SUSTATZAILEAK

Nafarroako Gobernua EcovidrioAmbilamp EcoasimelecEcolec Ecolum Ecofimática EcoticERP – Birziklapen arloko Europar PlataformaTragamóvil

LAGUNTZAILEAK

Nafarroako Hondakinen PartzuergoaNafarroako hondakin mankomunitateak

KOORDINATZAILEA

Nafarroako Ingurumen Arloko BaliabideZentroa (CRANA)

DISEINUA ETA MAKETAZIOA

Nexo Comunicación

2. alea. Euskarri digitalean eskuragai.Inprimatzen baduzu, erabili paper birziklatua etainprimatu bi aldeetatik.

LEGE GORDAILUA

NA-1330/2011

Aurkibidea

BEIRA

Beira birziklatzeak dakartzan onurak 16-20. or.

LABURREANMankomunitateetako buru berriak

21-22. or.

INFORMAZIOA

Hiri hondakinen kudeaketari buruzko datuak, 2010 23-24. or.

PREBENTZIOA

Yonolotiro.es, berrerabilpenerako leiho irekia

Prebentziorako Europako III. Astea

Erosketa publiko iraunkorra 6-10. or.

TEEH

TEEHei buruzko dendak eta birziklapena11-15. or.

ARAUDIA

Hondakinei buruzko lege berria 1-5. or.

1

Parlamentuak, joan den ekaine-an, Hondakinei eta LurzoruKutsatuei buruzko Legeaonetsi zuen, Europako2008/98/EE Zuzentarauak agin-dutakoa betetzeko. Hona he-

men Legeak dakartzan helburu nagusiak: pre-bentzioa, hondakinak baliatzea, berrerabilpe-nean eta birziklapenean aurrerapauso gehia-go ematea, eta baliabideak sortzeak eta kude-atzeak osasunean eta ingurumenean eragitendituzten ondorio kaltegarriak murriztea.

Arau berriak hainbat helburu ezarri ditu;besteak beste:

• 2015. urtea baino lehen, hondakinak berei-zita bildu beharko dira; hau da, papera, plas-tikoa, beira eta metalak. Halaber, bio-honda-kinak jatorrian bereiztea sustatuko da.

• 2020a baino lehen, prebentzioak % 10 izanbeharko du, 2010ean sortutako hondakinenaldean. Hiri hondakinen % 50 berrerabili etabirziklatu beharko da. Bestalde, eraikuntzaeta eraispeneko hondakinen % 70 prestatubeharko dira, berrerabiltzeko, birziklatzekoeta balorizatzeko.

Honatx, bestalde, legeak dakartzan alderdiriknabarienak:

HierarkiaAraudi honek hierarkia-printzipioa esaten zaio-na ezarri du hondakinak kudeatzeko. Printzipiohorrekin bat, lehentasunez aukera hauek era-biliko dira, hondakinak kudeatzerakoan: pre-bentzioa, zertarako eta hondakinen kopurua,arriskua eta eragina murrizteko; hondakinakbehar bezala prestatzea, berrerabiltzeko; hon-dakinak kalitate handiz birziklatzea; bestelakobalorizazioa (balorizazio energetikoa, adibi-dez); eta, azkenik, ezabaketa.

IV. eranskinean, bestalde, hondakinak pre-

benitzeko neurriak bildu dira; hala nola,eko-diseinua, etiketa ekologikoak etaoihanak ziurtatzeko sistemak sustatzea;erabilera bakarreko produktuak aldatzerabideratutako neurriak hartzea; eta, honda-kinak prebenitzeko borondatezko akor-dioak egitea, hainbat sektoretarako.

Kontzeptu berriakArauak, gainera, kontzeptu berriak dakartza;esate baterako, hondakin-izaeraren amaieraeta azpi-produktua. Arauak, halaber, esatendu zer irizpide bete behar dituen hondakinbatek delako izaera hori galtzeko.

Ontziak berreskuratzekoaukera Prebentzioa sustatzeko eta kalitate han-diko birziklapena bultzatzeko, ateak ire-ki zaizkio Ontziak Gorde, Itzuli eta Be-rreskuratzeko Sistemari, baina teknikari,ekonomiari eta ingurumenari begiratresna egokia dela frogatzen baldin ba-da, hondakinak eraginkortasun handia-goz kudeatzeko.

2018an, erabilera bakarre-ko poltsak ezabatuko dira Horrenbestez, 2018ra arte, pixkana-pixkana desagertu eginen dira merka-taritzan erabiltzen diren erabilera ba-karreko plastikozko poltsak. Urte ho-rretan erabat ezabatuko dira, betierearrainak, haragiak eta bestelako elika-gai galkorrak eramateko erabiltzen di-renak izan ezik. 2015etik aurrera, poltsahoriek mezu bat eraman beharko duteingurumenean sortzen dituzten eraginkaltegarriez.

Oihan-ziurtapena Lehen aldiz, oihan-ziurtapena arauantxertatu da.

Hondakinei eta lurzoru kutsatuei buruzkolege berriaren funtsezko alderdiak

22/2011 Legea NHKPI 2010-20202015 baino lehen

2018an

2020 baino lehen

Hondakinak bereizita biltzea

Erabilera bakarreko poltsakdebekatzea

Bio-hondakinen % 50 bereizitabiltzea

Hiri hondakinen % 10 murriztea Hiri hondakinen % 10 murriztea

Hiri hondakinen % 50 berrerabiltzeko eta birziklatzekoprestatzea

Hiri hondakinen % 52 berrerabiltzeko eta birziklatzekoprestatzea

Tamaina handikoen % 10berrerabiltzea

Eraikuntza eta eraispeneko hondaki-nen % 70 prestatzea, berrerabili, birziklatu eta balorizatzeko.

Eraikuntza eta eraispeneko hondaki-nen % 70 prestatzea, berrerabili, birziklatu eta balorizatzeko.

22/2011 LEGEAREN ETA NAFARROAKO HONDAKINAKKUDEATZEKO PLAN INTEGRATUAREN HELBURUAK

(NHKPI)

Langileak, hondakinak bereizten

Argibideak: www.navarra.es

ARAUDIA

2

NHKPI

Nafarroako Hondakinak Kudeatzeko2010-2020 Plan Integratua onetsi etaabiarazi zenetik urtebetera, esanbehar da jadanik berrogei eta bat neu-rri abiarazi direla, Planean aurreikusitadaudenetatik; haietatik, hamalauk iza-era orokorra dute; hamalau prebentzioarlokoak dira; bederatzi, balorizazio-koak, eta lau, ezabaketa arlokoak.Aurrekontuak, guztira, 677.469 € jodu. Neurri asko hiri hondakinetarakoizan dira; gero, hondakin arriskutsue-tarako, eta eraikuntza eta eraispenekohondakinetarako.

Planak 160 neurri dauzka, ha-maika azpiprogrametan ba-natuta, eta, aurrekontua,guztira, 212.985.900 € da(166.400.000€ balorizazioenergetikorako plantarako).

Hainbat erakunde arduratu dira neu-rriak gauzatzeaz. Hona hemen: Inguru-men, Landa eta Itsas Inguruneko Minis-terioa, Landa Garapen, Industria, En-plegu eta Ingurumen Departamentua,Gestión Ambiental de Navarra (GANA-

SA) enpresa publikoa, Nafarroako Hon-dakinen Partzuergoa, hondakinak ku-deatzeaz arduratzen diren Mankomu-nitateak eta Udalak, Nafarroako Ingu-rumen arloko Baliabide Zentroa (CRA-NA) eta Kudeaketa Sistema Integra-tuak.

Erakundeek emandako informazioarenarabera, 2012an laurogei eta hiru jar-duketa egitea aurreikusita dago, etaaurrekontua, guztira, 29.121.042 € iza-nen da. Hogeik izaera orokorra dute;hogeita zortzi prebentzio arlokoak di-ra; hogeita bederatzi, balorizaziokoak,eta sei, ezabaketa arlokoak.

Planaren JarraipenBatzordea

Kontu horiek eta beste batzuk solasgaiizan ziren Planaren Jarraipen Batzorde-ak egindako bigarren bileran. Bilkura,zehazki, joan den urtarrilaren 27anegin zen, Ingurumen Departamentuan.Organo horrek planaren garapena eba-

luatzen du eta Planaren helburuentza-ko egokitzat jotzen diren aldaketak etaekimenak txertatzen ditu. Hona hemennor diren batzordekide; Nafarroako Go-bernuko Ingurumeneko zuzendaritza na-gusiko ordezkariak; GANASA enpresapublikokoak; Nafarroako HondakinenPartzuergokoak; eta, hondakinak kude-atzeaz arduratzen diren Udal eta Man-komunitateetako ordezkariak. Halaber,ordezkari dira kudeaketan ari direneragileak eta entitateak.

Planaren aurreikuspenen arabera, urte-an behin berrikusi eta ebaluatu beharda egoera zertan den eta zer aurrera-pauso izan den Planean ezarritako hel-buruak lortze bidean; hartara, azpipro-grama bakoitzeko adierazleak erabiltzendira. Emaitzak eta ekintzak gainerakourteko txostenetan bilduko dira. 2015.urtean, bestalde, Planaren berrikusketaosoa eginen da.

2011ko adierazleak berrikusi ondoren,haietako batzuk gaurkotu beharra ikusida, eta berriak txertatu beharra ere bai,helburuak noraino bete diren jakitekobidea izan dezagun.

Nafarroako Hondakinak KudeatzekoPlan Integratua, urte bat geroago41 neurri abiarazi dira 2011n; gehienbat, prebentzioan.

PLANA.NEURRIAK

Hiri hondakinak

Hondakin arriskutsuak

Erabileratik kanpoko ibilgailuak

Erabileratik kanpoko pneumatikoak

Pilak eta akumuladoreak

Hondakin elektrikoak eta Elektronikoak

PCB, PCT eta holakoak dauzkaten tresnak

Eraikuntza eta eraispeneko hondakinak

Lohiak (EDARU) eta gisakoak (LD)

Nekazaritza erabilerarako hondakin plastikoak

Industria hondakin ez arriskutsuak (IHEA)

Horizontala (H)

GUZTIRA

ABIARAZITAKONEURRIAK

2011

2012anAURREIKUSITAKO

NEURRIAK

AZPIPROGRAMA

43

20

9

8

4

10

6

20

8

6

18

8

160

22

2

0

2

0

2

0

4

1

0

3

6

41

15

3

5

4

1

1

0

8

0

0

0

0

371. Taula. Azpiprogrametan egindako ekintzen gaineko datu orokorrak

3

NHKPI

Argibideak: www.navarra.es

2008tik hona hondakin arriskutsu gutxia-go sortu da. 2009an, jaitsiera nabarmenagertatu zen, jarduera ekonomikoa nabar-men jaistearekin batera. 2010ean gora jozuen, metalurgia-enpresek eraginda.

2008aren aldean, hondakin arriskutsugehiago balorizatu dira, ezabatu direnhondakin arriskutsuen aurrean. Igoerarikhandiena 2009tik 2010era izan da; izanere, kopuru ezabatuaren aldean, kopurubirziklatua 2010ean gehiago handituegin da aurreko urteetan baino.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: ez dago helburu kuantitatiborik, bai-na murriztera jo behar da.

Jarduera ekonomikoa moteltzearen on-dorioz, 2008tik hona hondakin ez-arris-kutsu gutxiago sortu dira.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: ez dago helburu kuantitatiborik, bai-na murriztera jo behar da.

Azken urtebete honetan igo egin daagregakin eta material birziklatuen ehu-nekoa, nagusiki kudeatzaile berrien da-tuak kontuan hartu direlako. Birziklatuta-ko portzentajeak gora egin badu ere,oraindik ez da helburua betetzen.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: % 25 (2012): % 12 falta da.

4

Gure hondakin asko organikoak diraeta ingurumenean eragin handiasortzen dute. Estatuko eta Nafarroakoaraudiek hainbat helburu eta neurriproposatu dituzte hondakin organiko-ek ingurumenean duten eraginamurrizteko.

Gure eguneroko eginki-zunetan sortzen ditu-gun hondakin asko or-ganikoak dira: nekaza-ritzak, abeltzaintzak etaoihangintzak sortzen

dituztenak; nekazaritzako elikagaigintza-ren hondakinak edota hiri hondakinaunitz ere bai. Hondakin organikoekeragin handia sortzen dute ingurume-nean, hainbat arrazoi direla medio;esaterako, berotegi-efektuko gasaksortzen dituztelako, eta lixibiatuek lur-zoruak eta ura kutsatzen dituztelako.Egungo araudiak, horrela, hondakin or-ganikoen prebentzioa, bilketa eta tra-tamendua sustatu nahi ditu, hondaki-nok ingurumenean sortzen duten kal-tea murrizteko.

AraudiaEstatuan, hondakin organikoak arautzendituen arautegia, nagusiki, lege batezeta dekretu batez osatuta dago. Bate-tik, hondakinei eta lurzoru kutsatueiburuzko 22/2011 Legea dago, eta, bes-tetik, 1481/2001 Errege Dekretua, hon-dakinen ezabaketa isurtegian uztearenbidez arautzeko. Legeak, aurreko para-grafoan ikusi dugun bezala, zehaztendu 2015 baino lehen bio-hondakinakjatorrian bereiztea sustatuko dela. Erre-ge Dekretuak, bere aldetik, xedatzen du,2016tik aurrera, ezin izanen direla isuriudal hondakin biodegradagarrien %35etik gora, 1995ean sortutakoen aldean.

Gure herrialdeari dagokionez, Nafarro-ako Hondakinak Kudeatzeko Plan Inte-gralak (NHKPI) xedatu du 2020rako hirihondakinak % 10 murriztu beharra,hainbat neurriren bidez: esaterako, etxe-ko eta auzoko konpostajea sustatuz. Eraberean, bio-hondakinen % 50 bereizitabildu beharra ezarri du, konpostatzekoedo digestio anaerobiorako, eta honda-

kin desegokien portzentajea gehienezere % 10ekoa izatea. Mankomunitate ba-koitzak bere eredua proposatuko du bio-hondakinen bilketa bereizirako.

Konpostajea:prebentzioa etatratamenduaKonpostajea irtenbide ona da hondakin or-ganiko asko baliabide bihurtzeko. Prozesuhori berez egiten da eta, haren bidez, gai or-ganikoen hondarrak konpost bihurtzen di-ra. Ongarri hori nekazaritza-lanetan eta lore-zaintzan erabil daiteke lurzoruak mantenu-gai gehiago izan ditzan eta landareak sen-doago izan daitezen. Konpostajea egokiroegiteko, baldintza hauek behar dira: oxige-noa, hezetasun maila kontrolatua (% 40-60),pH, 6-7,5, eta 35 eta 55 ºC arteko tenperatu-ra. Konpostajea irtenbide bat izan daitekehondakin organikoak prebenitzeko etatratatzeko.

Hondakin organikoak prebenitzeaeta tratatzea, 2020rako erronkak

Hondakin organikoak. (IMk utzitako argazkia)

PREBENTZIOA

5

Nafarroako Hondakinen Partzuergoko kudeatzailea Nafarroako Hondakinen PartzuergoaNilsak kudeatua da eta hondakinetaneskumenak dituzten mankomunitateguztiez osatuta dago, IruñerrikoMankomunitateaz izan ezik. NafarroakoGobernuak, izan ere, koordinazioberezia darabil Iruñeko erakundeare-kin arlo honetan. Partzuergoak helburu du hiri hondaki-nen tratamenduari irtenbide homoge-neoa ematea eta, diruari dagokionez,irtenbide orekatua, nafar herritarrentza-ko.

Nola laguntzen du Partzuergoak hon-dakin organikoak prebenitzen, lege-riak ezarritako lehentasunekin bat?Horri buruzko zer ekintza gauzatzenari da?

Nafarroako Hondakinen PartzuergoaComposta Sareko kidea da eta, iazkoan,Iruñean, Sarearen Jardunaldi Nazionale-tan, Partzuergoak jendaurrean konpromi-soa hartu zuen prebentzio-programare-kin bat egiteko. Programaren helburuak

dira 1.000 biztanle baino gutxiagoko 200herrietan bizi diren familien % 30ek eta1.000 eta 10.000 biztanleen arteko 76 he-rrietako biztanleen % 10ek etxeko kon-postontziak izatea. Horrek esan nahi du,

11.000 familiaren lanaren bidez, urtero2.000 t hondakin organiko ez liratekeelairitsi behar hondakinak bildu eta tratatze-ko sistema publikoetara. Hartara, Partzuer-goak konpostontziak erosi eta doan uz-

Andrés Sola, Nilsako zuzendari-kudeatzailea. Argazkia Luis Azanza.

Hiri hondakinen gai organikoei dagokie-nez, prebentzioaren ikuspegitik etxeko etaauzoko konpostajea aurreikusi dira, herrita-rrek, etxebizitzek eta herriek beren honda-kin organiko batzuk konposta ditzaten, bil-ketaren ibilbidera atera baino lehen. Etxekokonpostajea, gaur egun, Nafarroa osoanbultzatzen da, Partzuergoaren eta Nafarro-ako hondakin mankomunitateen eskutik.Gaur egun, 2.010etik gora familiak berenzabor organikoak eraldatzen dihardute.

Birziklapenaren ikuspuntutik, eskala indus-trialeko konpostajea lantzen da. Udalek,horrela, hondakin organikoak bildu etakonpost bihurtzen dituzte. Horretan ari da,esaterako, Jurramendiko Mankomunitatea;hots, gaur egun, udaleko eta etxebizitzeta-ko hondakin organikoak gaika biltzen di-tuen mankomunitate bakarra da, eta, hon-dakinak mekanikoki eta biologikoki tratatuondoren, konposta egiten da. IruñerrikoMankomunitateak, bere aldetik, gaika bil-dutako hondakin organikoen hondar ber-deak Aratzuriko Araztegian konpostatzenditu, hau da, inauste eta lorezaintza hon-darrak, bai eta hondakin-uren araztegiansortzen diren lohi batzuk ere.

Zenbat hondakin organiko biltzen den, tonaka, eta mankomunitate bakoitzak nora eramaten dituenIturria: Nafarroako hondakinen partzuergoa.

PREBENTZIOA

Elkarrizketa...

6

PREBENTZIOA

ten ditu, eta, horrez gain, aurreikusita dagoherritarrak sentsibilizatu eta prestatzekokanpainak egitea, Partzuergoak berak etaMankomunitateek gidaturik; halaber, fa-milia konpost egileei pizgarri fiskalak eza-rriko zaizkie tasen aplikazioan. Eskerrakeman nahi dizkiet Partzuergoan sarturikdauden mankomunitate guztiei, buru-be-larri aritu baitira lanean eskaerak jasotzen,konpostontziak banatzen eta Partzuer-goa egiten ari den konpostaje-progra-man parte hartzen duten familiak pres-tatzen. Espero dut elkarlan handi horriaurrera begira ere eustea.

Nola bilakatu da tratamendua,Partzuergoa sortu zenetik? Horri es-ker, zenbat tona hondakin ez diraisurtegietaraino iritsi?

Partzuergoa 2007ko udaberrian sortu zeneta, egia esan, urte hartan, egoera arrasdesberdina zen. Garai hartan, Bortzirieta-ko, Sakanako, Mairagako, Izarbeibarkoeta Erriberagoieneko Mankomunitateekberen hondakinak Ibardin, Arbizu, Rome-rales, Gares eta Moratielera garraiatzenzituzten, hurrenez hurren. Bost manko-munitate horien artean, guztira, 40.000tona isurtzen zituzten urtero, eta horrekingurumenean eragin handia sortzenzuen. Isurtegi horietako bat bera ere ezinzen isurtegiei buruzko araudira moldatu,eta premiazkoa zen guztiak ixtea etahondakinak tratatzea. Orain, berriz, man-komunitate haietan sortzen diren honda-kinak garraiatu eta tratatzen dituzte, Car-car, Culebrete eta Gongorako isurtegieta-ra eraman aurretik. Hiru isurtegi horiekingurumeneko baimen integratua dute;beraz, aplikatu beharreko araudia betetzendute. Mankomunitateetako hondakinguztiak garraiatu eta tratatzeari esker, ur-tero 90.000 tona hondakin ez dira zuze-nean isurtegietara iristen, eta gaur egun,Nafarroan, hiru isurtegi baizik ez daudezabalik, eta hirurek ere araudian ezarrita-ko teknikak erabiltzen dituzte, inguru-men arloko baimenek xedatzen dutena-rekin bat.

Zer teknologia aplikatzen dira Nafa-rroan hondakin organikoak tratatze-ko?

Partzuergoak hiru atal dituen sistema batosatu du: antolaketa, atal teknikoa eta fi-nantzak. Horri esker, Partzuergo barrukomankomunitateetako hondakin gehie-nak behar bezala garraiatu eta tratatzendira Culebreteko (biometanizazioa etakonpostajea) eta Carcarko (konpostajea)tratamendu zentroetan, Erriberako etaJurramendiko Mankomunitateek kudea-tutakoak, hurrenez hurren. Nafarroako

iparraldeko mankomunitate batzuetakohondakinak, bestalde, Gongorako isurte-gira eramaten dira, hau da, IruñerrikoMankomunitateak kudeatzen duen har-tara. Culebreteko Tratamendu Zentroanbiometanizazio tratamendua aplikatzenzaio hondakinen gai organikoari; hau da,gai organikoari digestio anaerobioa era-giten zaio, mesofilo-fasean (35ºC eta 45ºCartean), eta horren bidez, gas metano batlortzen da, energia elektrikoa sortzeko;energia hori, batetik, plantaren energia-kontsumorako erabiltzen da, eta, beste-tik, sare orokorrera bidaltzen da. Horrezgain, “digestatoa” esaten zaion produktubat sortzen da; produktu hori lehortu etahondar berdeekin konpostatzen da (zura-rekin, inauste-hondarrekin), eta, horrekkonposta ematen digu, 3.000 tona inguruurtean, lorezaintzan erabiltzeko eta lur-zoruak hobetzeko, paisaiak lehengoratzealdera. Carcarko plantan, bestalde, Cule-bretekoaren antzeko sistema erabiltzenda, baina biometanizaziorik gabe. Labur-bilduz, gai organikoa konpostajearen bi-dez prozesatzen da; zenbaitetan, manko-munitatearen ingurunean sortzen direnbeste gai organiko batzuekin batera(Aratzuriko lohiak, nekazaritzako elika-gaigintzako hondakinak); azken emaitzabeste plantan lortzen denaren antzekoada eta antzeko erabilerak ere baditu.

Nafar herritarrek tasa bat ordaindubehar dute kudeaketa eta tratamen-dua finantzatzeko. Nola dago banatu-ta tasa hori? Zer ataletara bideratzenda?

Partzuergoko erabiltzaile guztiei tasaberbera aplikatzen zaie, eta, 2012. urtera-ko, 46,32 euro izanen da, familia eta urtebakoitzeko. Diru horri esker, aurre egitenzaie garraioak dakartzan gain-kosteei,mankomunitate batzuk oso urrun baitau-de tratamendu-zentroetatik; eta, diru ho-rri esker, era berean, zentroetako trata-mendu-prozesuak bideragarri egiten di-ra, mankomunitate titularrei dagozkie-nak baino lan-karga handiagoak dituzte-lako. Partzuergoaren tasa diseinatua da-go, abonatu guztiek tarifa berbera ordaindezaten, alde batera utzirik zer manko-munitatetan dauden izen emanik. Eta,etxekoez bestelako erabiltzaileentzako,tarifa hiru multzotan modulatu da, hon-dakin gutxiago edo gehiago sortzeari lo-tuta, haien jardueren arabera; tarifak, ze-hazki, urteko 57,90 (etxekotzat jotzen di-renen hondakinentzako) eta 926,40 euro-ren (hondakin asko sortzen dituztenentza-ko) artean daude. Europako printzipioaaplikatzen ahalegintzen gara: “kutsatzenduenak ordaintzen du”.

Etorkizunari dagokionez, zeintzukizanen dira ekintza nagusiak? Eta, zererronka izango ditu Partzuergoak? Honatx erronkak:

-Bilketa-sistemari dagokionez, gaikabiltzen den gai organikoa kudeatzea,eta, horrekin batera, tratamendu-siste-ma deszentralizatuak ezartzea, konpos-tajearen bidez.

- Etxeko eta auzoko konpostajea hedatzea,horrenbeste hondakin ez sortzeko; beraz,prebentzioa sustatzea.

- Zerga-neurriei buruzko gogoeta sako-na, programa hori noranahi zabaltzeasustatzeko.

- Beste hondakin-ildo batzuk ere partzuer-go bidez kudeatzea, edota, are gehiago,Partzuergoak prebentzioa eta sentsibili-zazioa bultzatzeko politika bateratuakezartzea, eta azpiegiturak kudeatzea; gar-biguneak, esaterako.

- Azpiegitura guztiei jarraipena ematea,guztiek ere ongi funtzionatzen jarraitzeaeta behar diren finantza-baliabideak ongikudeatzea.

- Barne kohesio instituzionalari eustea,eta, are gehiago, sendotzea, IruñerrikoMankomunitatea sartzekotan, edota ha-rekin elkarlanean aritzea, NHKPIn Nafa-rroa osorako finkatutako helburuetarairitsi beharra ezarrita baitago.

Argibideak:www.nilsa.com

Egun, Nafarroan,

hiru isurtegi baizik ez

daude zabalik, eta

hirurek ere araudian

ezarritako teknikak

erabiltzen dituzte,

ingurumen arloko

baimenek xedatzen

dutenarekin bat.

“

PREBENTZIOA

7

Nola, noiz eta zergatik ha-si zituen IzarbeibarkoMankomunitateak etxekokonpostajearen aldekokanpainak?

2006an hasi ginen, ikastetxe-etan. Ondotik, oinarri horre-kin, etxebizitzetan ekin ge-nion, eta horretan gabiltza.Argi genuen jendeari esanbehar zitzaiola oso txarra zelahorrenbeste hondakin sortzea,beharrezkoa zela den-denekparte hartzea eta ingurumen-heziketa sustatzea. 2006az ge-roztik, 270 familiarengana iritsigara.

Nola antolatu ziren ikas-tetxeetako kanpainak?

Hasteko, solasaldiak eman ge-nituen. Ikasleek beren etxeeta-ko hondakin organikoak ekarrieta patioetako konpost-ontzie-tan uzten zituzten; Mankomu-nitateak ikastetxe guztietan ja-rritako konpost-ontziak ziren.Mankomunitateak, astero, ikas-tetxeetan bildutakoa pisatu etahorren jarraipena egin zuen.Bukaeran, konposta banatuzen. Ikastetxeetan, 4.000 kg erebildu genituen.

Nolako hondakin kopu-ruak konpostatu dira?

Milatik gora lagun eta hiruikastetxe ari dira konpost egi-ten. Izarbeibarren, gutxienez250 gramo murrizten ari gara,biztanle eta egun bakoitzeko.

Zer ekarpen egiten dio etxe-ko konpostajeak hondaki-nen kudeaketari?

Gogoeta-ariketa etengabeada. Familia batek, gainera, gaiorganikoa gainerakotik be-reizten badu, nola ez ditu, ba-da, gainerako hondakinakbereiziko?

Konpost egiten duen jen-deari tasak murrizten diz-kiozue. Horrek jendegehiago bultzatzen al du?

Gure Mankomunitatean kon-post egiten duten lagun etafamilia gehienak tasa murriz-tu aurretik hasi ziren. Nola-nahi ere, jende horren lana ai-tortzeko egin genuen.

Nondik nora ikusten duzuetxeko konpostajearen ge-roa? Arauak ezinbestean errefe-rentzia dira: hau da, Honda-kinei buruzko Esparru Zu-zentaraua, Hondakinei bu-ruzko Estatuko Legea etaNafarroako Hondakinak Ku-deatzeko Plan Integratua.Kudeaketan zer aukerakduen lehentasuna zehaztudute, eta, lehen tokian, pre-bentzioa ageri da. Aurrerabegira, jarduera hori zabal-du eta sustatu behar da. Nireiritziz, administrazioek jar-duera ederki bultzatu, zabal-du eta haren jarraipena eginbeharko lukete.

Izarbeibarren egindako konposta, jendearen artean banatzen.

Nola sortu zen IruñerrikoMankomunitateak antolatu-tako lehen esperientzia, au-zoko konpostajeari dagokio-nez? Zer ibilbide egin du?

Oteitzako kontzejuaren ekime-nez sortu zen, BerriobeitikoUdalerrian; 2009an, zehazki,kontzejuak eskatu zuen herriansortzen ziren inauste-hondarrakkudeatzeko. Orduan, ikusi ge-nuen auzoko konpostajea auke-rabiderik egokiena zela. Orain,dagoenekoz zortzi herrik egitendute auzoko konpostajea esa-ten zaiona, eta, lanean ari gara,aurtengoan herri gehiagok par-te har dezaten (Erreniega men-diko hegoaldea, Taxoare, No-ain…).

Nola lortu duzue herritarrekparte hartzea eta bolunta-rioak prestatzea?

Sentsibilizazio saioak eta azal-penak emateko solasaldiak eginditugu, postaz ere argibideak bi-dali ditugu, etab. Boluntarioe-kin, berriz, lehenik eta behin,prestakuntza teorikoa lantzendugu, gaiari buruzko dokumen-tazioa ematen diegu eta, ondo-tik, bisita bat egiten da auzokokonpostajean diharduen herribatera, esperientzia bertatikbertara ikusteko. Aldian behin,gainera, barne jardunaldiak an-tolatzen dira, herrietako master-composterren artean, hau da,gaiaz dakitenen artean, espe-rientziak trukatzeko.

Zein dira kanpainen aldesendoak? Eta, zer da sendo-tu beharrekoa?

Aipatu behar da jendeak osoongi hartu duela jarduera; inte-res handiz, gainera. Eta nabar-mentzekoa da, halaber, bate-tik, boluntarioen eta master-composterren laguntza, eta,bestetik, parte-hartzaileak po-zik daudela. Sentsibilizazioa,informazioa, jarraipena etaaholkularitza, horra hor sendo-tu beharreko alderdiak.

Zer-nolako etorkizunaantzematen zaio Iruñerri-ko Mankomunitateak an-tolatutako konpostajeari,hala etxekoari nola auzo-koari?

Etxeko eta auzoko konposta-jea, biak ala biak, IruñerrikoMankomunitatean errotu di-ra, eta, urtero, udaberrianegiten ditugun kanpainen bi-tartez sustatuko ditugu. Bes-te udalerri batzuk ere hasikodira auzoko konpostajea egi-ten, dagoenekoz ezarria dute-nek lortu duten esperientziakederki lagundurik. Etxeko kon-postajeari dagokionean, lora-tegia edo baratzea duten etxe-bizitza gehienetara iritsi nahidugu. Bitartean, jendea sentsi-bilizatzeko mezuak indartubehar ditugu eta, era berean,gaur egun parte hartzen aridirenen jarraipena areagotu.

Auzoko konpostajea Olatz-Subitzan.

Elkarrizketa...Iruñeko Mankomunitateari

ItzarbeibarkoMankomunitateari

Argibideak: www.mcp.es Datu gehiago: www.mancomunidadvaldizarbe.com

8

Nafarroan, herriko jaiez mintzo garene-an, algara, josteta eta kaleetako festagiro ederra etortzen zaizkigu gogora,eta, horrekin batera, lagunartean, etxe-koekin, auzokideekin egiten ditugunotordu ederrak, bai eta egun berezihoriek buru-belarri bizi nahi dituztenkanpoko bisitariak ere. Orain, udaleketa herritarrek lagundurik, herriko fes-tak kontsumo arduratsuari lotuta ageridira. Izan ere, dagoenekoz, herri aunitzbaitaude jai iraunkorrekin konpromi-soa hartuta; ekimen horri esker, jende-ak festez zentzuz gozatzen baitu, hauda, burua erabilita.

Edalontzi berrerabilga-rriak erabiltzea, herribazkarietan eta herri afa-rietan tokian tokiko jana-ria jatea, garraio publi-koa erabiltzea (‘Voy y

Vengo’, ‘Jaibusa’), festa-giro handiene-ko lekuetan edukiontzi gehiago jartzea,birziklapena bultzatzeko… Horra hor,besteak beste, zer egiten den herrikofestetan hemen, Nafarroan, hondakingutxiago sortzeko eta birziklapenahanditzeko. Horrek guztiak, gainera,aukera ematen digu herritarrak aregehiago sentsibilizatzeko; keinu edo

ekintza txikiak dira, baina dagoenekoz,ohitura bihurtzen ari dira.

Gero eta udal gehiago ari dira ekimenare-kin bat egiten, herriko festak zentzuz go-zatzeko, hau da, ingurumenarekin bateginda. Landa Garapen, Industria, En-plegu eta Ingurumen Departamentuaketa Ecovidriok elkarrekin sustaturikoekimena da, CRANA-Nafarroako Ingu-rumen arloko Baliabide Zentroaren bi-tartez, eta hainbat mankomunitatereneta udalen sostengua jaso du.

Prebentzioak lehentasuna du hondaki-nak kudeatzeko hierarkian, Hondakineiburuzko 2008/98/EE Europar Zuzenta-rauak ezarritakoarekin bat. NafarroakoHondakinak Kudeatzeko Plan Integra-tuak, gainera, helburu hau ezarri du:hots, hiri hondakinak % 10 murriztea,eta hiri hondakinen % 52 birziklatzea.

Helburua, orain, hurbilago dago, Nafa-rroako bost mankomunitatek eta ha-malau udalerrik herriko festa iraunko-rren ekimenarekin bat egin dutelako.Honatx udalerriak: Altsasu, Antsoain,Aranguren, Atarrabia, Artaxoa, Auritz,Aurizberri, Azagra, Bera, Berriozar, Ga-res, Luzaide eta Martzilla.

Neurri txikiak,emaitza handiak

Hainbat ekintza egin dira udalerri horie-tako jaietan. Beste edozein udaleketa/edo erakundek ere neurri berberakhar ditzake. Azken finean, neurriok keinutxikiak dira, baina den-denak oso lagun-garriak, hondakinak murrizteko, honda-kin gehiago birziklatzeko eta herritarrakgehiago sentsibilizatzeko. Neurriak pro-betxugarriak izanen badira, funtsezkoada ahalik eta bitarteko gehienak erabiltzeajendeak horren berri izan dezan. Era be-rean, oso garrantzitsua da hondakin ko-puru handiak sortzen dituzten elkarteek,entitateek eta bestek jai iraunkorrekinbat egiten diren ekintza guztietan partehartzea.

Hona hemen jai iraun-korretako neurriak:

Material birziklatuak eta/edo birziklaga-rriak erabiltzea: taberna eta txosnetan eda-lontzi eta ontzi berrerabilgarriak erabiltzea,bai eta ur-pitxer berrerabilgarriak eta gai bir-ziklatuekin egindako aho-zapiak ere.

Goza ditzagun festak, baina buruaerabilitaEkintza txikiak lagungarriak dira hondakinak murrizteko eta herritarrakingurumenari begira sentsibilizatzeko

Jai iraunkorrekin bat egin duten Udaletako, Mankomunitateetako eta Nafarroako Gobernuko ordezkariak.

PREBENTZIOA

9

PREBENTZIOA

Edalontzi erabilgarriei esker, hondakingutxiago sortzen dira, eta, horrez gain,jarduera hori jendea sentsibilizatzekoeta komunikaziorako tresna bat erebada, hainbat eragile engaiatzen ditueta, era berean, azpimarratu egiten duholako edalontzien erabilera sustatzenduten entitateek iraunkortasunarekinduten konpromisoa.

Edalontzi berrerabilgarrietan duten espe-rientzia partekatu zuten hainbat entitatek etaerakundek, joan den azaroaren 23ko jardu-naldi batean, Hondakinak Prebenitzeko Euro-pako Astearen baitan. Zehazki, Antsoain, No-ain, San Adrian eta Atarrabiako udalak bilduziren, eta, horiez gain, Erdialdea GaratzekoPartzuergoa eta Ikastolen Elkartea ere bai.

Jardunaldian esandakoekin bat, eda-lontzi berrerabilgarrien kontu hone-tan, badira hainbat diseinu, hainbatmaterial, bai eta hainbat kudeaketamolde ere. Nabarmendu egin zen,bestalde, edalontziak itzuli egin behardirela, horixe dela egiazko berrerabilpe-na, eta jendeari edalontziak itzultzekoeskatu egin behar zaiola. Ondorioenartean, gainera, batzuk eta besteakbat etorri ziren esaterakoan komuni-kazioa hobetu behar dela, eta, funtsez-koa dela eragile guztiak engaiatzea. Go-mendioen artean, onena da inolakologotipo determinanterik ez jartzea(urtea, esaterako), zaharkituak gelditzenbaitira eta edalontziak erabilezinbihurtzen dituztelako aurrera begira.

Antsoain udal aitzindarietako bat da, jaiiraunkorrekin hartua duen konpromi-soari dagokionean. Nola sortu zen kon-promisoa?

2008an, Aalborgeko Konpromisoak sinatugenituen eta Tokiko Agenda 21 bultzatu ge-nuen; iraunkortasunaren aldeko konpromi-soa hartu genuen, beraz. Hasteko eta bat,herriko tabernetan edalontzi berrerabil-garriak sartu genituen, eta denetarikoemaitzak izan ziren. 2009an, berriz, lanki-detza-hitzarmen bat sinatu genuen Nafa-rroako Ingurumen arloko Baliabide Zentroa-rekin eta Iruñerriko Mankomunitatearekin, jaiiraunkorrak egiteko; aitzindariak izan ginen.

Zer-nolako ekintza nagusiak egin diraurteotan?

Besteak beste, paper birziklatua erabiltzendugu, bai eta teknologia berriak ere; jendeaberdintasunean sentsibilizatzeko opari batbanatzen dugu, kontsumo arduratsuareneta hondakinen irizpideak uztartuta; pro-duktu ekologikoak, hurbilekoak eta bidezkomerkataritzakoak sustatzen ditugu, plater

berrerabilgarriak ere, hondakinak bereiz-tea…; “gune berdeak” jartzeaz gain, kale-plazetako garbiketa ere areagotu egiten du-gu; txosnetan edalontzi berrerabilgarriakerabiltzen dira; garraio publikoa erabiltzeabultzatzen da; eta, gauza berri bat ere egindugu, hots, herriko dendekin batera antola-tutako kanpaina, saski iraunkor bat zozke-tatzea barne. Horrez gain, Nafarroako Ber-dintasunerako eta Familiarako InstitutuarenEta, jaietan, zer? kanpaina ere bultzatu ge-nuen.

Bete al zituen helburu guztiak herrikodendekin batera egindako kanpainak?

-“Antsoainen erostea iraunkorra ere ba-da” kanpainak Antsoaingo merkataritzasustatu nahi izan zuen, erosketa iraunko-rrak egiteko modua baita, bidezko mer-kataritza, artisautza-merkataritza eta eko-logikoa ere iraunkorrak diren bezala. Kan-painak arrakasta izan zuen, 83 dendakparte hartu baitzuten. Haietatik, % 33,73ksaski iraunkorraren zozketan lagundu zu-ten. Bestalde, denden % 66,63ren iritziz,kanpaina herriko merkataritzaren alde-koa izan zen, eta % 72,22k bezeriarengaineko balorazio ona egin zuen.

Animatuko al zenituzke udalak ekintzamota horiekin bat egitera?

Bai. Onurak asko baitira, alde guztietatikbegiratuta; kanpaina egiteak dakartzankostuak baino askoz ere handiagoak.

Materiales de fiestas sostenibles.

ANTSOAINGO Udala

Elkarrizketa...

Edalontzi berrerabilgarriakerabiltzea jai iraunkorretakojarduerarik zabalduena da

Produktu ekologikoak eta bidezko mer-kataritzako produktuak erabiltzea.

Hurbileko elikagaiak erabiltzea.

Hondakinak: beira gaika hobeki biltzea-ren aldeko kanpainak egitea, beira askosortzen dituztenei begira; edukiontzigehiago paratzea; edukiontzi horiek nonjarrita dauden seinaleztatzea; herri-otor-duetan hondakina bereiztea.

Mugikortasuna: Jaibusa erabiltzea.

Gizarte-neurriak: genero-indarkeriarenaurkako kanpaina; irabazi-asmorik gabekoentitateak kontratatzea.

Bestelako ekintzak: merkataritza-zoz-keta iraunkorra (hurbileko merkataritzasustatzea); azoka eta iraunkortasuna; ingu-rumenari buruzko marrazki-lehiaketa; ma-terial berrerabilgarriek eta/edo birzikla-tuak oparitzea.

Neurrien artean, ekimen batzuk dira aipatze-koak; esaterako, Garesko eta Artaxoako koa-drilen areto partikularrak engaiatzea; beste-ak beste, Aranguren Ibarreko herriko feste-tan bidezko merkataritzako produktuakerabiltzea; eta, kolore desberdineko poltsakbanatzea, Antsoaingo eta Berriozarko kal-dereteetan hondakinak bereizteko

Argibideak: www.crana.org

Argibideak:www.ansoain.es

10

Nafarroa Oinez jende gehien biltzenduen nafar ekitaldietako bat da. Milakaeta milaka lagunek, izan ere, partehartzen dute josteta, elkartasuna etaaldarrikapena uztartzen dituen ekital-dian. Jaiak, jakina, aztarna ekologikobat sortzen du; baina eguna gero etairaunkorragoa izateko ekimenei esker,aztarna hori gero eta txikiagoa da.

Nafarroa Oinez 2011 Tafa-llan egin zen, joan denurriaren 16an. HerrikoGarcés de los FayosIkastolak antolaturik,eguna arrakastatsua

izan zen benetan, jendetza handiak partehartu baitzuen (45.000 lagun inguruk).Jaia gero eta iraunkorragoa izateko eginziren ekintzek, era berean, oso emaitzaonak eman zituzten.

50.000 edalontzierabiltzea ekidin zen

Nafarroa Oinez 2011ri dagokionez, baloratuegin da ekitaldirako garatu zen ingurumen-ekintzarako plana, eta, hartara, irizpidehauek erabili ziren: mugikortasun iraunko-rra, kontsumo arduratsua, zentzuz kontsu-mitzea eta ingurumen-heziketa.

Kalkuluen arabera, edalontzi erabilgarriakerabiltzeari esker, ez dira erabili erabilera ba-karreko 50.000 edalontzi. Aurreko ekital-dian bezalaxe, 2011koan ere zenbat hon-dakin sortu ziren neurtu zen, eta, hori, za-lantzarik gabe, tresna garrantzitsua daneurrien emaitzak baloratzeko. Horrela, ja-kin badakigu askoz ere ontzi, paper, kartoieta beiraki gutxiago jaso direla, eta, honda-kinak, guztira, % 35 murriztu direla.

Abenduaren hasieran, Nafarroa Oinezi saribat eman zitzaion klima-aldaketaren aurkaerakutsitako konpromisoarengatik, “Ener-gia-Apustuan” parte hartzen baitu. LandaGarapeneko Departamentuak, CRANArenbidez, bultzatutako ekimen bat da. Epaima-haiak aintzat hartu zuen Oinezerako garatuzen ekintza-plana, irizpide hauek hartubaitziren kontuan: mugikortasun iraunko-rra, kontsumo arduratsua, hondakinakgutxitzea, zentzuz kontsumitzea eta in-gurumen-heziketa.

Nafarroa Oinez, ekitaldi iraunkorrarenadibidea

Nafarroa Oinez 2011k ingurumenarekinhartutako konpromisoak bestelakoekintzak ere ekarri ditu:

Garraio iraunkorra: jendea garraiatze-ko sarea, oinezkoentzako eremua.

Euskarriak paper birziklatuan eta di-gitaletan. Material berrerabiliak besteedizio batzuetan.

Hondakinak: edalontzi berrerabilga-rriak, edukiontzi multzokatuak, pape-rontzi gehiago, plater, ontzi eta mahai-tresna berrerabilgarri gehiago, eta so-bratu zen janaria París 365 jantoki sozia-lera ematea.

Baliabideak arrazionalizatzea: jaiaegun argiz egitea, argi naturala baliatze-ko; bazkariko ura pitxerretan zerbitzatuzen, txorrotako ura erabilita.

Ur-kontsumoa: 2011ko Oinezean,lehen aldiz, zenbat ur kontsumitu zenneurtu zen; beraz, adierazle baliosoada hurrengo ekitaldietarako. Guztira,

gune guztietan, 61 metro kubikokontsumitu ziren.

Isurpenak konpentsatzea: festaksortutako CO₂ isurpenak konpentsatze-ko, baso mediterraneo bat sortu nahida, 6.700 artez eta erkametzez osatuaTafallako Monte Planoko 8,3 hektarea-tan. Egitasmoari Oinez Basoa deritzo:ekimen aitzindari horretan lankide diraNafarroako Unibertsitate Publikoko Na-tura Ingurunearen Zientziak Saila etaNafarroako Unibertsitateko LandareBiologia Saila, bai eta CRANA bera ere.

Oinez 2011reningurumen-erantzukizuna %35

hondakingutxiago

DATUA

Jardunbide onak

PREBENTZIOA

7.000

6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

ORGANIKOA PAPERA-KARTOIA BEIRA ONTZIAK OLIOA

2010 4.675 2.176 2.080 1.0502011 6.520 1.900 1.420 755 280

Nafarroa Oinez 2011/2010; hondakin sorreraren taula konparatiboa

NAFARROA OINEZ: HONDAKIN BILDUAK (KG)

11

PREBENTZIOA

Enpresa batek surf taula bat aldatunahi du kanpoaldeko idazkun batentruke; Izarbeibarko eta MairagakoMankomunitateek edalontzi berrera-bilgarriak eskaintzen dizkiete udaleiherriko jaietarako; pertsona batekhaur-gurditxo bat jarri du salgai, etabeste batek idazmakina bat oparitunahi du. Holako kontuak eta askozere gauza gehiago aurkituko dituzuwww.yonolotiro.es webean.

Herritarrek, enpresek etaerakundeek web berri batdute haien eskura berrera-bilpena bultzatzeko. Nafa-rroako Gobernuak eta Iru-ñerriko Mankomunitate-

ak, izan ere, yonolotiro.es abiarazi dute, hauda, produktu mota oro trukatzeko aukeraematen duen atari berria; bitarteko hautada hondakinak murrizteko eta prebenitze-ko; bide egokia, herritarrak kontsumo ardu-ratsuaz kontzientziatzeko eta elkartasunaagertzeko. Web berriak, izan ere, harre-manetan jartzen ditu produktu bat beharez duten pertsonak eta produktu hori es-katzen dutenak.

2008/98 Zuzentarauaren arabera, hondaki-nak eta behar ez ditugun produktuak berre-rabili eta konpontzea sustatu beharra dago,eta Nafarroako Hondakinak KudeatzekoPlan Integralak, bere aldetik, tamaina handi-

ko hondakinen % 10 berrerabili beharraezarri du. Zalantzarik gabe, yonolotiro.esatari berriak berrerabilpena sustatzen du,eta hori ona da herritar guztientzat.

Ezaugarriak

Weba CRANAk eta Iruñerriko Mankomuni-tateak garatu dute, gaztelaniaz eta euskarazdago, eta joan den azaroaren bukaeran aur-keztu zen, Hondakinak Prebenitzeko Euro-pako Astearen baitan.

Yonolotiro.es weba, egia esan, aise era-biltzen da. Hara: barruan sartu eta erre-gistratuko gara, eta ondotik, iragarkia txer-tatuko dugu: hau da, zer salerosi nahi du-gun, zer trukatu eta abar. Webak eskaintzenduen sailkapenaren arabera, gauza askoegin ditzakegu; truke bat, opari bat, bilake-

ta bat, mailegu bat, alokairu bat, salmentabat, edo eskaintza bat zerbait partekatzeko:adibidez, bidaia bat autoz Lizarratik Iruñera.Herritarrek ere denbora-bankua dute eskuratrukaketak egiteko, eta dohaintzak zabalikdaude enpresa eta organismoentzako. Ira-garki guztiak, halaber, facebook-en etatwitterren argitaratuta ageri dira.

Webak gauza berritzaileak ekarri ditu, antze-ko beste atari batzuen aldean. Batetik, norizuzentzen zaion kontuan hartuta, esan be-har da, lehen aldiz, Nafarroa osoko gizaba-nakoen, erakundeen eta enpresen artekotrukaketak sustatzen direla. Bestetik, yono-lotiro.es webak zenbatu nahi du zer ekarpenegiten dion atariaren bidez gauzatzen denberrerabilpenak hondakinen prebentzioari.Horrez gain, hondakinak kudeatzen dituz-

ten mankomunitate etaentitateen lana zabaltze-ko tresna bat ere bada, etaNafarroa osoko garbigu-neen eta tamaina handi-koak biltzeko zerbitzuengaineko egutegia eta ordu-tegiak dakartza.

Era berean, Nafarroan egi-ten diren gisa bereko eki-menak zabaltzea sustatunahi da, eta, badago honda-kinak prebenitzeko eta ku-deatzeko informazio zabalaeskuratzerik hondakinei bu-ruzko Aldizkariaren eta Blo-garen bitartez. Galdetegibaten bidez, gainera, neka-

zaritza alorreko elikagaigintzan dihardu-ten enpresek beren soberakinak ElikagaiBankuari ematen ahal dizkiote, betiere Iru-ñerriko Mankomunitateak antolatua duenzerbitzuaren bidez.

yonolotiro.es askoz ere gehiago da, herrita-rren kontzientziei eragin nahi baitie, herrita-rren sentsibilitateak piztu nahi ditu, kultura-aldaketa bat eragiteko eta bestelako balioakzabaltzeko: kontsumo arduratsua, hondaki-nak prebenitu eta birziklatzea. Horrez gain,azpimarratu behar da berrerabilpena onadela ingurumena babesteko, bai eta herrita-rren arteko eta erakundeen arteko elkarta-suna sustatzeko ere.

www.yonolotiro.es,berrerabilpenerako leiho irekiaWeb berria herritarrei, enpresei eta erakundeei zuzendua dago

Weba aurkezteko ekitaldia

Honatx helbidea:www.yonolotiro.es

12

Nafarroako Emausko Traperoek berro-gei urte bete dituzte 2012 honetan.Zaborretatik datozen gauzak etamaterialak biltzen, sailkatzen, berrera-biltzen eta birziklatzen dihardute; lanhori, gainera, hazten ari da, eta inguru-menarentzako oso onuragarria izateazgain, lanpostu aunitz ere sortzen ditu.Hondakinak Berreskuratzeko etaBirziklatzeko Zentro bat daukate, baieta bigarren eskuko sei denda ere,gauza berrerabiliak saltzeko.

Nor dira Nafarroako Emausko Trape-roak, eta zer egiten dute?

Nafarroako Emausko Traperoak autono-mia mailako Fundazio bat dira eta elkar-tasuna dute helburu nagusi, jarrera politi-ko gisa, eta, jarrera praktiko gisa. Gauregun, 200 lagunok baino gehiagokosatzen dugu, eta jendearen ezaugarrigarrantzitsuena dibertsitatea da.

Zaborretatik datozen gauzak eta materia-lak biltzen, sailkatzen, berrerabiltzen etabirziklatzen dihardugu.

Zertan dira desberdinak berrerabil-pena eta birziklapena?

Gauza guztiak zerbaitetarako sortu dira;bada, zaborretako gauza bakoitzari berrizere hasierako xede hori edo antzeko era-bilera bat ematea da berrerabilpena; aul-ki batek, esertzeko balio dezala; arropa-garbigailu batek, garbitzeko, etab. Birzi-

klapena, berriz, hauxe da: gauzen osa-gaiak (gai organikoa, aluminioa, kobrea,plastikoak, burdina, papera, ehuna…)sailkatzea, haien bizi-zikloa errepikatzeko(konpost egitea) edo produktu berberafabrikatzeko (aluminioa, kobrea, plasti-koa, papera…).

Zer behar da berrerabilpenean aurre-ra jotzeko? Zein dira erronkak?

Funtsezkoa da jendea prebentzioan hez-tea eta daukagunarekin bizitzen ikastea;eta, era berean, kontsumismoaren aurkaborrokatzea eta fabrikatzaileak behartzeagauzak iraunkortasunerako diseinatzera(“bizia, zalantzarik gabe, irabazia bainogarrantzitsuagoa da”).

EMAUSKO TRAPEROAK ERAKUNDEARI

Elkarrizketa...

Bildutako hondakin kopurua:10.400.296 kilo hondakin (tamai-na handikoak, papera, kartoia,hondakin elektrikoak eta elektro-nikoak, arropa…). Gehien biltzendiren hondakinak tamaina handi-koak dira (% 36); gero, tresna elek-trikoak eta elektronikoak (% 24),eta papera eta kartoia (% 20).

Tresna elektrikoak eta elektroni-koak: guztira, 2.486.269 kg bildudira; aurreko urtean baino % 18gutxiago. Hau da, 3,9 kg/bizt-ur-teko.

Berreskuratze datuak, % 82; % 4berrerabilia, eta % 14, errefusatua.

Ingurumenarentzako onurak:2010ean berreskuratutako mate-rialei esker, ez dira atmosferara4.147.286 kg CO2 isuri.

Urteko txostenaren

zertzelada batzuk

Datu gehiago: www.emaus.net

Bigarren eskuko merkatua, Berbintzanan

2020rako, tamaina handiko hondakinen % 10berrerabili behar da Nafarroako Hondakinak Kudeatzeko Plan Integratua 2010

Nafarroako Hondakinak Ku-deatzeko Plan Integratua2010

Udal, mankomunitate eta en-titate batzuk bigarren eskukomerkatuen bidez ari dira be-rrerabilpena bultzatzen; esatebaterako, Berbintzanan egin-dakoa, Izarbeibarko Manko-munitateak IngurumenarenMundu Egunean antolatuta-koa.

PREBENTZIOA

13

PREBENTZIOA

Erakunde eta jende askok berriro era-kutsi dute hondakinak murriztearieutsi egin nahi diotela, bai eta hondaki-nek eragiten dituzten ondorioak murriz-teari ere. Izan ere, hondakin mankomu-nitateak, erakunde ofizialak, enpresak,ikastetxeak herritar erakundeak etagizarte taldeak izan dira parte-hartzaileHondakinak Prebenitzeko EuropakoAstean, hemen Nafarroan; 35 erakundeguztira, 51 jarduera egiteko.

Hondakinak PrebenitzekoEuropako Astea joan denazaroaren 19tik 27raegin zen, eta jarduerekhainbat ardatz izan zi-tuzten: ekodiseinua

sustatzea; jendea sentsibilizatzea elika-gairik zaborretara ez botatzeko; berrerabil-pena; etxeko konpostajea eta herritarraksentsibilizatzeko ekintzak. Esan behar dajarduera ugari egin zirela.

Ekimenak argi erakutsi du gero eta entitate,erakunde, talde, enpresa eta herritar gehia-go lotzen ari zaizkiola hondakinen pre-bentzioari, hau da, hondakinen kopurua,arriskua eta eragina murrizteari.

2009an abiatu zenetik hona, 65 entitatekparte hartu eta hainbat jarduera egin di-tuzte, guztiak ere jendea hondakinenprebentzioaren inguruan sentsibilizatze-ari begira. Hirugarren ekitaldian, guztira,51 jarduera egin dira, eta, 35 entitatekparte hartu dute.

Berritasunak

Ekimenak iraun bitartean, Nafarroa osoanjardunaldiak, tailerrak, ikus-entzunezkoenemanaldiak, solasaldiak eta jendea sentsibi-lizatzeko ekintzak egin ziren. Alde horreta-tik, hainbat jarduera guztiz berritzaileakizan ziren. Esate baterako, sukaldaritza-taile-rrean, janari-hondarrak errezeten bidez no-la aprobetxatu irakatsi zuten; hainbat man-komunitatek zinema eta gogoeta uztartuzituzten; Nafarroako Gobernuak, bere alde-tik, yonolotiro.es webgunea aurkeztu zuen,hau da, berrerabilpena sustatzeko webgu-nea eta, era berean, diseinu grafikoa ikastenari diren ikasleentzako I. Ekodiseinu Lehia-ketako sariak banatu ziren.

Erakunde parte-hartzaileek HondakinakPrebenitzeko Europako Saria irabazteko au-kera izanen dute, jarduerarik berritzaileen,bitxien eta sentsibilizatzaileenak nabar-

mentzeko. Iazkoan, Ekonomia Sozialareneta Solidarioaren Berreskuratzaileen Espai-niako Elkartearen lana hartu zen aintzat,eta, Nafarroako Emausko Traperoak elkartehorretako kide dira.

Hondakinakkudeatzeko hierarkiaHondakinak Prebenitzeko Europako AsteaHondakinei buruzko 2008/98/EE Zuzenta-raua onestearen ondotik jaio zen. Arau ho-rren arabera, prebentzioak lehentasunadauka hondakinen kudeaketan, ahal denhondakin gutxien sortze aldera. NafarroakoHondakinak Kudeatzeko 2010-2020 aldikoPlan Integratuak, gainera, helburu hau eza-rri du: hiri hondakin solidoen % 10 murriz-tea. Europako Batzordeko LIFE + programakEuropako Aste hori bultzatu du, eta, Nafa-rroan Landa Garapen, Industria, Enplegueta Ingurumen Departamentua da sus-tatzailea CRANAren bidez, hau da, Nafarro-ako Ingurumen arloko Baliabide Zentroarenbitartez, betiere hondakin mankomunitate-ekin elkarlanean.

EMAUSKO TRAPEROAK ERAKUNDEARI

Guztira, 35 erakundek parte hartudute Hondakinak PrebenitzekoEuropako Astean, Nafarroan 51 jarduera egin dira ekodiseinua, berrerabilpena eta konpostajea sustatzekoeta herritarrak sentsibilizatzeko

Argibideak:www.crana.org;www.ewwr.eu

Bremikonpostajearen aurkezpena Janari-hondarrekin egindako sukaldaritza Hondakinen kudeaketa ezagutzeko ekitaldiaEdalontzi berrerabilgarriakerabiltzea

Ikasleentzako jarduerakKonpost banaketa

TEEHen erakusketa Leclerc-enI. Ekodiseinu Lehiaketa

14

PREBENTZIOA

Ekodiseinua metodologia bat da etaproduktu baten diseinuari aplikatzenzaio; hau da, ekodiseinuak kontuanhartzen du zer-nolako eragina izanenduen produktu batek ingurumenean;bere bizitza guztian, gainera.Ekodiseinuak, hartara, hondakinakprebenitzeko irizpideak erabiltzenditu. Diseinatzaile grafikoak sentsibili-zatzeko eta haien lanbidean aipatuirizpideak erabiltzea sustatzeko,Nafarroako Gobernuak ikasleentzakoI. Ekodiseinu Lehiaketako sariak bana-tu zituen. Epaimahaikideen esanetan,lanak originalak izan ziren, eta etorki-zuneko profesionalek ekodiseinuarenaldeko apustu garbia egin zuten.

Ikasleentzako I. Ekodiseinu Lehia-ketako epaimahaiaren lana ez zenbatere erraza izan, hamabi proiek-tu aurkeztu baitziren, guztiak ereESNE-Unibertsitateko Diseinu Es-kolako eta Corellako Arte Eskolako

diseinuko 2. mailako ikasleek landutakoak.Epaimahaiak lanik onena aukeratu beharizan zuen.

Lehen saria Lorena García Ortizek eskuratuzuen, “Cangilón multiusos” izenburukoproiektuarekin. Irabazlea Corellako Arte Es-kolakoa da. Epaimahaikideek hainbat gau-za nabarmendu zituzten, lehen saria emate-rakoan: hots, produktuaren bizitza luzatzenduen ontziaren erabilerak, produktua beraerrazago birziklatzeko; ontziak hartzen di-

tuen forma desberdinak, zer erabilera auke-ratzen den; eta, material erabilietan eginda-ko ikerlana. Saria, zehazki, proiektuarenerreprodukzioa izan zen, bai eta diplomabat ere. Ingurumen Departamentuko etaCRANAko ordezkariak izan ziren epaimahai-kideak, bai eta ekodiseinuaren arloko aditubat ere. Lehen sariaz gain, Corellako Arte Es-kolako hainbat ikaslek egindako lanak erenabarmendu ziren: Laura Noain Mañasenargazki-marko eraldagarria; Susette Echeva-rría Marcosen bi dimentsiotako euskarrigrafiko bihurgarria; José Luis Carcavilla Sa-daren lana ere azpimarratu zuten, hots, kar-toiz egindako oin, kandela-euskarri edo sa-baiko lanpara bat; eta, Ana Rita IzquierdoBienzobasen lana, USB bat erabilera anitze-ko txarteldegi batekin osatzeagatik.

Sariak joan den azaroaren 18an banatu zi-ren, eta ekitaldi-burua Andrés Eciolaza izanzen, hau da, Nafarroako Gobernuko Inguru-menaren eta Uraren zuzendari nagusia. Sa-ri-banaketarekin batera, Hondakinak Prebe-nitzeko Europako Astea abiarazi zen.

Ikasleentzako I. Ekodiseinu Lehiaketa Na-farroako Gobernuak sustatua da, CRANA-ren bidez. Deialdiarekin batera, irailaren19an mintzaldi bat antolatu zen; “Ekodi-seinu grafikoa: iraunkortasunarekin batdiseinatzea”, Ángel Paynella adituak ema-na. Berrogeita hamarren bat entzule joanziren: batzuk, diseinu grafikoa ikastendihardutenak, eta, besteak, arlo horreta-ko profesionalak.

Hondakinak ekodiseinuaren bitartezprebenitzeaOriginaltasuna nagusi, ikasleentzako I. Ekodiseinu Lehiaketan

EKODISEINU IRIZPIDEAKDISEINU GRAFIKOAN

Ahalik eta material gutxien erabiltzea

- Ahal den material gutxien erabil da-din sustatzea, bai eta ahalik eta mate-rial mota gutxien erabiltzea ere.

- Erabat erabiltzea euskarri digitala,paperaren ordez.

- Tinta gutxiago erabiltzea.

Gai toxiko eta/edo arriskutsu gutxiagoerabiltzea

- Landare-oliozko tintak erabiltzea.

- Kola, itsasgarri eta berniz gutxiago era-biltzea, eta, haien ordez, tolesdurak etagrapak erabiltzea, eta landare-hariare-kin jostea

Material motak: material berrerabil-garriak, birziklatuak eta birziklagarriakerabiltzea.

Produktua ondoren berrerabiltzea (tro-kelak erabiltzea), produktu grafikoei biga-rren bizitza bat emateko.

Hondakinak kudeatzea: material ba-karreko produktuak sortzea, % 100enbirziklagarriak.

Informazioa: bezeroari, produktuareningurumen-alderdien ingurukoa, eta,kontsumitzaileari, produktuarekin, hon-dakin gisa, zer egin jakiteko.

Ikasle sarituak eta Nafarroako Gobernuko eta Diseinu Eskoletako ordezkariak

15

PREBENTZIOA

Izan ere, janaria botatzea eragozteko etahondakin gutxiago sortzeko, hainbat tai-ler egin ziren Hondakinak PrebenitzekoEuropako Astearen barruan, janari-hon-darrak irudimenez nola aprobetxatuikaste aldera; emaitza, errezeta goxoaketa berriak.

Hondakinak PrebenitzekoEuropako Astearen gau-za berrietako bat izanzen, eta sekulako arra-kasta izan zuen. Nafarro-ako Gobernuak CRANA-

ren bidez sustaturik, Bortzirietako, Eska-Za-raitzuko eta Mairagako Mankomunitateaklagundu zuten. Iruñeko tailerrean Ecograsaritu zen lankide, hau da, etxeko olio erabi-liak berreskuratzen diharduen entitatea.

Alex Múgica (La cocina de Alex Múgica), Mi-kel Ceberio (Otsagabiko Kixkia jatetxea etaLa mesa de Mikel), Iñaki Pikabea (Zalain ja-tetxea) eta Gloria Mendivil gastronomia-ira-kaslea aritu ziren, eta guztiek ere argi utzizuten eskura ditugun baliabideak apro-betxatzea eta janaria ingurumenarekin batprestatzea jostagarria, irudimentsua eta za-poretsua ere badela.

Errezeta guztiak errezeta-liburu batean bil-du dira. Errezeta-liburua CRANAren webgu-nean dago eskura, bai eta Nafarroako Hon-dakin Mankomunitateen webguneetan ere.

Janari aunitzbotatzen da

Tailerraren helburu nagusia izan da herrita-rrak zaborretara botatzen dugun janari kopu-ru handiaz sentsibilizatzea; hortik heldu da ja-nari-hondarrak aprobetxatzen ikastearena.Izan ere, Europar Batasunak egin berri duenazterlan baten arabera, lagun bakoitzak urte-ro 180 kg janari-hondakin botatzen du. Ba-da, zaborretara iristen den janariaren % 43etxean botatzen da, eta denda eta super-merkatuetan, berriz, % 4. Espainiako ja-tetxeek, bestalde, 63.000 tonatik gora jana-ri botatzen dute urtean, eta janari-honda-rrok 255 milioitik gorako galerak sortzen di-tuzte sektorean, FEHR-Espainiako Ostalaritzaeta Sukaldaritza Federazioaren arabera.

Tristam Stuart jaunak idatzitako “Despilfarro”liburuan esaten denez, munduan botatzenden janari guztia aski litzateke mundu zaba-lean goseak dauden gizon-emakume guz-tiak hainbat aldiz elikatzeko; hau da, milamilioitik gora lagun elikatzeko.

Elikaduran dagoen xahukeria izugarria da;Europan, 89 milioi tona baino gehiago urte-an (eta horrek 170 milioi tona karbono dio-xido eragiten du). Bada, xahukeria hori izu-garrizko diru-gastua da; eta ez legoke ta-mainako gasturik, bestelako ohiturak hartu-ko bagenitu.

Irudimena eta iraunkortasuna,janari-hondarrekin egindakosukaldaritza-tailerreanSukaldaritzako hainbat profesionalek emandako tailerrak; horra hor HondakinakPrebenitzeko Europako Asteak ekarritako gauza berrietako bat

Hona hemenhainbat aholku,gure sukaldeanhondakingutxiago sortzeko:

- Elikagai ekologikoak,garaian garaikoak etatokian tokikoak erabiltzea.

- Behar dugun huraxeerostea; ez besterik.

- Iraungitze-datarierreparatu eta data horikontrolatzea.

- Janaria ongi gordetzea.

- Janaria bota bestebiderik ez badago, dagokionedukiontzian botatzea.

Jendea adi-adi azalpenei begira

ERREZETA LIBURUAZure sukaldea birziklatzeko aukera

16

PREBENTZIOA

Hondakinei eta lurzoru kutsatueiburuzko 22/2011 Legeak xedaturik,administrazio publikoak planaklandu behar ditu hondakin gutxiagosortzeko. Legeak, zehazki, erosketaeta kontratazio publikoa proposatzendu, legez finkatuak dauden hainbathelburu lortzeko.

Erosketa eta kontrataziopubliko iraunkorrarenbitartez, produktuaketa/edo zerbitzuak erosieta kontratatzerakoan,ez zaie soilik erreparatzen

alde ekonomikoei eta teknikoei, baiziketa baita haien bizitza osoan inguru-menean sortuko duten eraginari ere.

Ingurumenarekin bat datorren eroske-ta hainbat arauditan ageri da barreia-tuta, baina hondakinei eta lurzoru kutsa-tuei buruzko 22/2011 Legea nabar-mendu behar da. Hainbat neurri au-rreikusten dira; besteak beste, produk-tu berrerabilgarriak eta aise birziklatzendiren gaiak erabiltzea, bai eta hondaki-netatik datozen gaiekin fabrikatzen di-ren produktuak erabiltzea ere. Era be-rean, bestelako bideak aurreikusitadaude, hondakin gutxiago sortzeko:adibidez, sektore publikoak eta enpre-sek ingurumenarekin bat datozen iriz-pideak erabiltzea erosketak egiterako-an.

Nafarroako Gobernuak gaia landu du,Nafarroako Ingurumen arloko Baliabi-de Zentroarekin (CRANA) eta Nafarroa-ko Udal eta Kontzejuen Federazioare-kin batera, toki entitateek beren eros-ketak eta kontratazio publikoak ingu-rumenarekin bat egin ditzaten; harta-ra, toki entitateetako eta Foru Admi-nistrazioko hainbat Departamentutakoordezkariak prestatzeko ekintzak egindira.

Era berean, toki entitateei aholkularitza-zerbitzua ematen zaie, halaxe eskatzenbadute. Horrela, 2011n, hainbat udalieman zaie laguntza kontratazio-ple-guak garatzeko. Hona hemen adibidebatzuk: “Antsoaingo Gazteriaren Etxea-ren kudeaketa”, “Noaingo Udalareneraikinen garbiketa” eta “Corellako Kul-tur Zentroko ikasgelak, eta ikasketa eta

irakurketa eremua altzariz hornitzekokontratuari buruzko txostena eta balo-razioa”.

Lan-ildo horren baitan, hainbat plegu-eredu egin dira, toki entitateek erabilditzaten. Udal eta Kontzejuen Federa-zioaren webean daude eskura(www.fnmc.es), bai eta CRANArenwebgunean ere (www.crana.org). Ple-gu-ereduek, zehazki, hauxe biltzen du-te:

- Ekipamenduak eta altzari-osagarriak

- Paper hornidura

- Udal eraikinen garbiketa

- Lorategiak eta berdeguneak man-tentzea

- Obrak (berriz ere lantzen ari dira, erai-kuntza eta eraispeneko hondakinei bu-ruzko 23/2011 Foru Dekretuak dioenajasotzeko)

Jardunbide ona.NafarroakoArartekoarenIdazkaritza Nagusia

2007an proiektu bat abiarazi zen, eros-keta arduratsurako irizpideak eta me-kanismoak ezartzeko, Nafarroako Arar-tekoaren argitalpenak iraunkorragoakizate aldera. Hartara, agiri bat hartu zu-ten oinarri, hauxe: “Estatuko Adminis-trazio Orokorraren Kontratazio PublikoBerderako Plana” (2008/116/AGIN-DUA).

Gaur egun, hasierako asmoak gaindituegin dira eta erosten den paper guztiabirziklatua izateaz gain, plazaratzen di-ren argitalpen guztiak ere paper birzi-klatuan egiten dira. Gainera, erakunde-aren lanak gora egin badu ere, papergutxiago erabili da, eta, 2011n, adibi-dez, kosteak % 22,4 jaitsi dira,2010aren aldean. 2011n, bestalde,txosten guztiak eta bestelako argital-penak bitarteko elektronikoz bidali di-ra, eta ez da papera erabili.

Erosketa publiko iraunkorren bidezere hondakin gutxiago sortzen dira

PEFC etiketa (Oihanak ZiurtatzekoSistemak Aitortzeko Programa), oihanjatorriko produktuak ingurumenarekinbat kudeatzen diren oihanetatik datoz.

Europako etiketa ekologikoa

Iparreko Zisnea (eko-etiketajean ari den taldea,Danimarkaz, Islandiaz, Finlandiaz, Norvegiaz etaSuediaz osatutakoa)

Aingeru urdina (Alemania). Ustiapen iraun-korretatik datorren zura.

17

9.100etik gora bisitari izan ditu “Lotuzaitez birziklapenari” erakusketa ibil-tariak. Haren helburu nagusia herrita-rrak sentsibilizatzea izan da tresnaelektrikoak eta elektronikoak birzikla-tu beharraz; izan ere, tresnok beharbezala tratatu eta birziklatzea onura-garria da ingurumenarentzako etagizartearentzako.

9.100etik gora lagunek ikusidute “Lotu zaitez birziklapena-ri” erakusketa ibiltaria. LandaGarapen eta Ingurumen De-partamentuak (CRANAren bi-dez) abiarazitako erakusketa

izan da, Tresna Elektrikoak eta Elektroni-koak Kudeatzeko Sistema Integratuetakokudeatzaileekin batera.

Erakusketa ibiltariaren ardatza autobusbat izan da eta, 2011n, 55 herritara iritsida; bisitari gehienak eskolaumeak izandira. Etxetresna elektrikoen BSH enpresaketa Leclerc hipermerkatuak, gainera, era-

kusketaren zati bat jarri dute ikusgai; ho-rrela, gizartea sentsibilizatzen lagundudute.

“Lotu zaitez birziklapenari” kanpaina Tu-teran jarri zen abian, 2010eko azaroaren10ean. Herriz herri ibili den autobusaikasgela mugikor baten gisa moldatu da,eta jende asko ibiltzen den kaleetan jarrida. Hilabeteotan, beraz, autobusak Nafa-rroako hamasei mankomunitateetako he-rri nagusiak bisitatu ditu.

Irakasleek egindakobalorazioa

“Lotu zaitez birziklapenari” erakusketaibiltaria bisitatu duten gehienak ikasleakizan dira. Horrela, autobus barreneko pa-nelen, ikus-entzunezkoen eta arduradu-naren azalpenen bidez, aukera izan dutetresna elektrikoak eta elektronikoak ze-hatz-mehatz zer diren jakiteko, eta tresnahoriek behar bezala kudeatzeak duen ga-rrantziaz jabetzeko.

Ikasleen irakasleek ere erakusketa ikusidute eta, egia esan, ontzat jo dituzte era-kusketan erabiltzen diren materialak etabertan ematen diren azalpenak, argiakoso baitira. Irakasleen esanetan, erakus-keta lagungarria izan da ikasleak honda-kinak bereizten hasteko.

Erakusketa,birmoldatuaHorrenbestez, Nafarroako 55 herritarairitsi ondoren, erakusketa birmoldatuegin da. Esan dezagun, ibilian, ikasle bisi-tarien tresna elektriko eta elektronikoak(TEEak) jaso direla. Orain, beste gauzabatzuen artean, María José Rekalde etaJuan Sukilbide artistek tresna elektrikoaketa elektronikoak oinarri hartuta eginda-ko gauzakiak gehitu dira. Nafarroako Go-bernuak, Iruñerriko Mankomunitateare-kin elkarlanean, erakusketa birmoldatuajarri zuen ikusgai joan den abenduan etaurtarrilean, Mankomunitatearen erabile-ra anitzeko gelan.

“Enchúfate al reciclaje-Lotu zaitez birziklapenari” erakusketa ibiltariaren irudia

9.100etik gora bisitari izan ditu“Lotu zaitez birziklapenari”erakusketa ibiltariakErakusketa birmoldatu da, iazkoan Nafarroako 55 herritara iritsi ondoren

Erakusketa birmoldatuaren irudia

TEEH

18

TEEH

Nafarroako Gobernuak, CRANArenbidez, bi prestakuntza-jardunaldiantolatu zituen hondakin elektrikoeta elektronikoak banatzen dituztenenpresekin, tresna elektrikoen etaelektronikoen gaikako bilketahobetzeko.

Holako tresnak biltzeko bi-de nagusia banaketa de-nez, bi prestakuntza-jar-duera egin dira aipatuenpresekin, bilketan aregehiago parte hartzeko

eta hondakin horien kudeaketa onean du-ten eginkizuna hobetzeko, betiere berrera-bilpena eta birziklapena oinarri harturik, in-gurumena hobeki babeste aldera.

Nafarroako 447 establezimenduk jaso zutenjardunaldietan parte hartzeko gonbidape-na; eta, haietariko 101 Nafarroako Merkata-ritza Federazioan sartuta daude. Parte-hartzaileek jardunaldiak ontzat jo zituzten.

Prestakuntza-saioak joan den maiatzaren16an egin ziren Nafarroako EnpresaburuenKonfederazioan (CEN) eta, ekainaren 6an,Tuteran, Erriberako Hondakin SolidoenMankomunitatean.

Jardunaldietatik ateratako gomendioei da-gokienez, komunikazioa eta kontzientzia-

zioa sendotu beharra azpimarratu zen, baibanatzaileei begira, bai, oro har, herritarreibegira, zertarako eta hondakin elektronikoeta elektriko gehiago biltzeko, NafarroakoHondakinak Kudeatzeko 2010-2020 aldikoPlan Integratuak dakarrenarekin bat.

Jardunaldietan nabarmendu zenez, badirahondakin elektrikoak eta elektronikoakbiltzeko bideak; bide egokiak dira, gaine-ra. Halaber, bada zer hobetu; beharrez-koa litzateke, esaterako, holako hondaki-

nen birziklapenean laguntzen dihardu-ten establezimenduak aitortzea eta/edoziurtatzea, eta, era berean, behar bezala-ko estrategiak sustatu beharko lirateke,holako hondakinen bilketa ez mugatzekobakar-bakarrik Renove Planaren garaieta-ra, baizik eta epe horietatik kanpo ere.

Banatzaileentzako jardunaldiak Iruñean

Hobekuntzak hondakin elektrikoen etaelektronikoen gaikako bilketanOntzat jo dira banaketa-enpresekin egindako prestakuntza-jardunaldiak

Kontsultatzeko: www.ofiraee.es

BEIRA

“Elkarrekin aritzeak emaitza onak da-kartza”. Horra hor nola laburbildu gene-zakeen “Mezua botila batean” izenbu-ruko kanpaina, beira gaika biltzearenalde. Ekimena hainbat herritan abiarazizen, joan den 2010ean, eta 2011n, bestelau herritan ere egin zen; hots, Artaxo-an, Altsasun, Azagran eta Martzillan.

“80eko hamarka-daren bukaeratikhona ari gara in-gurumen kon-tuak lantzen, eta,egia esan, kontu

horietan oso sentsibilizatuta gaude.Martzillan, esaterako, beira kopuru izu-garriak sortzen ziren, eta ez zen deus erebirziklatzen. Festei buruzko artikuluaHondakinei buruzko Aldizkarian irakurrieta CRANAra jo genuen, ekimena Martzi-llan egin ote zitekeen jakiteko, eta ekinegin genion” azaldu digu Javier Fabok,hau da, herriko Almus elkarte naturaza-leko ordezkariak. 100 bazkide bainogehiago ditu, eta Martzillako jaietan bei-

ra gaika biltzearen aldeko kanpainarenbultzatzaileetariko bat izan da. Ekimenabeira gehien sortzen den lekuetan egitenda; hau da, taberna, elkarte eta koadri-len etxabeetan, eta Nafarroako Gober-nuak Ecovidrio enpresarekin egina duenhitzarmenaren baitan dago. CRANAkdauka ekimena garatzeko ardura.

Erriberagoieneko Mankomunitatea etaMartzillako Udala gogoz lotu zitzaizkionkanpainari, eta, kanpaina hedatu zenean,Azagrako Udalak ere harekin bat eginzuen, herriko festetan zirt-zart gauzatzeko.

OstalarienkonpromisoaHasteko eta bat, ostalarien artean in-kestak egin ziren, tabernek, elkarteeketa piperoek birziklapenari zer-nolakogarrantzia ematen zioten jakiteko etazer arazo ikusten zuten bilketa beharbezala ez egiteko. Inkestek argi utzi zu-ten ostalariek kanpainan parte hartze-

ko gogoa zutela. Inkestei erantzunaemandakoen % 65ek esan zuten edu-kiontzi aho-zabaletan errazagoa iza-nen zela gaika uztea; orduantxe, eraba-ki zuen Erriberagoieneko Mankomuni-tateak aho zabaleko iglu giltzadunakparatzea. Kanpainan parte hartzekoeta behar bezala erabiltzeko konpro-misoa hartu zutenei giltza eman zit-zaien. Martzillan hamabi tabernak par-te hartu zuten, eta, Azagran, berriz, ha-mabost tabernak, herriko hainbat el-kartek eta bi peñek. Esan behar da Aza-grako Udalak establezimenduetan ont-ziak banatu zituela.

EmaitzakEmaitzak oso pozik egoteko modukoakizan ziren, beira gehiago biltzeaz gain(320 kilo Martzillan eta 3.900 Azagran),kalitatea ere handitu zelako eta jendegehiago kontzientziatu zelako. Estable-zimenduek egindako ahalegina eskertze-ko, pegatina bat banatu zitzaien, kan-painan parte hartu izana nabarmentze-ko, eta, horrez gain, batukada batekbazterrak ederki girotu zituen bi he-rrietako jaietan.

Artaxoako festak ere iraunkorragoak izanziren, Izarbeibarko Mankomunitatea etaherriko udala kanpainari buru-belarri lotuzitzaizkiolako. Herriko gastronomia-elkarte,taberna eta pipote aunitzek, izan ere,gogoz parte hartu zuten; 25ek, zehaz-ki.

Kontzientziazioa zabaltzeaz gainera,beira ongi bilduko bada, behar bezala-ko azpiegitura behar da eta bilketa-zer-bitzuetan ahalegina egitea. Horixe ger-tatu zen, hain zuzen ere, Altsasuko jaie-tako beira birziklatzeko kanpainan, 56tabernak, 8 elkartek eta txosna batekparte hartu baitzuten. Sakanako Man-komunitateak, bere aldetik, gaikakobilketarako azpiegitura hobetu eginzuen; hartara, edukiontzi gehiago pa-ratzeaz gain, bilketa-zerbitzua ere sen-dotu egin zuen.

Toki entitateak, ostalariak eta herritarelkarteak elkarrekin ari dira, herrikofestetan beira-bilketa hobetzeko. Artaxoa, Altsasu, Azagra eta Martzilla “Mezua botila batean” kanpainari lotuzaizkio

Ostalaritza establezimenduetako, Almus elkarteko, Martzillako Udaleko eta ErriberagoienekoMankomunitateko ordezkariak.

19

20

BEIRA

Beira birziklatzea onuragarria da ingu-rumenarentzat, gizartearentzat etaekonomiarentzat. Behin birziklatutako-an, gainera, beiraren ezaugarri guztiekbere horretan irauten dute, aldaketarikgabe, eta bere osoan aprobetxatzen daberrerabiltzeko.

Beira birziklatzeak energiaasko aurrezten du. Esate-rako, botila bat birziklatze-ak aurrezten duen ener-giarekin, lau bat orduzegon zitekeen piztuta

100 watteko bonbilla bat. Birziklatzenden beira, izan ere, tenperatura apalago-

an urtzen baita. Horren ondorioz, urgutxiago erabiltzen da eta airea gutxia-go kutsatzen da.

Beira-birziklapenak, gainera, natur balia-bideak aurrezten ditu, erauzketak lurre-tan eragiten duen suntsiketa eragoztenbaita. Silizezko harea gutxiago erabiltzenda, esaterako; silizezko harea, jakina, me-ategietatik erauzten da, eta erauzketan,energia asko kontsumitzen da.

Beira birziklatzearen ondorioz, gainera, lur-zoruen kutsadura murriztu egiten da. Kal-kuluen arabera, iglu-edukiontzian utzitako3.000 botila bakoitzeko, mila kilo zaborgutxiago dira. Eta, jakina, beirakiak birzi-klatzen baditugu, legez kanpoko isurte-

giak edo zabortegiak gutxiago izanen dira.

Nabarmendu behar da Nafarroa dela bei-ra gehien birziklatzen duen erkidegoa,Euskal Autonomia Erkidegoarekin batera.2010ean, beira gehiago birziklatu zen; %1,2 gehiago, hain zuzen. Guztira, 16.179tona, hau da, 2009an baino 184.975 kilogehiago. Nafarroak du, gainera, beira-edukiontzi gehien biztanle bakoitzeko,Espainiako erkidego guztien artean: iglubat, 153 herritar bakoitzeko, hain zuzen.

Beira birziklatzeak ingurumenera,gizartera eta ekonomiara dakartzanonurak Haren ezaugarriak ez dira aldatzen eta bere osoan aprobetxatzen da

Botila batbirziklatzeak

aurrezten duenenergiarekin,100 watteko

bonbilla bat lauorduz egon liteke

piztuta

DATUA

Nafarroako Gobernuak antolaturik,hainbat saio egin dira profesiona-lentzako eta toki entitateentzako,eraikuntza eta eraispeneko hondaki-nen kudeaketa arautzen duen dekre-tuaren xehetasun guztiak argitzeko,bai eta arauak dakartzan betebeharguztien berri izateko ere.

23/2011 Foru Dekretuak eraikuntzaeta eraispeneko hondakinen kudea-keta arautzen du eta haren helburunagusia da hondakin horien birzi-

klapena eta balorazioa sustatzea, eta isurte-gian ahalik eta hondakin gutxien ezabatzea.Araudiak eginkizun nabarmena ematen dietoki entitateei (eta entitateok fidantza izapi-detzen dute, behin hondakinen kudeaketaongi eginda), bai eta hondakinak kudeatzendituzten enpresei ere, aipatu kudeaketaziurtatzen dutelako. Hondakin-kudeatzaile-aren lanaren garrantzia ikusita, Eraikuntzaeta Eraispeneko Hondakin KudeatzaileenEspainiako Elkartea sortu da, zeregin horre-tan diharduten enpresak elkartzeko etahaien ordezkari izateko.

SaioakIa 300 lagunek parte hartu dute Nafarroa-ko Gobernuak, beste erakunde batzuekinelkarlanean, antolatutako jardunaldietan,Foru Dekretuaren xehetasunen berri ema-teko, eta, horrez gain, eraikuntza eta erais-peneko hondakinak kudeatzera bideratu-tako aukerabide teknikoak jakinarazteko,bai eta arauak ukitutako eragile bakoitzak

zer betebehar dituen jakiteko ere. Horrela,Nafarroako Gobernuko Landa Garapen etaIngurumen Departamentuak informazio-saio bat antolatu zuen joan den maiatza-ren 12an, eta 120tik gora profesionalekparte hartu zuten. Kolaboratzaileak CRANAeta NAMAINSA izan ziren.

Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazio-ak, bere aldetik, hiru saio antolatu zituentoki entitateentzako; Lizarran, Tuteran etaIruñean, hain zuzen.

Aparejadoreen Elkargoan, halaber, bera-riazko saio bat egin zen, eta, bilera gehia-go egitea aurreikusita dago, beste arlobatzuetako profesionalek eskatuta.

Gobernua, gaur egun, Foru Agindu batlantzen ari da 23/2011 Foru Dekretua za-baltzeko eta haren betearazpena errazte-ko; hori lagungarria izanen baita Nafarro-ako Hondakinak Kudeatzeko Planak da-karren helburua betetzeko: hots, 2020ra-ko, eraikuntza eta eraispeneko hondaki-nen % 70 birziklatzea.

Parte-hartze handia, eraikuntza eta eraispenekohondakinak kudeatzeari buruzko jardunaldietan Arlo horretako profesionalek eta toki entitateek 23/11 Foru Dekretuarenxehetasunen berri izan dute

Jendea jardunaldian bilduta

Hainbat enpresa eta Toki Entitatetakoberrogei bat teknikarik eta adituk partehartu zuten Nafarroako Gobernuak anto-latutako jardunaldian, ontziak gorde,itzuli eta berreskuratzeko sistemei bu-ruz.

Produktu itzulgarriak sustatzekoneurriak funtsezkoak dira, hiri hon-dakinak 2020rako % 10 murriztealortzeko, Nafarroako Hondakinak

Kudeatzeko Plan Integralak ezarritakoarekinbat. Neurrien artean, erabateko lehentasu-na du beirazko ontziak berrerabiltzeak.

Nafarroako Gobernuak, izan ere, ontziakgorde eta itzultzeko sistemari buruzko jar-dunaldi bat antolatu zuen joan den azaroa-

ren 25ean, Hondakinak Prebenitzeko Euro-pako Astearen ekitaldiei amaiera emateko.

Gai interesgarri asko jarri ziren mahaia gai-nean; besteak beste, zertan den gaur egunNafarroan ontzi-hondakinen kudeaketa; ku-deaketa hori hobetzeko funtsezkoak direnalderdiak, eta ontzien berrerabilpenak Nafa-rroan izan dezakeen potentziala.

Jardunaldian, parte-hartzaile hauek aritu zi-ren: Andrés Eciolaza, Nafarroako GobernukoIngurumenaren eta Uraren zuzendari nagu-sia; Raúl Salanueva, Nafarroako GobernukoHondakinetarako Atalburua; Rosa García,Hondakinen Prebentzioa eta KontsumoaFundazioko zuzendaria eta Retorna Elkarte-ko kidea; Juan Ramón Meléndez, Sismega-ko zuzendari nagusia; Iñaki Murillo, Murillo

Viteri upeltegietakoa; Pedro García, Garcíaupeltegietakoa, eta Marisol Casado, Nafa-rroako Ostalaritza Enpresa Txikien Elkartekoordezkaria.

Produktu itzulgarriak sustatzea hondakinakmurrizteko bitarteko ona daNafarroako Gobernuak jardunaldi bat antolatu zuen, ontziak gorde eta itzultzekosistema azaltzeko

21

LABURREAN ENTITATEAK

Nafarroa osoko ikastetxe frankok berenhondakinak murrizteko konpromisoahartu dute, hondakinei buruzko eskola-planen bitartez. Plan horien asmoa daikastetxe bakoitzean hondakinak pre-benitzeko eta gaika biltzeko espe-rientziak garatzea. Planek, gainera,nork bere ebaluazioa egiteko proposa-mena dakarte, ikastetxe bakoitzakingurumenari begira zer-nolako egoeraduen aztertzeko eta hobekuntzak pro-posatu eta egiteko, betiere hiri honda-kin gutxiago sortze aldera eta sortzendirenak biltze eta birziklatze aldera.

Hona hemen zer ikastetxe di-ren: La Paz BHI (Cintruéni-go), Garces Los Fayos Ikas-tola (Tafalla), Virgen del So-

to I.P. (Caparroso), José Luis Arrese HL-HIP (Corella), Otsagabia DBHI (Otsaga-bia), Aralar Mikel Donea BHI (Altsasu),Paz de Ziganda Ikastola (Atarrabia),Orreagako Ama (Garralda), San MigelHLHIP (Orkoien), Pablo Sarasate BHI(Lodosa), Corellako Arte Eskola (Core-lla), Askatasuna BHI (Burlata), ObanosHLHIP (Obanos) eta Labiaga Ikastola(Bera).

Hondakineiburuzko sentsi-bilizazio tailerraNafarroako hondakin mankomunitate iaguztiek ikasleak hondakinen inguruansentsibilizatzeko tailerretan parte hartu zu-ten, iaz; guztiek, Iruñerrikoak izan ezik, bereheziketa-programa baitute. Ikasleak, guzti-ra, 4.983 izan ziren, eta, tailerrak, berriz, 244.Tailerren helburu nagusia izan da hondakingutxiago sortzea eta hiri hondakinak gaikabiltzea.

Langile adituak aritu dira tailerrak koordi-natzen, eta Lehen Hezkuntzako eta Biga-rren Hezkuntzako 1. eta 2. mailako ikasleekparte hartu dute. Tailerrak doakoak izan di-ra.

Ekimen hori Nafarroako Gobernuak hainbaterakunderekin sinatu dituen hitzarmenenbaitan dago. Horrela, hitzarmen bat sinatuadu beira-hondakinak (Ecovidrio) eta Honda-kin Elektriko eta Elektronikoak KudeatzekoSistema Integratuez (KSI) arduratzen direnerakundeekin. Gobernuak, halaber, honda-kinak prebenitzeari eman dio bultzada, Na-farroako Ingurumen arloko Baliabide Zen-troaren bidez (CRANA). Ekimena bat datorNafarroako Hondakinak Kudeatzeko PlanIntegralarekin, hainbat neurri aurreikusi bai-titu (prestakuntza, informazioa eta inguru-men-heziketa) herritarrak, oro har, eta ikas-leak, bereziki, hondakinen inguruan sentsi-bilizatzeko.

Ikastetxeak, hondakinak murrizteko prest

LABURREANENTITATEAK

22

Hondakin arriskutsuak kon-trolatzeko eta haien jarrai-pena egiteko izapidetze te-lematikoa hasi eta bi urtera,

esan daiteke ingurumen arloko datuentrukaketa elektronikorako hizkuntza(E3L esaten zaiona) autonomia erkide-go guztietara zabaldu dela, bai eta Ne-kazaritza, Elikadura eta Ingurumen Mi-nisteriora ere. Iazkoan, bide hori erabilizen, hondakin arriskutsuak kontrolatzea-ri eta haien jarraipena egiteari buruzkodokumentu guztiak egiteko. Guztira,15.000 dokumentu inguru izan ziren;beraz, 300 bat kilo paper aurreztu eginda.

Ekimen hori ETER proiektuaren baitan

dago (Ingurumen arloko Datuen Estan-darizatze Elektronikoa), eta helburu duhizkuntza elektroniko bat estandari-zatzea hondakinen operazioei buruzkoinformazio eta kudeaketa dokumenta-la sustatu eta hobetzeko, betiere herri-tarrak zerbitzu publikoetara bide elek-tronikoz sartzeari buruzko uztailaren22ko 11/2007 Legearekin bat. Legearenxedea da paperik batere ez erabiltzea etaizapidetze telematikoa bultzatzea honda-kin arriskutsuei buruzko lekualdaketa-jaki-narazpenetan, bai eta hondakin arris-kutsuak kontrolatu eta haien jarraipe-na egiteko agirietan ere. Holako agi-riak, hain zuzen, ministerioak eta auto-nomia erkidegoek egiten dituzte.

Gaur egun, behar diren web zerbitzuaklantzen ari dira, beste autonomia erki-dego batzuekin eta ministerioarekinegiten diren komunikazioetarako; har-tara, kontrol eta jarraimenduko agiriak,eta datu maisuak, trukatzeko platafor-ma bat garatzen ari da (E3P).

ETER proiektuak 300 kilo paper aurreztea lortu du Hizkuntza elektronikoaren bidez, hondakinen informazio eta kudeaketadokumentala hobetu da

23

LABURREAN ENTITATEAK

Mairagako eta Araxes Garaiko Manko-munitateek bi garbigune mugikor berriabiarazi dituzte etxeko hondakin berezieta arriskutsuen bilketa sustatzeko.Mairagako Mankomunitateak abiaraziduen garbigunea, zehazki, joan denmaiatzean hasi zen lanean, eta, egunjakin batzuetan, Tafallan, Erriberrin,

Caparroson eta Zarrakaztelun ibiltzenda. Mankomunitate horrek kamioibat egokitu du hondakinak bere ka-sa biltzeko. Araxes Garaiko Manko-munitatearen garbigune mugikorra,berriz, 2010eko abenduan jarri zenmartxan, eta, abenduan eta ekaine-an ibiltzen da herriz herri.

Mairagako eta Araxes GaraikoMankomunitateetakogarbigune mugikor berriak

ZangozakotransferentziaplantaHondakinen transferentzia planta berria inaugu-ratu da Zangozan. Orain, Tafallako planta berria-rekin batera, bi-biek 23.000 tona hondakin ku-deatuko dituzte urtero. Zangozako transferent-zia planta berriari Pirinio aldeko estazioa deritzoeta hainbat mankomunitatetako edukiontziberdeetako hondakinak iristen dira (hau da, gaiorganikoa eta gainerakoa); zehazki, Zangoza Es-kualdeko, 10. Eremuko (Agoitz), Bidausi eta Es-ka-Zaraitzuko Mankomunitateetakoak. Zango-zatik Tuterako El Culebrete zentrora garraiatzendira. Hondakinen Partzuergoak sustatutakoproiektua izan da, Nilsa sozietate publikoaren bi-tartez. Mankomunitateetan sortzen diren hon-dakinak transferentzia plantetara garraiatzen di-ra, eta, planta haietatik errazagoa da hondaki-nak tratamendu zentroetaraino eramatea, hauda, Carcarrera (Jurramendiko Mankomunitatea),El Culebretera, (Erriberako Mankomunitatea) etaGongorara (Iruñerriko Mankomunitatea).

Joan den maiatzaren 17an, Birziklape-naren Mundu Eguna ospatu zen. Horidela eta, Lan Garapen eta IngurumenDepartamentuak, beira-hondakinaketa tresna elektrikoen hondakinak ku-deatzeko entitateekin batera, hainbatbisita antolatu zituen Agoizko Ecoin-tegra enpresaren planta ikustera joa-teko, tresna elektrikoak eta elektroni-koak nola tratatzen dituzten ikuste al-dera. Bestelako bisitak ere izan ziren;hots, Iruñeko Trinitariosko bilketapneumatikorako zentralera eta hon-dakinak tratatzeko Gongorako zentro-ra, Iruñerriko Mankomunitateak kude-atzen duen hartara. Egun horren kari-ra, Izarbeibarko Mankomunitateak,bere aldetik, edukiontziak ikastetxee-tan banatu zituen, ikasleen arteankontzientziatzea sustatzeko.

Nafarroak BirziklapenarenMundu Eguna ospatu zuen

Bortzirietako Mankomunitateak Ibar-dingo isurtegia zigilatu eta behin beti-ko itxi egin du. Berako isurtegia 2008azgeroztik egon da jarduerarik gabe. La-nen helburua izan da inguru hori ingu-rumenaren aldetik bere onera ekartzea.Isurtegia 1990ean hasi zen erabiltzen,eta, itxi den arte, urtero, 5.000 tona hon-dakin jaso zituen. Bortzirietako honda-

kin organikoak eta gainerakoa, gauregun, Gongorako isurtegira bideratzendira; edukiontzi horira doazen ontziak,berriz, sailkatu eta Iruñerriko Manko-munitatearen Plantara garraiatzen di-ra; beirakiak Ecovidrio enpresaren bir-ziklapenera, eta, tamaina handikohondakinak, azkenik, Emausko Trape-roetara.

Bortzirietako MankomunitateakIbardingo isurtegia itxi du

EuropakoLegebiltzarrakhondakin elektri-koak biltzeko etabirziklatzekohelburu berriakonetsi ditu Europako Legebiltzarrak onetsitako zuzenta-rauak helburu zorrotzagoak ezarri ditu hondakinelektriko eta elektronikoak biltzeko eta birzi-klatzeko. Batasuneko estatuek era horretakohondakin gehiago bildu behar dituzte, urtekoeta lagun bakoitzeko 4 kiloko helmugara iritsibadira ere; horrela, 2016rako, herrialde gehienek45 tona hondakin elektriko eta elektroniko bildubeharko dituzte, merkaturatzen diren 100 tonatresna bakoitzeko.

Era berean, kontsumitzaileek zilegi izanen dutetresna txikiak merkataritza-azalera handietaraitzultzea (sakelako telefonoak, etab.), produktuberririk erosi behar izan gabe.

Horrez gain, kontrolak ere zorroztu dira, eta orainlegez kontrako kargamenturik ez da bidalikohondakin elektriko eta elektronikoen tratamen-duak langileen osasuna eta ingurumena arris-kuan jartzen dituen herrialdeetara.

Kontseiluak arauari onespen formala eman be-harko dio, eta Estatu kideek urte eta erdiko epeaizanen dute arau hori herrialde bakoitzean inda-rrean jartzeko.

Iruñerriko Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015 Jose Muñoz

Zenbat biztanle 349.149

Zenbat herri 248

HerriakAdios, Antsoain, Anue, Añorbe,Aranguren, Atarrabia, Atetz, Barañain,Basaburua, Belaskoain, Beriain,Berriobeiti, Berriozar, Bidaurreta,Biurrun-Olkotz, Burlata, Etxarri,Eguesibar, Eneritz, Esteribar, Etxauri,Ezkabarte, Galar, Goñi, Girgillao, Imotz,Itza, Iruñea, Lantz, Legarda, Muruzabal,Noain-Elortzibar, Odieta, Olaibar, Oltza,Ollaran, Orkoien, Tebas-MuruArtederreta, Tirapu, Txulapain, Uharte,Ukar, Ultzama, Uterga, Zabaltza, Ziritza,Zizur Nagusia eta Zizur Txikia.

Erriberako hiri hondakinsolidoak kudeatzekoMankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Maribel Echave Blanco

Zenbat biztanle 88.921

Zenbat herri 19

Herriak Ablitas, Arguedas, Barillas, Buñuel,Cabanillas, Cascante, Castejon,Cintruenigo, Corella, Cortes, Fitero,Fontellas, Fustiñana, Monteagudo,Murchante, Ribaforada, Tutera, Tulebras,Valtierra

Jurramendiko Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015

Pedro Mangado

Zenbat biztanle 54.228

Zenbat herri 126

HerriakAbaigar, Abartzuza, Aberin, AguilarKodeskoa, Allinibar, Allo,Ameskoabarrena, Antzin, Andosilla,Aranaratxe, Aras, Los Arcos, Arellano,Armañanzas, Arroitz, Aiegi, Azuelo,Barbarin, Bargota, El Busto, Carcar,Desoio, Deikaztelu, Deierri, Elizagorria,Esprontzeda, Etaiu, Eulate, Gesalatz,Jaitz, Iguzkitza, Lanaibar, Larraona,Legaria, Lerin, Lezaun, Lizarra, Lodosa,Lukin, Mendaza, Mendabia, Metauten,Mirafuentes, Morentin, Mues, Murieta,Nazar, Oko, Olexoa, Oteiza,Piedramillera, Sansol, Sartaguda,Sesma, Sorlada, Torralba del Rio,Torres del Rio, Viana, Villamayor deMonjardin, Villatuerta.

MendialdekoMankomunitateaMankomunitateburua 2011-2015Oier Eizmendi Astibia

Zenbat biztanle 6.542

Zenbat herri 6

Herriak Arano, Areso, Goizueta, Larraun,Lekunberri, Leitza.

Eska-Zaraitzu HirikoHondakin SolidoenMankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Cruz Moriones

Zenbat biztanle 3.325

Zenbat herri 18

HerriakBidankoze, Burgi, Espartza Zaraitzu,Erronkari, Ezkaroze, Galoze, Garde,Gazteluberri, Gorza, Izaba, Itzaltzu,Jaurrieta, Nabaskoze, Otsagabia,Orontze, Sartze, Urzainki, Uztarroze,

Mairagako Mankomunitatea -ErdialdeaMankomunitateburua 2011-2015Patxi Irízar Jáuregui

Zenbat biztanle 27.315

Zenbat herri 33

HerriakBarasoain, Beire, Caparroso, Erriberri,Garinoain, Leotz, Melida, Murillo elCuende, Murillo el Fruto, Oloritz,Orisoain, Pitillas, Puiu, San MartinUnx, Santakara, Tafalla, Uxue, Untzue,Zarrakaztelu.

* Zenbat biztanle eta zenbat herri. 2010eko datuak.

Mankomunitateak,informazioa

Malerrekako ZerbitzuOrokorren Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Alberto San Miguel

Zenbat biztanle 5.509

Zenbat herri 15

HerriakBeintza-Labaien, Bertizarana, Donamaria,Doneztebe, Elgorriaga, Eratsun, Ezkurra,Ituren, Oitz, Saldias, Sunbilla, Urrotz,Zubieta.

LABURREANENTITATEAK

24

Nafarroako ErriberagoienekoHiri Hondakin SolidoakKudeatzeko Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Carlos de Miguel Altimasveres

Zenbat biztanle 34.296

Zenbat herri 9

HerriakAlesbes, Azagra, Azkoien, Cadreita,Falces, Funes, Martzilla, Milagro, SanAdrian.

Sakanako Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Aitor Karasatorre

Zenbat biztanle 20.805

Zenbat herri 28

HerriakAltsasu, Arakil, Arbizu, Arruazu,Bakaiku, Ergoiena, Etxarri Aranatz,Irañeta, Irurtzun, Iturmendi, Lakuntza,Olazti, Uharte Arakil, Urdiain, Ziordia

Izarbeibarko Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Mª Teresa Iradiel

Zenbat biztanle 11.567

Zenbat herri 12

Herriak Artaxoa, Artazu, Berbintzana, Gares,Girgillao (Etxarren Girgillao), Larraga,Mañeru, Mendigorria, Miranda Arga,Obanos, Zirauki.

Zangoza EskualdekoZerbitzuen MankomunitateaMankomunitateburua 2011-2015Jesús Esparza

Zenbat biztanle 10.085

Zenbat herri 16

HerriakErromantzatua, Esa, Eslaba, Ezporogi,Galipentzu, Irunberri, Kaseda, Leatxe,Lerga, Ledea, Oibar, Petilla Aragoi,Zangoza, Zare, Xabier,

Bortzirietako Hiri-HondakinenMankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Miguel Mari Irigoyen Sanzberro

Zenbat biztanle 8.658

Zenbat herri 5

HerriakArantza, Bera, Etxalar, Igantzi, Lesaka

Baztango Udala

Mankomunitateburua 2011-2015Garbiñe Elizegi

Zenbat biztanle 7.982

Zenbat herri 15

HerriakAlmandoz, Arizkun, Azpilkueta, AmaiurBerroeta, Aniz, Ziga, Oronoz, Arraioz,Irurita, Gartzain, Lekaroz, Elizondo,Elbete, Erratzu.

10. Eremuko Hiri HondakinSolidoak KudeatzekoMankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Mabel Cañada

Zenbat biztanle 5.401

Zenbat herri 11

HerriakAgoitz, Artzibar, Elo, Ibargoiti,Itzagaondoa, Lizoain, Longida,Untzitibar, Urraulgoiti, Urraulbeiti, UrrotzHiria

Araxes GaraikoMankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Mikel Javier Rekalde Goldáraz

Zenbat biztanle 915

Zenbat herri 2

HerriakBetelu eta Araitz (Azkarate, Betelu,Gaintza, Intza eta Uztegi eta Arribe-Atallu)

Bidausi Mankomunitatea

Mankomunitateburua 2011-2015Esteban Juanarena Apesteguía

Zenbat biztanle 2.658

Zenbat herri 14

HerriakAbaurregaina, Abaurrepea, Aria, Aribe,Auritz, Erroibar, Garaioa, Garralda, HiriberriAezkoa, Luzaide, Orbaizeta, Orbara,Orotz-Betelu, Orreaga

25

LABURREAN ENTITATEAK

26

Hondakinak zenbakitan Hiri hondakinen sorrera; bilakaera

ARGIBIDEA

2008aren aldean, biztanleko eta egunekosortu den kopurua % 7 murriztu da.Elikagai-kontsumoa % 7 ere murriztudenez, badirudi Hiri Hondakinen sorreraegonkortu egin dela. Elikagai-kontsumoa-ren datuak: iturria: MARM.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: % 10 (2020): % 5,6 falta da helburuabetetzeko.

Etxeko hondakin berdeak bio-hondakinengaikako bilketa dira. Hiri Hondakinetakobio-hondakin guztien artean % 4 dira. Ezdira kontuan hartzen Jurramendiko hon-dakin solidoen gai organikoak, % 10etikgora desegokiak direlako.

Udalek egiten dituzten inausketak ez lirate-ke kontuan hartu beharko. Helburua betebeharko da mankomunitateen gaikako bil-ketarako proposamenen bidez.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: % 50 (2020): % 45 falta da

Badirudi kontsumoa gehiago jaitsi delapaper/kartoizko ontzietan eta metalez-koetan, murrizketa proportzionala izanbaita merkaturatutako ontzien murriz-ketarekiko (% 7). Beirakiei eta plastikoz-ko ontziei dagokienez, gehiago birzi-klatzen dira; beraz, horrek esan nahi duontzi horien gaikako bilketa hobetudela.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: ez dago helburu kuantitatiborikkopuru gordinei dagokienez.

Europar Batasunetik arau bidez datozenjarraibideak ikusita, 2008tik aurrera ezda birziklapentzat joko bio-hondakinenbilketa batetik heldu den birziklapena,bilketa hori gaika egin ez bada; horrega-tik grafikoan jaitsiera bat ageri da.

NHKPI helburuak betetzeko aurreikuspe-nak: % 52 (2020rako, 2008ko erref.). % 23falta da.

Nafarroakohondakinakkudeatzekoerakundeak etaazpiegiturak

Nafarroako Hondakinen Partzuergoak utzitako mapa

27

ARGIBIDEA

Baztango Udala

Foruen plaza z/g 31700 Elizondo948 580 006

Araxes Garaiko Mankomunitatea

Kale Nagusia, 4 31891 Arribe - Araitz948 513 087

Bortzirietako Hiri hondakinenMankomunitatea

Andutzeta karrika, 15 31760 Etxalar948 635 254www.bortziriakzabor.comIruñerriko Mankomunitatea Chinchilla jeneralaren k, 7 31002 Iruña901 502 503www.mcp.es

Mairagako Mankomunitatea

San Salvador, 11 - behea 31300 Tafalla948 703 305www.mairaga.es

Malerrekako Mankomunitatea

Merkatarien karrika, 17 behea 31740Doneztebe 948 451 746

Mendialdeko Mankomunitatea

Elbarren kalea, 1 31880 Leitza

948 510 444

Jurramendiko Mankomunitatea

Bellviste, 2 - 31200 Lizarra948 552 711www.montejurra.com

Bidausiko Hondakin solidoenMankomunitatea

Petra Matxin, 1 - 31693 Garralda948 764 008

Eska-Zaraitzu Hiriko Hondakin SolidoenMankomunitatea

Antonio Aróstegui, 5 - 31450 Nabaskoze948 470 008

Sakanako Mankomunitatea

Uriz kalea, 38 - 31830 Lakuntza948 464 867www.sakana-mank.com

Zangoza Eskualdeko ZerbitzuMankomunitatea

Kale Nagusia 9 – 11. Posta kodea: 31400Zangoza 948 871 247

Izarbeibarko Mankomunitatea

Mendigorria errep., 1 behea - 31100Gares 948 341 076

Erriberako Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaPaseo de Los Grillos, 17 - 31500 Tutera 948 411 894www.mancoribera.com

Erriberagoieneko Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaAvda. de la Paz, 21 – 1. sol. B - 31350Azkoien 948 713 179

10. Eremuko Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaKale Berria, 22 - 31430 Agoitz948 336 217

Landa Garapen, Industria, Enplegueta Ingurumen Departamentua http://www.navarra.es 848 42 66 98Nafarroako Hiri HondakinenPartzuergoa (NILSAk kudeatua)http://www.nilsa.com 948 176 928Birziklapena Sustatzeko Bulegoa(Gestión Ambiental-ek kudeatua)http://www.namainsa.es 948 198 636Nafarroako Ingurumen arlokoBaliabide Zentroa (CRANA)http://www.crana.org 948 140 018

Hondakinak kudeatzeko Mankomunitateak eta Udalak

BE

STE

LAK

O E

RA

KU

ND

EA

K