MUNDU GARAIKIDEAREN HISTORIA(Batxilergoa 1. maila)

1. SARRERA 2. MATERIAL CURRICULARRAREN DESKRIBAPENA

2.1. Ikaslearen materiala 2.2. Irakaslearen materiala

3. IRAKASGAIAREN HELBURU OROKORRAK4. EDUKIAK

4.1. Kontzeptuak 4.2. Prozedurak 4.3. Jarrerak

5. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA 6. OINARRIZKO GAITASUNAK 7. ANIZTASUNAREKIKO ARRETA

7.1. Curriculuma 7.2. Metodologiak 7.3. Taldekatze malguak 7.4. Curriculumaren egokitzapenak

8. EBALUAZIO IRIZPIDEAK

1. SARRERA

Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiaren helburua ikasleek ezaguera eta trebetasun jakin batzuk garatzea da, gizartearen ulertze egituratua izan dezaten, bai haren bilakaera historikoan, bai orainean, eta, orobat, gaitasuna izan dezaten gizartean jokabide kritikoa eta arduratsua izateko.

Mundu Garaikidearen Historiak funtsezko eginkizuna betetzen du, aukera ematen baitu ulertzeko oraina bukatu gabeko prozesu baten fase bat dela, iraganeko elementuetan oinarrituta eratzen dena, eta, fase horretan, etorkizuna itxuratzeko moduan garela oraindik. Ezaguera historikoak, bestalde, egungo errealitatea ulertu nahi du, berezko dituen tresnen bidez: fenomeno historikoen jatorria eta bilakaera ikertuz eta haien artean sortzen diren erlazioak aztertuz. Ezinbestekoa da ikasleek inguruan daukaten errealitatea ulertzea eta iraganaz dakitena erabiltzea, oraina interpretatzeko eta erabakiak kontzienteki eta aurreiritzirik gabe hartzeko, munduko herritar diren aldetik.

Irakasgaiak gizbanakoak eta kolektibitateak aztertzen ditu, hainbat esparrutan aztertu ere —politika, ekonomia, gizartea, kultura, teknologia eta abar—; eta, horretarako, gertaera zehatzak azaltzen dira, denboran zeharreko jarraipen eta aldaketa-prozesuei heltzeko historiografiaren aurrerapenak eta joerak erabiliz.

Mundu Garaikidearen Historiak egungo munduaren ezagueran jartzen du bere arreta. Irizpide kronologikoa erabiliz, eta edukiak biltzeko ardaztzat elementu politikoak hartuta, hurbileko errealitate hori itxuratu duten prozesuetatik abiatzen da, eta behar adina gako ematen dira azken mendeetan gertatutako aldaketak ulertzeko.

Gai multzoak Erregimen Zaharraren krisiarekin eta XIX. mendeko aldaketa-prozesu garrantzitsuekin hasten dira, prozesu horiek erabaki baitituzte, neurri handi batean, XX. mendeko ezaugarriak, egungo egoera eratu arte.

Aurkezpen honekin ez da pentsatu behar aztertzen ari garen garai honetako gai nagusien eboluzioa denbora-unitate zabalagoetan egin ez daitekeenik.

Irakasgai honen edukiek nagusiki XX. mendearen azterketari helduko diote (1914tik aurrera), horretarako erabiliko baita ikasturtearen zati handiena. XIX. mendearen kasuan balantze azkar bat baino ez da egiten, baina baliagarria izango da gure mendeari utzi diona ikusteko, eta, gainera, XX. mendearen azterketa garatzeko oinarria da. Nahiz eta denbora-ikuspegi zabalagorik ez izan, oraintsuagoko Historiaren azterketa honek motibatzeko ahalmen handiagoa du, orainean erraz antzeman daitezkeen aztarnak aurkezten baitira bertan.

Irakasgaiak baliagarria izan behar du egungo erronken gaineko sentiberatasuna lortzeko ere, eta askatasunaren, giza eskubideen, balio demokratikoen eta bakea eraikitzearen aldeko jarrera kritikoa, arduratsua eta solidarioa garatzeko.

Batxilergoko irakasgai honen curriculumak koherentea izan behar du eta jarraipena izan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Gizarte Zientziak, Geografia eta Historia irakasgaiarekin, aurreko aldian egindako ikasketen heltze-prozesua bermatzeko. Batxilergoan hasten diren ikasleek badute hainbat ezaguera historiko, eta horiek abiapuntu beharrezko eta nahikoa dira sakontzen jarraitzeko.

Irakasgaia garatzeko proposatzen den ikuspuntu metodologikoa integratzailea da. Historia azterketa ikuspegi asko duen gizarte zientzia bat delako, ikertzen duen gizartea bere eskala eta erregistro guztietan kontuan hartu nahi baitu, daukan funtzionamendua eta eboluzioa azaltzeko. Ikuspuntu horrek emango du giza dibertsitatearen ikuspegi aberatsa eta koherentea lortzeko aukera.

Erabiliko den metodologiak ikaslearen autonomia sustatuko du, eta, horretarako, iker-estrategiak ezinbestekoak dira, haietan aparteko garrantzia hartzen baitute irakasgaiaren berezko prozedurek eta edozein lan intelektualen prozedura orokorrek. Motibazioa sustatzen duten eta inguruneko arazoen konponketari lotuta dauden estrategiak sustatuko dira. Aldi berean, taldean lan egitea bultzatuko da, eta lankidetza, trukea eta laguntza estiloak, erkaketa, eztabaida eta sintesia egiteko tresnak eta abar sustatuko dira, oso garrantzitsuak baitira, oro har, lan zientifikoan eta, bereziki, gizarte zientzietakoan.

Ebaluazioari ekiteko moduan, ebaluazio jarduerek ikasketarako proposatutakoen antzekoak izan behar dute, ikasjarduera guztiak ebaluazio jarduera eta ebaluazio-jarduerak ikasjarduera bihurtzeko bidean progresiboki aurrera egiteko. Era berean, ikasleak ebaluatzeko erabiliko diren ebaluazio irizpideak eta helburu didaktikoak ikasleek bere egitea proposatzen dugu. Gainera, beharrezkoa izango da ebaluazio-tresnak dibertsifikatzea, informazio egokia lortzeko proposatutako helburu guztiak zer neurritan erdietsi diren jakiteko.

Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiak, beste irakasgai batzuekin (Ekonomia, Artearen Historia, Filosofiaren Historia, Filosofia eta Herritartasuna, Zientzia/Teknologia eta Gizartea) lotura argia izateaz gainera, Batxilergoko ikasleak egoera egokian jartzen ditu beren inguruko mundua, gizartea, aurrerapenak eta aldaketak ikuspegi orokor eta integratzaile batetik ulertzeko eta, aldi berean, beharrezko prestakuntza ematen die geroagoko ikasketak egiteko, bai unibertsitatekoak (Historia, Soziologia, Zuzenbidea, Informazioaren Zientziak, Zientzia Politikoak, Ekonomia eta abar), bai tekniko profesionalak (goi-mailako prestakuntza zikloak Bibliotekonomian eta Artxibistikan, Turismoan, Merkataritza eta Marketinean eta abar), eta halako esparru bat ematen die, beste diziplina batzuetan ikasten dutena koka dezaten.

2. MATERIAL CURRICULARRAREN DESKRIBAPENA

2.1. Ikaslearen materialaIkasleen materiala liburu batean bildu da. Mundu Garaikidearen Historia liburuak 11 unitate didaktiko ditu, eta unitate horiek bost gai multzotan banatuta daude.

Gai multzo bakoitzaren egitura honako hau da:• Unitate didaktikoetan lantzen diren gai nagusien aurkibidea.• Ardatz kronologikoa, irudi handi batez ilustratua.• Gai multzoan lantzen den garaiaren testuingurua kontuan hartuta, Euskal Herriaren historia garaikideari buruzko testuak.• «Prozedura» izeneko atala. • Informazio osagarria (literatura, filmografia eta Internet) biltzen duen atal bat, «Beste ikuspuntu batzuk» izenekoa.

Unitate didaktiko bakoitzaren egitura honako hau da:• Orrialde bikoitza: unitatean landuko den gaiarekin zerikusia duen irudi ilustratua. Lehen orrialdean unitatearen zenbakia eta izenburua, eta bertan unitateen goiburu bakoitzaren edukiak jasotzen dituen aurkibidea dugu; bigarren orrialdean, unitatearen sarrerak testu labur bat biltzen du, unitatearen eduki nagusiak adieraziz.• Unitatearen garapen didaktikoa.• Amaierako orrialde bikoitza: unitatearen edukien laburpena eta ebaluaketarako jarduerak, testuen eta argazkien iruzkinak, gaien garapena, edukien konparazioa eta loturak, eta abar biltzen dituena.

2.2. Irakaslearen materialaIrakasleen materiala liburu batean bildu da, honako egitura duena.

Sarrera• Egitasmoaren eta bere aspektu metodologikoen eta didaktikoen justifikazio teorikoa.• Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiaren helburu orokorrak.• Ikasturteko edukien sekuentziazioa.• Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian landutako oinarrizko gaitasunak eta unitate bakoitzean izango dituzten aplikazioak adieraziko dituen laburpen taula.• Ikasleen aniztasunarekiko arretaren planteamendua, Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian aplikatuko dena. • Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiko ebaluazio irizpideak.

Gai multzoak• Helburu didaktikoen taula.• Kontzeptuen taula.• Ebaluazio irizpideen taula.• Edukien taula.• Gai multzoaren aurretiazko oharrak.

Unitate didaktikoak• Helburu didaktikoen taula.• Ebaluazio irizpideen taula.• Edukien taula: kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak.• Unitate didaktikoa garatzen hasi aurretik kontuan izan beharrekoak.• Jardueren erantzunak, orientabide gisa erabiltzeko.• «Beste ikuspuntu batzuk» edo baliabide didaktikoak: unitaterako interesgarriak izan daitezkeen testu historikoak eta material osagarria: bibliografia, filmografia, literatura, bideoak, web orriak, etab.• Aniztasun arreta sakontzeko jarduerak.

Material osagarria• Termino historikoei buruzko hiztegi laburra.

3. IRAKASGAIAREN HELBURU OROKORRAK

Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiak gaitasun hauek lortzea du helburu:

1. Mundu garaikidearen prozesu eta gertaera historiko garrantzitsuenak identifikatzea, espazioan eta denboran kokatzeko, eta, horretarako, haien ezaugarri diren osagai ekonomikoak, sozialak, politikoak, teknologikoak eta kulturalak identifikatzea, eta, baita, haien ezaugarri garrantzitsuenak, elkarrekin dituzten erlazioak eta osatu dituzten faktoreak zein diren jakitea ere.2. XIX. eta XX. mendeetako Europako eta munduko nazioarteko koordenatuak zehaztea, garai hartan Estatuen artean izandako harremanak eta haien ondorioak ulertzeko.3. Mundu garaikidearen gaineko ikuspegi orokorra izatea, prozesu historikoak eta sozialak azaltzean tokian tokiko dimentsioa eta nazioartekoa bateratuko dituena. Horretarako, egungo egoeren eta arazoen azterketa kritikoa erraztea, eta kontuan hartzea, bai aurrekari historikoak, bai haien arteko dependentzia-harremanak, banan-banan eta kolektiboki historiaren protagonista direla ohar daitezen.4. Demokrazia, askatasun eta, gizarte arazoak direla eta, elkartasun kontzeptuak balioestea, konpromiso aktiboa hartzeko balio demokratikoen defentsan eta diskriminazio zein bidegabekeria egoeretan, bereziki giza eskubideekin eta bakearekin zerikusia dutenetan.5. Historia gizartearen emaitza dela eta metodo historikoa etengabe zertzen ari den prozesu bat dela ohartzea, eta jakite hori baliatzea norberaren ideiak argudiatzeko; eta ideien berrikuste kritikoa egitea, informazio berriak kontuan hartuta, batez ere estereotipoak eta aurreiritziak zuzentzeko.6. Hainbat iturritatik datorren informazioa —errealitatea, iturri historikoak, komunikabideak, informazioaren teknologiek emandakoa— bilatu, aukeratu, interpretatu eta erlazionatzea; eta Historiaren berezko tresnen arabera egokiro erabiltzea, aztertutako prozesu historikoen azalpenerako hipotesiak egiteko, eta terminologia historiko egokia darabilen hizkuntza zuzena erabiliz jakinarazteko.7. Ikertzeko, laburtzeko edo azterketa historikoa egiten hasteko lan txikiak planifikatzea eta lantzea, taldean edo banaka, eta horietan askotariko informazioak aztertzea, erkatzea eta sartzea; eta, horretarako, iturrien eginkizuna eta historialariek erabilitako ikuspegiak aintzat hartzea, eta lortutako ezaguera historikoa zentzuz jakinaraztea, horren bidez zorroztasuna intelektuala baliatzeko ohiturak garatu eta finkatzeko.8. Gertaera eta prozesu historikoak aztertzen dituen kausalitate-aniztasuna aztertzea, eta haien jatorria eta garapena zehaztea, daukaten konplexutasun osoan ulertzeko.

4. EDUKIAK4.1. Kontzeptuak

I. gai multzoa. XIX. mendeko legatua• Erregimen Zaharra.• Erregimen Zaharreko estamentu gizartea.• Monarkia absolutua.• Ilustrazioa.• Fisiokrazia eta liberalismo klasikoa.• Gobernuen jarduerak XIX. mendearen amaieran.• Lehen Industria Iraultza.• Bigarren Industria Iraultza.• Kapitalismoaren krisia.• Amerikako Iraultza.• Frantziako Iraultza.• Errestaurazioa.• Ziklo iraultzaileak.• Nazionalismoak.• Gizartearen eta kulturaren bilakaera.• Langileeen mugimenduak.• Demokraziak Europan eta Estatu Batuetan.• Inperialismoa.• Inperio kolonialak.

II. gai multzoa. XX. mendearen lehen erdia• Lehen Mundu Gerraren aurreko nazioarteko harremanak eta krisi diplomatikoak.• Lehen Mundu Gerra.• Gerraren ondorioak.• Bakearen antolaketa.• Tsarren Errusia.• Iraultzaren lehen ekimenak. • 1917ko krisi ekonomikoa.• Erregimen sobietarra.• 1929ko krisi ekonomikoa.• Krisiaren ondorioak eta krisiaren kontrako ekimenak.• Mendebaldeko demokraziak. • Faxismoa. • Nazismoa. • Estalinismoa. • Bigarren Mundu Gerra. • Bigarren Mundu Gerraren balantzea. • Bakearen antolamendua.

III. gai multzoa. XX. mendearen bigarren erdia• Blokeen teoria.• Gerra Hotza: hasiera, bizikidetasuna, distentsioa eta amaiera. • Gerra Hotzaren amaiera eta ondorioak.• Mundu kapitalista.

• Mundu komunista.• Gerraren ondorengo berreraikuntza ekonomikoa. • 1973ko krisia. • Deskolonizazioa. • Deskolonizazioa Asian, Afrikan, Ekialde Hurbilean eta mundu islamiarrean.• Neoliberalismoa, neokolonialismoa eta azpigarapena. • Latinoamerikaren egoera.

IV. gai multzoa. Gaur egun• Bloke komunistaren erorketa. • Gaur egungo gatazkak. • Nazioarteko terrorismoa. • Hirugarren Mundua. • Ipar-Hego elkarrizketa. • Nazioarteko erakundeak eta GKE. • Europako Ekonomia Erkidegoa. • Erromako Ituna. • Maastrichteko Ituna. • Europako Moneta Sistema: euroa. • Europar Batasuneko erakundeak.

V. gai multzoa. Zientzia, kultura eta gizartea• Aldaketa teknologikoak.• Gizartearen bilakaera.• Informazioaren teknologiak.• Gaur egungo artea.• Globalizazioa.• Mugimendu sozialak.• Ingurunearen arazoak.• Geopolitika berria.• Demokrazia eta Giza Eskubideak.• Immigrazioa.

4.2. Prozedurak

Gertaerak era arazoak identifikatzea eta hipotesiak formulatzea• Mundu mailako arazo ekonomikoak, sozialak, politikoak, ingurumenarekin lotutakoak, kulturalak eta osasunaren esparrukoak identifikatzea eta horien arrazoiei, bilakaerari eta izan ditzaketen ondorioei buruzko hipotesiak formulatzea.• Arlo historikoren batean (demografia, teknologia, ekonomia, politika, gizartea, kultura, etab.), egoerarekin eta egiturarekin lotutako elementuak eta aldaketak identifikatzea, aztertzea eta konparatzea.• Iraupen luzeko eta laburreko arrazoiak identifikatzea eta bereiztea, eta gertaera, gatazka eta prozesu historikoetan esku-hartzen duten motibazio pertsonalak nahiz taldeenak baloratzea.

Informazio historikoa biltzea eta lantzea eta azalpenezko prozedurak• xx. mendeko edo gaur egungo nazioarteko albisteren bati buruz iturri historikoetan eta «mass medietan» emandako informazio kontrajarria bilatzea, biltzea, kritikoki aztertzea, interpretatzea eta baloratzea.

• Aldaketa prozesuren batean eragina duten faktoreak aztertzea, horien pisua eta garrantzia baloratuz eta maila guztiak barne hartuko dituen ikuspegi orokor baten barnean txertatuz.• Hainbat sistema ekonomikoren, sozialen, politikoren eta kulturalen arteko antzekotasunak eta desberdintasunak, batez ere Iparraldearen eta Hegoaldearen artean daudenak, alderatzea eta aztertzea eta horiek irauteko edo aldatzeko arrazoiak adieraztea.• Gizarte bateko gertaeretan norbanakoaren eta taldearen eraginkortasun mailaren azterketa haztatua.• Emakumeek aro garaikidean esparru publikoetan egindako lorpenen interpretazioa eta balorazioa; gizarteko aldaketetan izandako parte hartzeari buruzko hipotesiak formulatzea eta gizonek lan produktiboan izandako parte hartzearekin konparatzea; emakumeek eremu geopolitikoetan duten egoera konparatzea.• Izaera historikoa duten testuen, mapen eta grafikoen azterketa egituratua, erreferentzia egiten dieten egoerak eta faktoreak nahiz gertatu diren testuingurua ulertuz eta kritikoki interpretatuz.• Irudien (argazkiak, marrazkiak, karikaturak, kartelak, bideoak, filmak, etab.) iruzkin analitikoa, horien esanahi historikoaren ikuspegitik.• Historia Garaikideko oinarrizko termino historikoen hiztegi bat prestatzea; bestalde, laburpenak, gidoiak eta ikasgai honekin lotutako materialak eta jarduerak modu txukunean jasotzeko beste tresna batzuk prestatzea.• Hainbat gairekin lotutako gertaera historikoak grafikoen, mapen edo diagramen (lerro grafikoak, barra grafikoak, ardatz kronologikoak, biztanleriaren piramideak, gaikako mapak, mapa historikoak, etab.) bidez diseinatzea eta irudikatzea, horien oinarrizko ezaugarriak deskribatzea eta testuinguru historikoaren arabera aztertzea.• Bideoetan edo filmetan oinarrituta nahiz eleberriak, saiakerak edo gai historikoak dituzten artikuluak irakurriz, informazio esanguratsua lortzea eta informazio hori fitxetan, gidoietan edo beste tresna edo teknika batzuetan jasotzea.• Kontzeptuen mapak eta sareak prestatzea eta horietan errealitatearen hainbat alderdi modu orokorrean irudikatzea.

Komunikaziozko prozedurak• Lehen mailako nahiz bigarren mailako iturriak erabiliz egindako ikerketa historiko txiki batean lortutako emaitzen plangintza, prestakuntza eta aurkezpena, talde lanaren nahiz bakarkako lanaren laburpen moduan, komunikatzeko ahozko azalpena, azalpen idatzia edo beste euskarri batzuk (bideoa, horma irudia, diaporama, kartelak, panelak, etab.) erabiliz.• Iraganeko edo gaur egungo gatazkaren edo arazoren bati buruzko eztabaidetan, mahai inguruetan, simulazioetan edo dramatizazioetan norberaren ideiak ahoz adieraztean zorroztasunez eta errespetuz jokatzea eta adierazten ditugun ideiak arrazoitzea.

4.3. Jarrerak

Ezagutza historikoari buruzko jarrerak • Ikerlarien ikuspegien eta interpretazioen izaera erlatiboaren eta behin-behinekoaren aurrean ezagutza historikoak duen balioa ezagutzea eta ondorioak etengabe berreraiki behar direlaz jabetzea.

• Iragana ezagutzeko interesa eta jakin-mina, oraina ezagutzeko baliabidea baita, azalpen sinplistak eta ideia historiografiko partzialak (etnozentrikoak, eurozentrikoak edo androzentrikoak) baztertuz.• Emakumeek parte hartu izan duten eta parte hartzen duten esparruetako (etxeko lanak, sufragioa lortzeko borroka, mugimendu feminista, etab.) azterketa historikoen eremua ezagutzea eta esparru publikoetatik eta ikerketa historiografikoetatik emakumeak baztertzeko arrazoien analisia egitea.• Zorroztasuna eta objektibotasuna lehen mailako eta bigarren mailako iturrien erabileran eta interpretazioan.

Tolerantziazko, enpatiazko eta elkartasunezko balioak eta jarrerak• Oinarrizko baliabideak eta eskubideak ez dituzten herrien, herrialdeen, eskualdeen eta pertsonen edo ingurumeneko edo osasun arazoak jasaten dituzten pertsonen nahiz garapen ekonomiko bidegabearen ondorioak jasaten dituzten pertsonen desoreka egoeren aurrean kontzientzia izatea eta kritikoki eta elkartasunez jokatzea; taldeen eta pertsonen zapalkuntza eta esplotazioa baztertzea.• Gurearen berdinak ez diren ideiak eta ohiturak dituzten pertsonenganako, gizarteenganako eta herrienganako enpatiazko eta tolerantziazko jarrerak garatzea, pluraltasuna eta aniztasuna aberasgarria dela jabetuz eta dogmatismoak eta fanatismoak baztertuz.• Ikuspegi enpatikoa izatea arazoak emakumeen, gutxiengo etnikoen, gizartean jazarpenak jasaten dituzten pertsonen edo talde politiko edo erlijiosoen eta abarren ikuspuntutik aztertzean.• Oztopoak gainditzeko eta talde lanerako norberak egiten duen ahalegin pertsonala baloratzea, aberastasun eta aurrerakuntza pertsonalerako bide gisa eta jardueretan besteen iritziekiko tolerantziaz jokatuz eta bazterketa sustatzen duten jarduerak alde batera utziz.

Partaidetzan oinarritutako balioak eta jarrerak• Giza eskubideak babestea eta horien balorazio positiboa egitea, inoiz amaituko ez den lorpen historikoa dela kontuan hartuta; sexuan, arrazan, naziotasunean, erlijioan, sinesmenean, gaixotasunean edo urritasunean edo beste edozein egoera sozialetan edo pertsonaletan oinarritutako diskriminatzeko edozein bide baztertzea.• Taldeen zereginetan aktiboki parte hartzeak duen garrantziari buruz kontzientziatzea eta bakea, justizia, berdintasuna eta ingurumenaren, gizartearen eta osasunaren baldintzak defendatzeko eta hobetzeko programetan edo ekintzetan parte hartzea.• Egoera okerrena duten herrialdeetan eta sektoreetan elkartasunak eta lankidetzak duten garrantzia baloratzea, eta Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko giza harremanetan nahiz nazioarteko harremanetan errespetuan eta berdintasunean oinarritutako etika berria ezartzea.

5. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOAMundu Garaikidearen Historia irakasgaiari dagokionez, irakasle bakoitzak gelarako egiten duen programazioa sekuentziatuta eta ordenatuta dauden unitate didaktikoen multzo batek osatzen du. Proiektu honetan, unitate didaktikoen sekuentzia bat proposatzen diogu irakasleari eta, ardatz gisa, kronologiaren eta prozesu historikoen metodologiaren eta kontzeptuen ikuspegitik interesgarrienak iruditu zaizkigun ezaugarriak hartu ditugu.Unitate didaktiko bakoitzak honako atal hauek ditu:• Helburu didaktikoak.

• Kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak.• Jarduerak.• Ebaluazio irizpideak eta prozedurak.

I. gai multzoa: XIX. mendeko legatua1. unitatea. Erregimen Zaharretik industria iraultzara

Kontzeptuak• Demografia eta nekazaritza Erregimen Zaharrean.• Eskulanaren garapena eta merkataritza.• Estamentuetan oinarritutako gizartearen ezaugarriak.• Monarkia absolutuaren ezaugarri orokorrak.• Ilustrazioko pentsamendu politikoa eta ekonomikoa.• Despotismo ilustratua Europan.• Industrializazio britainiarraren aurreko ezaugarriak.• Europan gertatutako aldaketa ekonomikoak.• Sektore dinamikoak Erresuma Batuko industria iraultzan.• Munduko industriaren garapenean eskualdeen artean sortutako aldeak.• Energia iturri eta sektore berriak bigarren industria iraultzan.• Kapitalismoaren krisia eta planteatutako irtenbideak.

Prozedurak• Testu historikoaren iruzkina lantzea.• Erregimen Zaharreko bizimodua ilustratzen duen marrazkia aztertzea.• Edukiak zabaltzea, Rousseau-ren testu historikoaren irakurketan eta azterketan oinarrituta.• Erregimen Zaharrari buruzko ezagutzak sakontzea maparen iruzkinaren bidez.• Testu batean oinarrituz, unitate didaktikoan eskainitako informazioa laburtzea.• Edukiak errepasatzea, grafiko baten azterketa eginaz.

Jarrerak• Erregimen Zaharreko demografiaren, nekazaritzaren eta merkataritzaren faktore erabakigarriekiko interesa.• Estamentuetan oinarritutako gizartearen ezaugarriak ezagutzeko jakin-mina.• Monarkia absolutuaren ezaugarri orokorrak ikasteko interesa.• Printzipio fisiokratak eta liberalismo klasikoa Europan aplikatzeak izandako ondorioei buruzko jarrera kritikoa.• Gogoetan oinarritutako jarrera Ilustrazioko monarken gobernuak aztertzerakoan.• Industrializazio prozesuaren ezaugarriak ezagutzeko jakin-mina.• Munduko industriaren garapenean eskualdeen artean sortutako gorabeheren ulermena.• Lehenengo eta Bigarren Industria Iraultzaren arteko desberdintasunak ezagutzeko jakin-mina.• Gogoetan oinarritutako jarrera kritikoa kapitalismoaren krisiaren eta planteatutako irtenbideen aurrean.

2. unitatea. Estatu modernoen sorrera eta potentzia nagusiak

Kontzeptuak• Iraultza iparramerikarra.

• Frantziako iraultza.• Errestaurazioa.• XIX. mendeko ziklo iraultzaileak.• Nazionalismoak.• Aldaketa sozialak, kulturalak eta zientifikoak XIX. mendean.• Langileen mugimenduen oinarri ideologikoak.• Demokraziarako bidea eta sufragioaren hedapena.• Demokrazia Europako herrialdeetan.• Japoniaren eta Estatu Batuen finkatzea.• Inperialismoaren jatorria.• Inperialismoaren hedapena eta ondorioak kontinenteetan.

Prozedurak• Testu historiko baten iruzkina lantzea.• Argazki historiko baten iruzkin analitikoa egitea.• Testu historikoaren iruzkina eta gogoeta egitea.• Inperialismoari buruzko testu historikoaren gogoeta lantzea.• Ekialdeko Asiako mapa aztertzea.

Jarrerak• Amerikako eta Frantziako iraultzek esparru politikoan, ekonomikoan eta sozialean izan zuten garrantziaren balorazioa.• Iraultza liberalen bidez agertutako giza eskubideen eta eskubide politikoen defentsa.• Jarrera kritikoa Errestaurazioak izan zuen eraginaren aurrean.• Gogoeta XIX. mendeko iraultza prozesuek izan zuten eraginaren aurrean.• Zorroztasuna eta objektibotasuna nazionalismoak bultzatu zituzten arrazoien aurrean.• Pentsamendu utopikoak, anarkismoak eta marxismoak politika garaikidean izandako eraginaren balorazioa.• Europan demokraziak hartu zuen indarrarekiko gogoeta.• Japonian eta Estatu Batuetan gertatutako aldaketei buruzko jakin-mina.• Inperialismoaren fenomenoari buruzko gogoeta. • Inperialismoaren ondorioei buruzko jarrera kritikoa.

II. gai multzoa: XX. mendearen lehen erdia3. unitatea. Lehen Mundu Gerra

Kontzeptuak• Gerraren aurrekariak: nazioarteko harremanak xx. mendearen hasieran. • Krisi diplomatikoak eta gatazkaren hasiera.• Gerraren garapena.• Gerraren balantzea: ondorioak.• Bakearen antolamendua.• Tsarren Errusia eta iraultza egiteko lehenengo ahaleginak.• 1917ko Iraultza.• Erregimen sobietarraren ezarpena.• Estalinismoa.

Prozedurak• Gatazkaren aurrekariekin lotutako testuak aztertzea.

• Gerran aurrez aurre zeuden indarren arrazoiak aztertzea, mapa baten iruzkinaren bidez.• Gerrak izandako ondorio sozialen eta ideologikoen analisia egitea testu historiko bat irakurri ondoren.• Tsarren politikari buruzko testuaren iruzkin kritikoa egitea.• Testu iruzkina eta gogoeta lantzea gerrak izandako ondorio ekonomikoak lantzeko.

Jarrerak• Nazioarteko harremanen bilakaera ulertzeko interesa, gerraren aurrekariekin lotuz.• Gatazkaren arrazoiak ezagutzeko jakin-mina. • Gatazkaren garapena eta gertaera nagusiak ezagutzeko interesa.• Jarrera kritikoa gerrak esparru politikoan eta ideologikoan izandako eraginaren aurrean.• Bakea sinatu ondoren Europan ezarritako lurralde diseinu berriaren garrantziaz jabetzea.• Tsarren Errusiako egoera soziala eta ekonomikoa ulertzeko interesa eta arazo politikoen balorazioa. • Tsarren Errusian gertatutako lehenengo saio iraultzaileei buruzko gogoeta eta 1917ko Iraultzaren arrazoiak ulertzea.• Iraultzaren ondoren Errusiaren egoerak izandako bilakaeraren eta erregimen sobietarraren ezarpenaren analisi kritikoa.• Jarrera kritikoa Stalinen garaian izandako barne arazo politikoen azterketaren aurrean.• Estatu totalitario faxista ezartzeko orduan Stalinen neurri ekonomikoak ulertzeko interesa.

4. unitatea. Gerren arteko garaia

Kontzeptuak• Lehen Mundu Gerraren ondorioak.• 1929ko krisia.• Krisiaren ondorioak.• Krisiaren kontrako borroka: irtenbideak.• Mendebaldeko demokraziak.• Mugimendu faxistak eta nazismoa.• Totalitarismo sobietarra: Stalin.• Nazioen Elkartea.• Nazioarteko harremanen porrota.

Prozedurak• 1929ko krisi ekonomikoaren arrazoiekin eta ondorioekin lotutako testua aztertzea.• Krisiak herrialdeetan izandako ondorioak aztertzea datu estatistikoen analisiaren bitartez.• Gehiegizko produkzioa eta krisi ekonomikoa eta soziala aztertzea eta konparatzea testu iruzkinaren bidez.• Marxismoari eta faxismoari buruzko testu iruzkina lantzea.• Nazien bilakaeraren analisia egitea datu estatistikoen azkerketaren bidez.

Jarrerak• Lehen Mundu Gerraren ondoren sortutako egoera sozio-ekonomikoaren eta krisiaren balorazioa.

• 1929ko krisiaren arrazoiak ezagutzeko interesa.• Krisi ekonomikoaren ondorioen ulermena.• Gogoetan oinarritutako jarrera izatea krisiaren kontra borroka egiteko moduen aurrean, herrialde demokratikoek eta herrialde totalitarioek hartutako irtenbideak konparatuz.• Mendebaldeko demokraziek izan zituzten zailtasunen balorazioa.• Weimarko Errepublikak politikaren esparruan izandako garapenari buruzko gogoeta kritikoa. • Mugimendu faxisten eta nazismoaren arrazoiak, ezaugarriak eta garapena ezagutzeko interesa.• Jarrera kritikoa Stalinen totalitarismoaren aurrean.• Jakin-mina Nazioen Elkartearen helburuen aurrean.

5. unitatea Bigarren Mundu Gerra

Kontzeptuak• Gerraren arrazoiak. • Gatazkaren barneko arrazoiak: aliantzak eta egoera orokorra. • Gerraren garapena: gatazkaren faseak.• Gerraren balantzea: ondorioak eta bakearen antolamendua.

Prozedurak• Alemaniak gerran lortutako garaipenen iruzkina egitea mapa baten bitartez.• Japoniak errendizioa sinatzeak izan zituen ondorioak aztertzea argazki baten bidez.• Alemaniarren eta errusiarren arteko harremanak ezagutzea testu historiko baten bidez. • Yaltako bake hitzarmenean hartutako erabakien garrantziaz konturatzea itunaren azterketaren bidez.

Jarrerak• Gerra eragin zuten arrazoi ekonomiko eta politikoen balorazioa. • Gerraren aurrekariak ulertzeko, jarrera kritikoa nazien kanpo politikaren aurrean. • Aliantzak azaltzeko interesa eta egoera orokorraren azterketa.• Aurrerapen teknologikoen, estrategien, gerrako ekonomiaren eta gatazkaren hedapenari buruzko gogoeta kritikoa. • Gerraren garapena ulertzea eta gatazkak mundu mailan izandako garrantziaren balorazioa.• Sentikortasuna gerraren ondorioen aurrean eta jarrera kritikoa bakearen antolamenduaren aurrean.• Bakearen alde sinatu ziren itunen aldeko gogoeta kritikoa.

III. gai multzoa: XX. mendearen bigarren erdia6. unitatea. Europa Bigarren Mundu Gerraren ondoren

Kontzeptuak• Blokeen teoria.• Gerra Hotzaren kontzeptua.• Norgehiagokaren hasiera (1947-1953). • Bizikidetza baketsua (1953-1962).• Distentsioa (1962-1973).

• Gerra Hotzaren amaiera (1973-1989).

Prozedurak• NATO eta Varsoviako Itunari buruzko testuak aztertzea.• Alemaniaren eta Ekialdeko Europaren bilakaera politikoa errepasatzea argazki baten bidez.• Arma nuklearrak ez erabiltzeari buruzko itunari buruzko iruzkin kritikoa egitea.• Kubako egoera eta misilen krisia aztertzea mapa baten bidez.• Gerra hotzaren amaierari buruzko testuaren iruzkina egitea.

Jarrerak• Jarrera kritikoa Mendebaldeko blokearen ezaugarri orokorren aurrean.• Jarrera kritikoa Ekialdeko blokearen ezaugarri orokorren aurrean.• Kominform eta Trumanen doktrinaren arrazoiak eta eraginak ezagutzeko jakin-mina. • NATO eta Varsoviako itunaren funtzioen aurrean gogoeta kritikoa.• Gerra Hotzaren aurrekariak ulertzeko nahia.• Jarrera kritikoa gatazka nagusien aurrean.• Bizikidetasun baketsuaren koiuntura berriaren ezaugarrien balorazioa.• Gogoeta egiteko jarrera, barealdiko gatazka nagusien aurrean.• Gerra Hotzaren amaieraren balorazioa eta ulermena.

7. unitatea. Mundu garatu kapitalista

Kontzeptuak• Mundu kapitalista.• Mundu komunista.• Gerraren ondorengo berreraikuntza ekonomikoa.• Ekonomia kapitalista eta ekonomia komunista.• Deskolonizazioaren faktoreak.• Deskolonizazioa Asian.• Deskolonizazioa Afrikan.• Deskolonizazioa Ekialde Hurbilean.• Hirugarren Mundua eta neokolonialismoa.• Bandungeko Konferentzia eta Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimendua.• Latinoamerikaren egoera.

Prozedurak• 1956ko Hungariako iraultzari buruzko testuaren iruzkin kritikoa egitea.• Asiako deskolonizazioa aztertzea Indiako maparen behaketaren bidez. • Deskolonizazioaren arrazoiak errepasatzea Indiako nazionalismoari buruzko testu bat iruzkinduz.• Latinoamerikaren ezaugarri orokorrei buruzko iruzkina egitea irudi baten azterketaren bidez.• Estatu Batuetako egoera ekonomikoa aztertzea, 1973 urtera arte, karikatura baten irudia erreferentziatzat hartuta.• 1973ko krisiaren arrazoi eta ondorioei buruzko iruzkin kritikoa egitea.

Jarrerak• Mendebaldeko demokrazien aurrean jarrera kritikoa.

• Mendebaldeko Europaren eta Estatu Batuen bilakaera politikoaren aurrean jarrera kritikoa.• Japoniaren bilakaerarekiko jakin-mina.• Tolerantziazko jarrera, bloke komunistaren osaketaren eta honen bilakaera politikoaren aurrean.• Txinaren azken urteotako bilakaerarekiko jakin-mina.• Nazioarteko sistema ekonomiko berriari eta bloke komunista eta bloke kapitalistaren bilakaera ekonomikoari buruzko gogoeta jarrera.• Deskolonizazioen ezaugarriak ezagutzeko gogoa. • Deskolonizazioen arrazoiak ezagutzeko gogoa.• Asiako, Afrikako eta Ekialde Hurbileko deskolonizazioen ezaugarriak ezagutzeko interesa.• Neokolonialismoa, Bandungeko Konferentzia eta Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimendua ezagutzeko jakin-mina.• Jarrera kritikoa Latinoamerikaren egoera orokorraren aurrean.

IV. gai multzoa: Gaur egun8. unitatea. Mundua gaur egun

Kontzeptuak• Komunismoaren krisia. • 1989ko iraultzak Europan. • Sobietar Batasunaren zatiketa. • Estatu Batuen nagusitasuna. • Botere zentru berriak. • Europako, Hirugarren Munduko eta Ekialde Hurbileko gatazkak. • Nazioarteko terrorismoa. • Hirugarren Mundua. • Ipar-Hego elkarrizketa. • Azpigarapenaren irtenbideak. • Gobernuen nazioarteko erakundeak eta Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE).

Prozedurak• Japoniako ekonomiari buruzko iruzkina egitea “mirari japoniarra” fenomenoari buruzko testua irakurri ondoren. • Fundamentalismo islamiarra ezagutzea mapa bat aztertu ondoren. • Estatu Batuen nagusitasun politikoari buruzko testuaren iruzkin kritikoa lantzea. • Hirugarren Munduko biztanleriari buruzko iruzkina egitea argazki baten aurrean. • Nazio Batuen gutunaren lehenengo artikulua irakurri ondoren, nazioarteko erakundeei buruzko iruzkin kritikoa egitea.

Jarrerak• Sistema komunistaren krisiari buruzko gogoeta. • 1989ko Europako iraultzen azterketa. • Sobietar Batasunaren zatiketari buruzko gogoeta. • Blokeen zatiketaren ondorengo Estatu Batuen nagusitasunaren azterketa kritikoa. • Botere zentru berriekiko jakin-mina. • Europako eta Hirugarren Munduko gatazken aurrean jarrera kritikoa. • Ekialde Hurbileko gatazken aurrean gogoeta jarrera.

• Nazioarteko terrorismoaren azterketa kritikoa.• Hirugarren Munduko herrialdeen ezaugarri orokorrak ezagutzeko jakin-mina.• Ipar-hego elkarrizketaren balorazioa.• Azpigarapenaren irtenbideei buruzko gogoeta.• Gobernuen nazioarteko erakundeen eta Gobernuz Kanpoko Erakundeen (GKE) arteko bereizketa.

9. unitatea. Europar Batasuna

Kontzeptuak• Europar Batasuna.• Europako Ekonomia Erkidegoa.• Erromako Ituna.• Maastrichteko Ituna.• Europako Moneta Sistema. • Euroa.• Europar Batasuneko erakundeak.

Prozedurak• Europaren eraikuntzaren lehen etapa aztertzea testu baten iruzkinaren bidez.• Europako Moneta Sistema aztertzea irudi baten aurrean. • Demokrazia eta giza eskubideen garrantziaz jabetzea, testu bat irakurriz eta aztertuz.• Europaren bilakaera politikoa errepasatzea mapa bat aztertuz.• Europar Batasunaren bilakaera eta etorkizuneko erronkak aztertzea, egunkariko testu baten iruzkina eginez.

Jarrerak• Europaren eraikuntzarako eman diren pausoei buruzko gogoeta erakunde nagusien (KEEE, Europako Kontseilua eta IAEE) funtzioak ezagutuz.• EEEaren barruan Erromako Itunak izan zuen garrantziari buruzko gogoeta.• EEEari buruzko gogoeta kritikoa.• Maastrichteko Itunetik gaur egungo erronka berrietara bitartean Europar Batasunak izan duen bilakaeraren balorazioa.• Gogoeta kritikoa Europar Batasunean sartzen ari diren herrialde berriei buruz.• Europar Moneta Sistemaren garrantziaz jabetzea.• Europar Batasunaren erronka berriei buruzko gogoeta kritikoa.• Europar Batasuneko erakundeen helburu eta funtzioei buruzko jakin-mina.

V. gai multzoa: Zientzia, kultura eta gizartea10. unitatea. Aldaketa teknikoak, zientifikoak eta gizartekoak

Kontzeptuak• Aldaketa teknologikoak.• Gizartearen bilakaera.• Informazioaren eta komunikabideen teknologiak.• Bioteknologia.• Ingeniaritza genetikoa.• Gaur egungo artea.

• Emakumearen egitekoa.• Erlijioaren egitekoa.• Fundamentalismo islamiarra.• Industria ondoreneko gizarte berria.

Prozedurak• Informatikak eta telekomunikabideek azken urteotan jasan dituzten aurrerapenei buruzko testuaren iruzkina lantzea.• Medikuntzak, bioteknologia eta ingeriaritza genetikoaren esparruan, azken urteotan egin dituen aurrerapenak ilustratzen dituen irudiari buruzko iruzkin kritikoa egitea. • Mendearen hasierako arteari buruzko testuaren iruzkina egitea.• Emakumearen azken urteotako bilakaera aztertzea argazki bat erreferentziatzat hartuta.• Fundamentalismo islamiarrari buruzko testuaren iruzkina lantzea.

Jarrerak• Informazioaren eta komunikabideen teknologien azken urteotako aurrerapenen garrantziaren balorazioa.• Bioteknologia eta ingeniaritza genetikoaren azken aurrerapenen ulermena.• Gaur egungo artea ezagutzeko jakin-mina.• Gizartearen bilakaerarekiko jarrera kritikoa.• Industria ondoreneko gizarte berriaren ezaugarriekiko jakin-mina eta jarrera kritikoa.

11. unitatea. Globalizazioa eta erronka berriak

Kontzeptuak• Globalizazioa.• Gizarte mugimenduak. • Ingurunearen arazoak.• Geopolitika berria.• Demokrazia.• Giza Eskubideak. • Inmigrazioa.

Prozedurak• Globalizazioaren ezaugarri eta ondorioei buruzko testuaren iruzkina egitea. • Globalizazioaren eraginak eta honek azpigarapenarekin duen zerikusia aztertzea, argazki bat erabiliz. • Globalizazioaren kontrako mugimenduei buruzko testuaren iruzkin kritikoa lantzea.• Ingurunearen arazoei eta hazkunde demografikoari buruzko testua aztertzea.• Aldaketa klimatikoari buruzko hausnarketa egitea irudi baten behaketaren laguntzaz.

Jarrerak• Globalizazioaren fenomenoa ulertzeko interesa.• Gizarte mugimendu berrien balorazioa.• Ingurunearen arazo berriei buruzko jarrera kritikoa.• Egoera geopolitiko berriarekiko gogoeta eta kritika.• Demokraziaren hedapenaren eta Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren garrantzia ezagutzeko jakin-mina.• Immigrazioarekiko eta elkarbizitzarekiko sentsibilitatea.

6. OINARRIZKO GAITASUNAKMundu Garaikidearen Historia irakasgaiak duen izaera integratzaileagatik, bere ikasketak oinarrizko gaitasunez jabetzen laguntzen du.

Ikasten ikasteko gaitasunaMundu Garaikidearen Historia irakasgaia iturri historikoen azterketan eta kritikan oinarritzen da nagusiki, eta horrek ikasleei aukera ematen die, bai aurkezten zaizkien aldi historikoei buruzko diskurtso egituratuak egiten ikasteko, bai hainbat iturriren azterketaren bidez –testuak, ikonoak, grafikoak, estatistikak, kartografia, ahozko iturriak eta abar— haien benetakotasuna egiaztatzeko, hala nola historialariaren metodoan barneratzeko, eta, horrenbestez, iraganeko gertaerak eta interpretazioak ezartzen ahalegintzeko, egungo historiografiaren ereduetakoren baten iturrien erkaketatik eta konparaketatik abiatuta. Hitz batean, ikasleei beharrezko metodo eta tresna intelektualak ematen dizkie, aurreko aldietan lortutako ezaguerak eta ikasitako teknikak erabiltzeko gauza izan daitezen; hartara, gaitasun hau garatzen laguntzen du.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasunaEgungo ikasleek utzi egin diote jakintzaren monopolioa izateari, eta gure ikasleei informazioa bilatzen, hura aztertzen eta orainari kritikoki begiratzen irakastea, oso baliagarria izango da ikasleentzat, beren bizitzetan zehar egin beharreko ikasketetarako. Alde horretatik, horretan laguntzen duen tresna bat da Internet, sarea ez baita helburua, tresna baizik.Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiaren garapenak berekin dakar gizarteari eta historiari buruzko informazio kopuru handia lortzea, interpretatzea eta birlantzea; informazio hori ikasleen inguruko errealitatetik ateratzen da, askotariko kodetan dago bilduta, baina, bereziki, euskarri eta ingurune digitaletan, eta, horregatik, ekarpen nabarmena egiten du gaitasun hau garatzeko. Esandako hori guztia dela eta, beharrezkoa da ikasleek informazioa aukeratu eta tratatzeko irizpideak izan ditzaten; gainera, hainbat iturritatik lortutako informazioak erlazionatu behar ditu, eta haietako elementu azpimarragarriak identifikatu. Era berean, irakasgaiak tresna eta baliabide intelektualak eskainiko ditu informazio hori argi eta zorrotz zabaldu ahal izateko.

Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunaIrakasgaiak ekarpen garrantzitsua egiten dio, gizarterako eta herritartasunerako gaitasunari, ikasleei aukera ematen baitie gizarteak ezagutzeko beren funtzionamenduaren, lurraldetasunaren eta denboran zehar izan dituzten bilakaera eta aldaketaren ikuspuntutik.Aukera ematen die, halaber, gizarteek beren historian zehar izandako eboluzio eta aldaketa-prozesua ulertzeko; eta gizarteen adierazpenak, egokiro ulertuak izan daitezen, gertatu ziren deboran eta espazioan kokatu behar direla ohartzeko. Era berean, ikasleei aukera ematen die ulertzen hasteko zein diren gizarte garaikideen funtsezko ezaugarriak, horretarako haien aurrekariak aztertuz; eta kide diren komunitatean integrazio kritikoa eta arduratsua izateko beharrezko baliabideak ere ematen dizkie.

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunaIrakasgaiak sakondu egiten du ikasleek, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan hasitakoaren ildotik, banan-banan eta taldean ikerketa txosten eta lan monografikoak egiteko ahalmenean, eta, horrenbestez, laguntza ematen du norberaren autonomia eta

ekimenerako gaitasuna garatzeko. Lan eta txosten horiek egitean eta haietarako beharrezko ikerketa eta dokumentazioan eskatuko den maila handiagoak autonomiaz, ekimenez eta taldean lan egiteko gaitasun handiagoa garatuko du. Gauza bera egingo du bai lor daitezkeen helburuak, bai zailtasunak gainditzeko aukera emango duten tresna intelektualen eta sozialen ezaguera eta aukeraketa planteatzeak.Era berean, jarraian izendatzen direnak ere ekarpen handiak dira gaitasun hau garatzeko: arazoak konpontzea eta hipotesiak planteatzea; ondorioak ateratzea eta kausak pertsonengan eta gizarteetan izandako eraginarekin lotzea; ikasleengandik hurbil dauden errealitateak ulertu eta interpretatzeko estrategiak garatzea. Hori guztia, alde batetik, ezagutzarako abiapuntua da eta, bestetik, ikasleei beren garapen pertsonal eta profesionalean prestakuntza dela elementu erabakigarria jakinarazteko era bat.

Matematikarako gaitasunaIkerketarako eta informazio historikoa adierazteko, beharrezkoa da matematika-hizkuntzan kodetutako neurketa kronologikorako elementuak, mapak, grafikoak, estatistikak, diagramak eta abar erabiltzea. Horregatik, irakasgaiak gaitasun hau garatzen ere laguntzen du.

Giza eta arte-kulturarako gaitasunaMundu Garaikidearen Historia Humanitateak eta Gizarte Zientziak izeneko modalitateko irakasgaia denez, beharrezko trebetasunak eta tresnak emango dizkie ikasleei, gizadiaren arte eta kultura ekoizpena aintzat har dezaten, eta kultura eta arteondare propioa balioets dezaten; elementu bereziki garrantzitsua baita norberaren nortasuna osatzean, bana-banakoa bezala kolektiboa ere. Gainera, bide emango du ikus dezaten nolako garrantzia duten ondarearen kontserbazioak eta haren erabilpen kolektiboak, eta, horrenbestez, bai arte-kulturarako gaitasuna, bai gaitasun humanista sustatzen lagunduko du.Oro har, kultura-errealitatea eta, bereziki, arte-errealitatea aintzat hartzeak berez dakar haien adierazpideetara iristeko aukera emango duten trebetasunak eta jarrerak izatea, bai eta haiek ulertzeko, balioesteko eta emozio zein gozamen iturri izateko beharrezkoak diren pentsamendu, pertzepzio eta komunikazio trebetasunak izatea ere, hala nola sentsibilitatea eta sen estetikoa.

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaIrakasgaiak, lehentasuna ematen baitie azalpen prozedurei eta idatzizko nahiz ahozko iturri historikoen azterketa, sintesi eta ikerketa lanari, laguntza berezia ematen du hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzeko.

7. ANIZTASUNAREKIKO HARRERAGaur egungo hezkuntza sistemak eskola muinbakarraren printzipioak defendatzen ditu, hau da, ikasle guztiei heziketa eta hezkuntza aukera berdinak eskaintzen dizkie, gizarte maila, sexu, arraza, baliabide ekonomiko edo beste edozein ezaugarri aparte utzita.Eskola muinbakarraren printzipio honi aniztasunak merezi duen arreta gehitu behar zaio. Eskolak ahalmen, interes eta motibazio ugarik bultzatutako ikasle talde heterogeneo baten hezkuntza beharrei erantzun behar die. Talde barneko aldeak areagotu egiten dira ikasleak garatzen doazen neurrian. Beraz, Batxilergoan eta, zehazki, Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian garrantzi handikoa izango da ikasleen aniztasun printzipioa kontuan hartzea.

Aniztasun hori hainbat esparrutan islatzen da eta esparru horiek guztiak Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiarekin lotuta daude. Ondoren aztertuko ditugun hauxek dira:

a) Ikasteko gaitasuna. Hezkuntzaren eraginez, Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiarekin lotutako ikaskuntzak barneratzeko gizakiak duen ahalmena da. Ez gara ari gaitasun intelektualaz, hau da, jaiotzetik eta heziketaren eraginik gabe dugun ahalmen estatikoaz. Ikasleek gertaera historikoari buruz zenbait ikaskuntza lortzeko duten gogoaz ari gara.b) Ikasteko motibazioa. Ikasteko gaitasuna baldintzatzen duen prozesua da. Horregatik, hezkuntza jarduerak honako alderdi hau azpimarratu behar du: ikasleak Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiarekin lotutako zenbait ikaskuntza bereganatzera bultzatu behar ditu. Motibazioa baldintzatzen duten faktore nagusiak hauxek dira: alde batetik, ikasleek egiten dituzten lorpenak eta hutsegiteak eta, bestetik, egindako ikaskuntzen esanahia eta funtzionaltasuna. Hau da, ikasleentzat zentzua duten ikaskuntzak, balio praktikoa dutenak eta Historia irakasgaiarekin lotutako ikaskuntza berrien oinarri izango direnak.c) Interes pertsonalak. Prozesu historikoaren oinarrizko kontzeptuak ikasteko motibazioa baldintzatuko duen faktorea da. Etapa honetan, etorkizun akademiko eta profesionalarekin lotzen dira.d) Ikaskuntza estiloak. Pertsonek mota askotariko ikaskuntza estiloak garatzen dituzte eta honako ezaugarri hauetan nabari dira aldeak:• Pentsamendu motak: zuhurra (lana arretaz aztertzen du) edo oldartsua; analitikoa (lana ikuspegi zabaletik eta orokorretik aztertzen du hasieran eta xehetasunak kontuan hartzen ditu gero) edo sintetikoa (xehetasunetatik orokortasunera).• Sentimen nagusia.• Lan egiterakoan duen arreta maila.• Laguntza mota egokiena.• Taldekatzeko lehentasunake) Zenbait ikasleren arazoak. Ikasleek hezkuntza behar iraunkorrak izan ditzakete honako arazo hauen ondorioz: arazo psikomotorrak, jatorri sentsoriala dutenak, adimenari dagozkionak, garapenaren atzerapena, etab. Unean uneko hezkuntza behar bereziak ere izan ditzakete, ikaslea une zail bat igarotzen ari delako edo gai jakin batean, Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian adibidez, ikaskuntza arazoak dituelako.

Horrelako ikasleek beraien hezkuntza beharrak beteko dituen laguntza pedagogiko berezia behar dute.Ikasleen aniztasuna kontuan hartuta, hezkuntza eskaintza ikasle bakoitzaren errealitatera egokituko duten bide batzuk azalduko ditugu ondoren, eta zehazki Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian aplikatuko ditugu.

7.1. CurriculumaCurriculuma bera da aniztasuna aintzat hartzeko lehen tresna. Batxilergoko eta Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiko curriculuma irekia eta malgua da, eta zehaztasun maila ugari ditu; horregatik, curriculuma ikastetxe bakoitzeko ikasleei hurbiltzeko aukera ematen du.Hezkuntza administrazioak zehaztasun maila jakin bat ezartzen du lehenengo, eta etapa eta irakasgai bakoitzeko helburu orokorrak, eduki multzo handiak eta ebaluazio irizpideak jasotzen dira bertan. Etapa bakoitzeko curriculum proiektuan helburu, eduki

eta ebaluazio irizpideak ikastetxeari eta haren inguruneari egokitzen zaizkio. Horretaz gain, curriculumaren elementu hauek talde edo gela bakoitzaren beharretara egokitzen ditu irakasleak, gelako programazioaren bidez.

7.2. MetodologiakEz dago «metodo» bakarra. Ez dago metodo onik edo txarrik; metodoa ikasleek une bakoitzean dituzten beharrei erantzuten dien heinean izango da baliagarria. Beraz, curriculumak ezartzen dituen adibide psikopedagogikoak oinarritzat hartzen dituzten printzipio orokorrak aintzat hartuta, irakasle bakoitzak metodologia ugari erabil ditzake ikasleen beharrei erantzuteko eta, hala, Mundu Garaikidearen Historia irakasgai honen irakaskuntzan gelan dagoen aniztasunari erantzuteko.Gelan egiten diren jardueren arduraduna irakaslea da. Irakaslearen lana errazteko asmoz, gure proiektuan, Historia Garaikidea irakasgaiko unitate didaktiko bakoitzerako zenbait jarduera diseinatu dugu. Honako ezaugarriak dituzten jarduerak diseinatu nahi izan ditugu:

• Esanguratsuenak, ikasleek Historia Garaikidea irakasgaian dituzten aurretiazko ezagutzak kontuan hartuta, eduki berriak jada dituztenekin erlaziona ditzaten.• Erabilgarriak, ikasleek eguneroko bizitzan eduki historiko hauek erabiltzeko aukera eskaintzen dutenak eta ikaskuntza berriak errazteko elementuak dituztenak.• Maila egokia izan behar dute, hau da, ez dira ez errazegiak izango, motibazio falta eragingo luketelako, eta ez zailegiak, ikasleek Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiari buruz duten ezagutza eskematik kanpo geldi daitezkeelako.• Ikasleen arteko eta ikasleen eta irakasleen arteko elkarreragina bultzatuko dute. Gertaera historikoarekin erlazionatutako talde dinamikako tekniketan oinarritutako jarduerak diseinatu ditugu, ikuspuntuen trukerako, besteen ideiekiko errespetua izateko eta lan banaketarako mesedegarri direnak; azken batean, ikasleei gizartean parte hartzeko eta iritzi kritikoa izateko bidea eskaintzen dietenak.• Ebaluagarriak, egindakoari buruzko hausnarketak egiteko eta Mundu Garaikidearen Historia irakasgaian lortutako aurrerapausoak aztertzeko aukera ematen dutenak. Horrela, ikaskuntza prozesuaz jabetuko dira ikasleak eta akatsez ohartuko dira eta, ondorioz, zuzentzeko aukera izango dute.• Desberdinak eta mota askotarikoak izango dira, gelako ikasleen beharrei erantzun zuzena emateko. Proiektu honetan Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiari aplikatutako hiru jarduera mota adieraz ditzakegu.• Oro har, ikasle guztien esku dauden jarduerak.• Bereziki arazoak dituzten ikasleei zuzendutako jarduera errazak.• Ikasleei beren ezagutza historikoetan sakontzen lagunduko dieten jarduerak.

Horrez gain, azkarrago ikasten duten ikasleentzat edota gai honi buruzko jakin-min berezia duten ikasleentzat edukiak zabaltzeko eta sakontzeko materiala eskaintzen du irakasleei zuzendutako liburu honek.

7.3. Taldekatze malguakGelan lan talde malguak antolatzen badira, ikasleek haien maila, interes edota beste irizpide batzuen arabera aldi berean mota askotariko lanak egiteko aukera emango dugu. Eduki historiko berberak maila askotan landu daitezke sendotzeko, laguntzeko, sakontzeko eta zabaltzeko jardueren bidez.

7.4. Curriculumaren egokitzapenak

Curriculuma Mundu Garaikidearen Historia irakasgaira egokitzea da irakaskuntzaren indibidualizazioaren eta pertsonalizazioaren printzipioaren adierazle nagusia, hezkuntza eskaintza ikasle bakoitzaren beharretara moldatzeko aukera ematen baitu. Heziketa berezia behar duten ikasleei erantzun egokia eskaintzea da horren helburua. Curriculumaren bi egokitzapen mota adieraz ditzakegu:

• Curriculumera iritsi ahal izateko egokitzapenak.• Curriculumaren oinarrizko elementuen egokitzapena, Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiko helburuak, edukiak, metodologia eta ebaluazioa ikaslearen ezaugarri zehatzetara egokituz.

Batxilergoa derrigorrezkoa ez denez, honako neurri hau aurreko etapetan baino gutxiago erabiltzen da. Hala ere, hezkuntza behar bereziak dituzten ikasleengan nahitaezkoa izango da (entzumen, ikusmen edo adimen arazo edo arazo psikomotor arinak edo iraunkorrak dituzten ikasleengan).

8. EBALUAZIO IRIZPIDEAK

1. Mundu Garaikidearen Historiako gertaera, ekintza eta arazo behinenak aztertzea eta azaltzea, eta, horretarako, denboran eta espazioan egokiro kokatzea, eta aintzat hartzea egungo munduan duten eragina.

1.1. Ea kokatzen dituen XIX. eta XX. mendeetako gertaera behinenak denboran, eta ea lotzen dituen historiaren bilakaeran protagonista garrantzitsu izandakoekin.1.2. Ea dagozkien lurralde-esparruetan kokatzen dituen XIX. eta XX. mendeetako mundu osoaren historiako gertaera eta prozesu garrantzitsuenak.1.3. Ea munduko zenbait lekutan aldi berean gertatutako prozesu historikoen arteko loturak ezartzen dituen.1.4. Ea bereizten dituen prozesu historikoen arteko sinkroniak.1.5. Ea jarraitasunak eta aldaketak identifikatzen dituen aldi historiko batetik beste batera aldatzean.1.6. Ea gertaera horietako batzuk aztertzen dituen, elkarren arteko erlazioa kontuan hartuta, garaiaren, norbanakoen jardunaren eta pentsamolde zein portaera kolektiboen testuinguruan.1.7. Ea kronologikoki kokatu eta ordenatzen dituen XIX. eta XX. mendeetako gertaera eta prozesu garrantzitsuenetako batzuk.1.8. Ea gaur egungo munduko gertaera eta prozesu garrantzitsuak egituratzen dituen, eta aztertutako aldiaren barruan gertatutako aldaketak nabarmentzen diren ardatz kronologiko batean egin ere.

2. XIX. eta XX. mendeetan esparru guztietan gertatutako aldaketa garrantzitsuenak identifikatzea eta ezaugarritzea, eta munduko eremu guztietan bakoitzak zer-nolako eragina izan duen adieraztea.

2.1. Ea ezartzen duen erlaziorik prozesu historiko bat ezaugarritzen duten dimentsioen artean (dimentsio politiko, ekonomiko, kultural eta sozialak).

2.2. Ea ikuspegi integratzailez aztertzen dituen gaur egungo historiako aldiak eta prozesuak.

2.3. Ea laburbiltzen dituen garai jakin batean hainbat esparrutan —besteak beste, demografian, teknologian, antolaketa politiko eta ekonomikoan, bai eta gizarte eta kultura-egituran ere— gertatzen diren aldaketa garrantzitsuenak.

2.4. Ea kronologikoki eta espazioan kokatzen dituen XIX. eta XX. mendeetako munduaren historiako gertaera eta prozesu garrantzitsuak, eta aintzat hartzen duen norbanakoaren jardunaren eta portaera kolektiboen artean dagoen erlazioa.

2.5. Ea ebaluatzen duen munduko inguru guztietako bizimoduen arteko desberdintasunetan hainbat mailatan gertatutako mota guztietako aldaketen eragina, bakoitzaren eragin-indarraren arabera.

2.6. Ea laburbiltzen duen XX. mendean, besteak beste, deskolonizazio, gerra eta zatiketa-prozesuren bat jasan duten herrialdeetakoren baten bilakaera historikoa, eta identifikatzen dituen haren arazo kultural, ekonomiko, sozial eta politiko nagusiak.

3. XIX. eta XX. mendeetan gertatutako aldaketa-prozesuetan, honako gorabehera hauen aurrekariak bereiztea: ekonomia garatzeko egungo ereduenak, egitura soziopolitikoenak, Iparraren eta Hegoaren arteko desorekenak eta gizadiaren arazo handietako batzuenak.

3.1. Ea aztertzen duen nazioartean gaurkotasuna duen ezaugarri, gatazka edo auziren bat, zenbait gizarte-komunikabidetatik datorren informaziotik abiatuta.3.2. Ea espazio eta denbora ardatzetan identifikatzen, aztertzen eta kokatzen dituen XIX. eta XX. mendeetan demografian, teknologian, antolaketa politiko eta ekonomikoan eta gizarte zein kultura egituran gertatutako aldaketa garrantzitsuenak, eta ea adierazten duen munduko inguru bakoitzean zer-nolako eragina izan duten.3.3. Ea modu kritikoan hartzen duen aintzat gertaera jakin baten gaineko ikuspegi-desberdintasuna, eta ea kontuan hartzen dituen gaurkotasuneko gai baten aurrekari historikoak.3.4. Ea identifikatzen eta aztertzen dituen XX. mendean Estatuen arteko harremanak eta gatazkak bideratzen dituzten arauak eta interesak.3.5 Ea ulertzen duen gizarte-identitateak eraikuntza historikoa direla, bai eta norberaren gizadi osoa barneratzen duen testuinguru zabalago batean dagoela ere. 3.6 Ea gaur egungo historiako aldien eta prozesuen gaineko ikuspegi integratzailerik baduen.

4. Identifikatzea eta azaltzea: a) sistema demokratikoen antolaketak eta erakundeek dituzten printzipioak non oinarritzen diren; b) sistema horiek pixkanaka izan duten garapenean eragin duten faktoreak; c) egoera historiko jakin batzuetan, erregimen horien porrota ekarri duten faktoreak.

4.1. Ea aztertzen duen sistema parlamentarioek partaidetza eta askatasun-maila handiagoetarantz izandako bilakaera.4.2. Ea identifikatzen dituen uneren batean sistema demokratikoen ordez diktadura erregimenak ezartzea ahalbidetu duten krisi-faktoreak, edota, alderantziz, demokrazia ezartzeko eta berrezartzeko prozesuetan lagundu dutenak.4.3. Ea identifikatu eta aztertzen dituen sistema parlamentarioen antolaketaren eta haietako erakundeen oinarrian dauden printzipioak, bai eta haren garapen progresiboen eragina izan duten faktoreak, eta XX. eta XXI. mendeetan sistema politiko horrek izan duen bilakaera.

4.4. Ea konparatu eta ebaluatzen dituen sistema demokratikoaren eta diktatorialaren artean dauden desberdintasunak, eskubide eta askatasun pertsonalei dagokienez, jarduera politikoari dagokionez eta gizarte-harremanei dagokienez.4.1. Ea ohartzen den demokraziak askatasunari eta giza eskubideen errespetuari dagokienez egindako lorpenez.4.2. Ea onartzen duen demokraziaren garrantzia, zuzenbide-estatuaren garaipena delako, herritarren askatasunak eta eskubideak gordetzen dituelako eta berdintasun-printzipioan eta gizarte-justizian oinarritutako bizikidetza-sistema bat delako.4.3. Ea balio demokratikoen aldeko jarrera eta gizalegezko jokaerak adierazten dituen, balio horiek gizartearen ezin baztertuzko lorpenak diren aldetik.

5. Zeregin historiografikoaren berezko lan, ikerketa eta komunikazio-teknikak erabiltzea, bai bana-banako lanetan bai taldean egindakoetan, autonomia, irizpide propioa eta espiritu kritikoa izanik, eta estereotipoak eta aurreiritziak gaindituz.

5.1. Ea egokitasunez aukeratzen dituen gai jakin baten gainean lan egiteko erabili beharreko informazio-iturriak.5.2. Ea zenbait iturritatik datozen informazioak aukeratu, interpretatu, aztertu eta birlantzen dituen.5.3. Ea euskarri egokiak aukeratu eta sortzen dituen bildutako informazioak erregistratzeko.5.4. Ea hipotesi eta kontu egokiak planteatzen dituen ikertu beharreko gaiei buruz.5.1. Ea modu egituratuan aztertzen dituen testu, mapa eta grafiko historikoak, eta

haietan jasotzen diren zirkunstantziak eta faktoreak kritikoki ulertzen eta interpretatzen dituen, bai eta gertatzen diren testuingurua ere.

5.2. Ea erabiltzen dituen historiografiak sortutako oinarrizko kontzeptuak eta terminologia, informazio zientifikoa argi, modu ordenatuan eta zorroztasun zientifikoz aztertu, interpretatu, azaldu eta transmititzeko.

6. Zenbait iturriren iraganari buruzko informazioa lortzea eta aztertzea, eta aintzat hartzea haien garrantzia eta erlazioak ezartzea lortutako ezaguerekin; eta, aldi berean, egokiro erabiltzea terminologia historikoa, eta errealitate historiko berari buruz izan daitezkeen pertzepzio eta interpretazioen aniztasunaz ohartzea.

6.1. Ea iraganari buruzko informaziorik erabiltzen duen eta ondoriorik ateratzen duen iturri dokumentalak, testu historiografikoak, berriak, prentsa, Internet eta abar aztertuz, eta lortutako ezaguerekin erlazionatzen dituen.6.2. Ea sailkatzen dituen informazio-iturriak jatorriaren eta tipologiaren arabera.6.3. Ea ohartzen den gertaera edo prozesu historiko berari buruz izan daitezkeen pertzepzioen aniztasunaz.6.4. Ea konparatzen dituen gertaera edo prozesu historiko berari buruzko azalpen historikoak, eta egiten den gertaeren zein pertsonaien aukeraketa kontrastatzen duen.6.1. Ea kritikoki aztertzen dituen, gertaerak berak izan arren, interpretazio eta

balorazio desberdinak eta/edo kontrajarriak eragiten dituzten dokumentu historikoak.

6.2. Ea testu motarik egokiena aukeratzen duen lortutako informazioa eta hartatik ateratako ondorioak zuzen jakinarazteko.

7. Gertaera historikoren baten edo gaurkotasuneko gairen baten gaineko txostenak idaztea, hainbat iturritatik lortutako informaziotik abiatuta (komunikabideak barne, eta informazioaren teknologiak erabiliz), eta aurrekari historikoak kontuan hartuta, elkarren arteko erlazioak aztertuta eta haien garrantzia dagokien testuinguruan balioztatuta.

7.1. Ea diseinatzen duen lan egiteko planik, gai historiko bat ikertzeko.7.2. Ea erabiltzen dituen zeregin historiografikoaren berezko lan-, ikerketa- eta komunikazio-teknikak, bana-banako lanetan eta taldean egindakoetan.7.3. Ea aplikatzen dizkien informazioei irizpide propioa eta espiritu kritikoa, eta saihesten dituen estereotipoak eta aurreiritziak.7.4. Ea zuzen erabiltzen dituen, azalpenetan eta lanetan, Historiaren berezko lexikoa eta historiografiaren oinarrizko kontzeptuak.7.1. Ea aintzat hartzen duen nolako garrantzia duen taldean lan egiteak bere ikasketa

bera hobetzeko.7.2. Ea txosten historikoak egiten dituen, hainbat motatako iturriak kontuan hartuta.7.3. Ea txosten originalak egiten dituen, interpretazioak erkatuz eta hainbat iturri

kontuan hartuta.7.4. Ea iturri egokiak aukeratzen dituen, ea kontrastatzen dituen, eta, haietatik

abiatuta, ea gaurkotasuneko gertaera edo egoera garrantzitsuren bati buruzko ondorioak ateratzen dituen; eta, halaber, ea gertaera hura ulertzen laguntzen duten aurrekari historikoekiko erlazioan aztertzen duen.

8. XIX. eta XX. mendeetako gertaera historiko edo prozesu iraultzaileren baten kausak identifikatzea eta haien arteko erlazioak aztertzea, eta aintzat hartzea haietako batzuen garrantzi erlatiboa, ikuspegi garaikideak eta historiografikoak erabiliz.

8.1. Ea diakronikoki eta sinkronikoki deskribatzen dituen XIX. eta XX. mendeetan lurralde-esparru guztietan izandako gertaera edo prozesu historiko garrantzitsuren baten kausak eta ondorioak.8.2. Ea identifikatu eta bereizten dituen iraupen luzeko eta laburreko kausak.8.3. Ea aintzat hartzen dituen gertaera, ekintza eta prozesu historikoetan esku hartzen duten motibazio pertsonalak eta kolektiboak. Ea ohartzen den gertaera historikoen kausa-konplexutasunaz, eta azalpen sinplistak alde batera uzten dituen.8.4. Ea balioesten duen gertaeretan izaten diren zirkunstantzien esanahia, eta aintzat hartzen duen bana-banako ekintzek eta kolektiboek betetako eginkizuna.8.5. Ea ohartzen den garaiko ikuspuntuaren eta denbora-perspektibak ematen duenaren arteko desberdintasunez, eta kontuan hartzen duen interpretazioak behin-behinekoak eta erlatiboak direla.