Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten kolektiboak EAEn · 2008. 2. 26. · ere, ikerketa honen...

Laneratzekozailtasun bereziakdituztenkolektiboak EAEn

LaneratzekozailtasunbereziakdituztenkolektiboakEAEn4

EEGABeko Osoko Bilkurak onartua 2005eko abenduan.Ekonomia Garapenerako Batzordeak 2005eko azaroak 11an onartua.UPV/EHUko Ekonomi Analisiaren Oinarriak, II, Saileko Arantza Ugidos irakasleakzuzendutako txostena idatzi duen lantaldea.EEGABeko bateratzailea: Fco. Javier Sasigain© Argitalpena: Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea

Gran Vía, 35-1. solairua48009 BILBO

Maketazioa eta fotomekanika: Argia Servicios Gráficos, S. L.Inprenta: Gestingraf, S. A. L.Lege Gordailua: BI-480-06

esanguratsuak dira, bai mailari bai bilakaerari dago-kienez. Emakumeen artean behin-behinekotasunak%30 ingurukoa izaten jarraitzen du, gizonena bainobost puntu handiagoa. Alde hori hazi egin da hamar-kada honetan, nahiz eta kolektibo horretan guztizkokontratazioak eta kontratazio finkoak gora egin du-ten, eta gizonezkoen artean baino bi aldiz gehiago;bestalde, 24 urtetik beheragoko gazteei dagokienez,behin-behinekotasunak %70 gainditzen du. Emaku-meen artean ere, lanaldi partzialeko kontratuen ko-purua handiagoa da. 1996an, mota horretako kontra-tuen %64 emakumeei egin zitzaizkien eta 2004.urtean, berriz, %71; horrela, beraz, gizonezkoen ko-puruaren bikoitza hazi zen.

Lan arloan dituen arazoak direla medio arreta be-rezia eskaintzea merezi duen beste kolektiboetakobat urtebete baino gehiago lanik gabe dauden (ale-gia, luzaroko langabezian) dauden pertsonena da.1996. urtearen hasieran, EAEko guztizko langabe-ko-puruaren %60 baino gehiago ziren, baina 2004. urte-aren amaieran, ehuneko hori %40ra murriztu da, etagainerako langabezia-motak baino azkarrago. Izanere, ikerketa honen ondorioetako bat da aurretik lan-esperientzia duten pertsonek lana aurkitzeko aukeraasko dituztela, lehen lana bilatzen dutenek baino as-koz ere gehiago. Hala, beraz, langabezian daudenpertsonen ehuneko oso handi batek 12 hilabete igarobaino lehen aurkitzen du lana, ia %94ak; hori dela-eta, horiek langabezian ematen duten denboraldiaoso gutxitan izaten da 4 hilabetetik gorakoa. Kontuanizan behar dugu erabilitako datuak duela oso gutxiamaitu den aldiari dagozkiola (2000-2003).

Aipatu kolektiboen ezaugarri bereizleetako bat-zuk Eusko Jaurlaritzaren Justizia, Lan eta Gizarte Se-gurantza Sailak egiten duen Lan Merkatuaren Errol-dan jasotako informazioan jartzen dira agerian. 2001.urteari dagokion alean, honakoa adierazten da: EAEnlangabezian dauden biztanle guztietatik %45,1 luza-roko langabeak dira; zifra hori %47,9ra heltzen daemakumeei dagokienez. Gainera, luzaroko langabeen

Azken urteotan, Euskal Autonomia Erkidegoan,enpleguak gora eta langabeziak behera egin dute,eta modu nabarmenean gainera, ekoizpen-jardueraizaten ari den portaera ezin hobearen eraginez; izanere, 1995ean 712.700 pertsona okupatuta egotetik,2005ean enplegu-tasa 950.000 pertsonakoa izateraheldu zen eta langabeen kopurua, 1995ean 222.000pertsonakoa izatetik, 2005aren amaieran 50.000pertsonakoa izatera heldu da; horren ildotik, langa-bezia-tasa 19 puntu murriztu zen, eta gaur egun%5ekoa da.

Bost urte horietan lan-merkatuak izan zuen bila-kaera positiboak, ordea, ezin ditu ezkutatu azken urtehauetan are nabarmenagoak diren zenbait alderdiedo oztopo. Alderdi edo oztopo nagusienetako batlangabeziaren banaketan eta genero eta adinarenaraberako kontratazioan ezberdintasun handiak dau-dela da; horrela, zenbait kolektibo jakinek beste bat-zuek baino zailtasun handiagoak dituzte laneratzeko.Esandakoaren ildotik, alde handiak daude gazteei etaemakumeei dagozkien enplegu-tasen eta gainerakokolektiboei dagozkienen artean. Alde horietako bat-zuk are handiagoak izango lirateke aldagai horiekegindako ikerketetako emaitzekin alderatuko bageni-tu. Hala ere, aipatu beharra dugu baita ere azken ur-teotan talde ezberdinetako enplegu-tasek izandakomurrizketa oso antzekoa izan dela; are gehiago, bitalde horiei dagokien langabeziaren murrizketa-tasabatezbestekoaren gainetik egon da. Izan ere, esandezakegu emakumeak lan-merkatuko kuota handituduela, gizonaren kuotarekin alderatuta, eta EBekogainerako herrialdeetan ikusten den egoeratik ger-tuago kokatzen dela, nahiz eta oraindik ez den mailahorietara heltzen.

Aipatutako problematika kolektibo horiek eskuradezaketen lanaren kalitatean ere antzematen da,besteak beste, lan hori behin-behinekoagoa dela,nahiz eta aldi honetan zehar oro har enpleguak goraeta langabeziak behera egin duten. Horren inguruangeneroen eta adin-taldeen arteko ezberdintasunak

Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten kolektiboak EAEn 2006

5

Aurkezpena

izaten, eta, hori dela-eta, desoreka sortzen da pres-takuntza akademikoaren eta lan-beharren artean.Ikerketa honen bidez lortutako emaitzek argi eta gar-bi uzten dute, gazteei eskaintzen diren lan-aukereiburuzko informazioa eta hezkuntzaren eta lan-merka-tuaren arteko loturen inguruko lanbide-orientazio ho-bea emango balitzaie, enplegu-emaileak eta lehenlana bilatzen duten gazteak elkarren beharretara ho-beto egokituko liratekeela, bai kantitateari bai kalita-teari dagokienez, eta, horri esker, langabezian egitendiren aldiak laburtu egingo lirateke, baita horien irau-pena murriztu ere.

44 urtetik gorako pertsonei dagokienez, topatuohi duten zailtasun nagusiena hartutako prestakunt-zaren eta gaur egungo lan-merkatuak behar duenprestakuntza-motaren artean dagoen desoreka da.

Nolanahi ere, bai gazteen taldean bai 44 urtetikgorako pertsonen taldean, lana aurkitzeko zailtasunhandienak dituztenak emakumezkoak dira. Horien ar-tean, ikasketa-mailarekin batera (gizonezkoek bainobatezbesteko handiagoarekin), ikasketa-motak eregarrantzi handia du; horren ildotik, ikus dezakeguemakume ugari dagoela giza zientziak, gizarte-zient-ziak eta osasuna bezalako ikasketa-arloetan, sortzendiren lanpostu hutsen kopurua baino askoz ere gehia-go, eta, horren eraginez, zientzia teknikoekin erlazio-natutako ikasketen sektoreetan lana aurkitzeko auke-rak nabarmen gehitzen dira.

Ikerketa honek argibideren bat eman dezake egoe-ra ahulagoan dauden taldeak epe luzera gutxitzeaahalbidetuko duten politikak diseinatzeko. Garrantzit-sua da, noski, arazoa epe laburrean menperatzea, bai-na are garrantzitsuagoa da oinarriak jartzea arazoari,ahal den neurrian behintzat, behin betiko irtenbideaaurkitu ahal izateko. Ezinbestekoa da gure lan-merka-tua hobeto ezagutzea eta ulertzea langabeziaren ara-zoa epe luzera konpondu ahal izateko.

Amaitzeko, eskerrak eman nahi dizkiogu hasiera-ko txostena idatzi duen taldeari, hots, ekonomiandoktore den Arantza Ugidos andreak zuzentzen duenEHUko Ekonomi Analisiaren Oinarriak II Saileko lan-taldeari, oinarrizko lana zehaztasun eta ardura handizgauzatu baitu.

kopurua horien adinarekiko zuzenki proportzionalada. Esandakoaren adierazgarri gisa, 24 urte bainogutxiago dituzten langabeetatik %27,4k baino ez da-rama urtebete baino gehiago lan bila eta 45 urtetikgorakoen artean, ostera, %66,9k. Euskal AutonomiaErkidegoko luzaroko langabeen %41,8k oinarrizkoikasketak ditu eta %24,7k, berriz, unibersitatekoak.

Gure lan-merkatuak bizi duen moduko egoerakontuan hartuta —izan ere, langabezia-tasak Euro-pako batez besteko tasaren gainetik egotea lortu du,baita hedapen ekonomikoko aldietan ere—, garrant-zitsua da zehatz-mehatz ezagutzea zergatik ezin dentasa hori eskuragarri dauden giza baliabideak ezinhobeki erabiltzea ahalbidetuko duten mailetara mu-rriztu; aipatu bezala, ezin izan da tasa hori murriztu,enplegu-politika aktiboak abian jarri diren arren. Di-rudienez, zenbait talde demografikori (batez ere, gaz-teei, emakumeei, 45 urtetik gorakoei eta minusbalia-tuei) laneratzen laguntzeko abiarazi diren politikaekonomikoak ez dira nahikoak talde horietan langa-bezia-tasa beste kolektibo batzuenen parera murriz-teko, eta, beraz, itxuraz, ez diote arazoaren jatorriariaurre egiten; alderantziz, neurri horiek epe laburrekoirtenbide gisa ezartzen dira eta ez dirudi kontuanhartzen duenik zeintzuk diren benetan kolektibo ho-riek dituzten arazoen arrazoiak.

Orain aurkezten dugun ikerketa bi zatitan banat-zen da. Lehenengoak lehen lanaren inguruko zenbaitalderditan jartzen du arreta, besteak beste, lehen la-na aurkitzeko aukeretan eta lehen lan horren ezauga-rrietan (nagusiki gazteek ikasitakoaren mailarekin etaikasitakoarekin berarekin bat ote datorren); eta, biga-rrenak lehendik lan egin duten langabeen taldearierreparatzen dio eta lana aurkitzeko dituen aukerakbaldintzatzen dituzten faktore erabakigarriak aztert-zen ditu. Bi kasuetan, ez dira soilik lana aurkitzen la-guntzen duten faktore nagusiak aztertzen, baizik etabaita lana azkar aurkitzen laguntzen dutenak ere.

Lortutako emaitzen artean azpimarratu beharre-koa da, gazteei dagokienez, inolako lan-esperientzia-rik ez izateak oso lan-egoera ahulean jartzen dituela,nahiz eta horien hezkuntza-maila gero eta handiagoaden. Nolanahi ere, kasu gehienetan, ikasketen tipolo-gia ez da lan-merkatuaren eskaria asetzeko egokiena

6

EEGAB Euskal Autonomia Erkidegoa

Aurkibidea

1. IKERKETAREN HELBURUA ETA METODOLOGIA ............................................................................................................................. 92. IKUSPEGI OROKORRA: LANAREN BILAKAERA AZTERTUTAKO ALDIAN ....................................................................................... 15

2.1. BIZTANLERIA, JARDUERA ETA LANA ..................................................................................................................................... 152.2. LANGABEZIA............................................................................................................................................................................ 232.3. LEHEN LANA............................................................................................................................................................................ 352.4. HASIERAKO HEZKUNTZATIK LEHEN LANERA IGAROTZEKO PROZESUA............................................................................... 47

2.4.1. Kolektiboaren ezaugarri nagusiak................................................................................................................................. 482.4.2. Hasierako hezkuntzatik lan-merkatuan barneratzeko prozesua deskribatzen duten faktoreak................................... 502.4.3. Lehen lanaren eta eskuratutako prestakuntzaren arteko bat-etortze maila................................................................ 56

LEHEN ZATIA: HASIERAKO HEZKUNTZATIK LEHEN LANERA IGAROTZEKO PROZESUA...................... 613. LEHEN LANERA IGAROTZEARI BURUZKO ANALISI ENPIRIKOA .................................................................................................... 63

3.1. LEHEN LANERA IGAROTZEN DIREN GAZTEEN EZAUGARRI NAGUSIAK............................................................................... 633.2. LEHEN LANA AURKITZEKO AUKERAK ETA BILATZE DENBORA............................................................................................. 71

3.2.1. LEHEN LANA AURKITZEKO AUKERAK EAEn aldi osoan zehar .................................................................................... 723.2.2. LEHEN LANA AURKITZEKO AUKERAK ESTATUAN ...................................................................................................... 73a) Lehen lana aurkitzea baldintzatzen duten faktoreak: lagin osoari dagozkion emaitzak ................................................... 75b) Lehen lana aurkitzea baldintzatzen duten faktoreen analisia, sexuaren arabera ............................................................. 81

3.3. LEHEN LANAREN EZAUGARRIAK............................................................................................................................................ 883.4. LEHEN LANAREN ETA ESKURATUTAKO PRESTAKUNTZAREN ARTEKO EGOKITZE MAILA .................................................. 97

BIGARREN ZATIA: LAN ESPERIENTZIA DUTEN LANGABEAK............................................................................... 1074. LAN ESPERIENTZIA DUTEN LANGABEEN ANALISI ENPIRIKOA..................................................................................................... 109

4.1. LAN ESPERIENTZIA DUTEN LANGABEEN EZAUGARRI NAGUSIAK....................................................................................... 1094.2. LANA AURKITZEKO AUKERAK ETA BILATZEN EMANDAKO DENBORA................................................................................. 129

4.2.1. Lana aurkitzea baldintzatzen duten faktorek: lagin osoari dagozkion emaitzak.......................................................... 1334.2.2. Lana aurkitzea baldintzatzen duten faktoreen analisia, sexuaren arabera ................................................................. 144

LABURPENA ETA ONDORIOAK ................................................................................................................................................. 1595. ONDORIO NAGUSIAK ...................................................................................................................................................................... 161

5.1. LEHEN LANA AURKITZEA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK ......................................................................................... 1665.1.1. FAKTORE BALDINTZATZAILEAK EAEn.......................................................................................................................... 1665.1.2. FAKTORE BALDINTZATZAILEAK ESTATUAN ................................................................................................................ 1665.1.3. LEHEN LANAREN EZAUGARRIAK ETA BAT ETORTZE MAILA ..................................................................................... 167

5.2. LAN ESPERIENTZIA DUTEN LANGABEEK LANA AURKITZEA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK .................................. 1695.2.1. FAKTORE BALDINTZATZAILEAK EAEn .......................................................................................................................... 1705.2.2. FAKTORE BALDINTZATZAILEAK ESTATUAN ................................................................................................................ 171

ERANSKINA .......................................................................................................................................................................................... 1756.1. ERABILITAKO ALDAGAIAK....................................................................................................................................................... 1776.2. “BAT DATOR” ALDAGAIA TAXUTZEA...................................................................................................................................... 182

6.2.1. Trebakuntza mailaren araberako bat etortzea.............................................................................................................. 1826.2.2. Ikasketa sektorearen araberako bat etortzea............................................................................................................... 1836.2.3. Bi aldagaiak gurutzatzen diren eremua eta “bat dator” kategoria taxutzea............................................................... 185

6.3 KONTSULTATUTAKO BIBLIOGRAFIA ......................................................................................................................................... 185


7

rrien antzekoak dituzten pertsonek lana aurkitu dute.Horren arrazoia analisi honetan aztertuko da).

Jakina, 2001eko egoera estatikoari erreparatueta hori 1995eko egoera estatikoarekin alderatuz ge-ro, ez dago informaziorik tartean gertatu denaren in-guruan; hori aztertzea interesgarria da eta, nolabait,analisi dinamikoa egitera ere behartzen gaitu.

Baina, horrez gain, beharbada pertsona horienezaugarriak ere aldatu egin dira denboraldi horretanzehar. Batzuek prestakuntzan sakondu dute, bestebatzuek euren familia-egoera aldatu dute (seme-ala-bak izan dituzte eta, horren ondorioz, lan-merkatuautzi behar izan dute; e.a.) edo hezkuntza-maila han-diagoa duten gazteek lanpostu berean hezkuntza-maila txikiagoa duten gazteak ordeztu dituzte; zen-bait kasutan, gainera, lana aurkitzeko orduan ez dagauza bera 18 edo 24 urte izatea.

Honaino, lan-eskaintza bakarrik aztertzen da, es-karia aintzat hartu gabe, nahiz eta hau ere beharbadaaldatu den: zikloaren aldirik onenean egoteak esannahi du oro har lan gehiago dagoela talde guztientzateta, beraz, batzuek lana aurkitzea lortu dute euren“enplegagarritasun-maila” txikia izan arren; ziklo ba-xuan, berriz ere langabezian egongo dira. Zerbitzu-sektorearen alde eta industria-sektorearen aurka egi-tura-aldaketaren bat eginez gero, lehen langabezianzeuden zenbait talderentzat (instrukzio-maila txikikoemakumeentzat) errazagoa izan daiteke orain lanaaurkitzea eta, aldiz, okerragoa izan daiteke espeziali-zaziorik gabeko gizonezkoen egoera, e.a.

Horiek lan-eskaintzaren analisi estatikoa bainoegiten ez dugunean galtzen dugun guztiaren adibidegisa erabil daitezke.

Hori dela eta, ikerketa honen bidez, gure lan-mer-katua hobeto ezagutzen eta ulertzen saiatuko garaeskura dauden datu-base egokienak oinarri hartuta;halaber, lana aurkitzeko zailtasun gehien dituztenlangile-taldeak zeintzuk diren ikusiko dugu eta, horre-

LANERATZEKO ZAILTASUN BEREZIAK DITUZ-TEN KOLEKTIBOAK EAEn izeneko ikerketaren helbu-ru nagusia kolektibo horiek zeintzuk diren eta zeinezaugarri dituzten ezagutzea eta gainerako kolekti-boen antzeko enpleguren bat aurkitzeko garaianzein eragozpen nagusirekin egin ohi duten topo era-kustea da.

Egin diren ikerketa gehienetan, kolektibo horiekzeintzuk diren ezagutzeko batez besteko langabezia-tasen datu agregatuak (makroekonomikoak) hartuizan dira oinarri gisa, baina ez dute maila indibidua-lean (mikroekonomikoan) sakondu kolektibo ho-riek langabeziatik atera eta lana aurkitzeko dituztenzailtasunen elementu erabakigarri nagusiak detektat-ze aldera.

Gainera, lan-merkatuan arazoak dituzten kolekti-boen inguruan ahalik eta informazio osatuena eta ze-hatzena izateko, beharrezkoa da analisi dinamikoaegitea. Egin ohi den analisi estatikoa, abiapuntu mo-dura garrantzitsua den arren, osatugabe dago, ez bai-titu kontuan hartzen intereseko aldagaian eragina du-ten aldagaiek denboran zehar jasaten dituztenaldaketak —intereseko aldagaia langileen enplega-garritasuna handitzea edo hobetzea da, edo, modubaliokidean, langabeziaren eragina eta iraupena mu-rriztea—.

Jar dezagun adibide praktikoa. 1995ean —%24kolangabezia-tasarekin—, mota guztietako pertsonakzeuden langabezian; aitzitik, 2001ean —%11ko lan-gabezia-tasarekin—, pertsona-talde jakin batzuk ba-karrik zeuden lanik gabe. 6 urte horietan zehar, pert-sona-talde handi batek lanpostu egonkorra aurkitu du,beste pertsona-talde batek noizbehinkako lana edolan ezegonkorra aurkitu du (adibidez, aldi baterakoak;pertsona horiek, beraz, lana aurkitu dute, baina geroberriz ere lanik gabe geratu dira, eta hori behin bainogehiagotan gertatu zaie denboraldi horretan zehar)eta beste talde batek ez du lanik batere aurkitu (eta,ziurrenik, azken honen talde honi dagozkion ezauga-


9

1. Ikerketaren helburua eta metodologia

hainbat aldagai oinarritzat hartuta. Aldi baterakoemaitza-segida homogeneoak lortzea ere ahalbidet-zen du.

Inkestak gizabanakoaren sexuari, adinari, bizilekuduen probintziari, hezkuntzari eta horri dagokion arlo-ari eta egoera zibilari buruzko informazioa ematendu. Halaber, gizabanakoaren lan-egoerari buruzko xe-hetasunak ere eskaintzen ditu. Gizabanakoa laneanbadago, lan-motari buruzko informazioa ematen du(okupazioa, arloa, kontratu-motak) eta, langabezianegonez gero, berriz, lana aurkitzeko erabiltzen dituz-ten bilatze-metodoen berri ematen da.

Ikerketa honetan iturri hori aukeratzeko bestearrazoi garrantzitsu bat da 2000ko bigarren hiruhile-koan BAIn beste zenbait galdera barneratzen direlaberen beregi hezkuntzatik lan-merkatura igarot-zearen ingurukoak. Aldi horretan inkestak beste mo-dulu bat ere barneratu zuen ikasketak amaitu edobertan behera utzi dituzten gazteak lan-merkaturaigarotzearen ingurukoak. Modulu hori azken hamarurteetan (1991tik inkesta egin zeneko urtera) ikaske-tak edo hasierako prestakuntza amaitu, bertan behe-ra utzi edo urtebetez baino gehiagoz eten dituzten 16eta 35 urte bitarteko pertsonei zuzenduta dago (ikas-ketei dagokienez, aipatu beharrekoa da ezinezkoa de-la ikasketak utzi eta bukatzearen artean bereiztea).Hasierako hezkuntza lehen hezkuntzatik hasita eta ur-tebete baino gehiagoko inolako etenik gabe egitendiren ikasketak edo prestakuntza dira. Ikasketez edoprestakuntzaz hitz egiten dugunean, horietan ikaske-ta orokorrak nahiz lanbide-ikasketak barneratzen di-tugu, horiek arautuak edo ez-arautuak eta lanaldiosokoak edo partzialekoak diren kontuan hartu gabe.

Modulu horri esker, lehen enplegu esanguratsuaaurkitzeko aukeretan (erraztasun edo zailtasunean)eragina izan dezaketen ingurune ekonomikoaren fak-toreak eta banakako ezaugarriak azter ditzakegu.BAIn lehen enplegu esanguratsua inkesta egin due-nak hasierako ikasketak edo prestakuntza lehen aldizamaitu, bertan behera utzi edo eten ondoren aurkit-zen duen lana izango da, gutxienez 6 hilabetez eta as-tean 20 ordu edo gehiago aritzen bada.

Analisi hori egiteko, moduluaren xede den biz-tanleria osatzen duten 16 eta 35 urte bitarteko11.277 gazteko lagina hartu da (horietatik 714 EAEn

kin batera, zailtasun horiek sortzen dituzten faktorenagusiak detektatuko ditugu. Horretarako, datuei ezdiegu ikuspegi estatiko soiletik bakarrik erreparatu-ko, baizik eta baita beste ikuspegi berriago batetikere, ondorio aberatsagoak eta interesgarriagoak ate-ra ahal izateko.

Helburua ez da laneratzeko arazoak dituzten ko-lektiboak zeintzuk diren a priori ezartzea, baizik etaikerketa laneratzeko arazo horiek aztertzera biderat-zea eta, ondoren, horiek zehazki kolektibo jakinen ba-ti dagozkion finkatzea.

Horrela, hobeto ikus daitezke zein ezaugarri be-reizle dituzten talde horiek eta zeintzuk diren zehazkilana (edozein lan) edo lan ona (egokia, edozelan defi-nitzen dugula ere) aurkitzeko arazoak, lanari buruzkoinkestetan erabil daitezkeen ezaugarri guztiak (pert-sonalak, hezkuntzakoak, familiakoak, geografikoak,e.a.) ondo ustiatuta.

Gainera, esan beharra dago ezberdina dela lehenlana aurkitzea eta lana aurkitzea, azken kasu honetanlan hori lehenengoa ez denean.

Bi kasu horietan, helburua zailtasun gehien dituz-ten kolektiboak detektatzea da, bana-banako datuenanalisi mikroekonomikoan gehiago sakonduta, ko-lektibo horiek langabeziatik atera eta lana aurkitzekodituzten zailtasunen eragile nagusiak detektatu ahalizateko.

Lan-planari ekiteko, datuen analisi deskribat-zaile oso zorrotza egingo dugu (lan enpiriko ororenaurreko, eta funtsezko, etapa) eta, horretarako, lagi-neko gizabanako guztiak aztertuko ditugu.

Aurreko fase deskribatzaile hau funtsezkoa da,laneratzeko zailtasun gehien izan dituzten langileakzeintzuk diren iradokiko baitu. Horrela, beraz, analisiestatiko hau egiteko, lehendabizi EINek garatzenduen Biztanleria Aktiboaren Inkestako (BAI) datuakaztertzen hasiko gara.

Biztanleria Aktiboaren Inkesta (BAI) inkestajarraitua da eta bere helburu nagusia jarduera eko-nomikoa ezagutzea da, horren giza osagaia aintzathartuta. Lan-merkatuan aurki daitezkeen biztanleria-ren kategoria ezberdinei buruzko informazioa ematendu (pertsona okupatuak, langabeak, aktiboak eta ez-aktiboak) eta kategoria horien sailkapena egiten du

10


tean, langabezia-motak (iraupen laburrekoak, iraupenluzekoak eta lanaldi partzialeko enplegukoak), noiz-behinkako langabea lanera itzultzea, lanaldi partzia-leko enpleguaren arrazoiak eta ezaugarriak, lanerat-ze-agentziek lan-bilaketaren emaitzan duten eragina,lana eta langabezia txandatzearen arrazoiak, lanaizatetik inaktibitateko egoerara —eta alderantziz—igarotzeko maiztasuna eta arrazoiak, prestakuntza-mailaren eta egoera sozioekonomikoaren arteko ha-rremana, gurasoen prestakuntza, haien lanbidea etaegoera profesionala, eskolatik lanera igarotzeko pro-zesuaren kalitatea, lanaren egonkortasuna eta lan-al-daketen maiztasuna prestakuntzari dagokionez edodiru-sarreren bilakaera prestakuntza-mailaren arabe-ra, e.a.

Ikerketa honi hasiera ematen dion analisi estati-ko hau, interesgarria den arren, osatugabe dago. Al-de batetik, ez dira kontuan hartzen lana aurkitzekoaukeretan eta azkartasun-mailan eta, ondorioz, baitalangabeziaren iraupenean ere, eragina duten aldagaiargitzaileek denboran zehar dituzten aldaketak. Bes-talde, ez gara gizabanako berak alderatzen ari eta al-dagai argitzaile horiek ez dagozkien ondorioak dituz-tela esaten ari gintezke, analisi estatikoaren bidezkontrola ezin daitezkeen aldaketen eraginez sortuakizango balira.

Lehenengoz lanean hasteari buruzko informaziogehigarri honekin, hobeto uler dezakegu igarotze ho-ri (zaila baita zehatz-mehatz ulertzea eskuragarri di-tugun beste datu-base batzuetan) eta, horrela, xehe-tasun handiagoz azter dezakegu zein kolektibokdituzten zailtasunak lehen lana aurkitzeko.

Lehen lana bakarrik aintzat hartuz gero, lagineangazteak baino ezin ditugu barneratu, baina, horri es-ker, sexua, hezkuntza-maila, egiten dituzten ikasketa-motak, lan-egoera, gurasoen hezkuntza eta bizilekuduten probintzia bezalako aldagaiek lehen lana aur-kitzeko aukeretan eta horretarako azkartasun-mai-lan eraginik ba ote duten azter dezakegu.

Lehen lana aurkitzeko aukeren analisi enpirikoaegiteko, gizabanako bat hartu behar dugu erreferent-zia modura, horrela, intereseko aldagai ezberdinek(sexua, ikasketa-maila, ikasketen arloa, gurasoenlan-egoera, e.a.) aukera horietan duten eragina neur-tu ahal izango baitugu. Horretarako, erreferentziazko

bizi dira); moduluko galderei erantzun zieten atzerri-tarrak (guztizko lagin horren %1,12) lagin horretatikkanpo utzi dira. Ez dira lagin horretan barneratu eztaere ikasketak amaitu edo bertan behera utzi zituzten16 urtetik beherako gazteak, legeriari jarraiki ezinbaitute oraindik lan-merkatuan sartu.

Modulu honetan inkesta egin dutenek ikasketakbertan behera utzi edo eten zituzteneko aldia kontuanhartuta erantzun diete galderei eta, beraz, jasotakoinformazioa ez dagokio 2000ko bigarren hiruhilekoa-ri, baizik eta 1991 eta 2000 bitarteko aldiari.

BAIz gainera, batzuetan Europar BatasunekoEtxeen Paneleko (PHOGUE) informazio osagarriaerabiliko da. Horrek Europako Erkidegoari buruzko in-formazio estatistikoa eskaintzen digu, alderdi estatis-tikoari dagokionez etxeei zuzendutako gainerako in-kestekin (BAI, FPI) integratua. Horren helburuaBatzordeak duen partidei buruzko informazio-beha-rrari erantzutea da, eskumen-eremu ezberdinetan gi-zarte-politika prestatzeko eta politika horiek EuroparBatasunaren (EB) lurralde osoan dituen ondorioen ja-rraipena egiteko.

Panel honek informazio longitudinala biltzen du,alegia, denboran zehar aldi ezberdinetan etxe- etapertsona-multzo berari buruzkoa; bertan, interesekoaldagaien aldaketa gordina (gizabanakoari dagokio-na) ikus daiteke, eta ez, soilik, aldaketa garbia; hala-ber, gertakari batetik bestera nola igarotzen den, zen-bat denbora dagoen eta zenbat irauten dutenaztertzen da. Hau da, pertsona- eta etxe-multzo bera-ren jarraipena egiten du eta baldintzak eta politikasozioekonomikoak aldatzean euren bizitzan zer aldat-zen den eta aldaketa horien aurrean nola jokatzen du-ten aztertzen du.

Hezkuntza-prestakuntza-enplegua harremana pa-nel honetan jasotzen da, ezin baita behar bezala lan-du zeharkako azterlanetan; bertan, eskolatik lan-mundura igarotzeko prozesua aztertzen da eta lanetikerretirora eta langabeziatik enplegura igarotzeko pro-zesuei, lan-ezintasunari eta laneko gizarte-laguntzarilotuta egin diren lanbide-prestakuntzako politikeneraginkortasuna ebaluatzen da.

Ildo horretatik, PHOGUEk lan-merkatuaren bilaka-era aztertzen du, enpleguaren epe laburreko mugi-menduei buruzko informazioarekin batera, horien ar-


11

tako datuek talde horretan zailtasun gehien dituzte-nak eta zailtasun horien eragile diren faktore nagu-siak jarriko dizkigute agerian. Zenbait aldagai objek-tibok zailtasun horiek neurtzen lagun diezagukete,horien artean, langabezia-tasak eta lehen lana aurki-tu bitartean igarotzen den denboraldiaren iraupenak.Baina, horrez gain, zailtasun horiek ez dira soilik lanaaurkitzerakoan sortzen, baizik eta baita lan egokiaaurkitzerakoan ere; hori dela-eta, zein motatako lan-postutara heltzen diren, euren hezkuntza-mailarekineta egindako ikasketekin koherenteak ote diren, e.a.

Ikerketaren zati honetan, lehen lana lortzen dutenlangileen artean ezberdintasunik ba ote dagoen ikusinahiko genuke, nahiz eta ekoizpenaren ikuspegitik ezden inolako ezberdintasunik antzeman. Gure ustez,alderdi hori interesgarria da, lehen lana langile oro-ren lanbide-karreran oso erabakiorra izan baitaiteke.

Bigarren zatian lana aurkitzeko dagoen arazoarenbeste alderdi bat aztertzen da; alegia, langileak le-hendik esperientzia izan dezakeela lan-merkatuan.

Bereizketa hori garrantzitsua da, langilea lehen-dik jada lanean aritu bada, lana aurkitzeko aukeretaneragina izan dezaketen faktoreak baitaude, lehendikesperientziarik ez duten langileen kasuan gertatzenez den bezala; faktore horien artean ditugu, besteakbeste, lehengo lanbidea, lanpostua edo arloa, izan di-tuen lanen kopurua eta langabezian izan den aldiak.Kasu honetan, jada ez ginateke a priori adin-talde ja-kin batean zentratuko. Jarraitu beharreko urratsakaurreko paragrafoan emandakoen antzekoak izangolirateke, baina, talde hau heterogeneoagoa denez,egingo den analisian aniztasun handiago hori ere har-tu beharko litzateke aintzat.

Bigarren etapa honetan intuiziozko metodo kuan-titatibo oso sinpleak aplikatuko dira; horiei esker, in-tereseko aldagaien eragina modu zehatzagoan isoladezakegu (intereseko aldagai horiek aurretik eginda-ko analisi deskribatzailetik ateratzen dira). Zati hone-tan ere, Biztanleria Aktiboaren Inkesta Lotua erabili-ko dugu; kasu honetan, gizabanakoa sei hiruhilekotanjarraian baino ez dugu aztertzen, hau da, urte eta er-di, eta informazio hori Etxeen Paneleko datuekin osa-tuko dugu (Panel horrek ondoz ondoko bost urtetanzehar (1994tik 1998ra) gizabanako berdinei buruz ja-sotako informazioa erakusten du).

gizabanakoak eta, horrekin alderatuta, ezaugarri ba-kar batengatik desberdina den beste gizabanako ba-tek lehen lana aurkitzeko dituzten aukeren artean ba-tezbestekoa atera behar dugu (izan ere, bi gizabanakohorien artean aldagai edo ezaugarri bakarra aldatzenda eta aztertzen ari garen gainerakoak berdin edokonstante mantentzen dira).

Gainera, lana aurkitzea bezain garrantzitsua denezenplegu egokia eta egonkorra aurkitzea, ez zaigu inte-resatzen soilik lehen lana aurkitzeko aukeretan eragi-na duten faktore nagusiak zeintzuk diren aztertzea,baizik eta baita zein motatako lanak aurkitzen dituztenere (industria, eginkizunak, kontratu-mota, e.a.).

Horrela, hasierako ikasketak amaitu, bertan be-hera utzi edo eten zituztenean gazteek euren lehenlanean egin behar izan zituzten zereginak prestakunt-za akademikoan aukeratu zuten arloarekin eta bere-ganatu duten kualifikazio-mailarekin bat datozen lan-postuak diren aztertuko dugu.

Horrela, informazio hori biltzen duen aldagai kua-litatiboa osatzen da, bat etortze maila neurtzenduena. Aldagai horrek bat balioa du pertsonaren lan-postua hasierako ikasketak amaitu, bertan behera ut-zi edo eteten dituen momentuan dituen prestakuntza-mailarekin eta ikasketen arloarekin bat datorrela edohauek baino goragoko kategoriakotzat dela pentsat-zen bada1, eta zero aurkako egoeran. Lanpostu jakinbatean aritzeko, pertsona jakin batek duen kualifika-zio-maila behar bada, baina ikasketak egiteko auke-ratutako arloa ezberdina bada, bat ez datorrela esa-ten da.

Ikerketa honen bigarren fasean, xehetasun han-diagoz aztertuko dira talde horietako bakoitzak lanaaurkitzeko dituzten zailtasun edo oztopoak. Hori dela-eta, lana aurkitzeko zailtasunak dituzten kolektiboaksakonago aztertzeari ekingo diogu, testuinguru di-namikoa ere aintzat hartuta. Horri esker, kolektibojakin batzuek lan-merkatuan aurkitu dituzten zailtasu-nen atzean zein faktore nagusi dauden argituko dugu.

Fase honetan, bi zati bereiz daitezke:

Lehen zatian euren lehen lana bilatzen da-biltzan langileak dira nagusi. Horri esker, gaztee-nen kolektiboa eta hezkuntza-sistematik lan-bizitzaraigarotzeko prozesua aztertu ahal izango ditugu. Lortu-

12


iraun eta astean 20 ordu edo gehiago sartzea da-karren lana) aurkitzeko aukerak azter daitezke. Ha-sierako lagina 11.277 gaztek osatuta dagoen arren(horietatik 714 EAEn bizi dira), datuak homogenei-zatze aldera azterlan enpirikoan 2.454 kasuren ja-rraipena egiten da Espainian eta 136rena EAEn(elkarrizketa egin zenetik —1997tik 2000ko ekai-nera— datuak ahalik eta berrienak izan daitezenahalegindu gara eta, bertan, gurasoei buruzko in-formazioa eta aurkitutako lanari buruzko informa-zio osoa dutenak hartu dira aintzat).

• Bigarrenik, Fluxuen Inkesta edo BiztanleriaAktiboaren Inkesta Lotua deitutakotik. Inkestahorrek 2000ko lehen hiruhilekotik 2003ko hiruga-rren hiruhilekora arteko aldia barne hartzen du. In-kesta hiru hilean behin egiten da eta gizabanakoberdinen jarraipena egiten du, 18 hilabetez Esta-tuan eta 15 hilabetez, aldiz, EAEn; horrela, laginakahalik eta gizabanako gehien bilduko ditu eta ana-lisi enpiriko zehatza egin ahal izango da (datu ho-riek behar bezala anonimizatu dira, informazioarenkonfidentzialtasuna bermatze aldera). Laginak 392jarraipen egiten ditu EAEn eta 1.723 Estatu osoan.Jarraipenaren xede diren gizabanakoak langabe-zian daude lehen elkarrizketa egiten zaienean etagehienez ere hiru hilabete daramatzate lan-egoerahorretan.

Hirugarren fasean, kolektiboak multzotan bana-tuko dira, ezaugarri homogeneoen (taldearen ba-rruan) eta bereizgarrien (beste talde batzuekin alde-ratuta) arabera, horien potentzialtasunak adierazikodira eta oztopoak kentzeko neurri egokiak ezarrikodira. Era horretan, behin arazoa behar bezala detek-tatuta eta zein taldetan eragiten duen finkatuta, as-koz ere errazagoa da arazoari modu eraginkorreanaurre egingo dioten konponbideak (politika ekonomi-koak) proposatzea.

Aipatu beharrekoa da ikerketa honen emaitzak,funtsean, bi laginetatik datozela, biak ere EINek egi-ten duen Biztanleria Aktiboaren Inkestatik (BAI)ateratakoak, eta, beraz, horietatik lortutako informa-zioaren fidagarritasun-maila aztertutako biztanleria-rekin duen egokitzapen-mailaren arabera egongo da(lagina biztanleriaren zati adierazgarria da, horrenezaugarriak erakusten dituena).

• Lehenik eta behin, BAIren 2000ko bigarren hi-ruhilekoari dagokion hezkuntzatik lan-mer-katura igarotzeko modulutik. Modulu horretan,euren ikasketak edo hasierako prestakuntza azkenhamar urteotan (hots, 1991tik 2000ra bitartean)amaitu, bertan behera utzi edo urtebetez bainogehiagoz eten dituzten 16 eta 35 urte bitartekopertsonak barneratzen dira eta hori oinarri hartuta,lehen lan esanguratsua (hots, gutxienez 6 hilabete


13

Joan den mendearen bukaerako azken urteetan,gizarteak aldaketa garrantzitsuak jasan zituen eta,horiei esker, garatuen zeuden inguruko gizarteetarahurbildu zen. Aldaketa horien artean, ugalkortasuna-ren beherakada, emakumeek lan-munduan duten par-te-hartzearen handitzea eta hezkuntzaren gorakadadira aipagarrienak.

Oinarrizko adierazle demografikoen artean, ugal-kortasuna aldatu da gehien azken denboraldian. Es-painia, Italiarekin batera azken urteotan mundukougalkortasun-indize sintetikorik baxuena (hau da, se-me-alaben batez besteko kopururik txikiena emaku-meko) duen herrialdea izanik, hainbat aldaketa jasa-ten ari da eta horiek areagotu egingo dira datozenurteetan. Estatuan, ugalkortsun-indize sintetikoak be-hera egin du, 70eko hamarkadan emakume bakoitzaribatez beste hiru seme-alaba baitzegozkion eta men-

Arestian aipatu bezala, beharrezkoa da aurretikanalisi deskribatzailea egitea, lana aurkitzeko zailta-sun handienak dituzten langileak zeintzuk direnemango baitu aditzera.

Analisi estatiko honek urte jakin batzuetan jart-zen du arreta eta, pertsonen hainbat ezaugarritan oi-narrituta, lan-merkatuan dauden aldeak eta horien bi-lakaera aztertzen ditu. Horrez gain, lan hori lehenlana den edo ez ere hartuko da kontuan, aipatu dugunbezala.

2.1. Biztanleria, jarduera eta lana

Espainiako gizarteak azken urteotan jasan dituenaldaketa demografikoak aztertzea ezinbestekoa dalan-merkatuaren adierazle nagusiek berriki izan duteneta etorkizunean izango duten bilakaera ulertzeko.


15

2. Ikuspegi orokorra:Lanaren bilakaera aztertutako aldian

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

0,51975

Sem

e-al

aben

bate

z-be

stek

oko

p.em

akum

eko

1980 1985 1990 1995 2000 2003P

EU15Estatua EAE

Iturria: "Biztanleriaren mugimendu naturala", Estatistikako Institutu Nazionala.

1. IRUDIA. UGALKORTASUN-INDIZE SINTETIKOA. ESTATUA ETA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

de berriaren hasieran, aldiz, 1,2 seme-alaba, EAEkoindizea 1,06koa izanik (1. irudia).

Jaiotza-kopuruak izan duen beherakadak, dato-zen urteetan suspertu egin daitekeen arren, biztan-leriaren osaera aldatu du eta, hori dela-eta, biztan-leria aktiboan nahiz langabeen kopuruan izango dueragina.

Estatistikako Institutu Nazionalak 1991ko errol-dako datuez baliatuta egin dituen proiekzioek erakus-ten dutenaren arabera (2. irudia), Espainiako biztan-leen osaera adina aintzat hartuta aldatu egin da etaare gehiago aldatuko da datozeen urteetan ere. Ho-rrela, 70 urtetik gorako biztanleen kopurua, 1970eanguztizko biztanle-kopuruaren %6 izatetik, 2003an biz-tanle guztien %12 izateraino hazi da eta %24 izateraere helduko da 2050ean. Bestalde, 30 eta 39 urte bi-tarteko adin-taldea 1970ean biztanle guztien %13zen; 2003an, aldiz, %17 ingurukoa da eta 2050ean%11ra murriztuko da. Oro har, lanerako adina dutenbiztanleen ehunekoak behera egingo du datozen ur-teetan; horrek 65 urtetik gorakoen kopurua gehitzeaeragingo du eta, ondorioz, belaunaldien arteko men-pekotasuna handitu egingo da.

Lanerako adina, hots, 16 eta 65 urte bitartean,duten biztanleen kopurua pixkanaka-pixkanaka haz-ten joan da azken urteotan, 60ko eta 70eko hamarka-detan izan zen baby-boom delakotik sortutako belau-naldiak lan-merkatuan sartzearen ondorioz (3. irudia),baina gutxitzen joango da belaunaldi gazteenen ko-purua murriztu ahala. Horrela, aktibo gutxi batzuekarduratu beharko dute gero eta ez-aktibo gehiagoegoteak ekarriko duen gizarte-gastuaz.

Lan-merkatuan, 16 eta 65 urte bitarteko biztanle-ak (lanerako adina duten biztanleak) oso ezberdin ba-natzen dira gizon eta emakumeen artean. Adin-taldehorretako biztanleen kopuruak gora egin duen arren70eko hamarkadaz geroztik, jarduerarekiko harrema-naren arabera duen banaketa asko aldatu da gizoneta emakumeen artean (4.1 eta 4.2 irudiak).

Gizonei dagokienez, lanerako adina dutenen arte-an okupatuen ehunekoa murriztu egin da eta 70eko ha-markadaren bukaeran %80ekoa inguru izatetik, azkenurteotan %60 baino zertxobait gehixeago izatera igaroda. Emakumeei dagokienez, zifra hori hazi egin da etaia %27koa izatetik %36 baino zertxobait gehixeagoizatera heldu da denboraldi berean. Horrela, beraz, la-

16


100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1971

1974

1977

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

2010

2013

2016

2019

2022

2025

2028

2031

2034

2037

2040

2043

2046

2049

2052

2055

2060

%

> 70

60 - 69 urte artean

50 - 59 urte artean

40 - 49 urte artean

30 - 39 urte artean

15 - 29 urte artean

0 - 14 urte artean

Iturria: EIN, "2001eko erroldan oinarritutako biztanleriari buruzko proiekzioak".

2. IRUDIA. BIZTANLEEN BANAKETAREN PROIEKZIOA, ADIN-TALDEKA (%), ESPAINIA

te mantendu baita (43. irudia). Ostera, 20 eta 24 urtebitartean eta 16 eta 19 urte bitartean dituzten emaku-mezkoen jarduera-tasak murriztu egin dira, batez ereazken talde horri dagokiona, 1976an %52ko jarduera-tasa izatetik 2000n %11koa izatera igaro baita.

Hori ere emakumea lan-merkatuan barneratu iza-narekin lotuta dago. Ikasi duten emakumeen kopuruagehitzen joan ahala, biztanle aktiboen artean ereemakumeen kopuruak gora egin du. Bitarteko adin-taldeetan, alegia, 24 eta 35 urte bitartekoei dagoz-kienetan, adin hori duten biztanle guztietatik goi-mai-lako ikasketak dituzten emakumeen proportzioa jada%40 ingurukoa da 2001ean. Gizonezkoen kasuan,proportzio hori %30 baino zertxobait handixeagoa daurte berean. Hala ere, aurrerago ikusiko dugun beza-la, emakumeen hezkuntza-mailan gorakada ikusga-rria egon den arren, oraindik ere laneratzeko zailta-sun ugari dituzte.

Hortaz, EAEko lan-merkatuaren osaera aldatuegin da; horrela, gora egin du 25 eta 54 urte bitarte-ko emakume aktiboen kopuruak eta behera, berriz(eta modu nabarmenean gainera), 16 eta 19 urte bi-

nerako adina duten biztanleen arteko okupatuen guz-tizko ehunekoa orain dela 30 urtekoaren berdina da,nahiz eta atzeraldietan murriztu egin den (80ko hamar-kadaren erdialdean eta 90ekoaren hasieran).

70eko hamarkadaren erdialdetik hona Euskal Au-tonomia Erkidegoan %55 inguruko jarduera-tasaerregistratu da, nahiz eta azken urteotan apur bat go-ra egin duen. Horren oinarrian emakumezkoen jar-duera-tasak izan duen hazkunde nabarmena dago, gi-zonezkoenak behera egin duen bitartean (41. irudia).

Azken 20 urteotan, 20 eta 49 urte bitarteko gizo-nezkoen jarduera-tasak ia-ia ez dira aldatu; aitzitik,gazteenen (hots, 16 eta 19 urte bitarteko gizonezko-en) eta helduagoen (hau da, 55 urtetik gorakoen)jarduera-tasak nabarmen murriztu dira (42. irudia).Jarduera-tasa altuenak 25 eta 49 urte bitarteko gizo-nezkoenak dira, %95 ingurukoak.

Bestalde, 25 urte baino gehiagoko adin-taldeetanbarneratzen diren emakumezkoen jarduera-tasek haz-kunde garrantzitsua izan dute 80ko hamarkadaren az-ken urteetatik hasita, 55 urtetik gorakoen taldean izanezik, horiek lan-merkatuan duten partaidetza konstan-


17

145

140

135

130

125

120

115

110

105

100

Lane

rako

adin

adu

ten

bizt

.(19

71=

100)

0,88

0,82

0,76

0,70

0,64

0,58

0,52

0,46

0,40

0,34

Men

deko

tasu

n-ra

tioa

1971

1974

1977

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

2010

2013

2016

2019

2022

2025

2028

2031

2034

2037

2040

2043

2046

2049

2052

2055

2060

15-64 urte arteko bizt., Estatua 15-64 urte arteko bizt., EAE Mendekotasun-ratioa, Estatua Mendekotasun-ratioa, EAE

Iturria: EIN, "2001eko erroldan oinarritutako biztanleriari buruzko proiekzioak".

3. IRUDIA. LANERAKO ADINA DUTEN BIZT. ETA MENDEKOT.RATIOA

18


4A. IRUDIA. 16 URTETIK GORA GIZONEN BANAKETA,JARDUERAREKIKO DUTEN HARREMANANREN ARABERA

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

III.H

1977

II.H

1978

I.H19

78IV

.H19

79III

.H19

80II.

H19

81I.H

1981

IV.H

1982

III.H

1983

II.H

1984

I.H19

84IV

.H19

85III

.H19

86II.

H19

87I.H

1987

TIV

1988

III.H

1989

II.H

1990

I.H19

90IV

.H19

91III

.H19

92II.

H19

93I.H

1993

I.H19

94III

.H19

95II.

H19

96I.H

1996

IV.H

1997

III.H

1998

II.H

1999

I.H19

99IV

.H20

00III

.H20

01II.

H20

02I.H

2002

IV.H

2003

III.H

2004

II.H

%

Ez okupatuak

Langabekoak

Okupatuak

Iturria: E.I.N. “BAI”.

4B. IRUDIA. 16 URTETIK GORA EMAKUMEEN BANAKETA,JARDUERAREKIKO DUTEN ERLAZIOAREN ARABERA

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

III.H

1977

II.H

1978

I.H19

78IV

.H19

79III

.H19

80II.

H19

81I.H

1981

IV.H

1982

III.H

1983

II.H

1984

I.H19

84IV

.H19

85III

.H19

86II.

H19

87I.H

1987

IV.H

1988

III.H

1989

II.H

1990

I.H19

90IV

.H19

91III

.H19

92II.

H19

93I.H

1993

I.H19

94III

.H19

95II.

H19

96I.H

1996

IV.H

1997

III.H

1998

II.H

1999

I.H19

99IV

.H20

00III

.H20

01II.

H20

02I.H

2002

IV.H

2003

III.H

2004

II.H

%

Ez okupatuak

Langabekoak

Okupatuak



19

90

80

70

60

50

40

30

20

1976

III.H

1977

IV.H

1979

I.H

1980

II.H

1981

III.H

1982

IV.H

1984

I.H

1985

II.H

1986

III.H

1987

IV.H

1989

I.H

1990

II.H

1991

III.H

1992

IV.H

1994

I.H

1995

II.H

1996

III.H

1997

IV.H

1999

I.H

2000

II.H

2001

III.H

2002

IV.H

2004

I.H

Guztira Gizonezkoak Emakumezkoak


5. IRUDIA. JARDUERA-TASA, GUZTIZKOA ETA SEXUAREN ARABERAKOA. EAE

tarteko biztanle aktiboen kopuruak, nola gizonezkoeihala emakumezkoei dagokienez. 20 urtetik beherakobiztanle aktiboen kopuruan izandako beherakada az-ken urteotan gazteen prestakuntza-maila handituegin delako gertatu da. Gainera, azken 15 urteotan,EAEn bigarren hezkuntzako nahiz unibertsitatekoikasketak egin dituztenen jarduera-tasak zertxobaithazi dira eta lehen hezkuntzako nahiz hortik behera-goko ikasketak dituztenen jarduera-tasak, berriz, mu-rriztu, eta nabarmen murriztu ere (8. irudia).

Bestalde, inaktibitate-tasa konstante mantenduda azken 20 urte hauetan zehar, nahiz eta bere osae-ran zenbait aldaketa gertatu direla antzeman dezake-gun (45. irudia). Etxeko lanetan diharduten pertsonaez-aktiboen ehunekoa gutxitu egin da eta erretirodu-nei nahiz pentsiodunei dagokien ehunekoa, aldiz, ha-zi. Urte horietan guztietan zehar inolako aldaketarikjasan ez duen taldea ikasketen arabera sailkatutakopertsona ez-aktiboena da; talde horrek ez-aktibo guz-tien %19 hartzen du bere baitan.

Kontuan izan behar dugu Euskal Autonomia Erki-degoko ekonomiak atzeraldia izan zuela 1976tik

1985era bitarteko aldian; atzeraldi horren adierazga-rri dugu enplegu-tasan izandako murrizketa (46. iru-dia). 80ko hamarkadaren bukaera aldera, tasa horreknolabaiteko susperraldia izan zuen. 1992an eta1993an, ordea, guztia zapuztuta geratu zen eta tasakberriro behera egin zuen. 1995az geroztik, gora doaapurka-apurka, nahiz eta 2002an oraindik ez den helt-zen 1976an erregistratutako %52ra.

Hala eta guztiz ere, sexuen arteko aldeak nabar-menak dira. Enplegu-tasa orokorrean aurretik izanzen beherakada neurri handi batean gizonezkoen en-plegu-tasak behera egin zuelako eta emakumeenamurrizketa hori konpentsatzeko adina hazi ez zelakogertatu zen. 80ko hamarkadaz geroztik, emakumeenenplegu-tasa etengabe hazten joan da eta, neurrihandi batean, azken urteotan enpleguan erregistratuden gorakadaren eragilea izan da.

Gizonen eta emakumeen enplegu-tasen artekoaldeari dagokionez, azken urteotan txikitzen joan denarren, ezin izan da desagerrarazi eta 1994az geroztik,egonkor mantendu da, aldea 20 bat portzentaje-pun-tukoa izanik.

koen artean, enplegu-tasek oro har adin-talde guz-tientzat behera egin dute 1976az geroztik, nahiz etatalde horietako bakoitzak izan duen ibilbidea oso ez-

Adinaren arabera, enpleguan ere alde handiakdaude gizon eta emakumeen artean, hurrenez hurren,14 eta 15. irudietan ikus dezakegun bezala. Gizonez-

20


80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

TIII

1977

TIII

1978

TIII

1979

TIII

1980

TIII

1981

TIII

1982

TIII

1983

TIII

1984

TIII

1985

TIII

1986

TIII

1987

TIII

1988

TIII

1989

TIII

1990

TIII

1991

TIII

1992

TIII

1993

TIII

1994

TIII

1995

TIII

1996

TIII

1997

TIII

1998

TIII

1999

TIII

2000

TIII

2001

TIII

2002

TIII

2003

TIII

2004

TIII

16-19 urte artean 20-24 urte artean 25-54 urte artean 55 eta gehiago

7. IRUDIA. EMAKUMEZKOEN JARDUERA-TASAK ADIN-TALDEKA. EAE

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

TIII

1977

TIII

1978

TIII

1979

TIII

1980

TIII

1981

TIII

1982

TIII

1983

TIII

1984

TIII

1985

TIII

1986

TIII

1987

TIII

1988

TIII

1989

TIII

1990

TIII

1991

TIII

1992

TIII

1993

TIII

1994

TIII

1995

TIII

1996

TIII

1997

TIII

1998

TIII

1999

TIII

2000

TIII

2001

TIII

2002

TIII

2003

TIII

2004

TIII


6. IRUDIA. GIZONEZKOEN JARDUERA-TASAK ADIN-TALDEKA. EAE

Aldaketa nabarmenenak 20 eta 24 urte bitartekoadin-taldean antzeman daitezke, portaera ziklikoagoaizanik. Emakumeei dagokienez, 16-19 eta 20-24 urte

berdina izan den. 55 urtetik gorakoentzat enplegu-ta-sak behera egin du etengabe eta gazteenentzat (hots,16 eta 19 urte bitartekoentzat), berriz, ia etengabe.


21

1,00

0,90

0,80

0,70

0,60

0,50

0,40

0,30

0,20

0,10

0,00

1,00

0,90

0,80

0,70

0,60

0,50

0,40

0,30

0,20

0,10

0,00

1976

IV.H

1977

IV.H

1978

IV.H

1979

IV.H

1980

IV.H

1981

IV.H

1982

IV.H

1983

IV.H

1984

IV.H

1985

IV.H

1986

IV.H

1987

IV.H

1988

IV.H

1989

IV.H

1990

IV.H

1991

IV.H

1992

IV.H

1993

IV.H

1994

IV.H

1995

IV.H

1996

IV.H

1997

IV.H

1998

IV.H

1999

IV.H

2000

IV.H

2001

IV.H

2002

IV.H

2003

IV.H

2004

IV.H

Ikaslea

Erretiroduna edo pentsioduna

Etxeko lanak

Ezintasun iraunkorraBestelakoa

Inaktibitate-tasa

9. IRUDIA. JARDUERA-TASA (%), INAKTIBITATE-MOTAREN ARABERA

80

70

60

50

40

30

20

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

L. hezkuntzakoak edo gutxiago Bigarren hezkuntzakoak Unibertsitatekoak

8. IRUDIA. JARDUERA-TASAK IKASKETA-MAILAREN ARABERA. EAE

22


80

70

60

50

40

30

20

1976

III.H

1977

III.H

1978

III.H

1979

III.H

1980

III.H

1981

III.H

1982

III.H

1983

III.H

1984

III.H

1985

III.H

1986

III.H

1987

III.H

1988

III.H

1989

III.H

1990

III.H

1991

III.H

1992

III.H

1993

III.H

1994

III.H

1995

III.H

1996

III.H

1997

III.H

1998

III.H

1999

III.H

2000

III.H

2001

III.H

2002

III.H

2003

III.H

2004

III.H


10. IRUDIA. ENPLEGU-TASA, GUZTIZKOA ETA SEXUAREN ARABERAKOA. EAE

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

III.H

1977

I.H

1979

I.H

1980

II.H

1981

III.H

1982

I.H

1984

I.H

1985

II.H

1986

III.H

1987

I.H

1989

I.H

1990

II.H

1991

III.H

1992

I.H

1994

I.H

1995

II.H

1996

III.H

1997

I.H

1999

I.H

2000

II.H

2001

III.H

2002

I.H

2004

I.H


Iturria: EIN, “BAI”.

11A. IRUDIA. ENPLEGU-TASA, ADIN-TALDEAREN ARABERA. EAE. GIZONEZKOAK

bitarteko adin-taldeen enplegu-tasek ere behera egindute, gizonezkoei dagozkienek baino are gehiago.Emakumeen enplegu-tasetan aipatu beharreko alder-

di garrantzitsuena 25 eta 54 urte bitarteko emakume-en taldean izan den etengabeko gehikuntza da. 30 ur-te eskasetan, emakume horien enplegu-tasa adin-

1993an azken 20 urteotako tasarik altuenak erregis-tratu ziren, %25 ingurukoak. 1994az geroztik, guztiz-ko langabezia-tasa murrizten joan da eta 2002an%8koa izan da. Langabezia-tasak batez ere emaku-meengan izan du eragina; 1993an, adibidez, %34kolangabezia-tasa erregistratu zuen kolektibo horrek.Azken urteotan, langabezia-tasa altuenak 16 eta 19urte bitarteko emakumezkoek eta, horien atzetik, 20eta 24 urte bitartekoek izan dituzte; aldi horretako ur-te gehienetan, tasa horiek %50etik gorakoak izan di-ra. Gainerako adin-taldeei dagokienez, langabezia-ta-sak gora egin du eta 2000. urtean, %13tik gorakoaizatera heldu da (13.A irudia).

Gizonezkoei dagokienez, 16-19 urte bitarteko gaz-teak eta, horien atzetik, 20-24 urte bitartekoak diralangabezia-tasa altuenak dituztenak; tasa horiek ezdira urte askotan %50etik gorakoak izan (emakumez-koen kasuan bezala), baina ez dira %20tik beheraegon 1998ra arte. 2000n, 20-24 urte bitarteko gizo-nezkoen langabezia-tasa %17koa izan zen, nahiz eta2004an %21,5ekoa izatera heldu den (13.B irudia).Gainerako adin-taldeetan, 25-29 urte bitartekoanizan ezik, langabezia-tasek ez dute %15 gainditu az-tertutako urteetan.

tarte horretako emakumeen %25 baino gutxiagokoaizatetik azken urtean %60 gainditzera pasa da.

2.2. Langabezia

Aztertutako urteetan lan-merkatuan antzeman du-gun beste alderdi garrantzitsuetako bat langabezia-tasa ikaragarriak erregistratu direla da, neurri batean,enpleguak izan duen gorakadarekin bat etorri ez denjarduera-hazkundeak eraginda. Langabezia 80ko ha-markadaz geroztik lan-merkatuak dituen arazo nagu-sienetako bat da eta, batez ere, gazteengan eta ema-kumeengan du eragina. Izan ere, EAEn, guztizkolangabezia-tasa biztanleria aktiboaren %25 ingurukoaizan zen 1994an, Europar Batasuneko zifrarik altuena,eta batez ere emakumeengan izan zuen eragina, 1985eta 1995 artean %30 gainditu baitzuen. Nolanahi ere,azken urteotan, beherakada jasan du eta, gaur egun,%7,5 baino baxuagoa da eta Europar Batasuneko ta-saren azpitik dago; hori dela eta, lan-merkatura sart-zeko zailtasunak nabarmen murriztu dira oro har.

Langabeziari dagokionez, 1976an EAEk Espainia-ko estatuko langabezia-tasarik baxuenetakoa zuen(%4); tasa hori hazten hasi zen eta 1986an eta


23

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

III.H

1977

I.H

1979

I.H

1980

II.H

1981

III.H

1982

I.H

1984

I.H

1985

II.H

1986

III.H

1987

I.H

1989

I.H

1990

II.H

1991

III.H

1992

I.H

1994

I.H

1995

II.H

1996

III.H

1997

I.H

1999

I.H

2000

II.H

2001

III.H

2002

I.H

2004

I.H



11B. IRUDIA. ENPLEGU-TASA, ADIN-TALDEAREN ARABERA. EAE. EMAK.

eta, bigarren altuena, unibertsitateko ikasketak dituz-tenei, nahiz eta 2001ean bi tasa horiek parekatu egindiren (16. irudia).

Eskuratutako ikasketa-mailaren arabera, 1985eta 2002 artean langabezia-tasarik altuena bigarrenhezkuntzako ikasketak dituzten gizabanakoei dagokie

24


40

35

30

25

20

15

10

5

0

1976

III.H

1977

III.H

1978

III.H

1979

III.H

1980

III.H

1981

III.H

1982

III.H

1983

III.H

1984

III.H

1985

III.H

1986

III.H

1987

III.H

1988

III.H

1989

III.H

1990

III.H

1991

III.H

1992

III.H

1993

III.H

1994

III.H

1995

III.H

1996

III.H

1997

III.H

1998

III.H

1999

III.H

2000

III.H

2001

III.H

2002

III.H

2003

III.H

2004

III.H


12. IRUDIA. LANGABEZIA-TASA, GUZTIZKOA ETA SEXUAREN ARABERAKOA. EAE

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

TIII

1977

TIII

1978

TIII

1979

TIII

1980

TIII

1981

TIII

1982

TIII

1983

TIII

1984

TIII

1985

TIII

1986

TIII

1987

TIII

1988

TIII

1989

TIII

1990

TIII

1991

TIII

1992

TIII

1993

TIII

1994

TIII

1995

TIII

1996

TIII

1997

TIII

1998

TIII

1999

TIII

2000

TIII

2001

TIII

2002

TIII

2003

TIII

2004

TIII


13A. IRUDIA. EMAKUMEEN LANGABEZIA-TASAK, ADIN-TALDEKA. EAE

direla, logikoa den bezala, langabezian dauden gi-zonezkoen ehunekorik altuenak 25-34 urte bitarte-koei (%35) eta 20-24 urte bitartekoei (%22,9) bai-

2001ean langabezian zeuden biztanleak xehe-tasun handiagoz aztertuz gero, ikus dezakegu lan-gabezian dauden gizonezko gehienak ezkongabeak


25

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

TIII

1977

TIII

1978

TIII

1979

TIII

1980

TIII

1981

TIII

1982

TIII

1983

TIII

1984

TIII

1985

TIII

1986

TIII

1987

TIII

1988

TIII

1989

TIII

1990

TIII

1991

TIII

1992

TIII

1993

TIII

1994

TIII

1995

TIII

1996

TIII

1997

TIII

1998

TIII

1999

TIII

2000

TIII

2001

TIII

2002

TIII

2003

TIII

2004

TIII


13B. IRUDIA. GIZONEZKOEN LANGABEZIA-TASAK, ADIN-TALDEKA. EAE

35

30

25

20

15

10

5

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

L. hezkuntzakoak edo gutxiago Bigarren hezkuntzakoak Unibertsitatekoak


14. IRUDIA. LANGABEZIA-TASAK, IKASKETA-MAILAREN ARABERA. EAE

irudia). Bai gizonezkoei bai emakumezkoei dago-kienez, langabeen heren bat baino zertxobait gehi-xeago 25-34 urte bitartean dago. Emakume langa-

tagozkie. Bestalde, langabezian dauden emakume-ei dagokienez, ezkongabeen eta ezkonduen kopu-rua antzekoa da, guztizko tasa %91koa izanik (15.

26


100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%Emakumezkoak

Banandua

Alarguna

Ezkondua

Ezkongabea

Gizonezkoak

46,4

45,11

3,155,36

74,9

22,4

2,63

15. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ETA EGOERA ZIBILAREN ARABERA. EAE. 2000

%100

%90

%80

%70

%60

%50

%40

%30

%20

%10

%0Gizonezkoak

55 eta +

Emakumezkoak

45-54

35-44

25-34

20-24

16-19

6,5 3,9

22,9

35,0

17,1

10,9

7,6

15,3

33,8

27,6

16,2

3,1

16. IRUDIA. LANGABEAK, SEXUAREN ARABERA ETA ADIN-TALDEKA. EAE. 2001

irudia). Gainera, langabezian dauden gizonen%32,2k eta emakumeen %37,8k goi-mailako ikas-ketak dituzte (17. irudia).

been taldean, bigarren lekuan 35-44 urte bitarte-koen taldea dago (%27,6) eta gizonezko langabee-nean, berriz, 20-24 urte bitartekoena (%22,9) (16.


27

%100

%90

%80

%70

%60

%50

%40

%30

%20

%10

%0Gizonezkoak (langabeak)

Doktoreagoa

Emakumezkoak (langabeak)

EGoi-mailako hezkuntza,doktoregoa izan ezik

Bigarren hezkuntzako (2. etapa)ikasketak dituztenen lanerakoprestakuntza eta laneratzea

Bigarren hezkuntza (2. etapa)eta horri dagozkion lanerakoprestakuntza eta laneratzea

Bigarren hezkuntza (1. etapa)eta horri dagozkion lanerakoprestakuntza eta laneratzea

Lehen hezkuntza

20,1 19

Analfabetoak

24,3 22

23,3

20,9

32,237,8

0,30,1

17. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ETA ESKURATUTAKO IKASKETA-MAILAREN ARABERA. EAE. 2001

1,0

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0,0Gizonezkoak (EAE)

Lehen lanaren biladabiltzan langabeak

Emakumezkoak (EAE)

Azken lana orain dela hiruurte edo gehiago utzi zuten

Zerbitzuen sektorean lanegiten zuten, orain dela hiruurte baino gutxiago

Eraikuntzan lan egiten zuten,orain dela hiru urte baino gutxiago

Industrian lan egiten zuten,orain dela hiru urte baino gutxiago

Nekazaritzan lan egiten zuten,orain dela hiru urte baino gutxiago

Aurretik lan egin duten langabeak

0,03 0,06

0,19

0,15

0,33

0,12

0,18

0,01

0,45

0,27

0,21

18. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN, SEKTOREAREN ETA LANGABEZIAN EMANDAKODENBORAREN ARABERA. EAE. 2001

blematikoa, ez, behintzat, langileek luzaroan pairatubeharrekoa denean bezainbeste. 19. irudian, langabe-en ehunekoa adierazten da, lana bilatzen emandakodenboraren arabera; bertan ikus dezakegunez, 70ekohamarkadaz geroztik, aldaketa nabarmenak gertatudira langabeen banaketan. 70eko hamarkadaren bu-kaeran, langabe gehienek sei hilabete baino gutxiagozeramatzaten langabezian. 80ko hamarkadan zehar, biurte baino gehiago langabezian zeudenen kolektiboakhartu zuen indar gehien. Gaur egun bezalaxe, taldehonetan langabeen ehuneko oso altuak erregistratudira (2004ra arte ez da %30etik jaitsi).

Kolektibo honek sortzen du kezka handiena, iker-keta askok eta askok aztertzen duten bezala, luzaro-ko langabeek iraupenarekiko menpekotasunaren ara-zoa ere izan baitezakete. Fenomeno hori herrialdeaskotan antzeman da; horren arabera, gerta daitekeluzaroan lanik egin ez duten langabeek, zenbat etadenbora gehiago egon langabezian, orduan eta auke-ra gutxiago izatea egoera horretatik ateratzeko. Fe-nomeno hori azaltzen duten interpretazio tradiziona-letako batek dio urtebete baino gehiago langabeziandagoen pertsona batek zain gaiztoa eman diezaioke-ela enplegu-emaileari; honek pentsa dezake gizaba-

Halaber, ikus dezakegu emakume langabe asko,hots, %45, aurretik, hiru urte baino gutxiagoko epean,zerbitzu-sektorean lanean aritutakoak zirela. Emaku-me langabeen beste talde garrantzitsu batek, %27k,orain dela hiru urte baino gehiago utzi zuten euren az-ken lana eta emakume langabeen %21 lehen lana bi-latzen ari da. Gizonezkoei dagokienez, %33 aurretikzerbitzuen sektorean aritu zen lanean, %19 industrianeta %15 eraikuntzan. Gizonezkoen %12k baino ez da-rama hiru urte baino gehiago langabezian eta %18bere lehen lana bilatzen ari da (18. irudia). Gaur egunlangabezian dauden baina, aurretik, nekazaritzan arituziren gizonezkoen eta emakumezkoen ehunekoa osoeskasa da; halaxe ematen digute aditzera EAEn sek-tore horretan erregistratu diren jarduera-tasa baxuek.

Lan-merkatuan langabezia arazo larria dela ikusi-ta, hurrengo urratsean xehetasun handiagoz eta tal-de demografikoen arabera aztertuko dugu ez bakarriklangabeziak duen eragina (langabezia-tasak), baiziketa baita langabeziaren beste alderdi garrantzitsubatzuk ere, besteak beste, iraupena.

Langabezia, neurriz kanpokoa izan arren, langileekdenboraldi labur batez (adibidez, lehen lana aurkituarte) jasan beharreko egoera denean, ez da oso pro-

28


100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

III.H

1977

III.H

1978

III.H

1979

III.H

1980

III.H

1981

III.H

1982

III.H

1983

III.H

1984

III.H

1985

TIII

1986

III.H

1987

III.H

1988

III.H

1989

III.H

1990

III.H

1991

III.H

1992

III.H

1993

III.H

1994

III.H

1995

III.H

1996

III.H

1997

III.H

1998

III.H

1999

III.H

2000

III.H

2001

III.H

2002

III.H

2003

III.H

2004

III.H

>2 urte

1.2 urte

6 hilabete-urte 1

tebete baino gehiago lan bila aritzea luzaroko langabe-ziatzat hartzen dela, esan dezakegu EAEn emakumegehienak (%55,6) luzaroko langabezian daudela; egoe-ra horretan dauden gizonezkoak %43,6 dira (20. irudia).

EAEn, lana bilatzen ematen den denbora, batezbeste, 27,73 hilabetekoa da gizonezkoen kasuan (23,3hilabetekoa Estatu osoan) eta 40,60koa emakumezko-en kasuan1 (27,9 hilabetekoa Estatu osoan). Lana aur-kitzeko behar den denbora gero eta gehiago da adinakaurrera egin ahala, bai gizonezkoei bai emakumezko-ei dagokienez, eta, beraz, langabe zaharragoen arteanlangabezia iraunkor mantentzen dela ikus dezakegu.Egoera are larriagoa da emakumeentzat.

Era berean, bi sexuei dagokienez, lana bilatzenbatez besteko denbora gehien behar izan duen kolek-tiboa 36 eta 45 artekoena da. Adin-talde hori aztert-zea ere interesgarria da; izan ere, lan-bizitzarenerdiko urteak dira eta, beraz, urrun dago bai hezkunt-za-garaitik bai erretiro aurreratutik. Deigarria daadin-talde honetako langabeak, nola gizonezkoak ha-la emakumezkoak, batez beste 18 hilabete baino

nakoa ez dela oso produktiboa eta horregatik dara-mala hainbeste denbora langabezian. Aztertutako al-diaren zatirik handienean zehar, urtebete bainogehiago lan bila dabiltzan langabeen kopurua (alegia,luzaroko langabezian daudenena) langabe guztien%50etik gorakoa izan da, zifra benetan kezkagarria.Azken urteotan, ehuneko hori %36ra murriztu da (lan-gabeziaren definizioa aldatzearekin bat etorriz; defi-nizio berria 2001eko lehen hiruhilekoan sartu zen in-darrean). Dirudienez, beraz, EAEn, langabeziak dueneraginaz gain, beste arazo kezkagarri eta espezifikobat ere badago: hots, horren iraupena; izan ere, luza-roko langabeziak eragin nabarmena izaten jarraitzendu, azken urteotan murriztu egin den arren.

Arestian aipatutako datuak berretsi egiten dira lan-gabeak lana bilatzen emandako denboraren araberanola banatzen diren ikusten dugunean: emakumezkoen%40,3k 2 urte baino gehiago ematen dituzte lana bilat-zen. Ehuneko horri langabezian urte 1 eta 2 urte arteandaramatzaten emakumeena gehitzen badiogu, ikus de-zakegu emakume langabeen %55,6k urtebete bainogehiago daramala egoera horretan. Kontuan izanik ur-


29

1 2000. urteko bigarren hiruhilekoari buruzko BAIko datuak; bertan, EAEri dagokion azpilagineko langabeen kopurua 500ekoa da, ho-rietatik %63 emakumezkoak.

%100

%90

%80

%70

%60

%50

%40

%30

%20

%10

%0

>2 urte

1-2 urte

6-11 hilab.

3-5 hilab.

1-2 hilab.

< hilab. 1

Jada aurkitu du

Gizonezkoak

7,2

Emakumezkoak

8,3

3,6

12,5

17,8

15,3

14,2

29,4

2,9

11,2

10,3

11,7

15,3

40,3

20. IRUDIA. LANA BILATZEN EMANDAKO BATEZ BESTEKO DENBORA, ADIN TALDEKA. EAE. 2001

gehiago egon ohi direla langabezian, hezkuntza-mai-la edozein dela ere. Adin-talde honetan, gazteenekbaino langabezia-tasa handiagoak ez dituzten arren,

adin hauetan langabezia iraunkor mantentzen da.Langabezian dauden adin-talde honetan langabeekbatez beste bi urte baino askoz ere gehiago behar di-

30


60

50

40

30

20

10

0

hila

bete

ak

Gizonezkoak Emakumezkoak

10,77

26,26

43,3940,78

19,02

45,32

49,46

43,09

16-24 urte 25-35 urte 36-45 urte 46-65 urte

21. IRUDIA. LANA BILATZEN EMANDAKO BATEZ BESTEKO DENBORA (HILABETE-KOPURUA EAE-2000)

60

50

40

30

20

10

0

Lana

bila

tzen

eman

dako

hila

bete

-kop

urua


43,24

20,40

28,45

23,93

49,42

45,99

36,39

40,11

21,28

30,74

Lehen hezkuntza Bigarren hezkuntzako 1. etapa Bigarren hezkuntzako 2. etapa Goi-mailako LLH Diplomaturak eta unibertsitateko ikasketak


22. IRUDIA. LANA BILATZEN EMANDAKO BATEZ BESTEKO DENBORA (HILABETE-KOPURUA),IKASKETA-MAILAREN ARABERA. EAE. 2000

Aitzitik, lana bilatzen denbora gehien daramatenaklehen hezkuntzako ikasketak dituztenak dira (43,24hilabete). Emakumezkoei dagokienez, batez bestekoiraupenik txikiena lizentziadunei eta/edo diplomatueidagokie, 30,74 hilabete (22. irudia).

Ikasketa-sektorearen arabera, euren ikasketak na-tur eta osasun-zientzien sektorean eta zientzia hutseneta teknologiaren sektorean egin dituzten gizonezkoekbatez beste 16 hilabete baino gutxiago behar izaten di-tuzte lana bilatzeko; aldiz, euren ikasketak beste edo-zein sektoretan egiten dituztenek batez beste 30 hila-bete baino gehiago behar izaten dituzte. Lanabilatzeko denbora gutxien behar duten emakumeakikasketak norberaren garapenari, hezkuntzari, artearieta bestelakoei lotutako sektorean egiten dituztenakdira (24,77 hilabete, batez beste); aldiz, ikasketak oi-narrizko programen bidez egiten dituztenek 43,86 hila-bete behar izan dituzte eta gizarte-zientziak eta gizazientziak aukeratzen dituztenek (EAEko emakume as-kok) batez beste 40,40 hilabete2 (23. irudia).

tuzte lana aurkitzeko. Erdi-mailako edo unibertsitate-ko ikasketak dituzten emakumeek ere hiru urte bainogehiago eman ohi dituzte lana bilatzen. Emakumeenartean langabezian denbora gehien ematen duen tal-dea goi-mailako lanbide-heziketari dagokiona izanarren, aipatu beharrekoa da oso emakume gutxi da-goela hezkuntza-maila horretan.

16 eta 24 urte bitarteko gizonezkoek batez besteurtebete baino gutxiago behar izaten dute lana aur-kitzeko eta 24 urtetik gorakoek, berriz, 2 urte bainogehiago. Emakume langabeei dagokienez, 25 urtetikbeherakoek 19 hilabete inguru ematen dituzten lanabilatzen eta 24 urtetik gorakoak 45 hilabetez egotendira langabezian (21. irudia).

Ikasketa-mailaren arabera, gizonezkoen datueierreparatuz gero, lana bilatzen batez besteko denbo-ra gutxien ematen dutenak bigarren hezkuntzako le-hen etapari dagozkion ikasketak dituztenak dira(20,40 hilabete, batez beste); horien atzetik, lizentzia-dunak eta/edo diplomatuak daude (21,28 hilabete).


31

2 Gogoan izan behar dugu, EAErako oso informazio gutxi dugunez, ezinezkoa dela datuak horiek baino zati txikiagotan banatzea; ho-rrez gain, aztertutako adin-talde bakoitzak behar duen denborari dagozkion batezbestekotan desbideratze estandar nabarmenak antzema-ten dira. Halaxe gertatzen da zientzia hutsei eta teknologiari lotutako ikasketa-sektorean, 60,42 hilabeteko desbideratze estandarra baitu.


60

50

40

30

20

10

0

Lana

bila

tzen

eman

dako

hila

bete

-kop

urua


Zientzia hutsak eta teknologia

15,88

11,67

34,52

30,25

56,90

35,06

40,40

24,77

Natur eta osasun-zientziak Giza eta gizarte-zientziak Norber. gar., hezk. eta artea, eta bestel. Oinarrizko programak

32,10

43,86

23. IRUDIA. LANA BILATZEN EMANDAKO BATEZ BESTEKO DENBORA (HILABETE-KOPURUA),IKASKETA-SEKTOREAREN ARABERA. EAE. 2000

gehiago behar izaten dutela aurretik lan egin dutenemakumeek baino, eta kontrakoa gertatzen dela gizo-nezkoen artean.

EAEn lehen lana bilatzen ari diren pertsonen ba-tez besteko adina 23 urtekoa da gizonezkoen kasuaneta 27koa emakumezkoen kasuan. Aurretik lan egindutenei dagokienez, gizonezkoen nahiz emakumezko-en batez besteko adina 36 urtekoa da. Bestalde, le-hen lana bilatzen dabiltzan langabe gehienek 35 urtebaino gutxiago dituzte. Aldiz, aurretik inoiz lan eginduten gizon eta emakumeen arteko banaketa hetero-geneoagoa da (alegia, alde handiagoak daude adin-taldeen artean). Gizonezkoei dagokienez, %32,19k 25eta 35 urte bitartean ditu eta %28k 46 eta 65 urte bi-tartean. Emakume langabeen taldean, %34,71k 25eta 35 urte bitartean ditu eta %30,99k 36 eta 45 bi-tartean. 24 urte baino gutxiago dituzten emakumeenehunekoa gizonezkoei dagokiena baino 9 portzentaje-puntu txikiagoa da (24. irudia).

Ikasketa-mailaren arabera, langabezian daudeneta euren lehen lana bilatzen ari diren pertsona as-kok, nola gizonezkoak hala emakumezkoak, diploma-

Jarraian, langabezian dauden pertsonak aztertu-ko ditugu; horretarako, lehen lana bilatzen dutenaketa aurretik lanean aritutakoak direnak bereiziko di-tugu. Erantsitako taula oinarritzat hartuta, lehenik ai-patu behar da, lehen lana den edo ez den kontuanhartu gabe, emakumeek lana bilatzen emandako ba-tez besteko denbora (hilabete-kopurua) gizonezkoeidagokiena baino handiagoa dela. Lehen lana ez de-nean, aldea 10 hilabetekoa da eta lehen lana denean,berriz, 22 hilabetekoa. Beste alderdi interesgarri batda lehen lana bilatzen dabiltzan emakumeek denbora

32


1. TAULA. LANA AURKITZEKO BATEZ BESTEKODENBORA, SEXUAREN ARABERAEAE -2000. HILABETEKA, DESBIAZIOESTANDARRA ETA OHARREN KOPURUA.

Gizon. Emak. Guztira

Lehenen- Hilabeteka 25,54 47,28 40,10go lana Desbiazio estandarra (31,5) (47,65) (44,05)

Oharren Koper. 37 75 112Lehen Hilabeteka 28,29 38,52 34,67lan Desbiazio estandarra (37,09) (42,48) (40,79)egin d. Oharren Koper. 146 242 388Iturria: EIN, “BAI, 2000ko bigarren hiruhilabetekoa”

24. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ETA ADINAREN ARABERA, AURRETIK LAN EGIN DUTEN EDO EZAINTZAT HARTUTA. EAE. 2000

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

%

Gizonezkoak (lehen lana)

46-65 urte36-45 urte25-35 urte16-24 urte

Gizonezkoak (aurretik lan egin dute) Emakumezkoak (lehen lana) Emakumezkoak (aurretik lan egin dute)

59,46

20,55

48,00

11,98

40,54

28,08

4,00

22,31

19,18

9,33

30,99

32,19

38,67

34,71


ak dira lehen lana bilatzen dutenen artean. Horrela,adibidez, lehen lana bilatzen ari diren emakume lan-gabeei erreparatzen badiegu, ikus dezakegu ia %27kgiza eta gizarte-zientzietan egin dituztela euren ikas-ketak; aldiz, lehen lana bilatzen ari diren gizonezkolangabeen kasuan, gehienak zientzia hutsen eta tek-nologiaren sektorekoak dira (26. irudia).

Hala, beraz, datuei erreparatuta ikus dezakegulehen lana bilatzen ari diren gizonezkoen kolektiboan%32,43k zientzia hutsen eta teknologiaren sektore-an egin dituela bere ikasketak eta %24,32k, berriz,giza eta gizarte-zientzien sektorea eta oinarrizko pro-gramak aukeratu dituela bere ikasketak egiteko.Bestalde, lehen lana bilatzen ari diren emakumezko-en kolektiboari dagokionez, %41,33k oinarrizko pro-

turei eta/edo lizentziaturei dagokien prestakuntza-maila eskuratu dute (%48k eta %28k, hurrenez hu-rren); horien atzetik, bigarren hezkuntzako bigarrenetaparaino heldu direnak ditugu3. Lan-esperientzia-ren bat duten gizonezkoen kolektiboan batez ere le-hen hezkuntza eta bigarren hezkuntzako lehen etapaegin duten gizonezkoak daude. Aurretik inoiz lan eginduten emakume langabeen kolektiboan batez ere bi-garren hezkuntzako lehen eta bigarren etapak eta le-hen hezkuntza egin dituztenak daude (25. irudia).

Langabeen ikasketa-motari dagokionez, lan-es-perientziaren bat dutenen artean, ikasketa-sektorenagusia oinarrizko programena da4. Gizonen eta ema-kumeen artean aldeak antzematen dira egindakoikasketei dagokienez; alde horiek are nabarmenago-


33

25. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ETA LORTUTAKO IKASKETA-MAILAREN ARABERA,AURRETIK LAN EGIN DUTEN EDO EZ AINTZAT HARTUTA (EAE-2000)

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

%

Gizonezkoak (lehen lana) Gizonezkoak (aurretik lan egin dute) Emakumezkoak (lehen lana) Emakumezkoak (aurretik lan egin dute)

2,70

28,06

13,3320,25

8,11

21,62

18,92

48,65

27,40

15,75

14,38

14,38

18,67

24,79

21,33

21,07

18,67

16,94

28,00

16,94

L. hezk. Big. hezk. 1. etapa Big. hezk. 2. etapa Goi-m LLH Diplomaturak eta uniberts.


3 Bigarren hezkuntzako bigarren etapan, batxilergoko ikasketak eta erdi-mailako lanbide-heziketakoak barneratzen dira.4 Ikasketa-sektorearen aldagaia 5 sektoretan banatzen da. Honako hauek dira: Zientzia hutsak eta teknologia: fisika, kimika, geolo-

gia, matematika, estatistika, informatika eta ingeniaritza, industria eta ekoizpena, arkitektura eta eraikuntza; Natur eta osasun-zientziak:bizitzaren zientziak, nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza, albaitaritza, gizarte-zerbitzuak eta osasuna; Giza eta gizarte-zientziak: gizarte-zientziak, merkataritzako irakaskuntza eta zuzenbidea eta giza zientziak; Norberaren garapena, hezkuntza, artea eta sektore ezezagunak:hezkuntzaren zientziak, arteak, zerbitzu pertsonalak, ostalaritza eta turismoa, kirolak, segurtasun-zerbitzuak eta sektore ezezagunak etanorberaren garapena; eta, azkenik, Oinarrizko programak (hots, oinarrizko hezkuntza, lehen hezkuntza, bigarren hezkuntzako lehen etapaeta batxilergoa).

34


26. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ETA IKASKETA-SEKTOREAREN ARABERA,AURRETIK LAN EGIN DUTEN EDO EZ AINTZAT HARTUTA. EAE. 2000

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

%

Gizonezkoak (lehen lana) Gizonezkoak (aurretik lan egin dute) Emakumezkoak (lehen lana) Emakumezkoak (aurretik lan egin dute)

32,43

19,18

5,33 2,48

Zientzia hutsak eta teknologia Natur eta osasun-zientziak Giza eta gizarte-zientziak Norb. garap., hezk. eta arteak, eta bestel. Oinarrizko programak

10,81

24,32

8,11

24,32

3,42

9,59

6,16

61,64

13,33

26,67

13,33

41,33

9,09

28,93

8,26

51,24


27. IRUDIA. LANGABEEN BANAKETA, SEXUAREN ARABERA, BILATUTAKO LAN-MOTAAINTZAT HARTUTA (EAE-2000)

%100

%90

%80

%70

%60

%50

%40

%30

%20

%10

%0

Lanaldi osokoa

Aukeran, osokoa

Aukeran, partzialekoa

Lanaldi partzialekoa

Edozein lanaldi

Gizonak

53,55

Emakumeak

48,26

34,43

9,84

1,091,09

6,31

3,47

36,59

5,36



35

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

Bate

z bes

teko

hila

bete

-kop

.

Gizonak Emakumeak

Estatua EAE

Guzt. L. hezk. Big. hezk. I Big. hezk. II Goi-m. ik. Guzt. L. hezk. Big. hezk. I Big. hezk. II Goi-m. ik.

Iturria: EIN, “Lan-merkaturatzeen modulua”.

28. IRUDIA. 16-35 URTE BITARTEKO PERTSONEK LANA AURKITZEKO BEHARREZKO HILABETE-KOPURUA, BATEZ BESTE

riek direla bide, enplegu-emaileak zaharregiak direlapentsa baitezake.

28. irudian, lehen lana azken hamar urteotan aur-kitu duten 16 eta 35 urte bitarteko gazteek hori bilat-zen emandako batez besteko denbora jasotzen da,sexuaren eta ikasketa-mailaren arabera. Hezkuntza-maila guztietan, lehen lana bi urte baino gehiago iga-ro ondoren aurkitzen duten langabeen ehunekoak osoaltuak dira (hots, %30etik gorakoak), bai gizonei baiemakumeei dagokienez, nahiz eta batez besteko den-bora horiek oro har nabarmenagoak diren emakume-en artean (bigarren hezkuntzako ikasketak dituztenemakumezkoen kasuan izan ezik).

Gainera, lehen lana bilatzen emandako denbo-rari dagokionez nolabaiteko dualtasuna dagoelaematen du. Batetik, lana aurkitu zuten gazte gehie-nek bi urte baino gehiago behar izan zituzten horre-tarako; eta, bestetik, gehiengo horren ondotik dato-zenek 7 hilabete baino gutxiago behar izan zituzten.Horrela, beraz, gazte-talde batzuek lana nahikoa az-kar aurkitzen dutela esan dezakegu eta beste bat-zuek, berriz, denbora asko ematen dutela bilatzen.Izan ere, hezkuntza-maila handitu ahala, bai gizonei

gramen sektorean egin ditu bere ikasketak eta%26,67k, bestalde, giza eta gizarte-zientzien sekto-retik bideratu ditu.

EAEn, euren ikasketak zientzia hutsen eta tekno-logiaren sektorean garatzen dituzten emakumezkoenehunekoa %2,23koa baino ez da eta gizonezkoena,ostera, %22,52koa. Era berean, gizonezkoen ehune-koarekin alderatuta (%63,99), emakumezko gehiagokaukeratu du oinarrizko programen sektorea bere ikas-ketak gauzatzeko, hots, %69,21ak.

2.3. Lehen lana

Langabeei dagokienez azpimarratu beharrekobeste alderdi bat da ezberdina dela lehen lana bilat-zea edo lehendik lanean aritu izatea. Lan-jardueranbarneratu berriak diren eta lehen lana bilatzen dutenbiztanleek esperientzia-ezaren arazoari egin behardiote aurre eta horrek lanpostua lortzeko zailtasunaksor diezazkieke. Aldiz, lehendik lanean aritu direnlangabeek ez dute arazo hori, baina beste batzuk izanditzakete, esate baterako, langabezian emandakodenboran zehar giza kapitala galtzea edo adina, ho-

tuzten gazteen ehunekoa eta hazi 7 hilabete bainogutxiago behar dituztenena.

bai emakumeei dagokienez, murriztu egiten da le-hen lana aurkitzeko bi urte baino gehiago behar di-

36


29. IRUDIA. AZKENENGO HAMAR URTEETAN LANA TOPATU DUTEN 16-35 URTE BITARTEKO PERTSONEK BATEZBESTEKO DENBORA, SEXUAREN ETA HEZIKETA MAILAREN ARABERA. (ESPAINIA)

70

60

50

40

30

20

10

0

Gizonezk. Emak.Guztira L. Hezk. 2. Hezk. I 2. Hezk. II Goi mail. Guztira L. Hezk. 2. Hezk. I 2. Hezk. II Goi mail.

< 7 hilab. 7-12 hilabete 1-2 urte > urte

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1976

TIII

1978

TIII

1980

TIII

1982

TIII

1984

TIII

1986

TIII

1988

TIII

1990

TIII

1992

TIII

1994

TIII

1996

TIII

1998

TIII

2000

TIII

2002

TIII

2004

TIII

Guztira Gizon. Emakum. Est. guztiraIturria: EIN, “BAI”.

30. IRUDIA. EAEN INOIZ LANIK EGIN EZ DUTENAK (LANGABEKOEN %)

zen zebiltzan langabeen %20 16-19 urte arteko adin-taldean barneratzen zen, %40 20 eta 24 urte artekoadin-taldean eta %27 25 eta 54 urte artekoan. Ema-kumezkoei dagokienez, %12 baino ez zen lehen adin-taldean barneratzen eta bigarrenean, aldiz, %41; no-lanahi ere, pisu gehieneko adin-taldea 25 eta 54 urtearteko adin-taldeak zuen, bertan emakume langabe-en %47 baitzegoen. Beste zenbait alderdiren artean,kontuan izan behar da emakumeek denbora gehiagoeskaintzen diotela prestakuntzari, ikusi dugun beza-la, eta, ondorioz, beranduago sartzen direla lan-mer-katuan.

Orain arte ikusitakoaren arabera, emakumeak etaadin gehiagokoak badira zailtasun gehien dituztenaklaneratzeko, interesgarria da ezagutzea zein motata-ko metodoa erabiltzen duten langabeek lana bilatze-ko (29. irudia). Langabeek lana bilatzeko gehien era-biltzen duten metodoa enplegu-bulego publikorenbatean (INEM) izena ematearena da. Langabearendefinizioa (hots, jardunean ez dagoen eta lana moduaktiboan bilatzen ari den pertsona) zehatz-mehatzhartuko bagenu, metodo hori aukeratzean langabeasko eta asko kolektibo horretatik kanpo geratuko li-

Lehen lana bilatzen duten langabeei (alegia, au-rretik inoiz lan egin ez dutenei) dagokienez, ikus de-zakegu kolektibo horrek garrantzi gutxiago duela lan-gabeen guztizko kolektiboan (honek garbi uzten duaurretik inoiz lan egin duten langabeen ehunekoa na-barmen hazi dela azken urteotan, bai gizonezkoei baiemakumezkoei dagokienez; alegia, lan-txandakatzeagehitu egin da); hori guztira gorabehera, badira alde-ak gizonezkoen eta emakumezkoen artean (30. iru-dia). Langabezian dauden emakumeen guztizko kopu-rutik gehiago dira lehen lana bilatzen dutenak eta,beraz, horrek adierazten digu emakumeak zailtasungehiago dituela lehen lana aurkitzeko. Gainera, au-rretik inoiz lanik egin ez duten langabeen ehunekoaaltuagoa izan da aldi osoan zehar EAEn Estatuan bai-no (azken bi urteetan izan ezik).

31.A eta 31.B irudietan, lehen lana bilatzen du-ten langabeen ehunekoa adierazten da, adin-talde-ka, gizonentzat eta emakumeentzat, hurrenez hurren.Pentsa dezakegun bezala, lehen lana bilatzen dutenlangabe gehienak gazteak dira, nahiz eta bi sexuenartean alde handiak antzeman daitezkeen. 90eko ha-markadan, gizonezkoei dagokienez, lehen lana bilat-


37

31A. IRUDIA

Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten kolektiboak EAEn · 2008. 2. 26. · ere, ikerketa honen...

Documents

Transcript of Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten kolektiboak EAEn · 2008. 2. 26. · ere, ikerketa honen...