LANDAREEK ETA ANIMALIOK

BATERA EBOLUZIONATU DUGU

MARTXEL AIZPURUA

U Z E I . Esterlines,8.-DONOSTIA

Gure Herriak ere pentsatu i-

zan du,beste herriek bezala,muq

dya ez zela lehen orain den be-

zala, hor daude lekulco landare,

animalia,mamutzar,qentilak,etab.

Hala ere,gure Herriak aspaldi

honetan Bibliaren eraqina jasan

izan du bate= ere eta qure ar-

tean gaur oraindik Bibliaren in

terpretazio okerra da nagusi.Gg

re haurrei kristau-ikasbidera

doazenean "Jainkoak lurra hartu

zuen. . . " etab. adierazten zaiz-

kie, literalki u1e:rtiiz haurrek

Nire lan honetan ez riiit Biblic

ren interpretazioa auert-eko ino -

lako asr?orik "qalde Elizawri eta

erantzunao dizu" da esaera.

Landareei buruz Bibliak dioe-

na ekarriko dut hona datorren !;a pituluan "fruta-arbolei" buruz

esano9 ditudanak,israeldarrekl o / ' "w *

rrelaxe bizi zituztela ohartzeko

batez ere.

Jakina denez Genesis edo Ha-

s i e r a l i b u r u a n b i b i d e r s o r t z e n

d u J a i n k o a k m u n d u a , l e h e n e n g o

e t a b i q a r r e n k a p i t u l u e t a n .

a) LEHEN KAPITULUAI'd

G e n . l . l l : " E t a e s a n z u e n g e r o :

sor b e z a l u r r a k b e l a r b e r d e a , h a

z i d u n b e l a r r a e t a f r u t a - a r b o l a k ,

b a k o i t z a b e r e f r u i t i ~ a r e k i n e t a

Jere h a z i a r e k i n . E t a h a l a x e S e r -

t a t u z e n . L u r r a k b e l a r b e r d e a

e n a n z u e n e t a f r u t a - a r b o l a k g u z -

t i a k h a z i d u n a k . 0 n a i k u s i z u e n

e t a h a r a , a r r a t c e t a q o i z : h i r u g a -

r r e n e g u n a "

2 9 . " E t a J a i n k o a k e s a n z i e n : B g

g i r a , l u r o s o a n h ~ z i a d a k a r t e n b g

l a r n u , z t i a k ,eta h a z i e t ? l r u i t u a

e m a t e n d u t e n a rbola g u z t i a k evci-

t e n d i z k i z u e t JANARITZAT" .

3 0 . E e l a r b e r d e c j u z t i a ema-

:en d i e ; . n i r n a l i e i h a i e k ere j a n

l e z a t e n .

1) B I G A R P E N KAPITULUAN

G e n . 2 . 5 : " e z z e n o r a i n d i k

L u r g a i n e a n b a s a l a r r i k , l a n d e t a k o

3 e l a r r a e r e e z z e n o r w i n d i k e r -

n e , J a i n k o Jabek e u r i a l u r r a r i

b i d a l i e z z i o 1 a k o ; e t a l u r r a l a n -

t z e k o g i z o n i k e z z e l a k o " .

Gen 2 . 9 : " E t a J a i n k o Jabek

e r n e r a z i z i t u e n e d o t a r i k o z u h a L

t z a k b i c t a r a k o e d e r e t a aho-go-

z a g a r r i d i r e n f r u t a - a r b o l a k . . ."

I k u s p e p i f i x i s t a h o n e k , h . d .

mundua b e h i n e s i n z u e n J a i n k o a k

e t a h a r r e z g e r o h o r r e l a d a q o e l a

p e n t s a t z e a k , i z a n d u e n e r a g i n a

uXatu g a b e , a u r k i t u i z a n d i r a

b e s t e s i n e s m e n a k e r e g u r e H z r r l

koen a r t e a n :

"Ba o n e n z e n q a r a i b a t l a n d a

re g u z t i é k h i t z e g i t e n z u t e n a . Ez

omen z u t e n , o r d e a , d e n e k h i t z e g i -

t e n , g o r o l d i o a omen z e n h a u e t a k o

b a t - E a t z a r r e b a t e g i n e t a g o r o l

d i o a r i h i t z e g i t e n e r a k u s t e a era b a k i omen z u t e n . M o r r e l a , e r a k u -

t s i n a h i e a n a r i - e t a - a r i a r i z i -

r e l a d e n e i a h a z t u omen z i t z a i e n

e t a h o r r e a a t i k e z omen d u t e

o r a i n l a n d a r e e k h i t z e q i t e n "

G o r o l d i o a r e n o r d e z , b e s t e b a -

t z u e k l i z a r r a z e l a d i o t e ' h i t z e -

g i t e n e z z u e n a .

K o n t a t u d i d a t e n e z b a omen d a

b e s t e i p u i n b a t z u h a i t z e i b u r u z

k o a z e r a d i o n a : " G a r a i b a t e t a n

s u t a n e r r e t z e k o e g u r r a e t x e r a

e t o r t z e n omen z e n . B a i n a j e n d e a -

r e n e t a z u h a i t z e n a r t e a n g e r t a -

t u t a k o h a s e r r e b a t m e d i o , e g u -

r r a k g e h i a g o e z e t o r t z e k o e r a b a

k i a h a r t u omen z u e n e t a h o r r e g a

t i k j o a n S e h a r d u o r a i n n e k a z a -

r i a k b a s o r a i n o e q u r b i l a " . I

G u r e S e l a u n a l d i a e z d u t u s t e

i r i t s i d e n i k e b o l u z i o a o n a r t z e -

r a , i k u s p e g i e b o l u t i b o z n u n d u a

interpretatzera.Eboluzioa o n a r -

t z e a k g a u z a q u z t i e n a r r a z o i a

g a l d e t z e a d a k a r : z e r , n o i z , z e r t a -

r a k o , . . . d e t a i l e t x i k i e n e t i k e g L

t u r a r i k konylexuenera.Honela,e.b.

z e r g a t i k ? i r a h e r d e a k f r u t a h e l -

d u q a b e a k e d o k u i a k ( k a l a b a z a k )

h a n d i a k e t a q e r e z i a k t x i k i a k e d o

g o r r i a k h e 1 t z e a n ; z e r g a t i k d i t u 5

t e o i l o e ! : b i ' b e t ñ z a l ed8. h o r t z a k '

t x i t e k a - r a u l t z e t - i k a t e r a a i i r r g

tik;zergatik dugu gizonezkoek

bizarra eta ez ernaku~eek,edo i-

lea pubi eta aaltzartean, . . . De- nak du bere explikazioren bat.

Adibide batzu klasikoak dira,jl

rafek zeraatik duten lepo luzea,

edo zergatik fokakumeak zuriak

diren.Baina,gutxitan entzungo

zenuen zergatik heldu garen ko-

loreak ikustera,edo zergatik

sortu diren ko1oreak;inoiz pen-

tsatu al duzu zerikusirik ba

ote duen zuk kolore gorria iku-

si ahal izateak gereziak gorriak

izatearekin?

Datozen lerroetan bi gai lac

du nahi dira ,bi helbiiru nagusie

kin,batetik zuretzat jakingarri

izan daitezen eta bestetik,ira-

kaskuntzan dabilenak eboluzioa-

ren kontzeptua irakasteko erre-

kurtso batzu izan ditzan.

Bi gai hauek FF.IJTAK,eta LO-

REAK izango dira.

FRUTAK

Oso jende gutxi ezagutzen

dut fruta gustatzen ez zaionik;

fruta bat nahiaqo izanqo du be?

tea baino,edo motaren bat ez

zaio batere atsegin izango ,bai-

na frutazale gara ia denok.

Egizu fzoqa,irakaslea bazara,

zure gelan.Ipini mahai batetan

fruta-nota asko (saqdr,nuxika,gg

rezi,laranja,etab.) eta esaiezu

jateko.Ez da bigarrenez esan be-

harrik izango.Fruta asko ipini

baduzu sobratuko dira batzu.

Frutaren gaia politenetakoa

gerta daiteke inori eboluzioa es

plikatzeko.Izan ere,fruta gusto-

ra jan ondoren esan diezaiekezn:

"Fruta-arbolaren lazoan,tranpan

erori zarete denokitruta-arbolak

bere hazia ahalik eta urrutien

banatzea nahi zuen eta lortu du.

Horretarak0,hazia mani qozoan

bil4u zuen eta aninaliak eraka-

rriz honel? ,kilonetro askotara

banatzen ditii bere haziak.

Fruta batzuen haziak jan egi-

ten ditugu konturatu ere gabe

ígerezienak e.b.),beste batzue-

nak ez berriz (muxikarena,e.b.) . Nahlz eta gure hesteetan barna

garo ez zaie hazi askori ezer

gertatzen;areago oraindik,hazi

batzuek nahi eta nahiezkoa dute

halako aninaliaren liseri +para-

tutik iqarotzea gero erneko bada,

horretarainoko noldaera izan da

hazi eta anioaliaren artean.

Beraz,baduqu esplikazio bat:

ergatik dira gozoak frutak?".

nimaliek jan ditzaten".

rl horrela baldin bada,izango

moldaera qehiaao ere :e. b. kolo - ,a.Fruta heldugabeak berdeak

aten dira,zergatik ote?.Hosto

!rde artear, aniinaliek ikus ez

tzaten;ani~aliek Ianez oero

:ldc gabe dagoen hazia alfe-

-ik galdu eqingo litzateke ets.

iina heltzen direnean gorri eao

~ r i bihurtzen dira , kolore dei- 3rriz jantziz,"Jan nazazue"

sanez bezala. Intsektuentzat al-

zrrik da gorritasuna,ez bait

te ikusten kolore hori eta bi

szkoa da, intsektu batek ez

ait lezake hazia inora garraia;

este hitzekin esanda,fruta-ar-

olak ez du intsektuen beharrik

azia sakabanatzeko orduan be-

intzat.Gustoz ere,fruita helds

abea minqotsa izaten da,anima-

iarentzat ez-gustaqarri. 2 .irud.

Esplikazio hauek loqika bat

)adute elkarren artean,baina

)este mila horrelako detaile

iurki genitzake-Pentsa pixkat

:uk zerorrek,eta esan hori bera

ikasle bakoitzari-Animalia qa-

:a eta animalientzako eqinak

~aldin badaude ,egokienak gu qa-

Fa iiiterpretatzeko. Nik neronek

askotan ikusi ditut aure baserri

tarrak saqarrondoen azpikaldetan

adarrez hesiak egiten sagarrak

pirika belardian behera joan ez

daitezen.Zuk ere ikusiko zenituen

ziur asko.Nik asoziazio hau eqin

nuen,agian 0kerra;sagarrak biri-

bilak dira-Sagar biribil eta hay

diak nrrutirago joaten dira mal-

dan behera,beraz,"Zergatik ote

dira Siribilak sacarrak?" oalde-

rari "aldapan behera i~rrutiraqo

joatcaaatik" erantzun nion.Horrg

gatik bakarrik ote?.Horreqatik

ere bai?.Nork esan?.Handia izatea

gizakiaren eraqinagatik izango da

ziur aski,basatiak txikiagoak

bait dlra gehlenetan.Baina sas7,-

rrondoari abantaila ematen dio

ale handiak emateak leku aldapa-

tsu batetan.Baina ez ahaztu fru-

tak direla sagarra~,eta animalien

bidez barreiatzeko sistemak di-

tuztela ,piril:a báino areago.

hnimaliez baliatzen diren la:

dareak er dira frutadunak baka-

rrik. llendizaleei udazkenean be-

lardi batetik igarotzen direnean

qaltzerdietan trabaturik h a ~ a i l ; ~

hazi aeratu ohi zaie;era berean,

Seaira iezaiozue ardi bati bere

ileetara: ile ,artean joango dira I haziak halakoren batetan'nonbait' I ' I

erortzen diren arte.Modu horret-

ra ehunka kilometro egin ditu,

aqian ,iiazi horrek. l. irudia.

Beste animalia batzu negura-

ko janaria gordetzeko ohitura

dute:sagu,inurri,kataqorri,etab.

A,limalia horiei,ordea,qaldu egL

ten zaizkie ale asko eta asko; galdutako haziok landare berriak

ernango dituzte.

Lohietan ibiltzen diren he-

cnztiak eta,lohiarekin batera

i!rrutira era~aten dituzte ha-

ziak.Darwin berak froqa handiak

eqin zituen eta lohidi batetik

hartutako librerdi buztinetan

537 landare erni zitzaizkion

sei hilabete barru;eta eper ba-

ti hanketatik kendutako lurre-

tik 84 landare erne zitzaizkion

Lerro hauen bidez ikustera

eman nahi izan dut animalia eta

landareen arteko moldaeren be-

rri,fruituak barreiatzeko or-

duan.Ez da gauza erraza zein

den zein baino lehen,zein eqin

zen lehenag0,aniralia aozozalea

hala fruta bera gozoa?.Erantzu-

na badakizue zein den:zorian frui -

tu-ale batzu gozoagoak izango 2&

ren besteak baino.Haiek gustaga-

rriago izan ziren animalientzako

eta gehiago hedatu ziren hain g~

zo ez zirenak baino eta beti go-

zoenak hautetsiz geroz eta gozo-

ago gertatu ziren norabide horre

taranzko rnutazioak hobetsiz.Bes-

talde gozamena,gozoa dastatzeko

ahalrnena zuten anirnaliak hobeto

elikatzen ziren ahalmen hori ez

zutenak baino eta hobeto elika-

katzen zirenek umeak ere gehiago

edukiko zituzten eta beren dasta

menean gozotasuna atzematen zute

nen kopurua handiagotu egin zen,

besteak galduz.

Beraz,ez dago ongi orain arte

erabili dudan hizketa-rnodua era-

biltzea,"anirnaliek jan ditzaten"

esanez.Naturan ez dago helburuta

cunik, finalidaderik ,"Frutak gozo

ak dira eta animaliok gustora ja

ten ditugu" litzateke erabili be

harko nukeena.Baina,fruta eta

rnalien artean,eboluzioan zehar

sortu den lotura herstua adierag

teko "Zenbat eta anirnaliak gozo-

zaleago egin ziren,orduan eta gg

zoago egin ziren frutak,eta alde

rantziz" formula hobe da,I1anima-

liek jan ditzaten dira gozo fru-

tak" baino.

Eboluzio pasiboaren adibide

polita izan da hau;sarritan ebo-

luzioa adirnenarekin erlazionatzen

dugu,bizkorra den otsoa e.b.ga-

rail? aterako da.Hona,adimenik

aitortzen ez diogun landareak no - la bideratu duen bere hazien ba

rreiaketa.

1.Irudia.- Fruitu arantzadunak.Ikus nola dituzten gako eta arpoi moduko ileak animalietan ondo itsas teko

2.Irudia.- Ameriketako txolarrea (Spizella arborea)go- rostiaren ale gorriak jaten.

Hazia sakabanatzeko beste bideak hazia 1andareek:haizearen bidez,

uraren bidez,riekanikoki urrutira

Anirnalien bidez gainera beste botaz,etab.

moduetara ere sakabanatzen dute

a) Haize bidez sakabanatzen duten landare batzu.4.irudia

3 . I r u d i a

4 . I r u d i a

> ) Hazia mekanikoki sakabanatzen duten landareak.5.irudi.a

i 5. Irudia. - A,Vicia g i ~ a n t e a (Lekaduna) ; B, Geranium biknellii (~eraniaZeoa) ,x4 ;

r : l c,Ecballium elaterium (kukurbitazeoa),x0,5;D,Impatiens aurella (baltsaminazeoa),xb;E,Hamamelis virginiana (hamamelidazeoa),x3;F, cardamine hirsuta (kruziferoa) , x 4 - ( C ~ ~ e r n e r v.Plarilaiin eta Oliver- -en arabera) .

L O R E A , A N I M A L l A K E T A K O L O R E A K , --

L o r e e i b u r u z ere h a m a i k a g a l -

d e r a e g i n q e n e z a k e : n o n d i k s o r t u

d i r a p e t a l o a k , k o l o r e h a i n p o l i -

t a k , h a l a k o f o r m a a i t x i a k ?

I k u s d e z a g u n z e i n b i s i t a r i i-

b i l t z e n d i r e n l o r e e t a n e z t i a , e d o

l o r a u t s a b i l t z e n e t a i k u s d i t z a -

gun n o l a k o l o r e a k d i r e n .

a ) K o l e o p t e r o a k . Hauek d i r a z i u r

a c k i l o r e e t a k o b i s i t a r i l e h e -

n e n a k .

K o l e o p t e r o a k u s a i m e n a l a n d u a -

g o a d u t e i k u s m e n a b a i n o e t a

h o r r e a a t i k u s a i f u e r t e k o l o -

r e a k b i s i t a t z e n d i t u z t e , b e s t g

l a e s a n d a k o l e o p t e r o z p o l i n i -

z a t z e k o m o l d a t u d i r e n l o r e a k

h a u e k e r a k a r t z e k o u s a i n f u e r -

tea e m a t e n d u t e . K o l o r e z , z u -

r i a k e d o a r g i a k i z a t e n d i r a .

B a t z u a i p a t z e k o t a n , M a g n o l i a ,

l a r r o s a b a s a t i a . (=, s p . ) , z u h a n d o r r a ( C o r n u s ) , i n t s u s a

( S a m b u c u s ) , k a p e s t r a ( S p i r a -

e a ) . Azken h i r u h a u e k l o r e t x i

k i a k d i t u z t e b a i n a i n f l o r e c -

z e n t z i e t a n b i l d u r i k b i c i t a r i n

r e n e t o r r e r a h o b e t o p r o b e t x a -

t z e n d u t e . H o n a hemen i n f l o r e s - z e n t z i e n z e r g a t i a .

5 . I r u d i a . - Lekadunen l o r e a e r l e b a t e k b i s i t a t z e n d u e ~ e a n e t a g i - l a r e n g a i n e a n k o k a t z e n de- n e a n , h a n g o r d e r i k dauden l o r e z i l a k d i s p a r a t u ' E l t e n d i r a e t a g o r p u t z e a n i t s a s - t e n d i e p o l e n a , e t a h e s t a l - d e , l o r e x a k i a l i a r t z c n du lg hen h a n z e k a r r e n a .

7 . I r u d i a . - Gauez t x i m e l e t a b e r e t ronpa l u z e z Lircum l o r e a p o l i n i z a t z e n .

8.Zrudia . - K o l i b r i b r a s i l d a r r a f u k s i a l o r e a g o l i n i z a t z e n . I ' P !

b) Erleak.Beraien larbentzat

biltzen dute lorai~tsa.Eragu-

tu,20.000 espezie erle ezagE

tzen dira.

Erleen ikusnena koleopteroe-

na baino landuagoa dago.Ul-

tramorea ere ikusten dute;

nektarioetan seinale ultramg

reak ere ba omen daude loreak

bereizte!:~. Kolore cjorria ex

dute ikucten,beltza balitz be

zala da hauentzat

Hauek bisitatzen dituzten 12

reak petalo ikusqarrikoak di -

ra eta biziki koloretuak,qe-

hlenetan urdinak edo horiak.

Erleak astun xarnarrak direnez

polinizatzen dituzten loreetan

pausatzeko plataforma izaten

da,e.b.ezpaindun eta papilio-

nazeoetnn.6.irudia.

Landare orkideoak izan dira

horrelako loreetan espeziall

zatuenak.Ilauek,plataforma hg

ri intsektuaren forma eta kg

loretakoa dute askok eta in-

tsektu harra lorea kopulatzg

ra. doa bere partenerra dela-

koan eta kopulatzen ari dela

rik,loreak nahi duen polini-

zazioa kunplitren du.

C) Tximeletak.Erleen moduko

usairnena eta ikusmena dituzte,

baina ikus dezakete gorria (a-

rrosa) eta laranja ere bai.

Tximeleten bisitara moldatuta

ko loreak ez dute plataforma-

rik.Eztia ordea tutu edo hodi

luzeen barnean daukate,txime-

leten tronpa luzez bakarrik

lortzeko moduan .7. irudia.

Gaiieko txirneletek polinizatzen

dituzten loreak zurickak dira

eta usain handikoak gaueko bi-

sitariari dagokion beza.la.I.ore

hauek egunez ez dute usairik

izaten,arratsaldez hasten dira

ematen,e.b."ma Birjinaren a-

tzaparra" deitua (Lonicera)

d ) Heqaztiak.Hauek polinizatzen

dituzten loreak gorriak dira.

Hegaztiak,badakizue,gorria

(gerezi gorriak batez ere he-

qaz tiengatik dira horrela, hel

tzean) ikusten dutela.

Ameriketako kolibriak adibide

polita dira hau adierazteko.

Europan,ordea,ez dago heqazti

polinizatzailerik;beraz,bertg

' ko floran ez daqo lore qorria

duen landarerik.8.irudia.

Heqaztiz polinizatzen diren

landareetatik batzu honako

hauek dira:Eukaliputa,fuksia,

pacio-lorea,etab.

e) Saguzarrak.Hauen bidez poli-

nizatzen diren loreak kolore

ilunekoak dira,usain handi-

koak eta gauez zabaltzen di-

renak.

f ) Maizea.Lorea ez da ikusga-

rria,ez du inork ikusi beha-

rrik.Ez al dituzu eztabaidak

entzun ea haritzak edo pa-

aoak lorerik baduenez.Badute

noski,bestela ez lukete ezkg

rrik emango.~olena haizez 55

natzen duten landare asko d s

gu:haritza,pagoa,urkia,qra~?L

neoak,haltza,urritza,plata-

noa (ez bananondoa) , . . . 9. Ir? dia.

Dirudienez eskualde hotzak

kolonizatzeko bidea izan da.

Dakizutenez,intsektuek beren

qarapenerako beroa behar Uu-

te;eskualde hotzetan, bada, le

ku gutxiago dago intsektuen-

tzat.Gure artean ere urri-

tzak udaberriaren hasieran

ematen ditu loreak intsektuak

ugaritzen hasi baino lehen

eta beste landareek hostoak

eman aurretik polena haizez

urrunago heda dadin.

t sa .

LOREAREN EBOLUZIOA a ) K a r p e l o a k : e z d i r a h o s t o t o -

l e s t a t u a k e z i k . H a u e t a n z e u -

A u r r e k o k a p i t u l u e t a n a d i e r a - d e n o b u l u a k p o l i n i z a t z e n ko-

zi d u g u n e z , e s p o r a . k e t a o b u l u a k l e o p t e r o a k i b i l t z e n z i r e n , b a i

h o s t o e t a n e t o r t z e n z i r e n ; b e r a z , n a k o l e o p t e r o a s k o h o s t o j a l e

l o r e e n z a t i e k i z a n g o d u t e z e r i - eta babestu b e h a r ziren obu-

k u s i r i k h o s t o e k i n : luak hauen hortzetatik.Ho-

'c

b 1 . ' , 8

, 8 8 , . 1 ' ;

C 8 ,

, , E r t z a k o k e r t u e t a f u s i . . I

e ; S ,- - S n a t z e z s i ~ r t u t a k o o b u l a ; 1 , t e g i b a k u n a . 4 \ '

K a r p e l o h i r u g i n - g i l a , h a z i - h a s i - k i n a k i a e r t z e a n

'Y.: A"

d i t u e l a .

l L w

) 1) O b u l u t e g i X o n p o r a t u a k ,

I I k a r p e l o b a k u n e n u c i o

1 0 . I r u d i a . - O b u l u t e g i bakun b a t e t i k k o n p o s a t u a n o l a s o r t u z e n a r e n u s t e z k o b i d e a . H o s t o e s p o r a d u n a i t x i z l e h e n d a b i z i e t a g e r o o b u l u t e g i bakun h o r i e k e l k a r r e k i n e r a n t s i z , b a t e g i n e z .

r r e g a t i k k a r p e l o - h o s t o a k i-

t x i e c i n z i r e n . l o . i r u d i a .

B a i n a i t x i z g e r o n o l a i r i t s i

p o l e n a o b u l u r a i n o ? L o r e x a k i

e d o e s t i g m a s o r t u b e h a r i z a n

z u e n , h a n p o l e n a e r n e e t a po-

l e n - h o d i a b a r n e r a t u e t a o b o -

z e l u l a e r n a l t z e k o .

b) L o r e z i l a k e d o e s t a n i n e a k :

h a u e k ere h o s t o e r a l d a t u a k

d i r a m i k r o s p o r a k e m a t e n z i t u -

t e n h o s t o e n e r a l d a t z e t i k s o r -

t u a k . O r a i n d i k P 2 a g n o l i a r e n l o -

r e z i l e t a n i k u s d a i t e k e h o s t o -

- e g i t u r a , p o l e n z a k u a k e r t z

g u z t i a n d i t u e l a . G e r o r a i j e l -

k i a h a r i z p i b i h u r t u z e n e t a

e s p o r a n o i o a k ( l o r e k o s k o i l a k )

p u n t a n b a k a r r i k a e r a t u z i r e n .

11. I r u d i a .

C ) P e t a l o a k . L o r e z i 1 e r a l d a t u a k

- Angiospenno p r i m i t i b o i ~ n 1 o r e z i l a k . O r a i n g o a n g i o z permoetan ehun a n t z u a e r a b a t m u r r i z t u d a e t a h a r i z p i b a t b e s t e r i k e z d a g e r a t z e n , p u n t a n l o r ~ k o r k o i l a k edo a n t e r a k d i t u e l a .

I I ISTRORAILEYA H I M A N T A N P R A DECEXFRIA MilCNOL1,4

dira,esporangioak galtzetik sor

tila>. Graindik ere, larrosa-hobe-

tzaileek lortzen dituzten larrg

sa hibridoetan begiratzen badu-

zue ikus ditzakezue han lorekos

koilak dituzten petaloak,ez lo-

rezil eta ez petalo diren arte-;

ko erakinak.

Sexubiko loreak sexubakarrekoak

Laino berriagoak dira,cakrospo-

rangioak eta qikrosporangioak

oraano desberdinetan bait zeu-

den landare primitiboetan.Gero-

ra,efikaziagatik hobetsiak izan

ziren sexubikoak.Jakina,intsek-

tuaren bisita bi modutara pro-

txatzen zen,etorrialdi berean

beste lorearen polena zekarkien

eta lore berriarena eramaten

hurrengora.

Sexu bietako elementuek bat

egin zuten bezala,petaloak sepa-

loak, estarnineak, karpeloek ere

Serdin egin zuten.Beraz,petalo,

sepa10,estamine eta karpelo sol-

datuak libreak baino berrlagoak

dira.Loreetan berrienetakoak lo-

re konposatuak dira.Arrakasta

handia izan dute lore konposa-

tuek;begira e.b. Asterazeoei (e ter-en farniliakoei) 13.030 espe- - zie dira.(Lore konposatuetan lo-

re bakarra ernaten duena,ez da

lore bakarra hainbat lore bat

eginda baizik).l2.irudia.

Laburki eta azaletik bada ere

agertu nahi izan dute nolako lo-

turan aurrera egin dugun anirna-

liok eta landareek,nola elkarre-

kin batera eboluzionatu dugun

rnila hari ezkutu eta ficez ar-

miarrna sare bera ehoa2,h.d. bizL

dunon elkargo zoragarria.