Impacto económico da enerxía eólica no medio...

Impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica no medio rural galegoContexto cambios e oportunidades

Informe realizado por Damiaacuten Copena Mariacutea Montero e Xavier SimoacutenDecembro 2019

[ Informe ]

Impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica no medio rural galego

Contexto cambios e oportunidades


Edita Observatorio Eoacutelico de Galicia httpobservatorioeolicowebsuvigogal observatorioeolicouvigogal

ISBN 978-84-09-17409-6

O Observatorio Eoacutelico de Galicia eacute unha iniciativa da Fundacioacuten Juana de Vega a Fundacioacuten Isla Couto e a Universidade de Vigo

Os grupos de investigacioacuten en Economiacutea Ecoloacutexica Agroecoloxiacutea e Historia e rede forman parte do Observatorio Eoacutelico de Galicia

grupo de investigacioacuten en economiacutea ecoloacutexica agroecoloxiacutea e historia

gieeahresearch group in energyinnovation and environment

Impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica no medio rural galego Contexto cambios e oportunidades 4

Iacutendice

01 Introducioacuten 7

02 O desenvolvemento da Enerxiacutea Eoacutelica en Galicia 10

21 O desenvolvemento territorial da eoacutelica 11

22 O desenvolvemento Enerxeacutetico 14

03 O impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica 18

04 O impacto econoacutemico directo da enerxiacutea eoacutelica no mundo rural 23

41 O impacto econoacutemico para os propietarios dos terreos no medio rural 24

42 O impacto econoacutemico para os concellos A tributacioacuten local 29

43 O impacto econoacutemico para os concellos Os parques eoacutelicos singulares 32

44 O impacto econoacutemico para os concellos O Canon Eoacutelico e o Fondo de Compensacioacuten Ambiental 34

45 Os fluxos totais de rendas eoacutelicas para os axentes rurais Estimacioacuten para o ano 2017 37

05 Propostas de cambios na organizacioacuten do sector eoacutelico en Galicia 40

06 Conclusioacutens 43

07 Referencias 45


Iacutendice de figuras e taacuteboasFiguras

Figura 1 Distribucioacuten do nuacutemero de aeroxeradores por concello no ano 2017 12

Figura 2 Densidade poboacional dos concellos con aeroxeradores en Galicia 2016 Habitanteskm2 13

Figura 3 Dinaacutemica da potencia eoacutelica en funcionamento en Galicia (MW) 14

Figura 4 Potencia eoacutelica instalada anualmente en Galicia (MW) 15

Figura 5 Evolucioacuten da importancia relativa da electricidade xerada con enerxiacutea eoacutelica con respecto oacute total en Galicia () 15

Figura 6 Producioacuten anual dos parques eoacutelicos de Galicia GWh 16

Figura 7 Distribucioacuten da producioacuten de enerxiacutea eleacutectrica con fontes renovables en Galicia ( 2017) 16

Figura 8 Estimacioacuten da facturacioacuten dos parques eoacutelicos en Galicia (miles de euros) 20

Figura 9 Horas de Producioacuten Equivalente de Parques Eoacutelicos Galicia 20

Figura 10 Dinaacutemica do prezo medio de retribucioacuten total de enerxiacutea eoacutelica en Espantildea (euroMWh) 21

Figura 11 Dinaacutemica do pagamento anual medio percibido polos propietarios dos terreos eoacutelicos en Galicia (eurosMW) 27

Figura 12 Dinaacutemica da relacioacuten entre o pagamento aos propietarios dos terreos respecto aacute facturacioacuten total dos parques eoacutelicos 2002-2018 28

Figura 13 Relacioacuten entre pagamentos oacutes propietarios (euroMW) e as Horas de Producioacuten Equivalente Varios Parques 2011 29

Figura 14 Caracterizacioacuten xeograacutefica dos parques eoacutelicos singulares de propiedade municipal en Galicia Setembro de 2018 32


Figura 15 Subvencioacutens non competitivas do FCA para municipios con aeroxeradores e lintildeas de evacuacioacuten no seu territorio (miles de euros) 35

Figura 16 Caracterizacioacuten xeograacutefica das rendas derivadas do FCA para os municipios galegos con parques eoacutelicos no seu territorio 2015 Euros 36

Taacuteboas

Taacuteboa 1 Distribucioacuten dos aeroxeradores por tamantildeo de Concello segundo nordm habitantes 13

Taacuteboa 2 Caracterizacioacuten dos PES municipais en funcionamento a maio de 2017 33

Taacuteboa 3 Estimacioacuten das rendas eoacutelicas para os axentes rurais de concellos con parques eoacutelicos en funcionamento no ano 2017 37

Introducioacuten 01

Impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica no medio rural galego Contexto cambios e oportunidades

Introduccioacuten01

8

O forte desenvolvemento eoacutelico que Galicia experimentou nas uacuteltimas deacutecadas tivo como efecto inmediato unha importante expansioacuten da ener-xiacutea renovable producida no seu territorio con diferentes impactos econoacute-micos tanto a nivel local como autonoacutemico Este proceso tivo lugar grazas aacute combinacioacuten de dous factores existencia de recurso eoacutelico en moitas aacutereas de Galicia e vixencia dun marco regulador que favoreceu a posta en marcha das centrais eoacutelicas O sistema desentildeado polo regulador tivo como obxectivo fundamental a colocacioacuten do maior nuacutemero de parques eoacutelicos Sen embargo non tivo suficientemente en conta outros aspec-tos como os relacionados coa xustiza enerxeacutetica nomeadamente coas suacuteas compontildeentes distributiva e procedimental

Por unha banda o marco regulador non lle concedeu aos habitantes do mundo rural nin aos propietarios dos terreos afectados polas centrais eoacute-licas capacidade de decisioacuten sobre a posta en marcha das centrais ener-xeacuteticas No mesmo senso os axentes rurais ficaron sen poder ter un papel na planificacioacuten do desenvolvemento eoacutelico e sen a capacidade de autoxestionar o recurso vento a partir de figuras especiacuteficas como son os parques eoacutelicos cooperativos ou comunitarios figuras que se promo-veron noutros paiacuteses nos que se potenciou a participacioacuten dos cidadaacutens Por outra banda o marco regulador outorgou aacutes empresas promotoras dereitos claves para explicar o eacutexito na instalacioacuten de parques eoacutelicos Por exemplo o dereito de solicitar a declaracioacuten de utilidade puacuteblica dos par-

ques eoacutelicos en proceso administrativo coa conseguinte posibilidade da expropiacioacuten dos terreos eoacutelicos afectados polas centrais A posibilidade da expropiacioacuten incide nas negociacioacutens entre promotores e propietarios polo que as rendas que cobran os propietarios das terras eoacutelicos pola suacutea ocupacioacuten a principal transferencia que recibe directamente o rural pode verse condicionada por ese feito Tameacuten coacutempre mencionar como o mar-co regulador permitiu favoreceu que un nuacutemero limitado de promotores tiveran dereitos preferentes sobre as zonas maacutes produtivas derivaacutendose autorizacioacutens de explotacioacuten eoacutelica sen data de caducidade

Houbo algunhas excepcioacutens levadas a cabo por alguacutens Concellos que tiveron a oportunidade de desenvolver pequenos parques eoacutelicos como foi o caso dos denominados parques eoacutelicos singulares Ademais desde 2010 os Concellos tameacuten se benefician de novos ingresos vinculados co impacto paisaxiacutesticos dos parques eoacutelicos que son recadados por medio do Canon Eoacutelico e repartidos entre os Concellos seguindo diversos crite-rios Os Concellos tameacuten son os receptores de diversos impostos que recaen sobre os parques eoacutelicos polo que melloran a suacutea tesourariacutea e benefician indirectamente aacutes comunidades rurais

O marco regulador determinou todos os aspectos vinculados co desen-volvemento eoacutelico e polo tanto a natureza tipo e alcance da participa-cioacuten das comunidades rurais incluiacuteda a suacutea participacioacuten nos beneficios producidos No caso galego a lexislacioacuten eoacutelica sufriu diversas modifica-


Introduccioacuten01

9

cioacutens desde o Decreto 2051995 ate as recentes mudanzas de finais do ano 2017 onde se fixan unhas modificacioacutens normativas que tratan de impulsar a instalacioacuten de nova potencia eoacutelica despois do paroacuten eoacutelico iniciado en 2008

Neste contexto de mudanzas recentes e de reactivacioacuten do sector eoacuteli-co galego cunha estimacioacuten de crecemento en 10 anos que pode maacuteis que duplicar a capacidade instalada o presente informe procura estimar a contiacutea total dos impactos econoacutemicos directos derivados da im-plantacioacuten eoacutelica para os axentes do mundo rural Asiacute o documento despois de presentar o proceso de desenvolvemento eoacutelico en Galicia

(a nivel territorial e enerxeacutetico) realiza un achegamento especiacutefico aos diferentes aacutembitos de xeracioacuten de rendas locais derivadas da posta en marcha de centrais eoacutelicas para os propietarios dos terreos (privados ou vecintildeais) e para os Concellos (pola tributacioacuten local pola titularidade de parques eoacutelicos singulares eou a traveacutes do canon eoacutelico e do Fondo de Compensacioacuten ambiental Finalizamos o informe presentando unha serie de recomendacioacutens para que o desenvolvemento e impulso das enerxiacuteas renovables en Galicia a traveacutes do aproveitamento do vento se realice nun contexto de maior xustiza enerxeacutetica contribuiacutendo de forma niacutetida oacute desenvolvemento das comunidades rurais

O desenvolvemento territorial da eoacutelica

02


O desenvolvemento da Enerxiacutea Eoacutelica en Galicia02

Galicia foi pioneira na regulacioacuten do aproveitamento do vento para a pro-ducioacuten de electricidade sendo a primeira Comunidade Autoacutenoma en apro-bar un decreto especiacutefico para regular esta fonte de producioacuten enerxeacutetica renovable O proceso comeza no ano 1995 coa aprobacioacuten do Decreto 2051995 do 6 de xullo polo que se regula o aproveitamento da enerxiacutea eoacutelica na Comunidade Autoacutenoma de Galicia1 Ese Decreto foi substituiacutedo polo Decreto 3022001 do 25 de outubro2

Deses dous Decretos derivaacuteronse a totalidade dos parques eoacutelicos ins-talados na actualidade en Galicia Isto eacute asiacute malia existiren entre 2001 e a actualidade duacuteas novas normas o Decreto 2422008 do 13 de decembro polo que se regula o aproveitamento da enerxiacutea eoacutelica en Galicia3 e a Lei 82009 do 22 de decembro pola que se regula o aproveitamento eoacutelico en Galicia e se crean o canon eoacutelico e o Fondo de Compensacioacuten Ambien-tal4 O forte e raacutepido desenvolvemento eoacutelico experimentado no territorio galego durante os uacuteltimos 20 anos derivados dos decretos de 1995 e de 2001 provocou unha serie de impactos territoriais e enerxeacuteticos que comentamos a continuacioacuten

1 Diario Oficial de Galicia Nordm 136 do 6071995


3 Diario Oficial de Galicia Nordm 2 do 3012008 derrogado pola Lei 82009


21 O desenvolvemento territorial da eoacutelica

O marco normativo impulsado para o desenvolvemento eoacutelico en Galicia estivo inicialmente ligado a aprobacioacuten dos denominados Plans Eoacutelicos Empresariais (PEE) Mediante esta figura 19 promotores privados con-seguiron dereitos exclusivos de promocioacuten eoacutelica nunha serie de aacutereas xeograacuteficas durante un periacuteodo de tempo limitado (de 5 a 12 anos) Es-tas aacutereas que eran propostas directamente polas empresas promotoras son as que determinaban o aacutembito territorial de posible implantacioacuten de parques eoacutelicos Froito da aprobacioacuten dos diferentes PEE e da escolla de algunhas aacutereas de reserva por parte da administracioacuten5 o desenvol-vemento da enerxiacutea eoacutelica no territorio galego ten suposto unha impor-tante afeccioacuten territorial Esta quedou plasmada no Plan Sectorial Eoacuteli-co de Galicia (PSEG)6 aprobado inicialmente no ano 1997 e modificado posteriormente no ano 20027 Coacutempre salientar que o reparto xeograacutefico maioritario tiacutentildease producido con anterioridade aacute aprobacioacuten do Plan Sec-torial Eoacutelico de Galicia en base aacutes solicitudes das empresas promotoras

5 Ademais das aacutereas de investigacioacuten concedidas aacutes empresas promotoras que obtiveron un PEE o PSEG determina xeograficamente outras aacutereas denominadas ldquoaacutereas de reservardquo que contan con potencialidade eoacutelica e que non estaban concedidas a ninguacuten promotor eoacutelico

6 Diario Oficial de Galicia Nordm 24115121997

7 Diario Oficial de Galicia Nordm 2 3012003



eoacutelicas interesadas na obtencioacuten e desenvolvemento dun PEE polo que a meirande parte das aacutereas con aptitude eoacutelica que se inseriron no PSEG e que seguen vixentes na actualidade foron propostas polas propias pro-motoras eoacutelicas

O PSEG que eacute o documento de referencia para a planificacioacuten territo-rial e o que determina cales son as aacutereas de investigacioacuten eoacutelica eacute di-cir as aacutereas nas que poden desenvolverse parques eoacutelicos conta cunha superficie de afeccioacuten de 624173 Ha eacute dicir o 211 da superficie de Galicia As aacutereas de investigacioacuten eoacutelica que hai na actualidade foron es-tablecidas no PSEG en virtude tanto daquelas que xa foran asignadas a un nuacutemero reducido de promotores de plans eoacutelico empresariais antes de 1997 como de novas aacutereas engadidas en anos posteriores ata 2002 O PSEG tameacuten fixa unhas zonas que denomina como aacutereas de reserva que contando con potencialidade eoacutelica non estaban asignadas a ninguacuten promotor eoacutelico Como resultado do desenvolvemento eoacutelico nas aacutereas planificadas na actualidade hai un total de 106 concellos galegos que contan con aeroxeradores no seu termo municipal (Figura 1)

A meirande parte dos concellos nos que hai instalados aeroxeradores son sobre todo concellos rurais Como se pode observar na Taacuteboa 1 os concellos con menos de 4000 habitantes onde vive tan so o 21 da po-boacioacuten albergan o 60 dos aeroxeradores Seguindo a caracterizacioacuten da OCDE8 para determinar un concello como rural o 98 dos aeroxera-dores instalados en Galicia localiacutezanse en 100 municipios rurais cunha

8 OECD 2011

Figura 1 Distribucioacuten do nuacutemero de aeroxeradores por concello no ano 2017

Fonte Elaboracioacuten propia a partir da BISEEGA (2019)



densidade poboacional inferior a 150 habitanteskm2 No mesmo senso dos perto de 4000 aeroxeradores en funcionamento maacuteis de 2700 es-taacuten localizados en 71 municipios considerados como municipios rurais de pequeno tamantildeo (Lei 4520079) con menos de 5000 habitantes e densi-dades de poboacioacuten inferiores aacutes 100 persoaskm2 (Figura 2)

9 BOE nuacutem 299 14122007

Figura 2 Densidade de poboacioacuten dos concellos con aeroxeradores en Galicia 2016 habitanteskm2

Fonte Elaboracioacuten propia a partir da BISEEGA (2019) e do IGE (2019 b)

Taacuteboa 1 Distribucioacuten dos aeroxeradores por tamantildeo de Concello segundo nordm habitantes

Tramos de poboacioacuten Nuacutemero de concellos

Nuacutemero de aeroxeradores

Poboacioacuten total

Aeroxeradores por cada 100 habitantes

Entre 1 e 1000 habitantes 8 527 5718 922







Maacuteis de 30000 habitantes 3 10 108293 001

Totais 106 3992 590318 068

Fonte Elaboracioacuten propia a partir da BISEEGA (2019) e do IGE (2019a)



En conclusioacuten o desenvolvemento dos parques eoacutelicos tiveron lugar en zonas rurais Como eacute ben sabido por todos e todas as zonas rurais con-tan con dificultades especiacuteficas para o seu desenvolvemento econoacutemico sofren abandono poboacional e de recursos produtivos e tentildeen carencias de servizos baacutesicos tanto puacuteblicos como privados Entendendo o des-envolvemento rural en termos de oportunidades de xeracioacuten de maior valor engadido e de maior produtividade os investimentos en enerxiacuteas renovables no contecto da transicioacuten enerxeacutetica poderiacutean provocar unha transformacioacuten cara unha maior converxencia con outros territorios maacuteis desenvolvidos De feito o discurso poliacutetico oficial foi que as enerxiacuteas re-novables en xeral e a eoacutelica en particular poderiacutean ser unha oportunidade para o desenvolvemento rural sostible Por elo a expansioacuten da enerxiacutea eoacutelica foi vista como unha oportunidade econoacutemica para as zonas rurais Sen embargo as evidencias dispontildeiacutebeis non mostran que esa transicioacuten enerxeacutetica tentildea favorecido unha maior xustiza enerxeacutetica entendida polo menos como un maior desenvolvemento para esas zonas rurais que des-pois de 25 anos seguen a padecer os mesmos problemas estruturais

22 O desenvolvemento Enerxeacutetico

No que se refire oacute desenvolvemento enerxeacutetico neste periacuteodo de forte implantacioacuten eoacutelica en Galicia instalaacuteronse maacuteis de 3400 MW (Figura 3) dos que a meirande parte se puxeron en marcha durante o periacuteodo que vai dende 1997 ata o ano 2008 (Figura 4)

Figura 3 Dinaacutemica da potencia eoacutelica en funcionamento en Galicia (MW)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018




Figura 4 Potencia eoacutelica instalada anualmente en Galicia (MW)

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600

Fonte Elaboracioacuten propia a partir da BISEEGA

Este forte crecemento da capacidade instalada propiciou que a partici-pacioacuten da enerxiacutea eoacutelica dentro do mix enerxeacutetico galego fose cada vez maior como se observa na Figura 5 Como mostra a Figura 6 o pico de producioacuten eoacutelica ocorreu no ano 2013 chegando a superar os 9500 GWh A enerxiacutea eoacutelica eacute a principal fonte renovable de producioacuten de electrici-dade en Galicia tomando datos de 2017 (Figura 7) Do total da producioacuten de enerxiacutea eleacutectrica en Galicia nese ano maacuteis dun 40 foi producida con fontes renovables

Figura 5 Evolucioacuten da importancia relativa da electricidade xerada con enerxiacutea eoacutelica con respecto o total en Galicia ()

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Eoacutelicatotal Resto fontes

Fonte Elaboracioacuten propia a partir do INEGA



Figura 6 Producioacuten anual dos parques eoacutelicos de Galicia GWh

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Fonte Elaboracioacuten propia a partir do Informe mensual de ventas de energiacutea de fuentes de energiacutea renovables cogeneracioacuten y residuos da Comisioacuten Nacional de los Mercados y la Competencia

Figura 7 Distribucioacuten da producioacuten de enerxiacutea eleacutectrica con fontes renovables en Galicia

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Eoacutelicarenovable Hidraacuteulicarenovable electricidade renovable




Como resumo poacutedese sinalar que as caracteriacutesticas territoriais e enerxeacute-ticas maacuteis importantes resultado do raacutepido proceso de desenvolvemento da enerxiacutea eoacutelica no territorio galego desde o ano 1995 ata a actualidade son as seguintes

raquo Existen 160 parques eoacutelicos en funcionamento repartidos por 106 concellos estando concentrados sobre todo nos conce-llos maacuteis pequenos e maacuteis rurais

raquo Maacuteis de 4000 aeroxeradores en funcionamento asociados a eses parques eoacutelicos con subestacioacutens lintildeas de evacuacioacuten de electricidade e viais de comunicacioacuten necesarios para a loxiacutesitca

dos parques Deste impacto territorial deriacutevanse tanto ocupa-cioacutens en pleno dominio como ocupacioacutens en servidumes

raquo Os parques eoacutelicos en Galicia tentildeen unha potencia media de 22 MW en 2018 Si non consideramos oacutes PES o tamantildeo medio incremeacutentase ate os 242 O aeroxerador tipo eacute de 0827 MW de potencia

raquo A producioacuten de electricidade mediante aeroxeradores eacute a princi-pal fonte renovable dentro do mix enerxeacutetico galego

O impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica

A facturacioacuten dos parques eoacutelicos en Galicia

03


O impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica A facturacioacuten dos parques eoacutelicos en Galicia03

A implantacioacuten de parques eoacutelicos eacute unha actividade econoacutemico-empre-sarial e como tal o marco retributivo e as circunstancias econoacutemicas e de mercado especiacuteficas vinculadas co sector son importantes para entender o desenvolvemento eoacutelico Dende o inicio da transicioacuten enerxeacutetica ata 2013 predominou unha certa estabilidade normativa que garantiacutea unhas condi-cioacutens econoacutemicas bastante oacuteptimas para os promotores A partir dese ano e de forma progresiva ese marco vai mudando no sentido de liberalizar o sector e reconducir os apoios puacuteblicos aacute producioacuten de electricidade renova-ble a unha foacutermula que vinculaba a contiacutea do ldquosubsidiordquo aacute vida uacutetil da cen-tral eoacutelica tendo en conta tanto o forte desenvolvemento tecnoloacutexico do sector que reduce a contiacutea unitaria dos investimentos como os condicio-nantes do mercado Neste informe non imos avaliar os efectos especiacuteficos provocados polos cambios normativos por non ser o seu obxecto principal Pero como indicamos todas as condicioacutens de mercado tecnoloacutexicas e de regulacioacuten normativa son de primeira magnitude para podermos entender o maio ou menor impacto da enerxiacutea eoacutelica no proceso de transicioacuten ener-xeacutetica no que estaacute inserida a economiacutea galega nos uacuteltimos 25 anos

Para os obxectivos especiacuteficos deste informe o Observatorio Eoacutelico de Galicia estimou a facturacioacuten total dos parques eoacutelicos en Galicia desde 1995 ata a actualidade Tomando datos da Comisioacuten Nacional da Enerxiacutea calcuacutelase a facturacioacuten bruta anual dos parques eoacutelicos en Galicia median-te a foacutermula

FB = P x PM

Sendo

FB Facturacioacuten Bruta Total

P Producioacuten anual dos parques eoacutelicos galegos expresada en GWh

PM Prezo Medio da electricidade vendida polos parques eoacutelicos expresada en euroGWh1

Como se observa na Figura 8 ata 2008 produciuse un incremento signi-ficativo da facturacioacuten dos parques eoacutelicos en Galicia Entre este ano e 2012 produacutecese unha certa estabilizacioacuten da facturacioacuten alcanzaacutendose o maacuteximo en 2013 cando se superaron os 700 milloacutens O ano 2016 eacute o ano con peor nivel de negocio nos uacuteltimos 5 anos mostraacutendose unha ten-dencia aacute recuperacioacuten de niveles pasados durante os uacuteltimos dous anos

A principal causa deste incremento foi a acumulacioacuten de nova capacidade eoacutelica instalada nos montes galegos ano tras ano Como sabemos pola Figura 4 hai 10 anos xa estaba instalada o 95 da capacidade eoacutelica en

1 O Prezo Medio da electricidade vendida incluacutee as primas recibidas polos promotores derivadas do marco do Feed-in-Tariffs vixente ata 2013 e do reacutexime retributivo especiacutefico operativo a partir dese ano



Figura 8 Estimacioacuten da facturacioacuten dos parques eoacutelicos en Galicia (miles de euro) e potencia instalada (MW)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

Facturacioacuten parques eoacutelicos (miles de euros) Capacidade Instalada (MW)


Figura 9 Horas de Producioacuten Equivalente de Parques Eoacutelicos Galicia

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000




Galicia acumulaacutendose MW a un ritmo moi alto Iso traduacutecese no compor-tamento da facturacioacuten global que se observa na Figura 8 Por outra parte durante os primeiros meses da suacutea posta en marcha os parques eoacutelicos non alcanzan o seu maacuteximo nivel de producioacuten solucionando diversos desaxustes teacutecnicos ou loxiacutesticos que poden ocorrer Despois desa fase inicial os parques eoacutelicos alcanzan a suacutea madurez tecnoloacutexica e cunha boa asistencia de operacioacuten e mantemento aproveitan oacute maacuteximo a dis-pontildeibilidade de horas de vento2 como se observa na Figura 9 sempre condicionado pola demanda do mercado

Por outra parte o prezo medio da retribucioacuten total derivada da enerxiacutea eoacutelica (contando cos mecanismos de incentivo) tameacuten explica o comportamento da facturacioacuten bruta total dos parques eoacutelicos galegos como se observa na Figura 10 Ata o 2008 presentou unha tendencia crecente e a suacutea queda ata 2013 eacute compensada polo aumento da eficiencia dos parques eoacutelicos como comentabamos antes (Figura 9) A partir de 2014 experimentou unha brus-ca caiacuteda coincidindo coa entrada en vigor do Real Decreto-Lei 22013 de 1 de febreiro de medidas urxentes no sistema eleacutectrico e no sector finan-ceiro que modificou o Real Decreto 6612007 de 25 de maio suprimindo a opcioacuten de prezo de mercado maacuteis prima para alguacutens parques eoacutelicos que obtintildean unha rendibilidade superior aacute ldquorazoablerdquo nos termos marcados por ese Real Decreto e toda a normativa derivada

2 En termos medios a produtividade eoacutelica en Galicia foi superior aacutes 2500 HPE nos uacuteltimos anos un 16 maior que a media espantildeola Existen sen embargo importantes diferenzas de horas de funcio-namento entre as centrais eoacutelicas en funcionamento no territorio galego superando nalguacutens casos amplamente as 3000 horas de funcionamento

Figura 10 Dinaacutemica do prezo medio de retribucioacuten total de enerxiacutea eoacutelica en Espantildea (euroMWh)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110




A partir de 2013 a crise econoacutemica e a ralentizacioacuten da demanda asiacute como a inestabilidade xuriacutedica no marco retributivo provocan unha alta volatilidade no volume de facturacioacuten global produciacutendose unha forte caiacute-da no 2014 e 2016 Esta situacioacuten comeza a mudar recentemente e xa no

2017 onde o prezo medio de retribucioacuten total (contando a venda da elec-tricidade e a retribucioacuten especiacutefica) superou os 80 eurosMWh existindo por tanto unha recuperacioacuten na facturacioacuten dos parques eoacutelicos que se manteacuten ate a actualidade

O impacto econoacutemico directo da enerxiacutea eoacutelica no

mundo rural

04


O impacto econoacutemico directo da enerxiacutea eoacutelica no mundo rural04

Aiacutenda que neste Informe imos centrar a anaacutelise dos impactos naqueles que tentildeen natureza directa coacutempre sinalar que a actividade eoacutelica ten unha serie de posibles impactos indirectos no medio rural Estes impactos po-den ser relevantes e estaacuten derivados de diferentes actuacioacutens ligadas aacute actividade das centrais eoacutelicas Nese senso os impactos vinculados cos plans industriais nas diferentes eacutepocas de implantacioacuten eoacutelica favoreceron a creacioacuten de postos de traballo e a posta en marcha de novas empresas e actividades industriais (ver Montero et al 2010) No mesmo senso a utilizacioacuten dos ingresos eoacutelicos directos por exemplo con boas praacutecticas por parte dos propietarios dos terreos pode impulsar a creacioacuten de novos postos de traballo e de nova actividade econoacutemica (ver Copena e Simoacuten 2018) Todo isto permanece aacute marxe das cuantificacioacutens realizadas neste Informe Para o caacutelculo do impacto econoacutemico directo da enerxiacutea eoacutelica no mundo rural para os propietarios dos terreos e para os Concellos se contabilizaron as seguintes categoriacuteas especiacuteficas de impacto

i) O impacto econoacutemico para os propietarios dos terreos no medio rural

ii) O impacto econoacutemico para os Concellos A tributacioacuten local

iii) O impacto econoacutemico para os Concellos Os parques eoacutelicos sin-gulares

iv) O impacto econoacutemico para os Concellos O Canon Eoacutelico e o Fon-do de Compensacioacuten Ambiental

Neste Informe se presentan os datos globais para o ano 2017 ano maacuteis recente do que dispontildeemos de case a totalidade da informacioacuten requirida para facer unha estimacioacuten global das rendas derivadas das categoriacuteas mencionadas A continuacioacuten analizamos de maneira desagregada as ca-tegoriacuteas de impacto econoacutemico directo para o mundo rural derivadas da posta en marcha de centrais eoacutelicas

41 O impacto econoacutemico para os propietarios dos terreos no medio rural

A actividade de producioacuten de electricidade a partir do vento vincuacutelase territorialmente coas aacutereas rurais xerando impactos econoacutemicos directos nestes lugares Un dos aspectos claves aacute hora de analizar os impactos da enerxiacutea eoacutelica no mundo rural vincuacutelase cos pagamentos que perciben os propietarios dos terreos que son necesarios para a posta en marcha destas instalacioacutens uacutenica forma na que participan de forma directa no negocio eoacutelico Dada a enorme dificultade que existiacutea e aiacutenda existe para desenvolver parques eoacutelicos por parte dos labregos e as comunidades



rurais estas rendas son un dos principais impactos directos para o mun-do rural dada a normativa vixente1

As modalidades de acceso aos terreos eoacutelicos en Galicia poacutedense agru-par en tres categoriacuteas fundamentais compra expropiacioacuten e alugueiro2 A opcioacuten de alugueiro dos terreos a maacuteis comuacuten dos sistemas de acce-so conta a suacutea vez con tres modalidades de pagamento

(i) Pagamento por porcentaxe da facturacioacuten do parque eoacutelico

(ii) Pagamento por superficie ocupada

(iii) Pagamento en funcioacuten da potencia instalada

O Observatorio Eoacutelico de Galicia a partir de traballo de campo e de re-visioacuten de diversas fontes recompilou informacioacuten sobre os tres meca-nismos de acceso aos terreos No caso dos parques eoacutelicos de Galicia observouse que o mecanismo maacuteis empregado para o acceso aos te-rreos eoacutelicos por parte dos promotores consistiu no alugueiro dos predios mediante a sinatura de contratos (dereitos de superficie ou contratos de arrendamento segundo o caso) Partindo deste feito para a cuantifica-cioacuten das rendas que percibiron os propietarios dos terreos seguiuse o

1 A diferencia da normativa galega noutros paiacuteses con forte expansioacuten de enerxiacutea eoacutelica como son Ale-mantildea Dinamarca Beacutelxica Reino Unido ou Estados Unidos as suacuteas normativas contemplaban de forma expliacutecita a participacioacuten local tanto na planificacioacuten enerxeacutetica como na promocioacuten de parques eoacutelicos

2 Compre mencionar que a opcioacuten da compra non eacute posible para as propiedades privado-colectivas de caraacutecter comunitario (como son as CMVMC) pero as outras duacuteas opcioacutens son perfectamente factibles nestes casos sendo o alugueiro a que se observa como a principal forma de acceso aos terreos

seguinte procedemento asumiacutendose alguacutens supostos como os mencio-nados a continuacioacutens

(i) Se recompilaron 111 contratos de arrendamento corresponden-tes a 83 parques eoacutelicos (dun total de 154) que suman unha potencia de 197010 MW o que representa case o 60 da po-tencia eoacutelica en funcionamento para o ano 2017 Esta mostra consideacuterase representativa para a totalidade dos parques No mesmo senso estaacuten incluiacutedos na mostra un nuacutemero de promo-tores que operan unha potencia que representa o 95 do total en funcionamento

(ii) Os datos dispontildeibles sobre os pagamentos por alugueiro dos terreos foron empregados para realizar a estimacioacuten dos pagos medios aos propietarios dos terreos Considerouse que se se co-ntildeece a contiacutea da renda recibida por un uacutenico propietario esta se podiacutea estender ao conxunto do parque eoacutelico No caso de existir informacioacuten sobre contratos diferentes para distintos propieta-rios e para un mesmo parque eoacutelico a renda asignada ao parque eoacutelico foi a media ponderada en funcioacuten da potencia

(iii) Para facilitar a comparabilidade dos pagamentos e poder agregar a escala galega toda a informacioacuten econoacutemica dos arrendamen-tos3 trasladouse sempre que foi posible a unha unidade compa-

3 Cando as rendas son pagadas pola modalidade ldquopagamento por porcentaxerdquo ou ldquopagamento por superficierdquo trasladouse a esa unidade comuacuten pagamento por MW instalado Na modalidade de pagamento por porcentaxe de facturacioacuten os propietarios dos terreos perciben unha porcentaxe que en xeral comeza no 15 os primeiros dez anos e situacutease no 4 os seguintes anos de duracioacuten



rativa que mide a renda pagada en funcioacuten da potencia instalada en euros por MW (euroMW) Este procedemento permite expresar a remuneracioacuten percibida en Euros por MW instalado

(iv) Faise o suposto de que o inicio dos pagamentos aos propietarios coincide co ano de posta en marcha do parque eoacutelico e as rendas anuais son actualizadas polo Iacutendice de Prezos ao Consumo (IPC)

Cos supostos anteriores realizaacuteronse os seguintes caacutelculos

(v) Compensacioacuten media por parque eoacutelico (CMPEt) e a Compen-sacioacuten Media por Promotor (CMPt) ambos para cada ano t e ex-presados en euroMW

(vi) Compensacioacuten Media para o Total dos parques eoacutelicos para cada ano CMTt considerando os parques eoacutelicos en funcionamento e agrupando mediante a media ponderada dos CMPEt

(vii) Con este proceder obtiacutevose unha Mostra anual dinaacutemica que vai variando en funcioacuten dos parques que van entrando en funciona-mento cada ano e da dispontildeibilidade da informacioacuten econoacutemica das rendas eoacutelicas

do contrato (normalmente de 30 anos) No caso do pagamento anual por superficie ocupada detec-taacuteronse duacuteas alternativas un pagamento anual unitario por unidade de superficie afectada para todo tipo de superficie que se move entre un miacutenimo de 003 eurom2 e alcanza maacuteximos de 061 eurom2 por outra parte pagamentos que diferencian a contiacutea anual segundo a intensidade da ocupacioacuten (desde os 873 eurom2 polo pleno dominio de superficie de aeroxeradores ateacute os 0003 eurom2 de servidume por gabias e tendido do cable) Como se pode observar a variabilidade eacute de alta magnitude 20 veces e maacuteis de 2900 veces entre os estremos segundo exista ou non diferenciacioacuten por tipo de ocupacioacuten Na actualidade 2018-2019 deteacutectase que esta modalidade de pagamento eacute a maacuteis habitual cando o promotor non decide emprender a viacutea da expropiacioacuten

(viii) A partir da Mostra estimaacuteronse os pagamentos anuais que per-ciben os propietarios dos terreos eoacutelicos en Galicia mediante a seguinte foacutermula

RETPt= CMTttimesPFTt

DondeRETP Rendas Eoacutelicas Totais para os Propietarios para o ano t CMTt Compensacioacuten Media Total para o ano tPFTt Potencia eoacutelica en Funcionamento Total medida en MW para o ano t

Desta maneira utilizando os dados de alugueiro e levando os casos contildee-cidos aacute unidade comparativa (eurosMW) podemos contildeecer a dinaacutemica dos pagamentos medios que se reciben por MW que aparece recollida na figura 11 Os CMT tentildeen unha tendencia crecente a traveacutes do tempo os 1500 euroMW do ano 1999 converteacuteronse nunha media de 3200 euroMW no 2018 Esta tendencia aacute melloriacutea nas contiacuteas anuais que perciben de me-dia os propietarios o CMT expliacutecanse por diversos factores En primeiro lugar produciuse unha especie de ldquoaprendizaxe pola experienciardquo eacute dicir conforme se foi desenvolvendo a expansioacuten eoacutelica o fluxo de informacioacuten e a aprendizaxe por parte dos axentes propietarios foi incrementaacutendose reduciacutendose a asimetriacutea respecto dos promotores Esta melloriacutea na suacutea experiencia incidiu nesas melloras progresivas do CMT Xunto a esta re-ducioacuten da asimetriacutea outro elemento a ter en conta foron as expectativas positivas en relacioacuten a demanda de electricidade da uacuteltima fase expansiva dos anos noventa e principios do seacuteculo asiacute como aacutes previsioacutens de in-



crementos do prezo de venda da enerxiacutea eoacutelica o que posibilitou maiores facturacioacutens e favoreceu que os promotores eoacutelicos ofertasen pagamen-tos superiores

Unha vez que temos o pagamento medio para cada ano podemos esti-mar o importe medio total que perciben os propietarios dos terreos en cada ano Esta compensacioacuten situouse arredor dos 11 milloacutens de euros no ano 2018 A informacioacuten existente na BISEEGA4 mostra que en re-lacioacuten aacute facturacioacuten dos parques eoacutelicos os importes anuais percibidos polos propietarios oscilaron entre o 11 e o 24 no periacuteodo que vai en-tre 2002 e 2018 A variacioacuten da participacioacuten das rendas moacutevese en sen-tido contrario oacutes prezos medios de venda a maacutexima participacioacuten (242 en 2016) correspoacutendese co menor prezo medio da serie (5953 euroMWh) mentres que nos anos con maiores prezos medios (2005 2006 e 2008) a porcentaxe de rendas que reciben os propietarios das terras eoacutelicas en relacioacuten coa facturacioacuten alcanza os menores valores

Por outra banda eacute necesario ter en conta que os dados medios ago-chan grandes diferencias entre os parques eoacutelicos Asiacute constaacutetase unha enorme variabilidade nos pagamentos anuais recibidos a nivel de parque

4 A BISEEGA (Base de Informacioacuten Socioeconoacutemica da Enerxiacutea Eoacutelica en Galicia) estrutuacuterase en 7 sub-bases que recollen informacioacuten cuantitativa e cualitativa para 4 escalas diferentes parque eoacutelico con-cello provincia e a totalidade do territorio galego Conteacuten informacioacuten puacuteblica dispontildeible nos aacutembitos tecnoloacutexico (potencia unitaria potencia total nuacutemero de aeroxeradores tecnoloxiacuteahellip) econoacutemico (investimento realizado producioacuten anual primas recibidas rendas puacuteblicas locaishellip) e no aacutembito territorial (zonas de afeccioacuten territorio ocupado distribucioacuten de aeroxeradores por concellohellip) A suacutea principal novidade que a converte en uacutenica a nivel mundial para un territorio tan amplo e con tanta potencia eoacutelica como o galego eacute a informacioacuten social (identificacioacuten de actores papel xogado por cada un deleshellip) e a informacioacuten econoacutemica para as 4 escalas mencionadas sobre as rendas obtidas polos propietarios das terras eoacutelicas e sobre o destino principal que se lles daacute a esas rendas

Figura 11 Dinaacutemica do pagamento anual medio percibido polos propietarios dos terreos eoacutelicos en Galicia (eurosMW)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500




eoacutelico (CMPE) en 2018 os extremos situacuteanse entre os 1315 e case 8000 euroMW Esta asimetriacutea non estaacute explicada pola produtividade dos parques eoacutelicos non existe relacioacuten entre o CMPE e o nuacutemero de horas de pro-ducioacuten equivalente tal e como se pode observar na Figura 13 Existen parques eoacutelicos que alcanzando unha mesma produtividade tentildeen unha compensacioacuten media anual (CMPE) que duplica o valor respecto oacute outros parques eoacutelicos e tameacuten compensacioacutens medias anuais similares para parques eoacutelicos con produtividades moi diferentes

Finalmente eacute preciso lembrar que estes novos fluxos de renda poden ter un efecto multiplicador no rural xerando nova actividade econoacutemica No caso das CMVMC eacute a propia normativa a que obriga ao reinvestimento produtivo no propio monte de parte das rendas Durante o inicio do proce-so de expansioacuten da enerxiacutea eoacutelica en Galicia a normativa fixaba que como miacutenimo o 15 dos ingresos eoacutelicos debiacutea ser destinado aos investimen-tos produtivos pero desde 2012 esa porcentaxe alcanzou o 405 Desta forma as comunidades deben destinar unha parte das rendas obtidas a investimentos de caraacutecter principalmente forestal novas plantacioacutens coidado e mantemento das plantacioacutens existentes creacioacuten de infraes-

5 Concretamente o Decreto 2601992 do 4 de setembro polo que se aproba o regulamento para a execucioacuten da Lei 131989 do 10 de outubro de montes vecintildeais en man comuacuten determinaba no seu artigo 52 que ldquode toacutedolos rendementos econoacutemicos que se poidan derivar dos aproveitamentos reservarase unha cantidade que se debe fixar nos estatutos e en todo caso nunca inferior oacute 15 por 100 daqueles para investimentos en melloras proteccioacuten acceso e servicios derivados do uso so-cial oacute que o monte poida estar destinadordquo Desde o ano 2012 a Lei 72012 do 28 de xuntildeo de montes de Galicia ten modificado esta cuestioacuten indicando no seu artigo 125 -Cotas de reinvestimento en montes vecintildeais en man comuacuten- que ldquo1 Nos montes vecintildeais en man comuacuten as cotas miacutenimas de reinvestimentos en mellora e proteccioacuten forestal do monte seraacuten as seguintes a) Do 40 de todos os ingresos xeradosrdquo

Figura 12 Dinaacutemica da relacioacuten entre o pagamento aos propietarios dos terreos respecto aacute facturacioacuten total dos parques eoacutelicos 2002-2018

050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Fonte Elaboracioacuten propia a partir do Informe Mensual de Ventas do Reacutexime Especial e da BISEEGA (2019)

truturas de loita contra o lume contratacioacuten de persoal para prevencioacuten e loita contra os lumes forestais creacioacuten e mantemento de pasteiros e infraestruturas gandeiras etc Ademais destes investimentos de caraacutecter forestal algunhas comunidades de propietarios realizaron proxectos de



consumo Estas novas iniciativas ampliacutean e profundizan a natureza das actividades econoacutemicas desenvolvidas xestionando de maneira susten-table os seus recursos propios e locais Nos caacutelculos deste Informe non se contempla ninguacuten dos efectos econoacutemicos sinalados neste paraacutegrafo

42 O impacto econoacutemico para os Concellos A tributacioacuten local

A enerxiacutea eoacutelica tameacuten impacta positivamente no medio rural por medio das rendas que reciben os Concellos A actividade empresarial eoacutelica estaacute suxeita oacute pagamento de impostos e taxas aacute administracioacuten local que xe-ran ingresos nos territorios onde se localizan os parques eoacutelicos Concre-tamente son catro os principais tributos convencionais non especiacuteficos da actividade eoacutelica senoacuten comuacutens a todas as actividades econoacutemicas que repercuten positivamente nos municipios

1 Imposto de Actividades Econoacutemicas (IAE)

2 Imposto de Bens Inmobles (IBI)

3 Imposto de Construcioacutens Instalacioacutens e Obras (ICIO)

4 Taxa por licencia urbaniacutestica

Os dous primeiros son anuais e os dous uacuteltimos son tributos que se pa-gan unha soa no momento da construcioacuten do parque eoacutelico

Figura 13 Relacioacuten entre pagamentos oacutes propietarios (euroMW) e as Horas de Producioacuten Equivalente Varios Parques 2011

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW

Horas Equivalentes de Producioacuten

Fonte Elaboracioacuten propia a partir do Informe Mensual de Ventas do Reacutexime Especial e da BISEEGA

O uacuteltimo ano do que se dispoacuten informacioacuten sobre a producioacuten de cada parque eacute 2011

investimento innovadores e dinamizadores no medio rural6 Estas activi-dades tentildeen unha gran importancia cualitativa para o desenvolvemento rural pois traacutetase de iniciativas innovadoras que poderiacutean ter efecto mul-tiplicador catalizando outros investimentos e xerando novas dinaacutemicas produtivas e de consumo que transforman os sistemas de producioacuten e

6 Simoacuten e Copena 2012a Simoacuten e Copena 2012b Simoacuten e Copena 2012c



Para a estimacioacuten dos ingresos no ano 2017 dos impostos anuais uacuteltimo ano do que se dispoacuten de informacioacuten o IBI para os parques eoacutelicos (Ben Inmobles de Caracteriacutesticas Especiais BICES) calculouse a partir da infor-macioacuten da potencia en funcionamento recompilada na BISEEGA e dos va-lores medios actualizados obtidos por Saladieacute (2014) para Cataluntildea1 Para o caacutelculo dos ingresos do IAE aplicouse a cota nacional e o coeficiente de ponderacioacuten segundo a cifra de negocio estimada para cada parque nese ano de referencia

Estimacioacuten de ingresos polo Imposto de Bens Inmobles (IBI)

Dos catro impostos o IBI eacute a fonte de ingresos eoacutelicos maacuteis importante para os Concellos Este tributo cambiou substancialmente a partir do ano 2007 debido a un proceso xudicial encabezado pola Federacioacuten Galega de Municipios e Provincias no que se determinou que os parques eoacutelicos eran Bens Inmobles de Caracteriacutesticas Especiais o que implicaba tipos impositivos superiores2

1 Uacutesase este meacutetodo indirecto debido a que descontildeecemos o valor catastral asignado a cada unha das instalacioacutens

2 A FEGAMP protagonizou un preito no que mediante a Sentenza do 30 de maio de 2007 da Sala Terceira do Tribunal Supremo declarouse nulo de pleno dereito o seguinte inciso do artigo 232 Grupo A A1 de Real Decreto 4172006 de 7 de abril polo que se desenvolve o Texto Refundido da Lei do Catastro Inmobiliario aprobado polo Real Decreto Lexislativo 12004 de 5 de marzo ldquoque de acordo coa normativa de regulacioacuten do sector eleacutectrico deban estar incluiacutedos no reacutexime ordinariordquo Esta sentenza que foi publicada no Boletiacuten Oficial do Estado do 18 de decembro de 2007 tivo como consecuencia a consideracioacuten para os parques eoacutelicos de Bens Inmobles de Caraacutecter Especial (BI-CES) o que conlevou maiores ingresos polo cobro deste imposto para as arcas municipais

Os tipos de gravame para os BICES son determinados polo municipio a traveacutes de ordenanza fiscal cunha porcentaxe de entre 04 e 13 sobre o valor catastral dos bens inmobles3 Como eacute faacutecil de presumir a porcen-taxe que tentildea acordada o concello eacute moi relevante aacute hora de determinar os impactos que se deriven deste imposto xa que pode implicar que se tripliquen os fluxos de renda anuais derivados deste concepto Para a es-timacioacuten dos ingresos polo IBI utilizouse o importe medio do imposto por MW calculado en Saladieacute (2014) estudo que foi realizado para a mostra de concellos da Asociacioacuten de Municipios Eoacutelicos de Cataluntildea Aplican-do estes promedios o caso galego o importe medio resultante para os ingresos polo imposto do IBI eacute de 67 milloacutens de euros para o ano 2017

Estimacioacuten de ingresos polo Imposto de Actividades Econoacutemicas (IAE)

O IAE eacute o outro tributo anual que tameacuten estaacute xestionado polos propios municipios e que grava a actividade econoacutemica eoacutelica impontildeendo unha taxa por unidade de potencia Neste imposto os parques eoacutelicos que facturen menos de 1 milloacuten de euros anuais quedan exentos de tribu-tacioacuten O feito impontildeible ven determinado polo exercicio da actividade de producioacuten de enerxiacutea eleacutectrica As tarifas do imposto estaacuten fixadas

3 Concretamente o artigo 722 do Real Decreto Lexislativo 22004 de 5 de marzo polo que se aproba o texto refundido da Lei Reguladora das Facendas Locais establece que o tipo de gravame aplicable aos bens inmobles de caracteriacutesticas especiais que teraacute caraacutecter supletorio seraacute do 06 Os concellos poderaacuten establecer para cada grupo de eles existentes no municipio un tipo diferenciado que en ninguacuten caso seraacute inferior ao 04 nin superior ao 13



polo Real Decreto Lexislativo 11751990 de 28 de setembro polo que se aproban as tarifas e a instrucioacuten do IAE A producioacuten de enerxiacutea eoacutelica encaacutedrase dentro do Grupo 151 ldquoProducioacuten transporte e distribucioacuten de enerxiacutea eleacutectricardquo e dentro do epiacutegrafe 1514 producioacuten de enerxiacutea non especificada nos epiacutegrafes anteriores abarcando a enerxiacutea procedente de mareas enerxiacutea solar etc Consideacuterase unha cota de 0721215 euros por cada Kw de potencia A esta cota hai que aplicarlle un coeficiente de ponderacioacuten en funcioacuten da cifra de negocio4 Estimando a facturacioacuten de cada parque segundo o sinalado no apartado 3 deixando aacute marxe os par-ques eoacutelicos que non alcanza unha facturacioacuten bruta de 1 milloacuten de euros e aplicando eses coeficientes como uacutenica ldquocota nacionalrdquo5 estimaacuteronse uns ingresos de 3078 milloacutens de euros para os Concellos galegos con parques eoacutelicos derivados do IAE

Estimacioacuten de ingresos polo Imposto de Construcioacutens Instalacioacutens e Obras (ICIO)

O outro tributo relevante eacute o ICIO que no aacutembito dos parques eoacutelicos tameacuten ten xerado certo conflito xuriacutedico sobre as cantidades a sufragar O debate radicaba en se o importe dos aeroxeradores debiacutea incluiacuterse na

4 Se a cifra de negocio eacute inferior a 5 milloacutens de euros o coeficiente situarase en 129 e ata os 10 milloacutens de euros en 13 Artigo 87 da Ley 391988 de Haciendas Locales

5 Eacute dicir supontildeendo que no hai cotas municipais eou provinciais Veacutexase a Ley39 de Haciendas Lo-cais e o Real Decreto Legislativo 11751990 de 28 de septiembre por el que se aprueban las tarifas y la instruccioacuten del Impuesto sobre Actividades Econoacutemicas

base impontildeible do ICIO As diferentes sentencias6 tentildeen sido claras so-bre esta cuestioacuten incluiacutendo os custes dos aeroxeradores dentro da base impontildeible do imposto Este feito supoacuten incrementar os fluxos de renda para os municipios xa que os aeroxeradores supontildeen en torno ao 70 do custe dun parque eoacutelico O tipo de gravame do imposto tal e como si-nala o artigo 102 do Real Decreto Lexislativo 22004 de 5 de marzo polo que se aproba o texto refundido da Lei Reguladora das Facendas Locais seraacute o fixado por cada concello sen que poida exceder do 4 do valor do custe de execucioacuten da obra e que se paga soamente unha vez7 Nesta estimacioacuten dos ingresos para as facendas locais derivados do ICIO non consideraremos ninguacuten ingreso procedente deste imposto debido a que no ano 2017 o nuacutemero de parques eoacutelicos que se puxeron en marcha foi cero Polas mesmas razoacutens tampouco incluiremos ingresos procedentes das licenzas urbaniacutesticas

6 Entre as que se pode sinalar a Sentenza 942008 do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia na que exerciacutea de apelante o concello de Rodeiro e a Sentenza nuacutemero 34792010 do Tribunal Supremo Sala do Contencioso-Administrativo Seccioacuten Segunda ditada en Recurso de Casacioacuten en interese da Lei nuacutem 222009 de data 14 de maio

7 Concretamente sinaacutelase que 1 La base imponible del impuesto estaacute constituida por el coste real y efectivo de la construccioacuten instalacioacuten u obra y se entiende por tal a estos efectos el coste de ejecucioacuten material de aqueacutella 2 La cuota de este impuesto seraacute el resultado de aplicar a la base imponible el tipo de gravamen 3 El tipo de gravamen del impuesto seraacute el fijado por cada ayunta-miento sin que dicho tipo pueda exceder del cuatro por cien



43 O impacto econoacutemico para os Concellos Os parques eoacutelicos singulares

Os Concellos galegos contaron coa posibilidade de desenvolvemento de parques eoacutelicos a partir da figura dos Parques Eoacutelicos Singulares (PES) aprobada dentro do Decreto 30220018 novidosa a nivel estatal e que posibilitaba e fomentaba a propiedade puacuteblica municipal de pequenas centrais renovables

Esta nova figura limitaba a un maacuteximo de 3 MW de potencia instalada para cada parque eoacutelico singular o que condicionou a capacidade de xerar ingresos a nivel local Inicialmente a posta en marcha desta figura tivo un enorme interese por parte dos municipios galegos Dos 315 municipios existentes en Galicia 182 solicitaron poder implantar unha central eoacuteli-ca de propiedade municipal Sen embargo esta modalidade de parques eoacutelicos non logrou o grado de desenvolvemento agardado O traballo de seguimento dos procesos administrativo das centrais eoacutelicas permite constatar que no ano 2018 soamente hai 13 parques eoacutelicos singulares en funcionamento promovidos por municipios Estes parques eoacutelicos tentildeen unha potencia instalada agregada de 3480 MW o que supoacuten soamente o 1 da potencia total en funcionamento Como se observa na Figura 14 tameacuten hai parques eoacutelicos singulares admitidos a traacutemite e outros autori-zados pendentes de posta en marcha

8 O desenvolvemento normativo dos PES municipais iniciado co Decreto 3022001 completouse mediante a Orde do 29 de outubro de 2002 pola que se determinan os requisitos para a autorizacioacuten de parques eoacutelicos singulares

Figura 14 Caracterizacioacuten xeograacutefica dos parques eoacutelicos singulares de propiedade municipal en Galicia Setembro de 2018




Taacuteboa 2 Caracterizacioacuten dos PES municipais en funcionamento a maio de 2017

Concello promotor Nome do parque eoacutelico singular

Potencia (MW) Nordm de aerox Potencia unitaria

aerox (kW)

Padroacuten PES Padroacuten 170 2 850

Vimianzo PES O Barrigoso 300 2 1500

Ponteceso PES Monte da Barda 300 2 1500

As Somozas PES Monte das Augas 300 1 3000

Arbo PES Arbo 270 2 1500

Laliacuten PES Laliacuten 300 4 750

Ortigueira PES Ortigueira 290 2 2000 900

As Neves PES As Neves 240 3 800

Arteixo PES Arteixo 200 1 2000

A Pobra do Caramintildeal PES Pobra do Caramintildeal 300 1 3000

Porto do Son PES Porto do Son 300 1 3000

Cerceda PES Cerceda 255 2 1670

Nogueira de Ramuiacuten PES Nogueira de Ramuiacuten 255 2 2000 850

POTENCIA TOTAL (MW) 3480

Fonte Elaboracioacuten propia a partir da BISEEGA (2019) DOG e Rexistro administrativo de

instalacioacutens de producioacuten de enerxiacutea eleacutectrica

Unha vez conseguida a autorizacioacuten administrativa estes parques eoacutelicos poden ser xestionados potencialmente a traveacutes de diferentes mecanismos

(i) en base a recursos propios do municipio

(ii) creando unha empresa mixta controlada polo concello ou

(iii) realizar unha licitacioacuten que finalice nunha concesioacuten administrativa a unha empresa para que xestione o parque eoacutelico

En Galicia todos os parques eoacutelicos singulares que estaacuten en funciona-mento son xestionados mediante esta uacuteltima figura

A partir da informacioacuten recollida e sintetizada na BISEEGA eacute posible esti-mar os ingresos percibidos polos municipios Todos os PES en funciona-mento estableceron un mecanismo de pagamento que incluacutee unha parte fixa e unha parte variable que nalguacuten caso alcanza o 20 da facturacioacuten para fixar a Compensacioacuten Anual a recibir As contiacuteas brutas que perciben os Concellos normaliacutezanse a unha unidade comparativa (euroMW) Asiacute no ano 2017 os ingresos medios estimaacuteronse en 36000 euroMW (pero con variacioacutens desde case 20000 ate maacuteis de 47000 euroMW) Tomando ese valor medio os parques eoacutelicos singulares en Galicia produciron en 2017 uns ingresos municipais estimados de 12 milloacutens de euros As com-pensacioacutens medias que reciben os Concellos multiplican por 12 as que reciben os propietarios privados das terras eoacutelicas

Finalmente cabe indicar que nos parques eoacutelicos municipais que estaacuten en proceso administrativo e que aiacutenda non se atopan en funcionamento existen varios casos de empresas mixtas participadas por municipios que poden resultar de interese no futuro proacuteximo aiacutenda que non se pode es-



tablecer actualmente unha comparativa desta modalidade cos resultados econoacutemicos derivados das licitacioacutens puacuteblicas

44 O impacto econoacutemico para os Concellos O Canon Eoacutelico e o Fondo de Compensacioacuten Ambiental

O Goberno galego coa aprobacioacuten da Lei 82009 do 22 de decembro pola que se regula o aproveitamento eoacutelico en Galicia e se crean o Ca-non Eoacutelico e o Fondo de Compensacioacuten Ambiental apostou por primeira vez por un modelo de compensacioacuten en principio vinculado coas exter-nalidades negativas como os impactos ambientais na paisaxe que so-fren principalmente as poboacioacutens localizadas perto dos parques eoacutelicos Deste xeito no ano 2009 nace o Canon Eoacutelico un tributo que grava o nuacutemero de aeroxeradores establecendo un tramo exento e tres tramos con pagamentos unitarios crecentes segundo se incrementa o nuacutemero de aeroxeradores Debido ao prematuro e acelerado desenvolvemento da enerxiacutea eoacutelica en Galicia as potencias unitarias dos aeroxeradores son en xeral reducidas o que implica que exista un elevado nuacutemero de aeroxe-radores por parque eoacutelico Asiacute a maior parte das instalacioacutens encoacutentranse no tramo de pago maacutes elevado (cando os parques eoacutelicos contan con maacuteis de 15 aeroxeradores a cota tributaria situacutease en 5900 euro por unida-de) acumulando maacuteis do 90 dos ingresos recadados por este tributo O Canon Eoacutelico nutre o Fondo de Compensacioacuten Ambiental (FCA) A contiacutea desde fondo repaacutertese mediante duacuteas viacuteas

(i) Unha parte destiacutenase aos municipios afectados polas centrais eoacute-licas que posuacuteen aeroxeradores ou outras infraestruturas vincula-das con eles

(ii) Outra parte destiacutenase a todos os Concellos mediante convocatoria competitiva

En primeiro lugar os Concellos afectados territorialmente por parques eoacutelicos que conten con aeroxeradores no seu termo municipal eou con lintildeas de evacuacioacuten de electricidade van recibir uns fluxos de ingresos en forma de subvencioacuten non competitiva que estaacuten destinados a actuacioacutens que revistan natureza produtiva e xeradora de emprego conservacioacuten da biodiversidade utilizacioacuten recreativa dos recursos naturais e aacute utilizacioacuten sustentable das enerxiacuteas renovables

Os ingresos totais recadados polo novo tributo eoacutelico roldan os 22 milloacutens de euros anuais Deste total que nutre o FCA a Xunta de Galicia entidade responsable de xestionar o tributo determinou que en torno a un ter-zo destes ingresos9 os reciban directamente os municipios con parques eoacutelicos entre 6 e 8 milloacutens de euros anuais dependendo do ano Esa cantidade total distribuacuteese entre rendas vinculadas cos aeroxeradores e rendas vinculadas coas lintildeas de evacuacioacuten O reparto entre concellos eacute proporcional a esas duacuteas variaacutebeis

Nos uacuteltimos anos as rendas do FCA para os municipios con parques eoacutelicos tentildeen ido diminuiacutendo debido principalmente aacutes variacioacutens de asig-

9 Nin a Lei 82009 nin ningunha outra norma establece como se divide a totalidade do recadado polo Canon Eoacutelico



nacioacuten que realiza anualmente o Goberno galego e en menor medida aacute diminucioacuten do nuacutemero de aeroxeradores existentes froito de recentes procesos de repotenciamiento das centrais eoacutelicas10

No ano 2017 as rendas directas do FCA para os municipios con parques eoacutelicos se estimaron en 63 milloacutens de euros Desde unha perspectiva xeograacutefica os municipios galegos que percibiron maiores contiacuteas deriva-das deste imposto son Concellos rurais de pequeno tamantildeo Eacute relevante salientar o impacto econoacutemico percibido polos 10 Concellos que maacuteis re-ciben o que representa cerca do 38 do total Entre todos os concellos destaca o conxunto de municipios localizados na aacuterea xeograacutefica da Serra do Xistral e entre eles especialmente o caso de Muras que conta na ac-tualidade con 381 aeroxeradores en funcionamento Este municipio cuns orzamentos municipais de en torno a 17 milloacutens de euros no ano 2016 percibiu no periacuteodo de vivencia del FCA (2010-2018) maacuteis de 53 milloacutens de euros de subvencioacutens non competitivas polo nuacutemero de aeroxerado-res e metros de lintildeas de evacuacioacuten que se localizan na suacutea contorna Os 10 principais concellos son Muras Abadiacuten As Pontes Ourol Mazaricos Ortigueira O Valadouro Vilalba Dumbriacutea e Forcarei

10 Segundo DOG (ver DOG de Luns 1 de decembro de 2014 e DOG de Venres 12 de xaneiro de 2018) houbo una reducioacuten de 65 aeroxeradores entre as convocatorias de 2015 e de 2018 en parques eoacutelicos de mais de 15 aeroxeradores Isto supuxo ica 383500 euros menos para o total recadado

Figura 15 Subvencioacutens non competitivas do FCA para municipios con aeroxeradores e lintildeas de evacuacioacuten no seu territorio (miles de euros)

3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

Lintildeas de evacuacioacuten Aeroxeradores




Figura 16 Caracterizacioacuten xeograacutefica das rendas derivadas do FCA para os municipios galegos con parques eoacutelicos no seu territorio 2015 Euros


En segundo lugar o FCA tameacuten reparte entre todos os Concellos de ma-neira competitiva unha cantidade que se determina anualmente Para o ano 2017 foi de 1457000 euros A convocatoria competitiva repaacutertese seguindo criterios como a presentacioacuten conxunta para fomentar a rea-lizacioacuten de proxectos colaborativos entre Concellos a necesidade das actuacioacutens solicitadas o nivel de avellentamento poboacional o ratio de investimento por habitante realizado en materia ambiental a afeccioacuten te-rritorial do proxecto a boa xestioacuten ou dar cumprimento ao Plan galego para a igualdade entre mulleres e homes

As subvencioacutens estaacuten destinadas aacute realizacioacuten de actuacioacutens de investi-mento e a custos de funcionamento dos servizos municipais dedicados aacute proteccioacuten do ambiente e do espazo natural e deberaacuten responder a alguacuten dos seguintes criterios ou obxectivos

a) Actuacioacutens orientadas aacute conservacioacuten da biodiversidade ao contildeece-mento e utilizacioacuten recreativa e didaacutectica dos recursos naturais e mais aacute recuperacioacuten do medio natural degradado ou contaminado

b) Actuacioacutens de impulso da eficiencia e de utilizacioacuten sustentable das enerxiacuteas renovables

c) Outras actuacioacutens de proteccioacuten do ambiente e do espazo natural



45 Os fluxos totais de rendas eoacutelicas para os axentes rurais Estimacioacuten para o ano 2017

O conxunto de fontes de renda estimada anteriormente supoacuten impactos econoacutemicos directos nos lugares onde se localizan os parques eoacutelicos A contiacutea das rendas rurais e locais foi mudando a traveacutes de tempo conforme se instalaban novos parques eoacutelicos e conforme foron sucedeacutendose cam-bios normativos ou sentenzas xudiciais relativas oacutes tributos locais como xa comentamos anteriormente Presentamos os datos globais para o ano 2017 ano maacuteis recente do que dispontildeemos de case a totalidade da infor-macioacuten requirida para facer unha estimacioacuten global das rendas derivadas das categoriacuteas definidas anteriormente para os axentes rurais En resumo eses caacutelculos dos fluxos de renda foron estimados da seguinte maneira

i) As rendas para os propietarios dos terreos estimaacuteronse a partir dos dados recompilados por medio de traballo de campo e que estaacuten sistematizados na BISEEGA

ii) As rendas procedentes do IBI (BICES) calculaacuteronse a partir da informa-cioacuten da potencia en funcionamento recompilada na BISEEGA e dos valores medios actualizados obtidos por Saladieacute (2014) para Cataluntildea

iii) Os ingresos do IAE calculaacuteronse a partir da cota nacional e do coe-ficiente de ponderacioacuten segundo a cifra de negocio estimada para cada parque nese ano de referencia

iv) Supomos que tanto ICIO como as licenzas van ser igual a cero no ano de referencia ao ser un imposto anual e non existir posta en marcha de centrais nese ano

v) As Rendas derivadas dos parques eoacutelicos singulares calculaacuteronse a partir da recompilacioacuten da informacioacuten das licitacioacutens dos parques eoacutelicos e a traveacutes de traballo de campo A partir de dita estimacioacuten puacuteidose estimar as rendas medias anuais por MW que se elevaron ao total da potencia en funcionamento para ditos parques (BISEEGA)

vi) As Rendas do FCA se estimaron a partir da sistematizacioacuten reali-zada en BISEEGA da informacioacuten municipal publicada polo DOG

A partir deste traballo de recompilacioacuten podemos ter unha visioacuten global dos fluxos de renda anuais para este ano de referencia 2017 tal e como aparece recollido na seguinte taacuteboa

Taacuteboa 3 Estimacioacuten das rendas eoacutelicas para os axentes rurais de Concellos con parques eoacutelicos en funcionamento no ano 2017

Categoriacutea Subcategoriacutea Imposto Mecanismo Fluxo

Numero de concellos

Renda (1000 euro)

i Tributosa Impostos convencionais

IBI (BICES) 106 6719

IAE 103 3078

b Tributacioacuten especiacutefica IAE 103 3078

ii Propiedade municipal de parques eoacutelicos Parques eoacutelicos singulares 13 1255

iii Pagamentos propietarios dos terreos (2017) Arrendamento das terras 117 10507

Total estimacioacuten de rendas 27866

Fonte Elaboracioacuten propia a partir de Copena e Simoacuten (2018) Copena et al (2019) e Saladieacute (2014)



Os dados dispontildeibles permiten estimar uns fluxos totais de 27866 mi-lloacutens de euros para os axentes rurais a partir das categoriacuteas definidas no traballo sendo a maior parte dos fluxos para os Concellos sobre todo os que ventildeen derivados da imposicioacuten tanto da convencional como da tributacioacuten especiacutefica para os parques eoacutelicos

Esta cantidade total de rendas que van parar directamente aos concellos e propietarios rurais representa case un 5 da facturacioacuten total estimada para os parques eoacutelicos galegos nese ano de referencia 2017 En relacioacuten coas axudas que reciben todos os agricultores e gandeiros procedentes da Unioacuten Europea con cargo oacute Fondo Europeo Agriacutecola de Garantiacutea (FE-GA)11 as rendas eoacutelicas locais e rurais en Galicia representariacutean o 1506 do total que se recibiu en Galicia mediante ese fondo europeo

Desde o OEGA consideacuterese o forte desenvolvemento eoacutelico dos uacuteltimos 25 anos en Galicia supuxo unha aposta moi decidida pola transicioacuten enerxeacute-tica desde un modelo foacutesil a un modelo renovable Sen embargo e a pesar de que as contiacuteas sinaladas non deixan de ser significativas o nivel de xustiza enerxeacutetica alcanzado con esa transicioacuten supuxo a perda de oportu-nidades significativas para transformar a dinaacutemica econoacutemica e social das zonas rurais e para contribuiacuter aacute converxencia das comunidades rurais maacuteis desfavorecidas cos niveles de vida existentes noutros territorios

Isto ocorre ademais nun novo contexto empresarias socioeconoacutemico e normativo

11 MAPA (2018)

raquo As empresas do sector que alcanzaron valores de EBDITA12 por MW proacuteximos oacutes 200000 euros ata 2013 sufriron quedas sig-nificativas dese indicador de rendibilidade ata o ano 2017 situaacuten-dose por debaixo dos 100000 euros por MW observaacutendose unha recuperacioacuten en 201813 Este uacuteltimo dato semella amosar un contexto novamente favorable para a promocioacuten de parques eoacutelicos

raquo A liberalizacioacuten do sector e as modificacioacutens lexislativas que favorecen a aceleracioacuten dos procesos de admisioacuten a traacutemite e autorizacioacuten dos parques eoacutelicos supuxeron un impulso signifi-cativo do sector eoacutelico galego

raquo O sector da enerxiacutea eoacutelica desde 2008 situacutease nun contexto de elevada madurez tecnoloacutexica coa reducioacuten importante dos niveis de investimento requiridos para a instalacioacuten de aeroxe-radores Isto contribuacutee aacute competitividade e amortece de forma significativa a limitacioacuten dos sistemas puacuteblicos de apoio aacute ener-xiacutea renovable por parte do goberno espantildeol

O florecemento de novos proxectos que se observa nos uacuteltimos dous anos (estando previstos maacuteis de 500 MW instalados a finais do 2019)14 estaacute acompantildeado dun uso excesivo desde o punto de vista do Obser-

12 EBDITA Earnings Before Depreciation Interest Taxes and Amortization (beneficio antes de xuros impostos depreciacioacutens e amortizacioacutens)

13 Resultados obtidos a partir do tratamento de datos procedentes de 34 empresas eoacutelicas coas suacuteas contas no SABI (2019)

14 EGA (2019)



vatorio Eoacutelico de Galicia da figura da expropiacioacuten como mecanismo de acceso oacutes terreos eoacutelicos Como se mencionou neste informe son os mecanismos que producen rendas anuaispara os axentes locais e rurais e non a expropiacioacuten os que poden contribuiacuter en maior medida aacute xustiza enerxeacutetica

Neste contexto o Observatorio Eoacutelico de Galicia considera imprescindi-ble acometer de forma urxente cambios na gobernanza do sector eoacutelico

e tameacuten cambios normativos No seguinte apartado son abordados de forma sucinta esperando que este informe e esas mencioacutens oacutes cambios requiridos produzan un debate colectivo que supontildea avanzar na transicioacuten enerxeacutetica con maiores doses de xustiza enerxeacutetica

Propostas de cambios na organizacioacuten do sector

eoacutelico en Galicia

05


Propostas de cambios na organizacioacuten do sector eoacutelico en Galicia05

Para o incremento dos fluxos de renda que reciben as comunidades rurais tanto os propietarios das terras eoacutelicas como as suacuteas comunidades e os concellos deses territorios como un atributo da xustiza distributiva requi-rida dentro da xustiza enerxeacutetica desde o Observatorio Eoacutelico de Galicia consideramos que seriacutea posible avanzar en modificacioacutens no aacutembito orga-nizativo do sector eoacutelico nesta Comunidade Autoacutenoma En duacuteas direccioacutens

1 En primeiro lugar dentro do marco normativo actualmente vixente entre as marxes de actuacioacuten que quedariacutean estariacutean

a Fomentar que os impostos con xestioacuten municipal vinculados coa actividade eoacutelica (ICIO IBI IAE) se configuren cos tipos de gravame nos maacuteximos que permite a normativa vixente

b Incrementar a xustiza distributiva nas aacutereas con implantacioacuten de parques eoacutelicos mediante a distribucioacuten da totalidade do recadado polo Canon Eoacutelico entre os axentes con afeccioacuten de aeroxeradores e lintildeas de evacuacioacuten Eacute dicir que non se destine ninguacuten fondo oacute aacutembito competitivo e que a totalidade do reca-dado sexa destinado a melloras na contorna dos parques eoacuteli-cos tanto mediante programas oacutes que poden acceder como agora os Concellos como a outros programas oacutes que poidan acceder as comunidades locais dos concellos onde se situacutean os parques eoacutelicos

c Para favorecer a transparencia as garantiacuteas e poder incremen-tar os fluxos de renda para os propietarios rurais seriacutea positivo avanzar na definicioacuten e aposta do Goberno galego por un con-trato tipo a modo de boa praacutectica a desenvolver polas empre-sas promotoras de parques eoacutelicos

d Crear un Base Puacuteblica de informacioacuten sobre prezos alcanzados na negociacioacuten entre as partes que participan na promocioacuten eoacute-lica promotores Concellos e comunidades rurais

2 En segundo lugar o OEGA propoacuten unha serie de modificacioacutens normativas que permitiriacutean continuar co proceso de transicioacuten enerxeacutetica dando maior participacioacuten oacute mundo rural e incrementan-do os fluxos de renda e a xustiza enerxeacutetica na implantacioacuten eoacutelica Entre esas modificacioacutens compre mencionar

a Apostar polo desentildeo de figuras especiacuteficas para o fomento de parques eoacutelicos comunitarios onde os axentes rurais (Comuni-dades de Montes Vecintildeais en Man Comuacuten Cooperativas pe-quenas empresas rurais propietarios de terreos etc) tentildean fa-cilidades para ser promotores de parques eoacutelicos1 Nese senso

1 Miteco (2019)



reservarase unha bolsa de MW anuais para a posta en marcha desta clase de instalacioacutens

b Recuperar a obriga legal de xustificar os motivos polos que non se chegou a acordos entre propietarios de terreos e promotores eoacutelicos e se inicia un procedemento expropiatorio e o desentildeo de mecanismos especiacuteficos que incentiven os acordos e non as expropiacioacutens En todo caso esta teriacutea que ser a uacuteltima opcioacuten e teriacutea que existir unha xustificacioacuten obxectiva e demostrable para levarse a cabo

c Cambiar o desentildeo do Canon Eoacutelico e do Fondo de Compen-sacioacuten Ambiental pois coa reducioacuten dos aeroxeradores polos procesos de repotenciamento que van ter lugar nos vindeiros anos reduciranse os ingresos dos Canon Eoacutelico e polo tanto os fluxos de rendas aos concellos Desde o OEGA proponse que o Canon Eoacutelico tentildea como feito impontildeible a potencia instalada do parque eoacutelico e non o nuacutemero de aeroxeradores2

d Crear unha figura de propiedade puacuteblica municipal dos parques eoacutelicos ou a recuperacioacuten da figura dos parques eoacutelicos singu-lares na suacutea vertente de propiedade municipal aiacutenda que con modificacioacutens normativas relevantes como a non limitacioacuten da potencia maacutexima das centrais

2 Asiacute se configura por exemplo o Fondo de Compensacioacuten do Plan Eoacutelico da Comunitat Valenciana DOGV nuacutem 5416 do 28122006

e De forma alternativa ou complementaria con algunha das ante-riores poderiacutease fixar a obriga legal de ofertar participacioacuten no capital social das empresas eoacutelicas ata un maacuteximo de capital (20 por exemplo) oacutes vecintildeos e vecintildeas que se situasen nun entorno de 4-5 quiloacutemetros do parque eoacutelico tal e como se im-plementou polo regulador en Dinamarca (Bauwens et al 2016)

f No relativo aacute construcioacuten e instalacioacuten dos parques eoacutelicos A norma reguladora deberiacutea fixar protocolos de intercambio de in-formacioacuten entre os promotores e os actores locais para que se maximice o impacto econoacutemico nos territorios que participan na transicioacuten enerxeacutetica Incluiacuter topes maacuteximos de contratacioacuten poderiacutea facilitar a participacioacuten de pequenas empresas locais Neste sentido os Concellos deberiacutean tameacuten informar aos pro-motores sobre as capacidades locais e a oferta existente en servizos Accioacutens municipais que anticipen a demanda de teacutec-nicos para parques eoacutelicos e propicien estratexias de formacioacuten tameacuten contribuiriacutea a incrementar os beneficios comunitarios da transicioacuten enerxeacutetica

Conclusioacutens06


Conclusioacutens06

Neste informe realiacutezase unha estimacioacuten das rendas eoacutelicas que perma-necen no mundo rural vinculadas cos propietarios das terras eoacutelicas e cos Concellos Teacutentildeense en conta unicamente as rendas que reciben directa-mente eses axentes e estiacutemanse os datos para o ano 2017 Os resultados finais deben tomarse con cautela debido a diversas limitacioacutens deste in-forme Por exemplo as estimacioacutens realizadas para o caso dos ingresos percibidos polos Concellos en concepto de IBI que representan un cuarto do total estimado requiririacutean unha investigacioacuten especiacutefica para a suacutea cuan-tificacioacuten maacuteis aproximada aacute realidade Asiacute mesmo escolleuse un uacutenico ano para presentar os valores agregados Si ben elo resulta uacutetil para avaliar o impacto econoacutemico actual dos parques eoacutelicos en Galicia hai que ter en conta que unha anaacutelise a traveacutes do tempo que non se realiza neste infor-me suporiacutea considerar ingresos adicionais Efectivamente os ingresos por ICIO e por Licenzas urbaniacutesticas non se contemplan nos nosos caacutelculos de-bido a que en 2017 non se implantou ninguacuten parque eoacutelico e eses tributos paacuteganse unha uacutenica vez no momento da suacutea instalacioacuten

Con todo elo as rendas locais e rurais para propietarios de terras eoacutelicas e Concellos estimaacuteronse en 2786 milloacutens de euros para 2017 arredor dun

5 da facturacioacuten total estimada pola venda de enerxiacutea procedente dos parques eoacutelicos

Tal e como se sinala no texto o Observatorio Eoacutelico de Galicia conside-ra necesario avanzar nunha nova gobernanza do sector eoacutelico en Gali-cia que apostando pola transicioacuten enerxeacutetica desde os modelos foacutesiles oacutes modelos das enerxiacuteas renovables propicie unha transformacioacuten real dos territorios onde se asentan esas novas tecnoloxiacuteas O medio rural merece un cambio na direccioacuten actual do sistema enerxeacutetico Nese sentido este informe apunta dous tipos de medidas aquelas que non requiririacutean cambios normativos e aquelas outras cuxa posta en marcha necesitariacutea de cambios lexislativos previos As duacuteas requiren que a so-ciedade galega no seu conxunto sen exclusioacutens reconsidere a nece-saria transicioacuten enerxeacutetica para que sirva realmente para fortalecer aacutes comunidades locais e rurais ata agora moi pouco consideradas tanto como suxeitos para a toma de decisioacutens sobre a planificacioacuten enerxeacute-tica e territorial (xustiza procedimental) como actores que toman parte nun reparto equitativo das cargas e dos beneficios asociados aacutes novas instalacioacutens enerxeacuteticas

Referencias 07


Referencias 07

Bauwens T Boris Gotchev B Lars Holstenkamp L 2016 What drives the development of community energy in Europe The case of wind power cooperatives Energy Research amp Social Science 13 136ndash147

BISEEGA 2019 Base de Informacioacuten Socioeconoacutemica da Enerxiacutea Eoacutelica en Galicia Observatorio Eoacutelico de Galicia Universidade de Vigo

Comisioacuten Nacional de los Mercados y la Competencia Varios anos In-forme mensual de ventas de energiacutea de fuentes de energiacutea re-novables cogeneracioacuten y residuos da Comisioacuten Nacional de los Mercados y la Competencia httpswwwcnmces

Copena D Simoacuten X 2018 Energiacutea eoacutelica y desarrollo rural en Galicia Los parques eoacutelicos singulares municipales Revista Galega de Economiacutea 27(1) 31-48

Copena D Peacuterez-Neira D Simoacuten X 2019 Local Economic Impact of Wind Energy Development Analysis of the Regulatory Framework Taxation and Income for Galician Municipalities Sustainability 11 ndash 2403 httpsdoiorg103390su11082403

Copena D Simoacuten X 2018 Wind farms and payments to landowners opportunities for rural development for the case of Galicia Re-newable and Sustainable Energy Reviews 95 38-47 httpsdoior-

g101016jrser201806043

EGA 2019 El sector en cifras Acceso o 2102019 httpwwwega-aso-

ciacioneolicagaliciaesel-sector-en-cifras1-potencia-ec3b3lica-ins-

talada

IGE 2019a Series histoacutericas de poboacioacuten Poboacioacuten para Galicia provincias comarcas e concellos Acceso o 5032019 https

wwwigeeuigebdtesqvjspruta=verTablajspOP=1ampB=1ampM=ampCO-

D=1558ampR=9915[all]ampC=0[2017]ampF=ampS=ampSCF=

IGE 2019 b Densidade de poboacioacuten Acceso o 5032019 httpswww

igeeuigebdtselectorjspCOD=943amppaxina=001ampc=0101001002

Miteco 2019 Borrador del Plan Nacional Integrado de Energiacutea y Clima Acceso o 02032019 httpswwwmitecogobesescambio-climatico

participacion-publicadocumentoparticipacionpublicaborradordelplannacio-

nalintegradodeenergiayclima2021-2030_tcm30-487344pdf

Ley 452007 de 13 de diciembre para el desarrollo sostenible del medio rural httpswwwboeesbuscardocphpid=BOE-A-2007-21493

Ministerio de Agricultura Pesca y Alimentacioacuten 2018 Informe Resumen Informe de Actividad 2017 Centro de Publicaciones Madrid

Montero M Simoacuten X Gimeacutenez EL Castro F 2010 Os Plans Eoacutelicos Empresariais en Galicia Unha anaacutelise do seu Desenvolvemento Rev Galeg Econ 2010 19(1) 101ndash28


Referencias 07

OCDE 2011 OECD REGIONAL TYPOLOGY Directorate for Public Gover-nance and Territorial Development httpswwwoecdorgcferegio-

nal-policyOECD_regional_typology_Nov2012pdf

SABI 2019 Informacioacuten econoacutemica y financiera sobre las empresas Ini-cio Accedido durante os meses de setembro e outubro de 2019 httpssabibvdinfocomSSOLoginservproduct=sabineoamploginpostbac-

k=trueampssotoken=86x6EZRgOR0rP17HBR14Ug3d3d

Saladieacute Gil S 2014 Impacte econogravemic de les centrals eograveliques en els pressupostos municipals a Catalunya Associacioacute de Municipis Eograve-lics de Catalunya La Granadella

Simoacuten Fernaacutendez X Copena Rodriacuteguez D 2012a Aproveitamento eoacuteli-co e dinamizacioacuten rural O caso da CMVMC de San Mamede Gru-

po de Investigacioacuten en Economiacutea Ecoloacutexica e Agroecoloxiacutea 2012 ISBN 978-84-615-8187-0

Simoacuten Fernaacutendez X Copena Rodriacuteguez D 2012b Enerxiacutea eoacutelica e apro-veitamento do monte O caso da CMVMC de Figueiras Grupo de Investigacioacuten en Economiacutea Ecoloacutexica e Agroecoloxiacutea 2012 ISBN 978-84-615-8189-4

Simoacuten Fernaacutendez X Copena Rodriacuteguez D 2012c Enerxiacutea eoacutelica e des-envolvemento rural Anaacutelise da iniciativa da CMVMC de Zobra Gru-po de Investigacioacuten en Economiacutea Ecoloacutexica e Agroecoloxiacutea 2012 ISBN 978-84-615-8188-7

httpobservatorioeolicowebsuvigogalobservatorioeolicouvigogal

[ Informe ]

Impacto econoacutemico da enerxiacutea eoacutelica no medio rural galego

Contexto cambios e oportunidades



ISBN 978-84-09-17409-6






Iacutendice














07 Referencias 45




















Taacuteboas




Introducioacuten 01


Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












ISBN 978-84-09-17409-6






Iacutendice














07 Referencias 45




















Taacuteboas




Introducioacuten 01


Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Iacutendice














07 Referencias 45




















Taacuteboas




Introducioacuten 01


Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07






























Taacuteboas




Introducioacuten 01


Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07











Introducioacuten 01


Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Introduccioacuten01

8







Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Introduccioacuten01

9





02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












02



















8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07





























8 OECD 2011






















Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07






























Totais 106 3992 590318 068








0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07

















0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018





1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07














1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

100

200

300

400

500

600




10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017






0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018



10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017













03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07





















03





FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07















FB = P x PM

Sendo










1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07














1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

-

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000




1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000








1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07

















1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

40

50

60

70

80

90

100

110







mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07
















mundo rural

04














































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07
























































1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500








050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07

















050

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018














0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07






















0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1200 1700 2200 2700 3200 3700

MW








































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07













































aerox (kW)









































3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07




























3700

-

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mile

s de

eur

os

























Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07

































Numero de concellos

Renda (1000 euro)



IAE 103 3078












11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07

















11 MAPA (2018)







14 EGA (2019)








05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07


















05











1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07





















1 Miteco (2019)










Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07




















Conclusioacutens06


Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Conclusioacutens06





Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07











Referencias 07


Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Referencias 07







g101016jrser201806043



talada













Referencias 07












Referencias 07











Impacto económico da enerxía eólica no medio...

Documents

Transcript of Impacto económico da enerxía eólica no medio...