Mende ilunak

82
MENDE ILUNAK, EZEGONKORTASUNA NAGUSI ERROMATAR INPERIOAREN GAINBEHERA Behe inperioko krisitik, III-V. mendeetan…

Transcript of Mende ilunak

Page 1: Mende ilunak

MENDE ILUNAK, EZEGONKORTASUNA NAGUSI

ERROMATAR INPERIOAREN GAINBEHERA

Behe inperioko krisitik, III-V. mendeetan…

Page 2: Mende ilunak

Marco Aurelio, 161-180, II. mendean,

Behin da berriz Danubioko limesera jo behar dumarkomanoak geldiarazteko

Gastu militarrak handiagotu behar izan zituenkrisi finantzarioa areagotuz,

eta prezioen igoera disparatuz,

Page 3: Mende ilunak
Page 4: Mende ilunak

Prezioen igoera

Erromatarrek asko kontsumitzen zuteneta gutxi ekoizten: esklabutza sistema teknologia eskasekoa, konkistako harrapakinak bukatu ziren I eta II. mendeetan,

Panem et circenses, 1.200.000-2.000.000 biztanleentzako

Page 5: Mende ilunak

Egoera politiko eta ekonomiko nahasi honetan

armada bakoitzak (75 legio, 900.000 soldadu)

bere buruzagia inposatzen zuen enperadoreberaien artean gerra zibiletan borrokatuz,

Gerrak, ezegonkortasunak, segurtasunezak, hirien har-pilaketek

Ekonomia eta bizimodua nekazaldu egin zituzten

Antonianus,III. M.1/5 zilar… inflazioa

Page 7: Mende ilunak

S

Saltus delako gizartea nolakoa zen?

Ahaidetasun gaineko lotura sozialak, hau da, gizarte-egitura jentilizioa.

Abeltzaintza, ehiza, egur mozketa izan ziren oinarri ekonomikoak.

Gizartearen oinarrian familia zabala, bai belaunaldien aldetik bai sendi adarren aldetik

Familiak, leinuak, klanetan antolatzen ziren, eta horiek tribuak

Bizitokiak urtaroen erritmoan aldatuko ziren, abeltzaintza ibiltaria.

Jabego sistema komunala, larre, mendi, haranak klanek kudeatuta.

Ahaidetasun gaineko egiturak lekua uzten joan zitzaizkion auzotasun gaineko loturei:

defentsa beharrek ohore eta prestigio berezia emanen zieten lurralde txiki batzu kontrolatuko zituzten jauntxo txiki batzuri.Balore militarrengatik ohoreturiko familia eta buruzagi, “Abarka Infantzoiak”, prozesu luze baten ondoren (VIII. mende osoan zehar) Iruñeako Erresuma sortuko zen.Egitura protofeudala.

Akitania/Waskonia dukerriak VIII. mendean ere bere gailurra lortu zuen Eudon printzearekin, baina 732an gainbehera hasten da, frankoak, iparraldetik eta musulmanak hegoaldetik itota.

Page 8: Mende ilunak

Bascones,iturri klasikoen arabera

Page 9: Mende ilunak

Villa

Miliario

Galtzadak

Villae etagaltzada erromatarrak

Ager vasconum

hiritar bizimodua erromanizatuago

Page 10: Mende ilunak

• pax Romanaren garaian galtzada sare tinkoak komunikazio eta harreman kultural estuak bideratu zituen, erromatartzea.

• Bide guztiak Erromara doaz… baina mende ilunetan…

Page 11: Mende ilunak

Inbaditzeko bideak izaten ahal zirenbagaudak eta barbaroak askotan etenak

Page 12: Mende ilunak

POMPAELO, 276

Frankoak, herri germaniarrak

Page 13: Mende ilunak

Villae erromatarrak eta latifundioak bisigodeon garaiko herri bilakatu ziren “in” edo “ano” jabetasun atzizkiekin.

Erriberan ez dira gorde arabiarren presentziagatik.

nekazalpena

Page 14: Mende ilunak

DIOCLECIANO, 284-305

KOLONATOAKORPORAZIAK: halabeharrezko lanbideen binkulazioa ondorengotzan.

Page 15: Mende ilunak

CommendatioGizarte protofeudaleruntz

Page 16: Mende ilunak

egunak joan, egunak etorri... FEUDOAK

JOPUBASAILU

Page 17: Mende ilunak
Page 18: Mende ilunak

Teodosio Handiak Erromako enperadoreak, 395ean egindako inperioaren ebakuntza kirurgikoa

Rhin

Danubio

Page 19: Mende ilunak

435437441443449

Bagaudak

Page 20: Mende ilunak

Germaniar herriakV, VI. mendeetako etengabeko inbasioek Erromatar inperioaren batasun politikoa hautsi zuten

Germaniar erresumak sortuz

Erromako arpilaketa, Alarico, 410

Page 21: Mende ilunak

Barbaroak

Gerrarien eta gizon askeen batzarra

Tributan

Nekazaritza eta abeltzaintza ibiltaria

Zurezko etxe handietan

dukeak, kondeak, gotzainak

buruzagia, oinordetzako erregetza

Erregela (San Benito), eskola, scriptoriumLehenengo monasterioak

urregintza

Eliza txikiak

Page 22: Mende ilunak

Germaniarren ohiturak

Germaniarrak ez dira hirietan bizi. Leku bakartu eta berezietan bizi dira; hots, iturri, soro nahiz zelaien ondoan kokatzen dira gogoaren arabera. Herrixkak ez dituzte guk ohi ditugun moduan eraikitzen: hau da, eraikinak ez daude elkarren segidan; etxe bakoitza espazio huts batek inguratzen du –bai suteen aurrean babesteko, bai eraikuntzan oso trebeak ez direlako- Ez dute ez harririk ez teilarik erabiltzen, leundu gabeko zura baino ez. Aldiz, lekurik nabarmenenak lur puruz eta distiratsuz lohitzen dituzte, eta badirudi pintatuta edo koloretako marrazkiz josita daudela. Gainera, lurpea zulatzeko ohitura dute; zuloak simaurrez betetzen dituzte, eta horrela, negurako aterpe moduan eta laboreak gordetzeko erabil ditzakete, hotzaren laztasunetik babesteko egokiak dira eta.

Publio Kornelio Tazito (55-120), Germania. Egokitua.

Treverri tribuaren herrixka Rhin aldean

Page 24: Mende ilunak

409

Page 25: Mende ilunak

Bisigodoen migrazioa

378

397

410

418

Page 26: Mende ilunak

Germaniar erresumak

Akitaniawaskonia

Page 27: Mende ilunak
Page 29: Mende ilunak

Achiulfo•Adelperga•Alarico I•Alateo•Amalasunta•Aorico•Arminio•Atanarico•Ataúlfo•Athanerik

•Brond

•Cunimundo

•Fritigerno

Gelimer•Genserico•Godegisilio•Godegisilo•Gunderico•Guntamundo

Hermanarico•Hilderico •Hunerico

Odoacro

•Rocesthes

•Safrax

Teodomiro (ostrogodo)

•Trasamundo•Tribigildo

Valamiro•Vandalario•Vitimiro

Tribu germaniarren buruzagiak

Page 30: Mende ilunak

Romulo Odoacroren aurrean

Odoacroren solido bizantziarraZenonen izenean

476

Page 31: Mende ilunak

Germaniarren etorrera

Gutxi batzuok baino ez genuen lortu bizirik irautea: ez, ordea, gure merituz, baizik eta Jainkoaren errukiari esker.Ezin konta ahala nazio basatik Galia osoa okupatu dute. Alpeen eta Pirinioen arteko eta ozeanoarekin eta Rhinekin muga egiten duen lurralde osoa suntsitu dute. (…) Amiens, Arras eta Estrasburgoko biztanleek Germaniara alde egin dute. Oraindik zigorrik jaso ez duten hiriek kanpoan ezpataren mehatxua eta barnean gosea jasaten dute.

SAN JERONIMO (347-419), Gutunak

Page 32: Mende ilunak

Barbaroak (alanoak, bandaloak eta sueboak 409. urtean) sartu ziren Espainetan borroka odoletan suntsituz. Bestetik izurrite beltzak ere kalte handia eragin zituen oso denbora laburrean. Hain handia izan zen, giza haragia ere jaten zuten gizakiek.

Espainiako probintziak suntsituta, barbaroek eskualdeak txotx egin zituzten bertan bizitzen jartzeko: Bandaloak eta sueboek Galizia okupatu zuten (Ozeano itsasoaren mendebaldeko muturrean zegoen); alanoek Lusitania eta Kartaginensea; eta bandalek Betika.

Idacio, Cronicon, Egokitua

ERANTZUN KOADERNOANa) Zer erran nahi duen barbaro, izurrite, Lusitania, Kartaginense, Betika.b) Hispania nongo probintzia zen? Zein ibaik osatzen zuten inperioaren limes (mugak)?c) Zein hiru erresuma handi eratu ziren Hispanian, 476. urtea eta gero?d) Zer gertatu zen 476. urte horretan?e) Narrazio hau apokaliptikoa da, zer erran nahi du honek?

Testua sailkatu eta kokatu bere testu inguru historikoan

Page 33: Mende ilunak

Ezarrita geldi dadila, beraz, Galietako milizientzako jada ezarrita dugun soldata, zuen zerbitzuetara ere luzatzen duguna, zuen balore eta jarduerak bertze haienak bezainbertze saritzearren,

Honorioren gutuna Iruñeko miliziei, 408

Page 34: Mende ilunak

Zer den

Sorrera data

Egilea

Testu motaHartzailearen arabera

Edukiaren arabera

publikoa

politikoa

juridikoa

ekonomikoa

lekukotasunekoa

pribatua

hitzaldiakmanifestuak

legeak hitzarmenak

kontratuak

memoriakegunkariakIturri mota

Inguru historikoa

Lehen mailakoa

Bigarren mailakoa

Ezarrita geldi dadila, beraz, Galietako milizientzako jada ezarrita dugun soldata, zuen zerbitzuetara ere luzatzen duguna, zuen balore eta jarduerak bertze haienak bezainbertze saritzearren

Honorioren gutuna Iruñeko miliziei, 408

historiografikoa

Kokatu testua bere testu inguru historikoan

Page 35: Mende ilunak

Inserto junto con el Códice de Roda, escrito según Lacarra el año 992 en el escriptorium del palacio de los reyes de Pamplona, hoy expoliado en la Biblioteca Nacional de Madrid.

En esta época Pamplona era la urbe más importante entre las civitas vasconas, sobrepasando a Calagurris, Oiarso, Cara, Tarraga, Andelos, Cascantum, Graccurris, etc., debido a su privilegiada situación en la confluencia de las calzadas que venían o se dirigían a las Galias, a Hispania, al Mediterráneo y al Océano, así como centro mercantil, social y político para las comunidades romano-vasconas que consolidaban su existencia en el bajo imperio.

Esta carta del Emperador Flavio Honorio a las milicias de la urbe de Pamplona del año 408, recoge la noticia de la organización de la defensa contra los bárbaros, por parte de las milicias pamplonesas, que deberán tener la misma retribución que las de las Galias. Existe otro ejemplo de documento epistolar de la época del Emperador Honorio, en la que contesta a la petición de ayuda imperial solicitada por las comunidades bretonas que cambaten al usurpador Constantino y los insta Honorio, ocupado en su lucha con Alarico, a que ellos mismos realicen la defensa con sus propias fuerzas. En esta primera y remota noticia se refleja la realidad socio-política de los pamploneses. Unidad que hará posible la consolidación sucesiva, en evolución propia, primero del Transpirenaico Principado (Condado y Ducado) de Vasconia, siglos VI al VIII, después del Reino de Pamplona y la conformación de Navarra como Estado europeo hasta el siglo XIX (1841), que permanecía independiente al norte del Pirineo en el siglo XVII (1620).Ante las interpretaciones que se han hecho de esta carta de Honorio a Pamplona, relacionándola con el documento llamado la «Notitia Dignitatum»

Testuaren ingurukoak aztertu, kontsultatu eta argitu behar ditugu:

Page 36: Mende ilunak

Flavius Honorius (9 de septiembre, 384 - 15 de agosto, 423) fue Emperador del Imperio Romano de Occidente del 395 hasta su muerte. Era el hijo menor de Teodosio I y su primera mujer, Aelia Flacila, y el hermano del Emperador de Oriente, Arcadio. Honorio fue nombrado Emperador de Occidente a la edad de 10 años, tras la muerte de su padre en febrero de 395. En la primera parte de su reinado dependió del liderazgo militar del general vándalo Estilicón. Para estrechar los lazos con el joven emperador, Estilicón le hizo casar con su hija María. El reinado de Honorio se caracterizó por la desmembración del Imperio Romano de Occidente. Cuando Honorio murió,el imperio estaba al borde del derrumbamiento. Su reinado de veintiocho años fue uno de los más desastrosos en los anales romanos.En un momento de disensión interna y violentos ataques del exterior, la supuesta debilidad y timidez de Honorio ha sido a menudo considerada como un factor más que contribuyó a la rápida desintegración de la mitad occidental del imperio.

Primeros añosHonorio se convirtió en emperador de Occidente el 23 de enero de 393, a la edad de 9 años.Después de ser cónsul con dos años, Honorio fue declarado Augustus de Occidente el 23 de enero de 393. Cuando Teodosio I murió, en enero de 395, el imperio se dividió entre Honorio y Arcadio, de modo que Honorio se convirtió en emperador romano occidental a diez años.Durante primera parte de su reinado, Honorio dependió de la dirección del general Estilicón. Para consolidar su relación con el joven emperador, Estilicón casó a su hija Maria con él. Se conserva un epitalamio escrito para la ocasión por el poeta de la corte Claudiano.Honorio instaló al principio su capital en Milán, pero cuando los visigodos invadieron Italia en 402, trasladó su capital a la ciudad costera de Rávena, que estaba protegida por un anillo de pantanos y de sólidas fortificaciones. No obstante, si bien la capital era fácil de defender, su situación no era propicia para que las fuerzas romanas protegieran la Italia central de la incursiones bárbaras.

Page 37: Mende ilunak

Nafarroa inbasioen garaian

baskoiak

Page 38: Mende ilunak

frankoak

Page 39: Mende ilunak

Voille, 507ClodoveoAlaricoTolosako Erresuma Bisigodoa

Alarico

Page 40: Mende ilunak

Klodoveo frankoen erregearen bataioakatolizismora bihurtua (496)

Rekaredo errege bisigodoa

589,Toledoko III. Kontzilioan

Page 41: Mende ilunak

Recopolis, Leovigildo eraikitako hiri bisigodoa 572-586

Page 42: Mende ilunak

Leovigildo

Bizantiarrakmenperatu gabe

bere konkistaKonkista urtea

572-586

Page 43: Mende ilunak

Bisigodoak mendebaldeko Pirinioetan

Page 44: Mende ilunak

Concilio iniciado el 8 de mayo del 589 en Toledo, en el cual el Reino Visigodo de Toledo dejó oficialmente de ser arriano; el rey Recaredo hizo profesión de fe católica y anatematizó a Arrio y sus doctrinas; se atribuyó la conversión del pueblo godo y suevo al catolicismo. Varios obispos arrianos abjuraron de su herejía. Las resoluciones del Sínodo arriano de Toledo del 580 fueron condenadas.Los reyes sucesores fueron los protectores de la nueva religión oficial; ellos eligieron a los obispos e impulsaron la cultura de las escuelas y de las bibliotecas episcopales y de los monasterios. Adoptaron el latín como lengua, con algunas influencias germánicas.Asistieron al Concilio setenta y dos obispos, personalmente o mediante delegados (además de los cinco metropolitanos), siendo las figuras principales Leandro de Sevilla (supuesto instigador de la conversión de Hermenegildo) y el abad de Servitanum, Eutropio.Las decisiones del Concilio adquirieron fuerza de ley al publicar el rey un Edicto de confirmación del Concilio. La desobediencia era castigada con graves penas (la confiscación de la mitad de los bienes para los honestiores y el destierro y la pérdida de sus propiedades para los inferiores).

Toledoko III. Kontzilioa

Liliolo

Page 45: Mende ilunak

Herri barbaroen inbasioak Euskal Herrian ez ziren hain agerikoak izan, barbaroek konkistatu gabe zeharkatu zuten Euskal Herria. Baina Hispaniaren inbasioa, 409. urtetik aurrera, erromatarren agintaldiaren amaiera izan zen herriaren iparralde menditsuan.

Bisigodoak Iberiar penintsulan sartu zirenean, isolazioa handitu zen, hauek Kantauriko kostaldean interesik ez zutelako. Aldiz, Iruña 472an okupatu zuten, baita Araba gehiena ere; Leovijildo erregeak Victoriaco sortu zuen 581. urtean.

Berriro ere, Euskal Herria lerro batek banatuta geratu zen, isurialdeen banalerrotik hurbil. Iparrean, baserriko biztanleria eta seguruenik antolaketa ekonomiko, sozial, politiko eta erlijioso paganoari eutsi zion; berez Baskoi izena, erromatarrek Nafarroako herritarrei esateko erabiltzen zuten, bisigodo eta frankoek lurralde independente horretakoak izendatzeko erabili zuten, barduliar, karistiar eta autrigoi izenak galduz. Hegoaldean, oraindik hiri batzuek irauten zuten eta biztanleria, kristautua eta erromanizatua, erreinu bisigodoan sartu ziren.

Barbaroak Euskal Herrian

Page 46: Mende ilunak

Baskoien eta Germaniarren arteko gerrak

581ean, baskoiek bai frankoei bai bisigodoei eraso zieten. Ordutik aurrera, gerrak bata bestearen atzetik etorri ziren Pirinioen alde bietan.

Penintsulan, enfrentamenduak erreinu bisigodoaren amaiera arte iraun zuen eta baskoien eta bisigodoen arteko zazpi gerraren berri dago.

Gerra horiek laburrak izan ziren: urtean aste gutxiko kanpaina bat baino ez zen izaten. Jatorria baskoien erasoak izaten ziren, biztanleria handitzean, gerrako irabaziak bizimodua ateratzeko bidea izan zuten eta.

Baskoien isolazioa VIII. mendea arte iraun zuen, euren zalduneria arina garaitua izan ostean.

Page 47: Mende ilunak

Baskoien aldi erabakigarriaErromatarren Inperioa galdu eta gero, Euskal Herrian erromatarren aurreko hizkuntza eta kulturari eustea ez zen apartekoa izan, Frantzia eta Espainiako beste leku batzuetan ere VI. mendean hizkuntza eta kultura indigenak iraun zutela ikusten baita. Baina fenomeno horrek VIII. mendean oraindik irauteak aparteko izaera eman zion, gaur egun arte datorrena.

Herriaren iparraldean erromanizazioa ahulagoa izan zen eta, aske irautean, euskal biztanleek paganismoa gorde zuten. Bitartean, germaniar erreinuek menperatutako lurraldeetan kristautasuna erromanizazioaren herentzia gisa zabaldu zen eta, harekin, latina, Elizaren hizkuntza, sendotu zen.

Kristautzea geroago etorri zen eta harekin euskaldunak mendebaldeko kulturan sartu ziren, baina bestelako baldintzetan, euskara eta beste ezaugarri berezi batzuek irautea bideratu zuten eta.http://eu.wikipedia.org/wiki/Herri_barbaroen_inbasioak_Euskal_Herrian

Page 48: Mende ilunak

NEKROPOLISEK KONTATZEN DUTENA

ArgaraiCondestableKatedralaBuzagaAldaieta

Page 50: Mende ilunak

Kondestablearen Jauregiko nekropoliseko materialakGoian eskuinean plaka liri itxurakoa

Page 51: Mende ilunak

BASCONIA, TERRA MEDIA BASCONIA, LIMES, MUGA LURRALDEA

BISIGODOAKetaFRANKOAK

Page 53: Mende ilunak

Hiriberriko harresiakSuintila, 621

Page 54: Mende ilunak

La variante de Corella deberá respetar el yacimiento arqueológico de La Torrecilla

Los restos corresponden a la cripta de un edificio funerario romano, fechable entre los siglos IV y V después de crito (tardoimperial). La cripta estaba excavada en las gravas naturales de la terraza fluvial que había generado el río Alhama.La construcción se convirtió, posteriormente, en una pequeña capilla visigoda, ... En una segunda fase, la capilla visigoda se transformó en viviendas ya que aparecieron varios fogones. La cerámica musulmana encontrada data estas remodelaciones en el siglo IX (asentamiento en Tudela y trnsformación en medina), donde el hallazgo de un candil lleva la ocupación hasta las cercanías del siglo X.

Page 55: Mende ilunak
Page 56: Mende ilunak

Baskoiek Zaragoza hiria setiatu zuten

Eta, horrela, krimen hori zela eta (Froyaren altxamendua 653ean), Baskoi basatiek bat-batean Pirinio mendietatik irten eta iberiar aberriaren aurka hainbat triskantza eginez aberastu ziren.

Kristau errugabe askoren odola isuri zuten: batzuei burua moztu zieten, beste batzuek jaurtigailuez hil zituzten eta beste askori geziak jaurti zizkieten. Gatibu ugari egin zituzten eta hondakin erraldoiak lapurtu zituzten. Gerra nardagarri hura Jainkoaren tenpluetaraino heldu zen; aldare sakratu asko suntsituak izan ziren eta elizgizon asko aiztoz hil zituzten.

Tajon, Zaragozako apezpikuaren gutuna Quirico Bartzelonako apezpikuari. Moldatua.

ERANTZUN KOADERNOANa) Non zeuden hedaturik baskoiak bisigodoen erresumaren garaian?b) Nolako harremanak izan zituzten baskoiek eta bisigodoek elkarren artean?c) Nola deskribatzen ditu baskoiak Zaragozako apezpikuak 653. urtean?d) Zure iritziz kristauak al ziren? Zergatik?

Page 57: Mende ilunak

Zer den

Sorrera data Egilea Inguru historikoa

Testu motaHartzailearen arabera

Edukiaren arabera

publikoa

politikoa

juridikoa

ekonomikoa

lekukotasunekoa

pribatua

hitzaldiakmanifestuak

legeak hitzarmenak

kontratuak

memoriakegunkariakIturri motaLehen mailakoa

Bigarren mailakoa historiografikoa

Kokatu testua bere testu inguru historikoan

Eta, horrela, krimen hori zela eta (Froyaren altxamendua 653ean), Baskoi basatiek bat-batean Pirinio mendietatik irten eta iberiar aberriaren aurka hainbat triskantza eginez aberastu ziren.

Kristau errugabe askoren odola isuri zuten: batzuei burua moztu zieten, beste batzuek jaurtigailuez hil zituzten eta beste askori geziak jaurti zizkieten. Gatibu ugari egin zituzten eta hondakin erraldoiak lapurtu zituzten. Gerra nardagarri hura Jainkoaren tenpluetaraino heldu zen; aldare sakratu asko suntsituak izan ziren eta elizgizon asko aiztoz hil zituzten.Tajon, Zaragozako apezpikuaren gutuna Quirico Bartzelonako apezpikuari. Moldatua.

Page 58: Mende ilunak

Olvidaís mencionar el hecho de que el obispo fue sacrificado en el mismo altar de la Iglesia, acto en el que yo veo una clara rebelión en contra del cristianismo. No se si aquellos bagaudas procederian de las areas vasconas menos romanizadas, pero yo relacionaria esta incursion y hechos concretos (muerte de sacerdotes y rechazo de la autoridad provincial) con los llevado a cabo por los vascones durante la revuelta del noble Froya en el 635, durante la invasión de la Tarraconense, y que conocemos gracias a la carta que Tajón, obispo de Zaragoza, cuenta a Quirico, obispo de Barcelona.

Froya

Noble visigodo que en el verano de 653 se levantó contra el rey Recesvinto y apoyado por los vascones, sometió parte del norte peninsular a severos castigos. Zaragoza fue sitiada y sufrió desabastecimiento en su interior y depredación en los alrededores. Era obispo de la ciudad Tajón, quien por aquel entonces redactaba sus Sentencias.

Celtiberia.net

G.E.A.

Page 59: Mende ilunak

Samuel Tajon

650an Santa Engracia monasterioko abadea,653,655, 656 Toledoko Kontzilioetan egon zen Zaragozako apezpiku.646an, Chindasvinto errege bisigodoak Erromara bidali zuen Jobi buruzko kodize Moralak kopiatzera baita ere Gregorio Handiaren Ezekeli buruzko homiliak,Hispaniara bueltatutakoan Sententiarum libri (Sententzien liburuak) bost liburukitako bilduma idatzi zuen.

Page 60: Mende ilunak

Isidoro Sebillakoa 560-636,

Antzinateko kultura bere Etimologiak liburuan (hogei liburukitako entziklopedia) bildu zituen.Honela gorde zen Erroma zaharreko kultura.

TRIVIUM. latín, trivium (tres: hiru y vía: bide), hirubide gurutzea. Antzin aroan eta Erdi aroan, arte liberaletako hiru:gramátika, retórika eta dialéctika (edo lógika) Erdi aroko unibertsitateetan, trivium ezagueraren oinarrizko funtsa ziren: La gramática como mecánica del lenguaje; La lógica (o dialéctica — lógica y dialéctica llegaron a ser sinónimos en el tiempo) que es la "mecánica" del

pensamiento y el análisis; y la retórica que es el uso del lenguaje para instruir y persuadir. Erdi aroko eskolastikan QUADRIVIUM ikasteko lehen

pausuak dira, hau da, aritmétika, geometría, l músika eta astronomía.

Page 61: Mende ilunak

TESTU IRUZKINA EGIN, Bisigodoen borroka baskoien kontra, 672an.

Gertaera hauek gertatu zirenean (Paulo dukearen matxinada) Wamba printze txit erlijiosoa Kantabriako lurretan zen, baskoi jende basatiak menperatzeko kanpainan. Orduan, (Wamba) Baskoniako lurretan sartzen da bere armada osoarekin, zazpi egunetan zehar eremu guztietan borrokan eta arpilatzen, etxe eta herrixkei su emateak hain bortitza izan ziren, zeren baskoiek beraiek, bere animu basatia menperatuta, bahituak eman, eta aieneka beharrean sariak emanik, bakea lortu eta bizitza gordetzeko erregutu baitzuten.

Honela, bahituak hartuta eta sariak jasoaz, bakea akordatu zuten, (Wambak) Galietarako bide zuzena hartu zuen, Calahorratik eta Hueskatik pasatzen.

[1] Análisis de la naturaleza del textoEl presente texto es un fragmento de la obra “Historia del Rey Wamba”, obra historiográfica del arzobispo metropolitano Julián de Toledo. Historiador y

autor prolífico de la Hispania visigoda, uno de los más importantes en temática religiosa. Su depurado estilo literario (muy superior al de su tiempo) y su fuerte influencia pública a todos los niveles (pastoral, moral, espiritual y político), durante más de una década, le valieron para situarse a la misma altura que los grandes obispos españoles de la época, como lo fueron Idelfonso de Toledo e Isidoro de Sevilla.

zer den, edukia…autorea, data, testuinguru historikoaMota edukiaren araberaPubliko/pribatu... Mailako iturri historikoa

San Julian, Historia Wambae Regis[1].

Page 62: Mende ilunak

711an, Rodrigo Iruña setiatzen ari zela…,

Islamdarrak!

baskoiakRodrigo

Page 63: Mende ilunak

Akitania-Waskoniako dukerria-

Lupo I

Eudon721Toulouse

Page 64: Mende ilunak

VII. mendeko germaniar kaskoa

Page 65: Mende ilunak
Page 66: Mende ilunak

Iruñeko nekropoli bisigodoanaurkitutako anfora

Elizkizunetan erabiltzeko pitxerra (Mañaria, Bizkaia)

Page 67: Mende ilunak

Erdi Aroko hilarri baten aurrealdea eta atzealdea,Euskal Herriko kristautzeari buruzko irudiak dituena (Ranesko hilerria, Bizkaia).

Page 68: Mende ilunak

Argiñetako hilerria(Elorrio, Bizkaia)

Page 69: Mende ilunak

Guarrazar

Page 70: Mende ilunak

Bisigodoen elizak

Liber Iudiciorum 654, Recesvinto

Page 71: Mende ilunak

San Pedro de la Nave

San Juan de Baños, Palencia

Page 72: Mende ilunak

San IsidoroChindasvinto

Page 73: Mende ilunak

KukulakoDoneEmiliagako SusokoMonasterioa

Glosak

bisigodoakmozarabiarrak…

Page 74: Mende ilunak
Page 75: Mende ilunak

Glosarioa

HunoakBarbaroakGodoakOstrogodoakBisigodoakFrankoakAngloakSaxoniarrakSueboakBandaloakAlanoakToledoko erresuma bisigodoa

Aula RegiaDukeak, kondeakLeovigildoRekaredoRodrigoBizantzioArianismoaToledoko KontzilioakFerra arkuaGangaMonasterioa (San Benito, erregela)San Isidoro, (Etimologien liburua)Bagaudak

Page 76: Mende ilunak

GLOSARIOASaltus vasconum Gizarte jentilizioa Bagaudak Mende ilunakErromatar inperioaren krisia,Pompaelo, 276,Ager vasconumHerri germaniarrakFrankoak, Voille 507,(Karlos Martel, Poitierseko bataila)

Basko akitaniarrak, waskoniako dukerria, (Eudon, Tolosako bataila 721)

BisigodoakHeruloakLiliolo, 589, Toledoko III. Kontzilioa, KristautasunaVictoriacum, Oligitum, … Buzaga…Nekropolis bisigodoakNekropolis akitaniarrakRodrigo, Guadalete, 711

Page 77: Mende ilunak

Kronologia: FRANKOAK ETA BISIGODOAK BASKOIAK MENPERATU NAHIAN

541 Childeberto eta Clotario errege frankoen espedizioa baskoien kontra581 Errege bisigodaoaren kanpaina. Derrota del dux (duque) franco Bladastes a manos vasconas.590 Campaña visigoda de Recaredo602 Expedición franca de Teudoberto II de Austrasia y Teodorico II de Borgoña. Estos imponen a los vascones a Genial como Dux.610 – 612 Campaña visigoda de Gundemaro.621 Campaña visigoda de Suintila.626 Sublevación vascona en tiempos del dux Aighina, sucesor de Genial.635 Gran expedición franca de Dagoberto. Victoria parcial de los vascones

sobre el dux franco Arimberto. 642 Campaña visigoda de Chindasvinto.653 Rebelión del visigodo Froya contra Chindasvinto. Froya fue apoyado

por las huestes vasconas. El ejército vascón ataca Zaragoza, saqueándola y haciendo un gran número de prisioneros.671 Alzamiento vasco-aquitano contra el poder franco.672 Expedición franca de castigo del merovingio Clotario III contra los vascones. Rebelión de Paulo en la Septimania contra el rey visigodo Wamba. El ejército vascón apoya a Paulo.711 Campaña de Rodrigo contra los vascones que fue aprovechada por

los árabes para invadir la península.

Page 78: Mende ilunak

Tolosako erresuma bisigodoa Ataúlfo (410-415).Sigérico (415).Walia (415-418).Teodorico I (418-451).Turismundo (451-453).Teodorico II (453-466).Alarico II (484-507).

Toledoko erresuma arianoa Gesaleico (507-510).Amalarico, (510-534).Theudis (534-548).Theudiselo (548-549).Agila (549-555).Atanagildo (555-567).Liuva I (56 7-568).Liuva I y Leovigildo (568-571/72).Leovigildo (571/72-586).

KatolikoaRecaredo (586-601).Liuva II (601-603).Witérico (603-610).Gundemaro (610-612).Sisebuto (612-621).Recaredo II (621).Suínthila (621-631).Sisenando (631-636).Khíntila (636-639).Tulga (639-642).Khindasvinto, rey único (642-649).Khindasvinto y Recesvinto (649-653).Recesvinto, rey único (653-672).Wamba (672-680).Ervigio (680-687).Egica, rey único (687-698/700).Egica y Witiza (698/700-702).Witiza, rey único (702-710).Rodrigo (710-711).

Page 79: Mende ilunak

V. mendea 409: Vándalos, suevos y alanos llegan a Hispania.-409-438: Hermerico, rey de los suevos.-411: Los pueblos godos en Hispania pasan a ser federados.-415: Visigodos contra suevos y vándalos.-428: Los vándalos ocupan Sevilla y Cartagena.-438-441: Requila sustituye a su padre en el trono suevo.-438-439: Los suevos controlan el Guadiana, Mérida y Mértola.-441-448: Requila, rey de los suevos.-441-454: Movimientos de bagaudas en Hispania.-451-453: Turismundo, rey de los visigodos.-448-456: Requiario, rey de los suevos.-456-457: Agiulfo, rey de los suevos.-456: Los visigodos vencen a los suevos en Astorga.-457-c.458: Framtán, jefe suevo.-458-c.463: Maldrás, Requismundo, Remismundo y Frumario, jefes suevos.-464-469: Remismundo, rey suevo, hijo de armas de Teodorico II.-459: Acuerdo Teodorico II y el emperador Mayoriano: renovación del foedus entre el Imperio y el reino visigodo.-468: Guerra entre suevos y visigodos.-475: Eurico penetra en los territorios hispánicos.-484: Alarico II gobierna en Hispania, excepto en Galicia y montañas vascas.-496: Incursiones visigodas desde la Galia a Hispania.

Page 80: Mende ilunak

VI. mendea-507: Instalación del reino visigodo en Hispania. Muerte de Alarico II. Gesaleico, rey visigodo. Capital en Narbona.-510: Muerte de Gesaleico. Teodorico, el Amalo, ostrogodo, rey de los visigodos. Supremacía ostrogoda en Hispania.-516-517: Concilios de Tarragona y Gerona, respectivamente.-526-531: Muerte de Teodorico el Amalo. Reinado de Amalarico. Capital en Barcelona.-527: II Concilio de Toledo.-531-548: Teudis, rey visigodo.-531: La capital se traslada de Barcelona a Mérida.-540: Concilio de Barcelona I.-541-542: Childeberto I conquista Pamplona y asedia Zaragoza.-546: Concilio de Lérida.-548-549: Teudiselo, rey visigodo.-549-555: Agila, rey visigodo.-549: Concilio de Valencia.-c.550-559: Cararico, rey suevo.-552: Ayuda bizantina a Atanagildo para derrotar a Agila.-554: Toledo, capital del reino.-555-567: Atanagildo, rey visigodo.-c.559-570: Teodomiro, rey suevo.-560: Conversión de los suevos al catolicismo.-561: I Concilio de Braga.-567: Liuva I nombrado rey de los visigodos en Narbona.-568: Liuva I asocia al trono a su hermano Leovigildo.-569: Leovigildo se casa con Gosvinta, viuda de Atanagildo.-c.569-586: Leovigildo, rey visigodo.-570-583: Miro, rey suevo.-572: Leovigildo recupera Córdoba y Málaga de los bizantinos. II Concilio de Braga.-571-606: Masona, obispo católico de Mérida.-573-577: Leovigildo realiza varias campañas en el Norte.-577-578: Revuelta campesina de la Orospeda.-579: Hermenegildo se casa con la católica franca Ingunda y se convierte al catolicismo. Rebelión contra Leovigildo.

-582: Sunna, obispo arriano de Mérida. Exilio de Masona.-583: Autorización de matrimonios mixtos.-583-584: Eborico, rey suevo.-583-585: Audeca, rey suevo.-585: Sisberto asesina a Hermenegildo en Tarragona. Anexión del reino suevo al visigodo.-586-601: Recaredo, rey visigodo.-587: Conversión de Recaredo al catolicismo. Sunna conspira contra Recaredo.-589: Conversión de los visigodos al catolicismo. Celebración del III Concilio de Toledo.-589-590: Concilios de Narbona y I de Sevilla, respectivamente.-592: II Concilio de Zaragoza.-597-598-599: Concilios de Toledo, Huesca y II de Barcelona, respectivamente.

Page 81: Mende ilunak

-601-603: Liuva II, rey visigodo.-603-610: Witerico, se proclama rey de los visigodos, tras destronar y mandar asesinar a Liuva II.-610-612: Gundemaro, rey visigodo.-612-621: Sisebuto, rey visigodo.-613: Disposición de Sisebuto contra los judíos.-614: Concilio de Egara.-619: II Concilio de Sevilla.-621: Recaredo II, un niño, rey. Asesinado a los pocos días.-621-631: Suintila, rey visigodo.-628: Expulsión de las tropas bizantinas por Suintila.-631-636: Sisenando, rey visigodo.-633: IV Concilio de Toledo.-636-639: Chintila, rey visigodo.-636: V y VI Concilios de Toledo.-639-642: Tulga, rey visigodo.-642-653: Chindasvinto, rey visigodo. Desde 649 asociado a Recesvinto.-646: VII Concilio de Toledo.-649-672: Recesvinto, rey visigodo. Desde 653 en solitario.-653: VIII Concilio de Toledo.-654: Recesvinto promulga el Liber Iudiciorum.-655-656: IX y X Concilios de Toledo, respectivamente.-666: Concilio de Mérida.-672-680: Wamba, rey visigodo. Ungido rey en una ceremonia sacral por Quirico, obispo de Toledo.-675: XI Concilio de Toledo. III Concilio de Braga.-680: XII Concilio de Toledo.-681-687: Ervigio, rey visigodo. Proclamado tras el complot contra Wamba, que ha de retirarse a un convento.-683-684: XIII y XIV Concilios de Toledo, respectivamente.-687-702: Egica, rey visigodo.-688: XIV Concilio de Toledo.-691: III Concilio de Zaragoza.-693-694: XVI y XVII Concilios de Toledo, respectivamente.-c.694-695: Egica asocia a su hijo Witiza al trono.

VII. mendea

Page 82: Mende ilunak

-702-710: Witiza, rey visigodo.-710: Guerra civil visigoda entre Witiza y Rodrigo.-710-711: Rodrigo, rey visigodo.-711: Reinado de Akhila en el levante hispánico. Invasión árabe. Final del reino visigodo de Toledo.

VIII. mendea