Inglaterra viktoriarra

Alejandrina Viktoria (1819-

1901)

Viktoria I.aren erregealdiarialdi viktoriarra deritzo.

Erresuma Batuko ViktoriaI.a (1837-1901) eta Indiakolehen enperatriza (1877-1901) izan zan. ErresumaBatuko barne- eta kanpo-politikan ahal izan ebanguztia esku hartzen saiatuzan. Sarritan, gabinetekontserbadoreen aldeagertu zan, etadesadostasun asko izanebazan gobernu liberalekin.

Indiako enperatriza koroatuebenean, britaniarinperialismoaren ikurbihurtu zan. Britaniarinperialismoak Viktoria

Aldi viktoriarran Erresuma Batuak inoiz izandako

lurralde-hedapen handiena lortu eban eta industria-

garapena indartu zan. Monarkia parlamentarioan

oinarritutako erakundea zan. Iraultza liberalen boladek

ez eutsen kalterik egin.

Potentzia ekonomiko eta lurralde-potentzia

1873tik 1895 krisi luzea

Ekonomia-garapenenan eragina izan arren ekonomia-

ahalmena ez zan txikitu baina beste herrialde batzuek

XIX. mendearen bukaeran Erresuma Batuaren industria-

eta ekonomia-garapenaren maila bera lortu eben. Hala

ere, Erresuma Batuak finantza-gune nagusia zan.

Irekidura politikoa eta erreformismoa

1832an politika erreformak egiten hasi ziran. XIX.

Mendearen erdialdetik aurrera, Inglaterran bi alderdi

politiko egozan: Toriak edo kontserbadoreak eta whigak

edo liberalak.

1867an, Disraelik, ministro kontserbadoreak, lehen

hauteskunde-erreforma egiten dau. Bi alderdi nagusiak

alde egon ziran monarkia eta erregimen parlamentarioa

defendatzen ebalako.

Erreforma horrek boto eskubidea eman eutsan milioi bat

herritarrei.

1868an Gladstone liberalak irabazi eban eta honek

Inglaterra viktoriarreko politikariaren eredua izan zan eta

ondorengoak ziran bere balioak: liberalismoa,

eraginkortasuna, ekonomia-hedapena, kristautasun

ebanjelikoa eta gainerako potentziekin harreman ona

Glandstone Komunen Ganberan hitzaldi bat ematen

Ondorengoak izan ziran Gladstonen gobernuak egin ebazan erreformak:

Erlijio erreformak: Eliza anglikano

ofizialarengan mesfidantza eragin

eben eta hau banatzea lortu eben.

Askatasun konfesionaleko eskola

berria sortu zan eta XX. mendearen

hasieran, munduko analfabetismo-

tasa baxuena lortu zan.

Lege sindikal berria, justiziaren eta

administrazioaren erreforma eta

1884an hauteskunde-eskubidea

hedatu egin zan.

XIX. mendearen bukaeratik Lehen Mundu

Gerra hasi arte beste alderdi-mapa bat

garatu zan. 1893an, Alderdi Laborista

sortu zan eta antzinako whigak ordezkatu

ebezan.

Irlandaren auzia

Irlanda Britania Handiko barne-arazo handienetako bat

izan zan independentzia gerra (1919-1921) hasi zan arte.

Irlanda ingelesen mende egon zan Erdia Arotik eta 1800.

urtean Irlanda eta Britania Handia Erresuma Batuan

bateratzen ebazan Batasun Agiria onartu eben.

1870.urtetik aurrera krisi-ekonomikoa zala eta eta milaka

irlandar maizter ingeles lur-jabeen lurretik botatzeak

tentsioa areagotu eben. Charles S. Parneel buru eban

mugimendu nazionalista erradikalizatu zan eta honek

Alderdi Parlamentarioa sortu eban 1882an. Indarkeria-

bolada geldiarazteko akordio bat sinatu zan (Kilmainham-

eko Ituna)

1885etik, Irlandako nazionalistak britaniar Parlamentuan egon ziran, eta urte

bat geroago, Gladstonek Home Rule aurkeztu eban. Estatutu horrek Irlanda

Erresuma Batuko lurralde autonomo bihutzen eban.

Irlandako auzia konpondu gabe geratu zan Dublingo 1916ko matxinadara arte.

Iparraldean gehiengoa protestantea zan, Erresuma Batuari leiala eta hegoaldea

katolikoa. Eremu katolikoak 1920an independentzia lortu eban.

Hala ere, protestanteen eta katolikoen arteko borroka XX. Mende osoan jarraitu

eban.

Maria Castrillo

Araitz Atutxa