Ikasleen ebaluazioakJosu PeralesDonostiako HABE euskaltegikozuzendaria

l. SARRERA

Bi urtetako historia labur honetangehien kezkatu gaituen arazoetako batikasleak neurtzeko ahalik eta sistema­rik objektiboena lortzea izan da. Izanere, HABEren azken helburua EuskalHerriaren berreuskalduntzea biziki az­kartzea izanik, ezinbestekoa zitzaigun,eta zaigu, tresna egokiak aurkitzea,erritmo eta programazio jakin batíjarraitu ondoren ikaslea noraino iristenden zehaztu ahal izateko.

Experientzia berria zen guretzat. Ezgenekien ikaslea nola mugituko zenbost hílabete (egunero bost ordu ema­nez) irauten duten saioetan. Ezagunakzitzaizkigun beste zenbait lekutako an­tzeko lanak (Israel, Canada), bainaikusteko zegoen noraino ziren balia­garriak euskararen kasu konkretuan.Gainera, teoría bat ere egiaztatu nahigenuen ea 500-600 ordutan eskuradaitekeen euskaraz komunikatzeko be­har den gutxieneko oinarria.

Beraz, hasiera-hasieratik elkarri lo­turiko bi galdera genituen aurrezaurre:

1) Mendera al daiteke 500-600 or­dutan euskalduntzearen oina­rrizko maila?

2) Noraino iristen da ikaslea 500ordutan?

Ondorioz, bi galdera hauei erantzu­ten lagunduko ziguten tresnak bila­tzean zetzan arazoa.

Baina zerbait neurtu nahi denean,berori definitu behar da aldez aurre­tik, Beraz, zein da oinarrizko maila­ren definizioa? lntuitiboki baldin ba­dakigu ere, ezin dugu gehiegi zehaztu,zeren oso kontzeptu difuminatuak baitdita «gutxieneko arintasunez hitzegi­tea », «eguneroko hizkun tza ulertzea »,«textu errazak irakurtzeko gaitasuna»eta abarrak, Agian subjektiboki ebaluadaitezke, baina ez oso objektibokioraingoz.

Konplexuagoa zen, bestalde, ikas­taldia bukatutakoan ikasleak zenbatdakien erakutsiko zigukeen froga pres­tatzea. Ikasprozesuaren une jakin ba­tetan, oinarrizko mailaren mugan ale­gia, ebaluatzeko eragozpenak bageni­tuen, zer esanik ez ikasprozesua bereosotasunean hartuta. Irakasle bakoitzakzituen ikasleen berri eman zezakeennoski, baina beti ere bere irizpidearenarabera. Irizpide bakarra behar ge­nuen, ordea.

Galdera nagusi bat izkutatzen zenzailtasun hauen atzean: neurgarria oteda hizkuntza baten ikasprozesua?

Gai tnonograjikoa

2. ZENBAIT KONTZEPTUTEORIKO

a) KomunikasioaGizakiok komunikaziorako erabil­

tzen dugun tresna da hizkuntza. Zen-

SORTZAILEA 1-----4

59

bat eta hobeto menderatu tresna hau,hainbat eta errazago lortuko da kornu­nikazioa.

Komunikazioaren eskema oso sin­plea da.

j MEZUA 1 > 1 HARTZAILEA

Hizkuntza

A-k bere informazioa B-ri igortzendionean eta B-k A-k igorritakoa jaso­tzen duenean, komunikazioa gertatzendela esaten dugu. A-k hitz egiten du,eta B-k A-k esaten duena entzuten;

beraz, mintzamena eta entzumena di­tugu lehendabiziko trebetasunak. Bitrebetasun hauek ikusmenezko kanalbatetara badaramatzagu, idazmenarekineta irakurmenarekin aurkituko gara.

Hartzaileak Sortzaileak

ENTZUMENA MINTZAMENA

IRAKURMENA IDAZMENA

Beraz, gaitasun komunikatiboari da­gokionez, lau trebetasun hauek men­deratu behar ditu hiztunak. Gaitasunlinguistikoari dagokionez, ordea, gehieninteresatzen zaizkigunak Fonología,Morfosintaxia eta Lexikoa ditugu.

Badago hirugarren atal bat ere men­deratu beharrekoa, hizkuntza erabiltzenduen gizataldearen ezaugarri kultura­lek osatzen dutena alegia. Euskararenirakaskuntzan atal honek ez du bestehizkuntzetan duen hainbateko garran­tzirik, zeren gure ikaslegoaren gehien­goak, Euskal Herrian bizi denez, badi­tu euskal kulturarekiko gutxienekoerreíerentzia batzu. Gainera, ikuspun-

tu honetatik, Euskal Herriaren ezau­garri kulturalak, Frantzia eta Espainiaerresumetakoekin konparatuz, ez diraoso bestelakoak: ez dira irakasterakoanoztopo gertatzen.

Guzti horrekin loturik dago gor­putz hizkuntza edo hizkuntza kinesi­koa, eta horrekin hatera parahizkuntzaedo dei genezakeena, hots, ahots-tonua,hautapen dialektala, idazketa-estiloa,letren tipoak eta abar. Gero eta gehia­go hartzen da kontutan faktore hauengarrantzia, metodo konmnikatiboetanikusten den bezala. Berauek kontutanharturik, honela geldituko litzaigukeeskema:

60 Gai monograjikoa

ENTZUMENA MINTZAMENA

Hizkuntza kinesikoa, tonua, hautapen día-lektala, idazketa-estiloa, letrén 'tipoa ...

IRAKURMENA IDAZMENA

b) Entzumena eta MintzamenaBi trebetasun hauek aho-belarrizko

kanalean garatzen dira. Kanal honekbadu komunikaziorako oztopoa .denpuntu hau: igorritakoaren iragankor­tasuna, alegia. Aldeko puntua ere ba­du, eta hizkuntza kinesikoaren lagun­tza dugu berori.

Entzumena, norberaren fonología ezden beste batetan igorritako mezuakinterpretatzeko gaitasuna da. Ulerme­nerako fonología funtsezkoa dela garbidago, beste osagaiak halabeharrez iga­roko direneko ataría baita. Era berean,garrantzizkoak dira morfosintaxia etalexikoa ere, hizkuntza berriak diferen­tzia handia izan bait dezake ikaslea­renarekin. Baina bi osagai hauek in­terpretatzeko, osagai fonologikoa era­bili behar dugu aurretik.

Ez da harritzekoa menderatzen ge­hien kostatzen den trebetasuna mintza­mena izatea, ondorengo hiru faktoreelkarrekin gertatzen bait dita:

a) Hiru osagai linguistikoen aldi­berekotasuna.

b) Gutxieneko arintasun baten be­harra hitzegiterakoan.

e) Pentsamendua errenkadatzearen

beharra, gainerako funtzioakhonekin hatera burutuz.

e) Irakurmena eta ldazmenaElkar osatzen duten trebetasunak

dira bi hauek. Irakurmena eta entzu­mena, duten izaera pasiboarengatik di­ta errazenak. Mintzamena eta idaz­mena konplexuagoak dita; «sortze­lana» da beraiena eta zenbait funtziobatera bete behar dita. Idazmenarenkasuan, honako hauek adibidez:

a) Hiztegiaren erabilpen egokia.b) Sintaxi zuzena, egitura sintak­

tiko, konkordantzia, juntagailueta abarretan arreta bizia jarriz.

e) Ortografía.d) Logikaz azalduriko eta errenka­

daturiko ideiak.Idazmenaren helburua gizakiak di­

tuen ideiak kode jakin baten bidez pa­perera eramatea da. Bai idazmeneanbai irakurmenean, ez dago denbora­ren problemarik. Idazten duenak zeinirakurtzen duenak denbora gehiago du­te mezua egituratzeko edo ·ulertzeko.

d) Ikuspegi orokorraBeraz, honela laburbil · genezake

orain artekoa:

GAITASUN KOMUNIKATIBOAREN ELEMENTUAK(Trebetasunak)

(ENTZUMENAMINTZAMENA

) IRAKURMENA[ IDAZMENA

GAITASUN LINGUISTIKOAREN ELEMENTUAK(Edukiak) )

FONOLOGIAMORFOSINTAXIALEXIKOA

Gai monograjikoo

·Bi gaitasun hauek zerikusi handiadute elkarrekin: trebetasun bakoitzean

¡FonologíaENTZUMENEAN Morfosintaxia

Lexíkoa

¡FonologíaMINTZAMENEAN Morfosíntaxía

.Lexikoa

Bestalde, ezin ahantz dezakegu hiz­kuntza kinesikoa edo parahizkuntza.Izan ere, hizkuntza ez da gizakiokkomunikaziorako daukagun kanal ba­karra. Hor daude, besteak beste, uki­mena, usaimena eta ikusmena ere, ko­munikatze prozesuan denek batera par­te hartzen dutelarik..Azalpen teoriko hauek bukatu baí­

no lehen, jar ditzagun zenbait eredu,esandakoaren argigarri, ·

Demagul), kotxez doan euskara­ikasleari . bide ertzeko .baserriko an­drea hurbiltzen zaiola eta, burua odo­letan duen haurra besoetan duelarik,negar-zotinka honela diotsala: «Gurernutrkoa erori egin zaigu; eramango algaituzu herriko medikuarengana? » Se­guru asko ikasleak ulertu egingo dio.Baina zein portzentaiatan ulertuko dio·esaldian soilik oinarriturik eta zeinkontextuari (emakumearen urduritasu,na, haurraren buru odoldua ... ) esker?Pentsa dezagun kasu bera, baina orain­goan emakumeak ohean etzanda utzidu mutikoa. Lehen bezain azkar uler­tuko ·al dio ikasleak esaldi bera?

Edota zer adierazi nahi du egiatanbere aitari «Aitatxo, aurreneko dendahorretako gozokiak goxo-goxoak dita»esaten · dion haurrak: gozoki horiekgoxo-goxoak direla ala gozoki horiekeros diezazkiola>

Ez dugu aurrera jarraitu beharrík fe­nomeno guzti hauek zein konplexuakdiren adierazteko.

Lehengo galderara itzuliz, neurga­rria ote ·da hizkuntza. baten· ikasproze-

61

dute beren lekua gaitasun Iinguístikoa­ri dagozkion elementuek. Honela:

IRAKURMENEAN 1 Morfosintaxia· Lexíkoa

IDAZMENEAN

1Mor.fosintaxiaLexikoa

sua? Erabateko fidagarritasuna nahiizanez •gero, garbi <lago ezetz erantzunbeharrean aurkitzen garela. Badakigubeti aurkituko dugula azterketa ondoegin ondoren euskaraz baliatzeko gau­za ez den ikasleren bat, eta alderan­tzizkoa ere bai. Hala ere, beste hizkun­tzetan egindakoa ikusirik, nahiko hur­bilpen onatgarriak Ior daítezkeelakoangaude.

3. EBALUAZIOAK

Hiru une bereiz ditzakegu prozesuetengabea izan behar duen ebaluazioan:hasierakoa, ehun ordurokoa eta amale­rakoa; une ba:koitzak bere ezaugarríakizan eta froga bereziak eskatzen ditue­larik.

Artikulu honetan ez ·dugu ebaluazío­frogarik bilduko, baina bai beraien in­guruko zenbait punturí buruz jardun.Beraz, h.asi besterik ez dugu egitensakonki aztertzea merezi duen gaia.

3 .1. Sarrerako mailakarze froga

a) Frogaren deskribaketaIkastaldíaren bukaeran egiten diren

frogak bezain garrantzitsuak dita sa­rrerakoak; bi erreferentziak, hasiera­koa eta bukaerakoa, behar bait ditu­gu neurketarako. Hutsetik basten dire­nentzat garbi daga zein den lehenen­go .erreferentzia. Bestela gertatzen zai­gu, ordea, zerbait jakinda datozenekin. ·

Gure euskaltegietara datozen ikas­Iegaiek.ematen duten lehenengo pau-

62

soa mailakatze froga egitea da. Frogahonen helburua ahalik eta ikastaldehomogeneoenak lortzea da eta ikas­leen abiapuntua zehaztea. Ez garahemen mota horretako azterketa pres­tatzeak dituen zailtasunez arituko. Fro­ga bera deskribatzeari ekingo diogusoilik.

Sarrera-froga bi zatitan daukagu ba­naturik: elkarrizketa edo ahozkoa de­ritzana eta idatzia. Neurtu nahi ditu­gunak bi gaitasunak dira: komunikati­boa eta linguistikoa.

Ahozko zatian metodo audiolingua­letan oinarrituriko zenbait errekurtsoerabili baditugu ere, orain bazterturikdauzkagu eta hizketa soila erabiltzendugu. Izan ere, joera audiolingualakeskatzen duen atomizazio gehiegizkoakestali egiten bait zigun ikasleen sor­mena, zeren hizkuntzetan 1 + 1 + 1ez bait dira beti hiru.

Ahozko frogan darabilgun eskemahonelakoa da:

a) Ikaslearen motibazioak:Integratiboak?Instrumentalak?

b) Ikaslea bizi deneko giroa hiz­kuntzari dagokionean:-Gurasoak.-Lagunak.-Telebista.-Irratia.- Irakurgaiak.

e) Gurera etorri arte ikasi duena.--Non, noraino, zenbat ordu

egunero.d) Euskaraz aparte dituen helbu­

ruak.-Ikasketak..o-Lanbidea.

Honelako hízketak balio bikoitza du,zeren nahiz eta bete beharreko aurre­inskripzioan jasota eduki datuak, ikas­lea hobeto ezagutzeko aukera suerta­tzen bait zaigu. Bestalde, era natura­lean neurtzen dugu mintzamena. Izanere, kontaminazioaz hitzegin erazteakedo ikusi duten azken pelikula kon-

Gai monografikoa

tatu beharrak ez dio ikasleari lasaiegoten laguntzen, batetik gai artifizia­lak bait dira eta, bestetik, hizketarenhelburua oso garbi azaltzen denez, az­tertua sentitzen bait da ikaslea.

b) Frogaren fidagarritasunaMailakatze frogaren fidagarritasuna

askozaz handiagoa da ikastaldiaren bu­kaeran egiten direnena baino. Ikas­taldiaren lehenengo astean nabaritzenda zehatz-mehatz ikasle bakoitzarenezagupen-maila. Esan dezakegu, berro­geitabost ikasletako nukleotan, batezbeste bizpahiru ikasle azaltzen direlakokaturik daudeneko mailatik alden­tzen direnak. Honek 90-95 ·%-eko fi­dagarritasuna ematen digu. Ehuneko5-lOeko errakuntza horren arrazoienartean, honako hauek aipa genitzake:

1. Frogaren laburtasuna. Frogaune batetako argazkia da, ikaslearenaldarteak, nekeak eta abarrek desitxu­ra lezaketena. Ahozko zatian askojokatzen du.

2. Irakaslearen subjektibitatea, be­ra ere une horretako inpresioen eragin­pean bait dago.

3. Ikaslegaiaren partaidetzarik eza.Zenbaitetan, euskaltegira sartzeko le­hentasuna izango dutelakoan, ikasleakberen buruak malla horretan agertzensaiatzen dira. Kasu tipikoa 1. edo 2.urratsean dagoen ikaslearena da, zei­nak nahiago bait du zerotik basteabenetan dagokion urratsetik baino.

e) Zenbait kasu bereziHasierako ebaluazioan detektatzen

diren ikasle problematikoen artean,ezin aipatu gabe utzi trebetasunen ar­teko orekarik ez dutenak. Kasurik eza­gunena «sasieuslmldunzahartzat» ba­taia genitzakeenena dugu. Hauek ba­dute euskararen berririk, baina ez alfa­betatze ikastaldietan parte hartzeko adi­na; bestalde, euska1duntze saioak ereez dita egokiak beraientzat. Multzohori ez da, hala ere,· uste litekeen be­zain handia. Etortzen direnen ehunekohiru izatera ere ez da iristen. Sasieus­kaldunzahar hauei zera gertatzen zaie:

Gai monografikoa

hizkuntzaren egituren ezagupena guz­tiz urria izan arren, ezagutzen dituztenegiturekin trebetasun handiz jokatzendutela beste ikasleen aldean: entzume­na, halaber, oso garatuta daukate.

Bestalde, badira gaitasun linguisti­ko handia eta gaitasun komunikatiboeskasa duten ikasleak ere.·Azkenik, aipa dezagun kontroletik

íragazten zaizkigun ikasleen kasua, sa­rrera-frogan gaizki kalifikatzen ditugu­nena alegia. Horiek ez dute eskuarkiproblema handiegirik sortzen, besteikasleekin duten diferentzia ez bait daurrats bat baino gehiagokoa izaten,eta beti bait dago talde"birmoldaketakegíteko aukera. A~pimarkagarria dahorrelako kasuetan ikaslearen nortasu­nak duen garrantzia; adibidez, iraga­zitako sasieuskaldunzaharra pertsona

63

·irekia bada, mintzaketarako duen erraz­tasuna lagungarri gerta dakieke bereikaskideei, eta alderantziz.

3 .2. Ikasle frakasatuakAtal berezia dagokio aurrera egin

ezin dezakeen ikasleari, Ikasle horibideratu nahi izanez gero, ezinbestekoazaigu pott egitearen arrazoiak jaki­tea, baina hau ez da beti posible izaten.Batzutan motibazioek izango dute be­ren eragina, baina beste zenbaitetanbadaude gogo biziaz saiatu arren pottegindakoak.

Ikus dezagun ikasle frakasatuen in­guruko zenbait datu. Ondorengoakinoiz ikasiko ez duten horíetakoei da­gozkie. Muestra hemezortzikoa da etaHABE euskaltegi jakin bateko kasunabarmenenek osatzen dute.

Euskal HerrianSexua Urteak jaioa Ikasketak Lanbidea

Gizonezkoa 52 Bai Oinarrizkoak OrdenantzaEmakumezkoa 36 Ez Magisterioa MaistraGizonezkoa 45 Ez lngeniaritza Tek. IrakasleaGizonezkoa 39 Bai Ofizialia Indust. SaltzaileaGizonezkoa 31 Bai Maestría Indust. Lanik gabeaEmakumezkoa 37 Bai Unibertsitat. sarrera ErizainaEinakumezkoa 35 Ez Oinarrizko Batxil. BulegariaEmakumezkoa 29 Bai Oinarrizkoak OperariaEmakumezkoa 20 Bai Puerikultura Lanik gabeaGizonezkoa 36 Bai Oinarrizko Batx. BulegariaGizonezkoa 39 Bai - BulegariaGizonezkoa 38 Bai Oinarrizko Batx, OrdenantzaGizonezkoa 43 Ez Kimika SaltzaileaEmakumezkoa 35 Ez Magisterioa MaistraGizonezkoa 30 Bai Ofizialia Lanik gabeaEmakumezkoa 42 Bai Goi-mailako Batx. IdazkariaGizonezkoa 35 Bai - BibliotekariaEmakumezkoa 36 Ez ATS ATS

Muestra urriegia bada ere, konklu­sioak ateratzen hasteko nahiko orienta­garría gerta dakiguke zenbait datu, adi­narena adibidez. Beste datu bitxia se­xuarena dugu: 18 ikasleetarik 10 ditagizonezkoak, ikaslego osoan gizonezkobakoitzeko hiru emakumezko daude­larik.

Garoi dago ikerketa ugari egin be­har dela arlo honetan. Bestalde, oso

beharrezkoa zaigu hizkuntza ikastekogaitasuna neurtzen duen frogaren pres­taketa. Ikasleak dituen epe luze etalaburrerako memoria, gramatikarekikosentsibilirarea, kodifikaziorako errazta­suna eta abar aurretik jakingo bageni­tu, zehaztasunez aholkatu ahal izangogenizkioke ikasleari zein erritmo etazein jokabide metodologiko zaizkionegokienak.

64 Gai monografikoa

HABE 1981-1983: DOS AI\íOS EN LAENSÉI\íANZA DEL EUSKARA

El presente trabajo monográficode ZUTA­BE, «HABE 1981-1983:dos años en la ense­ñanza del euskara», trata de reflejar y anali­zar el salto cuantitativo y cualitativo que elrecién aprobado ente autónomo ha supuestoen la vertiente didáctica del proceso de al­fabetización y euskaldunización de la pobla­ción adulta de nuestro pueblo.Entre los objetivos fijados en el proyecto

didáctico que HABE diseñará en sus inicios,caben destacar, entre otros, los que hacenreferencia al proceso de·euskaldunización deadultos (definición, programación y acelera­ción del mismo) y a la adecuación y creacióndel material didáctico necesario. Determinarel número de horas que requiere una personaadulta para aprender niveles de conocimien­to de euskara, estudiar el rendimiento de dis­tintos ritmos de aprendizaje, detectar los fac­tores que aceleran el proceso de aprendizaje,experimentar el material. didáctico existente,crear nuevo material didáctico... constituíanobjetivos prioritarios en el momento en queHABE comenzó su andadura.El trabajar en el logro.de .dlchos objetivos

exigía, por su parte, poder contar con me­dios materiales y humanos adecuados, entrelos que ocupan lugar destacado un profeso­rado cualificado, centros de enseñanza debida­ment equipados y estructurados, la organiza­ción de cursillos intensivos, material didác­tico apropiado y eficaz, y un sistema de eva­luación de los resultados obtenidos. El estu­dio de estos temas es el que configura pre­cisamente el contenido del presente monográ-fico. · ·

1.-EL PROFESORADOEl profesorado constituye sin duda una de

las claves para entender el salto cualitativoque ha supuesto HABE en el campo de la en­señanza del euskara a los adultos.El objetivo que desde sus inicios persigue

HABE, tanto al seleccionar con esmero susprofesores (exigiendo unos conocimientos su­ficientes del euskara y de glotodidáctica, yun nivel. cultural medio), como al proporcio­narles condiciones y medios necesarios parasu continuo perfeccionamientoy puesta al día,es el de ir formando un profesorado campe·tente, estable y profesional.A pesar de las dificultades inherentes a la

creación y consolidaciónde todo ente privadoo público, y que en el caso que nos ocupa hansido de alguna consideración, HABE cons­tituye hoy en día una institución seria, cuyoprofesorado (eh número de 134, 78 en eus­kaltegis pilotos y 56 en euskalregismunicipa­les) adulto (con una media de 27 años deedad), experimentado (con una experiencia

media de 5 años) y profesional {la semana la­boral consta de 40 horas, de las que un míni­mo de 15 se dedican a la preparación docen­te), se enfrenta con garantías al reto que su­pone euskaldunizar una población compues­ta por alumnos de características muy dispa­res en cuanto a edad, motivación, nivel cul­tural y situación laboral.

2.-LOS EUSKALTEGIS PILOTOSOtro factor importante para entender el

impulso de la enseñanza del euskara a losadultos es la puesta en funcionamiento de loseuskaltegis pilotos HABE, tanto por las posi­bilidades que ofrecen en orden a mejorar elacto didáctico (intensidad de horario, meto­dología, trabajo en equipo, agrupación dealumnos por niveles... ) como por las condi­ciones que ofrecen cara a la aplicación desistemas de aprendizaje, elaboración y ·expe­rimentación de programas, nuevo material di­dáctico y ritmos de aprendizaje, y evaluacióndel rendimiento del sistema didáctico. En es­te sentido hay que subrayar que la programa­ción del aprendizaje del euskara y su distri­bución por niveles, recientemente publicadopor HABE, se debe en buena medida al tra­bajo desarrollado y evaluado en los euskalte­gis piloto.En el aspecto organizativo de los euskalte­

gis caben destacar, por una parte, la distribu­ción del alumnado en unidades didácticas detres grupos por unidad, oscilando entre 12 y15 el número de alumnos por grupo, con Jaasistencia de tres profesores y un coordinadorpor unidad didáctica; y, por otra parte, los sis­temas de distribución de profesores según elnúmero de horas de dedicación a los gruposde alumnos: sistema tutorial, que se aplicasobre todo durante las primeras 300 horas deaprendizaje (un grupo de alumnos está prefe­rentemente atendido por un profesor-tutor) ysistema por especialidades, que se aplica apartir de las 300 horas (cada profesor se es­pecializa en un aspecto de la enseñanza, y ca­da grupo de alumnos es atendido por tan­tos profesores como aspectos).En el aspectomás directamente didáctico es

de destacar la opción metodológica de loseuskaltegis, que se sitúa en una posición di­dáctica y trata de asumir e integrar los aspec­tos, enfoques y aportaciones válidas de cadauna de las corrientes. En cuanto al modelode euskara utilizado en los euskaltegis, las ba­ses se sientan sobre el euskara unificado, parair después, en .un posterior momento, acercán­dose en el habla a las distintas formas dialec­tales, según sea la ubicación del centro o laprocedencia de los alumnos.

Gai monografikoa

3.-LOS CURSOS INTENSIVOSSin duda alguna, la novedad más llamativa

que la irrupción de HABE supuso en el cam­po de la euskaldunización de adultos fue lapuesta en marcha de cursos intensivos deaproximadamente 500 horas de duración, dis­tribuidas en cinco meses y cinco horas efec­tivas diarias (seis horas reales).La organización de dichos cursos, que fun­

damentalmente obedecía a la necesidadde ace­lerar el proceso de euskaldunízación de losalumnos, iba a suponer para HABE tanto unafuente de problemas e interrogantes origina­dos por las limitaciones propias de los alum­nos y por la naturaleza de los cursos (no todala población a euskaldunizar puede dedicarseis horas diarias al estudio del euskara nipuede someterse a un ritmo intensivo deaprendizaje), como un reto al profesorado, quetendría que crear nuevo material didáctico yadecuar el ya existente a las exigencias denuevo ritmo de aprendizaje.

4.-MATERIAL DIDACTICO YUNIDADES DE APRENDIZAJE

La creación de nuevo material didáctico yla adecuación del ya existente se ha realizadosiguiendo, por una parte, la programación decontenidos lingüísticos que HABE publicó alcomienzo del curso 1981-1982y teniendo encuenta, por otra parte, la necesidad de dotaral alumno de medios suficientes para expre­sarse y comunicarse en euskara.El diverso material didáctico y los distin­

tos tipos de ejercicios se ordenan de acuerdoa los objetivos que persiguen (presentar loselementos nuevos a asimilar, profundizar loscontenidos que se trabajan, repasar los ya asi­milados1 desarrollar determinadas habilidades

65

y fondones lingüísticas, hacer·hincapié en·as·pectas especialmente dificultosos... ) y al lu­gar que ocupan en el desarrollo temporal dela lección, y configuran las unidades de apren­dizaje que, paso a paso, jalonan el· procesode euskaldunización.del alumno desde el ni·vel A hasta el niv~LEGA, pasando sucesiva·mente por los nive~~~B y C. -

5.-LAS EVALUACIONES DE LOSALUMNOS

Una de las constantes que ha vertebrado elquehacer didáctico de HABE ha sido la bús­queda·de un sistema objetivo para la evalua­ción del proceso de aprendizaje de los alum-nos. ·Dos son las funciones que normalmente se

le asignan a la evaluación: valorar el progresodel alumno, en orden a una mejora de suaprendizaje (diagnosticar su rendimiento, de­tectar fuentes de problemas y causas de fra­casos hallar los elementos motivadores... ) yvalorar el sistema de enseñanza, a fin de ade­cuarlo a las necesidades reales del alumnado(elegir la metodología más adecuada, organi­zar los grupos de alumnos y remodelarlos, or­ganizar sistemas de recuperación... ). Ademásde dichas funciones importa reseñar una ter­cera, más compleja y relacionada con el ca·rácter experimental de los euskaltegis pilotos:valorar la programación del proceso de eus­kaldunización y. sus distintas variables y ma­teriales, a fin de proceder a su revisión ymejora.Que el sistema de evaluación logre curn­

plir con su compleja función es lo que animael quehacer de HABE en general y. la elabo­ración, aplicacióny revisión de las pruebas deevaluación en particular.

HABE 1981-1983:DEUX ANS DANSL'ENSEIGNEMENT DE L'EUSKARA

Cette étude monographique de ZUT ABE,«HABE 1981-1983: deux ans dans l'enseig­nement de l'euskara», essait de refléter etd'analyser le progrés autant quantitatif quequalitatif qu' a supposé le récemment approu­vé organisme autonome dans l'aspect didacti­que du processus d'alpbabétisation et de re­basquisation de la populatlon adulte de no.tre peuple.

Parmi les obiectl] s établis des le départdans le projet didactique de HABE, nouspouuons souligner entre autres, ceux qui fontréjérence au processus de rebasquisation desadultes (sa déjinition, sa programmatio» et

son accélération) et l'adaptatlon et créationd11 matériel didactlqae nécessaire. Déterminerle nombre d'beures dont a besoin un adultepour atteindre les différents nloeaux de con·nalssance de l'euskara, étudier le. rendementdes divers rythmes d'apprentissage, détecterles [acteurs qui accélérent le processus d'ap­prentissage, expérimenter ce matériel didacti­que... constituaien: les obiecti] s prioritairesau moment ou HABE commenca son chemi­nement.

Traoailler pour atteindre ces obiecti!s exi­geait de son cóté pouuoir disposer de moyensmatériels _et humains appropriés, parmi les-

66

quels occupent une place importante: unprojessorat qualiiié, des centres d'enseigne­ment canuenablement équipés et structurés,l'organisation de cours intensij s, le maté rieldidactique approprié et ejiicace et puis unsystéme d' éoaluation des résultats obtenus.L' étude de ces sujets constitue le contenu decette monograpbie.

1.-LE PROFESSORATLe pro]essorat constitue certainement une

des clés pour comprendre le progrés qualita­tif que HABE a supposé dans le domalne del'enseignement du basque _aux adultes..

Le but que poursuit HABE des le départ,et de [ormer un projessorat compétent, sta­ble et projessionnel, et cela tant au momentde sélectionner avec soin ses projesseurs (enexigeant une connalssance sujisante du bas­que et de la glotodidactique, et puis un ni·ueau culture! mayen) qu'au moment de leur[ournir des conditions et des moyens nécessai­res pour leur perfectionnement continuel etleur mise a [our.

Malgré les difficultés inbérentes a la créa­tion et consolidation de tout organlsme privéou public, et qui dans notre cas ont été d' unecertaine importance, HABE constitue aújourd'hui une institution sérieuse, et son pro]esso·rat (au nombre de 134, 78 dans des euskalte­gis (1)-pilotes et 56 dans des euskaltegis (1)municipaux), adulte (une moyenne d'áge de27 ans), expérimenté (aoec une expérlence enmoyenne de 5 ans), et pro/ essionnel (la se·maine de trauail est de 40 beures dont unmínimum de 15 beures est consacré a la pré­paration des cours), fait [ace, auec des ga·rantles certaines, au défi que suppose rebas­quiser une population composée d'éléues au»caractéristlques tres diff érentes en ce qui con­cerne l'áge, les motioations, le nioeau cul­turel et la sltuation de traoail.

2.-LES EUSKALTEGIS-PILOTESUn autre élément importan! pour compren·

dre l'essor dans l' enseignement du basque au»adultes est la mise en marche des euskalte­gis (1)-pilotes HABE, tant pour les possibili­tés qu'ils offrent dans l'amélioration de l'actedidactique (intensité de l'boraire, métbodolo­gie, traoail en équlpe, groupement des éleoespar nioeaux ... ) que pour les conditions qu'ilsoffrent face a l'application des systémes d'ap·prentissage, élaboration et expérimentátlondes· programmes, nouoeau matériel didactlque,rythmes d'apprentissage et éoaluation du ren­dement du systéme dldactique. Il [aut sou­ligner dans ce sens que la programmation deI'apprentissage de l' euskara et sa distributionpar nloeaux, récemment publié par HABE,est en grande partie le produit du trauaildéueloppé et évalt!é par les euskaltegis (1)·pilotes.

En ce qui concerne l'aspee! d' organlsation

Gai monografikoa

des euskaltegis (1), il [aut souligner d'unepart, la distribution des éleves dans des uni­tés didactiques de trois groupes par unité, lenombre d'éléues par groupes allant de 12 a15, avee l'assistance de trois pro/ esseurs etd'un coordinateur par unité didactique: etd'autre part, les systémes de dlstribution deprojesseurs selon le nombre d' beures cansa­eré au» groupes d' éléues: un systéme tutélairequi s'applique surtout pendan! les premiéres300 beures (cbaque prof esseur se spécialisedans un aspect de l'enseignement et cbaquegro11Pe d' éléues est suivi par autant de pro·[esseurs que d'aspects).

En ce qui concerne l'aspee! plus directe­ment didacüque, il [aut souligner l'option mé­tbodologique des euskaltegis (Li-ptlotes, qutse situe dans une position didactique et quiessait d'assumer et d'lntégrer les aspects, lesdifférentes [acons d'enuisager les problémeset les apports ualables de cbacun des courants.En ce qui concerne le modele du bosque uti­lisé dans les euskaltegis (1), les [ondementss'établissent sur le basque uniiié pour s'ap­procber plus tard du parler des différentesformes dialectales selon l'emplacement ducentre d'enseignement ou selon l'origine géo·graphique des éléoes.

3.-LES COURS INTENSIFSLa nouueauté la plus frappante auec l'arri­

uée de HABE dans le domaine de la rebasqui­satlon des adultes a été sans auc1111doute, lamise en marche de cours intensifs d'une du­rée de 500 beures approximatioement, dis­tribuées en 5 mois et 5 heures effectives par[our (6 beures réelles).

L' organisation de ces cours qui obéissaitau besoin d'accélerer le processus de rebas­quisation des · éléues, allait supposer pourHABE une source de problémes et de nou­velles questions qui découlalt tant des limi­tations propres aux éléues et du caractére­méme des cours (toute la population a re·basquiser ne peut pas consacrer 6 beures parjour a l' étude du basque, ni se soumettre aurytbtne intensif d'apprentissage), que par 1111défi au projessorat qui aurait a créer unnouueau matériel didactique et adapter ce­lui qui existe déja au» exlgeances du 11011veaurytbme d'apprentlssage.

4.-LE MATERIEL DIDACTIQUE ET LESUNITES D'APPRENTISSAGE

La création de nouueau matériel didactiqueet l'adaptation -de celui qui existe dé ja a étéréalisé d'une part, en suiuant la programma­tion des contenus linguistiques que HABEavait publié au commencement du cours1981-1982 et en· tenant compte d'autre part,le besoin d' éqaiper l'éléue aoec des moyenstecbniques si1ffisdnts pour s'exprlmer et com­muniquer en basque.· Le diuers matériel didactique et les dioers

Gai monografikoa

genres d'exercices s' établissent en [onctiondes obiecti]s qu'ils poursuloent (présenter les11011vea11xéléments a assimiler, approjondirles contenus a traoailler, reuoir ceux qui ontété assimilés, déuelopper certaines aptitudeset [onctions linguistiques, mettre l'accent surles aspects particuliérement difficiles ... ) et enionction de la place qu'ils occupent dans ladurée du cours, et ils établissent les unitésd'apprentissage qui pas a pas ;alo1111e11tleprocessus de rebasquisation de l'éleoe du ni­ueau A [usqu'at; nioeau EGA, tout en passantpar les niueaux B et C.

5.-EV ALUATION DEL'APPRENTISSAGE DE L'ELEVE

Un des facteurs qui a établi t'ossature dutrauail didactlque de HABE a été la recber­che d'u» systéme obiecti] d'éualuation duprocessus d'apprentissage des éléoes.

Les [onctions attribuées normalement al' éualuation sont deux; éualuer les progresde l'éleue dans le but d'améliorer son appren­tissage (diagnostiquer son rendement, détec-

67

ter les sources des problémes et les causesdes écbecs, trouuer les éléments motluants ... )et éualuer le systéme d' enseignement a finde l'adapter aux besoins réels des éléues(cboisir la méthodologie la plus appropriée or­ganiser les groupes d' éléoes et les remodeler,organiser des systémes de rattrapage ... ). Ou­tre ces [onctions, il est importan! d'en signa­ler une troisieme, plus complexe et en rela­tion auec le caractére expérlmental des eus­kaltegis (1)-pilotes: éualuer la programmationdu processus de rebasquisation et ses diuer­ses variantes personnelles et matérielles dansle but de procéder a leur réoision et amélio­ration,

Deux objecti]s encouragent HABE dansson trauail: d'une [acon générale, que le sys­teme d' éualuation réussisse a accomplir safonction complexe, et en partlculier l' élabora­tion, l'application et la réoision des épreuuesd' éualuation,

(1) Euskaltegi: centre d'enselgnement debasque.

HABE 1981-1983: TWO YEARS TEACHINGEUSKARA

Thls monographic essay of ZUTABE, •HABE1981-1983: two years teaching Basque», triesto show and examine the qualitatlve and quan­tiative improvement that, thanks to the newlycreated autonomous entity, has taken place inthe process of teaching the adult populationto read and wrlte in Basque and spreading theuse of it among them.As for the aims arranged in the teaching

scheme HABE preparad at the time, are worthmentionlng, among others, the ones relatlngto the process of fostering the use of Basqueby adults (its definitlon, programme, and acce­leration) and creating as well as adapting thenecessary teaching material. Deciding the num­ber of hours grown-up people need to achievea certaln knowledge of Basque, studying theprofit of the different methods of learning, fln­d,ing out the ways that help the process oflearning a language, trying out the teachingmaterial in existence and enlarging lt, were thebasic purposes when HABE started to work.Succeeding in these aims meant having the

necessary teaching material and staff. That lm­plied qualified teachers, properly equipped andplanned teaching centres, organizing intensivecourses, suitable and effective teaching mate­rial and a system to evaluate the results. Ali

these subjects are thoroughly examinad In thlsmonographic article.

1.-TEACHING STAFF

The staff is one of the keys to understandthe qualitative improvement HABE has madeIn teaching Basque to adulta,HABE has always aimed at gettlng a well­

trained steady and professional staff. This hasbeen his purpose when choosing teachers ca­refully (asking from the an adequate knowled­ge of Basque, linguistlcs and an average edu­cation) and also when provlding them with thenecessary means to lrnprove themselves andbe up to date.

In spite of the difficulties inherent In crea­ting and consolidating any private or publicinstitution, which in the particular case we aredealing with have been of sorne importance,HABE is nowadays a reliable organization. Thestaff (134 teachers, 78 in pilot centres and 56in town centres) is adult (aged 27 years on ave.raqe) with an average of flve years experienceand professional (40 working hours per week,at least 15 of them spent preparing the les­sons). These teachers can face with guaranteethe challenge that lnvolves spreading the useof Basque among a population consisting of

68

snrdents: ..wlth dlfferent motívation, aqe, edu­catlon and worklng sltuatlon.

2-.;_PILOT ·EUSKALTEGIS•· . (HABE's Basqúe teachlnq centres)

These centres· are esential to understand theIrnpulse, given. to· teachlnq Basque to adults,iheY 'offer" rnany posslbllltlea in arder to lrn­preve téachínq ltself (length of lesscns, me­thodoloqy, taam-work.' grouping students in dlf­ferént Ievels ... ) and give the suitable condí­tli:i'ns to put 'i'ntó practlce ways of learnlng, pre­¡laring .and tryi~g out syllabuses, new teachlngmaterial, slow and qulck ways of learnlnq andassesslnq the results of the teaching system.lb this sense if rnust be- pointed out that thepl~rl óf learnlh'g Basque ·and its dlstribution inlevels, publlshed by HABE recently, is to agreát 'extent due to the work done and eva­luated by these ·«euskalteqls».' ·As far the organization of these centres 'ts

worth mentioning on one hand, the dlstrlbu­tion "..of studenta .ln. diff.erent . unlts .. of threegroups each (no more than 12 or 15 studentsper group), atended by three teachers and aperson to coordinate each unit. On the otherhand it is also lmportant the dlstribution ofthese teachers accordlng to the number ofhours devoted to the groups of students: tuto­rial system, which works mainly during thefirst 300 hours of learning (a teacher-tutor isspecially devoted to a group ·of ·students) andspecialization sistem, after the first 300 hours(each teacher specializes in a particular sub­ject and each group of students Is taught byas .many teachers as subjects).• lt Is also lmportarit from the didactic polntof view, the rnethodoloqlcal · optton of "these«euskalteqls». lt is situated -tn a didactic po­sition and tries to assimilate and lntegrate theaspects, points of view and any valid contrlbu­tlon of every tendency. As far . the type ofBasque used at these ·«eúskalteqls-, lt Is ba­sed on the ·unlfled Basque to get nearer thedifferent dlalects in a second approach and ac­cording to. where the students come from andthe locatlon of the centre.

3.-INTENSIVE COURSES

No doubt the most interesting change HABEbrought to the purpose of fostering the use ofBasque arnonq adults was the arangement ofIntenslve courses of about 500 hours (fivehours a day durlng five months).The decislon of organizing these courses,

whlch was malnly due to the necesslty of hel­ping the process of learning Basque, meantto HABE a source of trouble and uncertalntles

Gai monograjileoa

caused by the studehts' limits and the charac­teristlcs of the course (not ali the popúlatlonto be taught can spend six hours a day stu­dying Basque or Jollow an jntenslve rhythm of.learnlnq). lt , also challenged . the staff .whohad to prepare new teaching material andadapt the one they had .to what the new rhy-thm of. learnlng demanded. ·

4.-TEACHING MATERIAL AND LEARNINGUNITS

The achievement and. adjustm.ent. of thls ma­terial has been done followlnq the llngiJisticcontents worked out by HABE and publishedat the beginning_ of the course 1981-1982, aswell as bearing in rnlnd the necessity ·of pro­viding .the student wlth sufflclent means tocornrnunlcate and _express. himself In Basque-The dtverse teachlnq material and the dlffe­

rent types of exerclses are sorted out accor­d.ino to the pursued purposes (introducing thenew elements .to assimilate, making a carefulstudy ·of the operatlnq contenta, revlslnq .theones . already. asslmllated. developlnq certalnspecialities and linguistics functlons, insfstingon sorne particularly difficult aspects ... ) andto the moment they are going to be used. Bothteaching material and exercises form the lear­nino units that, step by step, complete theprocess of teaching from grade A to gradeEGA, after having passed grade B and C,

5.-STUDENTS EVALUATIONS

HABE has always almed at getting an objec­tlve system to assess the students' process oflearnlnq." ·Two are usually the purposed of. thls evalua­

tlon.. testing the student's progress in order tolmprove lt (assesing the result of hls work, de­tecting sources of trouble and causes of fallu-,res, finding out any' possible motlvatlon.v.) andgauging the teaching system so that it suitsthe student body's actual needs (choosing themost suitable · methodology, organlzing thegroups of students and reorganizing thern, or­ganizing recuperation systerns ... ). In additionto those functions there is also another thirdone to polnt out, more complex and relatadwith the .experimental character these pllot«euskalteqls- have: evaluating the programmeof. the procesa. of spreading the use of Bas­que and tts personal and material varlablllty,in ·arder to revise and Improve It.Trylng to make the evaluation systern fulfil

its complex function is what encourages HA­BE's task in general, and working out, puttinginto practica and revising these evaluatingtests in particular.