LURRA, UNIBERTSOAIzarrak eta Galaxiak:Izarrak gasezko masa handiak dira, energia kantitate itzelak askatzen dabe eta argia igorten dabe.Izarrek bizitza luzea daukie, milaka milioi urte iraun daikie.Lehenengo miloika urteetan izarrak gazteak dira, denbora aurrera izarra handitu egiten da, berotu egiten dau eta hidrogenoa askatzen dau. Gero izarra txikiagotzen hasten da, disdirea izten dau eta hil egiten da.

Izarrek batuta galaxiak osotzen dabe eta hiru taldetan sailkatzen dira: irregularrak, eliptikoak eta espiralak.

Galaxia irregularra Galaxia eliptikoa Galaxia espirala

EGUZKI SISTEMAEsne Bidearen besoetako baten dago gure eguzki sistema.Eguzkia: Astro argidun bakarra da, neurri ertaineko izar gazte bat da eta temperatura oso altua dauka.

Zortzi planeta daukaz:-Barrualdeko planetak:Merkurio,Artizarra,Lurra eta Marte. Neurri ertainekoak eta arrokatsuak dira.-Kanpoko Planetak:Jupiter,Saturno,Urano eta Neptuno dira.

Satelitek:Planeten inguruan orbitatzen dabe.

Asteroideak: Objetu arrotsuak dira.Gehienak asteroide gerrikoa deitutako eremuan dagoz.

Kometak: Izotzez eta arrokez osatutako gorputz txikiak dira. Eguzkiaren inguruan orbitatzen dabe.

LURRA GURE PLANETALurra eguzkitik hurre dagoan hirugarren planeta da.Batez besteko temperatura 15ºzentigradukoa da. Ura eta atmosfera daukaz.

Lurrak higidura bi egiten dauz: errotazioa eta translazioa.-Errotazino higidurea :Lurrak bere buruaren inguruan birea egiten dau eta 24 ordu behar dauz bere buruaren inguruan bira osoa emoteko.-Translazino higidurea:Lurrak orbita eliptikoa egiten dau Eguzkiaren inguruan eta 365 egun eta sei ordu behar dauz bira osoa egiteko.

ILARGIAIlargia satelite bat da, eta ez dau argirik igorten.Ilargia lurra baino hiru eta erdi aldiz txikiagoa da.Eguzkiaren argia jasoten dauanean,110 gradura heldu daiteke, zero gainetik eta Eguzkiak joten ez dauanean 180 gradu zentigradora,zero azpitik.Errotazino higidura eta translazino higidura egiten dauz:-Errotazino higidurea:Ilargiak bere buruaren inguruan birea egiten dau, eta 27 egun baino apur bat gehiago behar dau bira osoa emoteko.-Translazino higidurea:Ilargiak Lurraren inguruan birea emoteko 27 egun baino zeozertxo gehiago behar dau bira hori osotzeko.

GEOSFERALurraren zati solidoa da.Hiru zatitan banatzen da:azala,Mantua eta nukleoa.-Azala:Kanpoaldean dago eta geruzarik mehehena da.Arrokaz osotuta dago.-Mantua:Geruzarik lodiena da eta oso temperatura altua dauka.-Nukleoa:Lurreko geruzarik sakonenekoa da. Oso temperatura

altuan dagozan metalez osotuta dago.

HIDROSFERALurrean dagoan ur guztiaren multzoa da.-Egoera Likidoa: Urak lurrazalaren hiru laurenak hartzen dauz. Ibaietan, aintziretan,ozeanotan,eta lurpeko uretan dago ura.-Egoera Solidoa: Ura izotz, edur, antzigar edo txingor moduan ikusi daiteke.-Gas egoera:Atmosferan dagoan ura, Eguzkiaren beroa ibaietatik, aintziretatik eta itsasotik lurrunduta.

ATMOSFERA Lurra inguratzen dauan aire geruza da. Gas ugarienak nitrogenoa eta oxigenoa dira. Atmosferaren funtzinoak:-Eguzkitik datorren beroari eusten deutso.-Animaliei oxigenoa emoten deutse eta landarei Karbono dioxidoa.-Eguzki izpiak iragazten dauz.-Airea mogiduazoten dau-Meteorito txikienak desegiten dauz.ATMOSFEREAREN GERUZAK -TROPOSFEREA: Lurrean hurren dagoan geruzea da. Troposferean gertatzen dira fenómeno atmosferikoak adibidez euria eta haizea.-ESTRATOSFEREA: Troposferearen gainean dago eta gertan dago ozono geruzea.

MINERALAKSubstantzia bat mineraltzat joteko, ezaugarri izan behar dauz,beti:-Solidoa izan behar dau.-Jatorri naturala izan behar dau.-Ez organikoa izan behar dau.-Osaera finkoa izan behar dabe.

ZELAN IDENTIFIKATZEN DIRA MINERALAK?Mineralak identifikatzeko hainbat ezaugarri euki behar dira kontuan:-Formearen arabera adibidez galenea kubikoa da, muskobitea liburu itxurea dauka.-Kolorearen arabera adibidez sufrea horia da eta amatista morea da.-Distireari esker bereizten dira metaliko mineralak adibidez piritea eta ez metalikoak adibidez igeltsua.-Gogortasuna kontuan hartuta, gogortasun txikiena daukan minerala talkoa da eta gogortasun handiena daukana diamantea da.

ARROKAKJatorriaren arabera hiru mota dagoz:-Arroka magmatikoak: Magma hotzitzean solidotu egiten da eta arroka magmatikoak sortzen dira.-Arroka sedimentarioak: Arrokak aldatzean sedimentu txikiak sortzen dira eta pilatzean arroka sedimentarioak sortzen dira.-Arroka metamorfikoak: Lurrazalaren gune sakonetan dagoz.

LURRAREN IRUDIKAPENA Kartografia: Mapak irudikatzen arduratzen da marrazkien bidez.MUNDUKO BOLAK ETA PLANISFERIOAK-Munduko bolak:Lurra esfera baten gainean dago irudikatuta.

-Planisferioa edo mapamundia: Lurra gainazal lau batean dago irudikatuta.

PARALELOAK ETA MERIDIANOAK -Paraleloa: Garrantzitzua 0 paraleloa da Ekuatore izenekoa eta bi zatitan banatzen dau lurra Ipar hemisferioa eta hego hemisferioa.

-Meridianoa: Ipar polotik hegopolora dagoan zirkunferentzia da eta 0 meridianoa da Greenwich meridiano izenekoa.

KOORDENATU GEOGRAFIKOAKLatitudea:Lurraren edozein puntutatik Ekuatorera dagoan distantzia da eta gradutan neurtzen da.

Longitudea:Lurraren edozein puntutatik Greenwich meridianora dagoan distantzia da eta gradutan neurtzen da.

Egilea:Nahia Torres