TREBETASUN SOZIALAK

91

04 · GIZARTE TREBETASUNAK

1. HITZAURREA: GIZARTE TREBETASUNAK

2. GIZARTE TREBETASUNEN GARAPENEAN KONTUAN HARTZEKO ERAGILEAK2.1. Osagai kognitiboak2.2. Autoestimua

2.2.1. Kontzeptuak2.2.2. Norberarenganako konfiantzaren eta autoestimuaren arteko harremanaren

laburpena.2.2.3. Pentsamendu irrazionalak.

2.3. Antsietatea

3. HIRU ERANTZUN ESTILO3.1. Jokabide pasiboa3.2. Jokabide oldarkorra3.3. Jokabide adierazkorra

4. KOMUNIKAZIOA4.1. Kontzeptua4.2. Komunikazioaren bestelako oinarrizko kontzeptuak4.3. Komunikazio prozesua4.4. Oztopoak eta akatsak komunikazio prozesuan4.5. Komunikazio prozesuko zatiak4.6. Hitzezko komunikazioa

4.6.1. Osagai paralinguistikoak.4.6.2. Jarrera adierazkorraren hitzezko elementuak.

4.7. Hitzik gabeko komunikazioa4.7.1. Hitzik gabeko komunikazio motak.

5. TREBETASUN BEREZIAK

a) Partaideak gizarte trebetasunen funtsezko alderdi teorikoetan prestatzea ondoren hartutakoezagutzak egunero bizitzan zein topatuko dituzten hezkuntza egoeretan erabili ahal izateko

b) Monitoreei beren gizarte harremanak hobetzen laguntzeko baliabideak ematea. Bere lanabetetzerakoan bere segurtasuna indartzea.

c) Gizarte trebetasunak zer diren eta maila pertsonalean zein gizarte mailan daukaten garran-tziaz gogoeta egitea.

93


1. GIZARTE TREBETASUNAK

Axioma oso ezaguna da gizakiak "animalia sozialak" direla. Pertsonen artekokomunikazioa giza jardueraren funtsezko zatia da. Esna gauden ordu ia guztiak modubatean edo bestean gizarteko elkarrekintzan gertatzen direnez gero (banan-banakooinarrian izan zein talde mota askotan), bizitzaren ibilbidea, zati batean behintzat, gizartetrebetasun mailek erabakitzen dute. Horren ondorioz, gizarte trebetasunek egungogizartean norbanakoen eguneroko bizimoduaren ibilbiderako daukaten garrantzia dela-eta, pertsona askorentzat erabilgarria izan daiteke norberaren eta besteen jokabidesozialari buruz gehiago ikastea eta, are interesgarriagoa dena, jakitea jokabide hori aldadaitekeela eta nola lor daitekeen hori. (Vicente E. Caballo, Manual de evaluación yentrenamiento de las habilidades sociales).

Gizarte trebetasunak definitzerakoan arazo asko daude, jokabide sozialki trebea neurrihandi batean jokabide hori gertatzen den testuinguru edo egoera zehatzaren araberakoabaita. Une jakin batean pertsona baten jarduna sozialki egoki edo desegokitzat jotzeko,pertsona hori dagoen kultura esparruari egin behar zaio jaramon, kultura batean egokitzatjotzen dena desegokia izan daitekeelako beste batean. Bestalde, gizarte trebetasunakpertsonaren ezaugarrien araberakoak dira, haren jarreren, balioen, sinesmenen, gaitasunkognitiboen arabera, eta horiek erabakiko dute haren jarduna egoera jakin batean bakareta harena soilik den.

Hortaz, gizarte trebetasuna:� Pertsonaren kultura testuinguruan ikusi behar da, baita bestelako egoera aldagaien

baitan ere. Alegia, edozein egoera larritan jokabide trebea gertatzeko probabilitateainguruneko eta norberaren eragileek eta bien arteko elkarrekintzak erabakita dago.

� Jokabidearen ezaugarri bat da, pertsonen arteko jokabidea ikasitako jardutekogaitasun multzoan baitatza.

� Pertsona eta egoeraren berariazko ezaugarria da, ez unibertsala. Ezin da jokabideunibertsal zuzen bat egon, ezpada pertsonaren eta aurre egiten dion egoerarenarabera alda daitezkeen ikusmolde desberdin batzuk. Horrela, bi pertsonak jokabideguztiz desberdina izan dezakete egoera berean edo pertsona berak modudesberdinetan joka dezake antzeko bi egoeratan, eta erantzun horiek gizartetrebetasun maila berean hartuak izan.

� Pertsonak bere ekintza aske hautatzeko gaitasunean oinarritzen da.� Jokabide sozialki eraginkorraren, ez kaltegarriaren ezaugarria da.

Gizarte trebetasunaren ezaugarriak deskribatuta eta definitzen hasi aurretik, argitu behar dabi jarrera oso desberdinen araberako definizio asko daudela: egile batzuek edukiaren araberadefinitu nahiago dute (hots, zer egiten duen pertsonak eta nola erantzuten duen egoera batenaurrean) eta beste batzuek funtzioaren eraginkortasunari ematen diote garrantzia (hots,jokabideak besteengan eragiten dituen erantzunei).

Caballoren arabera, jokabide sozialki trebea honakoa da: "Pertsona batek beresentimenduak, jarrerak, nahiak, iritziak edo eskubideak egoerari egokituta eta besteenganjokabide horiek errespetatuz ateratzen duen jokabide multzoa, egoeretako berehalakoarazoak konpondu ohi dituena eta geroko arazoen probabilitatea minimizatzen duena".

Orokorrean, Lazarusen arabera lau jokabide dimentsio aurkitu dira:1. Ezetz esateko gaitasuna.2. Mesedeak eskatzeko eta eskaerak egiteko gaitasuna.3. Sentimendu positibo eta negatiboak adierazteko gaitasuna.4. Elkarrizketak hasteko, jarraitzeko eta bukatzeko gaitasuna.

Ikuspuntu enpiriko batetik honako erantzunak ematen dira:� Laudorioak esatea.� Laudorioak onartzea.� Eskaerak egitea.� Maitasuna, atsegina, afektua adieraztea.� Elkarrizketei ekitea eta eustea.� Norberaren eskubideak defendatzea.� Eskaerei uko egitea.� Norberaren iritziak adieraztea, desadostasuna ere bai.� Amorruaren, atsekabearen edo nahigabearen adierazpen justifikatua.� Besteari jokabidea aldatzeko eskatzea.� Desenkusatzea edo ezjakintasuna onartzea.� Kritikak erabiltzea.� Lana arrakastaz eskatzeko gaitasuna.� Jendaurrean hitz egiteko gaitasuna.

Jokabide sozialki trebea jokabide kate baten emaitza da. Pertsonen arteko estimuluesanguratsuen errepikapen zuzenez hasi eta bestelako estimuluen prozesaketa malguzjarraitzen du. Estimulu horiek balizko erantzunak sortu eta ebaluatzen dituzte, ondorenonena hautatzeko eta hautatutako aukeraren adierazpen egokiaz bukatzeko.

2. GIZARTE TREBETASUNEN GARAPENEAN KONTUAN HARTZEKO ERAGILEAK

2.1. Osagai kognitiboak

Psikologiak eragile kognitiboei buruz daukan interes gero eta handiagoak gizartetrebetasunen ebaluazio eta trataeran ere izan du eragina.

Batzuetan gizarte desegokitasunak eragile jakin batzuetan dauzka erroak edo eragilehoriek iraunarazten diote, esaterako, pertzepzio, jarrera edo itxaropen okerrak.Pentsamendu mota batzuek jokabide sozialki trebeak burutzen lagun dezakete eta bestebatzuek aldiz, haiek inhibi edo oztopa ditzakete.

Gizarte trebetasunen ikerketan aldagai kognitibo garrantzitsu batzuk daude:� Gaitasunak: pertsonaren aldagai horri informazioa aktiboki eraldatzeko eta erabiltzeko

gaitasunean igartzen zaio.� Jokabide trebe egokiaren ezagutza.

� Gizarteko ohituren ezagutza.� Erantzun zeinuen ezagutza.� Bestearen azalean ipintzeko gaitasuna.� Arazoak konpontzeko gaitasuna.� Kodetze eta eraikitze estrategia pertsonalak: bigarren aldagai hori jendeak mundua

sumatzeko, pentsatzeko, ulertzeko eta bizitzeko moduari dagokio.� Gizarte edo pertsonen arteko pertzepzio zuzena: orokorrean zenbait pertzepzio akats

egoten dira:� Pertsona baten jokabidea batez ere haren nortasunaren emaitza dela pentsatzea,

dagoen egoeraren funtzioari lotutakoa izan daitekeela pentsatu beharrean.� Pertsona baten jokabidea beragatik, eta ez haren zereginagatik, dela uste izatea.� Zeinu fisikoei (jantzia, itxura, etab.) garrantzi handiegia ematea.� Arraza edo gizarte mailei buruzko estereotipoen eragina izatea.

Hor informazio negatiboaren arreta eta oroimen selektiboa agertzen da, norberari buruzkoeta gizarte ekintzari buruzko informazioaren aurrean.

2.2. Autoestimua

Gizaki oro da bere burua ezagutzeko, bere buruari nortasun bat emateko eta balioestekogai. Alegia, nor den jakiteko eta bere burua era jakin batean maila batean edo besteanbalioesteko.

Bakoitzarengan bere buruari irizteko bi modu daude: bat ezkorra eta salataria (gauzakdistortsionatuta eta pentsamendu ezkorrez beteta ikusi ohi ditu); beste ahotsa osasuntsuaeta errealista da (gauzak diren bezala ikusi eta errealismoz onartzen ditu). Autoestimuhandia izateko garrantzitsua da azkena nagusitzea eta hark lehena kontrolatzea.Autoestimu ona izatea funtsezkoa da osasun psikiko eta sozialerako.

Autoestimu txikia daukanak bere burua errefusatzen du, besteekin harreman sozial,pertsonal eta lanekoa izateko zailtasun handiagoa dauka, ez ditu bere gaitasun guztiakbehar bezala garatzen eta maiz, bere buruari buruzko pentsamendu ezkorrez beteta bizida. Laburbilduz, bere buruari eta inguratzen duen errealitateari buruzko ikuspegiadistortsionatzen du.

Bere buruari buruzko ikuspegi errealista izan eta errealitate hori onartzen duenak bereburua onesten du, besteei konfiantzaz irekitzen zaie, bere benetako mugak eta gaitasunakezagutzen ditu, eta arrakasta sozial eta pertsonal handiagoa dauka.

Autoestimu gradua gizarte, familia eta berdinen arteko esperientzien araberakoa da.Haurrek eta gazteek eurei buruzko interesa dagoela, aintzat hartuak direla eta maitatuakdirela dakitenean, haien autoestimua handia da. Etengabe kritikatuak eta gutxietsiakbadira, beren buruarenganako fedea galdu eta arrakasta izateko gaitasunaz zalantza egindezakete.

Bere burua maite ez duenak, ezin ditu besteak maite. Kontua ez da perfekzioa, nork bereburua bertute eta muga guztiekin ezagutzea baizik.

95


2.2.1. Kontzeptuak� Autokontzeptua: nork bere burua ikusteko modua da.� Autoestimua: nork bere burua balioesteko modua da. Sentimenduek bizitzari eta

besteek norberaz daukaten ikuspegiari eragiten diete. Norberari buruzkosentimenduak aldekoak direnean, hobeto jokatzen da eta norberaren gaitasunakgaratzen dira. Nork bere gaitasun eta trebetasun bereziak dauzka.

� Autoestimu txikia: pentsamendu ezkorrak nagusitzen dira. Horren ondorioz, norberagaizki dago bere buruarekin eta besteekin. Holako pertsonek ez dituzte behar bezalagaratzen beren gaitasunak.

� Autoestimu handia: pentsamendu baikorrak nagusitzen dira. Horren ondorioz,norbera pozik dago bere buruarekin eta besteekin. Holako pertsonek hobeto garatzendituzte beren gaitasunak.

� Ahots salataria: gauzak ezkortasunez ikusi ohi dituen barruko ahotsa. Horretarako,zenbait distortsio mota erabili ohi ditu.

2.2.2. Norberarenganako konfiantzaren eta autoestimuaren arteko harremanari buruzkolaburpena

� Autoestimua norberarenganako konfiantzan oinarrituta ongi sentitzeko eragile bezaladeskriba daiteke.

� Autoestimua norberarenganako konfiantzarekiko proportzio zuzenean handitzen etamurrizten da.

� Norberari buruzko funtsezko ideiak autoestimua handia ala txikia den adierazten du.� Munduari eta norbere buruari antzematen ikasi egiten da. Ideia horiek aldatu egin daitezke.� Garela uste duguna gara.� Norberari buruzko ideia baikorrek autoestimu maila altua sustatzen dute, eta ideia ezkorrek,

maila baxua.

2.2.3. Pentsamendu irrazionalak"Gizakia ez dute gertakariek distortsionatzen, haiei buruz daukan ikuspegiak baizik"(Epiteto, greziar filosofoa).

Denek dauzkate horrelako pentsamendu edo balorazioak eta negatiboki edoeraginkortasunik gabe sentiarazten eta jokarazten dute. Antsietatea eta depresioa besterikez dute eragiten.

Horrelako pentsamenduak automatikoak dira, kontrolik gabe sortzen dira haiekpentsatzeko ohituragatik. Batzuetan mezu edo hitz salatariak dira eta besteetan irudiak.Irrazionalak izan arren, serio hartzen dira askotan. Pertsona bakoitzak zertan onartu ezdaukan pentsamenduak darabiltza.

Sufrimenduaren zati handi bat desitxuratua da, xehetasun txikietatik ateratako ondoriofaltsuetatik dator:

� Hiperrorokortzea: gertakari edo xehetasun batetik ondorio orokor okerrak ateratzekojoera.

Adibidea: norbait arbuiatua da eta mundu guztiak arbuiatzen duela dio.Birmoldaketa: zerbait ongi ez ateratzeak ez dakar dena gaizki ateratzea.

� Iragazpena: alderdi negatiboak baino ez ikusteko joera. Errealitatea kristal iluneanzehar ikustea bezalakoa da.Adibidea: Pertsona bati buruzko hainbat aipamen egin diren solasaldi baten ondoren,negatiboa baino ez da gogoratzen.Birmoldaketa: egoeretako gauza positiboak aintzat hartzea.

� Pentsamendu polarizatua: gauzak guztiz ongi edo guztiz gaizki ikustean datza.Muturreko epai absolutua gauzen ñabardurak bereizi gabe egiteko joera da.Autoestimu txikia daukana mutur negatiboan kokatzen da.Adibidea: dena da ona ala txarra, zuria ala beltza.Birmoldaketa: ñabarduren eta gauzen konplexutasuna azpimarratzea.

� Autosalaketa: guztiaren errudun, arduraduna izan zein ez, sentitzeko joera. Pertsonakkontrol osorik edo are batere ez daukan gauzen errua egozten dio bere buruari.Adibidea: "Ni joanez gero euria ekarriko du, seguru."Birmoldaketa: gauzen zioen azterketa errealista egitea eta ausaz gertatzen dena edonorberaren ardura zati batean baino ez dena, eta benetan kontrola edo alda daitekeenabereizten jakitea.

� Proiekzioa, egozentrismoa edo buruaren irakurketa: besteak norbera bezalakoakdirela uste izateko joera.Adibidea: norberari buruz denek iritzi txarra daukatela uste izatea.Birmoldaketa: mekanismo hori agerian uzteko jabetu behar da gauzak ikusteko moduaez dela berdina batzuentzat eta besteentzat.

� Kontrolari buruzko gezurrak: mutur bi daude:� Hiperkontrola: dena norberaren kontrolaren mende dagoela sinestea. Pertsonak

ez dauzkan erantzukizun eta ahalmenak egozten dizkio bere buruari.� Hipokontrola: norberaren kontrolpean ezer ez dagoela sinestea. Pertsona

ezgauza, besteen mendeko, minbera, babes gabe, bazter utzita sentitzen da.Ohikoa da autoestimu txikiko pertsonengan. Uste izaten dute ezin dutela ezeregin, baina bitxia bada ere guztiaren errudun senti daitezke.

Adibidea: "Gertatu behar dena gertatuko zait". "Irakasleek begitan hartuta naukate etaezin dut ezer egin".Birmoldaketa: zioen, gertatzen denaren azterketa errealista egitea, harenkonplexutasun guztia aintzat hartuz, jakinda egoera batzuk badirela norberarenaraberakoak. Bestalde. Gizakiak bere bizimodua eta ingurunea aldatzeko ahalmenhandia dauka, baina kontuan hartu behar da ahalmen hori ez dela erabatekoa.

� Emoziozko arrazoiketa: errealitatea baloratzeko oinarririk gabeko sentimendu edoiritziak erabiltzeko joera. Uneko egoera emozionalaren araberako iritzi aldaketetanislatzen da, batez ere.Adibidea: pertsona triste dago eta uste du ezin duela azterketa ongi egin ikasita izanarren.Birmoldaketa: azterketa errealistan oinarritutako arrazoiak erabiltzea eta gauzakazkarregi ez epaitzea.

� Izendapen orokorra: hiperrorokortze modu bat da eta norberari buruzko ikuspegi ezkoreta distortsionatua ematen duten adierazpen sinplista eta orokorrak egitean datza.Adibidea: "Porrot egin dut".Birmoldaketa: mekanismo hori deuseztatzeko haren sinplismoa eta okerra agerrarazibehar dira. Pertsonak askoz konplexuagoak dira eta alderdi positibo asko dauzkate beti.

97


2.3. Antsietatea

Egun bakar batean, pertsonak makina bat jarduera burutzen du eta haietan antsietatehandiagoz edo txikiagoz dihardu, haien arabera.

Pertsona gehienentzat, antsietate maila handiak desatseginak dira, mezuarenkomunikazioan eta adierazpenean inhibizioa eta oztopoa sor ditzaketelako. Hortaz, onenaegoerek eragiten dituzten antsietate mailak ezagutzea eta maila horiek adierazi ahalizateko nahiko eroso sentitu arte murriztea da.

Horretarako, garrantzitsua da antsietatea agertzeko sintomak edo adierazleak etaagertzeko modua identifikatzen jakitea, lasaitzearen bidez murriztu ahal izateko.

3. HIRU ERANTZUN ESTILO

Gizarte trebetasunak treba daitezke eta jokabide egokia, adierazle ona izaten ikas daiteke.Lehenengo modua jokabidea harremanetan erabili ohi diren eta egokiak ez direnbestelakoetatik bereiziz zuzen identifikatzea eta bereiztea da. Honakoak dira: jokabideadierazkorra, segurtasunik gabea edo pasiboa eta jokabide oldarkorra.

3.1. Jokabide pasiboa

Jokabide ez-adierazkor edo pasiboaren ezaugarria norberaren eskubideak ez defendatzeada, norberaren iritziak ezagutzen ez direnez gero zuzen adierazten ez direlako, egitekomodua ezagutzen ez delako edo uste delako besteentzat ez direla garrantzitsuak. Sarritanjokabide pasiboa norberarenganako konfiantza faltak eta besteak gehiagotzat jotzeakeragiten dute.

OHIKO JOKABIDEAK ONDORIOAK

ESTILO OLDARKORRANorbearen pentsamenduak etasentimenduak baino ez dira aintzathartzen, eta bestearenei ez zaiejaramonik egiten.

Salaketa.Borroka.Mehatxua.Errua besteari egoztea.

Isiltasuna.Baiespena.Arrazoia besteari ematea.

Iritziaren adierazpena.Norberaren interesen defentsaBeste pertsonarekin alderatzea.

Berehalako lasaitua.Geroko ezinegona.Isolamendua.Besteak urrundu egiten dira.

Sumina.Korromioa.Beheramendua.Besteek abusatu egiten dute.

Ongizatea.Asetasuna.Nahi dena eskuratzea.Besteak hurbil daude.

ESTILO PASIBOABestearen sentimenduak etapentsamenduak hartzen dira aintzat,eta norberarenei ez zaie jaramonikegiten

ESTILO ADIERAZKORRANorberaren eta bestearen sentimenduaketa pentsamenduak hartzen dira aintzat.

Modu behagarrian, jokabide horren ezaugarriak, besteak beste, honakoak izan daitezke:� Begirada saihestea, begiak beherantz..� Jariorik ez hitz egiterakoan, zalantzak eta isiluneak.� Adierazpen akitua edo kezkatua.� Ahots tonu baxua.� Jarrera itxia, urduria, uzkurra, besoak itxita.� Makulu-hitzen erabilera.� Gorputz mugimendu urduri edo desegokiak.� Ihes egiteko, urruntzeko keinuak

Horrela jokatzearen ondorioz, pertsonak ez dio arazoari aurre egiten (besteak egiten duharen ordez), gatazkak saihestu edo ihes egiten die eta une batez antsietate guztiaarintzen du. Arazoa, berriz, konpondu gabe geratzen da, eta hori dela eta kontrolik gabekosuminaldiak izaten ditu konpondu gabeko egoerak jasan eta gizarte harreman berorik ezapairatzeagatik

3.2. Jokabide oldarkorra

Jokabide honen ezaugarria iritziak oldarkortasunez adieraztea da, besteenak errespetatugabe, mespretxatuz edo haiei eraso eginez bestea menderatzeko, norbere interesen peanmakurrarazteko ahaleginean, norberaren xedea kosta ahala kosta erdietsi nahian.

Era behagarrian honela adieraz daiteke:� Ahots tonu altua.� Entzun gabe mintzatzea.� Hitzezko laidoen, irainen, mehatxuen, apalkuntzen, zurrumurruen erabilera.� Begiratu erronkaria, kopeta ilun, aurpegia atezuan.� Esku keinu mehatxariak, ukabilak itxita.� Muturreko egokieretan eraso fisikoa gerta daiteke.

Jokabide horrek korromio eta besteengandiko aldentze sentimenduak sortzen ditu, etagutxi dirauten edo asetzen ez duten harremanak eratzen dira. Pertsona oldarkorrarenganerrudun sentimenduak eta pertsonen arteko harremanetako tentsioak sortzen dira, etaazkenean geroko kontaktuak saihesten dira.

3.3. Jokabide adierazkorra

Bada positibo eta baliagarritzat jotzen den hirugarren jokabide mota. Jokabideadierazkorra norberaren sentimenduen, beharren, zilegizko eskubideak edo besteeneskubideak mehatxatzen, zigortzen edo bortxatzen ez dituzten iritzien adierazpen zuzenadakarrena da.

Jokabide mota horrek dakartzan trebetasunei kasu egin behar zaie, barneratu eta gureeguneroko bizimoduan erabili behar dira.

99


Jokabide adierazkorraren ezaugarriak:� Benetakotasuna: kongruentzia, norberarengan dauden sentimendu eta jarrerak

adierazteko gaitasuna.� Baldintzarik gabeko onarpena: bestea izaki bakartzat, den bezalaxe onartzea.� Enpatia: bestearen azalean sartzea. Enpatiak jokabide adierazkorra ezartzeko daukangarrantziagatik eta arazoak miatzeko, ulertzeko eta konpontzeko funtsezko trebetasunadela iritzirik, hona hemen jokabide enpatikoa transmititzeko punturik garrantzitsuenak:

� Begikotasuna transmititzea.� Bestea onartzea. Besteak adierazten duenari buruzko ebaluazio, epai edo aholku

oro saihestea.� Deskalifikazioak saihestea. Besteak bere beldurrak galtzen eta balioetsita

sentitzen lagunduko du.� Aginte jarrerarik ez hartzea. Besteak arazoak konpontzeko bere gaitasunetan ez

sinestea eragiten du� Mehatxua eta xantaia ez erabiltzea.� Ez moralizatzea ezta errudunestea. � Epaitzea eta interpretatzea saihestea. Norberaren ideiak ez dira gauzak ikusteko

arrazoizko modu bakarra balira bezala agertu behar. Modu behagarrian, honakoak dira jokabide adierazkorraren ezaugarriak:

� Begien bidezko kontaktu zuzena, keinu irmoak.� Jarrera tentea.� Mezuak lehen pertsonan.� Erantzun zuzenak.

Jokabide adierazkorraren pertsonak edo helburuak onurak lortu ohi ditu, komunikazio argieta ez manipulatzailea jasotzen duelako. Bizimodu sozialean ere gogobetetasunhandiagoa, norbere buruarenganako konfiantza handiagoa eta harreman estu etaesanguratsuagoak gertatzen dira.

Edozein egoera sozialetan, eta pertsonak modu adierazkorrean jokatu arren, ohikoa dabestearen aurkako erantzun oldarkorra jasotzea. Funtsezkoa da horrelako erantzunabideratzen jakitea agertutako arazoa konpontzeko, beste pertsonari bere jardueraemozionala murrizten lagunduz horrela egoerari era arrazionalean heldu ahal izateko etajokabide adierazkorra eraginkorra izatea lortzeko.

4. KOMUNIKAZIOA

Gizarte trebetasunak, alde batetik, hitzezko jokabideak dira. Trebea da hitz egokiak unezuzenean esaten dakiena. Hitz bareak, adoretsuak eta oldarkortasunik gabeak. Doinu etabolumen egokiz.

Bestalde, hitzik gabeko jokabideei ere dagokie, gorputz adierazpena ere komunikatzekomodua baita.

Gizarte trebetasunak landuz pertsonen arteko harremanetan moldatzeko gaitasunaareagotzen da. Gizarte gaitasun hori elkarrizketei ekiteko eta eusteko, eta sentimenduak,iritziak edo eskubideak era adierazkor eta zuzendarian adierazteko moduan gauzatzen da.

Sozialki trebea izanda, besteekiko harremanetan arrakasta pertsonalak lortu eta nahi ezdiren ondorioak besteen eskubideak urratu gabe saihesten ikas daiteke. Garrantzitsua dalehenengo eta behin komunikazioaz mintzatzea

4.1. Kontzeptua

Komunikazioa tresna oso erabilgarria da pertsonen arteko hurbilketarako, arazoakkonpontzeko, inguruneko informazioa jasotzeko, ziurgabetasuna murrizteko eta, azkenbatean, norbanakoen eta ingurunearen arteko trukerako, eta egunero bizitzen laguntzendu.

Puntu honen bidez, komunikazio prozesuaren elementu guztiak, haren elkarrekintzak etaerabiltzeko moduak ikusarazi nahi dira, hura hobeto erabiltzeko eta trebetasunakpertsonen eta ingurunearen arteko informazio trukea errazteko baliatzeko. Horrela,prozesuaren erabilera errazagoa bihurtzen da.

Komunikazio kontzeptuak definizio asko izan du denboran, batzuk besteak bainoegokiagoak. Hona hemen erraz eta eskuragarrienak.

� Informazioa eman eta jasotzeko prozesua.� Partaideek, bestearen portaeran nolabait eragin asmoz, hitzezko eta ez hitzezko

zeinuen bidez beren buruari buruzko zerbait adierazten duten pertsonen artekoprozesua.

� Arazo bat edo ziurgabetasuna konpondu asmoz egiten den puntu batetik besterakoinformazio igorpena.

4.2. Komunikazioaren bestelako oinarrizko kontzeptuak

� Komunikazioan benetakoa ez da Ak dioena, Bk ulertzen duena baizik.� Komunikazioaren erantzukizuna igorlearena da beti.� Ez da posible ez komunikatzea.� Komunikazioan, beti daude eduki maila bat eta beste harreman maila bat.

101


4.4. Oztopoak eta akatsak komunikazioan

Komunikazioa ez da igorleak mezua jaurti eta hartzaileak deskodetzen duen prozesuautomatikoa. Mezua distortsionatzen duten zaratak eta oztopoak daude, eta haien erruzmezua bestela interpretatzen da, itxuraz igorleak argi eta garbi adierazi arren.

Komunikazio prozesuan, informazioa desitxuratuta gera daiteke. Aldea dago batekpentsatzen duen eta dioenaren artean; esaten denaren, hartzaileak entzuten duenaren etaulertzen duenaren artean. Kalkulatzen denez, komunikazio prozesuan adierazi nahi zenjatorrizko ideiaren %50 inguru gal daiteke. Hitzezko komunikazio kodea arrunta izan arren,hartzaileak jasotzen duen mezua bere oroimenean gordeta eta antolatuta daukaninformazioarekin alderatuko du. Erkaketa horren argitara, mezua osatu, interpretatu etabaloratu egiten da.

Komunikazioaren oztopoak:� Inguruneak sortutakoak: zarata, distrazioak, deserosotasunak, tentsioak, saioen

iraupen luzea, etab.� Igorleak sortutakoak:

� Komunikazio ekintzaren aurreko ideia nahasiak.� Adierazpen zehaztugabea edo teknikoegia.� Ideia gehiegi enuntziatu bakar batean. Eraginkortasuna laburtasunarekin batera hazten da� Solaskidearen ulermen faltari igartzeko gaitasun eza.

� Hartzaileak sortutakoak:� Arreta falta hizketari.� Buruan erantzuna edo iruzkina aurreratzea, arretaz entzun beharrean� Arreta handiegia xehetasunei jasotako informazioaren zentzu orokorraren gainetik.� Ez galdetzea, konbentzitzen, behartzen edo dena bereganatzen baino ez

saiatzea.

Beti gertatuko dira akatsak komunikazioan, baina badira akatsak murrizten laguntzenduten ekintza batzuk:

� Mezua distortsionatuko dela segurutzat jotzea.� Ideiak komunikatu aurretik planeatzea eta sailkatzea.� Komunikazioaren helburuak argi definitzea.� Solaskideen jokaera aurreikustea. Hartzailearen interesari igartzea.� Behar den arreta ipintzea.� Kontu pertsonalak eta aurreiritziak ezabatzea.� Komunikazioaren kate-begiak murriztea.� Berrelikadura lortzea eta hari adi egotea.� Norberaren jokabideak komunikazioa berresten duela ziurtatzea.� Norberari kasu egitea eta ulertzea ez ezik, besteen mezuak ulertzea ere bilatzea.

103


4.5. Komunikazio prozesuko zatiak

� Mezuen sorkuntza eta igorpena: mezuaren igorpen prozesu orotan, nahitaezkomunikazioaren edukiaren murrizketa gertatzen da: esan nahi dena, esaten dena,entzuten dena, aditzen dena, ulertzen dena, gordetzen dena eta erreproduzitzen dena

� Mezuen entzuketa eta hartzea: horretan funtsezkoak dira hartzeko fenomenoa etaedozein errealitate ulertzeko iragazki indibidual eta soziokulturalak egotea, baitabatzuetan distortsio kognitiboak egotea ere. Arreta selektiboa dakar: bakoitzarentzatgarrantzi berezia daukaten hizketaren puntu jakin batzuk azpimarratzeko joera da eta,ondorioz, gainontzeko datuak haren inguruan antolatzen dira. Beste zailtasun batmezuak norberaren eskarmentu eta sentimenduen arabera bereganatzea edo ulertzeada. Mezuaren edukiaren alderdi batzuk murriztu ez ezik, ordeztu ere egiten dira. Horiklaseko ikasketan, adibidez, larria bada, are larriagoa da talde txiki baten bizimodurako,gaizki ulertuak, interpretazio faltsuak edo taldekide jakin batenganako mesfidantzaagertzen direlako. Feedbackaren balizko irismena eta eraginkortasuna taldearen barrukokonfiantzak erabakitzen ditu. Mezuak zuzen hartzeko, entzuketa aktibo eta enpatikorakogaitasuna ezin hobea da, haren bidez hartzailea igorleak komunikatzen duenari baino ezdago adi, bere iragazkiak erabili gabe.

� Pertsona edo taldearen erantzuna. Feedbacka: ingelesezko hitza feed (elikatu) etaback (atzerakoa) hitzetatik dator, eta euskaraz berrelikadura hitzaren bidez itzultzen da.Feedbacka igorleak bere mezuak hartzailearengan izan duen eragina jasotzeari dagolotuta.

4.6. Hitzezko komunikazioa

Hizkuntzaren bidez (ahoz zein idatziz) igorritakoa da. Hitzak orden jakin batean erabilizedukiak, ideiak eta informazioak igortzen dira besteari helarazi asmoz.

Hitzezko komunikazioa, kontzeptuak komunikatzeko hain zehatza izanda, ez dago hainongi hornituta sentimenduak komunikatzeko, elementu paralinguistikoek eduki hutsabaino informazio gehiago eman arren.

Elementu paralinguistikoen bitartez zenbait emozio eta esanahi adierazten dira hitzberberekin.

4.6.1. Osagai paralinguistikoak� Ahotsa:

� Bolumena: ahotsaren indarra da. Bolumena inguruabarrari eta inguruneandauden interferentziei egokitu behar zaio.

� Intonazioa: ñabardurak sartzen ditu komunikazioan. Intonazioaren bidezigorlearen asmoa bereizten da.

� Argitasuna: hizketaren ahoskera da. Adibidez, batzuetan bestelako herrietakojendeak dioena ez da ulertzen.

� Doinua edo tinbrea: ahotsaren kalitatea da. Bolumena igo gabe agindu nahidenean ahots doinu baxuagoa erabiltzen da

� Abiadura:Esanahi psikologikoa darama. Hizketa motelak tristura edo asperdura adieraz ditzake,eta azkar mintzatzeak, aldiz, antsietatea, urduritasuna adieraz ditzake.

� Ahotsaren eteteak: makulu-hitzak, zalantzak, etenak eta isiltasunak dira.� Hizketaren jarioa: norberaren buruarenganako konfiantza, kultura, etab. adierazten

ditu.

4.6.2. Jarrera adierazkorraren hitzezko elementuakOinarrizko lau osagai daude:

1. Ezetz esatea edo jarrera hartzea:� Jarrera: gai bati buruz norberak daukan aldeko edo kontrako jarrera adieraztea

edo egindako eskaera edo erregu bati baietz edo ezetz erantzutea.� Arrazoia: norberaren jarrera, eskaera edo sentimenduak justifikatzeko emandako

argudioa.� Ulermena: bestearen eskaera edo sentimenduak ezagutu eta onartzen dituen

adierazpena.2. Mesedea eskatzea edo norberaren eskubideen defentsa:

� Arazoa: aldatu behar den ez-gogobeteko egoera deskribatzen duen adierazpenada.

� Eskaera: arazoren bat konpontzeko behar den zerbait eskatzen duen adierazpena da.3. Sailkapena: arazoari buruz informazio gehigarri eta zehatza eragiteko diseinatutako

adierazpena.4. Sentimenduen adierazpena: pertsonaren emozioak, sentimenduak edo bestelako

adierazpen egokiak komunikatzen dituen adierazpena.

4.7. Hitzik gabeko komunikazioa

Irudiaren, ikurraren hizkuntza da.

Komunikazioan hitzik gabeko hizkuntzaren adierazpenek oinarrizko sentimenduak ulertzenlaguntzen dute.

Egindako hainbat ikerketek agerian utzi dute hitzik gabeko komunikazioak daukan zereginerabakigarria. Hitzezko komunikazioak baino eragin handiagoa dauka.

Komunikazio prozesu batean eraginaren %55 aurpegi-adierazpenari dago lotuta. %38ahotsaren eraginari zor zaio. %7 baino ez zaio ahozko edo idatzizko hitzak adierazitakoedukiaren eraginari zor.

Hitzik gabeko hizkuntzak, besteak beste, honako funtzioak dauzka:� Hitzezko komunikazioak osatu eta batzuetan ordeztu egiten ditu.� Hitzez esandakoa berretsi edo errepika dezake indar berberarekin.� Hitzez esandakoa ukatu edo gezurta dezake.� Hitzezko edukia indar dezake, bizitasuna erantsiz.� Hitzezko hizkuntzak agertutako gai berriak has ditzake.� Hitzez adierazi ez diren kontrol edo erregulazio gakoak igortzeko erabil daiteke.� Jarrerak, emozioak eta aldarteak komunikatzen ditu.

105


� Hitzik gabeko komunikazioaren elementu sinpleek (irribarrea, begirada, kortesiazkokontaktu fisikoa, etab.) ohiko esanahia (arau soziala) izan ohi dute. Holako jokabideakerraz antzez daitezke.

� Hitzik gabeko komunikazio gehienek, haien jakitun izan ezean, elkarrekiko jarrerakeragin ohi dituzte solaskidearengan.

4.7.1. Hitzik gabeko komunikazio motak� Begirada:

Gizarte trebetasunetan gehien ikertu den osagai molekularra izan da. Begirada honeladefinitzen da: "beste pertsonari begietara edo begien artera edo, gehiagotan,aurpegiaren goiko erdira begiratzea". Begirada apartekoa da, aldi berean bidea(hartzailea) eta zeinua (igorlea) baita. Gainera, oso garrantzitsua da hitz egiteko txandakzuzentzeko. Begirada kantitateak eta motak pertsonen arteko jarrera komunikatzendute. Begirada biziak sentimendu aktiboak adierazten ditu: adiskidetsuak, etsaiak,beldurtiak; begirada desbideratzea herabetasunari, behin-behineko nagusitasunariedo mendekotasun burumakurrari dago lotuta. Orokorrean, emakumeek gizonek bainogehiago begiratzen dute.

� Aurpegi-adierazpena:Aurpegia emozioak erakusteko zeinu sistema nagusia da. Aurpegi-adierazpenakiraupen laburrekoak dira eta norbaiti buruzko susmo edo intuizioen oinarria dira..

Oinarrizko sei emozioak honakoak dira: poza, ustekabea, goibeltasuna, beldurra,amorrua eta nazka edo mespretxua, eta unibertsalak eta berezkoak dira.Bekainek etengabeko interpretazioa ematen dute:

� Guztiz jasota: sinesgogortasuna.� Erdi jasota: ezustekoa.� Normal.� Erdi zimurtuta: harridura.� Guztiz zimurtuta: haserrea.

Ahoaren inguruko eremuak interpretatzen laguntzen du, gorantz (atsegina) alabeherantz (desatsegina) dagoen itzulita

� Irribarrea:Erasoaren aurreko jarrera bakegilea izan daiteke. Pertsona bati bestea gustatzen zaiolatransmititzeko ere balio du. Gizarte harremanetan hitzik gabeko osagai garrantzitsu etaesanguratsua da.Irribarreak errefusa arindu eta jarrera adiskidetsua komunika dezake. Azken finean,komunikaziorako giro atseginagoa sor dezake.

� Keinuak/seinaleak:Batez ere eskuen bidez egindakoak. Sinkronizaziorako eta berrelikadurarako bide osoerabilgarria osatzen dute.Zenbait funtzio betetzen dituzte:

� Hizketari laguntzea.� Hizketa ordezkatzea.� Emozio egoerak erakusten dituzte.

� Hanken eta oinen mugimenduak:Pertsona baten aldarteari buruzko zeinu baliagarriak ematen dituzte, eta antsietateaere erakuts dezakete.

Pertsonak kontrol txikiagoa dauka mugimendu horien gainean bestelako atalei bainogutxiago begiratzen zaion gorputz aldea delako.

Egoera deseroso baten aurrean distantzia sortzeko ere balio du (hanka bat aurreratueta gorputza atzerantz mugitu, hankak itxi, etab.)..

� Gorputz jarrera:Keinuen eta hanken mugimenduaren uztarketa da. Portaera sozialari lotuta dago.

1968an, Mehrabaianek lau jarrera maila aipatu zituen:� Hurbilketa: gorputza aurrera makurtzeak adierazten duen arretazko jarrera.� Atzera-egitea: atzera eginez edo beste alderantz bihurtuz komunikatzen den

jarrera negatiboa, errefusa edo gaitzespena.� Zabaltzea: bularra zabalduta, enborra tente edo atzerantz okertuta, burua zut,

besagainak jasota komunikatzen den jarrera harroputza, handinahia, burgoia etamespretxuzkoa.

� Uzkurdura: enborra atzerantz okertuta, burua hondoratuta, besagainak eskegita,bularra hondoratuta komunikatzen den jarrera depresiboa, burumakurra etaabaildua.

� Distantzia eta hurbiltasuna:Hallek lau maila bereizten ditu pertsonen arteko distantzian:

� Estua (50 zentimetro arte): horretan maitasun, borroka, kontsolamendu, babesedo afektu topaketak gertatzen dira. Beste pertsonaren presentzia nahastezinaegiten da eta, batzuetan, jasangaitz edo ikaragarri bihur daiteke.

� Familiarteko-pertsonala (0,5-1,5 metro): distantzia horretan interes komunekogaiei buruz hitz egin daiteke. Bestearen gorputz-atalak ukitu edo har daitezke.

� Sozial-kontsultakoa (1,5-3,5 metro): Askotan hitzik gabe helarazitako gizarte araueta ohituren arabera pertsonen artean ezarritako distantzia da. Gaiez moduinpertsonalean hitz egiteko eremua da.

� Publikoa (3,5-ahotsa entzuteko muga arte): hizlariek eta aktoreek ikus-entzuleekingordetzen dutena da.

Distantzia egokia harremanaren ezaugarriek eta solaskideen hitzezko eta hitzik gabekoportaerek erabakiko dute.

Zenbait egoeratan, distantzia handiegia beste pertsonarenganako mesfidantzaseinalea izan daiteke eta distantzia laburrak jarrera negatiboak eragin ditzakebestearengan.

Komeni da distantzia kontrolatzea norbera dagoen egoera aintzat hartuz. Egoerabatzuetan egokia izanen da bestearengana laguntza eta segurtasuna eskaintzekohurbiltzea, eta beste batzuetan haren eremu pertsonala errespetatu beharko da, baitanorberarena errespetatua izateko.

107


� Norberaren itxura:Jendeak bere kanpoko itxuraren bidez bere buruari buruzko irudia erakusten du, eta hanharen gizarte estatusa zein emoziozko egoera eta izaeraren ezaugarriak sartzen dirar.

Kanpoko itxurak funtzio garrantzitsuak izan ditzake komunikazio prozesuengarapenerako. Norbaitek bere itxura dela-eta eragiten duen lehenengo iritziaerabakigarria izan daiteke, geroago komunikazio harreman sakonik ez badago.

Kanpoko iritzi hori, batez ere, janzkera, altuera, aurpegi, azal, ile eta eskuen bitartezhelarazten da. Hortaz, janzkeraren bidez, esaterako, jendeari, klixeen laguntzaz,nortasunaren ezaugarri jakin batzuk (gustuari dagozkionak, adibidez) zein gizarte taldejakin betekoa izatea egozten zaizkio. Holako irudikapen estereotipatuak batez erejanzkeraren osotasunaren arabera bideratzen dira: modaren araberakoa den alazaharkituta geratu den, apainketa ala utzikeria dirudien.

Badira ezaugarri jakin batzuk lotarazten dituzten kanpoko itxurari buruzko bestelakoalderdiak: adibidez, ilea (kolorea eta mozteko modua), eskuak (forma eta arduramailaren arabera) edo azala (beltzaran-kolorea, tatuajeak, edo gorritasuna edozurbiltasuna).

Uniformeari dagokionez: erakunde bati errespetua izatea dakar. Gainontzekoek janztenduenari talde edo erakundeari bezala begiratzen diote, eta ez norbanakoari bezala.Horrelakoetan, uniformeak dakartzan printzipioak edo arauak beti betetzeko beharraazpimarratu behar da

� Buru mugimenduak:Adostasuna, arreta, zalantza, negoziaketa adieraz ditzakete, funtzio fatikoa bete, etab

� Idatzizko komunikazioa:Azalekoena dela esan daiteke. Ez dauka hartzailearekiko kontaktu zuzenik.Komunikazioa baino gehiago, informazio igorpen hutsa dela esan daiteke.

Hitzezko eta hitzik gabeko hizkuntzaren arteko desberdintasuna didaktikoa baino ezda. Egia esan, bi hizkuntza mota horiek estu-estu lotuta daude.

Batzuetan, hitzik gabeko hizkuntzak hitzezkoa gezurtatzen du. Kontuan hartu behar dahitzik gabeko hizkuntza garrantzitsuagoa dela beti, benetan komunikatu denarileialagoa delako. Kontraesanean badaude, hitzik gabekoa hitzezkoari nagusituko zaio.

� Kontaktu fisikoa:Gorputzezko kontaktua gizarte jokabiderik oinarrizkoena da eta komunikazio modurikestuena. Zenbait ukipen mota daude:

� Ukipen funtzional/profesionala: adibidez, gaixoa aztertzen duen medikuarena.� Ukipen gizalegeko/soziala: adibidez, bostekoa ematea edo norbaiti berokia

janzten laguntzea.� Ukipen adiskidetsua: adibidez, laguna besarkatzea agurrean.� Ukipen estua/maitasunezkoa: esaterako, musua edo eskutik heltzea.

5. TREBETASUN BEREZIAK

Gizarte trebetasunak hobetzeko trikimailu batzuk:� Disko marratua: ezezko argi, irmo eta aitzakiarik gabea esatean datza. Argudioa behar

bestetan errepikatu behar da, haserretu eta garrasirik egin gabe, esaldiak norberarenhelburuarekin bukatuz.

� Laino-gunea: teknika hau kritika manipulatzaileak maneiatzeko erabiltzen da.Batzuetan, ezezkoa adierazten denean presioak edo xantaia emozionala jasandaitezke. Solaskideari arrazoia emanez eta disko marratuarekin jarraituz konpontzenda.

� Erantzuna atzeratzea: solaskidearekin luzamendutan ibiltzean datza. Onartuko ezden eskaera beste pertsonaren sentimenduak mindu gabe atzeratzeko modua da.

� Moztea: solaskideari gaia bukatutzat eman nahi dela komunikatzean datza.� Baina: ustez manipulatu nahi duen besteak dioen horretan egiaren zati bat onartzen da

baina, hala ere, norberaren jarrerari eusten zaio. � Elkarrentzako informazioa: esaten denari adi egon (begietara begiratuz, ulertzeko

seinaleak eginez, etab. entzuten da) eta ondoren bestelako informazioa (txanda)ematen da.

� Ezezko baieztapena: bidezko kritika baten aurrean aitzakia edo zuribide gehiegirikeman gabe erantzuteko modua da.

Adibidea: - Lana motelegi egin duzu- Egia esan, azkarrago egin nezakeen, arrazoia duzu, sentitzen dut.

� Ezezko galdera: beste pertsonak kritikatzen duenean komunikazioa erraztuz,gainontzekoen sentimendu edo ideiei buruzko zerbait ezagutzeko erabilgarria da.

� Beste pertsonak sentitzen duena errepikatzea: beste pertsonak esandakoaerrepikatzen da, esandakoarekin adostasunik erakutsi gabe.

� Parafraseatzea: besteak dioenaz antzeko doinuaz eta adierazkortasunez hitz egitenda gure benetako iritzia komunikatuz. Baieztapen paradoxikoak ere esaten zaie,erruduntasun sentimendua eragin beharrean, berezkoa bezala erakusten delako.

� Eskaerei uko egitea: ez dira aitzakiak eman behar, argudioak baizik, erantzun laburraketa, egokia denean, ordezkoak. Ezezkoaren aurrean honako manipulazioak gertatu ohidira:

� Lausengua. � Kritika. � Pena eragitea.� Salbuespena.� Azken aldia. � Erruduntasuna eragitea.

1, 2 eta 5 tekniken bidez erantzutea.

� Tentazioari eustea: askotan jarduera kaltegarri edo desegokiak egiteko edo horrelakoproduktuak kontsumitzeko gonbidapen adeitsuak egiten dira. Horrelako tentazioenaurrean honelako pentsamenduak topa daitezke, sotilagoak badira ere:

109


� Mundu guztia asebete behar da.� Atsegina izan behar da.� Izugarria da besteak mintzea edo huts egitea, beraz, kosta ahala kosta saihestu

behar da.� Ezinezkoa da ezetz esatea besteak mindu edo sufritu gabe.

� Kritikari erantzutea: onena kritikaren benetako aldeak defentsara edo erasora pasatugabe onartzea da, hagatik neurriko kritikarekin nahasten diren alde puztuak edodeformatuak onartu gabe. Badira ideia inhibitzaileak, esaterako, ez dela inoiz inormindu behar.

� Portaera gogaikarria aldatzeko eskatzea: nahi dena argi adierazten da, doinu irmobaina ez oso oldarkorrez. Honakoak izan daitezke pentsaera inhibitzaileak

� Ez dagoela besteen portaeretan aldaketarik eskatzeko eskubiderik.� Errazagoa dela tentsiorik handiegia ez egoteko amore emanez elkarbizitzen

ikastea eta azken finean gauzak ez direlako hain larriak.� Aldaketak eskatzea eta oldarkor jartzea gauza bera direla.

� Besteekin ados ez egotea: Besteekin ados ez egotea: "ni" izen ordaina erabiltzekoahalkerik ez izatea.Gerta daiteke honelako uste irrazionalei eraman gaitzaten uztea:

� Norberaren iritziak ez dira besteenak bezain baliotsuak.� Besteek ados ez dagoena arbuiatzen dute.� Harrotuta nabilela pentsatuko dute.� Agerian geratzen naiz.

� Besteen etenei aurre egitea: Keinuak (behar bezain nabarmenak) egin daitezke, halanola, eskua altxatzea etena onartzen ez dela adierazteko. Erresistentzia gogorraagertuz gero, ohikoa baino ahots doinu altuagoa erabiltzea, eten handirik utzi gabe,solaskidearen begietara zuzenean begiratuz, eta solasaldian komunikatu nahi denarenordena adieraztea.

� Akatsa onartzea: batzuetan, akatsa ezkutatzeak ahultasuna erakuts dezake kezkabaino gehiago. Jakina, duintasun eta berezkotasunez egin daiteke, okertu izanagatikbidezko atsekabea adieraziz, baina horren bidez kritika puztu edo desegokiei baimenikeman gabeInhibi edo blokea dezaketen pentsaera okerrak autoexijentziak eta perfekzionismoakeraginda egon daitezke.

� Ezjakintasuna onartzea: zerbait ezagutzen ez dela edo ahaztu dela disimulatu beharrean,zintzotasunez, berezkotasunez, mendekotasunik edo erasorik adierazi gabe agerrarazteandatza.

� Erlazioa bukatzea: luzatu nahi ez den elkarrizketa bukarazteko, hautatzeko eskubideaberretsi behar da argi eta irmoki adieraziz

� Laudorioak onartzea: askotan laudorio zintzoak eta manipulatzaileak ere entzutendira. Zintzoak izanez gero, onena onartzea da. Errefusatzeak harrokeria dakar,paradoxikoa iruditu arren. Ona da asmoa onartzea automatikoki itzultzeko beharrikgabe, apal emateko merituak artifizialki gutxitzeko edo besteek miresten dutenapertzepzio faltsua balitz bezala ukatzeko beharrik gabe.

� Lagunartea onartzea edo errefusatzea: batzuetan jokabide kaltegarria gertatzen daeta nahi ez denaren lagunartea onartu edo atsegin denarena errefusatu egiten da.Jokabide adierazkorrak benetako nahia berretsi eta koherentziara gidatzen du,saihestu nahi den pertsona behar diren irmotasun eta ausardiaz errefusatuz, etabenetan atsegin dena onartuz.

� Hurbiltzeko portaera: irribarre egitea, begiradari eustea, hitzezko informaziopositiboa ematea, gorputza solaskidearenganantz zuzentzea, sinpatia ezezkutatzea, elkarrizketa ahalbidetzen duten esaldi irekien bidez erantzutea.

� Arbuiozko jokabidea: heziketa dela-eta interes faltsurik ez erakustea, solasaldiapremiarik gabe luzatzen duten galderak eginez. Argiak izan, besteak gure interesfalta sumatzeko ezinbestekoa baino ez esanez, laburki, eta entzungor egitenbadu, estrategia zuzenera jo: alde egin, beste norbaitengana jo edo askeegijokatzen ari dela esan.

� Elkarrizketei ekitea: normala da izotza apurtu beharrak arriskuren bat etadeserosotasuna ekartzea bestearekiko harremanean segurtasunik ez dagoenbitartean. Elkarrizketari ekiteko modurik ohikoenak honakoak dira:

� Egoera arruntari buruzko galdera edo aipamena egitea.� Beste pertsonari bere jokabide, itxura edo bestelako ezaugarriren bati buruzko

konplimendua egitea.� Beste pertsona egiten ari denaz ezusteko aipamen edo galdera egitea.� Beste pertsonari zerbait eskaintzea.� Iritzia ematea edo bestearen esperientzia partitzea.� Beste pertsona agurtzea eta nork bere buruaren aurkezpena egitea.

Iruzkin desegokiak: � Iruzkin pertsonalegiak egitea.� Negatiboki edo sarkastikoki mintzatzea.� Kritikoki mintzatzea.� Eduki iraingarriak adieraztea.

� Elkarrizketei eustea: entzun eta mintzatzearen arteko orekari eusteko artea da,norberaren parte hartzea atsegina izatea lortuz. Honakoak dira jokabide erabilgarribatzuk

� Beste pertsonari begiratzea.� Beste pertsonari entzuten ari garela adieraztea, baietsiz edo entzuten denarekin

bat datorren bestelako adierazpenaren bidez.� Txanda gordetzea.� Esaten ari denari lotutako zerbait esatea edo gaia aldatuko dela jakinaraztea.

111


� Ez gehiegi mintzatu edo entzun. Hizketa gaiak hasi eta aldatzea aspergarriakizaten hasten direnean.

� Besteari buruz galdetzea.� Era irekian erantzutea, besteari era berean erantzuten uzteko.

� Mesedeak eskatzea: besteek ez dute zertan jakin une jakin batean nahi edo beharduguna, beraz, gomendagarria da seinaleak ematea, bestea norberaren premia edonahi zintzoei buruz orientatuko duten zantzu argiak. Bestearen jokabideak esanen diguzuzen informatu dugunentz. Honakoak dira eskatzeko jokabide erabilgarriak

� Begizko kontaktu onari eustea. � Ahots doinu normala eta gorputzeko jarrera duina. � Eskatzen denerako arrazoiak (ez aitzakiak) ematea, nahi dena argi eta garbi

adieraziz.Honakoak kalterako beldurrak dira:

� Mesedea ukatzeko beldurra (besteak eskubide hori dauka eta onartu behar da).� Beste pertsonarekin era apetatsu edo despotikoan zorretan geratzea (baina

horrek ez du baztertzen esker oneko sentitzea).� Mesedea eskatzeko eskubiderik ez daukagula sinestea. Batek laguntza eskatzeko

eskubidea dauka, norberak ere lagun dezakeela onartzen duen heinean. Elkarrilaguntza ukatzeko askatasuna dago.

� Laudorioak esatea: laudorioak jasotzen jakitea bezain garrantzitsua da egiten jakitea,norberaren sentimenduen, beste pertsonaren eta hitzezko adierazpenaren koherentziaeta proportzioa erakutsiz, hanpatu edo gehiegizkoa ez herabe edo uzkurra gertatugabe. Gorputz-adierazpenak armoniatsua behar du izan

� Afektua erakustea: afektua pizten duenari hura adieraztea harreman osasuntsuakizateko funtsezko ekintza da. Sarritan hitzez txera adieraztea baino zerbait gehiagoegin behar da, agian besarkatuz edo maitasunez irribarre eginez, antsietaterik etatentsiorik gabe, norberaren sentimenduen errealitatea erakutsiz.Hona hemen afektuen adierazpena geldiarazten duten beldur batzuk:

� Asmoak nahastuko ote diren beldurra.� Aginteari edo norberaren sendotasunari buruzko uste desegokiek eragindako

lotsa sentipenak.� Formaltasun seguru batetik harago hazten utziz gero sentimenduak minduta edo

huts eginda geratzeko beldurra.

A. Vallés Arándiga. Programas de Refuerzo de las Habilidades Sociales III. EOS.

Vicente E. Caballo. Manual de evaluación y entrenamiento de las Habilidades Sociales.1993. Siglo XXI.

113


TREBETASUN SOZIALAK

Documents

Transcript of TREBETASUN SOZIALAK