MAPAK

Mapekin lanean1. Fotokopiatzeko mapa mutuak2. Mapak irakurtzea eta interpretatzea

ZubiaSantillana

LEH

EN

HEZ

KUN

TZA

Iraka

slea

rent

zako

bal

iabi

deak

133058 _ 0001-0006.indd 1133058 _ 0001-0006.indd 1 1/7/09 08:57:471/7/09 08:57:47

Mapekin lanean Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educacin, S. L.ren

Lehen Hezkuntzako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Jos Toms Henaoren

zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Proiektu honetan lan-talde honek estku hartu du:

Ana Isabel Calvo Villalba

Julio Hernndez Mrquez

Proiektu editoriala eta edizioa:

Ainhoa Basterretxea Llona

Ana Isabel Calvo Villalba

133058 _ 0001-0006.indd 2133058 _ 0001-0006.indd 2 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48

MAPEKIN LANEAN izeneko material honen bidez, Ingurunearen Ezaguerako curriculumaren helburuei erantzun nahi zaie; hau da, mapekin eta planoekin zerikusia duten gaitasunak eta trebetasunak garatzen lagunduko zaie ikas-leei. Ondo bereizitako bi ataletan antolatu dugu materiala: batetik, fotoko-piatzeko mapa mutuak, eta, bestetik, mapak irakurtzea eta interpretatzea.

1. Fotokopiatzeko mapa mutuakFotokopiatzeko mapa mutuen bildumari esker, Ingurunearen Ezaguerako ikasleek ingurune fi sikoak eta giza inguruneak zer ezaugarri nagusi dituz-ten eta ezaugarri horiek non dauden ikasiko dute, zenbait eskalatan.

2. Mapak irakurtzea eta interpretatzeaMapekin jardutea eta lan egitea erraza izan dadin, praktikatu egin behar da. Atal honetan, fotokopiatzeko fi txa ugari eskaintzen zaizkie irakasleei, prozedura kartografi koak lantzeko. Horrez gain, irakaslea-ren gida bat ere izango dute, Lehen Hezkuntzako hirugarren zikloan lan-tzen diren kontzeptu kartografi koak biltzen dituena.

Aurkezpena

3

133058 _ 0001-0006.indd 3133058 _ 0001-0006.indd 3 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48

1. Fotokopiatzeko mapa mutuak

Zubia/Santillanak fotokopiatzeko mapa mutuen bilduma bat eskaintzen die irakasleei; mapa horien formatua ikasgelan erabili ohi direnen antzekoa da. Atal honetan, zenbait gaitako eta zenbait eskalatako 61 mapa sartu ditugu; guztiak ere DIN-A4an. Fitxen artean, inguru hurbileko mapak (autonomia-erkidegoetako mapak), Espainiako mapak, Europar Batasuneko mapak, kontinenteetakoak eta munduko mapak daude.

Fotokopiatzeko mapa mutuak, iradokizun didaktikoak dituztelaAtal honek ikuspuntu berritzailea du; izan ere, mapa bakoitza lantzeko iradokizun didaktikoak erantsi dira. Haietan, ingurune fisikoari eta giza inguruneari lotutako alderdiak lantzean izan ohi diren zailtasunak nabarmentzen dira.

Autonomia-erkidegoetako mapa mutuakAutonomia-erkidego bakoitzaren bi mapa mutu daude (bata fisikoa eta bestea politikoa), irakasleak bere proiektu didaktikora ongien egokitzen dena erabil dezan.

Euskal Autonomia Erkidegoa

0 8 16

km

H

I

EM

2

009 Zubia Editoriala, S

. L. / Santillana Educacin, S

. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak

MAPA

Euskal Autonomia Erkidegoa

0 8 16

km

H

I

EM

2




4

Kontinenteak

0 1.200 2.400

km

H

I

EM

2.

MAPA

2

00




0 1.200 2.400

km A n t a r t i k a

A f r i k a

A s i a

E u r o p a

A m e r i k a

O z e a n i a

H

I

EM

2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak

Mapa lantzeko iradokizunakKontinenteak Lurrean non dauden adierazten du mapak. Hartan kontinenteen izenak idatzi ondoren, irakasleak eska diezaiela ikasleei margotzeko kontinenteak marroiz, eta gero, mapaz baliatuz, gogoraraz diezazkiela alderdi hauek:

Ur azaletik kanpora geratutako lur eremu handiak kontinenteak, eta ozeanoz nahiz itsasoz inguratuta daude. Lurraren gainazal osoaren % 29 hartzen dute kontinenteek, eta sei dira: Asia, Amerika, Afrika, Antartika, Europa eta Ozeania.

Hona hemen azpimarratzekoak diren zenbait alderdi: Asia Ipar hemisferioan dago, ia oso-osorik. Kontinenterik handiena da, eta 43,7 milioi kilometro koadro ditu. Amerika kontinenterik luzeena da, eta hiru zati ditu: Ipar Amerika, Erdialdeko Amerika eta Hego Amerika. Afrika kontinenterik trinkoena da, kostaldean gorabehera handirik ez du eta. Antartika ia erabat ezkutuan dago, izotz-geruza izugarri batek estalita. Europa Ipar hemisferioan dago, eta Asiako penintsula bat dirudi; gainera, oso kostalde muxarratua du,

penintsula eta uharte ugarikoa. Ozeania kontinenterik txikiena da, 8,9 milioi kilometro koadro baino ez baititu, eta milaka uhartez

osatuta dago: handiena Australia da; gainerakoak txikitxoak dira, eta denak ere Ozeano Barean daude.

Mapa lantzeko une honetan, kostaldeko erliebearen formei buruz ikasliburuan ikasitako zenbait kontzeptu azpimarra daitezke. Adibidez, zeri deritzon kostalde (kontinenteek eta urak elkar ukitzen duten lekuari, hain zuzen). Azpimarratzekoak dira, halaber, penintsula, uharte eta uhartedi kontzeptuak, besteak beste.

ZAILTASUNAK

Maiz askotan, Lurrean bost kontinente daudela uste izaten dute ikasleek, bat zeharo ahaztuta: Antartika, hain zuzen. Baina masa kontinental hark ere garrantzi handia du; huraxe da seigarren kontinentea.

133058 _ 0001-0006.indd 4133058 _ 0001-0006.indd 4 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48

2. Mapak irakurtzea eta interpretatzea

Irakaslearen gidaZikloari dagokion etapa osoan kartografian gehien erabiltzen diren kontzeptuei eta prozedurei buruzko informazioa ematen die atal honek hezitzaileei.

Gida honen xedea da irakasleei material pedagogikoa ematea, material honetako fitxetan egiten den lana azaldu ahal izateko.

Horrez gain, kartografiako hiztegi txiki bat ere erantsi dugu.

152

Erliebe esaten diogu Lurraren gainazalean dauden zimurtasun eta defor-mazioei. Erliebea adierazteko, altimetria erabiltzen da; altimetriari hipso-metria ere esaten zaio. Altimetria mapetan altuera adierazteko teknikak eta metodoak aztertzen dituen zientzia da; hau da, lurraren erliebea azter-tzen duen zientzia. Altuera bi modutan adieraz daiteke: sestra-kurben bidez eta kolore-gamen bidez.

Sestra-kurbakTeknikarik erabiliena da. Mapan altuera bereko puntuak lotzen dituzten iru-dizko lerroak dira sestra-kurbak.

Sestra-kurbek arau batzuk betetzen dituzte: Sestra-kurba guztiak itxiak dira. Sestra-kurbak ezin dira inoiz gurutzatu. Bi sestra-kurbaren artean dagoen eremuak malda uniformea du.

Sestra-kurbak, oro har, marroi argiz adierazten dira; 10, 20, 50 eta 100 metrotik behin marrazten dira, eskalaren arabera. Kurba bakoitzarekin ba-tera, adierazten duen altueraren kota ere ematen da. Hala ere, mapan ez dira kota guztiak idazten. Altitudeari buruzko argibideak adierazten dituzten kurbei kurba gidariak esaten zaie, eta batetik bestera tarte handiagoak iza-ten dituzte: 100 edo 500 metrotik behin marrazten dira. Horrez gain, kurba gidariak sestra-kurbak baino ilunagoak eta lodiagoak izan ohi dira.

Kolore-gamakKartografian aurrez erabakitako koloreak erabiltzen dira, bi sestra-kurbaren artean dagoen gainazala adierazteko. Itsas mailatik altuera berera dauden eremu guztiek kolore bera dute.

Erliebea kolore hauen bidez adierazten da: berde biziz adierazten dira ere-mu lauak, eta morez edo zuriz eremu altuenak; tartekoak adierazteko, ho-riak, okreak eta laranjak erailtzen dira, besteak beste. Kolore-gama horiek altimetro izeneko legenda batean biltzen dira, eta mapan adierazitako alti-tudeak irakurtzeko aukera ematen digute.

Kolore bakarreko mapetan, tonu argiz adierazten dira eremu lauenak, eta tonu ilunez altuenak.

Erliebea, eta nola adierazten den

BatimetroaItsasoa bada, urdina erabiltzen da, baina sakonerak tonuen bidez bereizten dira.Sakonera txikiko eremuak tonu argien bidez adierazten dira; eta zenbat eta sakonera handiagoa izan, tonua orduan eta ilunagoa izango da.

BATIMETRIAAltimetroaKolore bakoitzak altitude jakin bat adierazten du.Altitude txikienetik handienera, kolore hauek erabili ohi dira, ordena honetan: berdea, horia, laranjatua, okrea, marroia eta morea; eta eremurik altuenak zuriz adierazten dira.

Mattingane2.310

2.200

Sestra-kurbek altitude bereko puntuak lotzen dituzte. Kurba gidariak, altitudea kotatzen dutenak, lodiagoak dira.

Altimetria eta batimetria

ALTIMETRIA

Ebatzitako fi txakAtal honetan, fitxetako ariketen erantzunak daude. Orri horiek ere fotokopiatu egin daitezke, ikasle bakoitzak bere ariketak edo beste ikasle baten ariketak zuzentzeko; bi ariketa horiek didaktikotasun handikoak dira.

Prozedura kartografi koak lantzeko fi txakAtal honetan, fotokopiatzeko 12 fitxa eskaintzen zaizkio ikasleari, prozedura kartografikoak lan ditzan; esaterako, eskalarekin lan egitea, orientazioa eta legendak irakurtzea.


Ikaslea: Maila:

FITXA

1. Lotu ikur bakoitza bere esanahiarekin.

2. Margotu mapa, legendaren arabera.

Gogoratu

Legendak labur eta zehatz adierazten digu mapan erabilitako ikurrek zer esan nahi duten. Ikur horiek kolore edo/eta irudi batzuez adierazita egon daitezke.

3.Mapak nola irakurri

Autobidea edo autobia

Bigarren mailako errepidea

Trenbidea

Aireportua

Portua

Urtegia

Ibaia

Mendi-tontorra

ISURIALDE HIDROGRAFIKOAK

Mediterraneoa

Kantaurialdekoa

Ozeanikoa

Laranja

Urdina

Berdea

I


3. Margotu mapa, legendaren arabera. Ondoren, erantzun.

Espainiako zer autonomia-erkidegotan bizi da biztanle gehien?

Eta zeinetan gutxien?

4. Erreparatu legendari, eta bete eguraldi-mapa, eguraldiaren iragarpena kontuan izanik.

Eguraldiaren iragarpena

Bizkaiko golkotik fronte hotz bat sartuko da, eta horren ondorioz, Galizian eta Asturiasen euria egingo du. Hori dela eta, tenperaturak jaitsi, eta Aragoiko eta Kataluniako iparraldean lehen elurtea botako du.

Nafarroan eta Euskadin behe-laino itxia egon daiteke.

Gaztela eta Leonen, Madrileko Autonomia Erkidegoan, Gaztela-Mantxan eta Extremaduran ekaitzak jo dezake.

Antizikloia espero da Andaluziako hegoaldean, Valentziako Autonomia Erkidegoan, Murtziako Autonomia Erkidegoan, Balearretan eta Kanarietan. Eguzkia nagusituko da.

Andaluziako mendebaldeko kostaldean, haizeak gogor joko du.

BIZTANLERIA(Milioika)

Horia

Gorria

Arrosa

Laranja

1 baino gutxiago

6tik gora

3tik 6ra

1etik 3ra

S

EGURALDIA

Eguzkia

Haizea

Elurra

Lainoa

Ekaitza

Euria

2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak

Ikaslea: Maila:

FITXA

1. Lotu ikur bakoitza bere esanahiarekin.

2. Margotu mapa, legendaren arabera.

Gogoratu

Legendak labur eta zehatz adierazten digu mapan erabilitako ikurrek zer esan nahi duten. Ikur horiek kolore edo/eta irudi batzuez adierazita egon daitezke.

3.Mapak nola irakurri

ISURIALDE HIDROGRAFIKOAK

Mediterraneoa

Ozeanikoa

Kantaurialdekoa

Laranja

I

Urdina

Berdea

KANTAURIALDEKOA

MEDITERRANEOA

OZEANIKOA

OZEANIKOA

Autobidea edo autobia

Bigarren mailako errepidea

Trenbidea

Aireportua

Portua

Urtegia

Ibaia

Mendi-tontorra

EBATZITAKO FITXA


3. Margotu mapa, legendaren arabera. Ondoren, erantzun:

Espainiako zer autonomia-erkidegotan bizi da biztanle gehien?

Eta zeinetan gutxien?

4. Erreparatu legendari, eta bete eguraldi-mapa, eguraldiaren iragarpena kontuan izanik.

BIZTANLERIA(Milioika)

Horia

Gorria

Arrosa

Laranja

1 baino gutxiago

6tik gora

3tik 6ra

1etik 3ra

Kantabria

Madril

KataluniaErrioxa

Nafarroako F. E.

Andaluzia

Andaluzian, Katalunian

eta Madrileko Autonomia

Erkidegoan. 6 milioi

baino gehiago bizi dira.

Errioxan, Kantabrian

eta Nafarroako Foru

Erkidegoan. Milioi bat

baino gutxiago bizi dira.

Eguraldiaren iragarpena

Bizkaiko golkotik fronte hotz bat sartuko da, eta horren ondorioz, Galizian eta Asturiasen euria egingo du. Hori dela eta, tenperaturak jaitsi, eta Aragoiko eta Kataluniako iparraldean lehen elurtea botako du.

Nafarroan eta Euskadin behe-laino itxia egon daiteke.

Gaztela eta Leonen, Madrileko Autonomia Erkidegoan, Gaztela-Mantxan eta Extremaduran ekaitzak jo dezake.

Antizikloia espero da Andaluziako hegoaldean, Valentziako Autonomia Erkidegoan, Murtziako Autonomia Erkidegoan, Balearretan eta Kanarietan. Eguzkia nagusituko da.

Andaluziako mendebaldeko kostaldean, haizeak gogor joko du.

S

EGURALDIA

Eguzkia

Haizea

Elurra

Lainoa

Ekaitza

Euria

5

153

Nola interpretatu sestra-kurbak

Sestra-kurben mapa batean, kurben artean distantzia txikia edo handia egon daiteke. Distantzia horrek lurraren erliebe formei buruzko informazioa ematen du.

Uh

andi

ibaia

Atxarregi

Zurimendi

Atxulo ibaiaren arroila

Bi sestra-kurbaren arteko distantzia handia baldin bada, lurra laua izan-go da.

Sestra-kurben arteko distantzia txikia bada, lurrak malda handia izango du. Horrela adieraz daitezke malkarrak eta arroilak, esaterako.

Kurbek zirkulu zentrokideak osatzen badituzte, lurra eremu altua edo mendia izango da; sakonunea ere izan daiteke.

160

Hiztegia

A

Altimetria. Altuer

a neurtzeaz ardu

ra tzen

den topografiaren

atala.

Altitudea. Itsas

mailatik hau

da, 0

mailatik gora to

ki batera dagoen

dis-

tantzia.

B

Batimetria. Itsas

oaren sakonerak

neur-

tzen dituen topog

rafiaren atala.

E

Ekuatorea. Lurra

bi hemisferiotan

(Ipar

hemisferioa eta

Hego hemisfe

rioa)

banatzen duen z

irkulurik handien

a.

Eskala. Planoen

eta mapen tam

aina-

ren eta benetak

o tamainaren a

rtean

dagoen erlazioa.

F

Fotogrametria. Ai

retik aterako arg

az-

kien bidez mapa

k eta planoak eg

iteko

metodo eta erag

iketen multzoa.

G

Greenwich. Lond

resko behatoki as

trono-

mikoa; bertatik p

asatzen da 0 gra

duko

meridianoa edo

jatorrizko meridia

noa,

Lurreko edozein

punturen Ekialde

eta

Mendebalde long

itudeak neurtzeko

erre-

ferentzia.

Greenwicheko m

eridianoa. 0 me

ridia-

noa.

H

Haize-arrosa. N

abigazio-arrosa

ere

esaten zaio. Pun

tu kardinalen adi

eraz-

pen geografikoa

da, haize adie

razga-

rrienen norabide

a erakusten duen

a.

Hego hemisferi

oa. Lur-esferare

n gai-

nazalaren erdia,

ekuatoretik he

goal-

dera dagoena.

Herrialdea (esta

tua). Jurisdikzio

politi-

ko beraren mend

e dagoen eskua

ldea.

IIpar hem

isferioa. Lur-esfe

raren gaina-

zal erdia, ekuato

retik iparraldera

da-

goena.

Iparrizarra. Izar

bat da; Lurrera

begira

duen luzapenak

iparralde geografi

koa

adierazten du.

Iparrorratza. Orie

ntatzeko balio d

uen

tresna. Ipar eta

Hego polo mag

neti-

koak adierazten

dituen orratz im

andu

bat da.

Istmoa. Bi ur-ma

sa banatu eta lu

r-masa

handiak batzen d

ituen lur-eremu e

stua.

Itsas maila. 0 m

aila ere esaten

zaio.

Tokien eta eleme

ntu geografikoen

alti-

tudea zehazteko

finkatutako muga

da.

KKoorden

atu geografiko

ak. Meridia-

noen eta parale

loen sarea. Lur

raren

gainazaleko edo

zein puntu aurki

tzen

laguntzen dute.

LLatitude

a. Lurraren pun

tu baten eta

ekuatorearen ar

tean dagoen di

stan-

tzia angeluarra.

Longitudea. Lurra

ren puntu batet

ik 0

meridianora (Gr

eenwicheko me

ridia-

nora) dagoen dis

tantzia angeluarr

a.

MMapa. L

urraren edo Lur

raren zati ba-

ten adierazpen e

skematikoa, gai

nazal

lau batean eska

lan egina.

Meridianoa. Ipar

poloa eta Hego p

oloa

lotzen dituen iru

dizko lerroa, zirk

unfe-

rentzierdi itxurak

oa.

Muga. Bi jurisdik

zio politiko edo g

ehia-

go bereizten dire

n lekua.

OOrdu-ere

mua. Lurraren ga

inazalaren za-

tia, bi meridianok

mugatua eta 15

gra-

duko longitudea d

uena. Lurra 24 or

du-e-

remutan dago ba

natuta.

P

Paraleloa. Ekua

toretik iparralde

ra eta

hegoaldera daud

en irudizko zirkul

u pa-

raleloak.

Planoa. Oso esk

ala handiko map

a edo

adierazpen eske

matikoa; eremua

txiki-

tuta adierazten d

u.

Proiekzioa. Meri

dianoen eta para

leloen

sarea Lurraren ga

inazal esferikotik

gai-

nazal laura eram

ateko sistema

orde-

natua.

Puntu kardinala

. Lurreko lau nor

abide

nagusiak dira:

iparraldea, hego

aldea,

ekialdea eta men

debaldea.

S

Sestra-kurba. It

sas mailatik al

tuera

berean dauden

puntuak lotzen d

ituen

irudizko lerroa.

T

Teledetekzioa. S

atelite bidezko ir

udien

azterketan oina

rritutako teknika

. Tek-

nika hori erabilt

zen da urrutitik L

urra-

ren gainazaleko

objektuei eta zo

nei

buruzko informa

zioa lortzeko.

Topografia. Lurr

aren gainazalar

en for-

ma aztertzen du

en zientzia.

Toponimoa. Lurr

alde bateko elem

entu

natural edo kultu

ral bati emandak

o ize-

na, identifikatu a

hal izateko.

Tropikoa. Ekuato

retik iparraldera

eta

hegoaldera 23

27' latitudeetan

dau-

den Lurreko pa

raleloetako bako

itza.

Ipar hemisferioko

ak Kantzer trop

ikoa

du izena, eta

Hego hemisferi

okoak,

Kaprikornio tropi

koa.

Z

Zirkulu polarra.

Lurreko irudizko

bi zir-

kulu txikienetak

o bakoitza. Ipa

r eta

Hego latitudeet

an daude, ekuat

oretik

66,5 iparrera e

ta hegora, eta zi

rkulu

polar artikoa eta

zirkulu polar an

tarti-

koa deritze, hurr

enez hurren.

0160 indd 160

18/6/09 16:51:

133058 _ 0001-0006.indd 5133058 _ 0001-0006.indd 5 1/7/09 08:57:511/7/09 08:57:51

Aurkibidea

1. mapa Ozeanoak

2. mapa Kontinenteak

3. mapa Koordenatu geografi koak

4. mapa Mundu fi sikoa

5. mapa Mundu politikoa

6. mapa Afrika fi sikoa

7. mapa Afrika politikoa

8. mapa Asia fi sikoa

9. mapa Asia politikoa

10. mapa Amerika fi sikoa

11. mapa Amerika politikoa

12. mapa Ozeania fi sikoa

13. mapa Ozeania politikoa

14. mapa Antartika

15. mapa Eskualde artikoa

16. mapa Europa fi sikoa

17. mapa Europa politikoa

18. mapa Europar Batasuna

19. mapa EBra sartzeko faseak

20. mapa Espainiako erliebea

21. mapa Espainiako hidrografi a

22. mapa Espainia politikoa. Autonomia-erkidegoak

23. mapa Espainia politikoa. Probintziak

24. mapa Espainiako klimak

25. mapa Espainiako parke nazionalak

26. mapa Espainiako probintzietako biztanleria

27. mapa Espainiako herrien sarea

28. mapa Andaluzia

29. mapa Aragoi

30. mapa Kanariak

31. mapa Kantabria

32. mapa Gaztela eta Leon

33. mapa Gaztela-Mantxa

34. mapa Katalunia

35. mapa Madrilgo Autonomia Erkidegoa

36. mapa Nafarroako Foru Erkidegoa

37. mapa Valentziako Autonomia Erkidegoa

38. mapa Extremadura

39. mapa Galizia

40. mapa Balear Uharteak

41. mapa Errioxa

42. mapa Euskal Autonomia Erkidegoa

43. mapa Asturietako Printzerria

44. mapa Murtziako Autonomia Erkidegoa

1. Fotokopiatzeko mapa mutuak Mapa mutuak, iradokizun didaktikoak dituztela Autonomia-erkidegoetako mapa mutuak

133058 _ 0001-0006.indd 6133058 _ 0001-0006.indd 6 1/7/09 08:58:301/7/09 08:58:30

Oze

anoa

k

HI

EM 0

1.2

00

2.4

00

km


1.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 7133058 _ 0007-0060.indd 7 1/7/09 09:44:431/7/09 09:44:43

OZEANO

ATL ANT IKOA

OZEANO

BAREA

IND IAKO

OZEANOA

OZEANO

BAREA

OZEANO ART IKOA

O Z E A N O A N T A R T I K O A

H

I

EM

0 1.200 2.400

km


Mapa lantzeko iradokizunakOzeanoak munduko zer lekutan dauden adierazten digu mapak. Hartan ozeanoen izenak idatzi ondoren, ikasleek marroiz margotuko dituzte ur azaletik kanpora dauden lurrak edo kontinenteak, erraz bereizteko non dauden ozeanoak eta non lehorra. Komeni da irakasleak alderdi hauek gogoraraztea ikasleei:

Ozeanoak ur gaziko masa handiak dira, eta Lurraren gainazalaren % 71 hartzen dute. Irakasleak eska diezaiela ikasleei begiratzeko mapari eta ohartzeko ozeanoek ia Hego hemisferio osoa hartzen dutela.

Bost ozeano daude: Ozeano Atlantikoa, Ozeano Artikoa, Ozeano Antartikoa, Indiako ozeanoa eta Ozeano Barea. Ozeanoen batez besteko sakonera ia 4.000 metrokoa da. Azpimarratzekoa da Ozeano Barean dagoela gure planetako sakonerarik handiena (11.000 metrotik gorakoa), eta huraxe dela bost ozeanoetatik handiena: 179.680.000 kilometro koadro ditu.

Garrantzi handiko baliabide-iturria dira ozeanoak: arrantzarako eta energia lortzeko, besteak beste. Hori lantzeko, irakasleak eska diezaieke ikasleei bilatzeko ozeanoren baten argazkiak, ikus dadin zer-nolako fauna dagoen, zer-nolako arrantza- eta energia-ustiapena egiten den, ur azpiak nolako itxura duen Gero, eska diezaiela jartzeko argazkia landu berri duten mapan, dagokion ozeanoaren gainean, eta deskribatzeko ahoz, labur-labur, irudian ikusten dena: ur azpiko erliebearen forma, fauna mota, ekonomia-baliabide mota

ZAILTASUNAK

Ikasleei asko kostatzen zaie ozeanoak zein handiak diren erabat jabetzea. Horretan laguntzeko, beraz, oso baliagarria izaten da sektore-grafi ko bat egitea, ikusteko gainazal osoaren zer ehuneko diren ozeanoak, eta zer ehuneko, kontinenteak (ozeanoak, % 71; kontinenteak, % 29).

133058 _ 0007-0060.indd 8133058 _ 0007-0060.indd 8 1/7/09 09:44:441/7/09 09:44:44

Kont

inen

teak

01.2

00

2.4

00

km

HI

EM

2.MAPA


133058 _ 0007-0060.indd 9133058 _ 0007-0060.indd 9 1/7/09 09:44:451/7/09 09:44:45

0 1.200 2.400

km A n t a r t i k a

A f r i k a

A s i a

E u r o p a

A m e r i k a

O z e a n i a

H

I

EM


Mapa lantzeko iradokizunakKontinenteak Lurrean non dauden adierazten du mapak. Hartan kontinenteen izenak idatzi ondoren, irakasleak eska diezaiela ikasleei margotzeko kontinenteak marroiz, eta gero, mapaz baliatuz, gogoraraz diezazkiela alderdi hauek:

Ur azaletik kanpora geratutako lur eremu handiak kontinenteak, eta ozeanoz nahiz itsasoz inguratuta daude. Lurraren gainazal osoaren % 29 hartzen dute kontinenteek, eta sei dira: Asia, Amerika, Afrika, Antartika, Europa eta Ozeania.

Hona hemen azpimarratzekoak diren zenbait alderdi: Asia Ipar hemisferioan dago, ia oso-osorik. Kontinenterik handiena da, eta 43,7 milioi kilometro koadro ditu. Amerika kontinenterik luzeena da, eta hiru zati ditu: Ipar Amerika, Erdialdeko Amerika eta Hego Amerika. Afrika kontinenterik trinkoena da, kostaldean gorabehera handirik ez du eta. Antartika ia erabat ezkutuan dago, izotz-geruza izugarri batek estalita. Europa Ipar hemisferioan dago, eta Asiako penintsula bat dirudi; gainera, oso kostalde muxarratua du,

penintsula eta uharte ugarikoa. Ozeania kontinenterik txikiena da, 8,9 milioi kilometro koadro baino ez baititu, eta milaka uhartez

osatuta dago: handiena Australia da; gainerakoak txikitxoak dira, eta denak ere Ozeano Barean daude.

Mapa lantzeko une honetan, kostaldeko erliebearen formei buruz ikasliburuan ikasitako zenbait kontzeptu azpimarra daitezke. Adibidez, zeri deritzon kostalde (kontinenteek eta urak elkar ukitzen duten lekuari, hain zuzen). Azpimarratzekoak dira, halaber, penintsula, uharte eta uhartedi kontzeptuak, besteak beste.

ZAILTASUNAK

Maiz askotan, Lurrean bost kontinente daudela uste izaten dute ikasleek, bat zeharo ahaztuta: Antartika, hain zuzen. Baina masa kontinental hark ere garrantzi handia du; huraxe da seigarren kontinentea.

133058 _ 0007-0060.indd 10133058 _ 0007-0060.indd 10 1/7/09 09:44:461/7/09 09:44:46

Koor

dena

tu g

eogr

afik

oak

180

150

120

90

60

30

030

60

90

12

0

150

180

80

80

60

60

40

40

20

20

00

20

40

60

180

150

120

90

60

30

030

60

90

12

0

150

180

20

40

60

01.2

00

2.4

00

km

HI

EM


3.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 11133058 _ 0007-0060.indd 11 1/7/09 09:44:471/7/09 09:44:47

Mapa lantzeko iradokizunakLurreko koordenatu geografi ko nagusiak ikusten dira mapan.

Hartan lerroak marrazten hasi aurretik, irakasleak azal diezaiela ikasleei ezinbestekoa dela koordenatu geografi koen berri jakitea, edozein leku Lurrean non dagoen aurkitzeko, eta azal diezaiela, halaber, zenbait lerro horizontal eta bertikal erabiliz adierazten direla koordenatu geografi koak kartografi an, mapan ikus daitekeen bezalaxe.

Beste ezer baino lehen ikasleek Greenwicheko meridianoa marraztea da gure iradokizuna. Jakina denez, meridiano horrek bitan zatitzen du mapa: bi poloak lotzen dituen zirkunferentzierdi bat da Greenwicheko meridianoa, eta edozein puntuk zer longitude duen jakiteko balio digu. Ikasleek lerro bertikal hori marraztu ondoren, irakasleak azal diezaiela jatorrizko meridianotzat hartzen dela Greenwichekoa, eta O meridianoa ere esaten zaiola. Azpimarra dezala, gainera, Greenwicheko meridianoaren ekialdera dauden puntu guztiek Ekialde longitudea dutela, eta meridianoaren mendebaldera daudenek, Mendebalde longitudea.

Gero, marraz dezatela ekuatorea; hots, mapa bi zati berdinetan erdibitzen duen lerro horizontala. Irakasleak azal diezaiela ikasleei ekuatoretik gora dagoen zatia Ipar hemisferioa dela, eta ekuatoretik behera dagoena, Hego hemisferioa. Azal diezaiela, halaber, Ipar hemisferioko puntu guztiek Ipar latitudea dutela, eta Hego hemisferiokoek, berriz, Hego latitudea.

Maparen inguruan hainbat zenbaki daude: eskuinaldekoak nahiz ezkerraldekoak latitude-graduak dira, eta goialdekoak nahiz behealdekoak, longitude-graduak.

ZAILTASUNAK

Adin horretako haurrei zaila izaten zaie latitude eta longitude kontzeptuak ulertzea. Horretan laguntzeko, beraz, mapa honela lantzea da gure iradokizuna: margotu mapan puntu bat, zenbait koordenatuk bat egiten duten lekuren batean, eta eskatu ikasleei adierazteko zer latitude eta altitude dituen puntu horrek.

Gre

enw

iche

ko m

erid

iano

a

Zirkulu polar antartikoa

Zirkulu polar artikoa

Kaprikornio tropikoa

Kantzer tropikoa

Ekuatorea

1801501209060300306090120150180

80 80

60 60

40 40

2020

0 0

20

40

60

180 150 120 90 60 30 0 30 60 90 120 150 180

20

40

600 1.200 2.400

km

H

I

EM


133058 _ 0007-0060.indd 12133058 _ 0007-0060.indd 12 1/7/09 09:44:481/7/09 09:44:48

Mun

du fi

siko

a

01.4

36

2.8

72

Kilo

met

roak

Eska

la

ALT

ITUDEA

(Met

rota

n) 2.000tik

gor

a

500 -

2.0

00

0 -

200

Gai

lur

nagu

siak

200 -

500

Sak

onun

ea

I

EM

H


4.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 13133058 _ 0007-0060.indd 13 1/7/09 09:44:491/7/09 09:44:49

Mapa lantzeko iradokizunakLurreko erliebearen forma nagusiak azaltzen dira mapan. Ikusten denez:

2.000 metrotik gorako eremuak mendialdeak dira, oro har. Lur garaiak dira, asko eta asko malda handikoak; gutxi batzuk bakarka daude, baina gehien-gehienak multzokatuta ageri dira, eta mendilerroak eta mendikateak sortzen dira halakoetan.

Irakasleak azpimarra dezala Himalaia dela munduko mendikaterik garaiena: Asian dago Himalaia, eta hantxe dago Everest (8.850 metro), munduko mendi-tontorrik garaiena.

Azal dezala, halaber, Amerikan dagoela mendikaterik luzeena; iparraldetik hegoalderaino hedatzen da, eta hiru mendigunek osatzen dute: Mendi Harritsuek, Sierra Madre mendilerroak eta Ande mendiek.

500 metrotik 1.500 metrora bitarteko eremuak goi-ordokiak edo ordoki garaiak dira, eskuarki. Bi goi-ordoki hauek dira munduko garrantzitsuenak: Tibet (Asia) eta Boliviako goi-ordokia (Hego Amerika).

0 metrotik 500 metrora bitarteko eremuak garaiera txikiko lurrak edo ordokiak izan ohi dira. Eskuarki, kostaldean eta ibai handien arroetan izaten dira halakoak. Besteak beste, Amazonas ibaia dugu horren lekuko (Hego Amerika). Eta Europan, bestalde, Europako Ordoki Nagusiak iparralde osoa hartzen du.

0 metrotik beherako eremuei sakonune deritze, eta jakina, itsas mailatik behera daude. Munduko sakonunerik handiena Asian dago: Kaspiar itsasoko sakonunea. Eta sakonunerik sakonena, berriz, Itsaso Hileko sakonunea da: 395 metrora dago, itsas mailatik behera, jakina.

ZAILTASUNAK

Adin horretan, forma garai edo mendiekin soilik lotu ohi dute haurrek erliebea. Horregatik, komeni da ikasleei ulertaraztea erliebearen beste elementu batzuk ere badaudela; esaterako, sakonuneak, ordokiak eta goi-ordokiak.

0 1.436 2.872

Kilometroak

Eskala

ALTITUDEA(Metrotan)

2.000tik gora

500 - 2.000

0 - 200

Gailur nagusiak

200 - 500

Sakonunea

I

EM

H

McKinley 6.193

4.418Whitney

Orizaba5.700

Huascarn6.768

6.959Aconcagua

Tubkal4.1653.718

Teide

Emi-Koussi3.415

3.003Tahat

Kamerun4.070

3.340Etna

MontBlanc4.807

3.478Mulhacn

3.000

5.895Kilimanjaro

Ras Dashan4.620

IsmailSomoni

7.495K 2

8.611

4.042

Everest8.850

5.633Elbrus 3.776

Fujiyama

Narodnaia1.894

Cook3.764

2.230Kosciusko

5.029P. Jaya

Beaufor titsasoa

Karibe

Sargazoitsasoa

O Z E A N O

B A R E A

O Z E A N O

A T L A N T I K 0 A

Weddell itsasoa

O Z E A N O AN TA R T I K O A

O Z E A N O A R T I K O A

Groenlandiako itsasoa

Barents itsasoa

Norvegiako itsasoa

Iparitsasoa

Itsaso

Ba

ltik

oa

Mediterraneoa

Aralitsasoa

ItsasoHila

Kaspiar its.

Its. Beltza

itsasoaFilipinetako

Hego

Txinako

itsasoa

Japoniakoitsasoa

Arabiako

itsasoa

Itsaso Gorria

O Z E A N O

B A R E A

I N D I A K O

O Z E A N O A

Bering

itsasoa

Okhotskek

o

itsasoa

Hudson itsasartea Dav

is it

sasa

rtea

Be

ring

itsas

arte

a

Alaskakogolkoa Hudsonbadia

golkoa

Baffinbadia

Danim

arkako it

sasar tea

Magal

lanes

itsasa

rtea

Aricakogolkoa

Gineako golkoa

Moz

abik

eko

kana

la

Bengalakogolkoa

Drake i

tsasar te

a

Australiako Badia Handia

Mexikoko

Alaskako mendikatea

ALASKA

ME

ND

I

HA

RR

IT

SU

AK

ARROHANDIA

OR

DO

KI H

AN

DIA

K

Appa

l ach

ea

k

LABRADOR PENINTSULA

FLORIDAKOPENINTSULA

YUCATN

Si e

rr a

Ma

dr eCorrientes

lurmuturra

Mendocino lurmuturra

KALIFORNIABEHEREA

Mexikoko

goi-ordokia

So Roque lurmuturra

Hatteraslurmuturra

Race lurmuturra

Farvel lurmuturra

PuertoRico

HispaniolaKubaJamaika

A

ND

EA

K

PATAGONIA

CHACO

PAMPA

LLAN

OS

Boliviakogoi-ordokia

MATOGROSSO

AMAZONIAKO GOI -ORDOKIA

Guyanetako mendigunea

Hornos lurmuturra

PENINTSULA

ANTARTIKOA

Ternua

Groenlandia

Eska

ndin

avi

ako A

lpeakGOI-OR

DOKIASIBER

IA ERDIALDEK

O

MENDEBALDE

KO

SIBERIAKO

ORDOKIAEUROPAKO

EKIALDEKOORDOKIA

EUROPAKO ORD

OKI H

AN

DIA

Ur a

l ak

KAUKASO

IRANGOGOI-ORDOKIA

ANATOLIA

DARFURREKO GOI-ORDOKIA

KARPATOAKBALKANAK

ALPEAK

PIRINIOAK

BRITAINIAR

UHARTEAK

KanariakHINDUSTAN PENINTSULA

ARABIAKOPENINTSULA

ITALIARPENINTSULA

IBERIARPENINTSULA

SOMALIAKOPENINTSULA Comorin lurmuturra

Finisterrelurmuturra

Guardafui lurmuturra

Esperantza Onaren lurmuturra

Persiako golkoaA tl a

s me

ndi ak

Drakensb

erg

men

diak

LAPONIA

Koria

k men

diak

Ko l

i ma

me

nd

i ak

Verkhoiansk mendikatea

Stan

o vo i

men

d ia k

J ab l

o no v

i

me n

d ia k

K u nl u n m e

n d i a k

A l t a i m e n d i a k

T i an m

endi ak

Hi n

d u K

u shZa g r o s mend i a k

MONGOLIA

MANTXURIA

Sa ian

mend iak

T I B E THI M

A L A I ATH

AR

BASA

MORT

UA

GOBI BASAMORTUA

S A H A R A

LIBIAKO BASAMORTUAHOGGAR

MENDIAK TIBESTI MENDIKATEA

Kaspiarreko sakonunea

ETIOPIAKOMENDIGUNEA

Rub a

l Kha

li

Mit

um

ba

me n

d ia k

A F R I K A K O G O I - O R D O K I A

KALAHARI BASAMORTUA

Ipar lurmuturra

Tasmania

PapuaGinea Berria

Filipinak

uharteakJaponiako

BorneoSumatra

Zeilan

ZeelandaBerria

Java

Taiwan(Formosa)

MadagaskarNorth Westlurmuturra

Leeuwin lurmuturra

INDOTXINA

KOREAKOPENINTSULA

KIMBERLEY

GOI-ORDOKIA

TXINAKO

ORD

OKIA

HAREAZKO BASAMORTU HANDIA

VICTORIA BASAMORTU HANDIA

NULLARBOR

MENDIKATE BAN

ATZAILE HANDIA

A N T A R T I K A

KAMTXATKAPENINTSULA

TAIMIR

PENINTSU

LA

Lopatka lurmuturra

Islandia


133058 _ 0007-0060.indd 14133058 _ 0007-0060.indd 14 1/7/09 09:44:501/7/09 09:44:50

Mun

du p

oliti

koa


01.2

00

2.4

00

km

HI

EM

5.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 15133058 _ 0007-0060.indd 15 1/7/09 09:44:501/7/09 09:44:50

Mapa lantzeko iradokizunakMunduaren banaketa politikoa adierazten du mapak.

Adin horretako haurrek oraindik ez dakite non dauden herrialde guztiak, baina arrazoi bat edo beste dela medio, batzuk non dauden bai: han jaioak direlako, dokumentalen bat ikusi dutelako, senideak edo dituztelako, herrialde horietara joan izan direlako, garrantzi handiko gertakariren bat jazo delako (Olinpiar Jokoak, ingurumenari buruzko goi-bileraren bat). Irakasleak eska diezaiela ikasleei idazteko herrialde horien izena.

Baliteke ikasleek herrialde jakin batzuen izena idatzi nahi izatea, baina ez jakitea non dauden. Irakasleak lagun diezaiela ikasleei, izen guztiak dituen mapaz baliatuz.

Gero, azal diezaiela ia berrehun herrialdez osatuta dagoela gaur egun mundua, eta 1989. urteaz gero hogei bat herrialde sortu direla, gehienak Europan.

Mapa aurrean hartuta, irakasleak azpimarra dezala ez daudela bi herrialde berdin. Hainbat alderdi izaten dituzte herrialdeek desberdin:a. Kokapena; batzuk itsasertzean daude, eta beste batzuk, barnealdean, itsasorako biderik gabe. b. Neurria; batzuk oso handiak dira, beste batzuk oso txikiak, tartekoak ere badaude Munduko

herrialderik handienak Errusia eta Txina dira. Eta beste muturrean, berriz, hiri-estatuak daude; herrialde osoa hiri bat baino ez direnak, alegia: Monako, Singapur eta Vatikano Hiria, besteak beste.

c. Forma; batzuk luzangak dira, beste batzuk trinkoak, beste zenbait zatikatuak Komeni da adibide batzuk aipatzea.

d. Mugak; batzuetan naturak berak fi nkatutako mugak dira (ibai bat, adibidez), eta beste batzuetan, muga artifi zialak (koordenatu geografi koen edo irudizko beste lerro batzuen bidez fi nkatuak).

Aipa daiteke herrialde batzuk duela gutxi sortuak direla (Afrikan, adibidez, Eritrea), eta beste batzuek, berriz, milaka urteko historia dutela (esaterako, Egiptok, hura ere Afrikan).

Surinam

JamaikaHaiti

Dominikar Errepublika

Costa Rica

KongokoErrepublika

Demokratikoa

Siria

Guyana FrantsesaGuyana

Santa Helena

Venezuela

Cook uhartedia

PolinesiaFrantsesa

Argentina

Bolivia

B r a s i l

Txile

Ekuador

Paraguai

Peru

Uruguai

Kanada

Guatemala

Mexiko

Dominika

Bahamak

Belize

Kolonbia

Kuba

El Salvador

Panama

Puerto Rico

Groenlandia

GhanaLiberia

Maroko

MendebaldekoSahara

Burkina FasoGinea

MaliMauritania

Senegal

Sierra Leona

GambiaDjibuti

Eritrea

Etiopia

Mongolia

Sudan

Uganda

Irak

IsraelJordania

Kazakhastan

Aljeria

Kamerun

AfrikaErdiko

Errepublika

Libia

Tunisia

Benin

Txad

Ekuatore GineaKiribati

Niger

NigeriaTogo

Egipto

Libano

A m e r i k e t a k oE s t a t uB a t u a k

I n d i a

Maldivak

Oman

SomaliaSri Lanka

Turkmenistan

Uzbekistan

Yemen

IranKuwait

SaudiArabia

Arabiar Emirerri Batuak

Afganistan

Kirgizistan

NepalPakistan

Tadjikistan

Bangladesh

Bhutan

Brunei

T x i n aJaponia

Ipar Korea

Palau

Filipinak

Hego Korea

Kanbodia

Laos

M a l a y s i a

Myanmar

Singapur

Thailandia

Vietnam

Mikronesia

Marianauharteak

Botswana

Burundi

Kenya

Tanzania

Zambia

Zimbawe

Komoreak

Lesotho

Malawi

Mozambike

HegoafrikakoErrep.

Swazilandia

Angola

KongoGabon

Namibia

Zeelanda Berria

Madagaskar

Maurizio

Seychelleak

I n d o n e s i a

Ekialdeko Timor

A u s t r a l i a

Nauru

Kaledonia Berria

Papua Ginea Berria Salomon

uharteak

Vanuatu

E r r u s i a rF e d e r a k u n d e a

0 1.200 2.400

km

H

I

EM

Ikus Europako mapa


133058 _ 0007-0060.indd 16133058 _ 0007-0060.indd 16 1/7/09 09:44:521/7/09 09:44:52

0 600 1.200

km

H

I

EM

ALTITUDEA(Metrotan)

2.000tik gora

1.000-2.000

0-500

Gailur nagusiak

500-1.000

Sakonunea

Afrika fisikoa


6.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 17133058 _ 0007-0060.indd 17 1/7/09 09:44:541/7/09 09:44:54

Nige

r ib

aia

NILO

IBAIA

Kongo

ibai

a

OR

AN

GE

IB

AIA

Za

mbe

zi i

ba

ia

ATLA

S M

EN

DIK

ATE

A

HO

GG

AR

ME

ND

IA

K

ME

ND

IKA

TE

A

KA

ME

RU

N

ME

ND

IA

TIB

ES

TI

ET

IOP

I A

R IF T

HA R

A N A

ME

ND

IKA

TE

A

AFR

IKA

KO

GO

I-OR

DO

KIA

LIB

IAK

O

BA

SA

MO

RTU

A

SA

HA

RA

KO

BA

SA

MO

RT

UA

Ko

ng

ore

na

rro

a

NU

BIA

KO

BA

SA

MO

RTU

A

DA

RFU

RR

EK

O

GO

I-OR

DO

KIA

RIF

T HA

RANA

Vict

oria

aint

zira

Tang

anyi

kaai

ntzi

ra

Mal

awi a

intz

ira

SO

MALI

AKO

PEN

INTS

ULA

Tx

ari

-Tx

ad

en

arr

oa

Txad

aint

zira

MA

DAG

AS

KAR

Tahat

3.0

03 m

Mitumba mendikatea

KA

LAH

AR

IB

AS

AM

OR

TU

A

ZIR

EN

AIK

APE

NIN

TSU

LA

Tubka

l4.1

65 m

Em

i K

ussi

3.4

15 m

Ras

Dash

an4.6

20 m

Ken

ya5.1

99 m

Kil

iman

jaro

5.8

95 m

Kam

erun

4.0

70 m

Thab

ana

3.4

82 m

Ka

rro

oH

an

dia

Ruw

enzo

ri5.1

19 m

Kar

isim

bi4.5

07 m

CAB

OVE

RD

EU

HAR

TEA

K

KO

MO

RE

UH

ARTE

AK

Me

di t

err

an

eo

its

as

oa

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

A

IND

IAK

OO

ZE

AN

OA

KAN

AR

IAR

UH

ARTE

AK

EU

RO

PA

AS

IA

Gib

ralta

rko

itsas

arte

a

Espa

rtel

lurm

.

Cab

ove

rde

Palm

aslu

rmut

urra

Sao

Tom

e uh

arte

a

Gin

eako

golk

oa

Lpe

zlu

rmut

urra

Mar

cako

lurm

utur

ra

Espe

rant

zaO

nare

n lu

rmut

urra

San

ta M

aria

lurm

utur

ra

Mozamb

ikeko its

asartea

Ambr

elu

rmut

urra

Zanz

ibar

uha

rtea

Pem

ba u

hart

ea

Soko

tora

uhar

tea

Gua

rdaf

uilu

rmut

urra

Aden

go

golk

oa

Suez

koka

nala

Nilo

ibai

aren

delta

Sirt

eko

glok

oa

Gab

esko

glok

oa

Bon

lurm

utur

ra

Nig

er

iba

iare

na

rro

a

Turk

ana

aint

zira

Albe

rtai

ntzi

ra

Vict

oria

ur-ja

uzia

k

Mar

omok

otro

2.8

86 m

Uban

gi i

b.

Nilo Z

ur

ia

Nilo

Urdi

na

AFR

IKA

KO

GO

I-OR

DO

KIA

I t sa s

o G o

r ri a 0

60

01.2

00

km

HI

EM

Ekua

tore

a

Kan

tzer

tro

piko

a

Greenwicheko meridianoa

Kap

rikor

nio

trop

ikoa

ALT

ITU

DEA

(Met

rota

n) 2.0

00

tik g

ora

1.0

00

-2.0

00

0-5

00

Gai

lur

nagu

siak

50

0 -1

.00

0

Sak

onun

ea

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akLu

rrek

o ko

ntin

ente

guz

tieta

tik h

iruga

rren

han

dien

a da

Afr

ika:

ga

inaz

al k

ontin

enta

l oso

aren

%20 h

artz

en d

u. M

apak

Afr

ikak

o er

liebe

aren

for

ma

nagu

siak

aza

ltzen

ditu

. H

ura

lant

zen

hasi

aur

retik

, ko

men

i da

iraka

slea

k al

derd

i hau

ek a

zpim

arra

tzea

, ika

slee

i Afr

ikak

o er

liebe

aren

ele

men

tu n

agus

iak

azte

rtze

n et

a no

n da

uden

ikus

ten

lagu

ntze

ko.

Afrik

ako

map

a ik

usi h

utsa

reki

n, d

eiga

rria

egi

ten

da z

ein

erlie

be

zela

ia d

uen;

izan

ere

, goi

-ord

oki n

ahiz

ord

oki i

zuga

rria

k di

ra h

an

nagu

si. Al

timet

roar

i beg

iratu

z, o

har

daite

zela

alti

tude

rik h

edat

uena

0 m

etro

tik 5

00 m

etro

ra b

itart

ekoa

del

a. G

oi-o

rdok

ien

izen

ak

idaz

teko

, kol

ore-

desb

erdi

ntas

unez

bal

ia d

aite

zke

ikas

leak

. Al

titud

erik

txi

kien

eko

erem

uak

ibai

en a

rroe

tan

daud

e: K

ongo

, N

iger

eta

Nilo

ibai

en a

rroe

tan,

hai

n zu

zen.

Azp

imar

ratz

ekoa

da,

be

stal

de, N

ilo ib

aia

dela

mun

duko

ibai

rik lu

zeen

a: 6

.500 k

ilom

etro

tik

gora

ko lu

zera

du.

Oso

men

di-e

rem

u gu

txi d

aude

Afr

ikan

. B

arne

alde

an, H

ogga

r m

endi

ak e

ta T

ibes

ti m

endi

kate

a da

ude;

eta

kon

tinen

tear

en

mut

urre

tan,

ber

riz, A

tlas

men

dia,

ipar

-men

deba

ldea

n, e

ta

Dra

kens

berg

men

dia,

heg

o-ek

iald

ean.

Irak

asle

ak la

gun

diez

aiel

a ik

asle

ei k

ontin

ente

ko m

endi

-tont

orrik

gar

aien

a no

n da

goen

aur

kitz

en: K

ilim

anja

ro s

umen

dia,

ale

gia

(5.8

95 m

etro

).

Iraka

slea

k oh

arta

raz

ditz

ala

ikas

leak

Afr

ikak

o ko

stal

dea

zuze

n sa

mar

ra d

ela:

sar

gune

nah

iz ir

teng

une

gutx

ikoa

, ale

gia.

Aip

a di

tzal

a ko

stal

deko

zen

bait

elem

entu

gar

rant

zits

u; e

sate

bat

erak

o,

haue

k: E

sper

antz

a O

nare

n lu

rmut

urra

eta

Cab

o Ve

rde

lurm

utur

ra,

Gin

eako

eta

Ade

ngo

golk

oak,

Som

alia

ko p

enin

tsul

a, e

ta

Mad

agas

kar,

kont

inen

teko

uha

rter

ik h

andi

ena

(heg

o-ek

iald

ean

dago

, Ind

iako

oze

anoa

n).

Azal

die

zaie

la ik

asle

ei S

ahar

a de

la m

undu

ko b

asam

ortu

rik

hand

iena

, eta

adi

eraz

dez

ala

zer-n

olak

o er

emu

zaba

la h

artz

en

duen

(9 m

ilioi

kilo

met

ro k

oadr

o di

tu). E

san

deza

la, h

alab

er,

oasi

han

diak

dau

dela

han

, eta

aza

l dez

ala

zer

dire

n oa

siak

: ba

sam

ortu

etan

izan

ohi

dire

n be

rdeg

unea

k di

ra, e

ta la

ndar

etza

m

odu

iraun

korr

ean

hazt

eko

adin

a ur

izat

en d

ute.

2

009 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

133058 _ 0007-0060.indd 18133058 _ 0007-0060.indd 18 1/7/09 09:44:551/7/09 09:44:55

0 600 1.200

km

H

I

EM

Afrika politikoa


7.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 19133058 _ 0007-0060.indd 19 1/7/09 09:44:551/7/09 09:44:55

2

009 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

A

IND

IAK

OO

ZE

AN

OA

Me

di t

err

an

eo

its

as

oa

I t sa s

o G o

r ri a

San

ta H

elen

a

Cab

o Ve

rdek

o Er

rep.

Bol

iK

osta

Gha

naLi

beri

a

Mar

oko

Men

deba

ldek

oSah

ara

Bur

kina

Fas

oG

inea

Gin

ea B

issa

u

Mal

iM

auri

tani

a

Sen

egal

Sie

rra

Leon

a

Gam

bia

Djib

uti

Erit

rea

Etio

pia

Sud

an Uga

nda

Alje

ria

Kam

erun

Afr

ika

Erdi

koEr

repu

blik

a

Libi

a

Tuni

sia

Ben

in

Txad

Ekua

tore

Gin

ea

Nig

er

Nig

eria

Sao

Tom

e et

a P

rinc

ipe

Togo

Egip

to

Som

alia

Bot

swan

a

Bur

undi

Ken

yaR

uand

a Tan

zani

a

Zam

bia

Zim

baw

e

Kom

orea

k

Leso

tho

Mal

awi

Moz

ambi

ke

Heg

oafr

ikak

oEr

rep.

Swaz

iland

ia

Ang

ola

Kon

go

Kon

goko

Erre

publ

ika

Dem

okra

tiko

a

Gab

on

Nam

ibia

Mad

agas

kar

Seyc

helle

ak

060

01.2

00

km

HI

EM

Kap

rikor

nio

trop

ikoa

Ekua

tore

a

Kan

tzer

tro

piko

a

Greenwicheko meridianoa

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akAf

rikak

o bi

ztan

leen

ban

aket

a po

litik

oa a

zaltz

en d

u m

apak

.

Ikas

leek

jaki

ngo

dute

her

riald

e ba

tzuk

non

dau

den:

opo

rret

an iz

an

dire

lako

, han

jaio

ak d

irela

ko, d

okum

enta

len

bat

ikus

i dut

elak

o

Iraka

slea

k es

ka d

ieza

iela

idaz

teko

her

riald

e ho

rien

izen

a.

Ger

o, e

ska

diez

aiel

a bi

latz

eko

non

daud

en h

erria

lder

ik h

andi

enak

, iz

en g

uztia

k di

tuen

map

az b

alia

tuz:

Her

rial

deak

Aza

lera

(km

2-ta

n)

1.

Sud

an2.5

05.8

10

2.

Alje

ria2.3

81.7

40

3.

Kon

goko

Err

epub

lika

Dem

okra

tikoa

2.3

45.4

10

4.

Libi

a1.7

59.5

40

5.

Txad

1.2

84.0

00

6.

Nig

er1.2

67.0

00

7.

Ango

la1.2

46.7

00

8.

Mal

i1.2

40.0

00

9.

Heg

oafr

ikar

Err

epub

lika

1.2

19.9

12

10.

Etio

pia

1.1

27.1

27

Iraka

slea

k ga

lde

diez

aiel

a ik

asle

ei z

er h

erria

ldek

osa

tzen

dut

en

Mag

reb

derit

zogu

na. Az

al d

ezal

a m

agre

b hi

tzak

Egu

zkia

sar

tzen

de

n le

kua

adie

razt

en d

uela

ara

bier

az; h

ots,

Afr

ikak

o al

derik

m

ende

bald

ekoe

na. Et

a he

rria

lde

haue

k os

atze

n du

te h

ura:

M

arok

ok, A

ljeria

k, T

unis

iak

eta

Libi

ak. Es

ka d

ieza

iela

ikas

leei

m

argo

tzek

o he

rria

lde

horie

k, b

erde

z, e

ta a

zaltz

eko,

lege

nda

bate

n bi

dez,

zer

adi

eraz

ten

duen

kol

ore

horr

ek.

133058 _ 0007-0060.indd 20133058 _ 0007-0060.indd 20 1/7/09 09:44:561/7/09 09:44:56

0 600 1.200

km

20

60

H

I

EM

ALTITUDEA(Metrotan)

1.500etik gora

1.000-1.500

Gailur nagusiak

500-1.000

0-1000

Sakonunea

Asia fisikoa


8.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 21133058 _ 0007-0060.indd 21 1/7/09 09:44:571/7/09 09:44:57

SI

BE

RI

A

KA

SPIA

RIT

SA

SO

AR

EN

SAK

ON

UN

EA

AN

ATO

LIAKO

PEN

INTS

ULA AR

AB

IAK

OPEN

INTS

ULA

MALA

KAK

OIT

SAS

AR

TEA

HIN

DU

STA

NG

OPEN

INTS

ULA

IND

OTX

INAK

OPEN

INTS

ULA

IN

DO

NE

SI

A

MA

LDIV

AU

HAR

TEAK

FILI

PIN

A U

HAR

TEA

K

MO

LUK

A U

HAR

TEAK

KAM

TXAT

KA

PEN

INTS

ULA

JAPO

NIA

KO

ARTX

IPEL

AGO

A

GO

BI

BA

SA

MO

RTU

AKO

REAK

OPEN

INTS

ULA

AR

AB

IAK

O

BA

SA

MO

RT

UA

Dec

can

goi-o

rdok

ia

Aral

itsas

oa

Txin

ako

Ord

oki

Ha

nd

ia

Bal

kash

aint

zira

Bai

kal

aint

zira

Sta

no

vo

im

en

dia

k

PAM

IR

GO

I-O

RD

OK

IA

TIB

ETE

KO

GO

I-OR

DO

KIA

Iran

go

goi-o

rdok

ia

Alt

ai

me

nd

iak

Tia

n

me

nd

iak

Len

a ib

aia

Hin

du

K

ush

Verk

hoia

nsk

men

diak

Ko

l im

am

en

dia

k

Ber

ing

itsas

arte

a

Zagros mend

iak

Si khote me

nd i ak

KURIL UHARTEAK

Naro

dnaia

1.8

94

m

Za

rdk

uh4.5

47

m

Pob

edi

7.4

39

m

Eve

rest

8.8

50

m

Ism

ail

Som

oni

7.4

95

m K2

8.6

16

mK

un

lun

m

en

dia

k

Am

ur

iba

i a

Nand

a D

evi

7.8

16

mH

IM

AL

AI

A

Iba

i H

oria

Ibai

Urd

ina

/Ya

ng

zi

Sik

ian

g i

ba

ia

Mek o

n g ib

a ia

Gange

s ib

aia

In

dus ib

aia

Persiako g

olkoa

Tigr

i s iba i a

URAL

MEN

D

IAK

Ob i

ibaia

Ir

tish ib a

ia

Jenis ei i

ba

ia

Itsa

so B

elt

za

Kaspiar itsasoa

KA

UKAS

O

Amu Dar ia

i ba i

a

Sir Da

ria ibaia

Itsaso Gorria

Eufrates i

b ai a

Japo

niak

oit

saso

a

Lopa

tka

lurm

uturr

a

Shik

oku

uhar

tea

Hok

kaid

ouh

arte

a

Sakh

alin

uhar

tea

Hon

shu

uhar

tea

Fujiy

ama

3.7

76

m

Ky

sh

uhar

tea

Form

osa

uhar

tea

Luzo

nuh

arte

a

Ka

rait

saso

a

Okh

otsk

eko

itsa

soa

Ber

ing

itsa

soa

Itsa

soH

oria

Ekia

ldek

o Tx

inak

oit

saso

a

Heg

oald

eko

Txin

ako

itsa

soa

Filip

inet

ako

itsa

soa

Sum

atra

uha

rtea

Hai

nand

aouh

arte

a

Bor

neo

uhar

tea

Cele

bes

uhar

tea

Min

dana

o uh

arte

a

Java

uha

rtea

Tim

oruh

arte

a

Ben

gala

kogo

lkoa

Tha

iland

iako

golk

oaZe

ilan

uhar

tea

Mala

kako

itsas

a rte

a

Om

ango

gol

koa

Hin

du

K

ush

Mendeba

ldeko G h

at s

Com

orin

lurm

uturr

a

Brahmaput

ra i

baia

Luzo

ngo

itsa

sart

eaKoreak

o itsas

artea

EU

RO

PA

060

01.2

00

km

20

20

120

60

HI

EM

IND

IAK

O

OZ

EA

NO

A

OZ

EA

NO

BA

RE

A

OZ

EA

NO

AR

TIK

OA

Ara

bia

ko

itsa

soa

Ekua

tore

a

Kap

riko

rnio

tro

pik

oa

Kan

tzer

tro

piko

a

Med

iter

raneo

itsa

soa

Itsa

soH

ila ALT

ITU

DEA

(Met

rota

n) 200

0tik

gor

a

1.0

00

-20

00

Gai

lur

nagu

siak

50

0-1

.00

0

0-5

00

Sak

onun

ea

2

009 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akLu

rrek

o ko

ntin

ente

rik h

andi

enek

o er

liebe

aren

for

ma

nagu

siak

ad

iera

zten

ditu

map

ak. As

iak,

izan

ere

, 44 m

ilioi

kilo

met

ro k

oadr

otik

go

rako

aza

lera

du.

Iraka

slea

k oh

arta

raz

ditz

ala

ikas

leak

zer

k os

atze

n du

ten

Asia

: al

de b

atet

ik, m

asa

kont

inen

tal h

andi

bat

ek; be

stet

ik, u

hart

e ug

arik

(e

sate

rako

, Zei

lan

eta

Form

osa)

; et

a az

keni

k, z

enba

it uh

arte

dik

(bes

teak

bes

te, F

ilipi

nak,

Indo

nesi

a et

a Ja

poni

a).

Lehe

nik

eta

behi

n, A

sia

ingu

ratz

en d

uten

oze

anoe

n iz

ena

idat

zi

beha

r du

te ik

asle

ek. Ip

arra

ldea

n, O

zean

o Ar

tikoa

du

Asia

k m

uga;

ek

iald

ean,

Oze

ano

Bar

ea; et

a he

goal

dean

, Ind

iako

oze

anoa

. B

esta

lde,

Sue

zko

kana

lak

bere

izte

n di

tu A

sia

eta

Afrik

a; A

sia

eta

Euro

pa, b

erriz

, Ura

l men

diek

eta

Kau

kaso

men

dika

teak

; et

a As

ia e

ta A

mer

ika,

Ber

ing

itsas

arte

ak, i

par-e

kial

dean

,.

Ikas

leak

oha

r da

iteze

la, a

ltim

etro

aren

lagu

ntza

z, e

rem

u ga

rai

sam

arra

k di

tuel

a As

iak.

Tib

et g

oi-o

rdok

ia d

a az

pim

arra

tzek

oa,

mun

duko

gar

aien

a da

eta

. G

oi-o

rdok

ien

ingu

ruan

sek

ulak

o or

doki

ak

daud

e; e

sate

bat

erak

o, S

iber

ia, i

par-m

ende

bald

ean,

eta

Txi

nako

O

rdok

i Han

dia.

Oro

har

, iba

i han

diek

zeh

arka

tzen

ditu

zte

ordo

ki

horie

k: G

ange

s et

a Ya

ngzi

ibai

ek, a

dibi

dez.

Ere

mur

ik g

arai

ena

Him

alai

a m

endi

kate

a da

: ha

ntxe

dag

o Ev

eres

t, Lu

rrek

o m

endi

-to

ntor

rik g

arai

ena,

8.8

50 m

etro

koa.

Sak

onun

e na

gusi

ak K

aspi

ar it

saso

an, I

tsas

o H

ilean

eta

Ara

l its

asoa

n da

ude.

Itsa

so H

ileko

sak

onun

ea d

a, h

ain

zuze

n, L

urre

an

dire

n gu

ztie

tan

sako

nena

: 395 m

etro

ditu

, its

as m

aila

tik b

eher

a,

jaki

na.

Kos

tald

eko

elem

entu

ei d

agok

iene

z, h

auek

dira

azp

imar

raga

rrie

nak:

pe

nint

sule

i dag

okie

nez,

Ana

tolia

, Hin

dust

an, I

ndot

xina

eta

Ara

biak

o pe

nint

sula

, eta

gol

koei

dag

okie

nez,

Per

siak

oa e

ta B

enga

lako

a.

ZAIL

TASU

NA

K

Ikas

leei

mai

z za

ila e

gite

n za

ie s

akon

unea

k ze

r di

ren

uler

tzea

; ho

ts, i

tsas

mai

latik

beh

era

dago

en e

rlieb

e za

tia e

do h

aren

in

guru

koa

izen

datz

eko

erab

iltze

n de

la ja

betz

ea.

133058 _ 0007-0060.indd 22133058 _ 0007-0060.indd 22 1/7/09 09:44:571/7/09 09:44:57

e180

60

0 600 1.200

km

H

I

EM

Mediterraneo

Itsasoa

Asia politikoa


9.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 23133058 _ 0007-0060.indd 23 1/7/09 09:44:581/7/09 09:44:58

Isra

el

Kan

bodi

a

Indi

a

Mon

golia

Sir

ia

Laos

Vie

tnam

Nep

al

Filip

inak

Kuw

ait

Qat

ar

Bru

nei

Indo

nesi

a

Uzb

ekis

tn

Mya

nmar

Sin

gapu

ra

Kuw

ait

Arm

enia

Txin

a

Erru

siar

Fed

erak

unde

a

Iran

Kaz

akha

stan

Sau

di A

rabi

a

Turk

ia Ira

k

Paki

stan

Yem

en

Afg

anis

tan

Om

an

Thai

land

ia

Turk

men

ista

n

Uzb

ekis

tan

Japo

nia

Papu

aG

inea

Ber

ria

Mal

aysi

a

Kir

gizi

stan

Jord

ania

Tadj

ikis

tan

Ipar

Kor

ea

Ban

glad

esh

Geo

rgia

Sri

Lan

ka

Ekia

ldek

o Ti

mor

Sey

chel

leak

Mal

diva

k

Coc

oChr

istm

as u

hart

ea

Bah

rain

Liba

no

Ara

biar

Emir

erri

Bat

uak

Bhu

tan

Heg

oK

orea

Aze

rbai

jan

120

60

060

01.2

00

km

IND

IAK

O

OZ

EA

NO

A

OZ

EA

NO

BA

RE

A

OZ

EA

NO

AR

TIK

OA

Ara

bia

ko

itsa

soa

Ekua

tore

a

Kan

tzer

tro

piko

a

Zirkulu pola

r art ik

oa

180

HI

EM

2

009 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akAs

iako

biz

tanl

een

bana

keta

pol

itiko

a az

altz

en d

u m

apak

.

Azpi

mar

ratz

ekoa

da

Lurr

eko

kont

inen

terik

han

dien

a de

la A

sia.

Eg

oki i

ritzi

z ge

ro, i

raka

slea

k ad

iera

z de

zala

non

dau

den

map

an

mun

duko

her

riald

erik

han

dien

etak

o ba

tzuk

; es

ate

bate

rako

, Er

rusi

a, T

xina

eta

Indi

a. A

zpim

arra

dez

ala,

bes

tald

e, b

ai E

rrus

iak

bai T

urki

ak A

sian

ditu

ztel

a be

rez

lurr

alde

geh

iena

k, b

aina

hal

a er

e,

Euro

pako

est

atut

zat

hart

zen

dire

la.

Map

an g

arbi

ikus

ten

da A

sia

osat

zen

dute

n he

rria

lde

gehi

enak

Ip

ar h

emis

ferio

an d

aude

la; ek

uato

retik

gor

a, a

legi

a.

Ikas

leak

oha

r da

iteze

la h

erria

lde

batz

uk h

ainb

at u

hart

ez o

satu

ta

daud

ela.

Indo

nesi

a, a

dibi

dez,

3.0

00 u

hart

ek b

aino

geh

iago

k os

atze

n du

te. Eg

oki i

ritzi

z ge

ro, i

raka

slea

k es

ka d

ieza

ieke

ik

asle

ei a

dier

azte

ko z

er b

este

her

riald

e di

ren

uhar

tedi

ak

(esa

tera

ko, J

apon

ia).

XIX.

men

dear

en b

ukae

ran,

Eur

opak

o ze

nbai

t he

rria

ldek

Asi

aren

pa

rte

bat

bana

tu z

uten

ber

en a

rtea

n; b

atez

ere

, Brit

aini

a H

andi

ak

eta

Fran

tzia

k. G

ero,

1945. ur

tetik

eta

hiru

roge

ita h

amar

reko

ha

mar

kada

ra b

itart

ean,

Asi

ako

herr

iald

e ha

iek

inde

pend

entz

ia

lort

u zu

ten.

Iraka

slea

k az

al d

ieza

iela

ikas

leei

Asi

an s

ortu

zire

la g

ure

plan

etak

o le

hen

zibi

lizaz

ioak

.

133058 _ 0007-0060.indd 24133058 _ 0007-0060.indd 24 1/7/09 09:45:001/7/09 09:45:00

0 800 1.600

km

H

I

EM

ALTITUDEA(Metrotan)

1.500etik gora

1.000-1.500

0-500

Gailur nagusiak

500-1.000

2

00

9 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

Amerika fisikoa10.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 25133058 _ 0007-0060.indd 25 1/7/09 09:45:031/7/09 09:45:03


BA

HAM

AU

HAR

TEAK

AM

AZ

ON

AS

IB

AIA

Bo

liv

iak

og

oi-

ord

ok

ia

PA

MP

AGuy

anet

ako

men

digu

nea

Sao

Tom

elu

rmut

urr

a

Titik

aka

aint

zira

Am

az

on

iak

o o

rdo

kia

YU

CAT

N

PEN

INTS

ULA

AIN

TZIR

AH

AN

DIA

K

Har

tzar

enAi

ntzi

raH

andi

a

Eskl

aboe

nA

intz

ira

Han

dia

Win

nip

egai

ntzi

ra

Mic

higa

nai

ntzi

ra

Sup

erio

rai

ntzi

raH

uron

aint

zira

LAB

RAD

OR

PEN

INTS

ULA

FLO

RID

AK

OPEN

INTS

ULA

Gro

enla

ndia

ANTI

LLA

UH

ARTE

AK

CO

LOR

ADO

BAS

AMO

RTU

A

GAL

APAG

OAK

MA

LVIN

AU

HAR

TEAK

MAT

O G

RO

SS

OG

OI-O

RD

OK

IA

6.1

94

mM

cKin

ley

Whi

tney

4.4

18

m

Tehu

ante

pece

kois

tmoa

Ori

zaba

men

dia

5.7

00

m

Chi

mbo

razo

6.2

67

m

Hua

scar

n6

.76

8 m

Igu

azuk

our

-jau

ziak

Illim

ani

6.6

82

m

Ojo

s de

lS

alad

o6

.86

3 m

Saj

ama

6.5

20

m

Ala

skak

o

men

dika

tea

Yuko

n i

ba

ia

M

ack

enzie ibaia

Or

do

ki

ha

nd

ia

k

M EN D

I HA R

R I TS U

A K

Appalac

he men

diak

Hego

alde

ko S

ierr

a M

adre

Miss

our i

i ba i

aMiss

is sippi ibaia

Orinoko

ib

aia

ATACAMAKO BASAMORTUA

So F

rancis

co ib

aia

Para

n

ibai

a

Paraguai

iba

ia

Popo

cat

pelt

sum

endi

a5

.45

2 m

Pana

ma

kois

tmoa

SU

AR

EN

LU

RR

ALD

EA

Mag

alla

nes

itsa

sart

ea

Maria

s lu

rmutu

rra

Ari

cako

golk

oa

So

Roqu

elu

rm.

Trin

idad

eta

Tob

ago

uhar

tea

Horn

os

lurm

uturr

a

Aco

ncag

ua6

.96

0 m

Ro

de la

Pla

ta

PATAG

ONIA

ANDE MENDIAK

Ora

nge

lurm

uturr

a

Gre

nada

uha

rtea

Antig

ua e

ta B

arbu

da u

hart

eaPu

erto

Ric

ouh

arte

aJa

mai

kauh

arte

a

Kub

auh

arte

aH

ispa

niol

a uh

arte

aM

exik

oko

golk

oa

Hatt

eras

lurm

utu

rra

San

Luca

slu

rmut

urr

a

Mend

ocin

olu

rmut

urr

a

Farv

el

lurm

uturr

a

Vanc

ouve

ruh

arte

a

Tern

ua u

hart

ea

Ala

skak

ogo

lkoa

Ka

rib

e i

tsa

so

a

La

bra

do

rit

sa

so

a

Be

au

fort

itsa

so

a

Hud

son

bad

iaBaf

finba

dia

Dav

isits

asa

rtea

Sa

n Lo

renz

o ibai

a

Ber

ing

itsas

arte

a

Be

rin

git

sa

so

a

ALA

SK

AK

OPEN

INTS

ULA

Baf

finuh

arte

a

Mag

dalena ibaia

R.

Bra

vo

Colora

do i

baia

Mex

ikok

o go

lkoa

Kalifor

niako

golko

a

Nia

gara

kour

-jau

ziak

Sier

ra M

adre

Ohio

ibai

a

Zirkulu polar

artikoa

080

01.6

00

km

HI

EM

Kan

tzer

tr o

piko

a

Kap

rikor

nio

trop

ikoa

Ekua

tore

a

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

A

OZ

EA

NO

BA

RE

A

OZ

EA

NO

AR

TIK

OA Zi

rkul

u po

lar

anta

rtik

oa

ALT

ITU

DEA

(Met

rota

n) 1.5

00

etik

gor

a

1.0

00

-1.5

00

De

0 a

50

0

Gai

lur

nagu

siak

50

0-1

.00

0

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akAm

erik

ako

erlie

bear

en for

ma

nagu

siak

ikus

ten

dira

map

an. Kom

eni

da ir

akas

leak

ald

erdi

hau

ek a

zpim

arra

tzea

eta

aza

ltzea

:

Sei

kon

tinen

teet

atik

big

arre

n ha

ndie

na d

a Am

erik

a.

Bi h

emis

ferio

ak h

artz

en d

itu: Ip

ar h

emis

ferio

a et

a H

ego

hem

isfe

rioa.

Hiru

ere

mu

geog

rafi k

o na

gusi

ber

eizt

en d

ira A

mer

ikan

:

Ip

ar A

mer

ika;

Ala

skak

o pe

nint

sula

tik T

ehua

ntep

ecek

o is

tmor

a bi

tart

eko

erem

ua d

a.

Er

dial

deko

Am

erik

a; T

ehua

ntep

ecek

o is

tmot

ik P

anam

ako

istm

ora

bita

rtek

o er

emua

da.

Irak

asle

ak e

raku

ts d

ieza

iela

ikas

leei

map

an

non

daud

en A

ntill

a uh

arte

ak: K

arib

e its

asoa

ren

eta

Oze

ano

Atla

ntik

oare

n ar

tean

dau

den

hain

bat

uhar

te d

ira, e

ta e

rem

u ho

rri

guzt

iari

ere

Kar

ibe

derit

zo.

H

ego

Amer

ika;

Pan

amak

o is

tmot

ik H

orno

s lu

rmut

urre

ra b

itart

eko

erem

ua d

a.

Hon

a he

men

Am

erik

ako

erlie

bear

en e

lem

entu

nag

usia

k (k

omen

i da

map

an n

on d

aude

n ad

iera

ztea

):

M

endi

-ard

atz

hand

i bat

. Ira

kasl

eak

adie

raz

deza

la n

on d

agoe

n m

apan

kon

tinen

tear

en m

ende

bald

ean

ipar

rald

etik

heg

oald

era

doan

men

di-a

rdat

za. H

arta

n, a

zpim

arra

tzek

oak

dira

M

endi

Har

ritsu

ak, H

egoa

ldek

o S

ierr

a M

adre

men

dile

rroa

eta

An

de m

endi

ak.

O

rdok

i han

diak

, erd

iald

ean.

Irak

asle

ak a

dier

az d

ezal

a no

n da

uden

map

an Ip

ar A

mer

ikak

o O

rdok

i Han

diak

eta

, Heg

o Am

erik

an, A

maz

onia

ko o

rdok

ia.

Ze

nbai

t m

endi

kate

, kon

tinen

tear

en e

kial

dean

. H

ala

nola

, Ap

pala

chea

k et

a G

uyan

etak

o m

endi

gune

a.

133058 _ 0007-0060.indd 26133058 _ 0007-0060.indd 26 1/7/09 09:45:031/7/09 09:45:03

duras

70

180

20

20

0 800 1.600

km

0 400

km

H

I

EM

Amerika politikoa

2

00

9 Z

ubia

Edi

toria

la, S

. L.

/ S

antil

lana

Edu

caci

n, S

. L.

San

tilla

nako

Kar

togr

afi a

Zer

bitz

uak

11.MAPA

133058 _ 0007-0060.indd 27133058 _ 0007-0060.indd 27 1/7/09 09:45:041/7/09 09:45:04


El S

alva

dor

Guy

ana

Fran

tses

a

Guy

ana

Sur

inam

Vene

zuel

a

Arg

enti

na

Bol

ivia

Bra

sil

Txile

Ekua

dor

Par

agua

i

Per

u

Uru

gua

i

Kan

ada

Gua

tem

ala

Mex

iko

Bel

ize

Kol

onbi

a

Cos

taR

ica

Hon

dura

sN

ikar

agua

Pan

ama

Am

erik

etak

oEs

tatu

Bat

uak

dura

s

70

180

20

20

080

01.6

00

km

040

0

km

HI

EM

OZ

EA

NO

BA

RE

A

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

A

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

A

Kub

a

Hai

tiDom

inik

arEr

repu

blik

a

Jam

aikaBah

amas

Dom

inic

a

San

ta L

uca

Ant

igua

y

Bar

buda

Pue

rto

Ric

o

Gro

enla

ndia

Map

a la

ntze

ko ir

adok

izun

akAm

erik

a ze

r es

tatu

k os

atze

n du

ten

adie

razt

en d

u m

apak

.

Map

a po

litik

oa la

ntze

n ha

si a

urre

tik, a

uker

a po

lita

da k

ontin

ente

ari

izen

a no

ndik

dat

orki

on a

zaltz

ea. H

ain

zuze

n er

e, A

mer

iko

Vesp

uzio

iz

enek

o its

asgi

zona

ri zo

r di

o; iz

an e

re, M

undu

Ber

rira

egin

dako

bi

daie

tako

bat

ean

Bra

silg

o et

a Ar

gent

inak

o ko

stal

deak

azt

ertu

zi

tuen

, eta

hai

en m

apa

geog

rafi k

oak

egin

. H

orre

gatik

, its

asgi

zon

hare

n oh

oret

an, A

mer

ika

jarr

i zio

ten

izen

a ko

ntin

ente

har

i.

Giz

arte

aren

eta

kul

tura

ren

ikus

pegi

tik, h

iru e

rem

u ha

ndi b

erei

zten

di

ra A

mer

ikan

. Ira

kasl

eak

adie

raz

deza

la n

on d

aude

n m

apan

:

Am

erik

a an

glos

axoi

a. K

anad

ak e

ta E

stat

u B

atue

k os

atze

n du

te,

eta

azpi

mar

ratz

ekoa

da

mun

duko

esk

uald

erik

gar

atue

neta

ko b

at

dela

, eko

nom

iare

n al

detik

.

Ib

eroa

mer

ika.

Am

erik

ako

gain

erak

o he

rria

ldee

k os

atze

n du

te.

Oro

har

, Esp

aini

aren

eta

Por

tuga

len

kolo

niak

izan

dira

lurr

alde

ha

iek

guzt

iak,

eta

Am

erik

a an

glos

axoi

a ba

ino

pobr

eago

ak e

ta

giza

rte-

araz

o la

rri u

garik

oak

dira

den

ak. Ai

patz

ekoa

k di

ra, b

este

MAPAK

Documents

Transcript of MAPAK