal Herrian tinko aridela saltzeak botoak eta kohesioaematen dizkio Espainian, noiz eta

herrialdea hain egoera larriandagoen unean. Eta PSOE? Berebarne antolaketa eta norabideberria finkatzearekin nahikoa duorain, baina gainera, badaki euskalgaiak ez direla Moncloara iristekogairik egokienak, batez ere erre-presioaren bidetik ez bada. Beraz,laburrean behintzat ezin espero–adibidez Zapateroren garaikoabezalako– laguntza handirikMadril aldean.

Baina beste gauza bat da popu-lar eta sozialisten adarrek euskalgizartean jokatu beharreko rola.Bilboko manifestazioak bestebehin ere argi erakutsi du bakeprozesu txukun bat antolatzearenpremia. Bakea ETAren desagerpe-nera mugatzearen fikzioa. Badaordua PSE-EEk bere bakegintza-ren inguruko politikak birpentsa-tzeko, eta EAJ eta EH Bildurekingutxieneko oinarri horien langin-tzan hasteko, esaterako, EuskoLegebiltzarreko Bake Ponentzian.

Zoru etikoaren diskurtsoa ezta-baidarako posizio bat izan daiteke,baina inoiz ez elkarrizketarako etakonponbiderako baldintza edotaoztopo. Ezker abertzaleak sakon-du beharko du bere jarduera politi-ko-militarraren kritikan, era argiangainera, baina inoiz ez ditu esangoPSOEk zoru etikoarekin esan nahi

dituenak; inoiz ez du esangoETAk ez zuela zentzurik izaneta 50 urtetan erratua egondenik. Ez du esango halakoriksentitzen ez duelako, bere his-toria ukatzea litzatekeelakoeta, garrantzitsuago dena,ezker abertzale gisa bere etor-kizuna ezeztatuko lukeelako.

Euskal gizartearen gehien-goarentzat ETA erakundeterrorista bat izan da bereazken bizpahiru hamarkade-tan. Baina hori bakarrik? Bis-

tan da ezetz, euskal gizartearengehiengoarentzat ETAren jardue-rak motibazio politikoa izan du,hemen gatazka bat izan da eta haubide politikoetatik konpondubehar da. Horregatik dago euskalgizartea bake prozesua egitura-tzearen alde eta horretarako bede-ren, inf lexio puntu argia izanbeharko luke Bilboko aski da!horrek.

AZKEN finean, zergatik deituzuten jeltzaleek manifestazioaezker abertzalearekin batera?Tantaz Tantak manifestazio deial-diari eutsiz gero JaurlaritzakErtzaintza bidali beharko zuela-ko? Madrili mezu argia bidaltze-ko? Gizartearen gehiengoarenbake eta konponbide nahiak ondoirakurri dituelako? Denetarikegongo da apur bat, baina bateraabiarazteko arrazoi horiek horizan dira sarri azken bi urteetan.Zergatik orain?

Oraingoz behintzat, badirudierantzunak bake prozesuan bilatubehar direla nazio eraikuntzanbaino, bake ponentzian Lizarra-Garazin baino. Ez dagutxi. Eta Ibarretxelehendakariak haingustuko zuen moldean,gero gerokoak. n


DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

Eta gero gerokoak

ARGAZKI PRESS / RAUL BOGAJO

NON ZER - Argia · 2014-01-16 · taren ondorioak: Espainiako Estatuan, neguko hilkortasun tasaren...

Documents

Transcript of NON ZER - Argia · 2014-01-16 · taren ondorioak: Espainiako Estatuan, neguko hilkortasun tasaren...