Julen Arexolaleiba soziolinguistika graduondoan

Amaia AnteroEuskal Kulturgintzaren transmisioa

1

Euskal Kulturgintzaren

Transmisioa

Iñigo IñurrategiAmaia Antero

Julen ArexolaleibaKarmele Perez

Hizkuntzen teoria soziala:TXEPETX


2

USTEZ GIZATERIAREN ESTADIO GEHIENEN LEKUKO

Hasierako humanizazioa

Gizarte biltzaile-ehiztaria

Abeltzaintza

Nekazaritza

Jabego pribatua/Mugen garaia

Estatuen sorrera

Inperioen gurutzaketa

Feudalismoa

Estatalismoa

Inperialismoa

GAUR

Euskara


3

Historiaurretik hona aldatuz,

nahastuz, aberastuz bere

hizkuntza IRAUNARAZTEN

jakin duen hiztun taldea

Euskal Hiztun komunitatea


4

Euskal Hiztunak

“Euskaldunak, bi milioi erdaldun eta 600.000 erdal-euskaldun gara”. Joseba Sarrionandia


5

Hiru plano

HIZKUNTZAHIZKUNTZA KOMUNITATEA

HIZTUNA

JM Sánchez Carrión. “Un futuro para nuestro pasado”


6

Hizkuntzaren azterketa hiru dimentsiotan

6

Hiztuna

Hizkuntza komunitatea

Hizkuntza (Lurraldea)


7

Ezagutza

Motibazioa Erabilera

Hizkuntza jakitea


8

Euskaldun osoa izatea

Konpetentzia

Kontzientzia Koherentzia


9Osagarritasun linguistikoaren legeak

Norberak garatzen dituen hizkuntza

aukerak, hizkuntzak norberaren bidez

garatzen dituenak dira.

Norberak daukan hizkuntza

gaitasuna, hizkuntzak

norberarengan daukana da.

Hizkuntzarik gabe gu ez gara,

baina hizkuntza ere ez da gu

gabe.


10Osagarritasun linguistikoaren legeak

Ni hizkuntzarentzat garrantzitsua

naiz hizkuntza niretzat

garrantzitsua bada.

Hizkuntza orok du eskubidea une

historiko batean hizkuntza

komunitate baten bidez bere bizia

ziurtatzeko.


11

• Ibilbide naturala

• Ibilbide kulturala

Latinaren gramatika jakin dezakegu,

baina hitz egiten jakin ez.

Ingelesa hitz egiten jakin dezakegu, baina

gramatika jakin ez.

Eta bi gauzak batera jakin ditzakegu.

Bi norabideBi norabide

Nola ikasten dugu hizkuntza?


12

Ibilbide osoakIbilbide osoak

AB eta BA ibilbideak

EzagutzaKulturala

ErabileraKulturala

MotibazioKulturala

A ibilbidea

B ibilbidea

BerezkoEzagutza

BerezkoErabilera

BerezkoMotibazioa

Nola ikasten dugu hizkuntza?


13

Hiztun tipoakHiztun tipoak

A mota

B mota

AB mota

BA mota

hizkuntzaren ikasketa naturala

hizkuntzaren ikasketa kulturala

kontzientzia linguistikoa

Motibazio indartsuena

Hiztuna hizkuntzarentzat


14

Hizkuntza tipoak

Kategoriak Tipoak H1 H2 Izendapena

Elebakarrak 12

AAB

ØØ

Lehen mailako elebakarra

Bigarren mailako elebakarra

Erdielebidunak 34

AA

AB

Lehen mailako erdielebidunak Bigarren mailako erdielebidunak

(Sasi)Elebidunak

Elebidun diglosikoa

Bizelebidunak

567

AABAB

ABAB

8 AB AB

Lehen mailako elebidunaBigarren mailako elebidunaBizelebiduna


15

Hizkuntza tipoak beti daude mugimenduan

urteak H1 H2 H3 Oharrak

0-3 A Ø Ø Eskolara joan arte etxeko hizkuntza euskara izan da.

3-10 A A (B) Eskolan hasita, gaztelaniaz hasi eta ingelesarekin lehen harremana. Iruñean gaztelania nagusi.

10-15 AB AB B Eskolan euskara eta gaztelania landu (lagunartean euskaraz) eta ingelesa ere bai.

15-18 AB AB B(A Eskolan euskara eta gaztelania landu eta ingelesa Edinburgon udetan erabili.

18-21 A(B) AB B(A) Medikuntza ikasi gaztelaniaz. Atzerrira joateari utzi.

21- ? ? ? Zer gertatuko da?


16


17


18

Euskal Herriko kale erabileraren V. Neurketaren emaitza orokorra:

Urtea Guztira Haur Gazte Heldu Zahar Emakume Gizon

1989 10.8 15.1 8.5 9.2 13.7

1993 12.0 16.7 10.4 10.0 13.0

1997 13.0 17.7 11.9 11.0 12.8 13.1 13.4

2001 13.5 19.0 13.6 11.3 12.0 13.8 13.4

2006 14.2 20.8 13.8 12.3 10.7


19

Pentsatu

1.- Funtzioak- Faktoreak

2.- Giza multzoak- Tipo linguistikoak


20

Pentsatu


21

Pentsatu


22Hiztuna hizkuntzarentzat

BA

BA

AB

Ø

Espazio sinbolikoa


23

Tipo linguistikoak euskaraz

Tipo linguistikoak euskaraz

Hurrengo optimizazioa

Hurrengo optimizazioa

Norekin aritu behar den hartu-emanetanNorekin aritu behar den hartu-emanetan

Idem … baina hizkuntzaren beharren

arabera

Idem … baina hizkuntzaren beharren

arabera

haurrak haurrak

helduak helduak

AA

BB

BABA

AA

BB

ABAB

BABA

ABAB

A, BAA, BA

BB

ABAB

AA

ABAB

ABAB

BABA

BA, ABBA, AB


24

Giza hizkuntza

Zibilizazio hizkuntza

Nazio hizkuntza

Hizkuntza lokala

Lanbide kodea

Barne hizketa

Pentsabidea

7

Hizkuntza funtzioak

6

5

4

3

2

1

Nazioarteko funtzioa

Zibilizazio funtzioa

Funtzio nazionala

Funtzio lokala

F. profesionala

Familia funtz.

Identitate f.


25

TOTALIDAD

INeidad

INTRAneidad

INTERioridad

Internidad

Intimidad

Identidad

?

Existente

Inteligible

Conocido-/ble

Participado-/ble

Vivido

Amado

El ego

?

1

2

3

4

5

6

7


26Zergatik daude hizkuntzak gatazkan?

1

2

3

4

5 Nazioa

Herria

Lana

Familia

Pertsona

Nazioartekoa

Kultur Hizkuntza

Nazioa

Herria

Lana

Familia

Pertsona

Nazioa

Herria

Lana

Familia

Pertsona

Nazioa

Herria

Lana

Familia

Pertsona

Nazioa

Herria

Lana

Familia

Pertsona

A hizkuntza

B hizkuntza


27Zer da oreka HIZTUNARENTZAT?

Zirkuitua osatzea


28

Bi zirkuituak martxan izatea

Zer da oreka HIZKUNTZARENTZAT?


29Zer da oreka HIZKUNTZA KOMUNITATEARENTZAT?

Oinarrizko funtzioak bere

hizkuntzan betetzea


30

Munduko hizkuntza

naturalen aniztasuna

bermatu nahi du.

Bigarren hizkuntza bat

finkatzea beharrezkotzat jotzen

du elkarren arteko komunikazio-

tresna moduan, baina

esparruak ondo mugatuta.

Gizateria hizkuntza

komunitate desberdinez osatua

egotea arazo bat da berez.

Irtenbidea: guztientzako

komuna eta bakarra izango

den hizkuntza/kultura bat

bultzatzea.

Egozentrismo linguistikoa Hizkuntza ekologia

JarrerakJarrerak

Zergatik daude hizkuntzak gatazkan?


31

TXEPETX

AymaraBereberraA

SanskritoaLatinaB

DanieraItalieraAB

Hebraieraorain gutxiBA

EtruskeraIberera

Hizkuntzalaritza anglosajoia

Etnikoak

Klasikoak

Modernoak

BasatiakPrimitiboak

Zibilizatzaileak

Zibilizatuak

Hizkuntza guztiak “beharrezkoak”?


32

Ez da munduan hizkuntza

modernorik, klasikorik edo etnikorik

Munduan giza

hizkuntzak daude

baina gutxiengo batek

lortu du garapen osoa

(Batez ere) Gainontzekooi dagokigu geure hizkuntzak euren

potentzialtasun osoan irits dakizkigun bermatzea

Hizkuntza guztiak “beharrezkoak”?


33

- Alde bakarreko elebitasun soziala

-Hizkuntza komunitatea desegituratu

- Diskriminazioa legala

- Funtzio-defizita

Nola galtzen da hizkuntza bat?

GA

LER

A

-- Gutxiagotasun konplexua


34

1. Estatuko hizkuntzan hitz egiten duen gutxiengo elebakarra erdiguneko igorle moduan txertatzen da.

2. Eurak nazioa dira eta euren hizkuntza hizkuntza nazionala da.

3. Mendean hartzen den lehen funtzioa funtzio nazionalarena da.

4. Transmititzaileek (funtzionaritza, hedabideak, hezkuntza) ere legalki funtzionatu behar dute.

5. Igorle eta transmititzaileek funtzio guztietan eragiten dute, jatorrizko hizkuntza periferiara desplazatuz.


Funtzioen defizitaFuntzioen defizita


35Nola galtzen da hizkuntza bat?

1. Hizkuntza ofizialeko elebakarrak ugarituz doaz eta

gainera ez dira elebiduntzen, ez da beharrezkoa.

2. Hizkuntza minorizatuko hiztun gehienak elebidunak dira. Hizkuntza bat arlo formalerako erabiltzen dute eta bestea informalerako.

3. Jatorrizko elebakarrak desagertuz doaz eta tartean gainera gutxiagotasun konplexua sartzen da.

Alde bakarreko elebitasunaAlde bakarreko elebitasuna


36

Elebitasun motakElebitasun motak

Soziala

Periferiako hizkuntza komunitateei

inposatzen zaiena

Periferiako hizkuntza komunitateei

inposatzen zaiena

Indibiduala

Erdiguneko hizkuntza komunitateko hiztunei aukeran ematen zaiena

Erdiguneko hizkuntza komunitateko hiztunei aukeran ematen zaiena



37

Euskara/Erdara Euskara/Erdara= A/Ø-BA/Ø

= A/A-BA/A

= A/B-BA/B

= A/AB (BA)-BA/AB (BA)

= A/Ø-BAB/Ø

= A/A-BAB/A

= A/B-BAB/B

= A/AB (BA)-BAB/AB (BA)

Elebitasun sozialaElebitasun soziala



38

Elebitasun sozialaElebitasun soziala

Ondorioak

Zanpatutako hizkuntzan

hiztun mota ez-osatuak

bakarrik geratzen dira.

Hiztun mota osoak

hizkuntza

menperatzailean bakarrik

sortzen dira.




1. Jatorrizko hizkuntza ez da funtzio nagusietan erabiltzen. Beraz, horretarako gaitasunik ez duelako izango da.

2. Funtzio nagusietarako balio ez badu gainerakoetan erabiltzeak ez du zentzurik eta, beraz, erdigunean dagoen hizkuntza komunitateko parte izatera pasatzen dira.

Gutxiagotasun konplejuaGutxiagotasun konplejua



1. Maila goreneko erabakiak estatuko hizkuntzan iristen dira.

2. Funtzionaritzak eta elite profesionalak hizkuntza minorizatuarekiko motibazio eta ezagutza eskasa du.

3. Ez da elebakarrik geratzen.

4. Hizkuntza minorizatuko hiztun gehienak elebidunak dira.

Hizkuntza komunitate desegituratuaHizkuntza komunitate desegituratua



Diskriminazio legalaDiskriminazio legala

1. Jatorrizko hizkuntza komunitatea guztiz desegituratua dago eta kohesioa galduta dagoenez, periferia izatera pasatzen da.

2. Ondorioz, ez du inolako legitimitaterik ez eta babesik ere.


42


43

+ Autokonfidantza

+ Lurraldeko elebakartasuna

+ Funtzioak berreskuratu

+ Babes legala

+ Hizkuntza komunitatearen konpaktazioa + optimizazioa

NO

RM

ALK

UN

TZ

AEspazio sinbolikoaren

nuklearizazioa

HAUSTURA TENTSIOA

GA

LER

A

- Alde bakarreko elebitasun soziala

-Hizkuntza komunitatea desegituratu

- Diskriminazioa legala

- Funtzio-defizita

Nola berreskuratzen da?

-- Gutxitagotasun konplexua


44

1.go axioma: BEHARRA1.go axioma: BEHARRA

Hiztunok linguistikoki osatzeko dugun beharra=

Hizkuntzek geure bidez osatzeko duten beharra



45

2.axioma: ERANTZUKIZUNA2.axioma: ERANTZUKIZUNA

Estatu baten barruan minorizatua

dagoen hizkuntza komunitate baten

biziberritzeko itxaropena ezin da

estatuaren ekimenean egon (ezta

gobernu aldaketa baldin badago ere).

Bidea, lehenik eta behin,

komunitatearen konpaktazioa da.



46

3.axioma: BERDINTASUNA3.axioma: BERDINTASUNA

Bizinahia duen hizkuntz komunitate bat

mehatxatua badago, bertako hiztunen

zeregina ezezik, estatu bateko

hiritarren eta munduko gizateriaren

intereseko ere bada komunitate hau

normaltzea, bide hau azken batean

giza garapenaren norabide berean

baitoa.



47

Haustura TentsioaHaustura Tentsioa

ESPAZIO SINBOLIKOAREN NUKLEARIZAZIOA

AB

BA



48

Espazio sinbolikoaren nuklearizazioaEspazio sinbolikoaren nuklearizazioa

AB eta BA hiztunak bildu

egiten dira hizkuntzari

prestigioa eta gaitasun

politikoa emateko

helburuarekin.



49

Babes legalaBabes legala

Botere linguistikoaren birbanaketaBotere linguistikoaren birbanaketa

Hiztun taldeen

ugaritzea

barrutik kanpora

Hiztun taldeen

ugaritzea

barrutik kanpora

Botere politikoak

botere linguistikoari

erantzun

Botere politikoak

botere linguistikoari

erantzun

Talde bakoitzak bere

funtzioa ulertu eta bere

gain hartzen du

Talde bakoitzak bere

funtzioa ulertu eta bere

gain hartzen du



51

Funtzioak berreskuratuFuntzioak berreskuratu

FUNTZIO NAZIONALA

FUNTZIO LOKALA

LAN MUNDUA

FAMILIA

IDENTITATEA



52

Elebakartasun territorialaElebakartasun territoriala

Hizkuntza minorizatuak berea baino izango ez

den lurraldea behar du bere garapen osoa lortu

ahal izateko eta bere hizkuntza komunitatea

hizkuntza horretan osa dadin.



53

AutokonfidantzaAutokonfidantza

Hizkuntza komunitate osoak

barneratu behar du egoera

minorizatuan egon den bere

hizkuntzak gaitasun eta

ahalmen osoa duela bere behar

guztiei erantzuteko.



55Hizkuntza normalkuntza

EUSKARARI DAGOKIONEZEUSKARARI DAGOKIONEZ

Helburua: Euskararen aukerak optimizatzea gure une historikoan

Bitartekoak: MOTIBAZIOA EZAGUTZA ERABILERA

gehitzea gehitzea gehitzea

HIZKUNTZA KOMUNITATEARI DAGOKIONEZHIZKUNTZA KOMUNITATEARI DAGOKIONEZ

Helburua: Botere linguistikoaren banaketa

Bitartekoak: Botere politikoa Talde soziolinguistikoak Talde bakoitzak

helburu linguistikoen barrutik kanporantz bere funtzioa ondo

zerbitzura jartzen da hazten dira ulertu eta betetzen du

NORBANAKOARI DAGOKIONEZNORBANAKOARI DAGOKIONEZ

Helburua: Euskaldunen identitatea (izaera) osotu

Bitartekoak: Osagarritasunaren Positibazioaren Optimizazioaren

paradigma paradigma paradigma

(atzerritarrak) (deserriratuak) (bertakoak)


56

KulturazkoMotibazioa

KulturazkoEzagutza

BerezkoErabilera

BerezkoEzagutza

Berezko Motibazioa

POLITIKOA LEGALA SOZIALA PSIKOLOGIKOA

HAUSTURA TENTSIOA BEHAR DEN MODUAN BIDERATZEA ERAGOZTEN DUTEN TAPAGAILUAK

KulturazkoErabilera


57

Ustez gizateriaren estadio gehienak ezagutu

dituen hizkuntza

Hau guztia bizi izan duen eta oraindik ere bizi den

komunitatearen memoria

Hedatzen baino irauten jakin duen komunitatea

Zer da Euskara?


58

OSOTASUNEZ GARATZEKO

BALDINTZAK

OSOTASUNEZ GARATZEKO

BALDINTZAK

BEREAK DIREN HABITAT

LINGUISTIKOETAN

BEREAK DIREN HABITAT

LINGUISTIKOETAN

AHALIK ETA HIZTUN OSO KOPURURIK

HANDIENAREKIN

AHALIK ETA HIZTUN OSO KOPURURIK

HANDIENAREKIN

Zer behar du Euskarak?


59

Euskaraz bizitzea, betebeharretik

baino garenaren eta dugunaren

konszientziatik egindako hautua

.

Abentura bat, abentura milenario

batekin konektatzeko aukera.

Horren eramale eta protagonista

gara.

Munduan pertsona izateko

modu original eta natural bat

daukagu.

Eta gaurko EUSKALDUNOK?


60

Mundu propioa garatzeak euskara biziberritzearen

bidearekin egin behar du topo eta alderantziz

Mundu propioa garatzeak euskara biziberritzearen

bidearekin egin behar du topo eta alderantziz

GOZAMENAGOZAMENABALOREAKBALOREAK SORMENASORMENA

Euskarak badu etorkizunik?


61

“Nik ez dakit azkenean

Euskal Herri euskalduna

lortuko dugun, baina

nire burutik hasita

espazioak euskaraz betetzen

saiatzen naiz.

Edozein kasutan ere, hori delako

Egin dezakedana,

Egin nahi dudana

Eta niretzat zentzua duena”.

Jon Sarasua

Julen Arexolaleiba soziolinguistika graduondoan

Education

Transcript of Julen Arexolaleiba soziolinguistika graduondoan