Lehiakortasunaren azterketa estrategikoa · 2014. 7. 11. · 2010eko iraila . Aurkibidea Orrialdea...

Euskal Turismoaren egungo egoeraren azterketa-diagnostikoa

Lehiakortasunaren azterketa estrategikoa

Merkataritza eta Turismo Sailburuordetza EUSKO JAURLARITZA

2010eko iraila

Aurkibidea

Orrialdea

1. SARRERA ....................................................................................................................................................................................................... 5

2. TURISMOAREN GARRANTZIA ETA TURISMO INDUSTRIA MUGATZEA ....................................................................................................................... 8

2.1 Industria turistikoa mugatzea .................................................................................................................................................................. 8

2.2 Turismoaren garrantzia mundu osoan ..................................................................................................................................................... 10

2.3 Turismoaren garrantzia Espainian eta EAEn ............................................................................................................................................. 12

3. TURISMOAREN LEHIAKORTASUNAREN AZTERKETA ESTRATEGIKOA...................................................................................................................... 22

3.1 Produkzio-faktoreen baldintzak .............................................................................................................................................................. 23

3.2 Eskariaren baldintzak ........................................................................................................................................................................... 41

3.3 Lehia eta estrategiaren testuingurua ...................................................................................................................................................... 65

3.4 Sektoreak eta industria erlazionatuak ................................................................................................................................................... 103

3.5 Gobernua ......................................................................................................................................................................................... 113

3.5.1 Europako Turismo Politika ........................................................................................................................................................ 114 3.5.2. Espainiako politika turistikoa .................................................................................................................................................... 117 3.5.3. Euskal Turismo Politika ............................................................................................................................................................ 120

3.6. Lankidetzarako Instituzioak eta Erakundeak .......................................................................................................................................... 144

4. ONDORIOAK ............................................................................................................................................................................................... 168

Taulen aurkibidea

Orrialdea

1. taula.- Turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpena. Balioa eta BPGaren gaineko ehunekoa. 2000-2008 (milioi €) ............................ 15 2. taula.- Turismoak BPGari egindako ekarpena. Eguneko prezioak ...................................................................................................... 16 3. taula.- Turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpena LHaren eta urtearen arabera ......................................................................... 16 4. taula.- Establezimendu Turistikoen bilakaera, Zerbitzuen Guztirakoa eta EJSNren Guztirakoa. EAE 2000-2008 ........................................ 18 5. taula. BPG turistikoan izandako parte-hartzea, jarduera-adarraren arabera. 2008 ............................................................................... 18 6. taula.- Turismoak sektore-produkzioan duen parte-hartzea, jarduera-adarraren arabera. EAE (2008) (a) ............................................... 18 7. taula.- Enpleguaren bilakaera Establezimendu Turistikoetan, Zerbitzuen Guztirakoan eta EJSNren Guztirakoan. EAE 2000-2009................ 20 8. taula.- Enpleguaren bilakaera Establezimendu Turistikoetan, jarduera-adarraren arabera. EAE 2000-2009 ............................................. 20 9. taula.- Turismo-sektorean okupatutako langileen bilakaera (2000-2007) ........................................................................................... 21 10. taula.- Ostalaritzan okupatutako langileak, sexuaren, EJSNko taldearen eta lurralde historikoaren arabera. 1999-2004 .......................... 21 11. taula- EAEn hartutako bidaiak garraiobidearen arabera (Estatuan bizi direnak) ................................................................................. 25 12. taula.- EAEn hartutako bidaiak garraiobidearen arabera (atzerrian bizi direnak) ................................................................................ 26 13. taula. Bidaiari kopuruaren bilakaera euskal aireportuetan 2000-2009 .............................................................................................. 30 14. taula.- Euskal aireportuetan jarduten duten konpainiak ................................................................................................................. 30 15. taula.-Internet erabiltzea bidaia prestatzeko, helmugaren arabera. 2001-2008 Autonomia Erkidegoaren arabera. .................................. 31 16. taula.- Bisitarien sarrera kultura-ekipamenduetan. EAE 2001-2008 ................................................................................................. 35 17. taula.- Biltzarren jarduera. EAEra bertaratutako ordezkariak, guztira, eta LHaren arabera. (2001-2008) .............................................. 36 18. taula.- Bisitarien sarrera BECen 2000-2008 ................................................................................................................................. 37 19. taula.- Turisten sarrerak hotel-establezimenduetan Autonomia Erkidegoaren arabera. (2000-2009)..................................................... 43 20. taula.- Urtarokotasun-indizeak hotel-establezimenduetan .............................................................................................................. 44 21. taula.- Batez besteko egonaldia hotel-establezimenduetan Autonomia Erkidegoaren arabera (2000-2009) ............................................ 45 22. taula.- Helmuga nagusiak jatorrizko autonomia-erkidegoaren arabera (2008) .................................................................................. 48 23. taula.- Internet erabiltzea (baiezko erantzunak) Estatuko turistek bidaia antolatzeko garaian 2001-2008 ............................................. 49 24. taula.- Bidaiari espainiarrek esperientziak konpartitzen dituzten tokiak ............................................................................................ 51 25. taula- Atzerrian bizi diren turisten sarreren %-a hotel-establezimenduetan turisten guztirakoari dagokionez. AEak. (2000-2009)............. 55

26. taula- Nazioko turistek AEetara helmugatzat egindako bidaietan batez besteko eguneko gastua (1999-2004) ....................................... 58 27. taula- Atzerriko turisten gastua helmugako AE nagusiaren arabera (2004-2009) (milioi €) ................................................................. 59 28. taula.- Atzerriko turisten batez besteko gastua helmugako AE nagusiaren arabera (2004-2009).......................................................... 60 29. taula.- Atzerriko turisten batez besteko eguneko gastua helmugako AE nagusiaren arabera (2004-2009) ............................................. 61 30. taula- Establezimendu Turistikoen bilakaera, Zerbitzuen Guztirakoa eta EJSNen Guztirakoa. EAE 2000-2008 ........................................ 66 31. taula.- Establezimendu turistikoen kopurua ostatu motaren arabera (2000-2009) ............................................................................. 67 32. taula.- Hoteletako prezioen indizea (Oinarria 2008) 2001-2009 (Urte arteko aldakuntza-tasa AEaren arabera) ...................................... 68 33. taula.- KPIa (Jatetxeak, tabernak, kafetegiak, kantinak eta jantokiak) 2002-2009 Urteko batez bestekoak. Oinarria 2006 ...................... 72 34. taula.- KPIa (Turismoa eta Ostalaritza). Errubriken indizeak autonomia-erkidegoaren arabera. 2002-2009 Urteko batez bestekoak. Oinarria 2006 ........................................................................................................................................................................................... 72 35. taula.- Establezimendu turistikoen egitura eta banaketa enplegu-estratuaren arabera (2008) EAE ....................................................... 73 36. taula.- Turismo-sektorean okupatutako langileen bilakaera (2000-2007) ......................................................................................... 74 37. taula.- Batez beste tamainaren bilakaera establezimenduaren arabera. Turismoa (2000-2007) AEak. .................................................. 75 38. taula.- Turismoaren itxurazko produktibitatea (2000-2007) AEak. (milako eurotan) .......................................................................... 76 39. taula.- AEen zerrenda, ziurtagiria duten establezimendu turistikoen kopuruaren arabera 2009 ............................................................ 95 40. taula.- GAUZATU TURISMO Programa 2000-2009 ........................................................................................................................ 131 41. taula.- AFI TURISMO Programa 2000-2009 ................................................................................................................................. 132 42. taula.- MET Programa 2001-2009 .............................................................................................................................................. 133 43. taula.- CTC Programa 2003-2009 .............................................................................................................................................. 134 44. taula.- CJVT Programa 2000-2009 ............................................................................................................................................. 135 45. taula.- ACC Programa 2000-2009 .............................................................................................................................................. 136 46. taula.- PCT Programa 2000-2009 .............................................................................................................................................. 137 47. taula.- PDT Programa 2000-2009 .............................................................................................................................................. 138

MERKATARITZA ETA TURISMO SAILBURUORDETZA. EUSKO JAURLARITZA. Euskal Turismoaren 2010-2013ko Lehiakortasun eta Berrikuntza Plana 5

1. Sarrera Turismoaren industriak Euskadin bizi duen egoeraren diagnostikoa egiteko erabilitako materialetako bat da dokumentu hau1 eta Euskal Turismoaren 2010-2013ko Lehiakortasun eta Berrikuntza Plana (ETLBP) osatzeko abiapuntua izango da.

Dokumentu hau Euskal Turismoaren 2010-2013ko Lehiakortasun eta Berrikuntza Plana osatzeko egin den prozesu metodologikoaren hasierako fasetan —Egindako ibilbidea eta egoeraren diagnostikoa— txertatzen da.

1 Dokumentu honen osagarri, LKS S.Coop enpresak —Eusko Jaurlaritzaren

Merkataritza eta Turismo Sailburuordetzari ETLBP plana egiteko aholkularitza teknikoa ematen dion aholkularitza-enpresak— beste txosten bat egin du: “Euskal Turismoaren egungo egoeraren azterketa-diagnostikoa: turismoaren magnitude nagusiak Euskadin”. Prozesuan parte hartu duten turismo-agente garrantzitsuenek txosten hori aztertu eta ontzat eman dute.

1. irudia. Euskal Turismoaren 2010-2013ko Lehiakortasun eta Berrikuntza Plana

(ETLBP) osatzeko prozesu metodologikoaren eskema

Iturria: LKS S.Coop. Dokumentu honen eta bateratze-lanaren helburua agente turistiko nagusientzat hausnarketarako material izatea da, baita oinarri edo abiapuntu izatea ere, honako hauek lortzeko:

• Euskal Turismoaren Lehiakortasun eta Berrikuntza Plan berriari ekiteko abiapuntuko egoerari buruzko diagnostiko partekatua lortzeko.

• Euskal Autonomia Erkidegorako politika turistiko berriaren lehentasunak identifikatzeko.

Euskal turismoaren sektorea osatzen duten protagonista

publiko eta pribatu guztientzat komunak diren

jarraibideak ezartzen ditu Planak, kontuan izanik sektore

horren ezaugarri nagusia agenteen arteko

zeharkakotasuna dela.


Hori horrela izanik, txosten honen bidez, euskal industria turistikoaren ikuspegi eguneratua eta ahalik eta osatuena —modu sintetikoan bada ere—, betiere denboran izan duen bilakaera kontuan izanik. Txosten hau egiteko, honako hauek egin behar izan dira:

1) Euskal industria turistikoaren lehiakortasunerako eta berrikuntzarako estrategikoak diren gaiei buruz, edota politika turistikoen, sektoreko enpresen nahiz horiekin loturiko sektoreen egoerari buruz eta helmugaren egoerari buruz berriki egindako plan, azterlan sektorial eta txostenak sakon aztertzea.

2) Informazio turistikoko estatistika-iturri nagusiak aztertzea, bai eskualdeko eremuan, baita estatuko eta nazioarteko eremuetan ere; “Euskal turismoaren magnitude nagusiak” izeneko dokumentu partzialean garatuta dago.

3) Informazio kualitatiboa atzematea eta iritziak kontrastatzea Euskal Autonomia Erkidegoko turismoaren arloko lehiakortasunarekin eta berrikuntzarekin loturiko eta sektoreko agenteekin elkarrizketak eginez.

Sarrerako kapitulu honen segidan, dokumentuak honako egitura hau du:

• 2. kapitulua: Industria turistikoa eta turismoaren garrantzi ekonomikoa. Industria turistikoa zein handia eta konplexua den jasotzen du, baita turismoa oso garrantzitsua dela ere, aberastasuna eta enplegua sortzeko gai den jarduera ekonomikoa den aldetik. Garrantzi hori gero eta gehiago onartzen da eta gero eta hobeto neurtzen da munduan, Espainian eta Euskal Autonomia Erkidegoan bertan.

• Kapitulu nagusia: Euskal turismoaren lehiakortasunaren azterketa estrategikoa. Txosten honen zati garrantzitsuena da eta

Michael E. Porter-en diamantearen tresnaren bidez egindako azterketa azaltzen du, modu sintetikoan. Lehiakortasuna aztertzeko eredu metodologiko horren abiapuntu lehiakortasunaren ikuspegi estrategiko eta egiturazkoa da, helmuga turistikoen lehiakortasuna bere industrien etengabe hobetzeko eta berritzeko ahalmenaren araberakoa dela aintzat hartuta. Era berean, berrikuntza hori baldintzatuta egongo da enpresa turistikoen eta helmuga turistikoen arteko lehiakortasunaren presioarekin eta intentsitatearekin; izan ere, lehiakortasun hori intentsoagoa den heinean, enpresek nahitaez berritu eta hobetu beharko dute. Dena dela, eredu horretan oso garrantzitsuak dira helmugan dauden beste hainbat faktore; hala nola produkzio-faktoreen, eskari turistikoaren, faktore kausalen eta horien artean sor daitezkeen sinergia-harremanen ezaugarriak, helmugaren politika turistikoa eta abar.

2. irudia. Lehiakortasunaren diamantea

Iturria: M.E.Porter


Faktore horiek guztiak modu ordenatuan eta oso-osorik bildu ditugu “lehiakortasun-diamantean”. Diamante horrek lau erpin —faktore multzo— ditu, elkarren artean lotuta daudela; erpinez gain, "gobernu-efektua" eta "lankidetzarako erakunde eta organismoak" ere baditu, eta lau erpin horietako edozeinetan eragin dezakete.

Diamantearen erpin bakoitzean balantze bat egiten da, Euskal Autonomia Erkidegoko industria turistikoaren lehiakortasunean eta berrikuntzan palanka-eragina izan dezaketen elementu sendo edo positiboak sintetizatuz, baita lehiakortasuna geldiaraz dezaketen elementu ahul edo negatiboak ere. Azterketa-eskema horri jarraiki, honako atal hauek daude.

• Ondorioak biltzen dituen azken kapitulua. Euskal turismoaren lehiakortasunaren azterketa estrategikoan garrantzitsuak diren elementuak sintetizatzen dira, diagnostiko bat egin eta politika turistikoari dagokionez, 2013. urteari begira jarraitu beharreko estrategia finkatzen hasi.


2. Turismoaren garrantzia eta Turismo Industria mugatzea

2.1 Industria turistikoa mugatzea Beste enpresa-jarduera batzuk ez bezala, zeharkako sektorea da eta jarduera-adar ugaritan diharduten enpresak hartzen ditu eraginpean, hain zuzen ere prozesu turistikoan kontsumitzen diren ondasunak eta zerbitzuak ez ezik jarduera turistikoarekin zuzeneko loturarik ez duten bestelako ondasunak ere ekoizten dituzten enpresak. Turismo kontzeptupean honako jarduera hauek biltzen dira: bidaiariek bidaietan eta beren ohiko ingurunetik kanpoko egonaldietan egindako jarduerak, betiere bidaia eta egonaldi horiek urtebetetik beherakoak badira; Nazio Batuen gomendioei jarraiki, jarduera horiek egiteko arrazoiak sei multzotan banatu dira:

• Aisialdia, olgeta eta oporrak; • senide eta lagunak ikustea; • negozioak eta arrazoi profesionalak; • osasun-tratamenduak; • erlijioa, erromesaldiak; eta • beste hainbat arrazoi.

Horretaz gain, beste bi turismo mota ere kontuan izan behar dira, bidaiaren arrazoia dela-eta helmugan gaua igarotzen ote den arabera. Helmugan ostatu-gaurik egiten ez bada, txangolaritzat hartzen dira; txangolarien fenomenoa kuantitatiboki garrantzitsua da, inpaktu ekonomiko nabarmena baitu (baina, oro har, ez da hain ongi neurtzen).

Turistek ondasun eta zerbitzuetan egindako gastuaren ikuspegitik begiratuta, honako kategoria nagusi hauek bereizten dira ohiko moduan:

• Ostatua

• Jatetxeak

• Garraioa

• Ondasunak erostea

• Beste hainbat produktu eta zerbitzu, hala nola kulturarekin edo kirolarekin loturiko ikuskizunak, ibilgailuak alokatzea, bidaia-agentzien komisioak eta abar.


3. irudia. Turismo Industria

Iturria: LKS, S.Coop.


2.2 Turismoaren garrantzia mundu osoan Sektore turistikoa gako-sektorea da bai nazioartean bai nazioan. Mundu osoan, urteak joan eta urteak etorri, gero eta helmuga gehiagotan inbertsioak egin dituzte turismoa garatzeko; hartara, turismoa funtsezko eragile bihurtu da garapen sozioekonomikoan, lanpostuak eta enpresak sortuz, azpiegiturak garatuz eta esportazioak eragindako diru-sarreren bidez. Turismoa nazioarteko merkataritzaren faktore nagusietako bat izatera iritsi da. OMT Turismoaren Mundu Erakundeak emandako informazioaren arabera, 2008. urtean, nazioarteko turismoak eragindako diru-sarrerak % 1,7 handitu ziren eta termino errealetan, AEBetan 944.000 milioi dolarretara (642.000 milioi euro) iritsi zen 2008an. Nazioarteko bidaiarien garraioak eragindako diru-sarrerak 183.000 milioi dolar dira AEBetan, eta nazioarteko turismoaren guztirako diru-sarrerak, nazioarteko bidaiarien garraioa (hau da, bisitarien esportazioak) barnean hartuta 1,1 bilioi dolar baino gehiago dira AEBetan; bestela esateko, egunean 3.000 milioi. Zerbitzuen esportazioen mundu osoko bolumenaren % 30 inguru osatzen du horrek, eta ondasun eta zerbitzuen mundu osoko esportazioen % 6 (2001. urteko % 9 baino gutxiago). Mundu osoan, turismoa laugarren postuan dago esportazio-kategoriei dagokienez, erregaien, produktu kimikoen eta automozioaren atzetik. Etengabeko hazkundean hainbat urte jarraian egin ostean, 2008. urtearen erdialdera joera-aldaketa nabarmena gertatu zen, eskari turistikoan jaitsiera handia izan baitzen munduko ekonomia aldakorraren ondorioz (finantza-krisia, petrolioaren eta lehengaien prezioak gora egitea, kanbio-tasan gorabehera bortitzak). Hala eta guztiz ere, munduko herrialde guztien % 80ren baino gehiagoren kasuan, turismoa diru-sarrerak sortzen dituzten 5 kategoria

garrantzitsuenen barruan sartzen da; beraz, turismoa mundu osoko produkzio-sektore nagusietako bat dela esan dezakegu.

2008. urtean, nazioarteko turisten etorrerak 922 milioira iritsi ziren, 2007an 904 milioi izan ostean; hortaz, % 2ko hazkundea gertatu zen. Munduko hazkunde hori urteko lehenengo zatian izandako emaitza onen ondorio izan zen, finantza-merkatuak kolapsatu eta atzeraldia gertatu aurretik.

Urteko bigarren erdian joera-aldaketa bortitza izan zen: nazioarteko etorrerak egonkortu edo jaitsi ere egin ziren 2008ko azken hilabete guztietan. Oro har, urtarriletik ekainaren bitarteko % 5eko hazkundearen ondoren urteko bigarren erdian % 1eko murrizketa gertatu zen.

Eskualde guztietan emaitza positiboak izan ziren, Europan izan ezik, etorrerak egonkortu egin baitziren (% +0,3). Hala ere, ekonomiaren gorabeheren aurrean babestuta ez dagoen arren, turismoak beste hainbat sektorek —esaterako eraikuntzak, higiezinen sektoreak eta autogintzak— baino hobeto egin dio aurre krisi ekonomikoei.

Horretaz gain, turismoak enplegua sortzen du zerbitzu eta sektore ekonomiko askoren bidez, jarduera turistikoetara bideratuta egon (hotelak, bidaia-agentziak, operadoreak...) edo ez egon (garraio-zerbitzuak, kirolarekin loturiko gaiak, argazki-industria, artistak, orkestrak, portu-enpresak, merkataritza eta abar).

OMTren datuen arabera, turismoak zuzeneko 75 milioi lanpostu baino gehiago sortzen ditu mundu osoan (mundu osoko enpleguaren % 2-3). Zenbateko horri zeharkako enplegua ere gehituz gero, 195 milioi enplegu baino gehiago izango lirateke, mundu osoko enpleguaren % 7-8 inguru.


1. grafikoa.- Turismo hartzailea 1990-2008

2. grafikoa.- Turismo hartzailea hilabetearen arabera. Nazioarteko turisten

etorrerak (milioiak)

Mundu osoan, turismoa munduko enplegu-iturri nagusietako bat da:

• Zuzeneko 75 milioi lanpostu baino gehiago mundu osoan.

• Lan-munduan sartzeko bide azkarra da (gazteak, emakumeak…) Esportazio-sektore garrantzitsua (bereziki, garatzen ari diren herrialdeen kasuan):

• Munduko zerbitzu-esportazioen % 30.

• Garatzen ari diren herrialdeetako zerbitzu-esportazioen guztirakoaren % 45era ere iritsi da.

Ekonomia berdea lortzeko pizgarri eta transformazio-faktore garrantzitsua da.

• Munduan enplegua sortzen eta ekonomia suspertzen laguntzen du, zuzenean eta efektu biderkatzailearen bidez.

• CO2ren emisioen zati erlatiboki txiki baten (% 5) erantzule izaki, turismoak jarrera egokia eta konpromisoa hartu du karbono-emisioak arian-arian murrizteko eta ekonomia ekonomia berde bihurtzen laguntzeko.


Hazteko aurreikuspenak dituen sektorea.

• 2020rako aurreikuspenak: 717 milioi turisten etorrerak Europan, 397 milioi Asia ekialdean eta Ozeano Barean, eta 282 milioi Amerikan (horiek baitira hartzaile nagusiak).

• Guztira 1,6 bilioi turisten etorrera aurreikusita, Europak etorreren eskualde nagusi izaten jarraituko du, nahiz eta 1995. urteko % 60tik 2020. urteko % 46ra jaitsiko den.

• Aurreikusitako urteko hazkundea % 4,1 inguru da mundu osoan.

2.3 Turismoaren garrantzia Espainian eta EAEn Turismoa garrantzitsua da ekonomiari eta enpleguari laguntzen diolako, baina ez horregatik bakarrik; izan ere, turismo iraunkorra funtsezkoa da kultura-arloko eta natura-arloko ondarea zaindu eta birgaitzeko, eremu behartsuetan baliagarria da tokiko garapena lortzeko, gizarte-kohesioa indartzen du, pertsonen arteko akordioak bultzatzen ditu, baita beste kultura eta balio batzuk ezagutzea ere, munduko herrialdeen eta eskualdeen irudia zabaltzen lagunduz. Dena den, atal honetan turismoaren garrantzi ekonomikoa aztertuko dugu. Hona hemen Turismoak nazioko ekonomietan duen garrantzi ekonomikoa —barnekoa nahiz nazioartekoa— neurtzeko modurik hoberena: Turismoaren Satelite Kontuaren (TSK) Gomendatutako Esparru Metodologikoaren bidez; Nazio Batuen Estatistika Batzordeak onartu du. Herrialde askotan ezartzen ari dira esparru hori, baina oraindik gutxi batzuek dituzte datu osatuak eta konparagarriak. Datuak oraindik ere zatikatuak izaki, ezin ditugu emaitza zehaztuak eman mundu osorako. Dena den, TSKa baliatuz lortutako jakintza eta esperientzia lagungarri izan dira turismoak mundu osoko ekonomietan betetzen duen eginkizuna hobeto ulertzeko, eta gako-adierazleen gutxi gorabeherako balioak lortzea ahalbidetzen dute. Datuak dituzten herrialdeetatik lortutako informazioa abiapuntu hartuta, OMTk honako hauek kalkulatu ditu: munduko turismoak Barne Produktu Gordinari (BPG) egiten dion ekarpena % 5 inguru da, eta enpleguari dagokionez, lanpostu guztien % 6-7 inguru.


Ekonomia aurreratu eta dibertsifikatuen kasuan, turismoak BPGari egiten dion ekarpena % 2tik % 10era bitartekoa izan daiteke: % 2 turismoa sektore txikia den herrialdeetan, eta % 10 turismoa herrialdeko ekonomian funtsezko sektorea den kasuetan. Espainian, Turismoaren Satelite Kontuaren lehenengo bertsioa 1996. urtean egin zen, Kontabilitate Nazionalaren metodologiari jarraiki, eta harrezkero, urtero ematen ditu datuak. EINen arabera, 2008. urterako Espainiako Turismoaren Satelite Kontuaren (ETSK) estimazioei jarraiki, azken eskari turistikoan desazelerazioa gertatuko zen, Espainiako ekonomiaren bilakaera orokorrarekin bat eginik, eta Barne Produktu Gordinari (BPG) egindako ekarpena % 10,5era jaitsiko zen, 2007an baino hiru hamarren gutxiago. Iturri horren arabera, Espainiako sektore turistikoaren aktibo kopurua 2.889.153 pertsona izan zen 2008. urtean, alegia, ekonomia nazionaleko aktiboen % 12,6 eta zerbitzu-sektoreko aktiboen % 19,7.

3. grafikoa.- Turismoak Espainiako ekonomiaren BPGari egindako ekarpena (Eguneko prezioetan. %) (2000-2008)

Iturria: EIN, Espainiako Turismoaren Satelite Kontua. Oinarria 2000.

2000-2008 Serie Kontablea

Azkeneko hamarkadan industria turistikoak Estatuko BPGan, oro har, parte-hartze erlatibo txikiagoa izan duen arren, termino absolututan, industria turistikoaren zenbatekoak gora eta gora ari dira, 2000. urtean sortutako ia 73.000 milioietatik ia 114.000 milioietara 2008. urtean, aldi horretan % 56ko hazkundea izanik.


4. grafikoa.- Turismoak Espainiako ekonomiaren BPGari egindako ekarpena (Eguneko prezioetan. Milioi €-tan) (2000-2008)

Iturria: EIN, Espainiako Turismoaren Satelite Kontua. Oinarria 2000.

2000-2008 Serie Kontablea

Bilakaerari erreparatuta, sektore turistikoaren aktiboetan izandako hazkundea (% 4,3) handiagoa izan zen jarduera ekonomikoen (% 3,0) eta zerbitzu-sektorearen (% 3,6) guztirakoetan izandakoa baino. Zehazki EAEri dagokionez, turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpenaren lehenengo estimazioa 1994. urtean egin zen (input-output taulak) eta lehen Satelite Kontua 2005 urtean. Berriki, EAEko Turismoaren azken Satelite Kontuaren datuak argitaratu dituzte, eta datu horietan oinarrituta, esan dezakegu EAEn 2008an egindako gastu turistikoa 3.596 milioi eurora iritsi dela, BPGari egindako ekarpena % 5,3 izanik.

Hurrengo orrialdeko taulan ikus daitekeenez, 2008an gastu turistikoaren erdia baino gehiago (% 54) honako hauek eragin dute:

• Euskadin bizi diren eta jarduera turistikoa Autonomia Erkidego berean egiten duten turistek eta txangolariek, eta

• Turismo igorleak jatorrian egiten duen gastuak; alegia, arrazoi turistikoak direla-eta, EAEn bizi direnak EAEtik kanpo joaten direnean EAEn bertan egiten dituzten gastuak (bidaia-agentziak eta garraioa, batez ere).

Gainerako % 46a EAEtik kanpotik datozen bisitariek eragiten dute, hau da, Estatuko beste Autonomia Erkidego batzuetatik edo beste herrialde batzuetatik datozen turistek eta txangolariek.


1. taula.- Turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpena. Balioa eta BPGaren gaineko ehunekoa. 2000-2008 (milioi €)

Iturria: TSK-EAE (Oinarria 2000, 00-04 datuetan eta Oinarria 2005, 2005-2008 datuetan), Eustat (a) Aurrerapena

Euskal ekonomiarentzat, oro har, eta industria turistikoarentzat, bereziki, 2000-2005 aldia oso positiboa izan zen hazkunde-zifrei dagokienez, bi faktore horiek oso garrantzitsuak direla nabarmenduz. Hori horrela izanik, turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpenaren goranzko joera txikia berretsi egiten da, 2005-2006 urteetan sortutako guztirako BPGaren % 5,5era iritsita, baina 2006tik aurrera BPG turistikoaren (gastu turistikoa) atzeraldi jarraitua gertatu zen. Nolanahi ere, urte arteko hazkundea euskal ekonomiaren batez besteko hazkundea baino handiagoa da oraindik ere, 2008. urtean izan ezik. Nolanahi ere, 2000. urtetik, EAEn guztirako gastu turistikoak gora egin duela ikusi dugu, 2000. urtean 2.000 milioitik 2008an ia 3.600 milioira iritsita.

5. grafikoa- Gastu turistikoaren eta BPGaren bilakaera. EAE 2000-2008. Urte

arteko ald. %.

4,9 4,7 5,05,3 5,2 5,5 5,5 5,4 5,3

5,5 5,26,5

8,37,5

7,8 7,6

3,0

1,9

10,4

12,5

6,7

12,5

8,8

5,7

‐0,2-1,0

1,0

3,0

5,0

7,0

9,0

11,0

13,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

% Turismoa/BPGa

BPGa

Gastu turistikoa

Iturria: Geuk egina, Eustat-en datuetan oinarrituta.


Era berean, honako datu hauek ere nabarmendu nahi ditugu:

• EAEn turismoaren hazkunde-erritmo erlatiboa handiagoa izan da Estatu osoan baino. Hain justu, turismoak EAEko BPGari egindako ekarpena % 74,4 handitu da eta Estatuan % 56, 2000-2008 aldian.

• EAEko BPG turistikoaren bilakaeran ere hazkunde erlatibo

handiagoak izan dira erreferentziazko beste AEetan baino 2003-2007 aldian -% 38,1-; hala nola Galizia -% 33,3-, BPGari egindako ekarpena % 10,9 duela. (Estatuko batez bestearen hazkundea % 31,5 inguru da). Hala ere, Galiziaren gastu turistikoa (6.000.000 milioi 2007an) ia bikoitza da EAEren gastuarekin alderatuta (3.603.000 milioi 2007an).

2. taula.- Turismoak BPGari egindako ekarpena. Eguneko prezioak (milako €). 2003-2008

Iturria: Geuk egina honako hauen datuetan oinarrituta: Impactur, Eustat, Gaztela eta Leongo Estatistika Zuzendaritza Nagusia eta SITE. Lurraldeari dagokionez, historian zehar Euskadik izan duen tradizio turistikoa Gipuzkoako hiriburuan eta kostaldean oinarritu da, baina arian-arian, errealitate hori aldatu egin da; zehazki, 2005. urteaz geroztik, turismoaren lurralde-banaketa handiagoa da Euskadin eta Bizkaia lehenengo postura igo da termino absolututan garrantzi turistikoari dagokionez, baina ez BPGari dagokionez.

3. taula.- Turismoak euskal ekonomiari egindako ekarpena LHaren eta urtearen arabera

Iturria: CST-CAPV (Oinarria 2000, 00-04 datuetan, eta Oinarria 2005, 2005-2008 datuetan), Eustat. ( a ) Aurrerapena


Establezimenduak Ekarpen ekonomiko horren atzean jarduera-sare oso bat ezkutatzen da, EAEko jarduera ekonomikoko establezimendu guztien artean gero eta garrantzi handiagoa izanik. EAEko establezimendu turistikoen kopurua hazten ari da urtetik urtera, eta gainerako jardueren erritmoa baino azkarrago, gainera. Hori horrela izanik, 2000-2008 aldian, jarduera turistikoen garrantziak zertxobait gora egin du EAEko establezimendu guztiei dagokienez; izan ere, 2000. urtean % 15,5 ziren eta 2008an % 16,2.

6. grafikoa- Establezimendu Turistikoen bilakaera, Zerbitzuen Guztirakoa eta EJSNen Guztirakoa. EAE 2000-2008 (2000=100)

Iturria: Eustat. DIRAE

Hona hemen presentzia handiena duten jarduerak: edarien establezimenduak, jatetxeak eta higiezin-jarduerak. 7. grafikoa.- Establezimendu Turistikoen banaketa. EAE 2008 (%/guztirakoa)

%31,5

%11,9

%11,5

%11,4

%7,7

%6,3

%5,4

%3,6

%2,5

%2,2

%1,6

%1,3

%1,0

554 Edaritegiak

553 Jatetxeak

702 Onibar‐ondasunak norbere kontura alokatzea

701 Norbere konturako onibar‐jarduerak

602 Lehorreko bestelako garraio‐motak (6024 salb.)

703 Besteren konturako onibar‐jarduerak

923 Arteetako eta ikuskizunetako bestelako jarduerak

926 Kirol‐jarduerak

633 Bidai agentzien eta turismoko eragileen jarduerak eta turismoa laguntzeko bestelakoak

927 Hainbat jolas‐jarduera

551 Hotela

552 Kanpinak eta egonaldi laburreko bestelako ostatu‐motak

925 Liburutegietako, artxiboetako, museoetako eta bestelako kultura‐instalazioetako jarduerak



4. taula.- Establezimendu Turistikoen bilakaera, Zerbitzuen Guztirakoa eta EJSNren Guztirakoa. EAE 2000-2008


Jarduera-adarraren arabera, jatetxeek eta antzeko jarduerek egiten diote ekarpen handiena EAEko BPG turistikoari. Zehazki, BPG turistikoaren % 30 inguru horrelako jarduerekin loturik dago. Horien atzetik Hotel eta antzekoak datoz (% 14,4) eta, alde handiagoz, higiezin-alokairuen zerbitzuak (% 7,5) eta garraioarekin loturiko bestelako zerbitzuak (% 7,3).

5. taula. BPG turistikoan izandako parte-hartzea, jarduera-adarraren arabera. 2008

Iturria: Geuk egina, Eustat-en datuetan oinarrituta.

Ez dugu ahaztu behar “turistikotzat” hartutako establezimenduen jarduera guztia ez dela zuzenean produkzio turistikotzat jotzen.

(Esate baterako, eta taulan ikus daitekeenez, higiezin-zerbitzuen barruan, zerbitzu horien jardueraren % 3,7 soilik dago produkzio turistikoarekin loturik. Beste muturrari helduta, bidaia-agentzien jardueraren % 100 produkzio turistikoarekin loturik dagoela esan dezakegu).

6. taula.- Turismoak sektore-produkzioan duen parte-hartzea, jarduera-

adarraren arabera. EAE (2008) (a)

Iturria: CST-CAPV (Oinarria 2005, 2005-2008 datuetan), Eustat.(a) Aurrerapena.

Hori horrela izanik, honako hauek egiten diote ekarpen handiena produkzio turistikoari: bidaia-agentziek, bidaiarien garraio-


enpresek (airez eta itsasoz), ibilgailu-alokairuak, ostatuak (hotelak eta antzekoak) eta jatetxe eta antzekoek. Datu horien argitara, Euskadiko eskaintza turistikoa —hoteleko ostatu-eskaintza izan ezik—, hein handi batean, hurbiltasuneko eskariari erantzunez osatu dela esan dezakegu, eta hori sendotutakoan eta bisitarien etorria gero eta handiagoa zela ikusita, kanpoko eskaerari erantzuten eta begiratzen hasi zen. Enplegua Industria turistikoak eragindako enpleguak aztertzeko hiru estatistika-iturri baliatu ditugu eta gutxi gorabeherako zenbatekoak eman dizkigute:

1. Alde batetik, Turismoaren Satelite Kontuak; horien arabera, 2005ean industria turistikoak sortutako enpleguak, guztira, 42.259 ziren, hau da, urte horretan EAEn sortutako enplegu guztiaren % 4,4. 2000. urteko datuekin alderatuta, 2.177 enplegu gutxiago ziren.

2. Eustaten Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendari esker establezimendu kopuruari eta horietan sortutako enpleguari buruzko informazioa lortu dugu. Hori horrela dela, JEGIDen 2009ko urtarrilaren 1eko datuen arabera, industria turistikoaren barruan sartzen diren establezimenduetan 92.963 enplegu sortu dira. Horrek esan nahi du 2000. urteko zenbatekoen aldean % 37,4ko hazkundea gertatu dela eta, termino absolututan, 2000. urtean baino 25.301 enplegu gehiago dira.

8. grafikoa.- Enpleguaren bilakaera Establezimendu Turistikoetan, Zerbitzuen Guztirakoan eta EJSNren Guztirakoan. EAE 2000-2009

(2000=100)


Jatetxeetan metatzen da langile gehien (guztirakoaren % 21,3) eta jarduera turistiko horretan izan da hazkunde portzentual handiena sortzen duen enpleguari dagokionez, 2000. urteko datuekin alderatuta (% +38,7). Atzetik edari-establezimenduak datoz, 2009. urtean 19.500 enplegu dituztela, baina kasu horretan, 2000. urteko zenbatekoekin alderatuta % 8,7ko galera izan da enpleguan.


7. taula.- Enpleguaren bilakaera Establezimendu Turistikoetan, Zerbitzuen Guztirakoan eta EJSNren Guztirakoan. EAE 2000-2009


8. taula.- Enpleguaren bilakaera Establezimendu Turistikoetan, jarduera-adarraren arabera. EAE 2000-2009


3. EINen Zerbitzuetako Urteko Inkestako datuen arabera, 2007. urtean industria turistikoan okupatutako langileak 58.000 lagun inguru ziren, hau da, 2000. urtean baino % 3 gehiago eta 2004an EAEren kasuan Inkestak finkatutakoari dagokionez, jaitsiera nabarmena izanik.

Termino absolututan EAEren posizio erlatiboa Asturias, Kantabria edo Errioxarena baino hobea den arren, inguruko beste Autonomia Erkidego batzuekin alderatuta, gainerako AEetan 2004. urteaz geroztik okupatutako langileen kopuruak gora egin du, Euskadin ez bezala.


9. taula.- Turismo-sektorean okupatutako langileen bilakaera (2000-2007)

Iturria: EIN. Zerbitzuetako Urteko Inkesta

Azkenik, aipatu behar dugu oso datu gutxi daudela turismoaren arloan, genero-ikuspegia kontuan izanik aztertuta. Ildo beretik, EUSTATek 2004. urtean Ostalaritza-sektorearen inkesta ekonomikoa argitaratu zuen eta datu horien arabera, ostalaritzan okupatutako langileen % 55 emakumeak ziren (beraz, gizonak % 45). Garai hartan, datu horien arabera jarduera “feminizatzeko” joera zegoen; izan ere, 5 urteren buruan (1999-2004) emakumeak % 47,5 izatetik % 55 izatera iritsi baitziren. Alabaina, gaur egun, ezin dugu jakin 2004an aipatutako joera hori sendotu egin ote den.

10. taula.- Ostalaritzan okupatutako langileak, sexuaren, EJSNko taldearen eta lurralde historikoaren arabera. 1999-2004

Iturria: Eustat. Ostalaritza-sektorearen inkesta ekonomikoa. 2004.


3. Turismoaren Lehiakortasunaren Azterketa Estrategikoa Euskal turismoaren azterketa estrategikoa egiteko Porter-en lehiakortasun-diamantearen tresna erabili dugu.

4. irudia. Porter-en Lehiakortasun Diamantea Industria turistikoari aplikatuta

Ltokiko lehia sendo eta intentsoa presio oso eraginkorra da konpainia bat etengabe hobetzeko. Tokikomerkatuan enpresekmerkatuan parte hartzeko lehiatzen dute, pertsonak eta talentuak atzemateko, izenona lortzeko eta abar. Horregatik, enpresek kostuakmurrizteko bide berriak bilatu behar izaten dituzte,eta kalitatea hobetu, merkatu edo bezero berriak bilatu eta abar. Lehia intentsoa arazoa baino gehiagoepe luzerako lehiakortasunaren faktore erabakigarria da. Zenbat eta lehia handiagoa izan, orduan etahandiagoa da presioa, baita estandarrak hobetzeko eta produktu berriak sartzeko gogoa ehiakortasun‐trebetasunak sortzeko berrikuntza sustatuko duen giroa behar izaten da. tokian ere, edo berrikuntzakprozesuetan nahiz kudeaketan, eta abar.

Helmuga modu lehiakorrean garatzekoezinbestekoa denmasa kritikoa.Oinarrizko faktoreak: ondare‐legatua,naturarekin, arkeologiarekin eta kulturarekinloturiko aberastasunak eta abar.Faktore espezializatuei esker, herrialde edoeskualde baten ondare‐jaraunspena,baliabideak eta erakargarriak balioesten dira,turistikoki antzeko legatua duten herrialde edoeskualdeen gainetik.Aintzat hartutako elementuak: irisgarritasuna,helmuga irisgarri egiteko diseinatutakoazpiegitura, produktu turistikoak, segurtasunpertsonalaren maila egokiak eta laguntzekozerbitzu publikoen (osasuna, garraioak etaabar) estaldura handia; gaitasun turistikoaduten giza baliabideak, tokiko biztanleakabegitsuak izatea eta jarduera turistikoetanduten parte‐hartzea, eta abar.

Turismo‐sektorearen lehiakortasuna eta berrikuntza, era berean, erlazionatuta dago bestelako sektore etaindustria lagungarrien indar eta lehiakortasunarekin, hala nola: ostalaritzarako eta sukaldaritzarakoelikagaien eta horniduren hornitzaileak, ikastetxeak eta prestakuntza‐zentroak, maila operatiboan,teknikoan nahiz kudeaketa mailan, jarduerarekin lotutako zerbitzu‐enpresak (aholkularitzak, itzultzaileak,laguntzaileak, ekitaldi‐antolatzaileak, merkataritza, bankuak, aseguruak, eta abar), teknologia‐hornitzaileak, informazioaren teknologietan espezializatutako enpresak, etab. Horretaz gain, helmugakoeta industria turistikoaren jarduera elementu biderkatzailea izan daiteke sektore ekonomiko askorentzat.Jardueren eta enpresen, prestakuntza‐zentroen, ikerketa‐zentroen eta abarren arteko harremanik ezaeragozpen handia izatenda balioa sortzeko.

Enpresa lehiakorrenek tokiko eskari bat dute,mundu osoko eskari garatu etazorrotzenetakoa izanik. Bezero zorrotzeiesker, enpresek indartzen ari diren premiakatzeman eta bete ditzakete etaberrikuntzarako pizgarri bihurtzen dira.Gainera, tokiko bezeroek beste herrialdebatzuetako premiak iragarri edo egokitzendituztenean, tokiko enpresentzako abantailakare handiagoak dira.Helmuga turistikoa lehiakorra izan dadin,negozioak mugiaraziko dituen inputaeragingo duten turisten eta txangolarienmasa kritiko jakin bat lortu behar da. Bainakopurua ere ez da nahikoa. Turistazorrotzenak erakarri behar dira, agenteguztiek senti dezaten berritzeko premiabezero horiek asetzearren. Eskariarenkalitateak lehiakortasuna eta berrikuntzaeragiten ditu.

Iturria: LKS, S.Coop


Txosten honen hurrengo orrialdeetan euskal turismoaren posizioaren berri ematen saiatuko gara, faktore produktiboen baldintzei dagokienez, enpresa-estrategiaren eta lehiaren testuingurua ere aztertuko dugu, lotura duten sektoreak eta laguntzekoak, eta eskariaren baldintzak. Gainera, atal berezi batean Jaurlaritzaren eta gainerako administrazio publikoen politika turistikoa eta jarduna aztertuko ditugu.

3.1 Produkzio-faktoreen baldintzak Diamantearen erpin horretan zera agertzen da, helmuga modu lehiakorrean garatzeko ezinbestekoa den masa kritikoa. Turismoaren arloan, herrialde baten garapena ahalbidetzen duten oinarrizko faktoreak honako hauek dira, funtsean: naturarekin, arkeologiarekin eta kulturarekin loturiko aberastasunen ondare-legatua, klima eta abar. Hala ere, herrialde edo eskualde baten lehiakortasuna batik bat faktore espezializatuen kalitatean oinarritzen da, faktore horiei esker balioesten baita turistikoki herrialde edo eskualde horren ondare-jaraunspena, baliabideak eta erakargarriak, antzeko legatua duten herrialde edo eskualdeen gainetik. Hona hemen faktore espezializatu mota horren hainbat adibide: irisgarritasuna; helmuga irisgarri egiteko diseinatutako azpiegiturak; erakargarri, baliabide eta produktu turistikoak; segurtasun pertsonalaren maila egokiak eta laguntzeko zerbitzu publikoen (osasuna, garraioak eta abar) estaldura handia; gaitasun turistikoa duten giza baliabideak; baita tokiko biztanleak abegitsuak izatea eta jarduera turistikoetan duten parte-hartzea ere. Produkzio-faktoreen baldintzak hobetzen badira, etengabeko hobekuntzaren aldeko jarrera eta berrikuntza lortuko dira etengabe,

bereizteko estrategiak eta, azken batean, egiazko lehiakortasun-abantailak garatuz.

Kokapen geografiko interesgarria, Europako merkatu igorle garrantzitsuarekiko sarbide eta guzti

Euskal Autonomia Erkidegoak 7.235 kilometro koadro ditu, eta Espainiako Estatuaren iparraldean dagoenez gero, egoera geografiko pribilegiatua du; izan ere, horri esker, berehala iristen gara Europako herrialde nagusietara. Euskadi mugaz gaindiko kokalekuan egotea bera ere baldintza interesgarria da garapen turistikoaren ikuspegitik begiratuta. Badira Euroeskualdea eraikitzeko batera lan egiteko hainbat foro edo organismo, baina zehazki turismoaren arloa ez du batek berak ere aztertzen (ura, gizarte-gaiak, kirolak, mugikortasuna… lantzen dituzte). Dena den, Eurohiriaren sustapen turistikoarekin loturiko gaiak lantzen hasi dira jadanik, baita Biarritzeko aireportua erabiltzen duten bidaiarien garraioa eta komunikazioa ere. 2010-1013ko Euskadiko Turismo Marketin Planeko merkatu geografikoen araberako lehentasunak kontuan izanik, konturatuko gara merkatu horietaraino distantzia handienak gehienez ere 3-4 orduko bidaian betetzen direla.


2010-1013ko Euskadiko Turismo Marketin Planaren lehentasunak merkatu geografikoen arabera

•Madril•Katalunia (Bartzelona)•Euskadi (Bilbo/ Donostia-SanSebastián/ Vitoria-Gasteiz)•Aragoi (Zaragoza)•Gaztela eta Leon •( Valladolid/ Burgos/ Salamanca)

•Nafarroa (Iruñea)•Errioxa (Logroño)•Valentziako Erkidegoa (Valentzia/Alacant)•Frantzia (Tolosa, Bordele, Paris, Niza, Lyon, Marseilla)•Londres•Alemania (Frankfurt eta Munich - ososegmentatua)*

•Kantabria (Santander)•Asturias (Oviedo/ Gijón)•Andaluzia (Sevilla/ Málaga)•Belgika (Brusela)•Alemania (Frankfurt/ Munich)*•Erroma•Galizia (Coruña/ Santiago/ Vigo)•Mallorca •Italia (Milanerria)•Amsterdam


Garraioko eta komunikazioko azpiegitura modernoak izanez gero, nazioko eta nazioarteko merkatuetatik errazago iristen da helmugara

Azpiegiturak garrantzi handieneko alderdia dira jarduera turistikoan, helmugen eta nazioko nahiz nazioarteko merkatuen arteko lotura egitea ahalbidetzen baitute, nazioko eta nazioarteko proiekzioa indartuz eta, bertaz, Euskal Autonomia Erkidegoaren lehiakortasuna areagotuz beste helmuga batzuen gainetik.

Euskal Autonomia Erkidegoak errepide, tren eta hegazkin bidezko garraio eta komunikazioen azpiegitura modernoa du, eta konexio erosoak eta arinak ahalbidetzen ditu Espainiako gainerako Autonomia Erkidegoekin eta Europarekin. Bilboko aireportua handitu eta garatzeari esker, eta garraio-azpiegitura handiari esker —turismoaren ikuspegitik begiratuta, abiadura handia salbuetsita—, Euskadi helmuga iristerraza da, bai Estatuko merkatuarentzat, baita nazioartekoarentzat ere. Kontuan izateko moduko beste datu bat ere aipatuko dugu: 2008. urtean —eskura ditugun azken datu ofizialak urte horretakoak dira— Estatuan bizi diren pertsonek autoa erabili zuten Euskal Autonomia Erkidegora etortzeko. Atzerrian bizi eta Euskadira etorri zirenen kasuan, errepidez iristen direnak % 68,58 dira, eta aireportuen bidez % 31,42.

11. taula- EAEn hartutako bidaiak garraiobidearen arabera (Estatuan bizi direnak)


12. taula.- EAEn hartutako bidaiak garraiobidearen arabera (atzerrian bizi direnak)

9. grafikoa 10. grafikoa

Iturria: Geuk egina Frontur eta Familitur-en datuetan oinarrituta.


Aurkeztutako datuen arabera, EAEn dagoen errepideen azpiegitura turismoarentzat oso garrantzitsua dela ikus dezakegu. EAEko errepideekin 4.250 kilometrotik gora osatzen dira autobideak, autobiak, bi erraileko errepideak, errepide nagusiak eta eskualdeko errepideak kontuan izanik. Nabarmentzeko modukoak dira Bilbo – Behobia autobidea (A8), Bilbo – Zaragoza autobidea (A68), Kantauriko autobia, Leitzarango autobia eta N-1 errepidea. Europarekiko komunikazioari dagokionez, Euskadi Lisboa – Stockholm nazioarteko ardatzaren erdian dago eta Europako gainerakoarekin komunikatuta dago E-5, E-70 (A-8) eta E-80 (A-68) errepideen bidez. Nolanahi ere, azpiegiturei esker lortutako irisgarritasuna eta mugigarritasuna ez datoz bat barne-komunikaziorako zailtasunekin eta, beraz, gurera autoz etortzen diren turista askorentzat ez da erraza izaten gure herrian barrena turismo-ibilbideak egitea eta leku interesgarrienetara joatea. Horretaz gain, Europako edo Estatuko beste leku batzuetara joateko geuretik igarotzen diren bidaiari asko gurean turista izateko erakartzea eragozten da. Bestalde, antza, trenak ez du garrantzi handirik bidaia eta joan-etorri turistikoetarako, baina abiapuntuko egoeran azaldutakoaren arabera, gure Autonomia Erkidegoan ia 600 km trenbide ditugu, gehi Bilboko metroa (eta laster Donostiakoa), gehi Bilbo eta Gasteizko tranbiak:

• Estatuko hiriburu nagusiekin trenez konektatua Espainiako

Trenbide Sarearen (RENFE) bidez. • egunero linea zuzena dugu Lisboa, Oporto, Paris eta Frantzia

eta Europako hiri garrantzitsuenekin Irun – Hendaiatik, Frantziako trenbide-sarearen bidez.

• Euskal Autonomia Erkidegoko hiri eta herri nagusietan tren-geltokiak ditugu.

• tokiko mailan, FEVE-ren (Ferrocarriles Españoles de Vía Estrecha) sarearen bidez, Kantauri itsasoaren itsasertzeko eremuarekin loturik, eta EuskoTrenen (Eusko Jaurlaritzari esleitutako sarea) bidez, euskal hiri garrantzitsuenetako hiri inguruko eta aldiriko trenen zerbitzuekin.

Baina zalantzarik gabe, turismoaren etorkizunari begira, garrantzitsuena zera da, helmugara trenez iristea eta barruan egin daitezkeen joan-etorriak edo fluxuak, euskal “Y” esaten zaion tren-proiektuaren bidez. Proiektu horretan abiadura handiko korridore batek nazioarteko ibilbide luzeko lineekin lotura egingo du, eta ordu-erdi eskasean euskal hiriburuak lotuko ditu, Euskadi Europarekin komunikatuta izanik, gure posizio geoestrategikoa eta mugaz gaindikoa sendotuz, bisitari eta turisten sarbidea eta joan-etorriak hobetuz, hiru hiriburuen potentziala optimizatuz lehentasunezko segmentu eta produktuetan, eta herrialde-helmugaren irisgarritasunari lagunduz.

“Y” vasca Coche Autobús

Vitoria-Gasteiz/Bilbao

28 mn 45 mn 60 mn

Vitoria-Gasteiz/Donostia

34 mn 70 mn 90 mn

Bilbao/Donostia 38 mn 60 mn 70 mn

“Y” vasca Tren actual

Coche Autobús

Bilbao/Madrid 3h 00 mn 5h 40 mn 4h 15 mn 1h 40 mn

Bilbao/ París 5h 35 mn 9h 10 mn 12 h 2h 20 mn

Donostia/ París 5h 05 mn 7h 10 mn

10h 30 mn -

Donostia/ Madrid

3h 06 mn 6h 5h 15 mn 1h 30 mn

Vitoria/ París 5h 31 mn 8h 12 h -

Bidaiarien itsasoko garraioari dagokionez, 2008an 322.000 bidaiari izan ziren. Historikoki, itsaso bidezko bidaiarien fluxu hori P&O Ferries ontzi-konpainiaren esku egon dela esan dezakegu; 17 urtez Bilbo eta Postmouth (Britainia Handia) arteko joan-etorria egin izan du. Dena


den eta, bereziki, 2000. urteaz geroztik, itsas bidaien etorrera ere indartzen hasi zen. Hori horrela izanik, 2008an jadanik bidaiari gehiago iristen ziren itsas bidaietatik P&O ferrian baino.

11. grafikoa.- Bidaiarien mugimendua Bilboko Portuan 1996-2008

Iturria: Eustat.

P&O Ferries ontzi-konpainiari dagokionez, 2010. urtean Bilbao-Portsmouth linea ixtea erabaki zuten; 'Pride of Bilbao' itsasontziak egiten zuen bidaia.

EAEn hiru aireportu ditugun arren, ahulezia dago turistak airez iristeko garaian Aireportu-azpiegiturei dagokienez, EAEn aireportu bana dago hiru hiriburuetan:

• Loiu Bilbon: nazioartekoa da eta Kantauriko eremu guztiko garrantzitsuena da bidaiari-trafikoari dagokionez, 2009an 3.654.952 bidaiari izan baitzituen. 2009. urtean, EAEko bidaiarien fluxu guztien ia % 91,2 Loiuko aireportuan metatu zen.

• Foronda Gasteizen: "Lehenengo berezia" kategoriakoa da eta, Frankfurt-ekoaren atzetik, Europako produktu galkorren bigarren terminal handiena du; DHL konpainiak Iberiar Penintsularako eta Afrika iparralderako aire-kargak finkatzeko zentroa da. Hala ere, aireportu horretan 2009an erregistratutako bidaiari kopurua 39.933 baino ez da, Logroñon antzera (35.664) eta Iruñekoan (335.590) edo Zaragozakoan (528.683) baino askoz gutxiago.

• Hondarribia Donostian: aireportu txikia da; egunero hegaldi gutxi ditu eta hiru konpainiak jarduten dute. 2009an 314.262 bidaiari izan ziren.

EAEko aireportuetan ia 4.010.000 bidaiari erregistratu ziren 2009. urtean; horrek esan nahi du 2000. urtearekin alderatuta % 36,5eko hazkundea gertatu dela.


12. grafikoa.- Euskal aireportuetako bidaiari-fluxuaren bilakaera 2000-2009

Iturria: Eustat eta AENA

13. grafikoa- Bidaiari-fluxuaren banaketa EAEko aireportuaren arabera (2009)

Foronda; %1,0

Loiu; %91,2

Hondarribia; %7,8

Iturria: AENA

Azken urteotan, bidaiarien eta hegaldien kopuruak behera egin du euskal aireportuetan. 2008-2009 urteetan bidaiari kopuruaren jaitsiera orokorra izan da Espainiako aireportu guztietan (% -8,1) baina askoz ere nabarmenagoa izan da euskal aireportuetan (Bilbo: % -12,4; Donostia: % -22,1; Vitoria-Gasteiz: % -41,1). Jaitsiera hori kaltegarria da garapen ekonomikoarentzat; izan ere, eragina du enpresetan, herritarrek eta merkantziek aukera gutxiago dute aire-garraio bidez mugitzeko, eta turismoari dagokionez, prezioak garestitu egiten dira, erabiltzaileen kaltetan.

14. grafikoa- Bidaiari-fluxuaren bilakaera EAEko aireportuaren arabera (2000-2009) 2000=1000

Iturria: AENA

% - 18,4


13. taula. Bidaiari kopuruaren bilakaera euskal aireportuetan 2000-2009

Penintsularen iparraldeko aireportu guztietan murriztu da bidaiari kopurua 2008tik 2009ra bitarte, honako hauetan izan ezik: Burgosen (% 112,5, baina soilik 27.710 bidaiari izan ditu) eta Santanderren (% 11,9 hazi da azken urtean; 958.157 bidaiari). Bereziki deigarria da Loiuko aireportuaren eta Santanderreko aireportuaren artean sumatzen den kontrastea; izan ere, Loiuko aireportuan azken bi urteotan (2008 eta 2009) bidaiarien kopuruak bilakaera negatiboa izan du, baina Santanderrekoan, 617.351 bidaiari —% 64,43— kostu txikiko Ryanair konpainiari dagozkio. EAEko aireportuetan izandako bidaiari kopuruaren jaitsieran eragina izan du munduko krisi-egoerak, baina baita beste hainbat faktorek ere:

• Egiturazko faktoreak (erakunde arteko akordio bati esker, Hondarribia-Donostiako Aireportuaren Gida Plan berria egiteko erabakia hartu da); euskal erakundeek faktore horiek aztertu eta zuzendu beharko dituzte, aire-garraioan epe ertain eta luzean gerta daitezkeen aldaketak kontuan izanik, baita abiadura handiko euskal trenbide-sarea laster abiaraziko dela ere. Aireportu-sistema indartzeko estrategia egokia diseinatze aldera, hori guztia aztertu eta aintzat hartu beharko da.

• Kostu txikiko aire-lineen etengabeko zabalkundea.

Forondako eta Hondarribiko aireportuetan ez dago low cost aire-linearik. Aldiz, Loiuko aireportuan horrelako lineek gero eta garrantzi handiagoa dute. Hain justu, gaur egun Loiun jarduten duten kostu txikiko lineak 5 dira. Forondaren kasuan, Arabako Foru Aldundiak Ryanair konpainia ezartzeko ahalegina egin zuen, baina nahiz eta 643.000 euro baino gehiago kobratu zituzten diru-laguntzetan, zerbitzuak urtebete eskas iraun zuen.

14. taula.- Euskal aireportuetan jarduten duten konpainiak

Iturria: AENA eta egileak egina. Gorriz Low-Cost konpainiak.

Telekomunikazio-sare sendoa eta Informazioaren Gizartean txertatze-maila handia

Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun, belaunaldi berriko Lineak daude –200 bit/segundo, 64 kbit/segundo eta 34 Mbits/segundo


artekoak– datuak transmititzeko, Interneterako, Intraneterako, faxerako eta abarretarako egokiak. Telekomunikazioetan aritzen diren enpresa ugari daude, eta horrek lehiakortasun-maila ona bermatzen du, Interneterako sarbideetarako eta kable bidezko telekomunikazioekin zerikusia duten zerbitzuetarako, hau da, zerbitzu integraturako. Ohiko telefono-azpiegituraz gain, zuntz optikoko sareak ditu, eta Tarifa Finkoko zerbitzuak eskaintzen dira, eta RDSI eta ADSL teknologiak erabat integratuta daude komunikazio-sisteman. Internet erabiltzeko ohitura duten herritarren ehunekoa bizkor ari da gora egiten, herritarren erdiak dira dagoeneko. Halaber, banda zabaleko konektagarritasuna errealitate bihurtu da lurralde osoan. Euskadin 10 langile baino gehiago dituzten enpresen artean, posta elektronikoa erabiltzen dutenen eta web-orria dutenen ehunekoa EB27ren batez bestekoaren parekoa da, eta herrialderik aurreratuenen batez bestekotik hurbil dago. Dena den, bide luzea dugu egiteke oraindik, bereziki, baliabide elektronikoen bidezko merkaturatzean eta saldu osteko zerbitzuan, edo mikroenpresak (sektore turistikoan presentzia handia dute) aro digitalean txertatzeari dagokionez. Era berean, honako datu hau nabarmendu behar dugu: Internet oso jende gutxik erabiltzen du Euskadira etortzeko bidaia antolatzeko garaian, Estatuarekin eta mundu osoko joerekin alderatuta. Zehazki, 2008an, EAEra etorritakoen % 7,3k soilik erabili zuen Internet (i) helmugari buruzko informazioa lortzeko, (ii) erreserbak egiteko (garraioa edo ostatua) edo (iii) ordainketak egiteko. Eskariaren baldintzei buruzko txosten honen hurrengo atalean informazio gehiago eskainiko dugu bidaiaren aurretik, bidaian bertan eta bidaiaren ostean Internetek betetzen duen eginkizunaren gainean.

15. taula.-Internet erabiltzea bidaia prestatzeko, helmugaren arabera. 2001-2008 Autonomia Erkidegoaren arabera.

Iturria: Egileak egina Familitur-en datuetan oinarrituta.

Goi-mailako bizi-kalitatea, segurtasuna eta osasuna

Euskal Autonomia Erkidegoak parametro oso onak ditu bizi-kalitateari dagokionez, osasunean, hezkuntzan, etxebizitzan, kirolean eta abarretan. Halaber, delituei dagokienez, EAE azken 10 urteotan 57 punturen (1000 biztanle bakoitzeko irekitako diligentzia kopurua) bueltan dabil, Estatu osoko batez besteko tasen (97 puntu 2007. urtean) oso azpitik. Osasun-baliabide publiko guztiak Eusko Jaurlaritzak kudeatzen ditu Osakidetza Euskal Osasun Zerbitzuaren bidez; 2008an Estatu osoko osasun-arretarik onena izendatu dute. Aurrekontuaren % 32,3 Osasun Zerbitzura bideratu zen 2008. urtean.

EAEko herritarrek turismoari buruzko iritzi positiboa dute.

Basquetour-ek Turismoari eta kalitate turistikoari buruzko azterlan bat egin zuen 2009ko azaroan; horren arabera, EAEko 10 herritarretatik 7k (% 68) uste du azken aldian turista gehiago iristen ari direla EAEra, baina turismoak gora egin dutela uste dutenen ehunekoa aurreko


urteetan baino txikiagoa da. Turismoak gora egin duen iritzi hori hedatuena dago kolektibo guztietan (sexuaren, adinaren, ikasketa-mailaren arabera), bereziki Bizkaian eta hiriburuetan, eta Araban gutxiena. Baina turismoaren garapen iraunkorrerako garrantzitsuena zera da, % 71k uste duela turismoa oso garrantzitsua dela garapen ekonomikorako eta enplegurako (soilik % 3k uste du ez dela batere garrantzitsua). Iritzi hori ez da ia ezer aldatu azken urteotan eta Araban zertxobait txikiagoa da, baina udalerri ertainetan ere. Era berean, % 81ek dio turismoa elementu positiboa dela gure eguneroko bizitzan. % 1ek baino ez du negatibotzat jotzen. Turismoa gure eguneroko bizitzan positiboa dela pentsatzen dutenen ehunekoak gora egin du zertxobait azkeneko datuari dagokionez. Testuinguru mesedegarri hori lagungarria da euskal turismoaren iraunkortasunerako, baina hala ere, Euskal Turismoaren 2006-2009ko Lehiakortasun Planean sentsibilizazioaren premia zegoela aipatzen zen; hain zuzen ere, herritarrak, erakundeak eta, oro har, gizartea sentsibilizatu behar zela zioen, turismoa oso garrantzitsua delako aberastasuna eta enplegua sortzen dituelako eta gakoa delako herriaren garapen iraunkorra eta orekatua lortzeko. Ildo beretik, zenbait erakunde (hain justu, Gipuzkoako Foru Aldundia, Turismo Zuzendaritzatik) turismoa EAEn barruan bertan sustatzera bideratutako lan-ildoak garatzen ari dira, herritarrek turismoa enplegua eta aberastasuna eragiten duen jardueratzat har dezaten lortzeko (esaterako: niregipuzkoa); tokiko herritarrak dira kanpaina horien xede-publiko, anfitrioiak, preskriptore eta bezero potentzialak diren aldetik.

Sektorearen prestakuntza eta kualifikazioa

Egia esan ez dago informazio estatistiko zehatzik euskal turismo-sektorearen kualifikazio-mailari dagokionez, baina sektoreko agenteekin egindako kontrastean oinarrituta, gehiengoa bat dator giza baliabide gutxi daudela prestakuntza turistikoarekin, oro har. Ildo beretik, datu estatistikoen hutsuneak hutsune, sektore turistikoko agenteen profesionalizazioa —eremu publikoan nahiz pribatuan— muga garrantzitsua da euskal turismoaren lehiakortasunarentzat eta berrikuntzarentzat, betiere ETLBP plana egiteko prozesuan elkarrizketatutako sektoreko agenteen ustez eta plana egiteko osatutako foro eta lan-taldeetako parte-hartzaileen ustez.

Gastronomiarekin eta kultura-eskaintza garrantzitsuarekin loturiko erakargarri handia, ekipamendu eta azpiegituren laguntzarekin

EAEko herritarren ustez, turismoa gehien erakartzen duten elementuak honako hauek dira: eskaintza gastronomikoa (% 66), paisaia eta natura (% 43) eta kultura-eskaintza eta museoak (% 36). Turismoaren erakargarri nagusia eskaintza gastronomikoa dela diotenak inoiz baino gehiago dira. Euskal gastronomia gure herriaren bereizgarri eta enbaxadore izan da urte askotan. Euskal Autonomia Erkidegoan, “egile-sukaldaritza” ez ezik gizarte osoa eta elikadura-kate osoa barnean hartzen dituen kultura gastronomiko sakon eta errotua ere nabarmentzen da, hein handi batean, kalitate handiko tokiko lehengaietan oinarrituta. 2010. urtean produktu enogastronomikoaren Gourmet Experience kluba sortzeko proiektua osatu zen; proiektu horretan Espainiako 5


enpresa-talde berritzailek parte hartzen dute, CICtourgune – EBE Euskadi Turismoa tartean dela, eta Industria, Turismo eta Merkataritza Ministerioaren barruan, SEGITTUR-ek enpresa-talde berritzaileei ematen dien finantzaketa ere jasotzen du; proiektu horren esparruan egindako azterlan batean honako ondorio nagusi atera zen: Espainiako herritarren erdiak baino gehiagok (% 53,95) dio gastronomiak eta ardoak eragin nahikoa edo handia dutela bidaien helmuga aukeratzeko garaian. Multzo horren barruan, % 72,62k dio arrazoi gastronomikoek bultzatutako bidaiaren bat egin izan duela; beraz, 10,1 milioi espainiar turista enogastronomiko potentzialak dira. Gizonek egiten dituzte horrelako bidaiak, gehienbat. Egindako azkeneko bidaia gastronomikoaren batez besteko gastuari eta iraupenari dagokienez, azterlanaren arabera batez besteko egonaldiak 4,68 egunekoak izan ziren eta egunean pertsona bakoitzeko 163 €-ko gastua egin zuten, ostatua eta jatetxeak barnean hartuta. Azterlanari jarraiki, turistek beste jarduera batzuk ere egiten dituzte bidaietan; esaterako, ardoak eta bestelako produktu gastronomikoak erostea, naturarekin eta kulturarekin loturiko ondareaz gozatzea, bodegak bisitatzea, dastatzeak eta degustazioak, museoak bisitatzea eta jai nahiz ekitaldi gastronomikoetan parte hartzea. Produktu enogastronomikoaren Gourmet Experience kluba sortzeko proiektuaren azken helburua irizpideak eta oinarriak finkatzea da, hain zuzen ere, produktu enogastronomikoaren gourmet klub bateko kide izateko bete beharreko irizpideak eta oinarriak, betiere honako hauetan oinarrituta: gastronomiaren tradizioa eta abangoardia uztartzea, lehengaien kalitatea, tokian tokiko eta sasoian sasoiko produktuetan oinarritutako sukaldaritza, errezeta tradizionalak berreskuratzea, askotariko ardo-karta izatea tokian tokiko ardoak bereziki garrantzitsuak izanik eta abar. Proiektu horren aurretik ere izan dira gastronomiaren eta turismoaren eremuko beste ekimen eta proiektu estrategiko batzuk; hala nola

Saborea España produktu gastronomikoaren klubean Donostiak izan zuen parte-hartzea, Arabako Errioxako ardoaren ibilbidea eta beste berriago batzuk, baina ez dira bereziki edo bakar-bakarrik turismoarekin loturik (Basque Culinary Center, Sukalleku, Sukaltalde…). Euskadik potentzialtasun izugarriak izaki esparru horretan, gastronomia eta enoturismoa izango dira euskal turismoaren 2010-2013ko marketin-estrategiaren oinarrizko sektore estrategikoetako bat eta horretan oinarritzen dira turismoa sustatzen lan egiten duten beste erakunde batzuen (Gipuzkoako Foru Aldundia, kasu) Marketin Planak ere. Baina ez dugu ahaztu behar Arabako eta Bizkaiko Merkataritza Ganberek lan handia egin dutela azken urteotan enoturismoaren gainean, Wine Capital sarearen bidez. Kulturaren eremuan, Euskadiren baliabide, potentzialtasun eta erakargarriak ere askotarikoak eta garrantzitsuak dira, eta horietako batzuk garrantzi eta eragin handia duten turismoarengan. Adibidez, Bilboko Guggenheim Museoa, Portugaleten dagoen Bizkaiko zubi esekia (Unescok Euskadiri emandako lehen Gizadiaren Kultura Ondarea 2006. urtean) Chillida-Leku, Gasteizko Santa María Katedrala, Artium-a, Bilboko Arte Ederren Museoa, eta beste hamaika museo EAE osoan banatuta, baita elizak, santutegiak, burdinolak eta nazioartean ospe handia duten kultura-ekitaldi ugari ere (Donostiako Zinemaldia, Jazz Jaialdiak eta abar), herrietako jaiak alde batera utzi gabe. Euskal Autonomia Erkidegoan azpiegitura garrantzitsua dugu kultura-turismoa garatzeko, baita biltzarrekin eta bilerekin loturiko turismoa garatzeko ere.


Kultura-azpiegiturak

Kultura-azpiegiturei dagokienez, kultura-turismoarekin loturiko produkzio-faktore diren aldetik, EAEn ditugun kultura-ekipamenduen eta museoen kopurua nabarmendu behar da. Izan ere, Euskadin askotariko museoak ditugu eta, errentagarritasunarekin loturiko kontuak alde batera utzita, lagungarri izaten dira bisitariek euskal kulturaren hainbat bertsio ezagutzeko. Ildo beretik, 2008ko datuen arabera, Museo Guggenheim Bilbao museoak euskal museoetako bisitarien % 40 inguru biltzen du, eta Donostiako Aquariuma edo Bilboko Arte Ederren Museoa atzean uzten ditu, alde handiaz (% 12 eta % 10, hurrenez hurren).


16. taula.- Bisitarien sarrera kultura-ekipamenduetan. EAE 2001-2008


Biltzarretarako azpiegiturak:

Bilera-turismoa eta, horren barruan, biltzarren jarduera EAEko lehentasunezko 4 sektore turistikoetako bat da. 2001-2008 aldiko datuetan ongi ikus daitekeen moduan, jarduera hori etengabe hazten ari da eta punta-puntako ekipamenduak ditu, batik bat, Bizkaian eta Gipuzkoan (Euskalduna eta Kursaal), baina laster, Araban egun dauden ekipamenduak (Europa Kongresu Jauregia eta Goiuriko Jauregia) osatu egingo dira Kongresu, Erakusketa eta Arte Eszenikoen Jauregi berriari esker.

17. taula.- Biltzarren jarduera. EAEra bertaratutako ordezkariak,

guztira, eta LHaren arabera. (2001-2008)

Iturria: Euskadi.net/turismo

Azoketarako azpiegiturak:

“Bileren turismoa” esaten zaion esparru horren barruan, EAEn feriak, lehiaketak eta abar egiten direnean bisitari asko mobilizatzen dira bai Bilbo-Barakaldo (Bilbao Exhibition Centre) inguruan, baita Donostia-Irun (Ficoba) inguruan ere. Hori horrela izanik, 2008. eta 2009. urteetan krisiaren eragina sumatu izan da ferien, erakusketarien eta bisitarien kopuruari dagokionez: 2009. urtean BECen 21 feria egin ziren eta 2.252 erakusketarik parte hartu zuten; BEC Batzarrak-en 137 ekitaldi izan ziren eta Bizkaia Arenan 25 ikuskizun. Guztira 1.228.000 bisitari izan ziren. Horrekin batera, Ficoban 154 jarduera egin ziren 2009an, eta 1.000.000 bisitari pasatxo izan zituzten.


18. taula.- Bisitarien sarrera BECen 2000-2008

Natura-ingurunea eta paisaia aberatsa gutxi baliatzen dira turismoaren ikuspegitik begiratuta

7 parke natural, 5 biotopo babestu eta ia 25 zuhaitz babestu ditugu Euskadiko Naturgune Babestuen sarean; mendiak, bailarak, urtegiak, Biosferaren erreserbak eta 252 kilometroko kosta. Euskadiko natura-ondarea oso aberatsa da. Euskadira etortzen diren turistek hobekien balioesten duten alderdietako bat ingurune naturala (paisaia, mendiak, hondartzak) da.

BIOSFERA ERRESERBAK

PARKE NATURALAK

BIOTOPO BABESTUAK


Dena den, horiek guztiak oinarrizko faktoreak dira eta, Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, balioespen turistikoari dagokionez, oso esku-hartze maila txikia izan dute. Turistek ez dute euskal ingurune naturala askorik erabiltzen eta jarduerak egiteko ere gutxi erabiltzen da. Egoera hori ez dator bat barneko turismoaren hazteko joerarekin eta euskal turismoaren marketin-planean sektore horri emandako lehentasunarekin, ezta gure inguruan egiten ari diren esfortzu handiekin ere. Gune Babestuetako Turismo Iraunkorrerako Europako Gutuna (CETS) EUROPARC Europako Parke naturalen eta nazionalen federazioaren ekimen da eta helburu orokor bat du: turismoaren garapena sustatzea iraunkortasunaren bidetik Europako naturgune babestuetan. CETS hori metodo bat da, baita turismo iraunkorraren printzipioak aplikatzeko borondatezko konpromiso bat ere, betiere naturgune babestuen kudeatzaileei eta enpresei bideratuta, estrategiak modu parte-hartzailean definitzeko. Europa osotik, naturguneen arduradunek kudeaketa iraunkorra egiaztatu duten naturgune gehien Espainian daude. Eskaintza hori eskuragarri dago Turismo Iraunkorraren Europako Gutunaren (CETS) egiaztapena lortu duten naturgune babestuetan. Zehazki, Europan dauden 75 naturgune babestuetatik 28 Espainiako lurretan daude baina horietatik ez dago bat bera ere Euskal Autonomia Erkidegoan.

Nolanahi ere, BASQUETOUR Turismoaren Euskal Agentzia ahalegin handia egiten ari da azken aldia natura-turismoarekin loturiko nitxo-produktuak garatzeko. Esate baterako:

• Euskadiko BTT ibilbideak.

• Mendi-ibiliak.

• Hegaztiak behatzea (Birding).

• eta abar.


+ Kokapen geografiko interesgarria Estatuko eta Europako merkatuei dagokienez.

+ Mugaz gaindiko posizioa.

+ Garatutako garraio- eta komunikazio-azpiegitura, eta laster tren bidezko konexioa hobetzea —abiadura handiko trena—, helmugara iristeko erraztasun handiagoak izanik, merkatu berrietan sartzeko aukera handiagoak eta barneko-fluxuak hobetuz.

+ Portu-azpiegitura itsas bidaien turismoa garatzeko gai izatea.

+ Telekomunikazio-sare sendoa eta Informazioaren Gizartean txertatze-maila handia EAEko herritarren eta enpresen aldetik.

+ Bizi-kalitatea eta kalitatezko zerbitzu publikoen sare handia (segurtasuna, osasuna eta konforta).

+ Administrazio publikoak eskumenak eta baliabideak ditu. Administrazioen eta erakundeen sare aberatsa eta askotarikoa.

+ Helmuga osatua, esperientzia anitzeko helmuga izateko gaitasuna baduela.

+ Turismoarentzat erakargarriak diren baliabideak (gastronomia, ondarea, natura eta paisaia, kultura) herrialde osoan: hiriburuak, barnealdea eta kostaldea.

+ Barneko turismoa (landa-eremua, natura eta abentura) garatzeko potentzial handia, Europako merkatu nagusietan turismo mota horren eskaria indartzen ari denean. (Lurraldearen orekari eta iraunkortasunari laguntzen dio).

+ Nitxo-produktuan garapena hasten ari da naturako turismoaren segmentuan, BASQUETOURetik.

+ Enoturismoaren (Ardoaren ibilbidea, Wine Capital sarea) eta gastronomiaren (Sukalleku euskal gastronomiaren bloga, GFAk bultzatuta) eremuetan esperientzia duten ekimenak, produktu enogastronomikoaren Kluba sortzeko lehen urratsak Enpresa Talde Berritzaileen eskutik (EBE Euskadi Turismoa), enoturismoaren eremuan bidea egina duten ekimenak (Basque Culinary Center-ek nazioartean proiekzioa izateko potentziala eta abar).

+ Ferietarako, biltzarretarako azpiegiturak eta kultura-azpiegitura garrantzitsuak herrialde osoan, bereziki, hiriburuetan.

+ EAEko herritarren turismoaren gaineko jarrera eta pertzepzio positiboa.

ELEMENTU SENDOAK EDO POSITIBOAK (PALANKAK)


– Barneko komunikazioan/interkonektibitatean eragozpenak, herrialdean ibilbide turistikoak egiteko edo autoz iristen diren turista-bolumen handi batek gune interesgarrietara iristeko zailtasunak izanik.

– Seinaleztapen turistiko txarra gure errepide eta autobideetan.

– Mugak aireportu-azpiegituran (Hondarribia).

– EAEko aireportuetan (Foronda eta Hondarribia) low cost linea gutxi, eta gainera inguruko aireportuetan low cost aukeraren alde egin dute eta bidaiari kopuruak gora egin du.

– Daude garraio-azpiegiturak baliatzea eskari turistikoaren ikuspegitik begiratuta.

– Administrazio-egitura konplexua (Jaurlaritzaren Sailak, Foru Aldundiak, Garapen Agentziak, Partzuergoak, Udalak...).

– Helmugaren potentzial turistikoa behar adina garatu gabe.

– Natura-ingurunea eta landako paisaia eta kostalde aberatsa, baina gutxi baliatuta turismoaren ikuspegitik begiratuta.

– Zenbait agenteren ustez, 2010-2013ko Turismoko Marketin Planeko produktu-garapenaren planteamenduan kostaldearen eta barnealdearen potentziala galtzeko arriskua dago.

– Produktu-garapenaren maila txikia (baliabide asko ez dira produktu turistiko bihurtu).

– Lehiakortasun turistikoaren erronka berrietara egokitutako prestakuntza-eskaintza urria.

– Prestakuntza turistikoa duten giza baliabide gutxi izatea, oro har, eta, bereziki, gerentzia-arloetan.

– Tokiko herritarrentzat (bizitzaren ari garen krisi-egoeran ez hainbeste) sektorea ez da oso erakargarria (bereziki, ostalaritzako zenbait lanbidetan). Zenbait lanbide ez direnez erakargarriak, txandakatze handia eta profesionaltasun-maila txikia dago.

ELEMENTU AHULAK EDO NEGATIBOAK (OZTOPOAK)


3.2 Eskariaren baldintzak Globalizaziorantz bideratutako mundu batean, tokiko eskariak garrantzi txikiagoa duela pentsa daiteke, baina hori ez da horrela. Enpresa lehiakorrenek tokiko eskari bat dute, mundu osoko eskari garatu eta zorrotzenetakoa izanik. Bezero zorrotzei esker, enpresek indartzen ari diren premiak atzeman eta bete ditzakete eta berrikuntzarako pizgarri bihurtzen dira. Bezero horiek gertu izanez gero, enpresek bizkorrago erantzun diezaiekete, komunikazio-lineak laburragoak direlako, ikusgaitasuna handiagoa eta proiektuak elkarrekin egiteko aukera dutelako. Tokiko bezeroek beste herrialde batzuetako premiak iragarri edo egokitzen dituztenean, tokiko enpresentzako abantailak are handiagoak dira. Eskariaren kalitateari dagokionez, garrantzitsuena eskakizun-maila da, hau da, zuzenean artatutako bezeroek industria bati ezartzen dioen eskakizun-maila. Beraz, eskariaren hazkunde-joera eta bolumena, jatorria eta segmentazio-maila kontuan izatea garrantzitsua da, baina, batik bat, helmuga bisitatzen duten turisten zaletasunak, eskakizunak eta sofistikazio-maila. Nazioko eta nazioarteko eskari zorrotza eta kualifikatua izateak produktu eta zerbitzuak perfekzionatzea sustatzen du helmugan dauden enpresen kasuan. Helmuga turistikoa lehiakorra izan dadin, negozioak mugiaraziko dituen inputa eragingo duten turisten eta txangolarien masa kritiko jakin bat lortu behar da. Baina kopurua ere ez da nahikoa. Turista zorrotzenak erakarri behar dira, agente guztiek senti dezaten berritzeko premia bezero horiek asetzearren. Eskariaren kalitateak lehiakortasuna eta berrikuntza eragiten ditu.

Hazten ari den eskaria EAE osorako

Erabili ditugun iturri estatistiko guztien datuak aztertuta, zera esan dezakegu, 2008an EAEra etorri ziren turisten kopurua 5,5 milioitik gorakoa izan zela.

• EINetik eta Eustatek egindako Turismo Establezimendu Hartzaileei

buruzko Inkestatik jasotako datuen arabera, 2008. urtean 2.356.226 turistek hartu zuten ostatu ostatu-establezimendu publikoetan, alegia, hoteletan, landa-turismoan (nekazaritza-turismoko establezimenduetan) eta kanpinetan.

• Eustatek eta EINek ostatu publikoetan egindako erregistroez gain, FRONTUR eta FAMILITUR estatistiken arabera 2008an 2,5 milioi pertsona inguruk bidaiatu zuten EAEra bigarren etxebizitzetan ostatu hartuz, hau da, senitarteko edo lagunen etxeetan, norberaren etxean edo alokairuan. Era berean, orain artekoak alde batera utzita, ostatu hartzeko beste formula batzuetan 702.000 pertsona inguru kalkulatzen dira.

• Beraz, eta iturri eta urte askotako datuak uztartzeagatik kontu

handiz ibili behar den arren, esan daiteke Euskadin mota guztietako zerbitzu turistikoak eskatzen eta kontsumitzen dituztela 5,5 milioi pertsonak baino gehiagok.

• Gainera, ez da ahaztu behar 19 milioi pertsonak baino

gehiagok (horien artetik 11 milioi espainiarrak eta 8 milioi atzerritarrak) egun bateko txangoa egin zutela EAEra (Frontur-en eta Familitur-en datuak), eta horiek produktu eta zerbitzu turistikoak kontsumitzeko beste eredu batzuk dituzte.

2009ko datuei dagokienez, Euskadin guztira 2.259.365 sarrera erregistratu ziren ostatu turistikoko establezimenduetan, eta guztira


4.478.711 ostatu-gau izan ziren. Hala ere, EAEko eskari turistikoaren bilakaeran krisiak ere eragina izan du, eta 2008an izandako atzeraldia areagotu egingo da 2009an.

15. grafikoa

Iturria: Geuk egina Eustaten eta EINen datuetan oinarrituta.

Atzera begira, EAEn azken urteotan erregistratutako sarrerei eta ostatu-gauei buruzko datu ofizialen argitara, eskari turistikoan hazteko joera garrantzitsua sumatu da azken hamarkadan (% +36,96 sarreretan 2000-2009 aldian, eta % +38 ostatu-gauetan, aldi berean), inguruko beste Autonomia Erkidegoetan (Galizia, Asturias, Kantabria, Errioxa, Nafarroa) baino gehiago.


19. taula.- Turisten sarrerak hotel-establezimenduetan Autonomia Erkidegoaren arabera. (2000-2009)

Iturria: Geuk egina EINen datuetan oinarrituta.

2006-2009 aldian, turisten sarrerak EAEn % -1 murriztu dira. Aldi horretan sarrerak jaisteko egoera hori, dena den, Estatuko Autonomia Erkidego ia guztietan gertatu da. Nolanahi ere, EAEko jaitsiera aldi horretan txikiagoa da inguruko erreferentziako beste erkidegoetan (Asturias, Kantabria, Errioxa, Nafarroa eta Galizia) erregistratutakoa baino. Ostatu-gauei dagokienez, 2006tik 2009ra bitarte izandako jaitsiera % -3koa da EUSTATen datuen arabera. Sarrerekin bezalaxe, egoera hori gainerako Autonomia Erkidegoetara ere orokor daiteke. Sarrerei eta ostatu-gauei buruzko datuak ostatu motaren arabera banakatuz gero, euskal nekazaritza-turismoko establezimenduetan eskaria ez da murrizten ez sarrerei dagokienez, ez ostatu-gauei dagokienez, eta hori gutxi balitz, 2006-2009 aldian bi aldagai horietan hazkunde esanguratsua ere izan dute (% +10eko hazkundea sarreretan eta % +4,2koa ostatu-gauetan).

Lurralde-desoreka eskariaren hazkundean

Eskaria hiru lurraldeetan nola banatzen den erreparatuz gero, Arabak du posizio ahulena historikoki. 2000-2009 aldian, Arabako hotel-establezimenduetako sarrerak % 5,84 baino ez dira hazi, EAE osorako hazkundearen batez bestekoa % 36,96 izanik aldi berean. Egoera bereziki kezkagarria da Arabako hiriburuan; izan ere, Gasteizen izandako sarreren hazkundea soilik % 4,06 hazi da 2000-2009 aldian, baina horretaz gain, 2006-2009 aldian eskaria txikitu ere egin da, hiriburuko hotel-establezimenduetako sarrerak % -14,1 murriztuz. Araban, oro har, eta, bereziki, hiriburuan turisten sarrerak gutxitzen ari dira hiru urtez jarraian: 2007, 2008 eta 2009. Arabako barnealdeari dagokionez, egoera ez da hain negatiboa, baina hala ere, eskaria ez dute nahikoa erakartzen, ez gorakada eragiteko adina. Horretaz gain, Arabako hoteletako eta nekazaritza-turismoko establezimenduetako batez besteko egonaldia beste bi Lurralde Historikoetan baino txikiagoa da.

Testuinguru horretan, Arabako hotel-establezimenduen nahiz nekazaritza-turismoko establezimenduen okupazio-maila EAEko batez bestekoa baino txikiagoa da (% 36 eta % 42, hurrenez hurren, 2009. urtean hotel-establezimenduetan, eta % 20 eta % 24, hurrenez


hurren, nekazaritza-turismokoetan), eta horrek eragina du negozioen errentagarritasunean, baita diru-sarrerak (Arabako turismoaren euskal BPGari ekarpen txikiagoa) eta enpleguak sortzeari egindako ekarpenean ere.

Urte-sasoi jakin batzuetan metatutako eskaria (urtarokotasuna) eta egonaldi txikiak. Batez besteko egonaldi txikienetakoa duen Espainiako helmuga.

Egia da EAEn urtarokotasuna txikiagoa dela (2,37) Kantabrian (5,41), Asturiasen (4,39), Galizian (3,46) edo Nafarroan (2,47) baino, baina urtarokotasunaren kudeaketa hobetzea erronka bat da Euskadirentzat eta Euskal turismoaren 2010-2013ko Marketin Planean jasota dago.

20. taula.- Urtarokotasun-indizeak hotel-establezimenduetan Autonomia Erkidegoaren arabera. (2000-2009)

Askotariko motibazioak dituen eskaria erakartzearekin loturiko erronka da, baita EAEko baliabide turistikoak hobeto baliatzearekin ere.

16. grafikoa


17. grafikoa

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Hotel‐etablezimenduetako ostatu‐gauen urtarokotasun‐indizea, Lurralde Historikoaren arabera (2000‐2009)

EAE

Araba

Bizkaia

Gipuzkoa

Iturria: Geuk egina EUSTATen eta EINen datuetan oinarrituta. Ez dago kanpinei buruzko daturik LHaren arabera.

EINen datuen arabera, EAEko hotel-establezimenduetako batez besteko egonaldia 1,86 egunekoa da 2009. urtean eta urte horretan bertan Espainiako batez bestekoa 3,24 da. Egia esan, ia hamarkada batean (2000. urtetik hona) Euskadik ez du gainditu 2001. urtean lortutako batez besteko egonaldi handiena (1,97) eta aldi horretako joera —gorabeherak gorabehera— beheranzkoa izan da, nahiz eta 2009an gorakada txiki bat sumatu den aurreko urtearekin alderatuta. EAEko hotel-establezimenduetako batez besteko egonaldia Espainia osoko txikienetako bat da (soilik beste lau autonomia-erkidego ditu atzetik batez besteko egonaldi txikiagoarekin). EAEren inguruko erkidego guztietan —Errioxan izan ezik— hotel-establezimenduetako batez besteko egonaldiak EAEkoak baino handiagoak dira, eta, historikoki (2000-2009), batez besteko egonaldi handixeagoa dute Kantabrian, Galizian eta Asturiasen.

21. taula.- Batez besteko egonaldia hotel-establezimenduetan Autonomia Erkidegoaren arabera (2000-2009)

Iturria: Geuk egina EINen datuetan oinarrituta.

Dena dela, turisten sarrerei eta ostatu-gauei buruzko ataletan aztertu dugunez, EAEn hiri-turismoan metatzen dira sarrera gehienak. Hori horrela izanik, EAEko hiriburuetako batez besteko egonaldiak hiri-turismoko Estatuko beste helmuga batzuekin alderatuz gero, ikusiko

dugu ez dagoela alde handirik horien artean batez besteko egonaldiari dagokionez. Izan ere, irletako helmuga turistikoen (Balearrak eta Kanariar Uharteak) hiriburuak alde batera utzita, penintsulako gainerako hiriburu nagusietan batez besteko egonaldia 1,7tik 2,3ra bitartekoa da.


Bestalde, Euskadin —beste hainbat helmugatan bezalaxe— batez besteko egonaldia ostatu tipologiaren arabera aldatu egiten da, eta esaterako, nekazaritza-turismoko establezimenduetan batez besteko egonaldia handiagoa izaten da (2009. urtean 2,85), baita kanpinetan ere (2,36).

18. grafikoa

Iturria: Geuk egina EUSTATen eta EINen datuetan oinarrituta. Ez dago kanpinei buruzko daturik LHaren arabera.

Euskadin batez besteko egonaldia handitzea etorkizunean gainditu beharreko beste erronka bat da eta 2013. urtera begira, helburu bat finkatu da (Euskal Turismoaren 2010-2013ko Marketin Planean): 2,5 gauetako kopurura iristea urte horretan. Batez besteko egonaldia 2,5era iristea erronka handia da, gurekin lehian dauden beste erkidego batzuena gainditu behar dela esan nahi baitu, hala nola Galizia (2,19) eta Kantabria (2,31), eta, esate baterako, Murtziaren (2,57) edo Andaluziaren (2,91) mailara iristea.

Espainiako merkatutik datorren eskari eskarmentuduna eta zorrotza, euskaldunak, madrildarrak eta kataluniarrak nagusi direla. EAEko turisten sarreren % 71 Espainiako Estatutik datoz.

19. grafikoa

MERKATARITZA ETA TURISMO SAILBURUORDETZA. EUSK

Lehiakortasunaren azterketa estrategikoa · 2014. 7. 11. · 2010eko iraila . Aurkibidea Orrialdea...

Documents

Transcript of Lehiakortasunaren azterketa estrategikoa · 2014. 7. 11. · 2010eko iraila . Aurkibidea Orrialdea...