Lurra
-
Upload
saraydelafuente -
Category
Education
-
view
870 -
download
4
description
Transcript of Lurra
LURRA
LURRAREN GERUZAK• Lurrean hiru
geruza bereizten dira: Geosfera, Hidrosfera eta Atmosfera.
Geosfera
GEOSFERA• Gure planetan
zati harritsua geosfera deitzen da.
• Esfera handi bat da eta hiru geruza bereizten dira: lurrazala, mantua eta nukleoa.
LURRAZALA
MANTUA
NUKLEOA
50 km
3.000 km
3.400 km
LURRAZALA: Kanpoaldeko geruza da. Solidoa da eta harriz osatuta dago.
• Kontinenteen lurrazala ozeanoena baino askoz lodiagoa da.
• Baina, geruza hau oso fina da: 50 kilometrokoa.MANTUA: Erdiko geruza da. 3.000km inguruko
lodiera du.• Bere tenperatura oso altua da eta harri batzuk
urtuta daude. Magma esaten zaie.NUKLEOA: Barneko geruza da. Burdinaz osatuta
dago. • 3.400 km-ko lodiera du. Tenperatura oso altua da.• Nukleoaren kanpoaldea egoera likidoan dago eta
barnealdea, solidoa da.
Lurraren geruzak
Lurrazal kontinentala
Mantua
Kanpoko nukleoa
Barneko nukleoa
Lurrazal ozeanikoa
HIDROSFERA• Planeta osoko
uren multzoa da.• Ura edozein
egoeratan dago: ur likido, izotza edo ur - lurruna.
UR LIKIDO: Gehiena itsasoetan eta ozeanoetan dago. Ur gazia da.• Ur geza kontinenenteetan eta
uharteetan dago. Gainazaleko urak (ibaiak, lakuak…) eta lur azpiko urak daude.
IZOTZA: Leku hotzenetan dago: poloetan.
UR – LURRUNA: Atmosferan dago. Kondentsatzen denean, hodeiak sortzen dira.
HIDROSFERA
ATMOSFERA• Atmosfera aire-geruza bat da.• Kanpoko geruza da.• Aire gasen nahaste bat da. Ugarienak
oxigenoa eta nitrogenoa dira, baina beste gas asko ere badaude: karbono dioxidoa, ur-lurruna eta ozonoa.
• Atmosfera hainbat geruzatan banatzen da. Hurbilenak troposfera eta estratosfera dira.
TROPOSFERA: bizia garatzen da. 10 edo 20 km-ko altuera du.•Geruza honetan haizea eta hodeiak garatzen dira. •Atmosferako gas gehienak geruza honetan daude.ESTRATOSFERA: Troposfera amaitzen den lekuan hasten da.•50 km-ko altuera du. Tenperatura oso baxua da.•Ozono-geruza dago. Eguzkitik iristen diren izpi ultramoreei ez die uzten pasatzen, kaltegarriak direlako izaki bizidunentzat.
LURRAZALA• Lurrazala harriz osatuta
dago.• Normalean, harriak puskatu
eta higitzen dira.NOLA PUSKATZEN DIRA
HARRIAK?• Mendietan, euri-ura harrien
arrakaletan sartzen da. Tenperatura jaistean, ur hori izotz bihurtzen da eta izotzak harria puskatu egiten du.
• Landareek sustraiak sartzen dituzte harrien arrakaletan eta pixkanaka - pixkanaka puskatu egiten dituzte.
• Harrietatik sortutako zatiak izaki bizidunen hondarrekin nahasten direnean, lurzorua osatzen da.
• Lurzoruan hainbat osagai mota bereizten dira:–Osagai solidoak: batetik, osagai
organikoak eta bestetik, osagai mineralak.–Osagai likidoa: ura eta uretan
disolbatutako gatz-mineralak.–Gas-osagaia: Atmosferako airea da.
HIGIDURA
GARRAIOA SEDIMENTAZIOA
ZER GERTATZEN DA MATERIAL HORIEKIN?
HIGIDURA• Materialak herrestatzen dira; orduan, higidura gertatzen da.
NORK EGITEN DU?• Ibaiek eta uharrek• Haizeak• Itsasoak
GARRAIOA• Urak eta haizeak higitutako materialak garraiatzen dituzte leku batetik bestera.
SEDIMENTAZIOA• Uraren eta haizearen abiadura moteltzean,
materialak jalkitzen eta pilatzen dira. Hau da sedimentazioa.
Hondartza
Dunak
Delta
LURRIKARAK• Lurrazalaren bat-bateko mugimenduak
dira.• Paisaia aldatu ahal du.
SUMENDIAK• Lurrazalaren irekigune bat
da.• Lurraren barneko magma
gainazalera ateratzen da irekigune horretatik.
• Ateratzean, magmari laba deitzen zaio.
• Sumendi-erupzioak gertatzen dira batzuetan. Laba botatzen da eta gasak eta errautsak ere bai.
ATALAK• Magma sumendi-tximinia izeneko hodi batetik igotzen da eta krater izeneko zulo batetik kanporatzen da.
• Kanporatzean, laba hoztu egiten da eta harriak sortzen dira. Harri horiek pilatzen dira eta sumendi-konoa sortzen da.
laba
Sumendi-tximinia
magna
lurrazala
mantua
krater
Sumendi-konoa
HARRI MAGMATIKOAK• Magma hozten denean, solidotu egiten
da; horrela, sortzen dira harri magmatikoak.
• Oso gogorrak dira.• Batzuk, sumendietatik datoz: basaltoa
eta pumita.• Beste batzuk mantso-mantso hozten
dira: granitoa.
Pumita
Granitoa
HARRI SEDIMENTARIOAK• Beste harri batzuen eta izaki bizidun
batzuen hondakinetatik sortzen dira.• Adibideak: konglomeratua, hareharria,
buztina• Beste harri batzuk izaki bizidunen
hondakinak pilatzean osatzen dira: petrolioa.
• Beste batzuk uretan disolbatutako substantzien bidez osatzen dira: kareharria eta igeltsua.
• Harri sedimentario batzuek fosilak dituzte. Izaki bizidunen hondakinak dira; harri bihurtu eta harri moduan gorde direnak.
Konglomeratua Kareharria
HARRI METAMORFIKOAK
• Beste harri batzuetatik sortzen diren harriak dira, presioa eta tenperatura oso handiak direnean.
MarmolaArbela
HARRIEN ZIKLOA