Kontsumo Arduratsuaren Gida · Latak ez diren metalezko objektuak: mahai- tresnak,...
18
Kontsumo iraunkorra Kontsumo iraunkorra Kontsumo iraunkorra KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka 43
Transcript of Kontsumo Arduratsuaren Gida · Latak ez diren metalezko objektuak: mahai- tresnak,...
Kontsumo iraunkorraKontsumo iraunkorraKontsumo iraunkorra
KONTSUMO IRAUNKORRA,giza ekintzaren eta Planetaren
arteko oreka
43
44
KONTSUMO IRAUNKORRAK tresna ekonomikoen eta arau-tresnen erabilera era-ginkorra, gizarte-egokitasuna eta ingurumenarekiko errespetua ekartzen du.
Finean, produkzio-enpresek, enpresa banatzaileek, Administrazioak, eragileikertzaileek eta kontsumitzaileek konponbide bideragarriak bilatzea gizarte-,ingurumen- eta ekonomia-arloko desoreketarako.
¡3
3
¡GAUR EGUN KONTSUMITZEKO ditugun MODUEI buruzko
BAIEZTAPEN batzuk
Ondasun eta/edo zerbitzu batzuk erabiliz, giza premiakasebetetzeko ahaleginak egiten ditugu.Nolanahi ere, gure gizarteak gaur egun kontsumitzeko dituen moduenezaugarria KONTSUMISMOA da, hau da, BETI BEHARREZKOAK EZ DIRENondasunak eskuratzeko, gastatzeko edo kontsumitzeko joera dugu.
Gehiegizko eta kontrolik gabeko kontsumoa herrialde industrializatu eta aberatsetan egiten da, HERRIALDE POBREETAN, ordea, PERTSONEK,
BATZUETAN, EZ DITUZTE EZTA ELIKADURAREN,
OSASUNAREN,SEGURTASUNAREN
ETA ANTZEKOENINGURUKO
OINARRIZKO PREMIAK ERE
BETETZEN.
Gure INGURUNE NATURALAK behar dugun oro ematendigu.Bai kontsumitzen ditugun produktuak fabrikatzeko, bai zerbitzuak era-biltzeko (ura, elektrizitatea, garraioa eta abar) lehengaiak behar ditugu,hala nola mineralak, ura, landareak eta abar. Horiek guztiak naturakematen dizkigun baliabideak dira.
Jakin behar dugu gure BALIABIDE NATURALAK mugatuak direla etabaliabide horiek berriz sortzeko Lurrak behar duen erritmoa bainoerritmo azkarragoan kontsumitzen ditugula.
“ Ezin dugu Natura engainatu, baina ados jar gaitezke harekin.
Albert Einstein
“
Gure gizarteari esker kontsumo-ondasun ugari lor ditza-kegu.Era berean, gure bizimoduak eta kontsumitzeko moduak ERABILI ETABOTATZEKO KULTURArako joera du, eta kultura horretan gero etaugariagoak dira erabilera bakarreko eta gehiegizko bilgarriak dituztenproduktuak.
Gure kontsumismoak IRAUNKORRAK EZ DIREN KONTSUMO ETA PRODUKZIO JARRAIBIDEAK sortzen ditu.
AZTARNA EKOLOGIKOA: pertsona bakoitzak kontsumitzendituen ondasunak produzitzeko eta sortzen dituen hondakinakxurgatzeko behar den lursailen kopurua, hektareatan, neurtzenduen adierazlea.
Informazio gehiagorako:“Euskal Autonomia Erkidegoko Aztarna Ekologikoa”www.ihobe.net
Hazkunde ekonomikoak eta baliabideen erabilerak ez dute zertanlotuta egon.
IRAUNKORRA EZ DEN KONTSUMOA herrialde garatuetangertatzen da
45
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
3
3
...planetan bizi diren pertsona guztiek EAEko kontsumo-jarrai-bide berak jarraituko balituzte biologikoki produktiboa denPlanetaren azalerak gaur egun duguna baino 2,5 handiagoaizan beharko lukeela?
“Euskal Autonomia Erkidegoko Aztarna Ekologikoa”, 2005
Ba al zenekien...
...Amerikako iparraldean eta Europan bizi diren pertsonen %12 munduko kontsumoaren % 60ren erantzule dela?
“Munduko egoerari buruzko txostena, 2004”, Worldwatch Institutua
Ba al zenekien...
Nolanahi ere, iraunkorra ez den kontsumoaren ingurumen- eta gizarte-arloko ondorioek PLANETA OSOAN ERAGITEN DUTE.
Gogoratu behar dugu ingurune naturala ez delaegungo belaunaldien ondare esklusiboa, ezta
kontsumo-gizartea garatzen duten herrialdeena ere.
46
“Garapen iraunkorra pertsonen egungo premiak asebetetzen dituena da,etorkizuneko belaunaldiek beren premiak asebetetzeko duten gaitasunaestuasunean jarri gabe.
“Brundtland txostena”, 1987
“
Ba al duzu ERANTZUNIKgaldera hauetarako?
• Nire erosketak egiazko premiak oinarri hartuta egiten al ditut?
• Ba al dakit zein diren gehiegizko produkzioaren gizarte-arloko(gizarte-desberdintasunak, lan-ustiapena eta abar) eta inguru-men-arloko ondorioak?
• Nahitaezkoa ez den kontsumoa gutxitzeak hobetu al dezake pla-netaren bizi-kalitatea?
• Energia aurrezteko jarraibideak eta baliabideak aplikatzeakaurrezte ekonomikoa sustatzen du. Hazi al gaitezke ekonomikokigure baliabide naturalak alferrik galdu gabe?
• Nire ustez sor al nezake benetan sortzen ditudan hondakinakbaino hondakin gutxiago?
...Planetako garapen iraunkorra oso mehatxatuta dagoelamunduko biztanleriaren bosten batek arduragabe kontsumi-tzen duelako, horren ondoriozko baliabide naturalen gehiegiz-ko ustiaketarekin?
“Zero Pobrezia plataformaren aldarrikapena”
Ba al zenekien...
“ Lurra ez da gure gurasoen jaraunspena, gure seme-alaben mailegua baizik.
Indiar atsotitza
“
“Bi segundotik behin futbol-zelai baten pareko baso-eremu bat botatzen da.
Ingurumen Ministerioa, 2005“
“IRAUNKORTASUNAK ELKARTASUNA ekartzen du,
bai beste herrialde batzuekikoa, bai etorkizuneko belaunaldienganakoa.
Zenbait esaldik gai horri buruzko gogoeta egiten lagunduko digute...
47
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
Mendebaldean 4.000 milioi dolar gehiago gastatzen ditu itsas bidaietangarapen-bidean dauden herrialdeetan ura edangarri bihurtzen baino.
“Munduko egoerari buruzko txostena, 2004”, Worldwatch Institutua“
“
Benetako gizarte-aurrerapena ez da premiak handitzea, baizik eta nahitagutxitzea; baina horretarako apalak izan behar dugu.
Mahatma Gandhi“
“
IRAUNKORTASUNA, erantzukizun-kontua
Iraunkorrak ez diren gure kontsumo-jarraibideek produktuen pro-dukzio masiboa eragiten dute, eta horrek ingurumena asko honda-tzea eragiten du.
Ingurumenaren hondatze hori denok ezagutzen dugun errealita-tea da
Deforestazioa Lurzoruakhondatzea
Itsasoak etaibaiak kutsatzeaeta itsasokofauna eta floradesagertzea
Euri azidoaeta lurraberotzea
Lurra babestenduen ozono-geruzahondatzea
Zura lortzekoeta produk-ziorako eta kontsu-morakoaziendaren-tzako bazka-eremuak sortzekozuhaitz gehiegi botatzea.
Substantziakimiko gehiegi erabiltzea,kontrolikgabeko hondakinakuztea etalurra berritzekozikloak ezerrespetatzea etengabeustiatzendelako.
Hondakinakbotatzea, kutsadura eta arrantzarengehiegizkoustiaketa.
Ibilgailueketa fabrikekgas kutsatzaileakbotatzea.
Batez ere erabili etabotatzekoproduktuak(edalontziaketa platerak,esaterako)aerosolentza-ko latazkopropultsatzai-leak eta disol-batzaileakfabrikatzekoerabiltzen direnkonposatuakbotatzea.
ARRAZOIAK
ALDAKETA KLIMATIKOA ere, neurri handi batean, gas kutsatzaile-ak botatzearen ondoriozko ingurumen-eraginak bizkortu duena,egunez egun atzematen ari garen zerbait da:
3 Tenperaturen igoera
3 Itsasoaren mailaren igoera
3 Muturreko gehieneko tenperaturetako egunak maizago izatea
3 Euriak gutxitzea...
48
...honako hauek direla aldaketa klimatikoaren ondorioz eskual-de bakoitzean epe motzean sortuko diren arrisku nagusiakhonako hauek direla?:• Afrika: nutrizio desegokia igo egingo da uztak gutxitzearen
ondorioz.• Asia: gaixotasun batzuekin lotutako heriotza-tasa hazi egin-
go da uraren zikloak aldatu egingo direlako.• Europa: kontinentearen hegoaldean arriskuak igo egingo
dira bero-boladen eta baso-suteen ondorioz, eta iparraldeanuholde-mehatxuen ondorioz.
• Latinoamerika: gosea hazi egingo da produkzioak gutxitzea-ren ondorioz.
• Ipar Amerika: bero-boladen maiztasuna, intentsitatea etairaupena hazi egingo da.
Ba al zenekien...
Oso kontsumista den gizarte batean ondasunen kontsumitzaile etazerbitzuen erabiltzaile garen aldetik, GURE ESKU, HOTS, GUREEGUNEROKO ERRUTINAREN ESKU DAGO BIZITZEKO ETA INGURU-MEN ETA GIZARTE ARLOKO KONTSUMORAKO JARRAIBIDE IRAUN-KOR BATZUK SUSTATZEA.
Gure ingurune naturala bizitzarako nahitaezko elementua da.Iraunkorra ez den gure kontsumoa bideratu behar dugu, eta ongizateaeta oreka lortu behar ditugu gure eskura dauzkagun baliabidenaturalez gehiegi baliatu gabe eta ahalik eta hondakin gutxien sortuz.
Kontsumitzaileok eta erabiltzaileok dugu KONTSUMO IRAUNKORRAgauzatzeko GAKOA:
Gure kontsumoa MURRIZTEA, benetako premietan oinarrituta.
INGURUMENA GEHIAGO ERRESPETATZEN DUTEN produk-tuak eta zerbitzuak SUSTATZEA.
BERRIZ ERABILTZEA ETA BIRZIKLATZEA.
***
Erosi, kontsumitu eta bota. ZENBAT ETA GUTXIAGOORDUAN ETA HOBETO
ZER EROSI erabakitzerakoan.
Lehendabizi,BENETAN BEHAR DUGUNARI
buruzko GOGOETA EGIN BEHAR DUGU
Eta hortik aurrera:
, Ahal den neurrian, erosketa egiteko autoz egiten den ibilbideaLABURTU EGIN BEHAR DUGU. Aukeratu erosketa hurbil dauden den-detan egitea.
, Supermerkatuetan ematen dizkizuten plastikozko zorroen erabileraGUTXITU BEHAR DUGU. Erabili oihalezko poltsak edo erosketetarakoorgatxoak.
, Ahal den neurrian, EZ DUGU EROSI BEHAR erabili eta botatzeko pro-dukturik (latak, paperezko ezpainzapiak eta mukizapiak, plastikozko eda-lontziak, platerak, mahai-tresnak, eta abar).
, GEHIEGIZKO PAKETATUA SAIHESTU BEHAR DUZU, eta ahal duzunean,erosi produktua soltean, edo bestela, gehiegizkoak ez diren eta erraz bir-zikla daitezkeen materialez eginak dauden ontzietan (papera, kartoia,beira) dauden produktuak erosi. Saihestu ahalik eta gehien poliestirenohedatuko plastikoak eta erretiluak (ez dira berreskuragarriak).
, Ahalik eta gehien GUTXITU BEHAR DITUGU NAHITAEZKOAK EZ DIRENESTRAK: opariak, 2X1...
BENETAN BEHAR EZ DUGUN PRODUKTUBAT EROSTEN BADUGU, HONDAKIN
bihurtuko da epe laburrean.
, INGURUMENA GEHIAGO ERRESPETATZEN DUTEN produktuak etazerbitzuak SUSTATU BEHAR DITUGU. Ingurumena errespetatzen duten protokoloak betetzen dituzten enpresekziurtagiriak lortzen dituzte. Ziurtagiri horiek bermatzen digute produktueneta zerbitzuen bizitza-zikloan oinarrizko irizpideak ezarri direla kontsumo-aren eragina txikiena izan dadin ingurumenerako.
49
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
3
50
Ziurtapen horiek identifikatzeko, IKURRAK bilatu behar ditugu ETIKE-TAN. Hona hemen zenbait adibide:
ZUREZKO PRODUKTUAK. Enpresa ekoizleakingurumenerako baso-kudeaketa iraunkoronargarria, sozialki onuragarria eta ekonomiko-ki bideragarria sustatzen du.
APARATU ELEKTRIKOAK. Monitore, ordenagai-lu, sistema eragile, eskaner, fotokopiagailu etafax-aparatuetarako. Energia aurrezteko sistemabat dute, eta sistema horri esker, aparatu horiekatseden-egoeran egon daitezke erabiltzen ezdirenean denbora-tarte jakin bat igarotakoan.
ETXETRESNA ELEKTRIKOAK. Energia-eragin-kortasunari buruzko informazioa ematen digute(energia-kontsumoa, ur-kontsumoa eta abar).Prestazio berak emanez, energia gutxiago kon-tsumituko duen eta eraginkorragoa izango denetxetresna elektrikoa aukeratzen lagunduko digu.
EHUNGINTZA PRODUKTUAK. Ehungintza-pro-duktuen eraldaketa-prozesu osoan, azken erabil-tzailearengana iritsi arte, produktu horietansubstantzia kaltegarririk ez izatea bermatzendu.
Europako Batasunaren Ikur Ofiziala, produktua-ren produkzioak ingurumena ahalik etagehien errespetatu duela aitortzen duena.
Produktuen edo zerbitzuen bizitza-zikloakiraun duen bitartean ingurumenean eragintxikiena izan duten produktuak edo zerbitzuakbereizteko bereizgarria: erabilitako lehengaiak,diseinua, fabrikazioa, erabilera eta erabilgarrita-sunaldia amaitu osteko deuseztatzea.
51
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
KONTSUMOAK irauten duen bitartean.
Batez ere,BEHARREZKOA DENA SOILIK ERABILI BEHAR DA
eta AURREZTEKO JARRAIBIDEAK APLIKATU BEHAR DIRA
, AHALIK ETA GEHIEN MURRIZTU BEHAR DA ondasunen kontsumoa etazerbitzuen erabilera (ura, argia, garraioa eta abar).
, LORTUTAKO ONDASUNAK OPTIMIZATU ETA ZAINDU BEHAR DIRA,horrekin denboran iraun dezaten lortuko dugu. Produktuaren bermeei,konpontzeko zerbitzuari eta gutxieneko zaintzei buruzko informazioa lor-tzen badugu, produktuek baldintza hobeak izatea, denbora gehiagoirautea eta gutxiagotan ordeztea lortuko dugu.
Bota aurretik, BERRERABILI.
BERRERABILTZEAEROSKETA BERRI BATEN ALTERNATIBA
gisa
Edukiontzira botatzen ditugun material edo produktuetako askok bigarrenerabilera bat izan dezakete, jatorrizkoaren berdina edo desberdina. Produk-tuak edo horien ontziak berriz erabiltzeko modu asko daude:
, Berriz erabil daitezke. Esate baterako, ontziak, botilak edo poltsak berrizerabiltzea.
, Jatorrian zuen erabilera ez den beste erabilera bat eman diezaiekegu.
, Produktu bat berriz erabili ahal izango duten beste pertsona, erakundeedo elkarte bati oparitu edo utz diezaiokegu. Esate baterako, liburutegi,ostatu, talde kultural, ongintzazko elkarte bati eta abarri.
, Maileguan eman dezakegu. Norbaiti eska diezaiokegu produktu batuztea erosi beharrik ez izateko.
, Alokairua. Alokairuak lehen kalitatezko produktuak bermatzen dizkigudenbora jakin baterako.
, Bigarren eskuko produktuen dendetara sal dezakegu.
Azkenik, BIRZIKLATZEA.
BIRZIKLATZEA, AZKEN AUKERA
beti
3
3
3
52
Erosten ditugun produktuetan azaltzen diren sinbolo askok birziklapenariegiten diote erreferentzia. Honako informazio hau ematen dute:
Ontzi birziklagarria.
Material birziklagarriz produzituta dago, eta enpresaproduktoreak ehuneko bat ordaintzen du hondakinakkudeatzeko sistemekin kolaboratzeko.
Ontzi birziklagarria. Erdiko zenbakiak eta siglek adierazi-ko digute produktuek zer material plastikoz eginak dau-den. Zenbat eta txikiagoa izan zenbakia, orduan etahandiagoa izango da produktuaren birziklagarritasun-balioa; 1 zenbakia da gehien birzikla daitekeena, eta 7zenbakia gutxien birzikla daitekeena.
Produktu horiek guztiak birziklagarriak izan arren, birziklatzeko leku egoki batean uzten ez badira,
ondorioak antzeko ezaugarriak dituzten baina ikur horiek ez dituzten produktuek eragiten dituzten ondorioak
bezain larriak izango dira.
Ondoren, TAULA bat azalduko da; hor zehazten da non utzi behar den hon-dakin bakoitza BIRZIKLATZEKO edo kudeatzeko, eta gure ekintzekin ekolo-gia- eta ingurumen-arloko zer onura lortzen ditugun:
...1.000 kilo egunkari-paper birziklatzeak 2.500 kilo karbonodioxido atmosferara isurtzea eragozten duela, 17 zuhaitz sal-batzen dituela eta zabortegi batean hiru metro kubikoko ere-mua aurrezten duela?
http://servicios.elcorreodigital.com/ekoplaneta/
Ba al zenekien...
1
PET
53
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
EDU
KIO
NTZ
IAZ
ER B
AI?
ZER
EZ
?N
OLA
KU
DEA
TZEN
DA
?
ETA
ZER
ON
UR
A D
ITU
?- J
anar
i-hon
daki
nak
- Etx
eko
hond
akin
org
anik
oak
- Kor
txoa
, kon
pres
ak, g
azak
, lot
ura
itsas
korra
k et
a ab
ar
- Egu
nkar
iak
eta
aldi
zkar
iak
- Pro
paga
nda
inpr
imat
ua- G
alle
ta-k
axak
, arra
utzo
ntzia
k et
a ab
ar- P
aper
ezko
pol
tsak
- Esn
e-, a
rdo-
, zuk
u-te
trabr
ikak
eta
aba
r- E
dari-
lata
k, k
onts
erba
-lata
k et
a ab
ar- P
otoe
n ed
o jo
gurta
ren
esta
lki m
etal
ikoa
k- U
r-, o
lio-,
lixib
a-, d
eter
gent
e-, x
anpu
-bot
ilak
eta
abar
- Jog
urte
n on
tzia
k- P
last
ikoz
ko p
olts
ak- P
olie
span
ezko
erre
tilua
k- F
ilm-p
aper
a, z
ilarre
zko
pape
ra
- Pun
tu b
erde
a du
ten
beira
zko
ontz
i guz
tiak
- Edo
zein
kol
oret
ako
beira
zko
botil
ak- K
osm
etik
o- e
ta p
erfu
me-
flask
oak
- Kon
tser
ba-fl
asko
ak
- Pila
k- E
txeko
obrak
, obr
a-hon
dakin
ak, lu
rrak,
errau
tsak,
altza
riak e
ta ab
ar- I
bilg
ailu
en e
ta fr
ijitu
en o
lioak
- Apa
ratu
elektr
ikoak
, etx
etre
sna e
lektri
koak
, bate
riak e
ta ab
ar- B
onbi
llak,
fluo
resz
ente
ak e
ta a
bar
- Txa
tarra
, bizi
klet
ak, h
arra
skak
, ant
enak
eta
aba
r- C
Dak
, DVD
ak e
ta a
bar
- Pila
k- F
rijitu
en o
lioak
- Etx
etre
sna
elek
triko
han
diak
, altz
aria
k et
a ab
ar- L
ixib
a, d
isolb
atza
ilea,
pro
dukt
u to
xiko
ak e
ta a
bar
- Erra
diog
rafia
k- H
erbi
zidak
, pla
gizid
ak e
ta a
bar
- Pila
k- I
bilg
ailu
en o
lioak
, olio
a al
datz
ean
- Apa
ratu
ele
ktrik
oak,
ber
riak
eros
tean
- Etx
etre
sna
elek
triko
ak, a
para
tu b
erri
bat e
rost
ean
- Bon
billa
k, fl
uore
szen
teak
eta
aba
r- S
enda
gaia
k- P
neum
atik
oak
- Inp
rimag
ailu
en ti
ntak
- Pap
era,
bei
ra, o
lioak
, pla
stik
oak,
ele
ktro
nika
et
a ab
ar
- Tet
rabr
ikak
- Pix
oiha
lak
- Pap
er p
last
ifika
tuak
, ezk
ozta
tuak
edo
met
aliza
tuak
- Pla
stik
ozko
jost
ailu
ak- S
ukal
deko
tres
neria
, bal
deak
, bib
eroi
ak, f
ruta
-kax
aet
a ab
ar- L
atak
ez
dire
n m
etal
ezko
obj
ektu
ak: m
ahai
-tre
snak
, lat
a-ire
kitz
ekoa
, iru
diak
, er
rem
inta
k et
a ab
ar
- Kris
tala
k- A
teet
ako,
aut
oeta
ko e
ta le
ihoe
tako
kris
tala
k na
hiz
beira
k et
a ab
ar- B
onbi
llak
eta
fluor
esze
ntea
k- B
eiraz
ko g
auza
k: ed
alont
ziak,
pitxa
rrak,
kopa
k, iru
diak e
ta ab
ar
- Etx
eko
zabo
rrak
- Oih
alak
- Pin
tura
k, b
erni
zak,
diso
lbat
zaile
ak, a
eros
olak
eta
aba
r- S
enda
gaia
k et
a er
radi
ogra
fiak
- Osp
itale
tako
eta
enp
rese
tako
hon
daki
nak
- Pap
era
eta
karto
ia- B
eira
- Pla
stik
ozko
ont
ziak
- Hon
daki
na e
zin iz
ango
da
utzi
prod
uktu
hor
i sa
ltzen
ez
den
dend
etan
.
Zabo
rtegi
an u
ztea
. Hon
daki
n ho
rien
hartz
itua
elek
trizit
atea
sor
tzek
o er
abilt
zen
da,
biog
asar
en b
itarte
z.
Bild
utak
o pa
pera
eta
kar
toia
sai
lkap
en-p
lant
etar
a bi
daltz
en d
a, e
ta p
lant
a ho
rieta
nm
ater
iale
n ar
aber
a be
reizt
en d
a ko
ntsu
mitz
eko
eta
pape
r-ind
ustri
an b
irzik
latz
eko.
Pape
r birz
ikla
tua
prod
uzitz
eko
pape
r ber
ria p
rodu
zitze
ko b
aino
% 6
0 ur
gut
xiag
o et
a%
75
emisi
o gu
txia
go b
ehar
da.
Gai
ka b
ildut
ako
hond
akin
ak o
ntzia
k sa
ilkat
zeko
hur
bile
n da
goen
pla
ntar
a bi
daltz
endi
ra, e
ta h
an m
ater
iale
n ar
aber
a be
reizt
en d
ira b
irzik
lape
n-en
pres
etar
a bi
daltz
eko.
Plas
tiko
birz
ikla
tuek
in m
ater
ial b
erria
k eg
iten
ditu
zte,
hal
a no
la h
odia
k ed
o ed
ukio
ntz
iak;
alu
min
iozk
o la
tek
berri
z er
e la
tak
egite
ko b
alio
dut
e (%
95
emisi
o gu
txia
go s
ortu
z); a
ltzai
ruzk
o la
tak
altz
airu
-fabr
iket
ara
bida
ltzen
dira
; eta
tetra
brik
etat
ik
pape
rare
n %
100
ber
resk
urat
zen
da z
elul
osa
fabr
ikat
zeko
.
Trat
amen
du-p
lant
etan
bei
ra z
ikin
a ga
rbitu
, birr
indu
eta
mat
eria
l des
egok
ieta
tik e
taer
abili
eta
bot
atze
ko m
ater
iale
tatik
ber
eizt
en d
a, e
ta o
ntzi-
fabr
iket
ako
azke
n bi
rzik
la-
tze-
proz
edur
arak
o eg
okitz
en d
a. F
abrik
a ho
riek
ardu
ratu
ko d
ira k
iskal
kina
lortz
eaz
(bei
ra b
erre
skur
atua
, kut
saga
bea,
gar
bia
eta
birri
ndua
). Bi
rzik
latz
eko
proz
esua
kisk
al-
kina
urtz
eare
kin
eta
botil
a be
rriak
fabr
ikat
zear
ekin
osa
tzen
da.
Hon
daki
nak
Gar
bigu
netik
hai
nbat
zen
trota
ra b
idal
tzen
dira
lant
zeko
eta
birz
ikla
tzek
o.Et
xeko
obr
etat
ik a
tera
tzen
dire
n ob
ra-h
onda
kine
n, e
rraut
sen,
enb
orre
n et
a ga
iner
ako
hond
akin
en k
asua
n, h
orie
k gu
ztia
k za
borte
gi k
ontro
latu
etar
a er
amat
en d
ira h
an
uzte
ko.
Udal
aren
edo
man
kom
unita
tear
en z
erbi
tzua
den
ez g
ero,
bild
utak
o ho
ndak
inak
ho
ndak
in h
orie
k ku
deat
zen
ditu
zten
enp
rese
tara
bid
alik
o di
ra b
irzik
la d
itzat
en.
*Bilt
zeko
hon
daki
nak
alda
tu e
gin
daite
zke
udal
errie
n ar
aber
a. U
dale
kin
jarr
i beh
arda
har
rem
anet
an h
onda
kina
k uz
teko
leku
a, o
rdut
egia
eta
zer
hon
daki
n ut
z da
iteke
enja
kite
ko.
Saltz
eko
gune
etak
o ar
dura
dune
k ku
deat
u et
a bi
dalik
o du
te h
onda
kin
hori
beha
r den
leku
etan
birz
ikla
tzek
o.
GA
RBIG
UN
E
UD
AL
BILK
ETA
BILK
ETA
SA
LTO
KIA
N
URA, nahitaezko baliabidea Gizateriarentzat
UraGizateriarentzako baliabide beharrezkoenetako bat da.
Halaber, gehien erabili eta alferrik galtzen den baliabideetako bat da.
Aplikatu URA AURREZTEKO JARRAIBIDEAKItxi kanila bizarra kentzen, platerak garbitzen edo hortzak garbitzenari zaren bitartean.
Ez hartu inoiz bainurik (premia fisikoaren edo osasun-premiarenkasuan izan ezik) eta erabili dutxa beti.
Ontzi-garbigailua eta arropa-garbigailua beteta daudenean erabili.
Landareak ur birziklatuarekin ureztatu iluntzean edo eguna hastean.Eguzki-galdatan ureztatzen baditugu, ura oso erraz lurrun-duko da.
Landareak ureztontziz ureztatu, ez mahukaz. Errazagoerregulatuko dugu bota nahi dugun ur kopurua etalandare batetik bestera ez da urik alferrik galduko.
Aurreikuspen meteorologikoek euria egingo duela esanbadute, ez garbitu autoa eta ez ureztatu landareak.
...EAEko biztanle bakoitzak 140 litro ur kontsumitzen dituelabatez beste egunean? Hau da, 51.100 litro urtean (3 edo 4 zis-terna-kamioi biztanle bakoitzeko).
“Ur-hornidurari eta ur-tratamenduari buruzko inkesta”, INE, 2005
Ba al zenekien...
Munduko sei pertsonatik batek ez du edateko ura lortzeko aukerarik, etaedateko ez den ura kontsumitu izanak eragiten du herrialde pobreetakogaixotasunen eta heriotzen % 80.
Euskal Fondoa, Euskal Lankideen Tokiko Erakundeen Elkartea
“ “
****
54
*
*
55
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
Eduki INSTALAZIOAK BALDINTZA ONETAN
Berrikusi hodien eta tutuerien zigilatzeak.
Jarri aparatu errazak ura erregulatzeko:
• Aginte bakarreko txorrotak kaniletan (tenperatura errazagoerregulatzeko).
• Kanilen muturrean egurasbideak (Ur gutxiago erabiltzen dute,baina indar berarekin).
• Gailuak tangetan (beharrezkoa baino ur gehiago ez erabiltzeko).
Etxean aplika daitezkeen teknologiei buruzko ideia gehiago honakohelbide honetan:www.eraecologica.org/revista_04/ahorrar_agua.htm
Urak bere bidea jarraitzen dugure etxeetan erabili ondoren.
Baldintzarik hoberenetan itzultzeaez da higiene-kontua soilik,
ingurumena errespetatzeko modu bat da.
Itzuli ura GARBIEz bota hondakin toxikorik hustubideetatik.
Erabili detergente, xaboi, lixiba eta abar biodegradagarriak.
Ez bota inoiz hondakinik komunontzitik.
ENERGIA, bizi-korrontea
Gizartearen aurrerapenak energia-eskaera berriak ere ekarri ditu.
Munduan kontsumitzen den energia asko eta askoetxeko erabileragatik da
Ur guztia ez da ohitura txarrengatik alferrik galtzen,ur horretako asko instalazioak ez zaintzeagatik galtzen da.
**
***
56
...ERAIKIGARRITASUN IRAUNKORRAK energia-eraginkortasunaareagotu dezakeela eta beren iraunaldian (eraikuntzarakomaterialak eta osagaiak lantzeko lehengaiak erauztetik hasitaeraikinak eraitsi eta haien materialak balioztatu edo zabortegibatean uzten dituzten arte) eraikinek izango dituzten inguru-men-inpaktuak murriztu ditzakeela, eta, horrela, aldaketa kli-matikoaren aurka egiten dela benetan?
“Etxebizitzen eraikigarritasun iraunkorrari buruzko gida”, Eusko Jaurlaritza
Ba al zenekien...
Aplikatu ENERGIA AURREZTEKO JARRAIBIDEAK
Erabili argi naturala ahal duzun guztietan.
Argitasuna dagoenean eduki pertsianak eta gortinak irekita.
Erabili kontsumo txikiko bonbillak.
Itzali erabiltzen ari ez zaren argiak eta aparatu elektrikoak.
Ez utzi piztuta telebistaren stand-by edo egonean egoera.
Ahalegindu hortzak garbitzeko eskuila elektrikorik ez erabiltzen.
Hormetan kolore argiak erabili, argi gutxiago behar izateko.
Garbitu hozkailuaren eta izozkailuaren hondoak, eta ez ireki behin etaberriz horien ateak. Hozteko gainesfortzuek energia-kontsumoa han-ditzea eragiten dute.
Zure etxeko energia-kontsumoa kalkulatzeko:Energia-kontsumoaren testa (Ikasgela Didaktikoa)www.eve.es
Guk erabiltzen dugun elektrizitatea, neurri handi batean,
berriztagarriak ez diren energietatik dator.
Aukera ezazu ENERGIA BERRIZTAGARRIAK erabiltzea
Elektrizitatea hornitzen digun konpainiarekin kontrata dezakegukontsumitzen dugun energiaren % 100 energia berriztagarriareniturriek sortzea.
Gure etxebizitzen kanpoaldean lekua badugu, energia kantitatetxikiak sortuko dituzten eguzki-plakak edo haize-errota txikiak jarditzakegu.
*
*
*
*******
57
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
BALIABIDE ARKITEKTONIKOAKenergia aurrezteko
Jarri leiho bikoitzak barruko tenperatura ez galtzeko.
Jarri toldoak leihoetan eta balkoietan.
Zigilatu ondo ateak korronterik ez izateko.
Leihoak eta hormak zure klimatologia kontuan hartuta orientatu.
Jarri plaka termikoak etxeko ura berotzeko.
Zure etxebizitzaren maila bioklimatikoaren ebaluazioa egiteko:www.casabioclimatica.com
GARRAIOA modu arduratsuan erabiltzea,ibilgailua iraunkortasunera bideratuta
Biztanleria hiri-inguruneetan hazteak eragin du garraioaren erabilera ere handitzea
...EAEn ia norberaren ibilgailu bat dugula bi biztanle bakoitze-ko eta egunean 6.087.600 joan-etorri egiten direla?
“Euskal Autonomia Erkidegoko mugikortasunari buruzko azterlana”, 2007
Ba al zenekien...
*****
Garraioak bizi-kalitatea handitzen du, baina, halaber, kutsaduraren iturri
handienetako bat da3CO2-ren isurketa handiak, Lurraren berotze globala eta berotegi-
efektua eragiten dutenak.
3Euri azidoa eragiten duen nitrogeno oxidoen isuria.
...1990. urtetik aurrera, CO2-ren isurketak ia % 85 hazi direla?
“Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Kontsumoari buruzko Euskal Plana (2006-2010)”
Ba al zenekien...
GARRAIO PUBLIKOA erabiltzearen abantailak [ Leku gutxiago behar du askoz pertsona gehiago garraiatzeko.
[ Azkarrago eta ibilgailu pribatuekiko lehentasunez ibiltzeko errei pro-pioak ditu.
[ Errepide-zirkulazio gutxiagori eragiten dio, eta, ondorioz, kutsadura etaauto-ilara gutxiago daude.
[ Aparkalekurik behar ez duenez gero, denbora eta diru asko aurrezten da.
[ Garraio pribatua baino askoz seguruagoa da.
GURE MUGIKORTASUNEAN ERANTZUKIZUNA HARTZEA
Ahal duzun guztietan, zure bidaiak oinez egin.
Erabili kutsagarriak ez diren garraiobideak, hala nola bizikleta.
Erabili garraiobide publikoak.
Partekatu autoetako bidaiak.
Azken finean, ingurumenarekiko errespetuaren, ariketaren, osasunaren eta gastu ekonomikoa murriztearen aldeko
apustua egingo duzu.
Bidaia bat egiteko ibilgailu pribatua partekatzeko zerbitzua:www.compartir.org
• Biztanleriaren % 16,3 soilik joaten dela lanera garraiobidepublikoan.
• Ia % 34,7 ibilgailu pribatuan joaten dela lanera.• Beste ibilgailu alternatibo batzuk, hala nola bizikleta, oso
gutxi erabiltzen direla?
“Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Kontsumoari buruzko Euskal Plana (2006-2010)”
Ba al zenekien...
****
JOAN-ETORRIA IRAUNKORRA izan dadin Euskadin
“EUSKADIKO GARRAIO PUBLIKO ETA KOLEKTIBOARI BURUZKOINFORMAZIOAREN ATARIA”Web-orrien bilatzailea, hor EAEn barrena egin daitezkeen joan-etorriakantola daitezke, garraiatzeko modurik iraunkorrenen erabilerari lehen-tasuna emanez, eta norberaren ibilgailuari erabilera iraunkorra eman
58
59
KONTSUMO IRAUNKORRA, giza ekintzaren eta Planetaren arteko oreka
Eguneroko betebeharrak direla medio norberaren ibilgailuaerabili behar badugu nahitaez, AHALEGINAK EGIN BEHARDITUGU, gutxienez, BEHAR BEZALA GIDATZEKO.
[ Ahalik eta martxarik luzeenean eta bira txikitangidatu behar dugu. Zenbat eta bira gehiago, orduaneta kontsumo handiagoa; hortaz, zenbat eta lehena-go sartu goragoko martxa, orduan eta txikiagoa izan-go da kontsumoa.
[ Zirkulazioaren abiadura ahalik eta modurik berdin-tsuenean eduki behar dugu. Bat-bateko azeleratzerik egiten ez
badugu, ez dugu ez bat-bateko balaztadarik egin behar izango, eztahorien ondoriozko bira-igoerarik ere, eta horretaz gain, ez dugu erregai
gehiago kontsumituko.
[ 60 segundotik gorako geldialdia egingo dugula uste badugu, motoreaitzaltzea komeni da.
[ Ez eraman beharrezkoa ez den kargarik. Eta karga horien lekualdaketanahitaezkoa bada, ahaleginak egin behar ditugu ibilgailu barruan garraia-tzeko eta pisuak orekatuta eramateko, ekipaje-tokiak edo kanpoko elemen-tuak saihestuz.
...ekipajea gaizki banatuta eramateak edo ekipajeak ekipaje-tokietan garraiatzeak erregaiaren kontsumoa % 39raino igo-tzea eragin dezakeela?
Ba al zenekien...
BEHAR BEZALA GIDATZEAgarraio pribatua modu iraunkorragoan erabiltzeko modu bat da.
Behar bezala gidatzeko jarraibideei buruzko informazio gehiagorako:www.eve.es
ahal izateko beste baliabide batzuk aurkitzen lagun dezake (aparkalekugomendatuak, ibilgailua partekatzea eta abar).www.garraioak.ejgv.euskadi.net
Garraio publikoaren erabilera iraunkorra izateko eta EAEn daudenBidegorrien ibilbideak zein diren jakiteko. Joan-etorrien antolatzailea www.nondik-nora.net
MODU IRAUNKORREANkontsumitzen ere IKASTEN da
Kontsumo iraunkorraren alorrean hezten badugu,ERRESPETUA sustatzen dugu.
Ingurumenarekiko errespetua eta beste herrialde batzuekiko eta etorkizuneko belaunaldiekiko errespetua.
Prozesu horretan, GURASOEK ETA HELDUEK, orokorrean, erantzukizun han-dia dute.
Zer?: Gure adingabeei erakutsi behar diegu kontsumo arduratsua egiten etaingurumena errespetatzen duen kontsumoa egiten, gure eguneroko ekintzekingurune naturalean, beste herrialde batzuetan eta etorkizuneko belaunaldieibegira duten eragina modu kritikoan balioetsi behar dute.
Nola?:
• Lehenik eta behin, IZAN ZAITEZ EREDU. Adingabeak hezi dituztenpertsonen jarduteko moduak errepikatuko dituzte etorkizuneanadingabe horiek.
• Erakuts iezaiozu BENETAN BEHAR DUENA BAKARRIK KONTSUMITZEN.
• LAGUN IEZAIOZU gehiegizko kontsumoak zer ondorio dituenJABETZEN.
• Eskuratzen dituen objektuak ondo zaintzeko jarraibideak emaniezazkiozu, objektu horien bizitza erabilgarria luzatzen erakutsiz.
• Esan iezaiozu ZUREKIN JOATEKO DENDARA eta erakuts iezaiozuerosketa iraunkorragoa egiten. Esate baterako, eraman zuen poltsa(supermerkatuko plastikozko poltsa gutxiago erabiltzeko), ez erosigehiegi enpaketatuta dauden produktuak, ez erosi erabili eta bota-tzeko produkturik, irakurri etiketak (bilatu ingurumena errespetatzenduten produktuak)...
• Ohitu ezazu ZABORRIK EZ SORTZERA.
• Erakuts iezazkiozu objektuak BERRIZ ERABILTZEKO aukerak. SORME-NA sustatzeko modu bat da.
• Ohitu ezazu ZABORRA BEREIZTERA eta dagokion tokian uzten BIRZI-KLATZEKO. Lagun iezaiozu hondakinak biltzeko zentroetara.
• HEZI EZAZU HONAKO BALIO HAUEK OINARRI HARTUTA: errespe-tua, elkartasuna, askatasuna eta abar; era horretan, gure ingurunekoondasunak eta baliabideak erabiltzeari dagokionez erabaki ardura-tsuak hartzen lagunduko diozu.
60
