mila leiho zabalik - naiz: · beziak eta hutsuneak ikustean ,eta, batez ere, eguneroko bizitzan...

XABIER MONTOIA: «Nire musikandesagertu dena elektrizitatea da,biluzten joan naiz» > 22

ASTEARI ZEHARKA BEGIRA

1978+ RAMON SOLA > 11

www.gaur8.infomila leiho zabalik

2017ko azaroaren 11 | XI. urtea • 543. zbk.0,50 euro

BERTSOAREN ERAKUSLEIHOARENBESTE ALDEA > 12

Jon URBE | ARGAZKI PRESS

Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Xabier Izaga Gonzalez.

Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018

Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: [email protected].

Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.mila leiho zabalik

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK(HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA

155aren aroan, Frantzisko aita

santuari deabruaren 666a

egozten diote 04

Maroko, egarriak itota 08

Bertsolari Txapelketa Nagusiaren

aldamioetan dabiltzanak 12

Beitu!, 14-18 urte bitartekoentzat

hedabide digital berria 18

Elkarrizketa: Xabier Montoia 22

In fraganti: Nika Bitchiashvili 28

Juantxo Egañaren behatxulotik 31

4

22

18

28

SINADURAK:

03 Isidro Esnaola: Sobietar

Batasunaren kronika

sentimental txiki bat

10 Saioa Aginako Lamarain:

Bizidun lotsadunak

11 Ramon Sola: 1978+

16 Unai Gaztelumendi

20 Beñat Gaztelumendi: Erbiak

21 Nerea Ibarzabal Salegi: Ehun

27 Antton Izagirre: Krabelin

gorriak

27 Miren Azkarate Badiola:

Hasierak ez dira beti politak

30 Izaskun Etxeberria Uztarroz:

Ondare kulturala klik batean!

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 2 / 3hutsa

atze

rria

Aste honetan Errusiako Iraultzaren 100. ur-teurrena bete da. Perestroika garaian uni-bertsitateko ikasketak egitera Moskura jo-an nintzen. Erakargarria zen beste sistemasozial eta politiko bat, sozialismoa alegia,bertatik bertara ikustea eta ezagutzea.

Gaur egungo egoerarekin aldea nabarmena zen. Kapita-lismoa eta sozialismoa banatzen zuen harresiak zutik zi-rauen. Garai hartan, gainera, ez zegoen egun dagoen in-formazio jario amaigaberik. Zentzu horretan, nahikoezezaguna zen bertako egoera erreala. Alde guztietatikpropaganda interesatua zegoen. 1985ean Mikhail Gorba-txov alderdi komunistaren idazkaritza orokorrera iritsizen. Berak bultzatu zuen Perestroikak argi utzi zuen So-bietar Batasuneko sozialismoa ez zegoela bere unerikonenean. Edozein kasutan,sozialismoa berreraikitzekoasmo horrek munduko ez-kertiarren artean ilusioa ber-piztu zuen. Testuinguru horretan iri-

tsi nintzen Sobietar Batasu-nera. Hasierako inpresioaknahiko kontraesankorrakizan ziren. Zenbait esparrukgarapen handia izan zutelaargi ikusten zen. Esate bate-rako, irakaskuntza sistema.Unibertsitateak zituen balia-bideek eta antolaketak (ikasleentzako egoitza eta zerbi-tzuak, beka sistema, azpiegiturak...) argi erakusten zuteninbertsio handia egin zuela Sobietar Batasunak punta-puntako irakaskuntza sistema edukitzeko. Beste gauza batzuetan, aldiz, hutsuneak nabarmenak

ziren. Langabeziarik ez bazegoen ere, eguneroko bizitzaez zen erraza: kontsumo aukerak urriak ziren, maiz den-dak erdi hutsik zeuden, beti zegoen zerbaiten falta. Ho-rrez gain, saltzaileak orokorrean nahiko baldarrak ziren:beraiek agintzen zuten seinale, ez kontsumitzaileek. Bri-tainia Handitik ihes egin zuen espioi batek zioen mo-duan, Sobietar Batasuna zen herrialde bakarra non saldahotza eta zukuak bero zerbitza zitzaketen.

Sobietar Batasunari buruzko beste irudi interesatu batkontrol zorrotzarena zen. Ematen zuen Alderdi Komu-nistak edota Polizia Sekretuak dena kontrolatzen zuela,gauza guztien gainean zegoela. Praktikan kontrola nahi-ko formala zen. Harrigarria bada ere, Sobietar Batasunaantolakuntza eredu gisa ez zen preseski nabarmentzen. Interesgarriena Mendebaldeko komunisten jarrera

zen. Gehienek mitifikatuta zuten Sobietar Batasuna. Ga-beziak eta hutsuneak ikustean, eta, batez ere, egunerokobizitzan pairatzean, zur eta lur gelditzen ziren. Denaden, kontu materialekin kezkatzen ziren bitartean, ez zi-ren bereziki arduratzen gizartean zen demokrazia faltaeta kontrol ideologikoarekin. Edozein artikulu, liburuedo albistegik kontsigna berak errepikatzen zituen. De-nek aipatzen zituzten alderdi buruaren azken hitzaldia,

azken kongresuko ebazpenak edota liburu kanonikoenesaldiak. Horren aurrean kritikarik ez. Defentsa meka-nismo gisa, errua errusiarrei botatzen zieten. Eredu so-zialista ez zegoen gaizki, ereduak ez zuen akatsik. Arazoaerrusiarrak ziren: alferrak, baldarrak, mozkorrak... ziren.Beraiekin ezin zela ezer eraiki zioten. Argudio horrekinerakusten zuten nagusitasun moralak, baina, ez zuenerrealitatearekin bat egiten: errusiarrek iraultza egin etamantendu zuten, eta, aldiz, kanpoko komunistek, ez. Dena den, defentsa mekanismo hori ez da komuniste-

na soilik. Uste baino zabalduago dago. Inoiz ezer lortu ezduenak, borrokatzen direnei lezioak emateko ausardiaeta nagusitasun morala erakusten du sarri. •

{ datorrena }

Sobietar Batasunarenkronika sentimental txiki bat

Mendebaldeko komunistek errusiarreibotatzen zieten errua. Eredu sozialistak ezzeukan akatsik, arazoa errusiarrak ziren:alferrak, baldarrak, mozkorrak... omen ziren.Beraiekin ezin zela ezer eraiki zioten

Isidro Esnaola

hutsa

hutsahutsa

atzerria

Frantzisko aita san-tua estimatua daoso Euskal Herrian.Bere erretratuakugariak dira gureherriko sinestun

askoren etxeetan. Bere apalta-sun eta umiltasunak pertsonazinez herritarra bilakatzen du-te. Kristau askok espero zutenbiziberritze pastorala, errukia,errespetua haragitzen ditu;hau da, bizi dugun garaiarenespiritua. Elizako sektore au-rrerakoientzat atmosferairaultzailea sortu du, negu lu-zearen osteko udaberria.

Beste horrenbeste esan dai-teke 1960eko hamarkadan ai-tasantutza labur baina oparoaizan zuen Juan XXIII.a zenariburuz. Oraindik orain harenerretratu horituak makina batetxetan zintzilik ikus daitezke.«Aita santu ona» bezala ezagu-na egin zen gizonak, Vatikano-ko II. Kontzilioa deitu zuen,betiereko egietatik eta tradi-zioaren dogmetatik harago,Elizaren leihoak munduari za-baltzeko. Pobreen aldeko alda-rria ekarri zuen, alienatzailebaino, fedea askatzaile egitekoanimaleko ahalegina. Horrega-

tik bizi da euskal kristau as-koren gogo-bihotzetan.

Juan XXII.ak izan zituenbezala, baina, Frantzisko ai-ta santuak ere etsai asko di-tu. Etxe barruan bertan dira,gainera, Jorge Mario Bergo-glio gehien gorrotatzen du-tenak. Ahopeka, aita santuahil arte ezer egin gabe zainegoterik ez dagoela diote,bestela Elizan zisma berriaksortuko omen ditu-eta. Ez,ez dira kanpotik etorritako-ak, ez dira ateo diabolikoak,ezta musulman fanatikoakere. Elizaren barrutik eragi-ten dute, beren burua egiakatolikoaren zaindari goren-tzat hartuta, eta, esan gabedoa, jakitera ematen dute ai-ta santua heretikoa dela.Ongi antolaturiko sektoreatzerakoiak dira, hertsitasu-naren bultzatzaile hutsak,eta Frantziskorekin ElizakVatikanoko II. Kontziliotik

155aren aroan, Frantziskoaita santuari deabruaren666a egozten diote. Elizabarruko sektore antolatuakdira, eta, eskritura santuenizenean, erresistentziabultzatzen dute Bergogliorenobra pastoralaren aurka.

Erasoa jo, aita santua jomuga{ analisia } Mikel Zubimendi Berastegi

hutsa

hutsa hutsa

Frantzisko aita santuaren etsaiek, eskritura santuetako

doktrinaren argitasuna etauniformetasuna bultzatzen ezdituen herejea izatea egozten

diote Bergogliori. AFP

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 4 / 5

ezagutu ez duen zalantza etahorrore giroa bizi duela uste,idatzi eta aldarrikatzen dute.

Pentsa daiteke Frantziskoaita santua Elizan bultzatzenari den aldaketak geldiezinakdirela. Izan litezke. Baina ho-rrelakorik ez da gertatuko in-dartsua eta arnas luzekoa izango den kontraerasorikgabe. Krisiaren eztanda ez daagian berehalakoa izango, ezda aurreikusten gaurtik biha-rrera Elizaren barneko zismabat, baina zatiketaren itzalahanditzen ari da pixkanaka.Hala, Eliza hierarkiarekin lis-karrak ohiko bilakatuko dira,doktrinaren zaindari ortodo-xo direla uste dutenek aitasantua publikoki kritikatzeanormalitate berria bihurtukoda, eta, aurrera begira, etorki-zuneko aita santuen aukera-keta eta praktika asko zaildu-ko dira.

Frantziskoren aitasantu-tzak Elizarentzat ondoriodramatikoak izango dituelauste dutenak doktrinaren etabere misterioaren zale dira,munduko kezketatik aldendunahi duten barnerakoiak, ezzentzuaren eta jakinduriaren zale kanporakoiak. Aita san-tua ezin dela epaitu aitortzendute, bai, baina, aldi berean,bere «akats eta heresien au-rrean» erresistentzia bultza-tzen dute.

Periferiako jesuitaBergoglio periferiatik heldu-tako aita santua da. Vatikano-an zentralizatutako gehiegiz-ko boterearen oso kritiko da,eta tokian tokiko elizek au-rrera egiteko libertate gehia-go behar dutela sinisten du.Horrez gain, jesuita da; jesui-tek hazi eta hezitako gizona.Are, historiako aurreneko ai-

ta santu jesuita da. Eta jesui-tez mintzo bagara, gauza batargi dago: jesuitek diziplinaeskatu eta baloratzen dute.Egia da misio-jarduera han-dia bultzatzen dutela, nahizeta gero, beren lana ez ozto-patzearren, doktrina mailakodetaileekiko irekitasun mailabat onartu. Broma gutxi je-suitekin, diziplina eta leialta-suna zaintzen duen ordenaerlijiosoa baitira. Eta pul-tsuak ez die dardara egitenaurkariei aurre egiterakoan.

Aitasantutzara heltzean,Frantziskoren agendan ahalbezain pronto Vatikanokoadministrazio ustelaren etagotzain pederasten babesleizandako kuriaren erreformabultzatzea zegoen, ustelkeriaerabat garbitzea. Pentsa, Va-tikanoko Bankua mundukokrimen antolatuaren diruagarbitzeko bitarteko erraldoi

bilakatu zen Juan PabloII.arekin, eta, kanonizazioak,negozio itzel: milioi erdi do-lar ordaintzen ziren “santu-ko”. Eliza hegoalde globalerazabaltzea ere bazuen agen-dan Frantziskok.

Esanahi sinboliko eta in-paktu bisual itzeleko keinue-kin –hala nola etorkin mu-sulman emakumezkoenoinak garbitzea, presoekingogoratzea edo Vatikanokoparafernaliari uko eginez Fiatauto xumean bidaiatzea–,Elizaren irakaspen sozialezeta gai ekonomikoen ingu-ruan argi mintzatzen da Ber-goglio. Hizkeran sarri tonuprofetikoa erabiliz, langabe,etorkin eta pobreekiko gertu-tasun eta samurtasuna era-kusten ditu. Gaiok plazaratu-ta, gainera, sarri moralitatesexualean soilik interesatutadagoela dirudien Elizarenkanpo irudia aldatzen ari da.

Aita santuaren etsai direnhainbat kardinal ageri dira

argazkiotan. Goikoa,denetan amorratuena da,

Raymond Burkeestatubatuarra. Erdikoargazkian George Pell

australiarra ageri da, eta,behekoan, Gerhard Ludwig

Müller alemaniarra. AFP

hutsa

hutsahutsa

atzerria

Frantziskoren aburuz, Elizaahulentzat irekita izan beharden «ospitalea» da, ez handi-nahien klub bat. Errukiorrada eta errukiaren ahalarekikodebozio handia erakusten du.Bere hitz ederrekin, batzue-tan naturaz gaindikoak etaapokaliptikoak diruditenarren, bistan da sakramen-tuen eta santuen garrantzia-ren inguruan enpatikoa dela. Eliza epaile eta ukatzaile gi-

sa kontsideratua izateak, zu-zenean fariseutzat jotzen ezdenean, asko kezkatzen duFrantzisko. Bere aurreko biaita santuekin alderatuta, be-re lehentasunen agenda ez-berdina da, garaiaren espiri-tua, denbora historikoa besteera batean irakurtzen baitu.Juan Pablo II.a poloniarraketa Benedikto XVI.a alema-nak joera erlatibisten aurre-an Erromak doktrinaren argi-

tasuna eta uniformetasunalehenetsi beharra ildo hartuzuten arren, hein handi bate-an Vatikanoko II. Kontzilioakirekitako zauri eta banaketak”zuzentzeko”, argentinarra-ren kasuan agerikoa da, Eliza-ren irakaspenak aldatzeko as-mo eta ahalmenik ez duelaesan duen arren, oso bestela-koa den bide bat hartu duela.

«Amoris laetitia»Elizaren egoera irauli nahiandabil Frantzisko. Eta ahaleginhorren aurrean, bere etsaiekaitzakia, heldulekua, topatudute 2014ko eta 2015eko sino-doen ostean aita santuak ar-gitaratutako “Amoris laetitia”(Maitasunaren zoriona) ida-tzi apostolikoan. Hobe, berta-ko oin-ohar batean. Bertan,dibortziatu eta berriz ezkon-dutakoei eta ezkongabeko gu-

rasoen familiei komunioaemateari atea zabaltzen zaio.Eta, jakina, dogmatikoentzathori apostasia hutsa da, dea-bruari atea zabaltzea, Eliza-ren milurteko irakaspeneiegindako osoko emendakina.Izan ere, Elizaren doktrinarenarabera adulterioan bizi dire-nek komunioa har badezake-te, hau da, Elizak nolabaithaien bizimodua idealtzathartu ez baina onargarri egi-ten badu, sakramentuen teo-logia eta bekatuaren berarendefinizioa berridazten ari dapraktikan. Horri horrela, aitasantuaren etsaien ustez, Ber-goglioren asmoa ez da soilikaldaketa pastorala, ondoriodoktrinala duen ekintza zita-la baizik. 2014ko eta 2015eko sinodo-

ak deitzean, Frantziskok, mi-lurteko irakaspenen dogmakbaietsi baino, Elizaren beste-

lako dimentsio pastoral etamisio-egilea azaleratu nahiizan zuen. Hau da, kanpotikikusiezin egiten ari den kato-lizismoaren aurpegi errukior,bero eta abegikorra. Sinodo horietan galdera

zailak erantzutera deitu zi-tuen gotzainak, inoiz ez beza-lako argitasunarekin: nolasenda daitezke dibortziatuenzauriak, ezkontzaren banae-zintasuna bultzatzen den bi-tartean? Nola besarkatu ho-mosexualak, ezkontza gizoneta emakumeen arteko insti-tuzio bezala ospatzen den bi-tartean? Nola izan daitekeEliza, guraso onak diren beza-la, aldi berean irakasle argieta ama errukior? Aztertzen ari garen tentsio-

ak, hori bai, Jesus bezain za-harrak dira. Izan ere, Jesusekberak ez al zuen jendea biziosorako sexualki leial izatera

deitu, eta, aldi berean, adulte-roa bekatari eta biktima gisaikusi? Alegia, tentsiook ez di-ra berriak, baina bai aldiz Eli-zaren gobernu globalarenbihotzera ekarri izana.Etika sexualaren gaineko

eztabaidak, Kristoren jainko-tasunarena, aita santuarenautoritatearena edo sakra-mentuen ingurukoak bainoahulagoa dirudi. Baina, egiada, halaber, monogamia etakastitatea kristautasunarenerro izan direla luzaz. Aurrerazaleen begietara,

kontserbadoreak aldaketenaurrean erakusten ari direnerresistentzia ezinbestekoada, ordaindu beharreko pre-zioa, bai behintzat Elizakiraultza sexualaren ostekoaroan eragin nahi badu. Erre-sistentzia hori desagertukodela uste dute, eta ondorenetorriko den biziberritzeak

erabilitako bitartekoak justi-fikatuko dituela. Bestalde,kontserbadoreak, teorian be-deren aita santuaren autori-tatearen hain aldeko izanik,goitik beherako iraultzarenaurrean argudio gabe, nora jojakin ezinik geratuko direlauste dute. Aita santuaren bo-tereak Eliza alda dezakeelaberau zatitu gabe, eta, Erro-mak hitz egiten duenean,kontserbadoreetan kontser-badoreenak ere ulertuko due-la auzia itxita dagoela.

Kardinal eta belatzAdituen arabera, mundukogotzainen laurdenak aita san-tua heresiarekin flirteatzenari dela uste du. Guztien ize-nak ez dira ezagutzen, baina,noski, gotzainok ezagutzekoez da munduko beste punta-ra jo behar. Urruti gabe, Gi-

puzkoako Jose Ignacio Muni-lla gotzainaren soka berekoakdira. Aita santu aurrerakoiaez dela benetako aita santuauste dute, deabruak bidalita-ko apostata eta iruzurgileabaizik. Edonola ere, Bergoglioren

etsai amorratuena eta harenkontrako sektoreak antolatudituena Raymond Burke kar-dinal estatubatuarra da, bes-teak beste, Maltako OrdenaMilitar Subiranoaren patroiaere izandakoa. Donald Trum-pen ideologo eta estrategiaburu ohi Steve Bannon bide-okonferentziaz Vatikanoanhitzaldi bat ematera gonbida-tu zuen gizona da Burke. Ba-da, dioenez, Bergogliorekin«Elizak denboran mugagabe-ak eta betierekoak direnegiak irakasten dituela zalan-tzan jartzen ari da». Eta noladoktrina ofizialaren arabera

hutsa

hutsahutsa

Juan XXIII.aren eta II. Kontzilioaren oinordekotzat hartu da Bergoglio. GAUR8

«Frantzisko 226.aita santua da,baina, historian,horietako 37 aitasantu faltsuak edoanti aita santuakizan dira». Horiesaten dutenkardinalek honakoairadokitzen dute:Frantzisko anti aitasantua dela, 38. aitasantu faltsua, ez226. erreala.

aita santua ezin den okeregon fedearen oinarriez min-tzatzean, bada, orduan, egun-go aita santua «anti aita san-tu» bat da. Bergoglio «antiaita santu», edarra patatie!Sektore atzerakoiaren beste

belatz nabarmen bat, Austra-liako George Pell kardinalada. Pentsa, iaz urteroko lati-nezko meza eman zuene-an –Vatikanoko II. Kontzilioa-ren geroztik ia desagertuegin dira, ostiraleko bijiliaeguna bezala–, honako «per-la» hau utzi zuen: «Frantzis-ko 226. aita santua da, baina,historian, horietako 37 aitasantu faltsuak edo anti aita santuak izan dira». Hori esa-tean, dena esan zuen, hots, Frantzisko 38. aita santu fal-tsua zela eta ez 226. errealairadoki zuen.Ghanako Robert Sarah kar-

dinalak, aita santuaren or-

dezko izateko han-hemenkaaipatua, soka bereko kritikalatza egin du: «[Bergogliokdioen bezala] gizatiarra denorori ongi etorria eman be-har diogu, barneratu egin be-har dugu. Baina etsaiaren es-kutik datorrena ezin dugu etaez dugu asimilatu behar. Ezinda Kristo eta Belial [deabrua-ren izena] batera zerbitzatu!XX. mendean nazi-faxismoaeta komunismoa izan zirena,egun, Mendebaldeko homo-sexualitatea, abortuaren al-deko ideologiak eta islamiarfanatismoa dira». Afrikakosektore kontserbadoreen bu-rua, beraz, egungo aita san-tua deabruaren meza-mutiladela iradokiz...Egungo krisian Vatikanoko

II. Kontzilioaren garaiko zati-keta ikusten dutenak asko di-ra. Eta, hala, Burke kardinalaedo Munilla gotzaina bezala-

ko elizgizonetan, 1960eko ha-markadan zisma eragin zuenMarcel Lefebvre ultraren per-tsonifikazioa ikusten dute.Ideia berak, hots, «doktrinakez du atzerapausorik egitenhistoria katolikoan. Tradizioapostolikoa Kristok iragarrieta Eskritura Santuetan ida-tzitakoa da. Hori da egiazkopraktika pastoralaren muga-rria, ez beste ezer».

Gerra kulturalaSektoreok, beti bezala, gerraElizaren bihotzera eramannahi dute. Diotenez, Jesusekemandakoak direlakoan mendez mende sexuaren etaezkontzaren gaineko irakas-penak aldatu ezin direla de-fendatu duen Eliza, iraultzasexualaren aurrean kapitula-tzen ari da egun. Aita santuasalatzeko, honakoa galdetzen

dute: adulterioak «barkatu»badaitezke, zergatik ez onar-tu maitatzeko beste modubatzuk, beste joera sexual ba-tzuk edo Afrikan hain uga-riak diren familia poligamo-ak? Ez al dute horiek eresalbuespen pastoralik mere-zi? Nola har ditzakete sakra-mentuak dibortziatu eta be-rriz ezkonduek, ezkontzarenbanaezintasuna konprometi-tu gabe? Nola errespetatu ho-mosexualak, gay identitatea-ren existentzia onartzeke?Nola bultzatu «deabrukeria»hori arrazoi kulturalengatikguztiz onartezina bada Afri-kan edota Hego Amerikan? Kontserbadoreen azpijokoa

ez da berria, noski. Bergoglio-rekin bezala egin zuten JuanXXIII.arekin ere. Vatikanoko II. Kontzilioa deitzean, garai-ko espiritua ezin hobeto uler-tu zuen Juan XXIII.ak. Pobre-

en aldeko apustua egin zuen,eta, Brasilgo Leonardo Boffe-kin, Euskal Herriko Jon Sobri-norekin, El Salvadorreko Os-car Romerorekin, KolonbiakoCamilo Torresekin, Askape-naren Teologia doktrina eginzen bazter askotan. Mojekabitua kendu zuten, apaizekemakumeak deskubritu zi-tuzten (ehun mila ingurukutzi zuten apaizgoa ezkon-tzeko) , kanpoko munduaukatzen hainbeste denborapasa eta gero, Elizako leihoakzabaldu egin ziren, betierekoegien eta tradizioaren gaine-tik animaleko biziberritzeabultzatuz. Bada, egun, Bergo-glio da Vatikanoaren II. Kon-tzilioaren oinordekotza or-dezkatzen duena, eta, aitasantuaren kontrako gerra,60ko hamarkadan aldaketa-ren kontra egindakoaren se-gida baino ez da.

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 6 / 7

hutsa

hutsa hutsa

Argazkiotan, esanahi sinboliko eta inpaktu bisual itzela duten Frantzisko aita santuaren keinuak: ezkerrean, etorkinen oinak garbitzen; goian, Fiat auto xume batean bidaiatzen. AFP

atzerria

Ma r o k o kb i z id u e nkrisi so-ziala Ri-feko ga-

tazkan islatu da batik bat.Baina herrialde osoan joanden udan sortutako beste ga-tazka batek ere ageri-agerianutzi ditu marokoarren beha-rrak, baita herritarren eskaereiRabateko Gobernuak ematendien erantzuna ere: errepre-sioa. Ur gabezia larria dela-eta,herritarrek ez dute edateko,arropa garbitzeko edota harri-koa egiteko urik. Eskoletanhaurrek ezin dute komunerajoan, eta jatetxe eta hotelekarazo larriak dituzte euren ne-gozioak aurrera ateratzeko.

Zagora Marokoko hegoalde-an dago, basamortutik hurbil,eta 300.000 biztanle ditu. Hi-labeteak daramatza ur murriz-ketekin. Ur eskasia izugarriada. Bertako diputatuek diote-nez, inguruko bi ur-poltsa ba-karren gehiegizko ustiapenaksortu du egoera. Gehiegizkoustiapenaren erantzulea ereargi dute: nekazaritza.

Konponbideak eskatzekoprotestak herritarren artean

hedatu dira eta Gobernuak,bestelako gizarte arazoekinegiten duen bezala, errepresio-arekin erantzun du. Marokoiparraldeko Xauen hiritik he-goaldeko Zagoraraino zabalduden manifestazio-boladari ize-na ere jarri diote komunikabi-deek: Egarriaren Mugimen-dua. Manifestariek eurenesloganetan adierazten dute-nez, ez dira soilik eguneroko

bizitzarako beharrezkoa dutenbaliabide bat eskatzen ari,Konstituzioaren urraketa eresalatzen ari dira. Izan ere, Ma-rokoko Konstituzioak herritardenek ura eskuragarri izatekoeskubidea dutela jasotzen du.

Zagoran, urriaren hasieran,23 lagun atxilotu zituztenprotestetan. Horietatik 11 hau-rrak ziren. Bazterketa eta Mar-jinazioaren Aurkako Batzorde-ko Anaya Salem aktibistarenesanetan, atxilotuetatik 18 bai-menik gabeko manifestaziobatean parte hartu eta protes-ta bultzatzeagatik epaituko di-tuzte. Beste bost ApelazioEpaitegira eramango dituzte,sua piztu eta poliziak eraso-tzea egotzita. Joan den uztaile-an, Maroko erdialdeko BeniMelal hirian ere, ur faltak ten-tsioa eragin zuen. Manifesta-zioetan istiluak izan ziren,egarria Maroko osoan barnazabaltzen ari den seinale.

«INFERNUA DA!»

«Urik gabe bizitzea infernuada!», salatu du Atmane Riz-

Lur-jabe handien eskuden sandia laborantzakureztatze behar handiakeragiten ditu, etaMarokon milaka etamilaka hektarea landatudituzte, Gobernuakberak suspertuta. AFP

MAROKO,EGARRIAK ITOTAErrepresioarekin erantzundie Rabatek ur premiakpiztutako protestei

Pablo Ruiz de Aretxabaleta

Zagora hiria bilakatu da Marokon indarra hartzen ari denmugimendu sozial berri baten epizentroa. Marokoarrek urpremia herrialde guztian barna sufritzen badute bada ere,arazoak hegoaldean egin du eztanda, bertako biztanleakegoera jasanezinean baitaude ur falta dela-eta. Gobernuakerrepresiorekin erantzun dio Egarriaren Mugimenduari.

POLITIKA / b

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 8 / 9

kouk, Giza Eskubideen AldekoMarokoko Elkarteko Zagorakopresidenteak. «Egoera kritikoada, biztanleentzako egunerokosufrimendua da», dio, sumin-duta, Jamal Ackhbabe Inguru-giroaren Lagunen Elkartekopresidenteak. «Familia askohainbat egunez urik gabe ge-ratzen dira; beste batzuek egu-nean hainbat orduz soilik duteura, gainera, ur ez edanga-rria», azaldu du. «Protestetan,manifestariek errepresioa etairainak jaso dituzte. Hiria se-tio-egoeran dago», jarraitu dusalaketa Ackhbabek. Baina urarena ez da arazo lo-

kala, Maroko iparraldean zeinhegoaldean ematen da, eta he-rritarren haserrea piztu du.Taunat, Xauen, Uezan eta SidiSlimane dira adibide. Hiriota-ko askotan ahaztuta zegoenofizio bat berpiztu da: saltzaileibiltariak ur horniketa ez du-ten auzoetan ur edangarriasaltzen dabiltza. Sidi Slima-nen, Rabatetik 110 kilometro-ra, bost litro ur dirham batentruke saltzen dira (0,1 euro).

Gobernuak arazoari garran-tzia kentzen dio. Charafat Afi-lal, uraz arduratzen den Estatuidazkariak dioenez, egunkarie-tan agertzen den guztia ez daegia. Ur eskasiak hainbat arra-zoi dituela ere azaldu du. Esta-tu idazkariaren arabera, aldebatetik, herritarrek ez dituzteordaindu nahi euren etxeak uredangarriaren sarearekin lo-tzeko lanen kostuak, eta horre-gatik geratzen dira hornidura-rik gabe. Bestetik, Afilalenesanetan, landa eremuetanhainbat horniketa proiektuatzeratu dira. Azkenik, ur erre-serbak murriztu direla ereonartu du Estatu idazkariak.

SANDIA LABORANTZA

Baina Egarriaren Mugimen-duak oso bestelako azalpenakditu. Salatzen duenez, aginta-riek ez dute baliabide hidriko-ak kudeatzeko estrategia inte-gralik, eta, gainera, ez dutearazoa konpontzeko benetakoasmorik erakutsi. Izan ere, az-piegiturak eraikitzeko inber-tsio publikoak falta dira, beste-

ak beste itsasoko ura gatzgabe-tzeko instalazioak edota pu-tzuak zulatzekoak. Gainera,nekazaritza arduradunekpraktika erabat kaltegarriakbultzatzen dituzte. Pentsa, Ma-rokon ur kontsumoaren %90nekazaritzan erabiltzen da etagainontzeko %10a etxeetan. Milaka hektarea landatu di-

tuzte sandiekin Marokon, hauda, ureztatze behar handiakdituen fruta. Manifestariek sa-latzen dutenez, gainera, «Ne-kazaritza Ministerioak lur-jabehandien mesederako eta biz-tanleen kalterako sustatzen dusandia laborantza». Krisiak Mohamed VI.a erre-

gea bera ere zerbait egitera be-hartu du, itxura egiteko beste-rik ez bada ere. Hala, urriaren2an, landa eta mendi eremue-tan ur eskasia konpontzekogobernu batzorde bat osatzeaagindu zuen. Argi dago Raba-tek ez duela uraren krisiarekinbeste “Hirak” bat errepikatze-rik nahi –Rif eskualdean duelaurtebete sortutako protestamugimendu indartsua–.

Emakume bat, Zagorakoiturri batean ontziakurez betetzen. AFP

«URARENGERRAK»AURRERATUEGINDAITEZKEMaroko ez da salbuespena.Ekialde Hurbileko etaAfrika Iparraldekopopulazioaren %60 bainogehiago estres hidrikoasufritzen duteninguruetan bizi da,Munduko Bankuarenarabera. Munduan%35ekoa da egoerahorretan bizi denherritarren ehunekoa. Munduko Bankuak duela

hamar urte piztu zuenalarma, Magrebek, berezikiMarokok, ur krisi larriabiziko zuela ohartaraziz.Munduko Bankuarenarabera, kalteak batez erenekazaritzak pairatukozituen, eta, ondorioz,hazkunde ekonomikoaetengo zen, gizarteezberdintasunakhandituko ziren etapobrezia hedatuko zen. Petrolioa eskuratzeko

gerrak ura kontrolatzekogerra bihurtuko zirela ereaurreikusi zuen MundukoBankuak. Etorkizun ilunhorren data 2050ean jarrizuen, baina egungo egoeraikusita aurreikuspenakmotz gera daitezke.Marokon bereziki,gehiegizko ustiaketakarazoa larritzen du. Urbaliabideak, gainera, ezdira ondo banatzen.Gizarte klase guztiek uraneurrigabe gastatzenbadute ere, goi mailakoenxahutzea askoz handiagoada, adibidez, txaletetakoigeritoki erraldoietan. Erdimailako familia batekbaino mila aldiz urgehiago gastatzen dute.

hutsa

3 BEG

IRADA:

osas

un

a/

gelt

okia

k /

tekn

olog

ia

Lotsatia izateak ez du esannahi gure izaeran akatsbat dugunik, ezta bertutebat ere. Izaera eta biziizandako esperientziamoten esku dagoen nor-

tasun ezaugarri bat besterik ez da.Hala eta guztiz ere, askok herabetasu-na errotik uxatu beharrezkoa den ara-zotzat ikusten dute.Egia da bere burua lotsatitzat jotzen

duenak egoera sozialetan zenbait mu-ga bizitzen dituela. Elkarrizketa batihasiera emateko garaian ez zaio sa-murra egiten izotzaldia apurtzea, be-re buruari buruz hitz egiterako or-duan ez da eroso sentitzen eta horrekguztiak besteekiko harremanetan ne-gatiboki eragin dezakeen presiopeanbizi da. Herabetasuna norbere buruarekiko

segurtasun faltaren ondorio izan dai-teke, besteen arreta eta begiruneamerezi ez izatearen sentsazioa etaaintzatetsia izateko eskubidea ez iza-tea sentitzearekin batera. Horrenbes-tez, lotsatia denak bere buruaz lotsasentitzen du; beraz, gainontzekoeniritziei neurriz kanpoko balioa ema-ten die.Horrek, hala ere, ez du esan nahi,

inolaz ere, egoera sozialetan lotsatia-goa denak esparru sozialean ezinizango dituenik bere helburuak lortu.Aldi berean, harreman sozialen espa-rruan trebetasunik gabe mugitzen ga-rela sentitzeak ez du zertan zerikusi-rik izan behar lan esparruan zeinesparru intelektual edota afektiboannortasunaren beste ezaugarri eta gai-tasun batzuk erabiltzeko ahalmenikez izatearekin. Zenbaitetan, ezinezkoairuditu arren, lotsatia izateak abantai-lak ere ekar litzake.

Batzuetan, lotsatia eta barnerakoiaizatea gauza bera dela pentsatzendugu eta bi hitzei esanahi bera

ematen diegu. Baina hori ez da ho-rrela. Barnerakoia den pertsonak,bakardadeaz gozatu egiten du, ezdu etsai edo mehatxu gisa ikusten,eta, besteen aburu eta begiradei adiez egotean, bere iritziak lasai adieraz-teko konfiantza sentitzen du. Berriz,lotsatia den pertsona batek, egoerasozialen aurrean urduritasunez joka-tzen du, eta hori gainditzen saiatzenden arren, momentuan ez du lortzen.Lotsa sentimenduak bere ekintza guz-tiak zipriztintzen ditu eta egoera so-zialetan egiten eta esaten dituen gau-za guztiak zalantzan jartzen ditu,ziurtasun eza hitz eta ekintza bakoi-tzean gailentzen delarik. Zentzumenen bat faltan duten la-

gunek, beste zentzumenak gehiagogaratzen dituzte, gabetasuna konpen-tsatzeko. Nortasun lotsatia dutenekere, egoera deserosoak ekidin nahianeta gaitasun sozialak eskaintzen di-tuen bertuteez gozatu ahal izateko,gehiago garatzen dituzten beste gai-tasun batzuekin konpentsatzen dituz-te euren mugak. Esaterako, beste per-tsonen kontakizunetan aipatutakoa

hobeto gogoratzeko joera dute, etaahalmen linguistiko handiagoa. Elka-rrizketak sortzeko etengabeko gai bi-laketa horretan, besteek esandakoa-ren eskanerra egiten aritzen baitirajardun sozialak iraun artean. Aldi be-rean, egiten dutena era metodiko etakontzentrazio handiagoarekin gauza-tzen dute. Pausu guztiak kontrolpeanedukitzeko beharra sentitzen baitute,beraien mugimendu eta hitzak gidoibatera lotuta baleude bezala.

Hala eta guztiz ere, zure burua lo-tsatitzat baldin baduzu, lasai egon.Lotsatia izatea ezaugarri bat beste-rik ez baita gure pertsona defini-tzen duten beste hainbaten artean.Perfektua, behar edo nahi dugunean,barnean daramagun “pertsonaia” lo-tsati hori ateratzea izango litzateke,arotzak egurra moztea beharrezkoaduenean zerra ateratzen duen bezala,edota aktorearen erregistroak bezala.Gure gutizientzat dagoen erremintabat izatea, alegia. •

[email protected]

Lotsatia izatea pertsona definitzen duten ezaugarrietako bat besterik ez da. GAUR8

Bizidun lotsadunak

Saioa Aginako LamarainPsikoterapeuta

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 10 / 11hutsa

her

ria

Dirudienez, belaunaldi politikoak 40 urte-koak dira Estatu espainolean, gizakiare-nak baina luzeagoak, ziklo luze jasangai-tzak. 1937-38an Gernikan eta Ezkabanfrankistek egindako sarraskiek gordinki

aurreratu zuten Euskal Herriari gainera zetorkiona.Lau hamarkada pasata, zikloa agorturik, sistema be-rritua osatu zen, 78ko erregimen famatua, odolustegutxiagorekin eta itxura demokratikoarekin bainamugak ondo ezarrita; dena «loturik eta ondo loturik».Ordutik beste 40 urte igaro dira eta 2018a beste zer-bait asmatzeko urtea izan beharko da, Kataluniak78ko erregimenaren barne-orekak apurtu eta tranpaguztiak agerian utzi dituelako: amaitu da, amaiarazidute katalanek.Agertoki horren aurrean, azken hilabeteotan uste

faltsua zabaldu da Euskal Herrian, baikortasun ino-zoa: katalanek lor dezaketenaren ogi apurrak-edo,ezinbestean, gurera eroriko dira eta talka horrek Es-painiaren demokratizazioa eragingo du. Baina Katalu-nia fase honetan azkeneanaske izan ala ez (ikusikoda), ez zait bururatzen nolagauza daitekeen uste faltsuhori. Errealitatea askoz gor-dinagoa da: arrazoi askotarteko, Euskal Herria ez dabidegurutze historiko ho-netan berea zen tokira ga-raiz heldu, ez da inondikinora subjektu eragilea (ezMadrilen ez eta Bartzelo-nan ere) eta elkartasunaadieraztea baino ez zaio ge-ratzen. Kontsolamendu tristea baino, ekimen behar-beharrezkoa, katalanengatik eta gugatik.2018ko erregimena datorkigu, edo 1978+ erregime-

na. Izango duen itxura ez da oraindik guztiz definitu,baina zertzelada batzuk ageri dira jada begi bistan.“155 koalizioa” ez da behin-behineko tresna, premiaz-ko arazo bati aurre egiteko formula; gelditzeko etorrida. Eta diagnosi argia egin du: Autonomien Estatuakeragin du Kataluniako matxinada, hiru esparru estra-tegikotan (polizia, hezkuntza eta hedabide publikoak)emandako autogobernua “traiziorako” erabili delako.Hala, Estatu handiagoa sortuko dute, trinkoagoa, her-tsiagoa, jakobinoagoa, Parisekoaren antzekoa. Zenba-

kietan adierazita, hau litzateke adierazpide matemati-koa: 1978+155=2018. Orekatzeko, bai eta gaur Podemo-sek ordezkatzen duen esparru hori bereganatze aldera(izango al da Pablo Iglesias orduko Santiago Carrillo?),gizarte esparruan, parte hartzeko prozeduretan esate-rako, eskua zertxobait ireki beharko dute. Baina he-rrien aurrean tinko jokatuko dute, ukabila ondo itxita.Asimilazioa bilatuko dute beste behin ere, oraingoanaldaketa teknologikoak alde dituztela: asimilazio kul-turala, linguistikoa, ekonomikoa, politikoa...1938an eta 1978an bezala, erreforma horren aurre-

an hausturarako bidea baino ez zaie geldituko euskalindependentistei 2018an. Eta historiaren erlojuainoiz baino azkarrago dabilen honetan, hurrengo zi-kloa motzagoa izan dadin ahalegintzea. Ez litzatekezertan basamortuan zeharreko bidaia luze-luzea izanbeharko, aurreko biak bezalaxe, 78+ honek eragile as-ko utziko dituelako bazterrean, Euskal Herrian zeinKatalunian, azken honek ataka horren aurrean aska-tzea lortuko ez balu. PPk lehenik bere alderdia sakri-

fikatu zuen bi herriotan, eta orain herriak berak sa-krifikatuko ditu. Hortaz, 78+ erregimena nondik etanorekin borrokatu izango da, noski. Eta Kataluniako-ak paradigma betiko aldatu du zentzu askotan: Esta-tua gainditzeko aukera egon badela erakutsi du, nolaegin eta horren truke zer ordaintzeko prest den dakoska.Hau guztia aurreikuspen pertsonal bat baino ez da.

Ezkorra, pentsa daiteke, edo errealista. Zuzena den alaez laster ikusiko da, baina komeni da behintzat mahaigainean jartzea, 2017ko iraultza honek noraezean ha-rrapatu gaituen bezalaxe, 2018ko kontrairaultzak us-tekabean harrapa ez gaitzan. •

{ asteari zeharka begira }

1978+

Kataluniako egoeraren aurrean ustefaltsua zabaldu da Euskal Herrian,baikortasun inozoa: katalanek lordezaketenaren ogi apurrak-edo,ezinbestean, gurera eroriko dira

hutsa

hutsahutsa

Ramon Sola

herria

Lehenengo urtea da SergioHernandez Txentxonafarrarentzat bertsolaritxapelketan petodun gisa.«Mezkiritzekoa naiz,Orreagatik hurbil. Txiki-txikitatik maitatu dut bertsoa.10 urterekin ‘Hitzetik Hortzera’saioko programa guztiakgrabatzen nituen. Orduaninork ez zuen bertsoa maitenire inguruan, futbola maitezuten bakarrik. Arraroanintzen euskaraz nekielako,eta, bertsoak entzutennituelarik, pentsa, arraroetanarraroena».Baina duela bi urte Erron

bertso eskola bat osatzea lortuzuten. «Hori zen nire ilusioa,nahiz eta ez dudan sekulabertsorik botako, oso txarra etaburugogorra naizelako».Ostegunero biltzen dira sei-zazpi lagun, herriko eskolan,zazpietatik bederatzietara. Kasik txapelketako saio

denetan izan da, ez badapublikoan lanean. Aulkiak,agertokia, kartelak, mikroak…behar den guztia jartzeko horegoten da. Sarreran etakomunetan egoten da jendeariesplikatzeko nondik sartu etaatera. Bertsolariak kantuan ari

direla ez mugitzeko erratekoere bai. Ostatua badago betiiskanbila sortzen da eta jendeaisilaraztea ere tokatzen zaio.«Baina ez da arazo handirikizaten. Erne egon behar gauzaguztietara. Bertsoa entzutenari naiz, baina norbaitmugitzen dela ikusten dut etabegiak han ditut. Petoarekinnagoelarik beti nago begira,nire ardurarekin». Goizean goiz, 09.00etarako,

pilotaleku edo kiroldegianizaten da fin-fin.«Mezkiritzetik kasik bi orduditut saioa edonon izanda ere.Orduan 07.00etan ateratzennaiz etxetik. Txarrena daberandu samar itzultzennaizela, gauerdi aldera, denabildu eta txukundu eta gero». Autoan etxera bidean saioa

nola joan den baloratzen du.«Beldur pixka bat izaten dutzeozer gaizki ateratzeko, bainanormalean dena ongi joaten daeta gustura itzultzen naiz». Bertsolariekin harremana

izatea pozgarria daberarentzat. «Itzela da eurekinegotea bakarrik. Bataren etabestearen gauzak ezagutzendituzu. Publikoan bazaudesaioa ikusi eta alde egiten

duzu, baina saio osteanerreakzioak ikusten dituzu, etahori handia da. Baigorrintokatu zitzaidan kartzelanegotea eta bertsoa galtzenduzu, baina han sumatzen dententsioa, bakoitza nolakontzentratzen den ikustea,nerbioak… zoragarria izan zenniretzat, bizipen berria. Duelaurte batzuk pentsaezinaegingo zitzaidan».Ederra da Txentxoren

pasioa. «Julio Sotorekin elkartueta bertsoa zenbat gustatzenzaidan ikusita, pozten zela

erran zidan. Xenpelardokumentazio zentroan ibiliginen goiz batez. Handik ekarrinituen Uztapide, Lasarte,Basarri eta Agirreren bertsozaharrak. Kristorenak dira». Traktorearekin ibiltzen da

Txentxo mendietan sasiakkentzen. Makinak konpontzenere bai. «10-14 ordu ibiltzennaiz traktorean egunean etabertsoak izaten ditut lagun.Txapelketa historikoren bat.Asko miresten ditut bertsozaharrak. XabierAmurizarenak-eta. Gure

eskualdean jendeak ez dituezagutzen. Orain, gazteek, bai.‘A ver si te vemos’ erratendidate, kamerek noizbaitenfokatu eta ikustennautelako». Kontatu duenez Erron

euskara dena galdu zen Francogaraian. Orain aunitzberreskuratu da. «38 urte dituteta nire adinetik beheiti denekeuskaraz egiten dute eskolan.Halere, nire egunerokoa %100erdaraz egiten dut». Hortikgiro %100 euskaldunerapasatzen da txapelketan.

ERAKUSLEIHOAREN BESTALDEANBertsolari Txapelketako langile eta boluntarioak

Fokuek bertsolariak argitzen dituzte, baina itzaleanbadira hamaika langile eta petodun BertsolariTxapelketa Nagusiaren muntaia erraldoia posibleegiten dutenak. 14 ordu traktorean bertsoak adituzematen dituen Mezkiritzeko boluntarioa ezagutudugu, baita saioetara iristen aurrena eta joatenazkena den Lankuko langilea ere. Oholtzakokamerako zulotik begiratu dugu, eta bertso onekindar-dar egiten duten transkribatzailearen eskuakukitu. Azkenik, Euskal Kazetaritza Saria ospatzentopatu ditugu komunikazio taldekoak, pozarren.

KULTURA / b Maider Iantzi Goienetxe

SERGIO HERNANDEZ «TXENTXO»

«Traktorean bertsoak ditut lagun beti.Bertsolariekin egotea bera itzela da»

Sergio Hernandez «Txentxo», joan den larunbateko Mauleko saioan. Bob EDME

PETODUNA

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 12 / 13

Durangoko eta Amurriokosaioetarako argi kontuak ixtenari da Xabi Torres elkarrizketaegin diogunean.Txapelketaren koordinatzaileJon Agirresarobe Torrotxolagun, emanaldi guztietanegoten da. «Gu garalehendabiziko agertzengarenak eta azkenak joatengarenak». Lankuko langilea daeta txapelketa baliabidetekniko-profesional etamaterialez hornitzea dueginkizun. Horrekin batera,zuzenekoetarako logistikadiseinatzeaz eta muntaiazarduratzen da.«Sekulako esperientzia

izaten ari da hau ikasteko.Duela bi urte hasi nintzenLankun lanean. Hasieran nireeginkizunak ez ziren zuzenekoekoizpenak, baina pixkanaka,Gipuzkoako txapelketanhasita, gero eta leku gehiagohartzen joan naiz eta azkenhilabeteetan zuzenekoekoizpenak antolatzera nagoerabat». Eta, zenbat etagehiago hurbildu txapelketaraeta mundu hau barrenetikikusi, orduan etabertsozaleagoa da. «Bat-batean lanez aldatuko banu,saioetara joaten eta gozatzenjarraituko nuke. Pribilegio batda nire lanbidea kulturherrigintzarekin lotutaegotea; motibazio indartsuada egiten dudana erronka gisahartu eta ahalik eta hobekienegiteko».

Bertsozale Elkartearensustapen arloko enpresan hasiaitzinetik, lan desberdinakegin ditu elizondarrak.«Baztango Xaloa Telebistankazetari ibili nintzen azkena.Hau dena ikastekounibertsitate nagusiaherrigintza izan da. Saltsetanegotea nire herrian, delagaztetxea, dela herriko etxea,Jo ala Jo kultur taldea…Normalean kalean egitendituzun gauzetan ez duzubaliabide aunitz, baina BertsoTxapelketa Nagusi batantolatzeko bai. Horrimotibazioa gehitzen badiozu,lanbidea herrigintzarekininplikatuta egotea, gozamenada», azpimarratu du.

08.00ETATIK 22.00ETARA

Ilusio eta gogo horrekin, saiozsaio hobetzen saiatzen dira.Batzuetan, bezperan joaten di-ra. Baigorrikoa lehena izanzen, muntaiako makinaria gu-zia martxan jarri behar zen etaziurtasunarekin ibili nahi zu-ten. «Gauza bera egin genuenBastidan. Finalerdien hasierazen, aforoa ere handitzen zen,eta ortzegunetik joan ginen».Maulera ere bezperan joan zi-ren. Udal batzuek oholtza jar-tzen dute, baina laguntza be-har izaten dute eta Zuberokohiriburuan hori pasatu zen.Aitzinetik dena landu arren,

momentuan ere hartu behardira erabakiak, baina «ahaliketa guttienak eta ttipienak.

Maulen, errate baterako,oholtza eta publikoarenblokeak lau metro eskuineramugitu genituen 2013kosaioan baino bilduago geldizedin pilotalekua. Oholtzarenparean hutsuneak egoteaekiditen saiatzen gara.Sarrerak eta jendearenmugimendua sor daitekeenlekuak ez dira onakbertsolariak kontzentratzekoeta hori saihestenahalegintzen gara».Torrotxorekin koordinatzen

da Torres. «Laguna aulkienkokapenaz eta periferiaz

arduratzen da. Ni, berriz,oholtzaz eta inguruaz».Emanaldiro boluntarioakeskatzen dituzte. Orokorreanbertso eskoletatik bideratzendira. Herrialde bakoitzekoBertsozale Elkarteko eragileaeta irakasle batzuk ere joatendira saioetara. Torrotxo eta biak agertzen

dira lehenik, 08.00ak aldera,eta laguntzaileekin furgonetadeskargatzen hasten dira.Gero soinuztapenekoak,tekniko profesionalak etaargiztapenekoak batzenzaizkie. Hedapenekoak ere bai.12.30erako oholtza muntatuaizaten dute dagoeneko,moketa emana, aulkiak berelekuan, gai-jartzailearen atrila,eta dorreak ere goratuak.«Argiztapena kontrolatzeko

mahaian edukitzen dituguTorrotxo eta biok bi aulki,baina kasik beti hutsik egotendira, bueltaka ibili beharizaten baitugu guziaren

kalitatea bermatzen eta sordaitezkeen arazoak usaindueta konpondu nahian». Gertadaiteke zarata sortzeajendearen harat-honatekin etahori kontrolatzen dute.«Behin baino gehiagotan pasazait publikoko norbaitkomunean ataskatua gelditueta atera behar izatea ere!». «Gehienetan lasai eta ongi

joaten da dena». 22.00akaldera bukatzen dituztedesmuntatze lanak. Denerabospasei bertso entzunen dituTorresek. Aitzineko finalean ikusle

izan zen; oraingoan, BECenlanean ariko da ortzegunetikigandera. «Ongi jakin behardugu nor egongo den non etazer egiteko». Berarentzataspaldi hasi zen txapelketa,orain urtebete prestaketalanei ekitean. Aurrenaplanteatu, gero antolatu etaazkenik exekutatu. Eta Torrespozarren harat-honatean.

XABI TORRES

«Nire lanbidea herrigintzarekin lotutaegotea pribilegioa eta gozamena da»

Xabi Torres Lankuko langilea, Mauleko finalaurrekoan. Bob EDME

MUNTAIA ARDURADUNA, LANKUKO LANGILEA

Luix Gurrutxaga Iruran bizi daeta bertako trinketean elkartugara berarekin, oholtzakokamerariaren ikuspuntuaezagutzeko. «Lekupribilegiatua da bertsolariakikusteko. Oso gertu gaude.Horrek beraien artekoelkarrizketak entzutekoaukera ematen du, ze doinuerabili, nola moldatu...Kaskoekin egoten naizerrealizadorea entzuteko,baina batzuetan pixka batkentzen dut alde batekokaskoa kuxkuxeatzeko. Bainaoso zona sentsiblean ere

banago. Hain gertu nagoedozein mugimendu egitendudala eurakdeskontzentratzeko zorianegoten naizela. Niretzat horisekulako presioa da».Kontatu digu momentu

batzuk bereziki kritikoakizaten direla. Adibidez,kartzelako gaia jarri berri duteeta berak plano motz bateman behar du bertsolariahausnartzen agertuz. «Ez dutuste inor deskontzentratududanik, baina izkina bateanbanago eta alde horretan ezbadago eskailerarik

kondenatuta nago edozergertatzen dela oholtzagurutzatzera. Egun bateanbateria ez neukan ondo, bat-batean gastatu egin zen, eznuen ordezkorik eta oholtza

gurutzatu behar izan nuenofiziotik ofiziora tarte bataprobetxatuz. Oso biolentoada». Azaldu duenez, bertsolariak

bertsoa botatzen duenean

bertso horrek bizitza hartzendu publiko artean. Edozeinerreakziok karga ematen diobertso horri. Hori islatunahian, publikoa ereprotagonista bihurtu dute.

herria

LUIX GURRUTXAGA

«Gero eta bertso gosegehiago sumatzen dut,jendea adiago dago»

Jon Gurrutxaga 21 urtekoazpeitiarra Zientzia Politikoenazken urtea ikasten ari daBilbon. Bertsozalea etabertsolaria da eta, txapelketahonetan, transkribatzailetaldeko kidea. «Txapelketahasi aurretik bilera bat edukigenuen, elkarren berri jakitekoeta zalantzak argitzeko.

Irizpideak bidali zizkiguteneta nahiko xeheki irakurribehar izan genituen, ahozkolana idatzira pasatzea ezdelako testu bat idazteabezala. Ahozkotasunaerrespetatu behar da etahorrek badauzka berekonplikazio txikiak, gauzabatzuk badirelako aldatu

behar direnak. Bere jokoabadauka. Ni orain ari naizdeskubritzen eta, egia esan,oso aberasgarria ari da izatenbertsoa testutik ulertzen arinaizelako orain kantutikbaino». Araba, Bizkai, Nafarroa,

Iparralde eta Gipuzkoakotranskribatzaile bana dago.

Herrialdeka banatuta daudeeta Gurrutxagak Gipuzkoakosaioak egiten ditu. «Ja bukatuditut, azkena Irungoa eginnuen». Kazetarien mahaianegoten da eta ordubetelehenago iristen da. «Lasaiegotea eta kazetariekinaurreko saioa komentatu etanondik norakoez enteratzeagustatzen zait. Plantillaaurretik egiten dut:bertsolarien izenak, saioa nonjokatuko den... Eta gero horrengainean joaten naiz idazten».Lehenengo agurretik

azkenekora, bertso guztiakapuntatzen ditu. «Emanziguten gomendio orokorraizan zen ahal den gutxienabustitzeko, baina puntuazio

ikurrak guk jartzen ditugu etaoso zaila da neurria hartzea,zer den beharrezkoa eta zer arizaren zure partetik jartzen.Martin Aramenditranskribatzaile taldearenzuzendariak esan zigun gauzaasko daudela gure eskubertsoa idatziraeramaterakoan, era batera edobestera uler daitekeelakokoma baten gorabeheran».Momentuan ahal duen testu

guztia hartzen saiatzen da, eta,biharamunean, bigarren aldizentzuten du oso-osorik saioa etxean. «Bigarren aldian denaosatu, zuzendu, eta puntuazioikurrak jartzen ditut. Saioankazetarien mahaian egoteaklaguntzen du, beraiek ere asko

«Oso aberasgarria ari da izaten, bertsoatestutik ulertzen ari naizelako»

JON GURRUTXAGA

Luix Gurrutxaga oholtzako kameraria, Iruran egin diogun elkarrizketan. Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

OHOLTZAKO KAMERALARIA

TRANSKRIBATZAILEA

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 14 / 15

«Feedback bat dago etabertsozaleen aurpegietanikusten da bertsoak ze bizipensor ditzakeen».Bertsozale Elkartearen

apustua balioan jarri du:«Streaming bidez ematen arigara saio guztiak sekulakokalitatean. Inportantea daaukera berri horiek zabaltzea».Aurten elkartearen esku dagosaioen ekoizpena, finalekoaizan ezik. Horretaz ETBarduratuko da. Gurrutxaga Bertsozale

Elkartean ari da lanaldi erdian.ETBko lan poltsan ere badagoeta behar dutenean deitzendiote. Txapelketa osoa egitenari da, baita “Aulki jokoa”saiorako grabaketa batzuk ere.Elkartean hagitz gusturadagoela nabarmendu du.Oholtzan, babesleen

panelaren gibelean gordetzenda. Bukaeran soilik mugitzenda, agurretan kontraplanoaateratzeko (bertsolaria atzetikpublikoarekin). Gainontzean,bere gordelekutik ateratzen

ditu bertsolarien profilak, gai-jartzailearen planoa,bertsolariak gaiaz hausnartzeneta ahal duen publiko gehiena.«Horretarako entzuleak ereargiztatu behar dira eta horiere nire zeregina izaten dabeste lankide batzuekinbatera».Azken saiora joateko,

Maulera, 08.30ean geldituziren lankideak Mintzolan.«11.00ak aldera ailegatu etadena muntatu genuen:kamerak, kableak...Bazkalondoren probak etaegin beharreko aldaketak egineta lasaiago egon ginen17.00ak arte. Laurdengutxitarako ja kameretarajoan eta errealizazioari ekingenion». Bospasei kide dirahedapen taldean, EneritzUrkola buru. «Lehen bigarren mailako

bertsozalea izango nintzen,baina orain, barrutikezagututa, zoragarria da.Ikuslea bereganatu etaharritzeko gaitasun

ikaragarria dute. Zazpi urtezBertsozale Elkartean lanean,agian urtean saio gehienikusten dituena naiz. Asterobizpahiru bai!», dio irriz.Bertsolariekin harremana

du eta denak maite ditu.«Sekulako enpatia sortzenzait. Bat urduri ikusten badutbesarkada bat eman etaanimatzeko gogoa izaten dut.Pozik eta ongi sumatzenbadut beste bat, bestebesarkada bat emango niokekonpartitzeko. Bukaeranelkarrizketak egiten dizkiegusei bertsolariei eta beti dagomomentu bat esan nahidiedana esateko». Bere ustez, klabea da denek

proiektu bat bultzatzen dutelaeta horretan sinesten dutela.«Ez da lan egitea bakarrik,baizik eta kariñoarekin egitea.Dena ongi ateratzea, bertsolariguztiek ongi kantatzea etadenak gustura egotea nahidugu. Tentsioa handia da etasortzen dira errietak ere».Erran dugu publikoa

protagonista bihurtu dutelaeta ikusleen artean denetarikomen dago. Fokuren bat itzalibehar izan dute jendea builakahasi zaielako; bertze aunitz,aldiz, kameraren bila aritzendira irudietan agertzeko.«Bertsoaldiekin baterahistoriara pasatuko dira irudihoriek. Adibidez, MaialenLujanbioren kartzelakoan,planoan atera nuenetako batAnoetako ezagun bat zen etaesan nion historiara pasanuela. Niri gertatzen zaitbertso historiko batzukpublikoaren erreakzioagatikoroitzea».BECen ere publikoak duen

indarra azpimarratu du:«Isiltasunak hitz egiten duenmomentu horiek, bertsotikbertsora bertsolariakpentsatzen ari direnean... oilo-ipurdia jartzen zait». Gero eta bertso gose gehiago

sumatzen du kamerariak etajendea kontzentratuago etaadiago ikusten du, saioanerabat sartuta.

transkribatzen dutelako etazalantzaren bat badago batakbesteari galdetzen diogulako.Oso inportantea damomentuan han egotea».Bertsoa bota bezala hartubehar dute; ezin dute zuzenduedo apaindu. «Ederra da bertsolaria

testutik ikustea. Bertsolaribatzuk asko baloratzen hastenzara. Testutik desberdinikusten da bertsoa, bainabertsoa ez da hori bakarrik etaaskoz faktore gehiagokeragiten dute. Leherketagertatzen denean ez zarahainbeste ohartzen,ordenagailuari begirazaudelako, baina publikoaktransmititzen dizu». Irungo

Maialen Lujanbiorenkartzelakoan, bigarren bertsoabota zuenean, eskuek dar-daregin zioten eta ezin izan zuentranskribatzen segitu. «Askoinpaktatu ninduten. Gainera,momentuan irakurri ahal izannuen kantatutakoa.Beldurgarria». Txapelketaren ondotik

liburuak aterako dira bertsohautatuekin eta hor agertukodira azpeitiar gaztearentranskripzioak. XenpelarDokumentazio Zentroan, aldiz,bertso guztiak bilduko dira.Gustuz ari da honetan, bertsoaerrespetatuz eta ahalik etahobekien egin nahian,ondarean geldituko delakoidatzitakoa.

«Bertsoak bidea

egin dezake

entzuleen gainetik

planeatzen.

Ahotsarekin

badakizu ze

bertsolari ari den

kantuan eta

erreakzioek

bizitza ematen diote

bertsoari. Historiara

pasatuko dira irudi

horiek»

«Oholtza leku

pribilegiatua da

bertsolariak

ikusteko eta euren

elkarrizketak

entzuteko. Baina

oso zona

sentsiblean nago.

Edozein

mugimendurekin

deskontzentratu

egin ditzaket»

Jon Gurrutxaga Zientzia Politikoak ikasten ari da Bilbon. Argazkia San Ignazion ateratakoa da. Monika DEL VALLE | ARGAZKI PRESS

sekzioa

Txapelketak EuskalKazetaritza Saria lortu duela-eta ospatzeko planak egitenari da komunikazio taldekohirukotea Mintzola ahozkolantegian. Amaia Goikoetxeada gazteena; lehen TxapelketaNagusia du hau barrenetik.Eguneko albisteen jarioa etasare sozialak kudeatzen ditu,baita prentsa oharrak idatzieta hedabideen eskaerei kasuegin ere.Gontzal Agotek hirugarren

Txapelketa Nagusia du.Nafarroako Elkarteko eragileahanka bat koordinazioan (JonAgirresaroberekin) eta bertzebat komunikazioan dueladabil. «Zorionez, eskarmentuhandia dauka Elkartean etaasko ezagutzen gaitu. Horiabantaila handia da, Elkarteakbere ohiko jardueran dituenbalioekin egin behar dugulakolana», nabarmendu du EstiEsteibarrek. Kontuan hartubehar da txapelketa badela,baina Elkartearen gainerakojarduerak ez direla eteten.Esteibar ere hirugarren aldizari da txapelketaren «bidaia»hau bizitzen. Komunikazioeragilea da. «Elkartearenkomunikazio estrategia danire egitekoa: planifikatzea,ikuspegi osoa izatea, irizpideorokorrak lantzea eta geroexekutatzen direla bermatzea.Txapelketan ere berdin, nirefuntzioa da taldean eragiteaeta taldearekin komunikazioplana diseinatzea.

Txapelketako irizpideakberrikusten ditugu, betidelako jauzi eragileTxapelketa, baibertsolarientzat eta baiElkartearentzat. Hizkuntzairizpideak errepasatu ditugu,bazkidetza politika, saresozialetakoa, Internet sarea...». Nahiz eta komunikazio

taldean egunerokoan hirurakibili, Lankuko diseinatzailebat, Xenpelar DokumentazioZentroko dokumentalistak,hedapen taldeko arduradunaeta lurraldeetakokomunikazio arduradunak eta

horretan boluntario dabiltzanak ere badabiltzaeurekin. Elkarrizketatuek poza

transmititzen dute.«Komunikazioaren funtzioada Txapelketaren etaElkartearen helburuakgauzatzea: bertsolaritzahedatzea, mugimendu batsortzea, eta Txapelketakjarraipen bat izatea. Eta osogustura gaude», adierazi dute.«Oso esker oneko ekimena»dela erran du Agotek.«Emaitza oso begi bistakoa etaberehalakoa da, egiten duzun

lanaren fruitua segituanikusten duzu». Saioakjendetsuak ari dira izaten etaInternet edo telebista bidezere jende ugari ari dajarraitzen. «Nik bereziki ilusiohandia sumatu dut, bai zaleenbai hedabideen aldetik»,agertu du Esteibarrek.Erdaldunengana ailegatzen

ari direla ere baloratu dute.Euskalduntzen aridirenentzako txoko bat dutewebgunean, Ikasgela.Elkarteak hamaika proiektuditu eta Txapelketa daezagunena. «BatzuekTxapelketa ezagutzen dute etaez dakite atzean Elkarteadagoenik. Guretzat bada unebat non normaleangerturatzen ez denpublikoarengana gerturagaitezkeen». Bertsoarenekosistema handiakomunikatzea da xedea.«Plaza mota asko daude,bertsolari mota asko,

txapelketetan parte hartzen ezduten asko, eta gerturatzendena ez da moda bat delakogerturatzen. Lan handiaegiten dugu transmisioan etahorrek afizio bat sortzen du.Eta afizioak ikuslegoa etaikuslegoak kantatzekoaukera», esplikatu duEsteibarrek.Azpimarratu du Txapelketa

proiektua loratzen den uneadela, baina mugimenduhandia dagoela urte osoan; ezElkartean bakarrik,bertsolaritzaren inguruanbadaude eragile gehiago.

LAU HILABETEKO BUKLEA

Saioan bertan ez dute lan fal-tarik izaten, baina ahalik etagehien jarraitzen saiatzen di-ra, zaleak direlako. Lehen fase-an bi saio izan dituzte astebu-ru bakarrean eta bukatzeandena bildu eta biharamuneanbertze leku batean muntatudute. «Zirkuen moduan ibil-tzen gara», egin du konparake-ta irriz eragile nafarrak. Lagu-nak identifikatuta sentitu dira.«Ibiltariak gara. Ez dira bertso-tarako aretoak eta dena mun-tatu behar dugu».Aldi berean, ederra dela

azpimarratu dute.«Pertsonalki bukle bateansartzen zara eta onerako zeintxarrerako badakizu hortiklau hilabete geroago aterakozarela», azaldu du Gontzalek.Obsesibo bilakatzen delaaitortu dute. «Libre daukaguegun bat, eta bukatzen dugu‘Hitzetik Hortzera’ ikusten!Monotema bihurtzen da».Bertso saioek hainbat txokoezagutzeko ematen dutenaukera komunikatzen eresaiatzen ari dira. Azkar doakieTxapelketa eta ahalik etagehien gozatzen ari dira.Bukatzen denean badakitehutsunea geldituko zaiela.

ESTI ESTEIBAR, AMAIA GOIKOETXEA, GONTZAL AGOTE

«Zirkuen moduan ibiltzen gara, EuskalHerrian barnako bidaia bat da»

Gontzal Agote, Esti Esteibar eta Amaia Goikoetxea, Mintzola ahozko lantegian. Jon URBE | ARGAZKI PRESS

KOMUNIKAZIOA ETA KOORDINAZIOA

2017 | azaroa | 11


iRRITZIA:

{

}

UnaiGAZTELUMENDI

herria

ke; Instagram kontuko porta-ko estekan klik eginez edowww.gaztezulo.eus/be i tuorrialdean sartuz.

«Aisialdi gaiak, elkarrizketalabur eta dibertigarriak, bideo-ak, umorea, sexuaren eta dro-gen inguruko kontsultak,

lehiaketak…» topatu ahal izan-go dituzte nerabeek komuni-kabide berrian. Sexuaren etadroga kontsumoaren inguru-ko informazioa profesionaleneskutik jasoko dute eta kon-tsultak modu pribatuan egite-ko aukera eskainiko zaie.

«Gure asmoa da gazteen la-guntzarekin osatzea komuni-kabide berria eta sare sozialenbitartez harremanetan egongogara; beren iritziak, proposa-menak, interesak, zalantzak…jasoko ditugu. Norabide bikoi-tzeko etengabeko komunika-zioa mantendu nahi dugu»,nabarmendu dute sortzaileek.

Gazteek gazteentzat sortuta-ko plataforma izan nahi du etahelburu horrekin kolabora-tzaile sare bat josi nahi dutebultzatzaileek. Dagoeneko fi-txatu dituzte Ane Atxutegi etaTelmo Trenado youtuberraketa Mr. Euskaldun ilustratzai-lea, besteren artean. Aurrerabegira Beitu!-n kolaboratzailegehiago izan nahi dituzte etatalentu bereziren bat dutengazteak topatzeko lehiaketa ja-rriko dute martxan.

Badira 17 urteGaztezulo sortuzela, aldizkaribezala. Orduanharpidetu zirengazteek 17 urte

gehiago dituzte orain eta gaz-tea izatea bera aldatu egin daordutik. 15 urtekoa gaztea dazalantzarik gabe, eta 35 urte-koa? Errealitateak mahai gai-nean jarritako zalantza eta gal-derei tiraka sortu du Beitu!hedabide digital berria Gazte-zulok, asteon Donostian aur-keztu dutena.

Gaztezuloko zuzendari Zuri-ñe Maguregiren hitzetan,«ikerketa bat egin dugu, egungazteen ohiturak zeintzuk di-ren ikusteko. Garbi ikusi dugupaperezko publikazioak geroeta gutxiago kontsumitzen di-rela gazteen artean, eta, sareandabiltzanean, gaztelaniaz etaingelesez kontsumitzen dutelainformaziorik gehiena. Gaine-ra, joera hori gero eta nabar-menagoa izango dela dioteadituek. Horrez gain, eduki la-burrak eta bat-batekoak kon-tsumitzen dituzte».

Errealitate horretatik abiatu-ta diseinatu dute Beitu!, egun-go ohiturek eta joerek marka-tutako bidean. Belaunaldiberriei egokitutako proiektuada, beraz, eta «gazteei kalita-tezko euskarazko edukiak» es-kaintzea du erronka nagusia.

Beitu! ez da aplikazio bat,«teknologia berrietara egoki-tzen den plataforma digitalada». Hartara, izena ematen du-tenek mugikorrean jasoko du-te hilero –hileko bigarren osti-ralean–, Whatsapp bidez.Doakoa da eta izena emateabeste baldintzarik ez du eska-tzen. Bi modutara egin daite-

Aste honetan Donostianaurkeztu dute Beitu!komunikabide digital berria.Gaztezuloren proiektua da etahainbat erakunderen bultzadaizan du. Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

BEITU! Gaztetxoek eskura itsatsita izaten dutenmugikorrean sartuko den komunikabidea

[email protected]

Gaztezulok komunikabide berri bat aurkeztu du: Beitu!izena du, hedabide digitala da eta 14-18 urte bitartekogazteak buruan hartuta diseinatu dute. Adin tartehorretakoek telefono mugikorra eskura itsatsitaedukitzen dutela kontuan izanik, mugikorra da hedabideberrirako leihoa eta aisialdiak eta sare sozialek garrantziaberezia dute. Euskara eskura emana.

JENDARTEA / b

Telmo Trenadok (Zumaia, 1995)2012an sortu zuen Youtuben magiariburuzko bere kanala, gaztelaniaz.Egun 150.000 jarraitzaile bainogehiago ditu sare sozialdesberdinetan eta gaztelaniazkohamar magia kanal garrantzitsuenenartean dago. Beitu! hedabideaneuskaraz arituko da, lehenengoz saresozialetan. «Gustatu zait Beitu!-k jarritako

erronka. 2012an hasi nintzen saresozialetan eta, inertziaz, gaztelaniazhasi nintzen. Ordutik nire edukidenak gaztelaniaz izan diraYoutuben, Instagramanen etaTwitterren, nahiz eta noizbehinkaeuskaraz zeozer sartu dudan. Bainaorain artean ez naiz ausartu edukiakeuskaraz sortzera, nahiz eta nire amahizkuntza den eta euskaraz bizinaizen egunerokoan. Eta aukeraegokia iruditzen zait behingozeuskaraz gauzak egiten hasteko»,azaldu du zumaiarrak.Bera gaztelaniaz hasi zen magiari

buruzko bere kanalean, «eta berehalakonturatu nintzen nire hartzaileen

gehiengoa, %95etik gora, erdalhiztuna zela, Espainiakoa etaLatinoamerikakoa. Eta horrela segitudut orain arte». Hala ere, ba omenzebilkien buruan euskarara saltoegiteko aukera. «Aspalditik buruanneukan euskaraz aritzeko aukera,ingurukoek ere askotan eskatudidate, eta, orain, urratsa emateranoa», gehitu du.

Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

Ane, Jon eta Mikel AtxutegiUsansolokoak dira, anai-arrebak etayoutuberrak. Duela urtebete ingurufamilia bazkari batean okurrituzitzaien “Etxe Txiki Bihotz Handi”izeneko kanala irekitzea Youtuben.Beitu! aldizkariak Ane fitxatu du etapozik dago erronka berriarekin.«Youtuberra izateko beharrezkoa dazure bizipenak kontatzeko nahia etagogoa. Eta, noski, kontatzeko orduangrazia pixka bat izan behar da. Gatza

eta piperra behar dira», nabarmendudu 20 urteko gazteak. Berak oso garbidauka bere proiektuaren norabidea:«Youtubek arrakasta itzela dauka etaeuskara lur horietara eraman nahi dut.Bideo arrakastatsuenak euskaratu, nirebitxikeriak kontatu…», aurreratu duBeitu! komunikabide digitalean egitekoasmoa duena. Atxutegi Euskal Filologia eta Ingles

Filologia ikasten ari da, gradu bikoitza.«Unibertsitateko lehen urtean lan bat

egin nuen youtuberren eta euskararenarteko harremanari buruz. Konturatunintzen euskara apenas ikusten delaYoutuben eta hori aldatu beharra dago.Euskara normalizatu nahi badugu,horrelako plataforma entzutetsu etajendetsuetan ere bultzatu beharradago. Egia da Euskal Herrian youtuberasko dagoela, baina euskaraz egitendutenak gutxi dira. Euskarak beharbeharrezkoa du puri-purian daudenbideetan sartzea», nabarmendu du.

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 18 / 19

«Euskarak beharrezkoa du Youtuben egotea»

ANE ATXUTEGI • YOUTUBERRA


«Aspalditik buruan neukaneuskaraz aritzeko aukera»

TELMO TRENADO • YOUTUBERRA

Etxean gordeta zituen ilustrazioaksare sozialetan zabaltzen hasi zen,helburu jakinik gabe. Erantzun onaizan zuen, ordea, eta segitu eta segituegin zuen. Une batean, pertsonaia batsortzeko beharra gertatu zitzaion etaMr. Euskaldun sareratu zuen.Geroztik, ezagunak dira ilustratzailezarauztarraren eztenkadak. «Mr. Euskaldun sortu nuen

ilustrazioak euskaraz egiteko. Nirelema ondorengoa da: ‘Euskaraz irriegin nahi dut’. Beitu!-koek proiektuaaurkeztu zidaten, eta, nire ideiarekinbat zetorrenez, baiezkoa eman nuen.Ni izatez arkitektoa naiz eta niredenbora librean egiten ditutilustrazioak. Orain arte ilustrazioekinbakarrik aritu naiz, eta, orain,proiektu berri honetan, animazioakegiteko aukera eman didate. Poziknago, erronka polita dela iruditzenzait-eta». Esan bezala, Mr. Euskaldunek

denbora librean egiten ditu bereilustrazioak, zaletasun modura.Kontziente da, baina, jende asko beresorkuntzak ikusteko zain egoten dela

eta bere buruari diziplina pixka batjartzen dio, «astean bi ilustrazioegiten saiatzen naiz». Gaia,normalean, egunerokoak ematen dio,«eguneroko albiste txar horietanbarre egiteko arrazoi bat topatzekoariketa egiten saiatzen naiz». Etainspirazioa euskal kulturak etaeuskaldunen izaerak pizten diote.


«‘Euskaraz irri egin nahidut’ da nire lema»

DAVID AGIRREZABALAGA • MR EUSKALDUN

hutsa

3 BEG

IRADA:

osas

un

a /

gelt

okia

k/

tekn

olog

ia

Erbiak. Lasterketetanerritmo finkoa marka-tzen duten korrikalariak,atzetik datozenentzaterreferentzia izango di-renak. Aurten hogeita bat

izango omen dira Behobia-Donostianeta, lehenengo aldiz, lan horretan ari-ko direnetako lau emakumeak izangodira. Erbiak. Txirrindularitzan, Fran-tziako Tourra iritsi eta “gregario” dei-tzen zaie, “morroi” ere bai, talde-bu-ruaren mesedetan tropelari tirakajartzen direnei, edo “liderraren” ihe-saldia errazteko erasoa jotzen dute-nei. Kilometro batzuetan dena emaneta lehertuta, errepidearen zabaleraosoa hartzen duten sigi-sagetan etapaozta-ozta bukatzen dutenei. Erritmoabeti besteen arabera hartuko bagenubezala; beti besteek markatutako bideeta bihotz-taupadetan mugituko ba-gina bezala.

Esatearen esatez maiztutako baiez-tapena da presaka bizi garenarena;erlojuak eskumuturrera lotuta, au-toko leihatilak itxi, irratia ozendueta azeleragailuari sakatuta zehar-katzen ditugu udazkeneko errepidebustiak lanera bidean; telefono-deiak, Watsappa, Telegrama, Twitte-rra, Facebooka eta segi; lana, aisia, la-na, aisia, lana, lana, aisia, lana etaasteburuetako gau basatiak, munduaerre nahia; eta lasaitasuna aldarrika-tuz pultsometroa eta kronometroagorputzera itsatsita lasterka abiatzengara lehen oinez zeharkatutako men-di-bideetara, astetik astera azkarrago,bideari ostutako segundo bakoitzaga-tik borrokan. Egiten dugun deneanonenak izan nahian. Joseba Sarrio-nandiak “Hitzen ondoeza” liburuanidatzia du tamalgarria dela batzuetanonena izan nahia ona izan gabe. Kiro-la bizitzara eramana.

Aldatu egin gara. Denok zerbaiteman behar dugula esaten genuengutxi batzuk dena eman ez dezaten.Orain bizitza bizi egin nahi omen du-gu, gozatu, kezkak ahaztu. Eta pintxo-pote eta igandeetako bermut artekoalbistegietan Kataluniaz hitz egitendugu; urriaren 1az eta Independen-tzia Aldarrikapenaz eta 155az eta kar-tzelaz eta Bruselaz; aspaldi ez bezala-ko emozioak sentitu ditugusegundoz segundo, antsiaz berrituta-ko berrietan; kirol lasterketetako“ibilbide” eta “erritmo” hitzak erantsidizkiogu politikari; hunkitu, poztueta amorratu egin gara telebistareneta Twitterraren pantailen bestalde-tik; betiko kolore eta erritmoko gureegunei –lana, aisia, lana, aisia, lana,lana, aisia– ihes egin nahiko bageniebezala, katalanek bidea zabalduko zi-

gutelakoan. Akaso, politikan ere, er-biak nahi ditugulako ibilbidea etaerritmoa markatuko dizkigutenak.Lagun batek esana da bikote harre-man baten krisiaren lehenengo adie-razpena besteei buruz hitz egitenhastea izaten dela; “gu”-a desegitenari dela disimulatzeko aritzen garelabesteez.

Herri galdeketak izan ziren joanzen asteburuan; manifestazioak Bil-bon; asanblada, tailerrak, hitzaldiaketa eztabaidak. Ari gara. Baina ahale-gin handia eginda erakartzen da jen-dea; nekatuta omen gaude, ahituta,ideia gutxirekin. Eta, bat-batean, mi-laka lagun elkartzen dira lasterka Be-hobiatik Donostiara joateko. Eta ha-rritu egiten nau ikusteak mugitzeahainbeste kostatzen omen zaion he-rri honek zenbat korri egiten duen. •

Mugitzea hainbeste kostatzen omen zaion herriak zenbat korri egiten duen! Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

Erbiak

Beñat GaztelumendiBertsolaria

2017 | azaroa | 11


her

rita

rrak

Neguko Jauregira sartu zirela ehun urteaste honetan, eta sare sozialetan eta ka-misetetan berrargitaratu dira Leninenaurpegiak, fondo gorrien gainean,“orain gure txanda da” adierazten duenbere beso altxatuarekin. Pentsa nola

epeldu diren –gure– neguak eta –gure– borrokak or-dutik, eta ze bero jarraitzen duten jauregiek. Irudipena dut gure belaunaldiari ere dagoeneko an-

tzututa eta desinfektatuta iritsi zitzaiola iraultza ko-munistaren ideia, ezagutu bai, baina hedatzeko inola-ko arriskurik gabe. Disneyren “Anastasia”pelikularekin hazi nintzen ni; SESB erori eta urte gu-txira jaio nintzen, eta argi ulertarazi zidaten tsarrarenalaba bere jauregi ederretik kaleratu zutenak jendeiluna eta gaiztoa zirela. Nola izango zen ba bidezkoaprintzesa bat gaztelurik ga-be uztea, gela ederrik gabe,soineko distiratsurik gabe?Protagonista bera da!Gerora azaltzen dira igi-

taia eta mailua liburuetanplastifikatuta eta bi bloke-ren arteko gerra, bateanizarrak eta askatasunadauzkate eta ilargira doaz,eta bestean letra arraroaketa dena gorria eta hotza.Batek galdu egin zuen etakito, jolasetik kanporatua.Gauzak buruz ikasi eta pa-per gainean dena botatzen hamalau urte igaro dituengazteari hori interesatzen zaio gainera, azterketan1991ra artekoa sartzea eta hortxe amaitzea dena,hausnarketa gehigarririk gabe, 45. orrialdeko lauga-rren paragraforaino bakarrik. Beharbada horregatikez zitzaidan sozialismoaren inguruko benetako inte-resik piztu berandura arte, eskoletan Historia gaindi-tutako zerbait bezala irakasten digutelako –edo zida-telako–. Ehungarren urteurrena bete duen edozergaur egun probetxugarri izango ez balitz bezala.Bi blokeen arteko gerraren gaia bukatzen da. Peliku-

letako protagonistek irabazten dute –eta beraien ber-tsioa kontatzen duten pelikulak egiten dihardute

oraindik–. 2000. urtetik aurrerako gertaerak ikasteatokatzen zaio DBHko gazteari orain: Dorre Bikiak, ne-gutegi efektua, Irakeko gerra, Libiako gerra, Siriako ge-rra, errefuxiatuak, Mediterraneoko heriotzak, farma-zeutikak aberasten dituzten epidemia arraroak… etaliburuetan azaltzen ez direnak, hor nonbait. Eta mun-dua eta liburuak gaika antolatzea gustatzen zaigunez,bat ahaztu eta besteari ekiteko elkarren arteko loturakbilatu gabe, XXI. mendea zerbait berria iruditzen zai-gu, koaderno zuri bat. Kuriosoa da, bloke komunistadesagertu eta hortik aurrerako desgrazia guztiak ezdizkiogulako bloke kapitalista irabazleari atxikitzen,antza. Oraindik akasdun sistema bakarra bestea irudi-tzen zaigu. Baina beldur naiz ez ote dabiltzan zuzen dagoeneko

beranduegi dela diotenak. Ehun urte zenbaki borobi-

legia da, 125. urteurrenera arte berriro dena ahaztekolizentzia ematen duena. Denbora eta distantzia esku-tik doaz gehienetan, umetan Euskal Herri indepen-dente bat ezagutuko nuela bete-betean sinesten nue-nean bezala, esaterako, eta orain, ba… ez dakitindependentzia ikusten dudan urrunago edo heriotzagertuago. Eta sozialismoa ba, auskalo. Komenigarriagoa zaigu agian Anastasiaren antzeko-

agoak garela pentsatzea eta noizbait Udako Jauregibat izan dezakegula amestea, ezer arrakalatu gabemundutik isil-isilik eta lasai pasatzeko. “Ezin izan ge-nuen ezer egin”. Eta gero gai berri bat, eta liburukoorria ondo zapaldu, ez dadin aurrekora itzuli. •

{ koadernoa }

Ehun

Irudipena dut gure belaunaldiari ere dagoeneko antzututa etadesinfektatuta iritsi zitzaiola iraultzakomunistaren ideia, ezagutu bai, bainahedatzeko inolako arriskurik gabe

Nerea Ibarzabal Salegi

hutsa

hutsahutsa

herritarrak

Xabier Mon-toiak itzuleramusikala etal i t e r a r i o aegingo du da-torren asteo-

tan. Bere azken diskotik sei ur-te igaro direnean, “Gorraizea“deiturikoa kaleratuko du Gaz-telupeko Hotsak diskoetxeare-kin. Oraingoan, ohiko kolabo-ratzaile Ibon Rodriguezekinbatera, soka laukote batenkonpainian dakar hamar kan-taz osaturiko lana, hain zuzen,Itziar Lertxundi txelo jotzaile-ak, Xabier Zeberio lehen bioli-nak, Leire Pikabea bigarrenbiolinak eta Monika Peiro bio-la jotzaileak osaturiko sokalaukotearen konpainian. Elka-rrekin sortu duten “Gorrai-zea”-n musikariaren betierekoamorrua eta hauskortasuna,soka klasikoen artean, inoizbaino ederrago ageri da. Beste-tik, idazlearen “Hitzontziak”nobela plazaratuko du Susa ar-gitaletxeak laster. Sormenemari honen gakoak deskubri-tzeko ahalegin bat da hau.

Zein da zure lehen oroitzapenmusikala?Lehen oroitzapen musikalaGasteizko gaiteroak dira; dia-na jotzen zuten eta nik ohetikentzuten nituen etxe aurretikpasatzen zirenean. Horixe, gai-teroak kalean gora. Etxean ezzen musikarik entzuten, ez ze-goen entzuteko ezer, zegoengauza bakarra irrati bat zen.Telebistarik ez zen egon osoberandu arte. Orduko irratieta-ko musika entzuten genuen,alegia, oso gutxi. Eta entzun-dako horretatik benetan hun-kitu ninduena soul musikaizan zen. Hunkitu eta liluratu.Eta lilura horrekin geratu nin-tzen bizitza osorako, 60ko ha-markadan irratian Gasteizenentzuten nuen soul musikare-

na, Wilson Pickett, Otis Red-ding, Aretha Franklin...

Eta zein da lehendabizikooroitzapen literarioa, idazte-ko gogoa piztu zizuna?Seguru aski Enid Blytonen“Bostak”, niretzat “Los cinco”,eta komikiak; Asterix, Tintin.Idazten hasteko gogoa piztuzidan testuari dagokionez, eznago seguru, beharbada PioBaroja. Ez dakit. Gogoan duda-na da garai berean nire izebakoparitu zidala tapa gogorrekoagenda bat, oso dotorea, etahor hasi nintzen western batidazten, “oesteko” nobela batidazten, zortzi urte izango ni-tuen eta noski, ez nuen inoizbukatu. Horiek dira idazketariburuz dauzkadan lehen oroi-tzapenak.

Nola hasi zinen musika mun-duan? Oso musikazalea nintzen etaGasteizko kontserbatoriora jo-an nahi nuen ikastera, bainaetxean esan zidaten horretara-ko dirurik ez zegoela, eta, on-dorioz, ez nintzen sekula joan.Gero, Londresen bizi nintzene-an, punkaren garaian, squat[etxe okupatu] handi bateanbizi nintzela, han sortu zirenbi edo hiru talde. Nik jakin ba-nekien nirekin bizi zirenakbaino askoz musikazaleagoanintzela, eta orduan pentsatunuen lehen aldiz: hauek ez ba-dakite musikaz eta hala eretaldeak sortzen badituzte, nik,zergatik ez dut egingo? Argineukan nik neuk ere egin nahinuela punk talde bat, baina ezhan, Londresen, baizik eta Gas-teizen. Eta pentsatu nuen Her-tzainak izeneko talde bat egi-tea, izen horrekin, bai. Etaeuskaraz arituko zen taldeaizango zela ere pentsatu nuen.Artean ni erdalduna nintze-nez, euskaraz ikasi beharrean

«Nire musikandesagertu dena

elektrizitatea da,biluzten joan

naiz»

XABIER MONTOIA

«Gorraizea» diskoa eta «Hitzontziak»

nobela aurkeztuko ditu datozen

egunetan. Ahots oso propioa duen

sortzaileak bere emariaz hitz egin du,

baita emari horren jatorriaz eta bide

bihurrituez ere.

YURRE UGARTE

MUSIKARIA ETA IDAZLEA

hutsa

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 22 / 23

nengoen. Eta beraz, horixeegin nuen Londresetik itzulinintzenean, euskaraz ikasi etataldea sortu.

Disko bat egiteko hasieranzenituen gogo eta arrazoi be-rak dituzu gaur egun?Ez, inolaz ere ez. Garai hartandisko batek zeukan balio so-ziala erabat ezberdina zen; osojende gutxik kaleratzen zuendisko bat, orain ez bezala.Orain edonork egin dezakedisko bat. Musikak orduanzeukan garrantzi soziala etaegun daukana oso ezberdinakdira. Zeharo aldatu da ordukoonarpen soziala eta egungoa;lehen musika gauza bereziazen, egun, ordea, batere ez.

Digitalizazioak musika mun-dura ekarri duen aldaketa ezal da positiboa?Bai, bai, oso positiboa da. De-mokratizatu egin da dena. Na-

zioarteko diskoetxeak ahuldueta zigilu independenteak, no-labait, sendotu ditu egoera be-rriak, baina, aldi berean, gerta-tu da sozialki musikarenbaliogabetze hori. Lehen gau-za bakana eta berezia zen.Orain, zabaldu denez, ez dahain gauza berezia, galdu dulehen zeukan distira hori, be-rezitasun hori. Edonork, orde-nagailu batekin, etxean egindezake disko bat. Ez duzu estu-dio zoragarri bat behar, lehengertatzen zen bezala. Sorkun-tzari begira zoragarria da. So-zialki ere bai, demokratizatudelako eta abar, baina hainjustu horrek ekarri du musi-kak sozialki garrantzia galtzea.

Zure baitan zer ezberdinta-sun dago? Niretzat, pertsonalki, lehen de-na zen berria, dena neukandeskubritzeko, dena zen aurki-kuntza, etengabe. Orain, ez.

Izan daiteke, eta batzuetan ha-la da, baina ez neurri berean,inolaz ere. Disko honen ka-suan, kantak duela bost urteegin nituenez, alde batetik li-berazio moduko bat izan da.Poza hartu dut, kantu horiekburutik kendu ditut eta orainbeste batzuk egin ditzaket.

M-ak taldearekin bost diskoargitaratu zenituen; bakarka,sei. Literaturan, besteak bes-te, sei narrazio liburu, zazpinobela eta lau poesia liburu,guztiak ere lanbide finko batizan duzun bitartean argita-ratuak. Hau da, zure liburueta diskoen salmenta kopu-ruaz ez duzu inoiz arduratubehar izan. Horrek zer eraginizan du zure sorkuntzan?Hala izan da eta eragin onaizan du, eman didalako sekula-ko askatasuna beti nahi izandudana, nahi izan dudan mo-duan, edo ahal izan dudan mo-

duan, behintzat, egiteko. Nirezortzi orduko lana baliatu dutaskatasun horren truke. Garaibatean sortu zitzaidan zalan-tza, musikan profesionalki ari-tu edo ez, eta ezetz erabakinuen. Gero, justu kontrakoaerabaki zutenak egin duten bi-dea ikusita, benetan asmatunuela uste dut, ni behintzatoso pozik nago orduko eraba-kiarekin eta berriz egingo nu-ke gauza bera. Egun, denboralibre gehiago daukat eta horriesker ahal izan dut diskoa gra-batu eta nobela idatzi.

Zer bideratzen duzu musika-ra eta zer idaztera?Bai literaturan eta bai musi-kan gehienetan abiatzen naizintuizio batetik, alegia, ez dutplan bat izaten ez musika egi-teko ez idazteko. Hasten naizidazten eta testuak sortzen di-ra. Gitarra jotzen dut eta melo-diak etortzen zaizkit burura.

Musika daukadanean, hastennaiz pentsatzen doinu horrekzein hitz mota, zein testu mo-ta eskatzen didan. Nire kasuanbehintzat, nolabait, musikakjarritako giroak baldintzatzenditu hitzak, nolabait musikakematen dit gero joango direnhitzen zantzuak. Galderari zehazkiago eran-

tzunez, ideia batzuk egokiago-ak iruditzen zaizkit kanta bategiteko eta beste batzuk ipuinbaterako edo nobela baterako.Zeren arabera erabakitzen du-dan, ordea, ez da kontzientea;badakit hala dela baina ezingonuke esan zergatik. Aldi bere-an, ideia berberarekin egin de-zaket kantu bat eta ipuin bat,esate baterako.

Zer deritzozu egungo EuskalHerriko sorkuntzaren egoe-raz?Sorkuntzaren mundua han-diegia da niretzat uste sendo

«Nire zortzi orduko

lanak sekulako

askatasuna eman

dit beti nahi izan

dudana, nahi izan

dudan moduan,

edo ahal izan

dudan moduan,

behintzat, egiteko.

Nire lana baliatu

dut askatasun

horren truke»

“

Argazkiak: Isabelle MIQUELESTORENA

herritarrak

bat izateko, ez daukadan infor-mazio asko beharko nuke etasorkuntzaren alderdi guztiakez ditut ezagutzen. Pop edoherri musika eta literaturaapur bat ezagutzen ditut. He-rri musika sorkuntza aldetikzoragarri ikusten dut, behar-bada inoiz baino hobeto. Lite-raturaren kasuan ere, berdin-tsu, baina neurri txikiagobatean. Sortzaileak alde bate-tik gero eta hobeto ari dira. Hemen, musikarien kalita-

tea, kantitatea eta barietateainoiz baino handiagoa da. Zo-ritxarrez, daukaten harrera ge-ro eta eskasagoa da. Jada esandut. Eta ez naiz ari nire lanazbakarrik. Orokorrean. Literatu-ran ere gauza bera gertatzenda, baita zinema munduanere.

Zer baloratzen duzu sortzailebatengan? Miresten duzuinor?Sei-zortzi ordu beharko geni-tuzke miresten ditudanen ze-rrenda egiteko eta seguru askiez genuke bukatuko.

Baloratzen dut sortzaileipurterrea izatea, alegia, kon-formista ez izatea, ez gelditzeabeti behin eta berriz gauza be-ra egiten. Edozein sortzaile-rengan horixe da preziatzendudana. Bertan goxo ez gera-tzea, formula bat aurkitu etahortik bizitza osoan ez bizi-tzea, formula hori edozein de-larik ere. Uste dut artistak bereburuari erronkak jarri behardizkiola, eta, batez ere, errepi-kapenaren kontra egon behardela beti. Batzuetan nahi gabebere burua errepikatuko duenarren, baina behintzat nahi ga-be.

Hori kontuan izanda, zer daarrakasta zuretzat?Bi mota bereizten ditut. Bate-tik, sortzaile bakoitzak bereburuarekiko daukan erronka,sorkuntza lana hasten deneanbere buruari ipinitako erron-ka; hori betez gero, artistikokiarrakasta eduki du. Gero, bes-tetik, arrakastaren alde sozialadago, eta hori, niretzat, beste-entzat den berbera da. Badaki-

gu zer den; musikaren kasuan,disko asko saltzea eta onarpensoziala izatea. Bi horien arteankasuistika zabala da.

1983an argitaratu zenuen le-hen diskoa M-ak taldearekineta baita zure lehen poesia li-burua ere. Ibilbide horretan,rock-and-rolletik soka lauko-te batekin grabatzera igarozara; «zarata» desagertzen jo-an da, hitzak nabarmentzen...Hitzen garrantzia berdin-ber-dina da, diferentzia bakarra danik orduan ez niela ematen,subjektiboki, eta orain gehiagoematen diedala. Baina, behar-bada, lehen, pentsatu gabe,orain baino hitz hobeak egitennituen. Orain kontzienteagoanaiz eta saiatzen naiz, lehen ezbezala. Aldatu da nire jarrera.Emaitzak orain hobeak diren,ni ez nintzateke ausartukoesaten. Lehen esan dudanare-kin dauka zerikusia: saiatunaiz ez errepikatzen nire bu-rua eta horrek ekarri nau sokalaukotearekin grabatzera. Bai-na lehenik pasa naiz rock-and-

rolletik, pasa naiz musika elek-tronikotik... Nire musikan de-sagertu dena elektrizitatea da,biluzten joan naiz. Disko ho-nen hazia, aurreko diskoan da-go.

Montoiaren mundu miresga-rrian, hor jada txelo batenpresentzia zegoen.Bai, gertatu zitzaidan txeloazmaitemindu nintzela. Ezinnuen nire musika txelorik ga-be imajinatu. Bateriarik gabe,gitarrarik gabe, teklaturik ga-be, baxurik gabe, bai, bainatxelorik gabe, ez. Beraz, txeloa-ren erabilpen horretatik abia-tuta, nire ustez hurrengourrats logikoa zen soka lauko-te bat. Orkestra batekin ezinizan dudanez grabatu...

Eta zer-nolako esperientziaizan da soka laukote batekingrabatzea?Faszinantea. Beste unibertsobatean sartzea izan da. Nik ezdakit musikaz, ezin dut parti-tura bat irakurri. Beti senakaginduta egin dut, senak era-

man nau egin dudana egitera.Eta orduan hara non egitendudan topo nire musika en-tzun ez duen jendearekin, ni-taz ezer gutxi dakiena. Bainanik ematen diot papertxo bateta bost minutuan dena en-tzuten da nik neure buruanentzuten dudan bezala. Horiniretzako mirari bat da. Etamirari hori gertatu da. Oso es-perientzia aberasgarria izanda, beste unibertso batean sar-tu naiz, musika klasikoarene-an, sekulan ezagutu eta zapal-du ez dudan unibertso bat.

Hastapenetan norbaitek esanizan balizu soka laukote bate-kin grabatuko zenuela...Pikutara bidaliko nuke istante-an. Baina, kantak dioen bezala,«la vida te da sorpresas».

«Gorraizea», zer dela eta?Izenburu bat behar zen etabeste bat neukan pentsatuta,baina, azken momentuan, nikgorraize pixka bat daukadanezeta diskoa nahiko apartekoadenez nire orain arteko bide-

«Hemen,

musikarien

kalitatea, kantitatea

eta barietatea inoiz

baino handiagoa

da. Zoritxarrez,

daukaten harrera

gero eta eskasagoa

da. Jada esan dut»

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 24 / 25

an, pentsatu nuen gorraizea-ren kontzeptua egokia zelakanta hauetarako, nik bizitza-ren momentu honetan dauka-dan girorako. Nolabait jaso-tzen du nire bolada honetakoesperientzia pertsonala aldebatetik eta baita diskoarenaere bestetik. Lehen aipatu du-gun elektrizitatea, hain zuzenere, hori markatu nahi nuenizenburu horrekin, ze, nire ka-suan, daukadan gorraizea nikegozten diot bi gauzari. Bata,kaldereria batean laneaneman nituen urteak, eta, bes-tea, urte pila bat ibili naizelarock-and-rolla jotzen; badaki-zu, anpliak, bateria... dena osoozen. Bi arrazoi horiei zor dietgorraizea, seguru aski.

Hitzetan, denboraren iragai-tea eta memoria modu ezber-dinetan, baina behin eta be-rriz, azaltzen dira ia abestigehienetan. Bai, azken finean, zer gara gu?Adin batetik aurrera, batez ere,memoria gara; momentu ho-netan nire bizitzan askoz

gehiago da atzean daukadanaaurrean daukadana baino. Be-raz, beharbada horregatikazaltzen dira hitzetan. Halaere, uste dut gai hauek betiegon direla nire sorkuntzan,lehen poesia liburutik. Ez daarraroa gai horiek agertzea.Nire obsesioak oso obsesiboakdira eta oso mugatuak, alegia,ez dauzkat asko baina dauzka-danak oso sendoak dira. Den-boraren iragaitea beti izan danire gai nagusia; iruditzen zaittxikitatik horren kontzientziaoso zorrotza izan dudala beti.

Seaska kanta bat dago, baitaAvilako Teresa santuaren ai-pu bat ere... Zu bezalako ma-terialista-marxista bat Avila-ko Teresa santu mistikoarenpoema baten hitzak aipatzen,nolatan?Nire bizitzan katolizismoa in-portantea da. 13 urte nituene-tik ateoa naizen arren, nire he-ziketa oso erlijiosoa izan zen.Biblia eta Bibliako iruditeriaguztia askotan agertzen da ni-re lanean; “Azken afaria”, “Gol-

gota”, besteak beste. Hala, kan-ta hori idazten ari nintzela,falta zitzaidan errima bat, az-ken esaldi bat, eta orduan, bat-batean etorri zitzaidan «mue-ro porque no muero» esaldia,Avilako Teresa santuarena, osoezaguna den esaldi bat. Erri-matzen zuen eta esanahi alde-tik ere ondo uztartzen zenkantarekin. Sekula ez dut gaz-telaniazko esaldi bat sartu nirekantetan eta seguru aski hauizango da azkenengo aldia,baina gutizia hori onartu nionneure buruari.

Literaturan, poesia idazteraez zara itzuli.Poesia ezin da bilatu. Poesiakaurkitu egiten zaitu. Nire es-perientzia hori da behintzat.Nik ezin dut esan “hemendikaurrera poemak idatziko di-tut”. Etortzen zaizkit edo ezzaizkit etortzen. Eta etorri zi-tzaidan azkena “Pop pilulak”aldizkarian argitaratu zen due-la bi urte, “Azken argazkia” ize-nekoa. Azken hamazazpi urte-otan poema bakar horixe

idatzi dut. Poesia azaltzen zait.Jaungoikoa Ama Birjinari be-zala. Agertu zitzaion usoa. Ni-re usoa poesia da, baina ni eznaiz Ama Birjina!

«Hitzontziak» du izen zurenobela berriak. Zer dakarzuhor?Lau ahots denboran atzera etaaurrera egiten, nolabait nirebelaunaldiaz hitz egiten haie-tariko bi. Bizitzaz hitz egiten,memoriaz, iraganaz... Bestebiak bi emakume dira, bat za-harragoa eta bestea egungogazte bat, kontrapuntua ema-ten duena, memoria ariketarierrealitatea kontrajartzen dio-na. Gai asko darabilte lau aho-tsek: ispiluak, maitasuna, poli-tika, artea, drogak...

«Azken afaria» nobela argita-ratu zenuenean honakoaesan zenuen: «Bartzelona fut-bol taldearen gorabeherekeuskal literaturarenak bainogehiago kezkatzen naute».Gaur egun horrelakorik esan-go al zenuke?

Bai, eta areagotuta, esango nu-ke! Horrekin ez dut esan nahiBartzelonaren emaitzak berezeuskal literatura baino garran-tzitsuagoak direnik Euskal He-rriarentzat. Euskal literaturaBartzelona baino inportantea-goa da, noski, baina, niretzako,barçazalea naizen aldetik, egu-neroko bizitzan, askoz gehiagokezkatzen nau Barçak zer egin-go duen Txapeldunen Liganeuskal literaturako azken la-nak baino. Ez da boutade bat,literatura gehien interesatzenzaidan gauzetariko bat da, bai-na literaturarekin 24 orduz na-go, denbora guztian. Nik esan-go nuke begirada literario batdaukadala eta mundua litera-turatik begiratzen dudala. Etagauza bera gertatzen zaitBarçari begiratzen diodanean,ze, nik, Barçarena, literatura-ren filtrotik iragazten dut.

Literaturan gehien interesatuzaizuna azkenaldian?Izenak ez aipatzearren, esangodut gero eta gutxiago interesa-tzen zaizkidala istorioak; eta,aldiz, gero eta gehiago intere-satzen zaidala idazkera, idazle-aren ahotsa. Ez zait inporta is-torio polita edo korapilatsuaden, intriga duen ala ez. Inte-resatzen zait idazleak nola hitzegiten duen. Nire ustez litera-tura horretan datza, batez ere,eta ez hainbeste istorioetan.Istorioak, komiki batean, tele-sail batean, kantu batean, for-ma askotan eman baitaitezke.Literaturak berezkoa daukanosagarri formal hori interesa-tzen zait.

Zein da zure bizitzako sinto-nia?Orain arte beste batzuk edukiditudan arren, oraintxe bertaneduki nahiko nukeena daDon´t worry be happy, bainaez dakit hala den.

2017 | azaroa | 11


Duela mende bat, XX. mendekogertakari garrantzitsuena,Errusiako Iraultza Sozialista-ren aldarrikapena, izan zen.

Bada, hura ospatu eta gogoratzera kale-ra atera diren nostalgikoak krabelin go-rriak eskuetan ageri dira egunkarietan.Haren harira etorri ziren, ondorengourteetan, Europan bertan, beste hain-bat errepublika sozialista.Alderaketa errazak alde batera utzita,

Kataluniako Errepublika aldarrikatuaurreko egunetan ere, geure begiekin

ikusi ditugu independentziaren aldekoerreferenduma galaraztera heldutakoespainiar poliziei krabelin gorriak es-kaintzen zizkieten herritarren mobili-zazioak, aro berri bat eraikitzera dato-zen ustea zabalduz.Geroak erakutsiko du hala den, bai-

na, gaur-gaurkoz, Eskozian 2014ko irai-lean izan zen erreferenduma eta Kata-luniako Errepublikaren a ldekoprozesua XXI. mendeko gertakizun ga-rrantzitsuenen artean daudenik ez du-gu zalantzarik batere. Estaturik gabeko

nazioentzat ezinbesteko erreferentziabilakatu dira. Ez da erraza jakitea zein izan daiteke-

en Euskal Herriaren garapen politikoa,baina egunotako gertakariak gogoan,gure subiranotasunaren aldeko alian-tzak eta borrokak gertuago daude Kata-lunia eta Bruselatik Quebecetik baino.Bitxia, bertako politikariak beharrean,Europan etorkizuna eraikitzen auzoko-ak ari direla pentsatzea. Bitartean, es-petxean eta erbestean ari direnei, kra-belin gorriak. •

0hutsa

Krabelin gorriak

Antton Izagirre

hutsa

Gai asko daude tabu edo politiko-ki ez zuzenak bezala etiketatzenditugunak. Ez dut sekulako iker-keta soziologikoa egin, baina,

inguruan aukera izan dudan emakume-ei galdetuta, gehiengoak, denek ez esa-tearren, antzerako erantzunak emandizkidate.Txikitatik entzuten dugu haur bat

mundura ekartzea zein polita den; ha-sierako aste eta hilabeteetan behin etaberriro entzuten dira «gozatu orain, be-rehala handitzen dira-eta», «ze inbidia»eta antzerako esaldi zoriontsuak. Baina

hasierakoak politetik ez du ezer! Oso-oso esperientzia gogorra da. Esperien-tzia latza da erditzea, eta, segun eta no-lakoa izan den erditzea, are gogorragoa:luzea edo motza, epiduralarekin edo ga-be, zesarea edo ez, odol asko galduta edoez, plazenta erraz atera edo ezin atera,instrumentalizatua edo ez... Ondorioz,erditzen duen emakumea fisikoki txiki-tuta geratzen da. Alua birrinduta, oina-rrizko beharrak egiteko ere zailtasune-kin. Ondorengo egun eta asteetanhilerokoa odol jario handiarekin etaburdin usainarekin.

Bularra ematea ere zerbait sinplea be-zala azaldu digute beti, beno ba, horixeere ez da guztiz egia. Esnearen igoeraksukarra igo dezake, infekzioak egon dai-tezke (mastitisak), zauriak titi burue-tan… Denak oso mingarriak.Psikologikoki gauza guzietarako 24 or-

duz zure beharra duen txiki bat izateaondoan nekagarria da. Horrez gain logutxi egiten da (edo ezer ez) eta etxeanbi izatetik hiru izatera pasatzean horiguztia enkajatzea ez da lan makala.Zergatik ez didate argi eta garbi hitz

egin izan honi buruz? •

hutsa

Hasierak ez dira beti politak

Miren AzkarateBadiola

herritarrak

Ez da zaila taber-na baten ba-rruan zein ondo-an biolina jotzentopatzea, edo po-esia errezitaldi

batean inprobisatzen. Areto ba-tean beste musikari eta abeslariezagunekin ere noiznahi aurkidezakegu, edo mukuru beteta-ko plaza edo areto batean MikelUrdangarinen kantuak apain-tzen. Zornotzar abeslariarenkantu ugariren amaiera instru-mentalak amaigabeak izatea nahi lukete entzule askok, etahorren erruaren parte bat NikaBitchiashviliri dagokio. Inter-pretazio horiek diskoetatikkontzertuetara eta kontzertu

batetik bestera aldatu egiten di-ra, inprobisaziotik asko baitute.Estudioan grabatzen duteneanere maiz inprobisatu egiten du-te. «Gero, gustuko duguna gera-tzen da», dio Nikak arrats hotzeta euritsu honetan, egunekobiolin eskolak bukatutakoan. Urdangarin aipatuta, pozik

ageri da Bitchiashvili “Margola-ria” lanarekin. Ez da grabatuduen lan bakarra, soilik zorno-tzarrarekin berarekin grabatu-takoak ere ez dira gutxi; abesla-ri zornotzarrak azken hamarurteetan plazaratu dituen dis-ko gehien-gehienetan partehartu du biolinista georgiarrak.Inprobisatzea maite du, sor-

tze lana delako. Edonola ere, es-

tilo ugariko musikaria da, bo-kazioz eta tradizioz. Haren amapiano jotzaile eta irakaslea zenTbilisin (Georgia), eta hark lanegiten zuen musika eskola be-rean hasi zen Nika gaztetxoamusika ikasten. Aitak, berriz,zapata fabrika batean lan egi-ten zuen, baina hainbat tresnaasmatu zituen; beraz, sormenaarrotza ez duen familia bateanhazi eta hezi zen Nika. Aitona-amonen etxean ere

musika oso presente zegoen,ama ez ezik, haren anaia-arre-bak ere musikariak baitziren;hartara, ospakizun guztiak mu-sikaz janzten zituzten. Nikarenamak, musika karrera egin bai-no lehen, aitona-amonen etxe-an zegoen pianoarekin ikasizuen jotzen, historiatxoa duenpianoarekin, hain zuzen. Aito-nari Stalinek auto bat erregala-tu omen zion, stakhanovistabaitzen, eta II. Mundu Gerrabaino lehen saldu egin zuen.Lortu zuen diruarekin, pianohori erosi zuen. Biolin jotzailearen amak se-

meak ere pianoa jotzen ikas ze-zan nahi zuen, baina Nikak txi-kitatik biolina zuen gogoko. Ezomen daki zergatik, baina tres-na horixe hautatu zuen. Egun,ordea, egunero entzuten dupianoaren soinua, bere emazte-ak jo eta eskolak ematen baiti-tu. Alaba ere musikazalea da,eta kantu ikasketak unibertsita-tekoekin batera egiten ditu.

Tbilisin, bere amak irakastenzuen eskolan zazpi oinarrizkomailak egin zituen, ondorentarteko lau eta beste bost urte-an goi ikasketak. Horiek bukatuzituen urte berean Tbilisiko Or-kestra Sinfonikoan sartu zen,oposizioak eginda. Zortzi urtezjardun zuen orkestra hartanbiolin jotzaile. Kontzertu asko-tan parte hartu zuen, sarritanEuropan zehar, orkestrak urte-ro egiten zituen biretan.

GASTEIZERA BIOLINA ALDEAN

2001ean Georgiatik irten etaGasteizera etorri zen, baina le-henago Madrilera jo zuen, es-pero bezala atera ez zitzaionproiektu baten atzean. «Zureherritik irtetean ez duzu hiritxiki batean pentsatzen». Luzegabe, Madrilgo abentura esanziotena ez zela ikusita, Gastei-zen bizi ziren zenbait georgia-rren etxera joan zen, berarekinbatera biolina jotzen ikasitakolagun batek, Gasteizen biolinirakasle ziharduenak, hara bi-dalita. Eta herrikide haiek la-gundu zioten Arabako hiribu-ruan «zerotik» hasten.Gasteizko musika mundua-

rekiko lehen kontaktua taber-na batean izan zuen. Han, oste-gunero jam session bat egitenzuten, eta laster Tbilisiko bioli-nistak ere parte hartuko zuenjazz kontzertuak eginez. Ohitu-ta zegoen jazza jotzera, presta-kuntza klasikoa izanagatik, be-tidanik izan baitu jazzagustuko, eta Tbilisiko tabernairlandar batean jotzen zuen.Tbilisin beti izaten zen musikazuzenean hainbat taberna etajatetxetan; batzuk irlandarrakziren, baina denetarik zegoen.Berak egunero jotzen zuen,igandeetan izan ezik, gauekobederatzietatik hamaikak arte,hogei minutuko atsedenaldiaeginda.

infraganti

Gasteizera etorri zenerako, bide luzea egina zuen biolinjotzaile bezala, Georgiako hiriburuko orkestra sinfonikoan eta hango taberna irlandar batean. Gasteizen berehala jarrizen bertako musikariekin harremanetan eta etengabeagertzen da taberna batean folk talde batekin zein leporainobetetako areto batean Mikel Urdangarinen ondoan.

NIKA BITCHIASHVILI

Nika Bitchiashvili biolin jotzaile georgiarra. Juanan RUIZ | ARGAZKI PRESS

Nika Bitchiashviliren azken landiskografikoa Arantza Salterain eta PantxoCruz bikote elorriarrarekin grabatu etaoraindik orain aurkeztu dutena da

Biolin ikasketak bukatu zituen urte bereanTbilisiko Orkestra Sinfonikoan sartu zen.Zortzi urtez jardun zuen orkestra hartanbiolin jotzaile, maiz Europan zehar

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 28 / 29

Tabernan lanean hasi zenean,berak eta bere taldeak ez zutenirlandar musika ezagutzen, bai-na, eskatzen zietenean, zerbaitjotzen ahalegintzen ziren. Zen-bait disko utzi zizkieten eta ho-riekin hasi zen bera doinuakikasten eta musika hori barne-ratzen, «odolean sartzen zitzai-dala sentitu arte, kontua ez bai-ta besterik gabe notak jotzea,dagokion sonoritatea eman be-har diozu». Behin irlandar bisartu ziren eta eurekin esertze-ra gonbidatu zituzten Nika etaberarekin jotzen ari ziren musi-kariak. Ea irlandarrak ziren gal-detu zieten, eta, georgiarrak zi-rela jakitean, txundituta geratuziren «hain jatorrizko estiloan»jotzen zutela ikusita. Bestetik,orkestra sinfonikoa eta taber-nako taldea gutxi balira ere,laukote klasiko batean ere joohi zuen Nikak. Gasteizen, apurka-apurka

bertako musikariak ezagutzenjoan zen, hala nola Kike Loyolaedo Javi Antoñana, eta haiekinjotzen hasi. Gaur arte, taberne-tatik ekitaldi ofizialetara, hain-bat talderekin zein bakarreanjotzen baitu, edo Koldo Uriarte-rekin eta Jon Cañaverasekinosatutako hirukotean. TxutxoIturralde gitarra eta banjo jo-tzailearekin, Gasteizko Udalakantolatutako ziklo bat zabalduzuen Atarian, Salburuko heze-guneen interpretazio zentroan,naturarekin zerikusia duenmusika interpretatuz, okasiora-ko Vivaldiren “Lau urtaroak”obraren adaptazio bat eginda.Tartean, betiere, biolin eskolakematen ditu.Bingen Mendizabal eta Mikel

Urdangarin duela hamar urte-tik gora ezagutu zituen, etahaiekin oso lotuta segitzen du.Urdangarinen taldean partehartzen hasi zen, baita astele-henero Aiztogile kaleko taber-

na batean egiten zituzten kon-tzertuetan ere. Josu Zabala, Ra-fa Rueda, Koldo Uriarte, Jon Ca-ñaveras, Angel Celada eta bestebatzuk aipatu ditu, denak ere«pisu handiko musikariak». Arturo Blascorekin, Alex Ruiz

de Azuarekin eta Bingen Mendi-zabalekin Txatarreria Keatontaldea osatu zuen. Buster Keato-

nen filmak proiektatu eta haiekiradokitako musika eskaintzenzuten, zuzenean inprobisatuz.Bestetik, Javi Antoñanarekinobra klasikoak jo izan ditu; Sa-bin Salaberrirekin eta zenbaitorkestra eta abesbatzarekin ko-laboratu izan du... Orain noiz-behinka gazte talde batekin el-kartzen da folk musika jotzeko,

soinu txikiari, txirulari eta gita-rrari biolina gehituta. Halaber,noizean behin poesia errezital-diren batean jotzen du, entzule-ak zur eta lur utziz, inprobisa-tzeko eta poemen erritmoramoldatzeko duen gaitasun ikus-garriagatik.Bitchiashviliren azken lan dis-

kografikoa Arantza eta Pantxobikote elorriarrarekin grabatueta orain gutxi aurkeztu dutenada. Arantza Salterain elorriarraketa Pantxo Cruz argentinarrakrantxerak, boleroak eta HegoAmerikako bestelako doinuakeuskal kantuekin batera abes-ten dituzte aspaldi plazarik pla-za. Nikarekin eta Jon Cañaveraskontrabaxu jotzailearekin zen-bait kontzertu eman zituzteneta diskoa elkarrekin grabatzeaerabaki zuten.Georgiarrak orain ez du

proiektu zehatzik, baina badituhan-hemenka hainbat kontzer-tu aurreikusita. Beti lagun arte-an, biolina aldean, Nika Bit-chiashvili musikari petoa da,tradizioz, bokazioz, pasioz. •

Gasteizko erdigunean, laugraduko giroan, Georgian 12gradu dituztela dio Nikak.Behean, entsegu batean BingenMendizabalekin, RafaRuedarekin eta MikelUrdangarinekin (bizkarrez).Juanan RUIZ – Raul BOGAJO | ARGAZKI

PRESS

Xabier Izaga Gonzalez

hutsa

3 BEG

IRADA:

Ondare kulturalaklik batean!

osas

un

a /

gelt

okia

k /

tekn

olog

ia

Ugariak dira gaur egun liburutegi digitalaketa interesgarria oso eskaintzen digutenaukera berria; izan ere, haien bitartez de-nok kontsulta ditzakegu zenbait dokumen-tu preziatu eta urri, orain dela gutxi arteadituek soilik kontsulta zitzaketenak.

Liburutegiek, artxiboek eta museoek dokumentu histori-ko asko jasotzen dituzte: liburuak, egunkariak, gutunak, ak-tak eta abar, eta ugariak dira herrialde askotan hainbat ins-tituziok bultzatutako proiektuak dokumentu horiekdigitalizatzeko. Digitalizazioak dokumentu horien babesaeta iraupena bermatzen du eta, horrez gain, haien atzipenaizugarri errazten denez, erabilpena ere hedatzen du. Proiek-tu asko eta asko garatu direnez ondare kulturala digitaliza-tzeko, askotan zaila da jakitea nondik hasi bilatzen eskuratunahi dugun hori. Liburutegi digitalen inguruko informazioabilatzen hasita, berehala azalduko zaizkigu Europeana, Wi-kisource, Google Books edota Project Gutenberg bezalakoerreferentziak, eta, seguru asko, askoz gehiago ere bai.Horien artean bat aukeratzekotan, Europeana aukeratuko

nuke. Europeana.eu Inter-neteko atari bat da, eta ber-tan biltzen dira Europan ze-har digitalizatu direnmilioika liburu, artelan, bi-deo, grabaketa, eta abar. 53milioitik gora sarrera omendaude katalogoan. Ez da ko-puru makala! 3.000 erakundek baino

gehiagok egin dute berenekarpena Europeanan (haladio ingelesezko Wikipe-diak), eta bilduma horienguztien bateratzeari esker,haren erabiltzaileek Euro-pako ondasun kultural etazientifikoa arakatzeko au-kera daukate, historiaurre-ko garaietatik hasita, gauregun arte.Demagun euskaraz ida-

tzitako lehen liburuaren bi-la gabiltzala, hots, BernatEtxepareren “Linguae Vas-conum Primitiae” (1545)obraren bila. Ba al dugu au-

kera hori Internetez kontsultatzeko? Ale urri eta preziatuhorietako bat denez, seguru liburutegiren batean dagoela,dagoeneko digitalizatuta eta edozeinek kontsultatzeko au-kera eskaintzen dela. Baina, non? Euskaraz idatzia dago bai-na ez du zertan euskal liburutegi batean egon. Nondik hasiorduan? Aipatu bezala, saia gaitezke Europeanan bilatzen(atariaren orri nagusira joateko biderik errazena Googlen“europeana collections” bilatzea izan daiteke). 27 hizkuntza-tan eskaintzen da une honetan atariaren interfazea (eskui-neko aldean eta goian dago hizkuntza aukeratzeko leiho-txoa), eta nahiz eta euskara ez egon horien artean, ez dazaila asmatzea zer edo zer bilatzeko lupatxo batez identifi-katuta eta erdi-erdian ageri den lauki zurian idatzi behardela bilaketarako informazioa.

Zer bilatu, ordea? Lehen aukera «Etxepare» bilatzeaizan da, baina arrakastarik ez. Zerbait aurkitu du, bainaez nahi genuena. Ez ote dago katalogo erraldoi horre-tan? Euskal grafia denborarekin aldatzen joan denez, agianbeste modu batean jaso da “Etxepare” abizena. Baina ez naiz

aditua eta hobe beste ter-minoren bat erabiltzea. Bi-garren saiakeran titulua ja-rri dut, hots, “LinguaeVasconum Primitiae”, etahorretan bai, topatu du bi-latutakoa, eta ez besterik,noski, oso zehatza izan bai-ta bilaketarako informa-zioa. Obraren egilea, bidebatez, “Bernard Dechepare”dela dio emaitzak (zailanuen idazkera hori asma-tzea!). Emaitzak esteka bateskaintzen du obra horikontsultatzeko FrantziakoLiburutegi Nazionalean;beraz, bertan klik eginez li-burutegi horretako leihoberri bat irekiko zaigu (Ga-llica.bnf.fr webgunean),non Etxepareren liburuakontsultatu ahal izango du-gun orriz orri.Aukera interesgarria, Eu-

ropeana. Ez zaizue irudi-tzen? •Europeana webgunearen bidez Etxepareren lana kontsulta daiteke. GAUR8

Izaskun Etxeberria UztarrozUPV/EHUko Informatika Fakultateko irakaslea

2017 | azaroa | 11

GAUR8• 30 / 31

Juantxo EGAÑA

PASCUAL MARIN. ADMINISTRAZIOAREN ARTXIBO NAGUSIA

ONDARRETAKOPRESONDEGIAN, HERIOTZAGERTU-GERTUANOndarretako presondegia, atxilotze masiboko zentro bihurtu zen1936ko irailean frankistak Donostiara iritsitakoan. Urte hartakourria eta azaroa bitartean 200etik gora preso handik atera eta Her-naniko kanposantuaren hormetan fusilatu zituzten, eta geroago,Oiartzunen, Beran eta Bidebietako tiro-eremuan. Gerraostean ber-tan ere, 600etik gora preso Ondarretatik atera eta zenbait lekutanfusilatu zituzten. Jean Pelletier frantses enpresaburuak, Galernaitsasontzian harrapatua eta Ondarretako kartzelan egonak, “Seismeses en las prisiones de Franco” liburua idatzi zuen. Bertan, pre-soek jasaten zituzten torturen berri ematen du. Liburuko pasartehonetan, Jose Ariztimuño “Aitzol” apaiz ezagunari egindakoak jaso-tzen ditu. «Hurbileko gelan gizon bat torturatzen ari ziren. Animaliabat jotzen entzutea ikaragarria da, baina gizon bat jotzen entzuteaare ikaragarriagoa. Kolpeek luzaro jarraitu zuten. Aieneak garrasizorrotz bihurtu ziren, gero auhen, gero eta ahulagoak, arnasa galduarte. Eten egin ziren eta gorpu baten gainean, koltxoi bat balitz be-zala, kautxuzko karraken mailuketa baino ez nuen entzun. Oinazeakgutxienez ordubete iraun zuen. Ni izu-ikarak jota nengoen. Ate batireki zuten. Biktima agertu zen. Ariztimuño apaiz azkarra zen, Galer-na itsasontziko nire laguna. Nekez ezagutu nuen. Odolak begiaklausotzen zizkion eta ezin ninduen ikusi. Kexu zen, oso ahul, eta ne-kez ibiltzen zen oinez». Ondarretako presoak ageri diren argazkia1936ko abenduan egina da. Egilea Pascual Marin tuterarra da, Do-nostiako Garibai kalean argazki estudioa zuena.

97

71

88

76

75

00

1

71

11

1

mila leiho zabalik - naiz: · beziak eta hutsuneak ikustean ,eta, batez ere, eguneroko bizitzan...

Documents

Transcript of mila leiho zabalik - naiz: · beziak eta hutsuneak ikustean ,eta, batez ere, eguneroko bizitzan...