MODELATZE KARSTIKOA

Olatz Ugarte eta Izar Larrañaga

zer da?➔ Urak kareharriaren gain

eragiten duen erliebe-forma

da. Ur horiek zenbait higadura

forma sortzen dituzte bai

gainazalean, bai lurpean.

erosio karstikoaren sorrera prozesua➔ Kareharria harri sedimentario mota bat da.

◆ Ia osorik kaltzio karbonatoz osatua CaCO3

➔ Sakonera gutxiko itsaso epeletan osatzen dira eta kolore zuriarengatik oso erraz desberdintzen dira.

➔ Bi jatorri daude

◆ Jatorri kimikoa: Ca2+ + 2 (HCO3−) = CaCO3 + H2O + CO2

◆ Jatorri organikoa: oskolak egiteko karbonatoa erabiltzen duten organismoen hil osteko sedimentazio prozesuengatik.Sedimentazioa mota hau beste aldi batzutan askoz osteko sedimentazio prozesuengatik.

erosio karstikoaren sorrera prozesuaKareharriaren ahultasun marratan ura pilatzen da eta kaltzio karbonatoa disolbatzen du. Ura karbono dioxidoarekin elkartzean pittin bat azidotzen da. Azaleko eta lur azpikoko urak haitza disolbatzen joaten dira paisaia karstikoaren egitura bereziak sortuz.

Higaduratik sortutako egiturak

lurraren gainazaleko egiturak➔ Dolina edo troka: Lurpeko areto bateko sabaia erortzen bada, troka edo

dolina deritzen sakonuneak agertzen dira gainazalean.

➔ Lapiaz edo torkal: Euri ura harri disolbagarrien gainetik igarotzen da, eta lapiaz izeneko ildoak sortzen ditu.

● Aurri itxurako paisaiak: arkuak, galeriak...

lurpeko higadura formak➔ Meazulo/katazulo: Tunel horizontalak edo ez hain horizontalak dira. Oso

estuak badira katazulo deritze.

➔ Leizea: Hodi bertikalak dira, eta batzuetan gainazalera iristen dira.

ARETOAK/HAITZULOAK/GALERIAK➔Estalaktita:Karbonato kaltziko eta beste mineral batzuk

osatutako espeleotema da, leize baten sabaitik eskegita dagoena.

➔Estalagmita:Karbonato kaltziko eta beste mineral batzuk osatutako espeleotema da, leize baten lurretik altxatzen dena.

➔Zutabeak: estalaktita eta estalagmita batzetik dator.

➔Estalaktita eszentrikoak:Itxuraz grabitate indarraren eraginari ihes eginez sortutako espeleotema karstikoak dira.

estalaktitaestalagmita

estalaktita eszentrikoa

Azalerazio egiturak➔Iturburua edo sorburua:Lur azpiko ura azalera isurtzen den aterabidea da.

sedimentazio karstikoaren egiturak

deskaltzifikazioko buztina metaketak➔Kareharrietako kaltzio karbonatoa disolbatzean, buztin

hondarra geratzen da , eta lurpeko aretoetan metatzen da batzuetan.

GATZ DISOLBAGARRIAK HAUSPEATUTA:➔Kaltzio karbonato disolbatua hauspeatu egin daiteke, eta

espeleotema hauek sor daitezke:

◆ Kareharrizko tobak (harriak oso porotsuak)

◆ Estalaktitak

◆ Estalagmitak

◆ Zutabeak

◆ Estalaktita eszentrikoak