LA.Religion Cat 1ESO.EUS 17/3/10 12:06 P gina 1 Erlijio Katolikoa … · 2012-05-14 · 1975ean...

LA.Religion_Cat_1ESO.EUS 17/3/10 12:06 P gina 1

Composici n

C M Y CM MY CY CMY K

1

,!7II4I3-hibcij

giltz

aEr

lijio

Kat

olik

oa

Katolikoa1ErlijioDBH

giltza

www.edebe.com

giltza

DBH

3 Jesusen jaiotza

40

Religion.1ESO.UD3_corregido.EUS 6/4/10 17:34 Página 40

Edu

kia

k

Artea | ESKULTURA

Maria, Jainkoaren ama

41

1. Jesusen herrialdea1.1. Lurraldea

1.2. Gizartea

1.3. Jesusi buruzko idazkiak

2. Mesiasen zain2.1. Zain, bai… baina noren zain?

2.2. Jainkoaganako konfiantza

3. Jesusen jaiotza eta haurtzaroa3.1. Betleemen jaio

3.2. Egiptora ihesi

Bake-nahia: gatazkak modu baketsuan konpontzea

Dokumentala

Eguberri-eguna

Pres T

Eta zu, zeren zain zaude?

Gizakiok beti espero dugu dena ho-beto joatea,eta gogo-gogotik nahiizaten dugu hori. Pertsona askoketa askok bat egiten dugu desiraedo gurari honetan, adibidez: ba-kean bizitzea.

Orain dela bi mila urteko juduakzain zeuden Jainkoak Mesias bat,bake-garai berri bat ekarriko zuenpertsona berezi bat, noiz bidaliko.

Kristauek badakite Jesus dela Jain-koak bidalitako Mesias hori. Ho-rrexegatik, haren jaiotza ospatzendutenean, Gabonetan, bakea etazoriona opa dizkiote elkarri.

Bake-asmoz


esmond Mpilo Tutu 1931ko urria-ren 7an jaio zen Hego Afrikan, ber-tako familia beltz batean. Garai har-tan aberastasun-iturri guztiak etaondasunak gutxiengo zuriaren es-

kuetan zeuden. Herrialdeko gainerako biztanleekez zuten eskubiderik ez bitarteko ekonomikorik,eta ondorioz, baldintza penagarrietan lan egitera be-hartuta zeuden.

1947an, Desmondek 16 urte zituenean, Hego Afri-kak arrazakeria legeztatu zuen, apartheid izenekosistema judizial eta politiko baten bitartez. Hitz ho-rrek «bazterketa» esan nahi du, eta azalaren kolo-rearen kausaz biztanleak baztertuta geratzen dira bi-zitza politiko, sozial eta ekonomikotik.

Desmond irakasle izan zen Johannesburgoko Bi-garren Hezkuntzako Institutu Bantuan, 1957ra arte.Urte hartan dimisioa aurkeztu zuen, azal ilunekohegoafrikar gazteek jasaten zuten bereizkeriaren aur-ka protestatzeko.

Ingalaterrara alde egin, eta teologia-ikasketak buka-tu zituen bertan. 1960an apaiz anglikano ordenatuzuten.

1975ean Hego Afrikara itzuli zelarik, gotzain izen-datu zuten. Afrikako lehenengo gotzain anglikanobeltza izan zen, horrenbestez.

1976ko ekainaren 16an Soweto-ko ikasleek martxabaketsu bat antolatu zuten, apartheidaren aurkaprotestatzeko: 566 ume eta nerabe hil zituzten poli-zien tiroek. Desmond Tutuk tinko parte hartu zuen hil-keta haien eta Hego Afrikako gobernuaren politikaarrazistaren kontrako protestetan.

1984ko urriaren 16an Bakearen Nobel Saria emanzioten, apartheidaren kontra egindako borrokagatik.Apartheida abolitu eta, ondoren, talde etniko guz-tientzat demokrazia ezarri zenean, Desmond Tutubatzorde garrantzitsu baten buru izendatu zuten: Egiaeta Adiskidetzea Batzordea. Batzorde hori NelsonMandelak sortu zuen, 1994az geroztik hegoafrikarguztien lehenengo presidentea izango zenak.

Batzorde horretan, tortu-ratzaileek eta hiltzaileekgarai ilun haietan eginda-koak azaldu behar dizkie-te beren biktimei eta ho-rien senideei. Hala egite-an, egindako izugarrike-riez ohartu, errudun sen-titu, eta damutu egitendira.

Hala ere, erasotzaile guz-tiak ez dira beren ekintzezdamutzen, eta biktimaguztiek ere ez dute barka-tzen. Prozesu hori bikti-men eskuzabaltasunariesker soilik eraman daite-ke aurrera, erasotzaileakbarkatu behar baitituzte,jasandako kalteen ordai-netan zigorrik eskatu ba-rik.

Horrelaxe betetzen daDesmond Tuturen araue-tako bat: benetako ba-kea lortzeko bide baka-rra hegoafrikar guztien ar-teko adiskidetzea da.

42

DDesmond Tutu eta bakearen bidea

Pres T

AB

IAP

UN

TUK

O E

SP

ERIE

NTZ

IA


43

Bake-nahia: gatazkak modu baketsuan konpontzea

Bake-nahia kristau-sinesmenari errotik lotutako nahia edo guraria da. Horren adibide dira hainbat eta hainbat kristau;esaterako, Desmond Tutu gotzaina, bere bizitza osoa eman baitu bake bila.

Unitate honetan ikusiko duzu orain dela bi mila urte Mesiasen etorreraren zain zeudenek ere biziki sustraituta zutelabake-nahia. Hain zuzen ere, Jesusen jaiotza bake-mezu gisa iragarri zitzaien artzain batzuei: «Aintza Jainkoari zerue-tan eta bakea lurrean borondate oneko gizon-emakumeei!». Gurari hori berritzen dute kristauek Gabonetan, eta be-ren bizitzetan ere praktikan jartzen saiatzen dira.

AZTERTU1. Aztertu zeure ingurua edo kontsultatu hedabideak,eta

aipatu hiru indarkeria-kasu.

— Arrazoitu zergatik uste duzun erasoak direla, eta be-reizi erasotzaileak eta biktimak.

�

ERANTZUN2. Hitz egin talde zabalean indarkeria-kasu horiez.

a) Aukeratu bi kasu,topatu dituzuen adibide guztien ar-tean.

b) Aztertu bakoitza, eta proposatu adiskidetze-ekintzabat, egia azaltzean oinarritzen dena, kontuan izanikHego Afrikako Egia eta Adiskidetzea Batzordearenadibidea.

3. Idatzi iritzi pertsonal bat honako galdera honi erantzu-nez: Zer abantaila eta eragozpen ditu adiskidetzeak,bakea lortzeko?

HAUSNARTU4. Jarri lau edo bosnaka,eta prestatu erasotzaile baten eta

biktimaren (edo horren senideen) arteko adiskidetze-ekintza baten antzezpena.

Aukera ona izan liteke gatazkak modu baketsuan kon-pontzeko estrategietan trebatzeko.


Filiporen Zesarea

BetsaidaKorozain

Tiberíades

KafarnaumGenesaret

MagdalaKana

Nazaret

Zesarea

Samaria

Sikar

EmausJeriko

Betania

Betleem

Jerusalem

Hebron

J U D E A

S A MA

RI

A

GA

L

IL E A

Hermon mendia

Ga l i l eako i t sasoa

ME

DI

TE

RR

AN

EO

I

TS

AS

OA

IT

SA

SO

H

IL

AJ

or

da

n

ib

ai

a

Tabor mendia

Karm

el m

endia

Negev basamortua

Europa

Asia

Palestina

Afrika

MEDITERRANEO ITSASOA

Europa

Jesusen herrialdeaJesus Nazaretekoa garai, herrialde eta kultura jakin batzuetan bizi izan zen. Harenbizitza, esanak eta eginak hobeto ezagutzeko, komeni da jakitea nolakoak ziren Pa-lestinako geografia eta gizarte-, erlijio- nahiz politika-bizitza, gure aroko I. mendea-ren hasieran.

1.1. LurraldeaPalestina Galileako itsasoak, Jordan ibaiak eta Itsaso Hilak mugatzen dute ekialde-tik,eta Mediterraneo itsasoak mendebaldetik.Sasoi hartan,iparraldean Siria zuen mu-gakide, eta hegoaldean, Egipto.

Iparraldetik hegoaldera 200 km inguru ditu,eta ekialdetik mendebaldera,100 km he-goaldean eta 50 km iparraldean. Hiru eskualde zituen.

44

1

JudeaPalestinako eskualderik handiena da, eta hegoal-dean dago. Lurraldearen zatirik handiena da, mal-kartsua eta lehorra, basamortu antzekoa. Hor-txe dago Itsaso Hila, hain itsaso gazia non ia ezdagoen ezer bizirik. Eskualdeko ekonomia mer-kataritzari eta Jerusalem hirian —hiriburu erlijio-so eta politikoan— egoitza zuten erakundeei lotuazegoen. Beste herri garrantzitsu batzuk: Betleem edoBelen, Betania, Emaus eta Jeriko.

SamariaPalestinaren erdialdean dago. Jordan ibaiak ze-harkatzen du iparraldetik hegoalderantz, ekialdekohegalean, eta bi mendikatek mendebaldetik. Erdial-deko ordokietan laboreak lantzen dira. Herririk ga-rrantzitsuenak Samaria eta Zesarea ziren, bigarrenhori erromatar gobernadoreen bizilekua zena.

GalileaPalestinaren iparraldean dago. Eskualde menditsuada. Ekialdetik Galileako itsasoaren urak ditu. Ga-rai hartan oso garrantzitsua zen arrantza, ur ge-zako laku handia baitzen. Gainera, herrialdeko es-kualde emankorrenetako bat zen; fruta-arbolak, ma-hatsa eta olibondoak lantzen ziren. Galileako herrigarrantzitsuenak hauek ziren: Tiberiades, Nazaret,Kana, Kafarnaum eta Genesaret.


MATEOREN EBANJELIOA (Mt): 80. urte inguruan idatzia. Egileajatorriz judua izandako kristau-ko-munitate batekoa zen, eta haren-gan oso eragin handia izan zutenPalestinan ibilitako apostoluek.

JOANEN EBANJELIOA (Jn): Lau liburuetatik azken idatzitakoa,90. eta 110. urteak bitartean. EgileaJesusen lagunetako bat da, harremanestua izandakoa. Ebanjelio honekdesberdintasun bat du beste hirurenaldean: gertaerak kontatzeaz gain,Jesu Kristoren mezuaren gaineko haus-narketa bat ere aurkezten du.

LUKASEN EBANJELIOA (Lk): Uste da 80. urte inguruan idatziadela. Egilea greziar kulturadun kris-tau-komunitate batekoa zen, eta Pau-lo apostoluaren eragina nabari zaio.Egile horrek berorrek idatzi zuenApostoluen Eginak liburua.

MARKOSEN EBANJELIOA (Mk):Lauretatik zaharrena da, ustez 65.eta 75. urteak bitartean idatzia.Egilea Erromako kristau-komunita-tekoa zen, eta Petri (Pedro) aposto-luaren eragin handia izan zuen.

1.3. Jesusi buruzko idazkiakJesusi buruzko informazio gehiena lau Ebanjelioetatik datorkigu. Liburu horiekItun Berrian daude, Biblia kristauaren bigarren atalean.

1.2. GizarteaJesus pax romana deritzonaren sasoian jaio bazen ere, ezin daiteke esan bake han-dirik ez justizia handirik zegoenik garai hartako gizartean.

Erroma inperio boteretsu baten hiriburua zen. Erromatar Inperioa Mediterraneo itsasoaren kostaldeko lurralde guztietara hedatzen zen, eta Israel bera ere garaihartan erromatarrek okupatutako herrialdea zen.Horren ondorioz,sarritan judu tal-de batzuek matxinadak eragiten zituzten erromatarren aurka. Agintari gorena en-peradorea zen,eta erromatar gobernadore edo prokuradore batek ordezkatzen zuenbotere hori.Erromak onartzen zuen Herodesen dinastiaren erregetza,nahiz eta prak-tikan egiazko botererik ez izan.

Palestinako biztanlerik gehienak langile txiroak ziren, nekazaritzan, abeltzaintzanedo arrantzan lan egiten zutenak. Gaixotu edo zahartzen zirenean, pertsona horie-tako askok bazterturik geratzeko arriskua izaten zuten,familien laguntasunaren edojendeak emandako limosnen mende geratzen baitziren. Gutxi batzuk baino ez zi-ren pribilegiatuak.

45

Marraztu zeure koadernoan Palestinaren mapa bat, eta sei-nalatu hiru eskualde nagusiak.Ez ahaztu itsasoen,lakuen etaibaien izenak idaztea.

Erantzun: Zergatik da garrantzitsua, pertsona bat ezagu-tzeko, haren herrialdearen geografia, eta gizarte- eta politi-ka-antolaera ezagutzea?

Osatu honako taula hau:3

21

Jarduerak

Ebanjelioaren izena Zer urtetan idatzi zen Egilearen komunitatea Sinboloa edo ikurra

Markos (Mk) ..... ..... .....

Jesusen bizitza eta mezua kontatzen di-tuzten lau liburuetako bakoitza.Greziarjatorriko hitza da, eta `Berri Ona ´esannahi du.

Ebanjelioa


Joanen jaiotzaren iragarpenaHerodes Judeako erregearen garaian, bazen Zakarias zeritzonapaiz bat […] eta haren emaztea, Elisabet […] Ez zuten hau-rrik, Elisabet agorra baitzen, eta urteetan aurreratuak biak.Behin batean, Zakarias apaiz-zerbitzua egiten ari zen tenpluanJainkoaren aurrean, bere apaiz-sailaren txanda baitzen. Apai-zen ohituren arabera, berari egokitu zitzaion Jaunaren santu-tegira sartzea intsentsua eskaintzeko. Herri guztia kanpoan ze-goen otoitzean, intsentsua eskaintzen zen bitartean. Hartan,Jaunaren aingeru bat azaldu zitzaion Zakariasi […]. Huraikustean, ikaratu egin zen Zakarias eta beldurrak hartu zuen.Baina aingeruak esan zion:—Ez beldurtu, Zakarias. Entzun du Jainkoak zure eskaria. Zureemazte Elisabetek semea emango dizu eta Joan ipiniko dio-zu izena. Pozez beteko zara, eta beste jende asko ere poz-tuko da haren jaiotzaz, handia izango baita benetan Jauna-ren aurrean […]. Amaren sabeletik bertatik Espiritu Santuaz be-teko du Jainkoak. Israeldar asko bihurtuko ditu beren JainkoJaunarengana. Eliasen espiritu eta ahalmenaz jantzirik, Jauna-ren aurretik etorriko da, gurasoak eta seme-alabak elkarrekinbaketzeko eta errebeldeak zintzoen senera bihurtzeko; ho-rrela prestatuko du herria, Jauna onartzeko.Zakariasek esan zion aingeruari:—Nola jakin dezaket horrela gertatuko dela? Ni zaharra naizeta emaztea ere urteetan aurreratua.Aingeruak erantzun zion:

—Ni Gabriel naiz eta Jainkoaren zerbitzura nago; berak bidalinau zuri hitz egitera eta berri hau ematera. Hara, mutu geldi-tuko zara eta ezin izango duzu hitz egin hau guztia gertatu arte,bere garaian beteko diren nire hitzak sinetsi ez dituzulako.Bien bitartean, herria Zakariasen zain zegoen, santutegianhorrenbeste luzatzen zelako harriturik. Irten zenean, ezin zienhitz egin, eta jabetu ziren ikuskariren bat izan zuela santute-gian. Keinuka egiten zien, mutu gelditua baitzen.

Lk 1, 5.7-22

Mesiasen zainJudu herria aspaldi-aspalditik zegoen Salbatzaile baten zain, herrialdeari bakeaekarriko ziola eta. Baina I. mendeko juduen artean hainbat iritzi zeuden Mesias horinor izan ote zitekeen.

2.1. Zain, bai… baina noren zain?Batzuen ustez, Mesiasek David erregearen ondorengoa izan behar zuen, erroma-tarrak Palestinatik kanporatuko zituen beste errege bat. Beste batzuen ustez,apaiz nagusi bat izango zen, herrialdeko agintari erlijioso gorena izango zena. Az-kenik, beste batzuek uste zuten Mesias bere irakaspenak herri osoari helarazikozizkion profeta bat izango zela.

2.2. Jainkoaganako konfiantzaLukasen Ebanjelioa Jerusalemgo Tenpluan gertatzen den eszena batekin hastenda:aingeru batek apaiz bati,Zakariasi, iragartzen dio seme bat izango duela eta Joanizena ipiniko diola. Zakarias Elisabetekin ezkonduta dago. Idazki Santuak edo Eskri-turak ondo ezagutzen dituen arren, Zakariasek ez du konfiantzarik aingeruarenhitzetan.

Handik hil batzuetara, aingerua Mariari agertzen zaio, Galileako Nazareten bizi denneska bati,eta iragartzen dio seme bat izango duela eta Jesus izena ipiniko diola.Ma-riak,oso gaztea den arren eta oraindik Josefekin ezkondu barik dagoen arren,konfian-tza osoa du Jainkoaren Hitzean.

46

2

Deikundea.


Jesusen jaiotzaren iragarpenaHandik sei hilabetera, Jainkoak Gabriel aingerua bidali zuenNazaret zeritzon Galileako herri batera, birjina batengana. Bir-jinak Maria zuen izena, eta Jose zeritzon Daviden jatorriko gi-zon batekin ezkontzeko hitzemana zegoen. Aingeruak, Maria-renean sarturik, esan zion:—Agur, Jainkoaren gogoko hori! Jauna zurekin.Hitz horiek entzutean, ikaratu egin zen Maria, eta agur horrekzer esan nahi ote zuen galdetzen zion bere buruari.Aingeruak esan zion:—Ez beldurtu, Maria! Jainkoak gogo zaitu. Hara, haurdun ge-ratuko zara, semea izango duzu eta Jesus ipiniko diozu izena.Handia izango da, Goi-goikoaren Seme deituko diote, eta bereaita Daviden tronua emango dio Jainko Jaunak. Israel herrikoerrege izango da betiko, eta beraren erregetzak ez du azkenikizango.

Mariak esan zion aingeruari:—Baina nola gerta daiteke hori, ez bainaiz gizon batekin bizi?Aingeruak erantzun zion:—Espiritu Santua etorriko da zuregana eta Goi-goikoaren in-darrak hodeiak bezala estaliko zaitu; horregatik, Zuregandikjaioko dena santua izango da eta Jainkoaren Seme* deitukodiote. Begira, Elisabet zure lehengusina ere haurdun geratu dabere zaharrean eta sei hilabeteko dago agorra omen zena; Jain-koarentzat ez baita ezer ezinezkorik.Orduan esan zuen Mariak:—Hona hemen Jaunaren mirabea. Gerta bekit zuk esan beza-la.Eta aingeruak utzi egin zuen.

Lk 1, 26-38

Mateoren Ebanjelioak (Mt 1, 18-24) kontatzen du, halaber, zer erreakzio izan zuenJosefek Mariaren haurdunaldiaren berri izatean. Lehenengotan, erabaki zuen Ma-ria uztea inori ezer esan gabe, baina Jainkoaren aingeru bat azaldu zitzaion, eta ja-kinarazi zion guztia dela Jainkoaren borondatea.

Kontakizun horien bidez,ebanjelariek erakusten dute Jainkoarentzat ez dagoela ezerezinezkorik, eta Haren hitza sinetsi behar dela, eta konfiantza izan behar dela Be-rarengan.Zakariasek itxaropena galdu du;Mariak eta Josefek,ordea,tinko eusten dio-te fedeari eta Jainkoaganako konfiantzari.

47

Irakurri arretaz Lukasen Ebanjelioko testuak. Kopiatu zeu-re koadernoan beheko taula,eta osa ezazu goiko bi testueiburuzko galderei erantzunez.

— Seinalatu 1. jardueran marraztu duzun mapan, testuhorietan aipatzen diren herriak.

4

Jarduerak

GalderakZakariasi

Joanen jaiotza iragarriMariari

Jesusen jaiotza iragarri

Noiz gertatu zen kontatzen dena? ..... .....

Non gertatu zen deskribatutako egoera? ..... .....

Nor dira protagonistak? ..... .....

Zer azaltzen da testuaren bidez? ..... .....

Bateratu aurreko jarduerako erantzunak, eta erantzun tal-dean eta idatziz,beste galdera hauei.Horrela,Lukasen Eban-jelioaren testu-azterketa bat egingo duzue.

a) Non ematen da berria kasu bakoitzean?

b) Nola deskribatzen dira testu bakoitzeko protagonistak(adina,une hartan egiten ari diren ekintzak…)? Zergatikdira garrantzitsuak xehetasun horiek?

c) Zer nahi du erakutsi Lukasen Ebanjelioak une edo egoe-ra horien bidez?

5


Jesusen jaiotza eta haurtzaroaLau Ebanjelioetatik bik bakarrik, Mateorenak eta Lukasenak, kontatzen dituzte Jesusen jaiotza eta haurtzaroa. Hala ere, bietatik batek ere ez zuen egin nahi izan Je-susen biografiarik.Biek eskaintzen dituzte gertaera beraren gaineko kontaerak,bainafuntsezkoan bat etorri arren, kontatzeko moduan desberdinak dira. Jesusen jaiotzarieta haurtzaroari buruzko kontakizun horiek haren irudia eta mezua hobeto ulertzenlaguntzen dute.

3.1. Betleemen jaioLukasen Ebanjelioak diosku garai hartan enperadorearen dekretu bat atera zela,agin-tzen zuena jende guztiak bere hiriko erroldan eman behar zuela izena. Josefek, Da-viden leinukoa zenez, Betleemera (Belenera) joan behar zuen bere familiarekin.Hantxe zeudela, Mariari haurra izateko ordua heldu zitzaion, eta Jesus jaio zen.

Bere aldetik, Mateoren Ebanjelioak kontatzen digu Ekialdetik etorritako jakintsubatzuk Jerusalemera joan zirela, eta han galdetu zutela ea non zegoen juduen erre-ge jaio berria.Horren berri izan zuenean,Herodes erregeak esan zien ezen,behin huraaurkitutakoan, berari ere jakinarazteko, berak ere haurrarengana joan nahi zuela-eta ohoreak egitera. Herodesen benetako asmoa Jesus hiltzea zen.

Jakintsuak (Hiru Erregeak edo Magoak) izar batek gidatuta heldu ziren Betleemera,etahantxe aurkitu zuten Jesus. Bakoitzak bere oparia eskaini zion: urrea, intsentsuaeta mirra. Baina lo zeudela, amets batek ohartarazi zien Herodesi ezer ez esateko,eta beste bide batetik itzuli ziren beren herrialdera.

Lukasen eta Mateoren Ebanjelioen asmoa honako hau da: kontakizun horien bidezerakustea Maria eta Josef ez zeudela bakarrik, pertsona gehiago ere bazeudelaMesias noiz etorriko zain. Izan ere, haiengandik gertu artzainak zeuden, pertsona txiro eta abegitsuak, Berri Ona jasotzen lehenak, berehalaxe eskaini zutenak be-ren laguntasuna eta zeukaten guztia. Aldiz, Jakintsuak urrunetik iritsitakoak ziren,eta ondo antzeman zuten Jesus zela Salbatzailea.

3.2. Egiptora ihesiLukasen Ebanjelioak aurrerago dio, handik egun batzueta-ra,eta Moisesen Legeak agindu bezala,Josefek eta Mariak Je-rusalemera eraman zutela Haurra,tenpluan aurkezteko. Han,Anak eta Simeonek eskerrak eman zizkioten Jainkoari,hil au-rretik Mesias ezagutu ahal izan zutelako.

Ebanjelioetan Jesusen haurtzaroaz dauden kontaerak Ma-teoren pasadizo honekin bukatzen dira: Herodesek, Jakin-tsuek engainatu egin zutela ikusita,agindu zuela Betleem etainguruetako urte bitik beherako ume guztiak hiltzeko. Jose-fek, ametsetan ohartarazita, Egiptora ihes egin zuen Mariaeta Jesusekin,eta ez ziren Israelera itzuli harik eta Herodes hilarte.Gero Nazareten,Galilea eskualdean,geratu ziren bizi iza-ten.

Kontakizun bi horiek nabarmen uzten dute Jesu Kristo Jain-koaren Semea dela, Abraham eta Moisesen Jainkoaren Se-mea. Horrexegatik Egiptora joan beharra, Abrahamen ondo-rengoek egin zuten bezala, eta handik Israelgo lurretara itzu-li, bere herriak egin zuen bezala, Moisesek gidatuta.

48

3

Izar batek gidatu zituen Jakintsuak Jesu-sengana.

Nazaret gaur egun, Galilean.


Jarduerak

Irakurri arretaz Lukasen Ebanjelioaren pasartea, Jesusen jaiotza nola izan zen kontatzen duena. Ondoren, erantzun galdera hauei:

a) Kokatu gertaerak jazo ziren lekuak 1. jardueran egin duzun mapan edo egin beste mapa bat.

b) Egin testuan aipatzen diren pertsonaien zerrenda.

c) Zer egin zuten artzainek,aingeruak iragarritakoa entzundakoan? Zure ustez,zergatik izan ziren artzainak Jesusen jaiotzaren berriizan zuten lehenak?

d) Laburtu Ebanjelioko kontaera horrek helarazi nahi duen mezua.

Irakurri Mt 2, 13-16 pasartean Jakintsuek Jesusi egin zioten bisita, eta erantzun:

a) Non gertatzen da kontatutakoa? c) Zer jazotzen da?

b) Nor dira protagonistak? d) Ikertu zer lotura duen testu horrek Haur Errugabeen jaiarekin.

Ebanjelioetan Jesusen jaiotzaz dauden kontaeretako datu batzuei esker posible da kalkulatzea hura noiz gertatu zen gutxi gora-behera.

— Jakinik Augusto enperadore izan zela K.a. 29. eta K.o. 14. urteak bitartean eta Herodes Handia Palestinako errege K.a. 37. eta K.o. 4. urteak bitartean, zer urte bitartean jaio zen Jesus?

8

7

6

Jesusen jaiotzaGarai hartan, mundu guztiko errolda egiteko agindu zuenAugusto enperadoreak. Lehen erroldatze hau Siriako gober-nari Kirino zela egin zen. Beraz, erroldatzera joan ziren de-nak, nor bere herrira. Josef ere, Daviden familia eta jatorri-koa baitzen, Galileako Nazaret herritik Judeako Betleem ze-ritzan Daviden herrira igo zen bere emazte Mariarekin errol-datzera. Maria haurdun zegoen. Betleemen zeudela, hau-rra izateko egunak bete zitzaizkion, eta lehensemea izanzuen; oihaletan bildu eta abere-aska batean ezarri zuten,ez baitzen ostatuan haientzat lekurik.

Baziren inguru hartan artzain batzuk, gauez kanpoan artal-dea txandaka zaintzen. Jaunaren aingerua agertu zitzaieneta Jaunaren aintzak argiz inguratu zituen. Haiek beldur-ika-raz gelditu ziren, eta aingeruak esan zien:

—Ez beldurtu! Hara, berri on pozgarria dakarkizuet, bai zuen-tzat, bai herri osoarentzat ere; Salbatzailea*, hau da, Mesias*Jauna*, jaio zaizue gaur Daviden herrian. Eta hona seina-lea: jaioberri bat aurkituko duzue oihaletan bildua eta as-kan etzana. Bat-batean, zeruko aingeru-talde handi bat azal-du zen aingeruaren inguruan, Jainkoa goretsiz:

—Aintza zeru gorenean Jainkoari eta bakea lurrean berakhain maite dituen gizon-emakumeei!

Aingeruek zerura alde egin zutenean, artzainek ziotsatenelkarri:

—Goazen Betleemera, Jaunak erakutsi digun gertakarihori ikustera.

Joan ziren lasterka eta han aurkitu zituzten Maria, Josefeta jaioberria askan etzana. Ikusi zutenean, haurtxo hartazesan zitzaiena kontatu zuten. Artzainek esandakoa entzunzuten guztiak harriturik gelditu ziren. Mariak, berriz, gertaka-

ri guztiok gogoan hartzen zituen, bere barruan hausnartuz.Artzainak, entzun eta ikusi zutenarengatik Jainkoari aintza-ka eta goraka itzuli ziren, dena aingeruak esan bezala ger-tatu baitzitzaien.

Lk 2, 1-20

49


Maiestatezko Ama era honetara adierazten da: Maria,tronuan (1) jesarrita, Jesus Haurra altzoan duela. Mariarenirudia tronuarekin bat eginda bezala agertzen da, eta ez duaurpegiera adierazkorra (2); hau da, ez da islatzen senti-mendurik.

Jesus Haurra tronuan jesarrita (3) eta buruan koroa (4) due-la azaltzen da, gizateriaren errege. Eskuin eskuarekin (5)bedeinkatu egiten du, eta ezkerrean (6) Ebanjelioa, errege-makila edo bola dauka. Aurpegiera lasaia eta pixka bat se-rioa izaten du. Ez dauka ume antzik, Jesu Kristo piztuarenirudikapena baita.

X. mendetik XII. mendera:— Jainko ahalguztiduna eta zorrotza irudikatzen da, epaitu eta

zigortu egiten duena.

— Ama Birjina eta Haurra jainkotasun urrun horren parte dira.

Art

eaESKULTURA: Maria, Jainkoaren Ama

Maria artegintzanGarai guztietako kristau-artean Mariaren irudikapenakleku garrantzitsua izan du, bai eskaini zaizkion obren ko-puru handiagatik, bai bera gurtzeko dauden deituren aniz-tasunagatik, bai lanen kalitateagatik eta jendearen onar-penagatik. Andre Mariaren irudi horietako asko eta as-koren oinarria edo inspirazioa Jesusen haurtzaroko zen-bait une dira.

Askotan, Mariaren irudiak gainjantzi edo mantu urdin batizaten du. Kristau-tradizioan Jainkoari emana izatearenikurra da mantua. Eta koloreak honako ideia hau indartzendu: urdina ortziaren edo zeru-sabaiaren kolorea da, eta ho-rrenbestez, Maria gizateria guztiaren zeruko Ama da.

Mantuaren azpian, Mariaren arropak beste kolore ba-tzuetakoak izaten dira. Hona hemen bakoitzaren esanahia.

Erdi Aroko artegintzan bi modu nagusi daude Maria irudi-katzeko Umea berarekin duela. Orrialde honetako irudiaerromanikoko Ama Birjina bat da, XII. mendekoa; etahurrengo orrialdekoa, estilo gotikokoa, XIII. mendekoa.Nabariak dira bataren eta bestearen arteko desberdintasu-nak.

50

Maria izenari tituluak eransten zaizkio haren dohain edo ezau-garriren bat nabarmentzeko edo irudia aurkitu zuten tokiare-kin edo gurtzen den lekuarekin erlazionatzeko. Adibidez, Me-sedeetako Ama, Antiguako Ama, Begoñako Andre Maria, Aran-tzazuko Ama, Andre Maria Zuria…

Mariaren deiturak

Taudell-eko Ama | BARTZELONA

• Zuria: Mariaren birjintasuna.

• Gorria: Mariak bizia ematen dioJesusi eta, Berorren bitartez,gizateria guztiari.

• Arrosa: aurreko ikur biak bate-ratzen dituen kolorea.

1

2

3

4

6

5


Bilatu Ama Birjinaren eta Jesus Haurraren irudi bat. Inter-neteko bilatzaile baten bitartez egin dezakezu. Aurkitu-takoan, aztertu irudia, jarraibide hauen arabera:

Irakurri Lk 1, 39-55 pasartean, ebanjelariak Mariaren aho-an ipintzen duen kantua, Magnificat, eta egin gogoeta:

— Testu hori nondik dago hurbilago, Maiestatezko Ama-ren iruditik ala Samurtasunezko Amaren iruditik? Arra-zoitu erantzuna.

Taldeka jarrita, bilatu gure lurraldeetako edo ingurukoe-tako Ama Birjinarik gurtuenei buruzko informazioa. Tal-de bakoitzak adibidekoa bezalako fitxa bat bete behar du.Erantsi argazkiren bat ere.

11

10

9

Samurtasunezko Ama era honetara adierazten da: Mariabere Semearekiko ama-jarreran. Mariak begirada (1)gozoa eta irribarre (2) barea ditu; keinua (3) dotorea eta txe-ratsua da aldi berean, eta gizatasun handia adieraztendu. Jainkoaren Ama izateari utzi gabe, gizon-emakume guz-tien Ama ere bada. Irudikapen horien artean, Ama Birjinainudeak ere sar ditzakegu; hau da, Semeari bularra ematenagertzen direnak.

Ama Birjinak altzoan daukan Jesus Haurra (4) ere giza-tiarrago agertzen da, hainbesteraino non, askotan txoriekinedo frutekin jolasten agertzen den. Txoria Kristok salba-tutako arima adierazten du; frutak (sagarra nahiz mahats-mordoa) Jesu Kristok berrerositako jatorrizko bekatua ira-dokitzen du.

51

Jarduerak

XIII. mendetik XV. mendera:— Jainko hurbila irudikatzen da: Jainkoak, Mariaren bitartez, irri-

barretsu begiratzen die bere seme-alabei.

— Maria ama maitekor eta onbera agertzen zaigu, Jainkoaren

Ama izatearen duintasuna galdu barik.

Andre Maria Zuria | LEON

Izena: Antiguako Ama.Lekua: Lekeitioko Jasokundeko Andre Mariaren basilika.Azalpena: Mariaren tailu erromanikoa. Maria jesarrita dago.Azal ilunkara dauka. Eskuin eskuan bola bat dauka, etabeste aldeko belaunean jesarrita, ezkerrarekin sorbalda-tik eusten diola, Jesus Haurra. Haurrak esku batekin be-deinkazioa ematen du, eta bestean Ebanjelioa dauka. Jatorria eta kondairak: Arrantzale batzuek aurkitu omenzuten itsasoan, eta portuan gorde, babesteko; birritan ihesegin omen zuen handik gertu zegoen elorri zuri batera,bera non gurtzea nahi zuen adierazteko.Zaindaritza: Lekeitioren zaindaria.Jaieguna: Irailaren 8a, Andre Mariaren Jaiotza.

A. Behatu Mariaren irudiari:

Jarrera: jesarrita / zutik / Jesusengana makurtuta…

Aurpegia: adierazkortasun barik / irribarretsu / nora-bait begira

Jantziak: urdinak / gorriak / zuriak / arrosak…

Erantzun:

a) Zergatik irudikatu dute Maria jarrera horretan?

b) Zer nahi du azaldu artistak Mariaren begiradareneta jarreraren bitartez?

c) Zer esanahi dute jantzien koloreek?

B. Behatu Jesus Haurraren irudiari:

Keinuak: bedeinkatzekoa / jolastekoa / bat ere ez…

Aurpegia: adierazkortasun barik / irribarretsu…

Erantzun:

a) Zergatik irudikatu du hala artistak?

b) Zer azaldu nahi digu?

C. Zer duzu gogokoen irudi horretan? Zergatik?

12

43


Hiru Erregeak edo Hiru Jakintsuak

Meltxor, Gaspar eta Baltasar dira, tradizioaren ara-bera, Hiru Erregeak. Ez dira hirurak adin berekoak, etaazalaren kolorea ere desberdina dute. Baina zer esaten daEbanjelioetan pertsonaia horiei buruz?

Ebanjelioetan (Mt 2, 1-12) ez da esaten hiru direnik, ezerregeak direnik. Tradizioak imajinatu du hiru izango zire-la, hiru opari aipatzen direlako; ez da esaten ezta ere,erregeak zirenik, magoak baino, hau da, pertsona jakin-tsuak, izarrak aztertzen zituzten astronomoak, gertakarigarrantzitsuak iragar zitzaketen zeinuen bila. Erdi Aroanerabaki zen pertsonaia haiek errege gisa irudikatzea.

Mendeak igaro ahala, orain dituzten izenekin geratu ziren.Adin desberdinekin irudikatu izan dira, Jainkoaren Semeagizateria osoak gurtzen zuela sinbolizatu guran. Horre-xegatik, halaber, haietako bakoitza kontinente batekin iden-tifikatzen da, sasoi hartan hiru kontinente ezagutzenbaitziren: Europa, Asia eta Afrika.

Hiru opariek ere esanahi sinbolikoa dute: urrea erregeta-sunaren ikurra da; intsentsua Jesu Kristoren jainkotasu-naren ikurra da; eta mirra, gizatasunarena.

Eguberri-eguna

Dokumentala

52

Jaiotzaren jatorrian Gabon-gaueko liturgia-antzezpenak daude. Lehe-nengo jaiotza Frantzisko Asiskoaren ideia izan zen, 1223an, Greccion.Gero, XV. mendetik aurrera napolitar familia asko hasi ziren bakoitzabere etxean belenak egiten.

Abendualdiko igande bakoitzean Abenduko koroa osatzen duten laukandeletako bat pizten da, Gabon-gaua hurbil dela gogoratzeko.

Gau-ordurik gehien duen urte-sasoia, eta egun-ordurik gehienduena. Neguko solstizioan urteko gaurik luzeena gertatzen da.Urtean bi solstizio daude.

Solstizioa

Jesusen jaiotza ospatzen duen kristau-jaia da. Eliza katolikoa-ren liturgia-egutegiak abenduaren 25ean ospatzen du jaihori, IV. mendearen erdiaz geroztik.

Data hori aukeratzeak zerikusi gutxi du arrazoi historikoekin, ez da-kigulako zer egunetan jaio zen Jesus benetan. Hala proposatuzen abenduaren 25ean Antzinaroko Erroman neguko solsti-zioa Natalis (Solis) invicti jaiekin (Eguzki garailearen, hiltzen ezdenaren, sorrera) ospatzen baitzen, eta lehenengo kristauekeguzki-jai hartan Jesusen ikur bat ikusi baitzuten.

Eguberri-egunaren aurretik Abendualdiko liturgia-aldia dago; ale-gia, aurreko lau igandeak. Abendu hitza latinetik dator (adven-tus) eta ‘etorrera’ esan nahi du. Aldi hori Jesu Kristoren etorreraedo jaiotza prestatzeko da.

Gabon-jaiaren zentzu sakona Jainkoaren maitasuna Jesusen giza-tasunean agertu izana ospatzea da. Gabon-jaietan familiak etaadiskideak biltzen dira, Gabonak edo Eguberriak senidetasu-naren, elkartasunaren eta antzeko beste balio batzuen ikurrabaitira.


Jarduerak

53

Bilatu 47. eta 49. orrialdeetan, Lukasen Ebanjelioko testuetan, zer titulu edo deitura ematen zaizkion Jesusi. Asteriskoen bidez sei-nalatuta daude. Adierazi azalpen hauetako zein datorkion hobeto bakoitzari:

Bilatu Biblian Mt 1, 18-24 testua. Ondoren, aztertu margolan hau, eta erantzun:

a) Margolan batzuetan zergatik agertzen da lo Josef?

b) Definitu Josefen dohainak lau izenondo erabiliz.

Irakurri arretaz 52. orrialdean Hiru Erre-geez diharduen atala, eta konpara ezazuMateoren Ebanjelioko kontaera honetanesaten denarekin. Ondoren, erantzun ho-nako galdera hauei: lehenengo, Mateo-ren Ebanjelioaren arabera, eta gero, tra-dizioaren arabera.

a) Zenbat dira?

b) Zertan jardun ohi dute?

c) Zer izen dituzte?

d) Zer kontinentetakoa da bakoitza?

Erlazionatu datak eta ospakizunak.

Osatu taula hau:16

15

14

13

12

Egunak XII-24 XII-25 XII-28 I-6 II-2

Zer ospatzen da?

Zer Ebanjeliotan irakur dezakegu zer ospatzen den?

Egun horretako ohiturak eta tradizioak

Jakintsuen gurtzaJesus Judeako Betleem herrian jaio zen, Herodes erregearen garaian. Jesusjaio ondoren, sortaldeko jakintsu batzuk azaldu ziren Jerusalemen galdezka:—Non da juduen errege jaioberria? Haren izarra ikusi dugu sortaldean eta gur-tzera gatoz.Bidean, sortaldean ikusitako izarra agertu zitzaien eta biziki poztu ziren. Iza-rra aurretik joan zitzaien, haurra zegoen toki gainean gelditu arte. Etxeansarturik, haurra ikusi zuten Maria bere amarekin eta, ahuspezturik, gurtu;ondoren, beren kutxatilak zabalduz, esku-erakutsiak eskaini zizkioten:urrea, intsentsua eta mirra.

Mt 2, 1-2.9-11

A) Deitura horren bidez,Ebanjelioak Jesusen eta Jainkoaren arteko harremanaren alderdi garrantzitsuena adierazten du........................................B) Jainkoak Itun Zaharrean jasotzen duen deitura bera da.Mariak eta aingeruak horrelaxe deitzen diote Jainkoari. .......................................

C) Jainkoaren izenean salbamena dakarrela adierazten du;hebraieraz,Jesus izenak ‘Jainkoa salbamena da’ esan nahi du.........................................

D) Olioz igurtzia (‘Jainkoak bere herria gidatzeko markatu edo seinalatua’) esan nahi du. Sarritan, grekozko hitz baliokidea erabiltzenda: Kristo. .......................................

• Abenduaren 24ko gaua

• Abenduaren 25a

• Abenduaren 28a

• Gabon osteko lehen igandea

• Urtarrilaren 1a

• Urtarrilaren 6a

• Otsailaren 2a

• Haur Errugabeen eguna

• Familia Santuaren jaia

• Andre Mariaren jaia, Jainkoaren Amarena

• Eguberri

• Gabon-gaua: gauerdiko meza

• Jesus tenpluan aurkeztea

• Erregeak edo Jainkoaren Agerkundea


Jesusen jaiotza• Jesus Palestinan jaio zen orain dela bi mila urte baino gehia-

go, herrialdea Erromatar Inperioaren menpean zegoela.

• Ebanjelioek Jesusen jaiotzaz diote Jainkoaren Erregetza-ren Berri Onaren hasiera dela.Berri Ona judu herriari ema-ten zaio, Mesiasen zain baitzegoen, eta herri horren bidez,gizateria guztiari.

• Lau Ebanjelioetatik bik kontatzen dute Jesusen jaiotza:Ma-teorenak eta Lukasenak.

• Mariak toki garrantzitsua du kontakizun horietan: MariakJainkoaren esanetara jartzen den gizateria ordezkatzen du;eta antzera, Josefek, artzainek eta Ekialdeko Jakintsuek.

• Mendebaldeko artean Maria Jesus Haurrarekin irudika-tzen duten pintura eta eskultura asko daude.Irudi horieta-ko asko multzo bitan sailka daitezke:Maiestatezko Amaketa Samurtasunezko Amak.

Filmografia• Film hau Hego Afrikako Egia eta Adiskidetzea Batzordeari bu-

ruzkoa da. Protagonistak afrikar jatorriko iparramerikar kazetaribat eta europar jatorriko hegoafrikar kazetari bat dira,gizona bata,emakumea bestea. Beren artikuluetan entzutegietan gertatzendenari buruz idazten dute eta, adiskide egin direlarik, eztabaida-tu ere egiten dute proze-suen gainean. Filmarengaiak adiskidetasuna etajustizia dira,barkatu be-harra eta barkatzekogaitasuna, biktimek ja-sandakoa zuzendu be-harra eta egindako krimenak kitatzea.

• Jesusen bizitzari buruz egin diren film guztien artean, hauxe daosatuenetako bat. Jesusen haurtzaroko gertaerak xeheki islatzenditu.

Filmean lortutako gi-rotze historikoak ezdu gaur egun ere in-darrik galdu.

Irakurgaiak• Egileak,hamar eta hamabi urte bitarteko neskatila batek,1992 eta

1995 bitarteko gerra kontatzen du egunkari batean. Gerra ho-rrek aurrez aurre jarri zituen Bosnia-Herzegovinako biztanleriamusulmana eta Jugoslaviako armada, Serbiaren kontrolpeanzegoena baina batik bat kristau ortodoxoek osatua.

Egileak argi eta garbi salatzen du gerraren eta arrazakeriaren irrazio-naltasuna.

54

Musika• Peter Gabrielen abestia, Steve Biko-ren ohorez egina. Steve Biko

apartheidaren kontrako ekintzaile bat zen, Hego Afrikako poliziaarrazistak torturatu eta hil zuena 1977ko irailaren 12an. Ikasleenburuzagia izanik,Steve Biko biztanleria beltzaren eskubideen aldeez ezik, «zuriak ez ziren»guztien (mulatoak, hin-duak…) alde ere borro-katu zen. Horrexegatik,gogorki jazarri zuen po-liziak.Hiltzean,mugimen-du antiapartheidarenikur bihurtu zen.

TIZENBURUA: BikoEGILEA: Peter GabrielDATUAK: 1980 (Diskoa: Peter Gabriel III)

IZENBURUA: Zlataren egunkariaEGILEA: Zlata FilipovicARGITALETXEA: Desclée de Brouwer, 1994

IZENBURUA: Jesus NazaretekoaEGILEA: Franco ZeffirelliDATUAK: AEB, 1977

IZENBURUA: Nire lurreanZUZENDARIA: John BoormanDATUAK: Erresuma Batua, 2004

Laburpena

Baliabideak


55

1. Osatu zeure koadernoan pintura erromaniko honen azterketa, hutsuneak betez.

2. Pintura horretan ez dira agertzen Ebanjelioetan Jesusen haurtzaroari buruz kontatzen diren beste gertaera batzuk. Esan zein diren,zer pertsonaia agertzen diren, eta zer Ebanjeliotan azaltzen diren.

3. Azaldu, hitz hauetan oinarrituta, gatazka bat modu baketsuan konpontzeko egin beharreko urratsak.

— Ondoren, egin gogoeta ea nola laguntzen duzun bakearen alde, kontuan izanik goian azaldu duzuna. Eman adibideren bat.

Zer egoera ageri da?Zer pertsonaia agertzen dira?

Zer Ebanjeliotan dago kontaera hori?

Zer jairen bidez oroitzen da egoera hori?

A

B Elisabeti bisita Maria eta Elisabet Lk 1, 36-39 —

C

D

E Tenpluan aurkeztea

Mariaren irudikapenak artean

Zer motatakoa da F irudia? Zergatik?

D

E

CFB

A

egia onartzea - zintzotasuna - adiskidetzeko keinuak - damua

Santa Maria de Avia-ko (Bartzelona) aldarearen aurrealdea.

Ebaluazioa


LA.Religion Cat 1ESO.EUS 17/3/10 12:06 P gina 1 Erlijio Katolikoa … · 2012-05-14 · 1975ean...

Documents

Transcript of LA.Religion Cat 1ESO.EUS 17/3/10 12:06 P gina 1 Erlijio Katolikoa … · 2012-05-14 · 1975ean...