I.E.S. Otero Pedrayocentros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/fq/...Tanto o traballo en...

I.E.S. Otero Pedrayo Localidade Ourense

Curso

2015-2016

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

Física e Química

Xefe/a de departamento

Asignaturas / Módulos Mª Aurea Borrajo Quintana

Quím 2ºBach., FQ 4ºESO.

Membros do departamento

Asignaturas / Módulos

MªPaz Alonso Blanco

Diversificación 4ºESO,

FQ 1ºBacharelato.

Yolanda Domarco López Fisica 2ºBch., Ciencias Natureza 2ºESO

Gumersindo Fdez López FQ3ºESO,FQ4ºESO,

FQ1ºBacharelato, Bioloxía 1ºESO.

Jesús Francisco Gómez Rodríguez Nocturno:3ºEPA,FQ1ºBach, Química 2ºBach, Física 2º Bacharelato.

ÍNDICE

Memoria de

Asignatura / módulo Curso académico Páxina 1 de 107

Memoria de


1-INTRODUCCIÓN…………………………………………………………………………3

2-DESENROLO POR CURSOS…………………………………………………………..4

2.1-OBXETIVOS XERAIS DO CURSO

2.1.1-CONTRIBUCIÓN DA MATERIA Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS 2.1.2-OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA

2.2-CONTIDOS (UNIDADES DIDÁCTICAS OU BLOQUES) TEMPORALIZADAS POR AVALIACIÓNS

2.3-VINCULACIÓN ENTRE OBXECTIVOS,CONTIDOS,CRITERIOS DE AVALIACIÓN,ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE ( 3ºESO e 1ºBACHARELATO)

2.4- CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

2.5- METODOLOXÍA DIDÁCTICA

2.6-PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

2.6.1-CRITERIOS DE AVALIACIÓN MÍNIMOS PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

2.6.2-PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS

2.6.3-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

2.7-ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO PARA ALUMNOS/AS COA MATERIA PENDENTE

2.8-PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA

2.9- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

2.10- TEMAS TRANSVERSAIS

2.11- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

2.12- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

2.13-INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

2.14- PLAN LECTOR

2.15-INCORPORACIÓN DAS TECNOLOXÍAS DA INFORMÁTICA E A COMUNICACIÓN

1-INTRODUCIÓN

A aprendizaxe da física e da química resulta imprescindible, xunto coas demais ciencias experimentais e a tecnoloxía,para permitir aos alumnos e ás alumnas analizar con coñecemento de causa os problemas de orixe científica e tecnolóxica que se formulan na nosa sociedade, así como participar no debate que suscitan e dar a resposta que corresponda como cidadanía responsable. Ademais, compártese co resto das disciplinas a responsabilidade de promover no alumnado a adquisición das competencias necesarias para que poida integrarse na sociedade de xeito activo. Como materia científica, Física e Química ten o

Memoria de


compromiso engadido de dotar o alumnado de ferramentas específicas que lle permitan afrontar o futuro con garantías, participando no desenvolvemento económico e social ao que está ligada a capacidade científica, tecnolóxica e innovadora da propia sociedade. Para que estas expectativas se concreten, o ensino desta materia debe incentivar unha aprendizaxe contextualizada que relacione os principios en vigor coa evolución histórica do coñecemento científico; que estableza a relación entre ciencia,tecnoloxía e sociedade; que potencie a argumentación verbal, a capacidade de establecer relacións cuantitativas e espaciais, así como a de resolver problemas con precisión e rigor. A materia de Física e Química debe capacitar os alumnos e as alumnas para extraeren e comunicaren conclusións a partir de probas científicas, formularen preguntas que a ciencia poida responder e explicaren cientificamente fenómenos físicos e naturais. Á achega á competencia propiamente científica cumprirá engadir as correspondentes ao resto das competencias clave. É preciso o afondamento nunha verdadeira cultura científica, baseada na concepción da ciencia como cultura e non só como un conxunto de coñecementos que, estruturados en teorías, poidan ter algunha aplicación máis ou menos útil. Neste sentido, resulta salientable a achega de Física e Química á competencia en conciencia e expresións culturais, por ser moitos os logros da ciencia que modificaron o noso modo de entender o mundo e moitos os científicos e as científicas que influíron na nosa forma de comprender a realidade; consecuentemente, personaxes como Newton, Lavoisier, Boyle, Marie Curie, Lise Meitner, no plano internacional, ou Antonio Casares Rodríguez,Ramón María Aller Ulloa e tantos outros, na nosa comunidade, deben ser recoñecidos e valorados como actores principais da construción da nosa cultura. A física e a química non son alleas ao desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, xa que promoven actitudes e valores relacionados coa asunción de criterios éticos fronte a problemas relacionados co impacto das ciencias e da tecnoloxía no noso contorno: conservación de recursos, cuestións ambientais, etc. A mesma competencia tamén está relacionada co traballo en equipo que caracteriza a actividade científica. Non debemos esquecer que o emprego das tecnoloxías da información e da comunicación e, consecuentemente, a competencia dixital merece un tratamento específico no estudo desta materia. O alumnado de ESO e bacharelato para o que se desenvolveu o presente currículo básico é nativo dixital e, en consecuencia, está familiarizado coa presentación e a transferencia dixital de información. O uso de aplicacións virtuais interactivas permite realizar experiencias prácticas que por razóns de infraestrutura non serían viables noutras circunstancias. Por outra banda, a posibilidade de acceder a unha grande cantidade de información implica a necesidade de clasificala segundo criterios de relevancia, o que permite desenvolver o espírito crítico do alumnado. A elaboración e a defensa de traballos de investigación sobre temas propostos ou de libre elección, que permite afondar e ampliar contidos relacionados co currículo e mellorar as destrezas tecnolóxicas e comunicativas nos alumnos e nas alumnas, ten como obxectivo desenvolver a aprendizaxe autónoma destes. Tanto o traballo en equipo como a creatividade na resolución de problemas ou o deseño de experiencias e pequenas investigacións,tarefas todas elas propias da actividade científica, propician, nos contextos adecuados, o desenvolvemento da competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor, sen a que non se entendería o progreso da ciencia. En relación á competencia de aprender a aprender, cómpre indicar que se algo caracteriza a actividade científica é a curiosidade, o interese por aprender propio da ciencia. En unión a procesos tales como a reflexión sobre si mesmo/a como estudante, sobre a tarefa para desenvolver ou sobre as estratexias para aprender, que propician todas as disciplinas, Física e Química achega unha estratexia, o método científico, nomeadamente relevante no proceso de adquisición de coñecementos. Para finalizar a análise xeral da participación da materia que nos ocupa no desenvolvemento das competencias clave, haberá que referirse á competencia en comunicación lingüística. Das múltiples achegas a esta competencia clave (defensa de traballos de investigación, selección e interpretación da información, comunicación dos traballos realizados, etc.)podemos salientar dúas: a relacionada coa linguaxe propia das ciencias (interpretación de gráficas,táboas, etiquetaxes, símbolos, formulación, etc.) e, moi importante, a relacionada co proceso de argumentación,entendido como o proceso de avaliación dos enunciados de coñecemento, á luz das probas dispoñibles. A materia de Física e Química impártese nos dous ciclos na etapa de ESO e no primeiro curso de bacharelato. No primeiro ciclo de ESO débense afianzar e ampliar os coñecementos que sobre as ciencias da natureza foron adquiridos polo alumnado na etapa de educación primaria. O enfoque co que se procura introducir os conceptos debe ser fundamentalmente fenomenolóxico; deste xeito, a materia preséntase como a explicación lóxica de todo aquilo ao que o alumnado está afeito e coñece. É importante sinalar que neste ciclo a materia de Física e Química pode ter carácter terminal, polo que o seu obxectivo prioritario será o de contribuír á cimentación dunha cultura científica básica. No segundo ciclo de ESO e en primeiro de bacharelato esta materia ten, pola contra, un carácter esencialmente formal, e está enfocada a dotar o alumnado de capacidades específicas asociadas a esta disciplina. Cun esquema de bloques similar, en cuarto de ESO aséntanse as bases dos contidos que en primeiro de bacharelato recibirán un enfoque máis educativo. Os contidos que se recollen no currículo están ao servizo do logro dos distintos criterios. Estes elementos, en unión coas competencias clave e cos obxectivos, estrutúranse en bloques. O primeiro bloque, común a todos os niveis,está dedicado a desenvolver as capacidades inherentes ao traballo científico, partindo da observación e a experimentación como base do coñecemento. Os elementos propios deste bloque deben desenvolverse de xeito transversal ao longo de todo o curso, utilizando a elaboración de hipóteses e a toma de datos como pasos imprescindibles para a resolución de calquera tipo de problema. Hanse desenvolver destrezas no manexo do aparato científico,pois o traballo experimental é unha das pedras angulares de Física e Química. Traballarase, así mesmo, a presentación dos resultados obtidos mediante gráficos e táboas, a extracción de conclusións e a súa confrontación con fontes bibliográficas. Os estándares deste bloque, de carácter transversal como xa se indicou, cobran

Memoria de


sentido ao combinalos cos doutros bloques. É como resultado desta combinación e das características das actividades de aprendizaxe deseñadas polo profesorado que se poderá avaliar o grao de desenvolvemento dunhas competencias ou das outras. Na ESO, a materia e os seus cambios trátanse nos bloques segundo e terceiro, respectivamente, abordando os aspectos de forma secuencial. No primeiro ciclo realízase unha progresión do macroscópico ao microscópico. O enfoque macroscópico permite introducir o concepto de materia a partir da experimentación directa, mediante exemplos e situacións cotiás, entanto que se procura un enfoque descritivo para o estudo microscópico. No segundo ciclo introdúcese secuencialmente o concepto moderno do átomo, a ligazón química e a nomenclatura dos compostos químicos, así como o concepto de mol e o cálculo estequiométrico; así mesmo, iníciase unha aproximación á química orgánica incluíndo unha descrición dos grupos funcionais presentes nas biomoléculas. A distinción entre os enfoques fenomenolóxico e formal vólvese presentar claramente no estudo da física, que abarca tanto o movemento e as forzas como a enerxía, bloques cuarto e quinto respectivamente. No primeiro ciclo,o concepto de forza introdúcese, empiricamente, a través da observación, e o movemento dedúcese pola súa relación coa presenza ou ausencia de forzas. No segundo ciclo, o estudo da física, organizado atendendo aos mesmos bloques anteriores, introduce de xeito progresivo a estrutura formal desta materia En primeiro de bacharelato, o estudo da química secuenciouse en catro bloques: aspectos cuantitativos de química, reaccións químicas, transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións, e química do carbono. Este último adquire especial importancia pola súa relación con outras disciplinas, que tamén son obxecto de estudo no bacharelato. O estudo da física consolida o enfoque secuencial (cinemática, dinámica e enerxía) esbozado no segundo ciclo de ESO. O aparato matemático da física cobra, á súa vez, unha maior relevancia neste nivel, polo que convén comezar o estudo polos bloques de química, co fin de que o alumnado poida adquirir as ferramentas necesarias proporcionadas pola materia de Matemáticas.

2-DESENROLO POR CURSOS

1º ESO ASIGNATURA/MÓDULO

Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)

Libro de Texto Data de Autorización

Editorial Autor

Obxectivos xerais do curso

Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións

Contidos mínimos esixibles

Metodoloxía didáctica

Memoria de


Procedementos de avaliación

Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente

Materiais e recursos didácticos

Temas transversais

Actividades complementarias e extraescolares previstas

Medidas de atención á diversidade

1º ESO (optativa) ASIGNATURA/MÓDULO

Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)

LIBRO DE TEXTO Data de Autorización

Editorial Autor





Memoria de





Temas transversais




CIENCIAS DA NATUREZA

Cód.

CURSO E GRUPO

2º(A,B,C)

PROFESOR/A (ES/AS)

Yolanda Domarco López


Editorial Autor Os alumnos utilizarán o libro que xa teñen de 1ºESO para os temas de FQ que non se explicaron no curso anterior. Para os tres temas que corresponden a 2ºESO este Departamento considera un gasto excesivo para as familias a compra dun libro, polo que se pensará noutro sistema.O próximo curso este tema quedará resolto.

Obxectivos xerais do curso “Contribuición da materia á adquisición das competencias básicas” A maior e a interacción co mundo físico. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e parte dos contidos de Ciencias da natureza teñen unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativos ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: a partir da discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo das mesmas, que axude a comprender e a coutar as situacións expostas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados.

Memoria de


Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén sono as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio ambiente. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento das grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar para o logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais expostos O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cidadá está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científicoca. En segundo lugar, o coñecemento de como producíronse determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor da mesma contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón afrontar problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. "Obxetivos xerais da materia" O ensino das ciencias da natureza terá como obxectivo o desenvolvemento das seguintes capacidades: 1. Comprender e utilizar as estratexias e os concep tos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valo rar as repercusións do desenvolvemento científico e das aplicacións tecnolóxicas.4. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos e o ambiente, así como para contrastar as opinións per soais. 2. Aplicar, na resolución de problemas e en sinxelas investigacións, estratexias coherentes cos procede mentos das ciencias, tales como a discusión do intere se dos problemas propostos, a formulación de hipóte - ses, a elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a análise de resultados, a con sideración de aplicacións e repercusións do estudo realizado e a busca de coherencia global. 3. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando diferentes linguaxes como oral, escrita, gráfica, icónica, multimedia, etc. con propie dade, así como comunicar a outros argumentacións e explicacións empregando os coñecementos científicos. 4. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos e o ambiente, así como para contrastar as opinións per soais. 5. Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria en ámbitos como alimen tación, hixiene e sexualidade, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados co consumo, coas dro godependencias e coa transmisión de enfermidades. 6. Comprender a importancia de utilizar os coñece mentos provenientes das ciencias da natureza para satisfacer as necesidades humanas e participar na necesaria toma de decisións verbo de problemas locais e globais aos cales nos enfrontamos. 7. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, a tec noloxía e a sociedade. Coñecer e valorar os problemas aos cales se enfronta hoxe a humanidade en relación á sobreexplotación

Memoria de


dos recursos, ás diferenzas entre paí ses desenvolvidos e non, e a necesidade de busca e aplicación de medidas, para avanzar cara ao logro dun futuro sustentable. 8. Valorar o carácter tentativo e creativo das ciencias da natureza así como as súas contribucións ao pensa mento humano ao longo da historia, apreciando os grandes debates superadores de dogmatismos e as revolucións científicas que marcaron a evolución cul tural da humanidade e as súas condicións de vida. 9. Ser quen de buscar e de utilizar o coñecemento científico propio, planificando de forma autónoma a acción e posta en práctica das actividades de aprendi zaxe, e de utilizar uns criterios de avaliación paraautocorrixirse no caso en que sexa necesario.

Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións Bloque 1. Contidos comúns. • Familiarización coas características básicas do traballo científico, mediante a identificación de situacións problema, discusión do seu interese, recoñecemento de hipóteses, experimentación etc., para comprender mellor os fenómenos naturais e resolver os problemas que presenta o seu estudo. • Utilización da experimentación para coñecer mellor os fenómenos naturais e formular suposicións sobre a súa evolución. • Emprego de modelos sinxelos que contribúan á interpretación dos fenómenos. • Utilización dos medios de comunicación e das tecnoloxías da información para seleccionar información sobre a natureza. • Identificación de datos e feitos científicos sobre a natureza e utilización desa información para coñecela. • Recoñecemento da importancia do coñecemento científico e a súa evolución histórica para comprender mellor os argumentos que facilitan a toma de decisións sobre situacións sociais e individuais. • Utilización coidadosa dos materiais e instrumentos básicos da experimentación e coñecemento das medidas de seguridade. Bloque 2. A materia no Universo. • Realización de experiencias sinxelas para identificar e medir directa e indirectamente as propiedades xerais da materia en diferentes estados. • Identificación da densidade como propiedade característica das substancias. Utilización, en situacións habituais para diferenciar materiais. • Diferenciación das características observables dos estados nos cales se presenta a materia. Clasificación de diferentes materiais aplicando criterios. • Identificación dos cambios de estado. Determinación experimental das temperaturas de fusión e de ebulición dunha substancia pura. Representación gráfica da relación entre a temperatura e o cambio de estado. • Emprego do modelo cinético para interpretar os estados da materia, as dilatacións, os cambios de estado. • Diferenciación macroscópica entre mesturas heteroxéneas e homoxéneas. Preparación de disolucións da vida cotiá e identificación

Memoria de


cualitativa dos seus compoñentes. • Procura de información e comparación entre a composición de materiais de interese e a súa utilización na vida cotiá. • Utilización experimental dalgunhas técnicas sinxelas de separación de substancias en mesturas. • Emprego do modelo cinético para diferenciar mesturas e substancias puras. Bloque 3. Materia e enerxía. A enerxía nos sistemas materiais. • Recoñecemento da intervención da enerxía en diferentes situacións cotiás como movementos, defor macións, variacións da temperatura, cambios de estado, etc. Aproximación ao concepto de enerxía e á súa relación cos cambios. • Utilización de criterios para clasificar as diferentes fontes de enerxía. Valoración, desde o punto de vista ambiental, do emprego de fontes de enerxía renova bles e non renovables. • Valoración do uso da enerxía na sociedade. Problemas asociados á intervención humana sobre o ambien te. Busca de información e valoración de medidas tanto individuais como colectivas de eficiencia e aforro enerxético a curto, medio e longo prazo. Bloque 4 . .• Transferencia de enerxía: o traballo, a calor e a radiación • Recoñecemento de situacións e realización de experiencias elementais en que se manifesten os efectos da transferencia de enerxía entre os sistemas. • Identificación do traballo como mecanismo de transferencia de enerxía en situacións sinxelas. Valo ración das máquinas de uso cotián. Recoñecemento do seu papel no desenvolvemento económico e social. • Realización de experiencias onde o mecanismo de transferencia de enerxía sexa a calor. Uso do termóme tro para medir temperaturas. Diferenciación entre calor e temperatura. • Observación e comprobación experimental das formas de propagación da calor. Procura, selección e con traste de información sobre as aplicacións cotiás dos materiais illantes e condutores. • Valoración do emprego das máquinas térmicas, da súa eficacia e do seu rendemento. • Análise dos procesos de xeración de enerxía a partir de diferentes fontes, do transporte e do consumo de enerxía en Galicia. Valoración das repercusións ambientais. Bloque 5 A luz e o son

Memoria de


• Identificación da luz e do son como mecanismos de transferencia de enerxía. • Realización de experiencias de propagación da luz. Utilización de espellos e lentes para o estudo cualitativo da reflexión e refracción da luz. • Relación entre a luz e a visión. Estudo cualitativo da descomposición da luz branca. • Realización de experiencias de propagación e reflexión do son. .Relación entre o son e a audición. • Identificación das aplicacións prácticas relacionadas coa luz e o son para a sociedade. • Valoración do problema da contaminación acúst ca e luminosa. Procura e análise de solucións. TEMPORALIZACIÓN 1º AVALIACIÓN: Bloque 1 2ºAVALIACIÓN: Bloque 2, bloque 3 3ºAVALIACIÓN: Bloque 4, bloque 5

Contidos mínimos esixibles Utilización dos instrumentos do laboratorio para realizar experimentos sinxelos. Cambiar as unidades das magnitudes utilizando os factores de conversión. Distinguir as propiedades xerais da materia e saber determinalas. Diferenciar os estados da materia e identificar os cambios de estado. Diferenciar elementos,compostos, mesturas homoxéneas, heteroxéneas. Identificar e posicionar os elementos químicos na táboa periódica. Saber que é unha disolución e identificar os seus compoñentes. Coñecer o concepto de temperatura e a súa relación coa enerxía . Coñecer as distintas fontes de enerxía e distinguir entre fontes renovables e non renovables. Coñecer as medidas relacionadas co aforro energético. Diferenciar entre materiais condutores e illantes térmicos. Identificar as distintas formas de propagación da enerxía.

Memoria de


Identificar como ondas de propagación a luz e o son. Distinguir entre reflexión e refracción e entre eco e reverberación.

Metodoloxía didáctica A aprendizaxe concíbese como un troco de esquemas conceptuais por parte de quen aprende. Pártese, pois, da aceptación de que os alumnos e as alumnas posúen esquemas previos de interpretación da realidade. A organización dos contidos ten presente a propia natureza da ciencia como actividade construtiva e en permanente revisión. Deste modo, o que se aprende depende fundamentalmente do xa aprendido (coñecementos previos), e, por outra beira, quen aprende constrúe o significado do aprendido a partir da propia experiencia, é dicir, a partir da súa actividade cos contidos de aprendizaxe e coa súa aplicación a situacións familiares. A organización dos contidos conceptuais ten presentes os catro eixes fundamentais que sinala o currículo: materia, enerxía, interacción e troco. Iso permitirá un estudo da ciencia coherente e articulado. Os contidos procedimentales engloban aqueles que se relacionan coa comprensión da ciencia, coa aplicación do método científico e a adquisición de técnicas instrumentais propias. Estes serán un recurso que realzará o papel activo e de construción cognitiva por parte do alumno. As actitudes e valores, xunto aos temas transversais, descubrirán a dimensión ética dos contidos desta área, derivando comportamentos que melloren as relacións humanas e o respecto ao medio ambiente, e estimulando o rigor metódico e crítico nos traballos propostos. O proceso de ensino-aprendizaxe para as ciencias está formado por un conxunto de actividades incluídas nos tres ámbitos de contido, cada unha con finalidades didácticas diferentes. A súa aprendizaxe non é illado, senón que constitúe un todo coherente no que os diferentes contidos compleméntanse. Se pon en práctica un proceso de traballo holístico, que permita usar os elementos didácticos que compoñen unha unidade en diferentes situacións de aprendizaxe. Polo tanto, trátase de aplicar diferentes métodos: Indutivo: partir do particular e próximo ao alumno, para terminar no xeral, a través de conceptualizaciones cada vez máis complexas. Dedutivo: partir do xeral, para concluír no particular, na contorna próximo ao alumno. Indagatorio: mediante a aplicación do método científico. Activo: baseado na realización de actividades por parte do alumno. Explicativo: baseado en estratexias de explicación. Participativo: convidando ao debate. Mixto: tendente a unir nunha mesma unidade didáctica a práctica de máis dun dos métodos anteriores.

Procedementos de avaliación Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva 1.Trátase de avaliar se o alumnado identifica os principais argumentos que permiten o desenvolvemento das teorías científicas. 2. Identificar algunhas propiedades de diversos materiais cotiáns, como a masa, o volume, a densidade, os estados en que se presentan, os seus cambios, e planificar e desenvolver procedementos para coñece las. Preténdese comprobar que o alumnado é capaz de recoñecer e medir algunhas propiedades da materia utilizando experiencias sinxelas que lle permitan investigar as súas características e identificar os cam bios de estado que experimenta, ao mesmo tempo que se valora a planificación, a posta en práctica, o tratamento dos datos e a elaboración de conclusións. 3. Identificar algunhas propiedades de diversos materiais cotiáns, relacionándoos co uso que se fai deles, e diferenciar mesturas de substancias puras. Trátase de saber se o alumnado relaciona o uso dos materiais na construción de obxectos coas súas pro piedades, e se é capaz de diferenciar as mesturas de substancias puras así como de utilizar técnicas de separación sinxelas. Valorarase a planificación, posta en práctica e comunicación

Memoria de


das técnicas empregadas, así como a identificación das propiedades diferenciadoras. 4. Participar activamente na construción, comunica ción e utilización do coñecemento científico. Trátase de comprobar que o alumnado se implica persoalmente na propia aprendizaxe, realizando o esforzo necesario, valorándose a reflexión sobre os propios procesos de aprendizaxe das ciencias desde a apropiación dos obxectivos ata a utilización de criterios de realización para autocorrixirse no caso de que sexa necesario. 5. Identificar a presenza da enerxía nas transformacións e cambios que teñen lugar no noso contorno, valorando a importancia para a socie - dade e as reper cusións para o ambiente de diferentes fontes de ener xía. Preténdese avaliar se o alumnado é capaz de recoñecer a presenza da enerxía en procesos da vida cotiá, se enumera diferentes fontes de enerxía, e se é quen de utilizar criterios para clasificalas. Valorarase se asocia a eficiencia e o aforro enerxético coa utilización res ponsable da enerxía cara a contribuír ao futuro sustentable. 6. Identificar situacións prácticas de equilibrio e desequilibrio enerxético e os efectos da calor sobre os corpos. Preténdese comprobar se o alumnado diferencia calor de temperatura na análise enerxética de situa cións prácticas sinxelas. Valorarase se sabe utilizar o termómetro, se coñece o seu fundamento e se identifica situacións de equilibrio ou desequilibrio enerxético. 7.Explicar fenómenos cotiáns referidos á transmisión da luz e do son, e reproducir experimentalmente algúns deles. Este criterio busca avaliar se o alumnado é capaz de utilizar as propiedades da luz para interpretar a reflexión e a refracción da luz e describir o funcionamento dalgúns aparellos ópticos; e para o son fenómenos como o eco. Valorarase se identifica as repercusións da contaminación acústica e luminosa e formula propostas de solucións. 8. Participar de forma construtiva en situacións de comunicación relacionadas coa construción do coñe cemento científico, respectando as normas que fan posible o intercambio. Trátase de comprobar se o alumnado é capaz de escoitar, respectar as opinións alleas, chegar a acor dos, achegar opinións razoadas nos traballos en grupo, debates, exposicións... Distinguir entre reflexión e refracción e entre eco e reverberación Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán o longo do curso son: a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio 0s Instrumentos a) Preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar en cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet

Memoria de


e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación: As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Exames: 90% Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Actitude : 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade ao final do curso.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo Centro. Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente Neste curso non existe a posibilidade de alumnos coa materia pendente.

Materiais e recursos didácticos Os alumnos utilizarán o libro de texto, os apuntes dados polo profesor e todo o relacionado co material de Laboratorio, asi como o material informático adecuado.

Temas transversais Un dos aspectos máis innovadores da Reforma constitúeo a inclusión da transversalidade no currículo escolar. O mundo que nos tocou vivir demanda hoxe, cada vez máis, uns modelos educativos nos que se fomenten actitudes favorables á mellora da persoa e que contribúan á construcción dunha sociedade cimentada nunhas relacións sociais máis humanas, xustas e solidarias. Dende o ámbito da educación, a resposta a este desafío tradúcese na incorporación dos temas transversais ás distintas áreas do currículo, de xeito que este novo sentido humanista da vida impregne os contidos da nosa disciplina. Os temas transversais integrámolos dentro dos contidos dunha forma normal, ben ó formular unha actividade ou ó introducir un exemplo. Preténdese non só a aprendizaxe dunha materia, senón tamén a educación integral do alumnado por medio do tratamento dos temas transversais. Os temas transversais, incorporados e desenvolvidos ó longo da secuenciación de contidos, son: * Educación moral e cívica - Concibir a ciencia como un medio ó servicio da sociedade, respectando, ó mesmo tempo, os valores esenciais das persoas. - Analizar criticamente, dende un punto de vista moral, a relación existente entre avances científicos (aumento de medios técnicos) e as súas repercusións na diminución de posibilidades de postos de traballo. - Analizar criticamente as achegas da ciencia ó mundo do ocio. Repercusións morais e sociais. - Valorar positivamente o traballo manual xunto co traballo intelectual, como medios de proxección e realización persoal. * Educación para a paz - Crear hábitos de respecto e tolerancia ante as ideas dos demais. - Adoptar unha actitude de perseveranza para vencer as dificultades, así como de solidariedade ante as dificultades dos demais. *Educación para a saúde. Educación sexual - Coñecer e aplicar as normas de seguridade no traballo no laboratorio. - Concienciarse das repercusións sociais e persoais, ante a falta de toma de precaucións, en materia de seguridade e hixiene no traballo. - Crear sentido de disciplina e orde no traballo do laboratorio.

Memoria de


* Educación para a igualdade de oportunidades de ambos os sexos - Fomentar a igualdade e a non discriminación por razón de sexo, raza, etc., a través do achegamento e o desenvolvemento do feito científico. - Utilizar o método de traballo en equipo, para estimular a convivencia e asumir o reparto de tarefas e responsabilidades, sen distinción entre rapazas e rapaces. - Desenvolver a capacidade de autoestima ante a satisfacción persoal que produce a realización das prácticas no laboratorio. * Educación ambiental - Intentar crear no alumnado unha actitude de sensibilización ante os problemas de deterioro do ambiente, así como de colaboración ante as solucións preventivas que se propoñen. - Iniciar a devandita colaboración no contorno persoal e escolar do alumnado. *Educación do consumidor - Amosar curiosidade polas innovacións científicas, para incorporalas racionalmente ó medio de vida. *Educación vial - Comprender a importancia dos medios de transporte. Comprender a utilidade dos distintos

Actividades complementarias e extraescolares previstas Os alumnos/as visitarán algunhas das exposicións de carácter científico, que teñen lugar na cidade, ao longo do curso.

Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade garda unha estreita relación co ensino personalizada, a cal supón que no proceso educativo téñanse en conta as características individuais dos alumnos/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferencias entre os individuos, diferencias que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas como nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. É certo que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidadesde integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais, de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, converténdose nun instrumento de nivelamento social. A ESO, dentro da súa oferta académica, contempla unha serie de respostas para atender ás necesidades individuais do alumnado. Esa atención afecta de modo especial aos alumnos pertencentes a minorías étnicas e culturais (inmigrantes...) ou a aqueles con necesidades educativas especiais. Basicamente, contemplamos tres tipos de medidas: adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular e programas de garantía social. Para conseguir que os alumnos acaden os obxectivos será conveniente: - Ter en conta os coñecementos previos dos alumnos, o que implica, en ocasiones, partir de máis atrás para paliar as deficiencias iniciais de aprendizaxe. - Facer recuperacións nas que se contemplen unicamente os contidos mínimos. As actividades de reforzo e recuperación deben integrarse na dinámica normal da clase. "Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.

Despois de cada avaliación o departamento reunirase para facer unha análise e valoración dos resultados obtidos. En función dosmesmos, tratarase de detectar os problemas existentes no proceso de ensino-aprendizaxe e buscar posibles solucións.

Na memoria de fin de curso o Departamento volverá facer unha análise e valoración dos resultados e da programación.

"Plan Lector"

Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro. Non se reproduce nesta programación xa que está a disposición de quen desexe coñecelo.

Memoria de


" Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real en situacións de aula.

Memoria de



Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)


Editorial Autor








Temas transversais



Memoria de


Memoria de



FÍSICA Y QUÍMICA

Cód.

CURSO E GRUPO

3º (A, B, C, )

PROFESOR/A (ES/AS)

Gumersindo Fernández López


Editorial Autor

Mº Carmen Vidal Fernández y otros Santillana 2015.Serie Investiga.Proyecto Saber Hacer

Obxectivos xerais do curso • "Contribución da materia á adquisición das competencias básicas" A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza teñen unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativos ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: a partir da discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo das mesmas, que axude a comprender e a coutar as situacións expostas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados. Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén sono as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio ambiente. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento das grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar para o logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais expostos O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cidadá está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científicoca. En segundo lugar, o coñecemento de como producíronse determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor da mesma contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón afrontar problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia.

Memoria de


"Obxetivos xerais da materia" Comprender e expresar mensaxes científicos utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, así como outros sistemas de notación e de representación, como diagramas, gráficas, tablas, etc. • Describir as características fundamentais da metodoloxía científica. • Coñecer alguns instrumentos de medida sinxelos e a sua utilización. • Describir a electricidade como unha propiedade da materia que nos permite estudiar a estructura interna dos átomos. • Explicar o modelo atómico de Rutherford e as consecuencias da estructura atómica que dél se deducen. • Deducir do modelo as distintas estructuras atómicas posibles e a sua ordenación na tabla periódica. • Definir as interaccions entre cargas e deducir as causas da corriente eléctrica. • Comprender o funcionamento dos circuitos elementais, describir as magnitudes relacionadas, e deducir a ley de Ohm. • Describir, a partir de experiencias, os efectos da corriente eléctrica, especialmente o térmico e o magnético e as aplicacions que estes efectos teñen no fogar e na industria. • Definir os conceptos de mezcla e disolución, indicando os distintos tipos, características e propiedades. • Coñecer os cambios químicos e as leis fundamentais que os rixen, os tipos de reaccions e de compostos químicos, así como a aplicación da química á industria e as súas consecuencias. • Coñecer as relacions existentes entre enerxía e tecnoloxía • Valorar todas aquelas aportacions técnicas, sociais, científicas, etc., encamiñadas a conseguir un mellor aproveitamentoento da enerxía.

Contidos (Bloques) temporalizados por avaliacións Na 1ª Avaliación impartiranse os bloques 1 e 3 Na 2ª Avaluación impartirase o bloque 2 Na 3ª Avaluación impartiranse os bloques 3 e 4 VINCULACIÓN ENTRE OBXECTIVOS,CONTIDOS,CRITERIOS DE AVALIACIÓN,ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE Bloque 1. A actividade científica Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave f B1.1Método Científico:etapas B1.1 Recoñecer e identificar as cac- FQB1.1Formula hipóteses para explicar fenómenos CAA h B1.2Utilización das tecnoloxías terísticas do Método Científico. cotiáns utilizando teorías e métodos científicos. CMCCT da información e da comunicación FQB1.1.2Rexistra observacións,datos e resultados CCL de maneira ordenada e rigorosa,e comunícaos oralmente CMCCT e por escrito,utilizando esquemas,gráficos,táboas e expresións matamáticas. f B1.3Aplicación da ciencia á vida B1.2Valorar a investigación científi- FQB1.2.1Relaciona a investigación científica coas aplicacións CAA m cotiá e á sociedade ca e o seu impactona industria e no tecnolóxicas na vida cotiá. CCEC desenvolvemento da sociedade. CMCCT f B1.4Medida de magnitudes Siste- B1.3Aplicar os procedementos cien- FQB1.3.1Establece relacións entre magnitudes e unidades, uti- CMCCT ma Internacional de Unidades. tíficos para determinar magnitudes e lizando preferentemente o Sistema Internacional de Unidades Notación científica expresar os resultados co erro corres- e a notación científica para expresar os resultados correctamente. B1.5Erros pondente. B1.6Traballo no laboratorio FQB1.3.2Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da CAA vida cotiá empregando o material e instrumentos apropiados, e CMCCT expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades f B1.6Traballo no laboratorio B1.4Recoñecer os materiais e instru- FQB1.4.1Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio CMCCT mentos básicos presentes no laboratorio e coñece a súa forma de utilización para a realización de experien- de Física e de Química,e describir e res- cias,respectando as normas de seguridade e identificando actitudes pectar as normas de seguridade e de eli- e medidas de actuación preventivas. minación de resíduos para a protección ambiental. e B1.7Procura e tratamento de B1.5Interpretar a información sobre temas FQB1.5.1Selecciona,comprende e interpreta información salienta- CAA f información científicos de carácter divulgativo que apa- ble nun texto de divulgación científica,e transmite as conclusións CCL h B1.2Utilización das tecnoloxías rece en publicacións e medios de comuni- obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. CMCCT da información e da comunicación cación. FQB1.5.2Identifica as principais características ligadas á fiabilida- CD de e á obxectividade do fluxo de información existente en internet CSC e noutros medios dixitais. b B1.1Método científico.etapas B1.6Desenvolver pequenos traballos de FQB1.6.1Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún CAA e B1.2Utilización das tecnoloxías investigación en que se poña en práctica tema obxecto de estudo aplicando o método científico e utilizando CCL

Memoria de


f información e da comu- a aplicación do método científico e a as TIC para a procura e a selección de información CD nicación. utilización das TIC. e presentación de conclusións. CMCCT g B1.4Medida de magnitudes h Sistema Internacional de Unidades. Notación científica CSIEE i B1.5Erros FQB1.6.2 Participa,valora,xestiona e respecta o traballo CSIEE B1.6Traballo no laboratorio individual e en equipo. CSC B1.8Proxecto de investigación

Bloque 2 . A Materia

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave f B2.1Estructura atómica Mo- B2.1Recoñecer que os modelos atómicos FQB2.1.1 Representa o átomo,a partir do número atómico CCEC delos atómicos. son instrumentos interpretativos de diferen- e o número másico,utilizando o modelo planetario. CMCCT tes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da FQB2.1.2 Describe as características das partículas subató- CMCCT estructura interna da materia. micas básicas e a súa localización no átomo. FQB2.1.3 Relaciona a notación zXA co número atómico e CMCCT o número másico,determinando o número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. f B2.2Isótopos B2.2Analizar a utilidade científica e tecnoló- FQB2.2.1 Explica en que consiste un isótopo e comenta apli- CMCCT m B2.3Aplicacións dos isótopos xica dos isótopos radioactivos. cacións dos isótopos radioactivos,a problemática dos resíduos CSC orixinados e as solucións para a súa xestión. f B2.4Sistema Priódico dos B2.3Interpretar a ordenación dos elementos FQB2.3.1 Xustifica a actual ordenación dos elementos en grupos CMCCT l elementos. na táboa periódica e recoñecer os máis rele- e períodos na táboa periódica. vantes a partir dos seus símbolos. FQB2.3.2 Relaciona as principais propiedades de metais, non CMCCT metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia o gas no- bre mais próximo. f B2.5Unións entre átomos: B2.4Describir como se unen os átomos para FQB2.4.1 Explica o proceso de formación dun ión a partir do CMCCT moléculas e cristais. formar estructuras mais complexas e explicar átomo correspondente,utilizando a notación adecuada para a B2.6Masas atómicas e as propiedades das agrupacións resultantes. súa representación. moleculares FQB2.4.2 Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso CMCCT frecuente e calcula as súas masas moleculares. e B2.7Elementos e compostos B2.5Diferenciar entre átomos e moléculas e FQB2.5.1 Recoñece os átomos e as moléculas que compoñen CMCCT f de especial interese con apli- entre elementos e compostos en substancias substancias de uso frecuente, e clasifícaas en elementos ou com- m cacións industriais, tecnolóxi- de uso frecuente e coñecido. postos, baseándose na súa fórmula química. o cas e biomédicas. FQB2.5.2 Presenta,utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións CAA,CSIEE dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir CCL, CD dunha procura guiada de información bobliográfica e dixital. CMCCT f B2.8Formulación e nomen- B2.6Formular e nomear compostos binarios FQB2.6.1 Utiliza a linguaxe química para nomear e formular com- CCL clatura de compostos binarios seguindo as normas IUPAC. postos binarios seguindo as normas IUPAC. CMCCT seguindo as normas IUPAC.

Bloque 3. Os cambios

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

f B3.1Reacción química B3.1Describir a nivel molecular o proceso FQB3.1.1 Representa e interpreta unha reacción química a partir da CMCCT polo que os reactivos se transforman en teoría atómico-molecular e a teoría de colisións. productos,en termos da teoría de colisións. b B3.2Cálculos estequiométricos B3.2Deducir a lei de conservación da masa FQB3.2.1 Recoñece os reactivos e os productos a partir da represen- CMCCT sinxelos. e recoñecer reactivos e productos a través tación de reaccións químicas sinxelas e comproba experimentalmente f B3.3Lei de conservación da de experiencias sinxelas no laboratorio ou que se cumpre a lei de conservación da masa. masa. de simulacións dixitais. FQB3.2.2 Realiza os cálculos estequiométricos necesarios para a ve- CMCCT rificación da lei de conservación da masa en reaccións químicas sinxelas. f B3.4Velocidade de reacción B3.3Comprobar mediante experiencias sin- FQB3.3.1 Propón o desenvolvemento dun experimento sinxelo que per- xelas de laboratorio a influencia de determi- mita comprobar o efecto da concentración dos reactivos na velocidade de nados factores na velocidade das reaccións formación dos productos dunha reacción química e xustifica este efecto químicas. en termos da teoría de colisións. FQB3.3.2 Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa signi- CMCCT ficativamente na velocidade da reacción. e B3.5A química na sociedade B3.4Valorar a importancia da industria quí- FQB3.4.1 Describe o impacto ambiental do dióxido de carbono, os óxi- CMCCT f e o ambiente. mica na sociedade e a súa influencia no am- dos do xofre, os óxidos de nitróxeno e os CFC e outros gases de efecto CSC h biente. invernadoiro, en relación cos problemas ambientais de ámbito global. m FQB3.4.2 Defende razoadamente a influencia que o desenvolvemento CMCCT da industria química tivo no progreso da sociedade, a partir de fontes CSC científicas de distinta procedencia.

Bloque 4.Enerxía


Memoria de


e B4.1Fontes de B4.1Identificar e comparar as fontes FQB4.1.1 Compara as principais fontes de CMCCT f enerxía. de enerxía empregadas na vida diaria enerxía de consumo humano a partir da dis- CSC g nun contexto global que implique as- tribución xeográfica dos seus recursos e os h pectos económicos e ambientais. efectos ambientais. m FQB4.1.2 Analiza o predominio das fontes CCL de enerxía convencionais fronte ás alterna- CMCCT tivas,e argumenta os motivos polos que estas últimas aínda non están suficientemente explotadas. f B4.2Uso racional B4.2Valorar a importancia de realizar FQB4.2.1 Interpreta os datos comparativos CMCCT m da enerxía. un consumo responsable das fontes sobre a evolución do consumo de enerxía mun- CSIEE enerxéticas. dial,e propón medidas que poidan contribuir ao aforro individual e colectivo. f B4.3Electricidade e B4.3Explicar o fenómeno físico da co- FQB4.3.1 Explica a corrente eléctrica como CMCCT h circuitos eléctricos. rrente eléctrica e interpretar o significado cargas en movemento a través dun conductor. Lei de Ohm. das magnitudes de intensidade de co- FQB4.3.2 Comprende o significado das mag- CMCCT rrente,diferenza de potencial e resisten- nitudes eléctricas de intensidade de corrente cia,así como as relacións entre elas. diferenza de potencial e resistencia e relació- naas entre si empregando a Lei de Ohm. FQB4.3.3 Distingue entre conductores e illantes CMCCT e recoñece os principais materiais usados como tales. b B4.4Transformacións B4.4Comprobar os efectos da electrici- FQB4.4.1 Describe o fundamento dunha má- CMCCT e da enerxía. dade e as relacións entre as magnitudes quina eléctrica na que a electricidade se trans- f B4.3Electricidade e eléctricas mediante o deseño e a cons- forma en movemento,luz,son,calor,etc,mediante g circuitos eléctricos. trución de circuitos eléctricos e electró- exemplos da vida cotiá e identifica os seus ele- Lei de Ohm. nicos sinxelos, no laboratorio ou median- mentos principais. te aplicacións virtuais interactivas. FQB4.4.2 Constrúe circuitos eléctricos con dife- CAA rentes tipos de conexións entre os seus elemen- CMCCT tos,deducindo de forma experimental as consecuencias da conexión de xeradores e receptores en serie ou en paralelo. FQB4.4.3 Aplica a lei de Ohm a circuitos sinxe- CMCCT los para calcular unha das magnitudes involucradas a partir das outras dúas e expresa o resultado en unidades do Sistema Internacional. FQB4.4.4 Utiliza aplicacións virtuais interactivas CD para simular circuitos e medir as magnitudes CMCCT eléctricas. f B4.3Electricidade e B4.5Valorar a importancia dos circuitos FQB4.5.1 Asocia os elementos principais que CMCCT circuitos eléctricos. eléctricos e electrónicos nas instalacións forman a instalación eléctrica típica dunha vi- Lei de Ohm. eléctricas e instrumentos de uso cotián, venda cos compoñentes básicos dun circuito B4.5Dispositivos elec- describir a súa función básica e identifi- eléctrico. trónicos de uso fre- car os seus compoñentes. FQB4.5.2 Comprende o significado dos símbolos CMCCT cuente. e das abreviaturas que aparecen nas etiquetas de dispositivos eléctricos. FQB4.5.3 Identifica e representa os compoñen- CMCCT tes máis habituais nun circuito eléctrico(conductores,xeradores,receptores e elementos de control) e describe a súa correspondente función. FQB4.5.4 Recoñece os compoñentes electróni- CMCCT cos básicos e describe as súas aplicacións prác- ticas e a repercusión da miniaturización do mi- crochip no tamaño e no prezo dos dispositivos. f B4.6Tipos de enerxía. B4.6Describir a forma en que se xera FQB4.6.1 Describe o proceso polo que distintas CMCCT h B4.4Transformacións a electricidade nos distintos tipos de fontes de enerxía se transforman en enerxía eléc- da enerxía. centrais eléctricas,así como o seu trans- trica nas centrais eléctricas,así como os métodos B4.7Aspectos industriais porte aos lugares de consumo. de transporte e almacenaxe desta. da enerxía.

Contidos mínimos esixibles BLOQUE 1: A ACTIVIDADE CIENTÍFICA 1. Coñece e aplica a metodoloxía científica a investigacións sinxelas 2. Utiliza as unidades fundamentais do SI e coñece as unidades derivadas. 3. Opera cos múltiplos e submúltiplos das unidades. 4. Utiliza os instrumentos de medida axeitadamente e expresa os resultados coas unidades correspondentes. 5. Coñece os conceptos de precisión e sensibilidade dos aparellos de medida. 6. Distingue entre erros sistemáticos e accidentais e sabe calcular o valor medio dunha serie de medidas. 7. Sabe calcular erro absoluto e relativo dunha medida. 8. Sabe expresar correctamente o valor dunha medida. BLOQUE 2: A MATERIA 1. Coñece a relación existente entre as cargas eléctricas e a constitución da materia. 2. Describe os diferentes modelos atómicos. 3. Indica as diferenzas principais entre protón, neutrón e electrón. 4. Define número atómico e número másico. 5.Calcula o número de protóns, neutróns e electróns a partires do número atómico e do número másico. 6. Coñece a existencia de isótopos e iones e distíngueos dos átomos. 7. Calcula a masa atómica dun elemento a partires da masa dos isótopos e da sua abundancia. 8. Distingui un elemnto químico dun composto.

Memoria de


9. Clasifica elementos en metais e non metais. 10. Coñece o nome e o simbolo dos elementos químicos mais usuais. 11. Determina cal é o criterio de clasificación dos elementos no sistema periódico. 12. Sabe situar no sistema periódico os elementos mais significativos. 13. Sabe formular os compostos binarios. BLOQUE 3: CAMBIOS QUÍMICOS 1. Diferenza entre cambios físicos e cambios químicos. 2. Diferenza elementos e compostos. 3. Enuncia e comprende a lei de conservación da masa. 4. Recoñece que a materia está formada por átomos. 5. Coñece a leis que rixen as reaccións químicas. 6. Representa unha reacción química sinxela por medio da correspondente ecuación química. 7. Recoñece exemplos sinxelos de reaccións químicas de descomposición, sínteses, substitución e precipitación. 8. Comproba mediante experiencias sinxelas a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións. BLOQUE 4: ENERXÍA 1. Identifica as fontes de enerxía empregadas na vida diaria 2. Valora a importancia dun consumo responsable de enerxía 3. Explica o fenómeno físico da corrente eléctrica e interpreta o significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como a relación entre elas.Lei de Ohm. 4. Comproba as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante o deseño de circuitos eléctricos ou electrónicos sinxelos.

Metodoloxía didáctica A aprendizaxe concíbese como un troco de esquemas conceptuais por parte de quen aprende. Pártese, pois, da aceptación de que os alumnos e as alumnas posúen esquemas previos de interpretación da realidade. A organización dos contidos ten presente a propia natureza da ciencia como actividade construtiva e en permanente revisión. Deste modo, o que se aprende depende fundamentalmente do xa aprendido (coñecementos previos), e, por outra beira, quen aprende constrúe o significado do aprendido a partir da propia experiencia, é dicir, a partir da súa actividade cos contidos de aprendizaxe e coa súa aplicación a situacións familiares. A organización dos contidos conceptuais ten presentes os catro eixes fundamentais que sinala o currículo: materia, enerxía, interacción e troco. Iso permitirá un estudo da ciencia coherente e articulado. Os contidos procedimentales engloban aqueles que se relacionan coa comprensión da ciencia, coa aplicación do método científico e a adquisición de técnicas instrumentais propias. Estes serán un recurso que realzará o papel activo e de construción cognitiva por parte do alumno. As actitudes e valores, xunto aos temas transversais, descubrirán a dimensión ética dos contidos desta área, derivando comportamentos que melloren as relacións humanas e o respecto ao medio ambiente, e estimulando o rigor metódico e crítico nos traballos propostos. O proceso de ensino-aprendizaxe para as ciencias está formado por un conxunto de actividades incluídas nos tres ámbitos de contido, cada unha con finalidades didácticas diferentes. A súa aprendizaxe non é illado, senón que constitúe un todo coherente no que os diferentes contidos compleméntanse. Se pon en práctica un proceso de traballo holístico, que permita usar os elementos didácticos que compoñen unha unidade en diferentes situacións de aprendizaxe. Polo tanto, trátase de aplicar diferentes métodos: Indutivo: partir do particular e próximo ao alumno, para terminar no xeral, a través de conceptualizaciones cada vez máis complexas. Dedutivo: partir do xeral, para concluír no particular, na contorna próximo ao alumno. Indagatorio: mediante a aplicación do método científico. Activo: baseado na realización de actividades por parte do alumno. Explicativo: baseado en estratexias de explicación. Participativo: convidando ao debate. Mixto: tendente a unir nunha mesma unidade didáctica a práctica de máis dun dos métodos anteriores.

Procedementos de avaliación Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva 1. Participar activamente na construción, comunica ción e utilización do coñecemento científico.Trátase de comprobar que o

Memoria de


alumnado se implica persoalmente na propia aprendizaxe, realizando o esforzo necesario, valorando a reflexión sobre os propios procesos de aprendizaxe das ciencias desde a apropiación dos obxectivos ata a utilización de crite rios de realización para autocorrixirse,no caso de que sexa necesario 2. Identificar fenómenos eléctricos e magnéticos cotiáns valorando as repercusións da electricidade no alumnado é capaz de realizar experiencias eléctricas e magnéticas, explicalas cualitativamente co concepto de carga,mostrando o seu coñecemento da estrutura eléctrica da materia.Valorarase tamén se é capaz de utilizar instrumentos sinxelos e é consciente das repercusións dos coñecementos sobre a electricidade e a necesidade da eficiencia e do aforro enerxético. 3. Analizar a evolución do modelo atómico ao introducir a natureza eléctrica da materia e identificar as aplicacións de substancias radioactivas.Trátase de comprobar que o alumnado comprende que os cambios nos modelos da materia teñen como obxectivo a procura de explicacións das súas propiedades e dos fenómenos cotiáns. Tamén se trata de comprobar se valora as aplicacións da radioactividade, principalmente en medicina,mediante a participación en traballos, debates, etc. sobre elas e se xustifica as medidas de protección. 4. Interpretar e representar reaccións químicas utilizando o modeloatómico-molecular, así como para xus tificar a conservación da masa en sistemas pechados.Este criterio pretende comprobar que o alumnado identifica experimentalmente a reacción química como proceso en que unhas substancias se transforman noutras novas, onde se conserva a masa e o ele mento químico;que saben xustificala co modelo elemental de reacción e que son quen de representalas de xeito verbal, gráfico e simbólico. Valorarase tamén se coñecen a súa importancia na mellora da calidade de vida das persoas e as posibles repercusións negativas sobre o contorno, sendo conscientes da relevancia e responsabilidade de todos para a protección doambiente e a saúde das persoas. Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e)Revisión dos resultados da búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados Os Instrumentos a) Preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación: As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Exames: 90% Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Actitude : 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade ao final do curso.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo

Memoria de


centro

Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente Estas actividades serán levadas a cabo na propia aula e polo profesor encargado de impartir a materia neste curso, segundo indica a lexislación vixente. Os alumnos matriculados en 3ºDC e que teñan pendentes as Ciencias da Natureza de 2ºESO, farán uns caderniños de recuperación que entregarán cun calendario previamente establecido.Tamén teñen a opción de presentarse aos exames de pendentes da asignatura.

Materiais e recursos didácticos BLOQUE 1: INTRODUCIÓN AO MÉTODO CIENTÍFICO 1) Manexo de instrumentos de medida: flexómetro, calibre, balanza, termómetro e cronometro. 2) Medida de masas. Medida de volumes cunha probeta con auga. Medida da densidade de sólidos. BLOQUE 2: ESTRUCTURA DA MATERIA 1)Utilización de táboas periódicas para a identificación dos simbolos dos elementos. 2)Realización de prácticas sinxelas para comprobar a natureza eléctrica da materia. BLOQUE 3: CAMBIOS QUÍMICOS 1) Manexo de material elemental de laboratorio 2) Realizar reaccións químicas sinxelas nas que se vexa un desprendemento de gas, unha mudanza de cor, etc. BLOQUE 4: ENERXÍA 1) Circuitos eléctricos sinxelos 2) Aplicacións virtuais interactivas Para todos os temas: - Libro de texto - Libros de consulta - Revistas científicas - Video/TV/Internet - Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación - Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación

Temas transversais Os alumnos/as investigarán nas fontes habituais de información (libros, revistas, internet, etc ) desenvolvendo o tema proposto en cada caso BLOQUE 1: INTRODUCIÓN AO MÉTODO CIENTÍFICO A Revolución Francesa e o sistema métrico decimal Preténdese que alumnos e alumnas comprendan o significado que A Revolución Francesa tivo para o desenvolvemento da ciencia da medida, analizando a utilización obrigatoria para toda Francia, a partir de este acontecemento histórico, do sistema métrico decimal, para acabar co caos das medidas que se utilizaban por entón. Actualmente é baséea do sistema de unidades, o denominado Sistema Internacional (SE). Deste modo, os estudantes poderán comprender e valorar a influencia que feitos acaecidos séculos atrás teñen sobre as accións que desenvolvemos actualmente. BLOQUE 2: ESTRUCTURA DA MATERIA Isótopos radioactivos e contaminación O afundimento nas costas de Bermudas dun submarino nuclear soviético, con dous reactores nucleares e varios mísiles de longo alcance a bordo permítenos abordar o tema da xestión de isótopos radioactivos como o plutonio-240 ou o uranio-235.

Memoria de


Neste caso, sen que ninguén poida facer nada para evitalo, os restos espalládevos polo fondo mariño da nave siniestrada están liberando cantidades cada vez maiores de materiais radioactivos ao medio que rodéaos, incluído o tóxico e perigoso plutonio-240 que encerraban os mísiles nucleares. É unha noticia de acade que debe servir para que os estudantes tomen conciencia da realidade en que vivimos e dos problemas que se derivan da manipulación destas substancias BLOQUE 3 E 4: CAMBIOS QUÍMICOS E ENERXÍA As pilas Un vaso transforma a enerxía dunha reacción química en enerxía eléctrica. Hai pilas de “usar e tirar” e pilas recargables. Para 1800, Volta deseña o primeiro vaso. Para 1868, Leclanché deseñou un modelo, que con lixeiras modificacións, é o vaso cilíndrica actual (pila seca ou salina). Ademais temos: Pila alcalina, versión mellorada da anterior, na que se substitúe o cloruro amónico por hidróxido de potasio. O recipiente é de aceiro e o zinc sitúase agora no centro. A cantidade de mercurio empregada para regularizar a descarga é maior que na seca ou salina Pila botón ou pila de mercurio, o polo negativo é unha amálgama de zinc e o positivo é de aceiro en contacto cunha pasta de hidróxidos de potasio yzinc e de óxido de mercurio (II). Ten máis mercurio, polo que é máis contaminante. Pódese construír cun tamaño moi reducido. Pilas recargables, o polo negativo é unha lámina de cadmio e o positivo unha lámina de hidróxido de níquel (III). Ambas están enroladas e separadas por láminas empapadas nunha papa de hidróxido de potasio. A súa vida útil comporta varios ciclos de carga e descarga. Hai que desfacerse das pilas con responsabilidade ecolóxica.

Actividades complementarias e extraescolares previstas Os alumnos/as visitarán algunhas das exposicións de carácter científico, que teñen lugar na cidade, ao longo do curso.

Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade garda unha estreita relación co ensino personalizada, a cal supón que no proceso educativo téñanse en conta as características individuais dos alumnos/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferencias entre os individuos, diferencias que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas como nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. É certo que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidadesde integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais, de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, converténdose nun instrumento de nivelamento social. A ESO, dentro da súa oferta académica, contempla unha serie de respostas para atender ás necesidades individuais do alumnado. Esa atención afecta de modo especial aos alumnos pertencentes a minorías étnicas e culturais (inmigrantes...) ou a aqueles con necesidades educativas especiais. Basicamente, contemplamos tres tipos de medidas: adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular e programas de garantía social. Para conseguir que os alumnos acaden os obxectivos será conveniente: - Ter en conta os coñecementos previos dos alumnos, o que implica, en ocasiones, partir de máis atrás para paliar as deficiencias iniciais de aprendizaxe. - Facer recuperacións nas que se contemplen unicamente os contidos mínimos. As actividades de reforzo e recuperación deben integrarse na dinámica normal da clase. "Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.

Memoria de




"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro. Non se expón nesta programación xa que está a disposición de que desexe consultalo. " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.

Memoria de



Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)


Editorial Autor








Temas transversais



Memoria de



DC (ÁMBITO CIENTÍFICO)

Cód.

CURSO E GRUPO

DIVERSIFICACIÓN CURRICULAR

PROFESOR/A (ES/AS)

MªPaz Alonso Blanco


Editorial Editex Autor F.González

Obxectivos xerais do curso "Contribución da materia á adquisición das competencias básicas" A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza teñen unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativos ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: a partir da discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo das mesmas, que axude a comprender e a coutar as situacións expostas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados. Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén sono as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio ambiente. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento das grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar para o logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais expostos O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cidadá está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científicoca. En segundo lugar, o coñecemento de como producíronse determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor da mesma contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón afrontar problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. "Obxetivos xerais da materia" a) Comprender e producir mensaxes orais e escritos con propiedade, autonomía e creatividade, así como outros sistemas de notación e de representación, como diagramas, gráficas, tablas, etc; utilizando-os para se comunicar e para organizar os propios

Memoria de


pensamentos matemáticos e das ciencias da natureza. b) Interpretar con propiedade, autonomía e creatividade mensaxes que utilicen códigos matemáticos, científicos e técnicos, co fin de enriquecer as posibilidades de comunicación e reflexionar sobre os procesos implicados no seu uso. c) Obter e seleccionar información utilizando as fontes que habitualmente se atopan dispoñíbeis, trata-la de forma autónoma e crítica, con unha finalidade previamente establecida e transmiti-la aos demais de maneira organizada e intelixible. d) Elaborar estratexias de identificación e resolución de problemas sinxelos nos diversos campos do coñecemento científico, mediante procedementos intuitivos e de razoamento lóxico, contrastándoas e reflexionando sobre o proceso seguido. e) Analizar os mecanismos básicos que rexen o funcionamento do medio físico, valorar as repercusións que sobre el teñen as actividades humanas e contribuír activamente á defensa, conservación e mellora do mesmo como elemento determinante da calidade de vida. f) Coñecer e valorar o desenvolvemento científico e tecnolóxico, as súas aplicacións e a súa incidencia no seu medio físico e social. g) Coñecer e comprender os xeitos básicos do funcionamento do próprio corpo e as repercusións negativas que ten o uso de determinadas substancias (alcohol, tabaco, drogas...) ou non ter costumes correctos, tanto hixiénicos como alimenticios. h) Describir as características fundamentales de la metodología científica. i) Coñecer instrumentos de medida sencillos e a súa utilización. j) Identificar os elementos matemáticos (datos estadísticos, gráficos, planos, etc.) presentes nas fontes de información

Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións Na 1ª Avaliación impartiranse as unidades 1e 2 Na 2ª Avaliación impartirase a unidade 3 Na 3ª Avaliación impartiranse as unidades 4 e 5 1ª AVALIACIÓN UNIDADE 1: NÚMEROS, FUNCIÓNS E ... CINEMÁTICA Contidos conceptuais - Números enteiros: positivos (naturais) e negativos. - Operacións con números enteiros: adición, multiplicación, división, potencia e raíz. - Números racionais. Significado do numerador e denominador duna fracción. Fraccións equivalentes. Expresión decimal dun número racional. - Operacións con números racionais: adición, multiplicación, división, potencia e raíz. - Números reais: racionais e irracionais. - Números irracionais: decimais ilimitados e non periódicos ( �, e, 21/2, 31/2, 51/2, ... ) - Expresións alxebraicas. Operacións con expresións alxebraicas. Cuadrado dun binomio. Suma por diferencia. - Ecuacións. Resolucións de ecuacións de primeiro grado. Problemas. - Sistemas de ecuacións. Métodos de resolucións de sistemas de ecuacións: igualación, sustitución e reducción. Problemas. - Ecuacións de segundo grado. Sistemas de ecuacións de segundo grado. Problemas. - Estudio do movemento rectilíneo uniforme (MRU). Problemas. - Estudio do movemento rectilíneo uniformemente variado (MRUV). Problemas. - Estudio do movemento circular uniforme (MCU). Problemas. Contidos procedimentais - Expresión polinómica dun número enteiro (en función de 10x) - Coñecemento doutros sistemas de numeración: romano, binario, sexagesimal. - Manexo das técnicas para operar con números enteiros, tendo en conta a xerarquía das operacións. - Análise de situacións nas que se utiliza o número enteiro na vida cotiá (temperatura, nivel do mar, etc.). - Conversión de potencias en raíces e viceversa. - Manexo da calculadora como aparato útil para resolver as operacións con números. - Utilización dos métodos de suma (2/5 + 4/5 ou “2 soldados + 4 soldados”) de fraccións. - Mínimo común múltiplo e máximo común divisor. - Manexo das técnicas para a transformación de decimais en fraccións e en potencias de 10. - Cálculo de potencias de exponente: par, impar, cero e negativo. - Escritura de números en notación científica e operacións. - Operacións con potencias e raíces. - Tanto por un, tanto por cen, tanto por mil. - Divisibilidade por 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10. - Utilización do cálculo mental (dividir empezando pola esquerda, sen “caixa”; transformacións de números; descomposicións en

Memoria de


factores; etc.) - Manexo das técnicas para operar con expresións alxebraicas. - Utilización das ecuacións e os sistemas de ecuacións para o prantexamento e resolución de problemas de: relacións entre números; entre idades; proporcionalidade directa e inversa; billas que enchen depósitos; relacións xeométricas; reloxios; mesturas; móviles. - Construcción de gráficas e interpretación das mesmas. - Recoñecemento da proporcionalidade directa e inversa nunha gráfica e nun enunciado. - Identificación e interpretación da pendente e a ordenada na orixe duna recta. - Determinación de lonxitudes cunha cinta métrica e de tempos cun cronometro. - Saber achar velocidades e aceleracións coas fórmulas dos movementos RU e RUV nun plano horizontal. - Coñecemento do valor da aceleración da gravidade (g) e saber determinar alturas cun cronómetro e coa fórmula s = f(t) do MRUV (ver actividade 2). - Saber resolver problemas teóricos de MRU e MRUV: automóviles; vehículos espaciais; son (distancias coa axuda do eco ou das tormentas); radiacións electromagnéticas (distancia á Lúa, tempos de radiotransmisións); alturas de pontes, de pozos; encontro entre móviles (mismo sentido e sentidos opostos). - Saber resolver problemas de MCU. - Utilización das representacións gráficas e as funcións para a resolución de problemas de encontro de móviles. Contidos actitudinais - Curiosidade e interese polo coñecemento da historia dos números e da álxebra. - Valoración da precisión, simplicidade e utilidade da linguaxe numérica, alxebraica e gráfica, para representar, comunicar e resolver diferentes situacións da vida cotiá e do coñecemento científico. - Recoñecemento e valoración da utilización da calculadora e outros instrumentos para a realización de cálculos e investigacións numéricas e científicas. - Curiosidade e interese por enfrentarse con problemas numéricos e investigacións científicas. - Perseverancia e flexibilidade na búsqueda de solucións ós problemas. - Sensibilidade e gusto pola presentación ordenada e clara do proceso seguido e dos resultados obtidos en cálculos numéricos, alxebraicos, problemas, gráficas e investigacións científicas. - Confianza nas propias capacidades para afrontar problemas, realizar cálculos, estimacións numéricas, gráficas e investigacións científicas. - Disposición favorable á revisión e mellora do resultado de calquer cálculo ou investigación científica. - Interese e respecto polas estratexias, distintas das propias. 2ª AVALIACIÓN UNIDADE 2: A MEDIDA Contidos conceptuais - Magnitude física. ¿Qué é medir?. - Unidades físicas. O sistema internacional (SI). - Magnitudes fundamentais e magnitudes derivadas. - Múltiplos e submúltiplos das unidades fundamentais e derivadas. - Unha magnitude fundamental: a lonxitude. - Unha magnitude derivada: a superficie. - Áreas de triángulo, rectángulo, paralelogramo, círculo, etc. - Precisión dos aparatos de medida. Erro absoluto e erro relativo. Expresión da medida. - Unha magnitude fundamental: a masa. - Unha magnitude fundamental: o tempo - Unha magnitude derivada: o volume. - Unha magnitude derivada: a densidade. Densidade lineal, superficial e volumétrica. - Proporcionalidade. Escalas. - Razóns trigonométricas. O teodolito. Tanxente dun ángulo no triángulo rectángulo. - Galileo Galilei. Contidos procedimentais - Manexo da calculadora como aparato útil para traballar cos números. - Utilización das operacións con potencias de números enteiros e da notación científica nos cambios de unidades de medida. - Transformacións dunhas unidades noutras (euros-pts; mm-Gm; km2 – cm2 ; N-MN; etc) - Utilización da cinta métrica e o calibre para medir lonxitudes. - Determinación de áreas de superficies de triángulos, rectángulos, paralelogramos, círculos, trapecios, etc., coas fórmulas correspondentes e utilizando a cinta métrica e o calibre. - Deseño de métodos para medir o grosor dunha folla de papel, áreas de superficies non regulares, etc. - Utilización do cronómetro para medir tempos (período dun péndulo)

Memoria de


- Determinación de volumes de prismas, esferas, conos, pirámides, etc., coas fórmulas correspondentes e utilizando a cinta métrica e o calibre. - Determinación de volumes por inmersión en líquidos. - Determinación de masas coa balanza. - Determinación de densidades de superficie (unha folla A-4, por exemplo) medindo previamente masas e superficies. - Determinación de densidades de volume coa fórmula correspondente e medindo previamente masas e volumes. - Determinación de densidades volumétricas por medida directa (densímetros) - Comprensión das escalas. Medida de alturas. Determinación de distancias en planos e mapas. - Comprensión do concepto de tanxente dun triángulo rectángulo e utilización da calculadora para obter ángulos e tanxentes de ángulos. - Deseñar métodos para medidas de alturas ou lonxitudes co teodolito (altura da canastra de baloncesto, altura dunha árbore, altura dun edificio, anchura dun río, anchura dunha autopista, distancia á que se atopa unha antena de TV, etc) - Análise dun texto científico, película ou obra teatral (Ex: Galileo Galilei de Isaac Asimov, “Momentos estelares de la Ciencia”; Galileo Galilei de Liliana Cavani; Galileo Galilei de Berthold Brech) Contidos actitudinais - Valoración da importancia da medida para avanzar na ciencia. - Valoración da importancia do SI como sistema unificador das unidades nos distintos paises do mundo - Interese por coñecer aportacións científicas que contribuiron ó progreso da humanidade. - Respecto polas normas de seguridade no manexo de aparatos. - Trato respetuoso e axeitado dos aparatos utilizados. - Interese en traer o material a clase (libreta, boli, calculadora, etc) e na atención ás explicacións. - Respecto polas opinións dos compañeiros. UNIDADE 3: AS FORZAS Contidos conceptuais - Unha magnitude derivada: a forza. Tipos de forzas - Lei de Hooke. Magnitudes directamente proporcionais - A forza como un vector. Características dun vector. Composición (suma) de forzas: mesma dirección e sentido, sentidos opostos, rectangulares (e descomposición de forzas), calquera dirección. Métodos gráfico e analítico. - Semicírculo graduado (goniómetro). Concepto de seno, coseno e tanxente dun ángulo. - Centro de gravidade. Forza de gravidade. ¿Quen retén a nosa atmosfera?. - Centro de gravidade de corpos regulares (cículo, triángulo, rectángulo, esfera, etc.) e de corpos irregulares (cartulina irregular, corpo humano, muller embarazada, etc) - Forza peso. Nosos antípodas, ¿cara onde caen os corpos?. Diferencia entre masa e peso. - Newton. Leis da dinámica de Newton. - A lei de gravitación universal. Forza sol-terra. Forza terra-lúa. Forza entre masas. Cavendish: determinación da masa da Terra - Unha magnitude derivada: a presión. Manómetros. - Principio de Pascal. Principio de Arquímedes. - Presión atmosférica. Barómetros.Mapas do tempo. Contidos procedimentais - Diferencia entre grados sexagesimais, grados centesimais e radiáns - Utilización dun muelle e a lei de Hooke para comprender o concepto de magnitudes directamente proporcionais. - Utilización do goniómetro, das escalas e reglas graduadas para a composición de forzas. - Manexo da calculadora e das razóns trigonométricas. - Determinación de centros de gravidade de cartulinas irregulares. - Saber onde se atopa o centro de gravidade dos seres humanos, e entender por qué non debemos inclinarnos sobre unha barandilla que se atope por debaixo do noso ombligo. - Explicar como unha persoa que se inclina cara adiante, perde o equilibrio cando rebasa a súa base de sustentación. - Comprender como se pode modificar o centro de gravidade. - Saber calcular pesos, e forzas entre masas. - Coñecer cómo se chegou a determinar, por primeira vez, a masa da Terra. - Comprensión do concepto de flotación dos corpos. - Análise dun texto científico, vídeo ou película, que trate da vida e obra de Newton, Arquímedes, etc. Contidos actitudinais - Muestra disposición a plantexarse interrogantes ante a observación dos feitos e fenómenos que ocurren ó seu alrededor. - Respeta as normas de seguridade e fai un uso correcto dos recursos dos que dispon no laboratorio. - Preocúpase por incrementar e utilizar con precisión o vocabulario científico. - Muestra unha disposición favorable a participar activamente no desarrollo da clase.

Memoria de


- Recoñecemento e valoración da importancia do traballo en equipo, no diseño, a planificación e a realización de experiencias. - Interese por coñecer aportacións científicas que contribuiron ó progreso da humanidade. 3ª AVALIACIÓN UNIDADE 4: A ENERXÍA Contidos conceptuais: - Traballo e enerxía. Enerxía potencial e enerxía cinética. - Principio de conservación da enerxía. - Potencia e rendemento. - Calor e temperatura. Temperatura de equilibrio. - Estados da materia. Cambios de estado. Dilatacións. - Máquinas térmicas. - Fontes de enerxía: renovables e non renovables. - Natureza eléctrica da materia. Lei de Coulomb. - Obtención de corrente continua e corrente alterna. - Corrente eléctrica continua. Circuito eléctrico. Circuitos en serie e en paralelo. - Enerxía eléctrica e os seus usos. Contidos procedimentais - Comparación entre as diferentes fontes de enerxía empregadas en Galicia para a producción da enerxía, utilizando distintas fontes de información. - Interpretación de gráficos de comparación de consumos de distintas fontes de enerxía en lugares diversos. - Interpretación das transformacións enerxéticas. - Comprobación experimental de transformacións de enerxía en casos sinxelos. - Observación das transformacións de enerxía en visitas a centrais hidroeléctricas, térmicas, etc. - Analise comparativo das vantaxes e inconvenientes (aforro enerxético, aforro económico, etc.) das distintas formas de enerxía que se utilizan ou se poden utilizar no centro escolar. - Interpretación de gráficas que expresen relacións funcionais entre dúas variable. - Representación gráfica de relacións funcionais (prezo- enerxía consumida, diferencia de potencial- intensidade, etc. ) a partir de datos recollidos no entorno ou de experiencias. - Análise da potencia e da enerxía consumida en diferentes aparellos. - Análise do recibo de consumo eléctrico. - Identificación de sistemas en equilibrio térmico - Comprobación experimental de que nos cambios de estado a temperatura permanece constante e cálculo da cantidade de calor necesaria. - Cálculo da variación na calor que experimenta un sistema ó variar a súa temperatura empregando as unidades axeitadas. - Construcción de circuitos eléctricos sinxelos en corrente continua. - Interpretación de esquemas de circuitos eléctricos sinxelos en corrente continua. - Utilización do voltímetro e o amperímetro para a realización de medidas. - Determinación da resistencia dun circuito eléctrico sinxelo. Contidos actitudinais - Valoración das implicacións ambientais, técnicas e sociais das diversas fontes de enerxía. - Consciencia das desigualdades na producción e no consumo de enerxía entre distintos países. - Valoración crítica das vantaxes e inconvenientes do emprego das diferentes fontes de enerxía. - Valoración da importancia da electricidade para a calidade de vida. - Interese por coñecer e interpretar a información comercial relativa ó consumo doméstico de enerxía. - Respecto polas normas de seguridade no manexo de aparellos eléctricos. - Disposición favorable ó aforro de enerxía. UNIDADE 5: QUÍMICA E SOCIEDADE Contidos conceptuais: - Elementos e compostos. - Lei de conservación da masa. Leis das proporcións definidas e das proporcións múltiples. - Teoría atómica de Dalton. - Lei de Gay-Lussac sobre volumes de combinación en gases. - Hipóteses de Avogadro. - O modelo atómico de Rutherford. O descubrimento do neutrón. - Isótopos. Número atómico e número másico. - O átomo e a carga eléctrica. Ións. Anións. Catións. - O sistema periódico. Símbolos dos elementos químicos. Grupos e períodos.

Memoria de


- Metais, non metais e semimetais. - Formulación química inorgánica. - Enlace iónico. - O enIóns máis frecuentes. Substancias iónicas. - O enlace covalente. Átomos que comparten electróns. Compostos covalentes. - O enlace metálico. Propiedades dos sólidos metálicos. - Cambios físicos e cambios químicos. - Reaccións químicas. A ecuación química. Tipos de reacción química. - Masa atómica relativa. Masa molecular relativa. Concepto de mol. - Estequiometría de reaccións químicas. - Ecuación dos gases perfectos. - Disolucións. Disolucións diluídas e saturadas. Concentración (% en masa, molaridade). - A industria química. Ácido sulfúrico. Amoníaco e ácido nítrico. Fertilizantes. - Química do carbono. A súa versatilidade. Petróleos e gasolinas. - A fermentación do etanol. - Polímeros. O PVC. - Vantaxes e inconvenientes dos plásticos. Contidos procedimentais: - Clasificación dun conxunto de substancias puras en elementos e compostos. - Estudio dalgunhas das propiedades características de certos elementos e compostos químicos: osíxeno, nitróxeno, auga, dióxido de carbono, gases nobres... - Identificación do aire como unha mestura e descrición dos seus compoñentes. - Recoñecemento de que a materia está formada por átomos. - Coñecemento das orixes da teoría atómica e explicación, a partir dela, das leis ponderais - Explicación, a partir da teoría de Avogadro, da lei dos volumes de combinación. - Comprensión do modelo de Rutherford para o átomo - Determinación do número atómico e número másico dun elemento químico. - Coñecemento da existencia de isótopos e de que cada elemento químico en estado natural, é unha mestura de varios isótopos do mesmo elemento. - Saber explicar a formación de anións e catións. - Coñecemento dos principios que guían a ordenación dos elementos químicos no sistema periódico e a arquitectura electrónica dos primeiros elementos da táboa. - Identificación do nome dos elementos químicos tendo diante o sistema periódico. - Identificación do nome das distintas familias de elementos químicos, e dos metais, semimetais e non metais, tendo diante o sistema periódico. - Coñecer a formulación dos tipos de compuestos inorgánicos mais importantes. - Saber razoar o tipo de enlace, tendo en conta o número de electróns da capa máis externa do átomo. - Diferenciación das propiedades características dos compostos iónicos e dos covalentes. - Coñecemento dos compostos máis utilizados, utilizando a linguaxe química, tendo diante o sistema periódico (fórmulas dos compostos binarios e algún ternario). - Recoñecemento dos procesos químicos que se producen no noso entorno, diferenciándoos dos procesos físicos. - Realización de sinxelas reaccións químicas: obtención do sulfuro de ferro, precipitación do ioduro de chumbo, descomposición do permanganato de potasio, etc. - Representación de reaccións químicas mediante as súas correspondentes ecuacións e saber axustalas por tanteo. - Saber distinguir entre reaccións químicas de descomposición, de síntese, de substitución e de precipitación. Citar exemplos representativos de cada un destes tipos de reaccións. - Cálculo das masas atómicas relativas, de masas moleculares relativas e masas molares, a partir da fórmula dun composto. - Realización de cálculos estequiométricos: masa a masa, masa a volume, mol a volume, ecuación dos gases perfectos, cálculo de concentracións... - Saber preparar disolucións que teñan unha concentración determinada e realización de cálculos correspondentes e preparación de disolucións. - Coñecemento dalgúns procesos químicos significativos polo seu interese industrial ou biolóxico: respiración, fotosíntese... - Saber representar mediante fórmulas, algúns hidrocarburos sinxelos, alcoholes, ... identificando os compostos isómeros. - Coñecemento dalgunhas reaccións características: síntese do amoníaco, combustión dun alcano, etc. e resolución de cálculos estequiométricos. - Interpretación de gráficas relativas á producción e á distribución de productos petrolíferos - Saber manexar distintas fontes de información (prensa diaria, revistas, libros, vídeos, internet …) co obxectivo de afondar no estudio da actividade da industria química e as súas repercusións no ambiente e na calidade de vida. - Coñecer o proceso de polimerización e a utilidade que ten a escala industrial. - Identificación dos distintos tipos de plásticos e as súas vantaxes e inconvenientes.

Memoria de


Contidos actitudinais: - Interese por buscar co método experimental o coñecemento dos fenómenos naturais. - Valoración e respecto das normas de seguridade no laboratorio; e toma de conciencia dos perigos que entraña a manipulación de reactivos. - Valoración da importancia que ten o rigor en calquera experiencia científica. - Comprensión e valoración da importancia que ten a limpeza e a orde nun proceso de investigación. - Predisposición ó aforro de substancias durante a realización das experiencias e, en xeral, ó aforro de materiais, co consecuente aforro de enerxía e reducción do impacto ambiental. - Participación activa nos debates que se establecen na aula. - Interese por resolve-las dificultades que pode encontrar na comprensión da materia. - Valoración da contribución da ciencia na mellora das condicións de existencia do ser humano (fertilizantes, medicamentos, praguicidas, disolventes, plásticos ...) e dos riscos dos productos da industria química (praguicidas, explosivos, disolventes, plásticos ...). - Interese por aplica-los coñecementos científicos á conservación e á recuperación do patrimonio cultural: edificios, libros, pinturas, etc. - Cooperación cos seus compañeiros/as no traballo en equipo, responsabilizándose das tarefas que lle asignan. - Recoñecemento da importancia das regras de nomenclatura química, co fin de dispoñer dunha linguaxe universal para a identificación dos elementos e compostos químicos. - Valoración da necesidade que temos de facer un uso responsable dos plásticos, axudando á súa reciclaxe - Rexeitamento do consumo de alcohol e, en xeral, de toda substancia tóxica que altere o funcionamento do organismo. - Valoración da capacidade da ciencia para dar resposta ás necesidades da humanidade mediante a producción de materiais con novas propiedades e o incremento cualitativo e cuantitativo na producción de alimentos e medicamentos.

Contidos mínimos esixibles UNIDADE 1: NÚMEROS, FUNCIÓNS E ... CINEMÁTICA Contidos conceptuais - Números enteiros: positivos (naturais) e negativos. - Operacións con números enteiros: adición, multiplicación, división, potencia e raíz. - Números racionais. Significado do numerador e denominador duna fracción. Fraccións equivalentes. Expresión decimal dun número racional. - Operacións con números racionais: adición, multiplicación, división, potencia e raíz. - Números reais: racionais e irracionais. - Números irracionais: decimais ilimitados e non periódicos ( �, e, 21/2, 31/2, 51/2, ... ) - Expresións alxebraicas. Operacións con expresións alxebraicas. Cuadrado dun binomio. Suma por diferencia. - Ecuacións. Resolucións de ecuacións de primeiro grado. Problemas. - Sistemas de ecuacións. Métodos de resolucións de sistemas de ecuacións: igualación, sustitución e reducción. Problemas. - Ecuacións de segundo grado. Sistemas de ecuacións de segundo grado. Problemas. - Estudio do movemento rectilíneo uniforme (MRU). Problemas. - Estudio do movemento rectilíneo uniformemente variado (MRUV). Problemas. - Estudio do movemento circular uniforme (MCU). Problemas. Contidos procedimentais - Expresión polinómica dun número enteiro (en función de 10x) - Coñecemento doutros sistemas de numeración: romano, binario, sexagesimal. - Manexo das técnicas para operar con números enteiros, tendo en conta a xerarquía das operacións. - Conversión de potencias en raíces e viceversa. - Manexo da calculadora como aparato útil para resolver as operacións con números. - Mínimo común múltiplo e máximo común divisor. - Manexo das técnicas para a transformación de decimais en fraccións e en potencias de 10. - Cálculo de potencias de exponente: par, impar, cero e negativo. - Escritura de números en notación científica e operacións. - Operacións con potencias e raíces. - Tanto por un, tanto por cen, tanto por mil. - Divisibilidade por 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10. - Utilización do cálculo mental (dividir empezando pola esquerda, sen “caixa”; transformacións de números; descomposicións en factores; etc.) - Manexo das técnicas para operar con expresións alxebraicas. - Utilización das ecuacións e os sistemas de ecuacións para o prantexamento e resolución de problemas de: relacións entre

Memoria de


números; entre idades; proporcionalidade directa e inversa; billas que enchen depósitos; relacións xeométricas; reloxios; mesturas; móviles. - Construcción de gráficas e interpretación das mesmas. - Recoñecemento da proporcionalidade directa e inversa nunha gráfica e nun enunciado. - Identificación e interpretación da pendente e a ordenada na orixe duna recta. - Saber achar velocidades e aceleracións coas fórmulas dos movementos RU e RUV nun plano horizontal en nun plano inclinado, mediante caída de bolas. - Coñecemento do valor da aceleración da gravidade (g) e saber determinar alturas coa fórmula s = f(t) do MRUV. - Saber resolver problemas teóricos de MRU e MRUV: automóviles; vehículos espaciais; son (distancias coa axuda do eco ou das tormentas); radiacións electromagnéticas (distancia á Lúa, tempos de radiotransmisións); alturas de pontes, de pozos; encontro entre móviles (mismo sentido e sentidos opostos). - Saber resolver problemas de MCU. Contidos actitudinais - Curiosidade e interese polo coñecemento da historia dos números e da álxebra. - Valoración da precisión, simplicidade e utilidade da linguaxe numérica, alxebraica e gráfica, para representar, comunicar e resolver diferentes situacións da vida cotiá e do coñecemento científico. - Recoñecemento e valoración da utilización da calculadora e outros instrumentos para a realización de cálculos e investigacións numéricas e científicas. - Curiosidade e interese por enfrentarse con problemas numéricos e investigacións científicas. - Perseverancia e flexibilidade na búsqueda de solucións ós problemas. - Sensibilidade e gusto pola presentación ordenada e clara do proceso seguido e dos resultados obtidos en cálculos numéricos, alxebraicos, problemas, gráficas e investigacións científicas. - Confianza nas propias capacidades para afrontar problemas, realizar cálculos, estimacións numéricas, gráficas e investigacións científicas. - Disposición favorable á revisión e mellora do resultado de calquer cálculo ou investigación científica. - Interese e respecto polas estratexias, distintas das propias. UNIDADE 2: A MEDIDA Contidos conceptuais - Magnitude física. ¿Qué é medir?. - Unidades físicas. O sistema internacional (SI). - Magnitudes fundamentais e magnitudes derivadas. - Múltiplos e submúltiplos das unidades fundamentais e derivadas. - Unha magnitude fundamental: a lonxitude. - Unha magnitude derivada: a superficie. - Áreas de triángulo, rectángulo e círculo. - Precisión dos aparatos de medida. Erro absoluto e erro relativo. Expresión da medida. - Unha magnitude fundamental: a masa. - Unha magnitude fundamental: o tempo - Unha magnitude derivada: o volume. - Unha magnitude derivada: a densidade. Densidade lineal, superficial e volumétrica. - Proporcionalidade. Escalas. - Razóns trigonométricas. Contidos procedimentais - Manexo da calculadora como aparato útil para traballar cos números. - Utilización das operacións con potencias de números enteiros e da notación científica nos cambios de unidades de medida. - Transformacións dunhas unidades noutras (euros-pts; mm-Gm; km2 – cm2 ; N-MN; etc) - Determinación de áreas de triángulos, rectángulos e círculos. - Determinación de volumes de prismas, cilindros, esferas, conos e pirámides. - Determinación de densidades de superficie (unha folla A-4, por exemplo). - Determinación de densidades de volume. - Comprensión das escalas. Determinación de distancias en planos e mapas. - Comprensión dos conceptos de seno, coseno e tanxente dun triángulo rectángulo. Contidos actitudinais - Valoración da importancia da medida para avanzar na ciencia. - Valoración da importancia do SI como sistema unificador das unidades nos distintos paises do mundo - Interese por coñecer aportacións científicas que contribuiron ó progreso da humanidade. - Interese en traer o material a clase (libreta, boli, calculadora, etc) e na atención ás explicacións. - Respecto polas opinións dos compañeiros.

Memoria de


UNIDADE 3: AS FORZAS Contidos conceptuais - Unha magnitude derivada: a forza. Tipos de forzas - Lei de Hooke. Magnitudes directamente proporcionais - A forza como un vector. Características dun vector. Composición (suma) de forzas: mesma dirección e sentido, sentidos opostos, rectangulares (e descomposición de forzas), calquera dirección. Métodos gráfico e analítico. - Concepto de seno, coseno e tanxente dun ángulo. - Centro de gravidade. Forza de gravidade. - Centro de gravidade de corpos regulares (cículo, triángulo, rectángulo, esfera, etc.) e de corpos irregulares (cartulina irregular, corpo humano, muller embarazada, etc) - Forza peso. Diferencia entre masa e peso. - Newton. Leis da dinámica de Newton. - A lei de gravitación universal. Forza sol-terra. Forza terra-lúa. Forza entre masas. - Unha magnitude derivada: a presión. Manómetros. - Principio de Pascal. Principio de Arquímedes. - Presión atmosférica. Barómetros. Mapas do tempo. Contidos procedimentais - Diferencia entre grados sexagesimais, grados centesimais e radiáns - Comprender o concepto de magnitudes directamente proporcionais. - Manexo da calculadora e das razóns trigonométricas. - Saber onde se atopa o centro de gravidade dos seres humanos, e entender por qué non debemos inclinarnos sobre unha barandilla que se atope por debaixo do noso ombligo. - Explicar como unha persoa que se inclina cara adiante, perde o equilibrio cando rebasa a súa base de sustentación. - Comprender como se pode modificar o centro de gravidade. - Saber calcular pesos, e forzas entre masas. - Comprensión do concepto de flotación dos corpos. Contidos actitudinais - Amosa disposición a plantexarse interrogantes ante a observación dos feitos e fenómenos que ocurren ó seu alrededor. - Preocúpase por incrementar e utilizar con precisión o vocabulario científico. - Amosa unha disposición favorable a participar activamente no desarrollo da clase. - Interese por coñecer aportacións científicas que contribuiron ó progreso da humanidade. UNIDADE 4: A ENERXÍA Contidos conceptuais: - Traballo e enerxía. Enerxía potencial e enerxía cinética. - Principio de conservación da enerxía. - Potencia e rendemento. - Calor e temperatura. Temperatura de equilibrio. - Estados da materia. Cambios de estado. Dilatacións. - Fontes de enerxía: renovables e non renovables. - Natureza eléctrica da materia. Lei de Coulomb. - Obtención de corrente continua e corrente alterna. - Corrente eléctrica continua. Circuito eléctrico. Circuitos en serie e en paralelo. - Enerxía eléctrica e os seus usos. Contidos procedimentais - Comparación entre as diferentes fontes de enerxía empregadas en Galicia para a producción da enerxía, utilizando distintas fontes de información. - Interpretación de gráficos de comparación de consumos de distintas fontes de enerxía en lugares diversos. - Interpretación das transformacións enerxéticas. - Interpretación de gráficas que expresen relacións funcionais entre dúas variable. - Representación gráfica de relacións funcionais (prezo- enerxía consumida, diferencia de potencial- intensidade, etc. ) a partir de datos recollidos no entorno ou de experiencias. - Análise da potencia e da enerxía consumida en diferentes aparellos. - Identificación de sistemas en equilibrio térmico - Cálculo da variación na calor que experimenta un sistema ó variar a súa temperatura empregando as unidades axeitadas. - Interpretación de esquemas de circuitos eléctricos sinxelos en corrente continua. - Determinación da resistencia dun circuito eléctrico sinxelo. - Construcción de pequenos electroimáns comparando os seus efectos cos producidos polos imáns. Contidos actitudinais

Memoria de


- Valoración das implicacións ambientais, técnicas e sociais das diversas fontes de enerxía. - Consciencia das desigualdades na producción e no consumo de enerxía entre distintos países. - Valoración crítica das vantaxes e inconvenientes do emprego das diferentes fontes de enerxía. - Valoración da importancia da electricidade para a calidade de vida. - Respecto polas normas de seguridade no manexo de aparellos eléctricos. - Disposición favorable ó aforro de enerxía. UNIDADE 5: QUÍMICA E SOCIEDADE Contidos conceptuais: - Elementos e compostos. - Lei de conservación da masa. Leis das proporcións definidas e das proporcións múltiples. - Lei de Gay-Lussac sobre volumes de combinación en gases. - Hipóteses de Avogadro. - O modelo atómico de Rutherford. O descubrimento do neutrón. - Isótopos. Número atómico e número másico. - O átomo e a carga eléctrica. Ións. Anións. Catións. - O sistema periódico. Símbolos dos elementos químicos. Grupos e períodos. - Metais, non metais e semimetais. - O enlace iónico. Ións máis frecuentes. Substancias iónicas. - O enlace covalente. Átomos que comparten electróns. Compostos covalentes. - Cambios físicos e cambios químicos. - Reaccións químicas. A ecuación química. Tipos de reacción química. - Masa atómica relativa. Masa molecular relativa. Concepto de mol. - Estequiometría de reaccións químicas. - Disolucións. Disolucións diluídas e saturadas. Concentración (% en masa, molaridade). - Química do carbono. A súa versatilidade. Petróleos e gasolinas. - Polímeros. O PVC. - Vantaxes e inconvenientes dos plásticos. Contidos procedimentais: - Clasificación dun conxunto de substancias puras en elementos e compostos. - Estudio dalgunhas das propiedades características de certos elementos e compostos químicos: osíxeno, nitróxeno, auga, dióxido de carbono, gases nobres... - Identificación do aire como unha mestura e descrición dos seus compoñentes. - Recoñecemento de que a materia está formada por átomos. - Comprensión do modelo de Rutherford para o átomo - Determinación do número atómico e número másico dun elemento químico. - Coñecemento da existencia de isótopos e de que cada elemento químico en estado natural, é unha mestura de varios isótopos do mesmo elemento. - Saber explicar a formación de anións e catións. - Coñecemento dos principios que guían a ordenación dos elementos químicos no sistema periódico e a arquitectura electrónica dos primeiros elementos da táboa. - Identificación do nome dos elementos químicos tendo diante o sistema periódico. - Identificación do nome das distintas familias de elementos químicos, e dos metais, semimetais e non metais, tendo diante o sistema periódico. - Saber razoar o tipo de enlace, tendo en conta o número de electróns da capa máis externa do átomo. - Diferenciación das propiedades características dos compostos iónicos e dos covalentes. - Coñecemento dos compostos máis utilizados, utilizando a linguaxe química, tendo diante o sistema periódico (fórmulas dos compostos binarios e algún ternario). - Recoñecemento dos procesos químicos que se producen no noso entorno, diferenciándoos dos procesos físicos. - Representación de reaccións químicas mediante as súas correspondentes ecuacións e saber axustalas por tanteo. - Saber distinguir entre reaccións químicas de descomposición, de síntese, de substitución e de precipitación. Citar exemplos representativos de cada un destes tipos de reaccións. - Cálculo das masas atómicas relativas, de masas moleculares relativas e masas molares, a partir da fórmula dun composto. - Realización de cálculos estequiométricos: masa a masa, masa a volume, mol a volume, cálculo de concentracións. - Entender o concepto de enerxía química e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas. - Realización de cálculos correspondentes e preparación de disolucións. - Coñecemento da escala pH, e saber recoñecer coa axuda de indicadores, o pH de disolucións ácidas, básicas e neutras. - Comprensión dos procesos químicos de neutralización e observación dalgunhas neutralizacións que se producen na natureza - Coñecemento dalgúns procesos químicos significativos polo seu interese industrial ou biolóxico: respiración, fotosíntese... - Saber representar mediante fórmulas, algúns hidrocarburos sinxelos, alcoholes, ... identificando os compostos isómeros. - Coñecemento dalgunhas reaccións características: síntese do amoníaco, combustión dun alcano, etc. e resolución de cálculos

Memoria de


estequiométricos. - Interpretación de gráficas relativas á producción e á distribución de productos petrolíferos - Saber manexar distintas fontes de información (prensa diaria, revistas, libros, vídeos, internet …) co obxectivo de afondar no estudio da actividade da industria química e as súas repercusións no ambiente e na calidade de vida. - Coñecer o proceso de polimerización e a utilidade que ten a escala industrial. - Identificación dos distintos tipos de plásticos e as súas vantaxes e inconvenientes. Contidos actitudinais: - Valoración e respecto das normas de seguridade no laboratorio; e toma de conciencia dos perigos que entraña a manipulación de reactivos. - Valoración da importancia que ten o rigor en calquera experiencia científica. - Interese por resolve-las dificultades que pode encontrar na comprensión da materia. - Valoración da contribución da ciencia na mellora das condicións de existencia do ser humano (fertilizantes, medicamentos, praguicidas, disolventes, plásticos ...) e dos riscos dos productos da industria química (praguicidas, explosivos, disolventes, plásticos ...). - Interese por aplica-los coñecementos científicos á conservación e á recuperación do patrimonio cultural: edificios, libros, pinturas, etc. - Recoñecemento da importancia das regras de nomenclatura química, co fin de dispoñer dunha linguaxe universal para a identificación dos elementos e compostos químicos. - Valoración da necesidade que temos de facer un uso responsable dos plásticos, axudando á súa reciclaxe - Rexeitamento do consumo de alcohol e, en xeral, de toda substancia tóxica que altere o funcionamento do organismo.

Metodoloxía didáctica Desde a perspectiva dó modelo educativo establecido pola LOXSE e posteriormente desenvolvido non Proxecto Curricular de Centro, onde se decide claramente por un modelo de ensino comprensivo e personalizado, o Programa Base de Diversificación Curricular, ten que desenvolver e afondar nunha serie de características e principios pedagóxicos de carácter xeral que, a continuación, pasamos a describir: A.-CONCEPCIÓN CONSTRUCTIVISTA DÁ APRENDIZAXE. O alumno e alumna aprenderán desde a súa implicación persoal e activa non seu proprio proceso de aprendizaxe, como artífice e protagonista principal dó mesmo. Garantirase a construcción dás aprendizaxes significativas co deseño de actividades de Ensino e Aprendizaxe que permitan o desenvolvemento de relacións substantivas entre os coñecementos e experiencias previas que posúan os alumnos e alumnas e as novas aprendizaxes, reforzando os xeitos máis prácticos e instrumentais do currículo. A construcción de aprendizaxes significativas polo alumnado suporá que os novos contidos dá aprendizaxe poderán integrarse na súa estructura cognitiva, de forma activa, sólida e duradeira, posibilitando a súa posterior memorización comprensiva. B.-PARTIR DÓ NIVEL DE DESENVOLVEMENTO DOS ALUMNOS E ALUMNAS. Tanto ou Programa Base como os distintos Programas de Diversificación Curricular individualizados estarán adaptados ás condicións e necesidades dó alumnado, partindo dá Avaliación Psicopedagóxica e dos niveis de competencia curricular que amosen os alumnos e alumnas seleccionados. Esto, motivará unha descrición e un diagnóstico minucioso dá situación educativa actual dous alumnos e alumnas nos planos cognitivo, afectivo e social, e a concreción de unha proposta de traballo individualizada para cada un a partires dó Programa Base. C.-LOGRAR A MAIOR PROXIMIDADE CO CURRÍCULO ORDINARIO O Programa Base responderá ao principio de máxima normalidade, de máxima proximidade ao currículo xeral e máxima integración dó alumno/a non seu grupo ordinario. Non obstante, as diferencias individuais, de expectativas, motivacións, intereses, estilos de aprendizaxe, etc., serán uns elementos máis a considerar non proceso de Ensino e Aprendizaxe, e se contemplarán como unha medida máis que reforce a atención a diversidade. Polo tanto, as devanditas diferencias xunto as posíbeis influencias dó contexto, condicionarán ou desenvolvemento dá capacidade de aprendizaxe e determinarán ou axuste dá axuda pedagóxica por parte dó equipo de profesores e profesoras. D.-PRINCIPIO DE INTERDISCIPLINARIEDADE No tratamento didáctico, considerará-se o proceso de Ensino e Aprendizaxe, de forma que o alumno poda establecer relacións significativas entre os diferentes contidos, profundizando, non só na interrelación entre os distintos contidos dunha mesma área, se non tamén entre os contidos das distintas áreas e materias da proposta curricular que fagamos, sobre todo, entre as áreas que compoñen os dous ámbitos: sociolingüístico e científico-tecnolóxico do Programa Basee (P.B.). Este principio facilitará a elaboración dos esquemas de coñecemento do alumno integrado nun Programa de Diversificación e consideraran-se, especialmente, os contidos que fan referencia a xeitos procedimentais e ao desenvolvemento de destrezas, xeitos e actitudes, profundando no seu carácter interdisciplinar e vertebrador das programacións que elaboremos. E.-FUNCIONALIDADE DAS APRENDIZAXES. O proceso de ensino, desenvolvido no Programa Basee, estará presidido pola necesidade de garantir a funcionalidade das

Memoria de


aprendizaxes,non só implicando ao alumnado no deseño e aplicación práctica de experiencias reais, se non tamén, polos xeitos e estratexias de planificación e regulación da própria actividade do aprendizaxe,é dicir, daquelas experiencias relacionadas co “aprender a aprender”.polo tanto, o aprendizaxe funcional suporá a aplicación práctica do coñecemento adquirido e a necesidade e utilidade dos contidos para levar á práctica outros aprendizaxes e para resolver novas situacións. Como posíbeis suxestións, para garantir o “aprendizaxe funcional” no Programa Base, propoñemos: - Establecer distintos graos segundo o valor mais ou menos terminal que a aprendizaxe seleccionado teña. - Destacar o valor das aprendizaxes, desde o punto de vista da inserción laboral, a orientación e formación profesional. - Valorar as aprendizaxes seleccionados, priorizando o carácter terminal dos mesmos sobre o seu posíbel carácter propedéutico. - Incorporar contidos non incluídos no currículo básico que estean focados fundamentalmente á inserción profesional. - Dentro das posibilidades que teñamos, adaptar os contidos ao contexto educativo e cultural mais próximo, de tal maneira que a maioría das aprendizaxes podan ser realizados a partir do estudio e análise da realidade mais inmediata. F.- PRINCIPIO DE EQUILIBRIO CURRICULAR. Será fundamental considera-lo na elaboración e desenvolvo do P.B. Deberá-se buscar o equilibrio necesario entre a comprensividade da E.S.O. e a diversidade de capacidades, intereses e motivacións, para axustar en cada caso a resposta educativa mais adecuada. Desde outra perspectiva, o Programa Base deberá tamén gardar un certo equilibrio entre os obxectivos, contidos e criterios de avaliación que seleccionemos, polo que, a adecuación non consistirá tanto en eliminar moitos contidos, como no feito de adaptar o nivel de profundación, gradación e aplicabilidade instrumental dos mesmos. G.-A INTERACTIVIDADE SOCIAL DOS PROCESOS EDUCATIVOS Potenciar a interactividade dos procesos, favorecendo o traballo en grupo e as relacións entre iguais nun clima de axuda e cooperación co obxecto de que o aprendizaxe se produza preferentemente en contextos socializadores e favoreza a adquisición de competencias e xeitos sociais, potenciando a autoestima e o equilibrio persoal e afectivo.

Procedementos de avaliación Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva - Ler comprensivamente enunciados de situacións-problemas elementais. - Seleccionar e clasificar informacións recollidas de distitntas fontes: libros de texto, artigos, xornais, materiais audiovisuais, internet, etc. - Identificar custos e beneficios dalgunhas modificacións que os seres humanos fan na natureza. - Identificar relacións de proporcionalidade numérica e xeométrica en situacións do contorno e utilizalas na realización de medidas e na representación (mapas, planos, escalas,...), así como na análise e producción de información e na resolución de problemas. - Aplicar o coñecemento da composición da materia para explicar a existencia de elementos químicos, tanto en substancias inertes como en seres vivos, e a diferencia entre os elementos e os compostos. - Estimar a medida de superficies e volumes de espacios e obxectos, así como calcular superficies de formas planas limitadas por segmentos e arcos de circunferencia, e volumes de corpos compostos por ortoedros. - Obter información sobre características xeométricas e físicas dos obxectos (medidas, posicións, orientacións, etc.) a partir da súa manipulación e observación, así como das súas representacións planas. - Describir, en situacións sinxelas, as forzas que actúan sobre os obxectos. - Deseñar e realizar montaxes experimentais para observar os cambios xerados pola calor nos corpos, e para obter substancias puras a partir de mesturas utilizando procedementos físicos. - Identificar as formas de enerxía e o principio de conservación nas transformacións e nas transferencias de enerxía para explicar algúns fenómenos naturais ou cotiáns, valorando o desenvolvemento da ciencia e da técnica na mellora das condicións de vida. - Utilizar os números enteiros, decimais e fraccionarios e mailas porcentaxes para intercambiar información e resolver problemas e situacións de caracter científico da vida cotiá. - Interpretar e presentar informacións estadísticas utilizando técnicas elementais (enquisas, táboas de frecuencia, gráficos, parámetros estadísticos, etc.). - Utilizar o coñecemento do modelo elemental de reacción química para explicar a conservación da masa nas transformacións químicas e a formación de novas substancias. - Deseñar, realizar e comprobar circuitos en corrente continua interpretando os intercambios enerxéticos que teñan lugar neles, así como circuitos nos que se evidencien os efectos magnéticos xerados polas correntes eléctricas, respectando, en tódolos casos, as normas de seguridade. - Identificar movementos sinxelos caracterizándoos pola súa traxectoria, velocidade e aceleración. - Resolver problemas sinxelos da vida cotiá nos que se precise a utilización das operacións con números enteiros, decimais e fraccionarios, e/ou das ecuacións de primeiro grao ou sistemas de ecuacións lineais con dúas incógnitas, utilizando estratexias sinxelas para a súa resolución e valorando a adecuación do resultado ó contexto

Memoria de


- Utilizar técnicas sinxelas de laboratorio para intrerpretar fenómenos ou comprobar experimentalmente feitos ou leis científicas, manexando adecuadamente o material necesario. - Relacionar o desenvolvemento científico coa calidade de vida pero tamén co deterioro do medio Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e) Búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados Os Instrumentos a) Selección de preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Exames: 90% Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Actitude: 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade ao final do curso.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo centro

Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente Neste curso non hai alumnos coa materia pendente

Materiais e recursos didácticos UNIDADE 1: NÚMEROS, FUNCIÓNS E ... CINEMÁTICA - Manexo da calculadora como aparato útil para resolver as operacións con números. - Construcción de gráficas e interpretación das mesmas. - Recoñecemento da proporcionalidade directa e inversa nunha gráfica e nun enunciado. - Determinación de lonxitudes cunha cinta métrica e de tempos cun cronometro.

Memoria de


- Achar velocidades, lonxitudes recorridas e aceleracións, coas fórmulas dos movementos RU e RUV, nun plano horizontal e nun plano inclinado, mediante caída de bolas. - Determinación de alturas, cun cronómetro e coa fórmula s = f(t) do MRUV. - Determinación da velocidade angular no MCU. UNIDADE 2: A MEDIDA - Manexo da calculadora. - Utilización da cinta métrica e o calibre. - Utilización do cronómetro. - Determinación de masas coa balanza. - Determinación de densidades volumétricas por medida directa (densímetros) - Deseñar métodos para medidas de alturas ou lonxitudes co teodolito (altura da canastra de baloncesto, altura dunha árbore, altura dun edificio, anchura dun río, anchura dunha autopista, distancia á que se atopa unha antena de TV, etc) UNIDADE 3: AS FORZAS. - Utilización dun muelle e a lei de Hooke para comprender o concepto de magnitudes directamente proporcionais. - Utilización do goniómetro, das escalas e reglas graduadas para a composición de forzas. - Manexo da calculadora e das razóns trigonométricas. - Determinación de centros de gravidade de cartulinas irregulares. - Comprensión do concepto de flotación dos corpos. Principio de Arquímedes. UNIDADE 4: A ENERXÍA - Construcción de gráficos de comparación de consumos de distintas fontes de enerxía en lugares diversos. - Comprobación experimental de transformacións de enerxía en casos sinxelos. - Representación gráfica de relacións funcionais (prezo- enerxía consumida, diferencia de potencial- intensidade, etc. ) a partir de datos recollidos de experiencias. - Medida da potencia e da enerxía consumida en diferentes aparellos. - Manexo do calorímetro. Equilibrio térmico. - Comprobación experimental de que nos cambios de estado a temperatura permanece constante. - Construcción de circuitos eléctricos sinxelos en corrente continua. - Interpretación de esquemas de circuitos eléctricos sinxelos en corrente continua. - Utilización do voltímetro e o amperímetro para a realización de medidas. - Determinación da resistencia dun circuito eléctrico sinxelo. UNIDADE 5: QUÍMICA E SOCIEDADE - Clasificación dun conxunto de substancias puras en elementos e compostos. - Coñecemento e utilización do material do laboratorio de Química. - Diferenciación das propiedades características dos compostos iónicos e dos covalentes. - Realización de sinxelas reaccións químicas: obtención do sulfuro de ferro, precipitación do ioduro de chumbo, descomposición do permanganato de potasio, etc. Para todos os temas: - Libro de texto - Libros de consulta - Revistas científicas - Video/TV/Internet - Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación - Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación

Temas transversais Os alumnos/as investigarán nas fontes habituais de información (libros, revistas, internet, etc ) desarrollando o tema proposto en cada caso. UNIDADE 1: NÚMEROS, FUNCIÓNS E ... CINEMÁTICA A educación vial É un obxectivo prioritario da educación en valores. Dunha correcta aplicación das normas de circulación derívase unha mellor conducción. Alumnos e alumnas tomarán conciencia da importancia que ten a velocidade na circulación de vehículos. Transcurre certo tempo

Memoria de


desde que se percibe a necesidade de frenar ata que o móvil se deten... UNIDADE 2: A MEDIDA A Revolución Francesa e o sistema métrico decimal Se pretende que alumnos e alumnas comprendan o significado que A Revolución Francesa tuvo para o desarrollo da ciencia da medida, analizando a utilización obligatoria para toda Francia, a partir deste acontecimiento histórico, do sistema métrico decimal, para acabar co caos das medidas que se utilizaban. Actualmente é a base do sistema de unidades, o denominado Sistema Internacional (SI). Deste modo, os estudiantes podrán comprender e valorar a influencia que feitos acaecidos siglos atrás teñen sobre as accións que desarrollamos actualmente. UNIDADE 3: AS FORZAS. Flotación Alumnos e alumnas experimentaran as leis da flotación, asociándoas ó principio de Arquímedes, valorando a importancia que dito principio ten para a navegación, e o intercambio de mercancías entre un e outro continente. A inercia e o rozamento .UNIDADE 4: A ENERXÍA Estructuras resistentes Nos seres vivos encontramos moitos exemplos de máquinas simples, máquinas que forman parte das estructuras orgánicas do propio individuo. As denominadas “máquinas orgánicas”. Cómo aislar térmicamente una vivienda Con este tema inténtase que os alumnos e alumnas tomen conciencia da importancia que ten o aforro enerxético. UNIDADE 5: QUÍMICA E SOCIEDADE Clorofila e fotosíntese Os plásticos Primeiros plásticos: celuloide (1862); baquelita (1909) Os plásticos son polímeros ou macromoléculas: polietileno; PVC. O petróleo é a materia prima. Propiedades: Seguridade e hixiene; resistencia, lixereza e durabilidade; economía; reciclabes e reutilizables. Todo é química Buscar procesos que se producen no noso entorno e relacionalos cos procesos químicos.

Actividades complementarias e extraescolares previstas Os alumnos/as visitarán algunhas das exposicións de carácter científico, que teñen lugar na ciudad, ó longo do curso.

Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade guarda unha estreita relación coa ensinanza personalizada, o que supón que no proceso educativo se teñan en conta as características individuales dos alumnos/as. A ESO, dentro da súa oferta académica, contempla unha serie de respostas para atender ás necesidades individuales do alumnado. Esa atención afecta de modo especial ós alumnos pertenecientes ás minorías étnicas e culturales (inmigrantes...) ou a aqueles con necesidades educativas especiais. Básicamente, contemplamos tres tipos de medidas: adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular e programas de garantía social. Para conseguir que os alumnos alcancen os obxectivos, será conveniente ter en conta que nos enfrentaremos ás siguientes dificultades: � Dificultades para atender de modo sostido ao profesor/a � Reducir o tempo dedicado á explicación oral. Introducir contidos novos pouco a pouco. � Dificultades para seleccionar os xeitos mais relevantes da información. � Sinalarlles de modo explícito a información relevante. � Dificultades para captar e comprender a información. � Comprobar frecuentemente o seu grao de comprensión mediante preguntas.

Memoria de


� Dificultades para seguir instruccións. � Estructurar moito as tarefas e dar poucas instruccións pero de modo claro e preciso. � Dificultades para ordenar e presentar a información de forma correcta (secuenciar) � Proporcionarlle guías e planos de traballo onde se explique a secuencia de traballo. � Utilizar esquemas e apoios gráficos que sirvan ao alumno como referencia. � Dificultades para xeneralizar, para atinxir un determinado nivel de abstracción. � Favorecer a comprensión de conceptos a partir de experiencias prácticas. � Dificultades na resolución de problemas e na toma de decisións � Adestrar en estratexias de resolución de problemas e de toma de decisións. � Dificultades en comprensión e expresión do linguaxe � Traballar vocabulario mediante a lectura e a estimulación do linguaxe na familia. � Poucas estratexias e recursos para iniciar unha relación persoal � Adestrar en xeitos de comunicación interpersonal mediante modelado e instruccións. � Baixo autoconcepto académico (crense menos capaces que realmente son) � Axudarlles a que se dean conta dos seus progresos. � Excesiva dependencia do adulto, derivado en parte da súa pouca autoconfianza. � Valorar todo o que faga a iniciativa propia e eloxiar os seus comportamentos autónomos. Mostrar que os erros son unha ocasión para aprender "Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.



"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro.Non se expón nesta programación xa que está a disposición de quen desexe consultalo. " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.


FÍSICA Y QUÍMICA

Cód.

Memoria de


CURSO E GRUPO

4º (A, B,C )

PROFESOR/A (ES/AS)

MªAUREA BORRAJO QUINTANA, GUMERSINDO FERNÁNDEZ LÓPEZ


Editorial Autor Santillana 2011 MªCarmen Vidal y otros ISBN 9788468000336

Obxectivos xerais do curso "Contribución da materia á adquisición das competencias básicas" A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza teñen unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativos ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: a partir da discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo das mesmas, que axude a comprender e a coutar as situacións expostas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados. Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén sono as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio ambiente. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento das grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar para o logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais expostos O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cidadá está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científicoca. En segundo lugar, o coñecemento de como producíronse determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor da mesma contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón afrontar problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. "Obxetivos xerais da materia" 1. Comprender e expresar mensaxes científicos utilizando a linguaxe oral e escrito con propiedade, así como outros sistemas de notación e de representación, como diagramas, gráficas, táboas, etc. 2. Describir as características fundamentais da metodoloxía científica. 3. Coñecer algúns instrumentos de medida sinxelos e a súa utilización. 4. Identificar as forzas que actúan sobre un corpo, xeren ou non movemento, e explicar as leis da Dinámica ás que obedecen. Determinar a importancia da forza de rozamento na vida real. Debuxar as forzas que actúan sobre un corpo en movemento, xustificando a orixe de cada unha, e indicando as posibles interaccións do corpo en relación con outros corpos.

Memoria de


5. Aplicar correctamente as principais ecuacións, explicando as diferencias fundamentais dos movementos MRU, MRUA e MCU. Distinguir claramente entre as unidades de velocidade e aceleración, así como entre magnitudes lineais e angulares. 6. Explicar o carácter universal da forza da gravitación. Saber calcular o peso dos corpos en función da contorna en que se achen. 7. Explicar as diferentes situacións de flotabilidad dos corpos situados en fluídos mediante o cálculo das forzas que sobre eles actúan. 8. Diferenciar entre traballo e esforzo muscular. Explicar que o traballo consiste na transmisión de enerxía dun corpo a outro mediante unha forza. Identificar a potencia coa rapidez con que se realiza un traballo e explicar a importancia que esta magnitude ten na industria e a tecnoloxía. 9. Relacionar a variación de enerxía mecánica que tivo lugar nun proceso co traballo con que se realizou. Aplicar de forma correcta o principio de conservación da enerxía. 10. Identificar a calor como unha enerxía en tránsito entre os corpos e describir casos reais nos que se pon de manifesto. Aplicar o principio de conservación da enerxía a transformacións enerxéticas relacionadas coa vida real. 11. Describir o funcionamento teórico a nivel cualitativo e sinxelo dunha máquina térmica e calcular o seu rendemento. Identificar as transformacións enerxéticas que se producen en aparellos de uso común (mecánicos, eléctricos e térmicos). 12. Explicar as características fundamentais dos movementos ondulatorios. Identificar feitos reais nos que se poña de manifesto un movemento ondulatorio. Relacionar a formación dunha onda coa propagación da perturbación que orixínaa. Distinguir as ondas lonxitudinais das transversais. Realizar cálculos numéricos nos que intervén o período, a frecuencia e a lonxitude de ondas sonoras e electromagnéticas. 13. Comprender as características que deben ter os sons para que sexan audibles. Describir as características da emisión sonora. 14. Describir os principais fenómenos que acontecen ao propagarse a luz polos medios. Interpretar axeitadamente o espectro lumínico. 15.l Utilizar a teoría atómica para explicar a formación de novas substancias a partir de outras preexistentes. Expresar mediante fórmulas as ecuacións que representan devanditas transformacións, observando nelas o principio de conservación da materia. 16. Diferenciar entre procesos físicos e procesos químicos. Escribir e axustar correctamente as ecuacións químicas correspondentes a enunciados e descricións de procesos químicos sinxelos, tratando correctamente as relacións masa-masa, masa-volume e volume-volume. Describir as reaccións químicas que interveñen en procesos enerxéticos fundamentais. 17. Identificar as reaccións acedo-base e redox como procesos químicos, analizando a súa incidencia na nosa contorna. 18. Escribir fórmulas sinxelas dos compostos de carbono, distinguindo entre compostos saturados, insaturados, alcohois e ácidos orgánicos.

Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións Na 1ª Avaliación impartiranse as unidades 1e 2 Na 2ª Avaliación de impartirán as unidades 3, 4 e 5 Na 3ª Avaliación impartiranse as unidades 6,7e 8 1ª AVALIACIÓN 1. O MOVEMENTO Tempo estimado: 4 semanas. CONCEPTOS • O movemento. Sistema de referencia. Desprazamento e distancia percorrida. • Velocidade e aceleración. Valores medios. Unidades. • Movemento rectilíneo uniforme. Posición. Velocidade. Traxectoria. Gráficos s-t. Gráficos v-t. • Movemento rectilíneo uniformemente acelerado. Posición. Velocidade. Aceleración. Traxectoria. Gráficos s-t. Gráficos v-t. Gráficos a-t. • O peso dos corpos. A caída libre. PROCEDEMENTOS • Deseño e realización de experiencias nas que se analicen distintos movementos, tómense datos, se tabulen e obtéñanse conclusións. • Construción de gráficos posición-tempo e velocidade-tempo a partir das correspondentes táboas de datos. • Interpretación de gráficos posición-tempo e velocidade-tempo que describan distintos tipos de movemento. • Resolución de problemas numéricos relativos ao movemento rectilíneo uniforme e ao movemento rectilíneo uniformemente acelerado. • Aplicación dos contidos desenvolvidos no tema a situacións relacionadas coa condución de vehículos. • Deseño e realización de experiencias encamiñadas a comprobar que, en ausencia de rozamento, todos os corpos caen para o chan coa mesma aceleración. • Utilización de instrumentos para medir lonxitudes e tempos.

Memoria de


ACTITUDES • Recoñecemento da necesidade de cumprir as normas de circulación como medio para previr os accidentes de tráfico. • Responsabilidade e prudencia na condución de bicicletas e ciclomotores. • Interese por interpretar correctamente os resultados obtidos nunha experiencia ou ao analizar teoricamente (aplicando fórmulas) o comportamento físico dun sistema. • Recoñecemento das distintas formas (cualitativa, cuantitativa, analítica, analóxica, etc.) de observar e interpretar un fenómeno. • Interese por aplicar os principios científicos na explicación de fenómenos cotiáns 2. AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS Tempo estimado: 4 semanas CONCEPTOS • Forzas e os seus efectos. Tipos de forzas. • Medida de forzas. Dinamómetro. • Compoñentes dunha forza. Composición e descomposición de forzas. • Condicións de equilibrio. Centro de gravidade. Cdg e equilibrio. Tipos de equilibrio. PROCEDEMENTOS • Poñer exemplos dos conceptos definidos. • Identificar situacións nas que se manifeste a acción dunha forza: movementos, deformacións, equilibrio. • Deseñar e construír instrumentos para medir forzas. • Interpretar datos referidos a masas que se colgan dun peirao e alargamientos que se producen nel. Representar graficamente eses datos. • Determinar experimentalmente o centro de gravidade dun sólido ríxido. • Representar forzas mediante vectores e determinar a súa resultante. • Resolver problemas nos que sexa necesario calcular a resultante de varias forzas para determinar se un corpo atópase en equilibrio. ACTITUDES • Mostra disposición a formularse interrogantes diante da observación dos feitos e fenómenos que ocorren ao seu redor. • Respecta as normas de seguridade e fai un uso correcto dos recursos de que dispón no laboratorio. • Mostra interese por coñecer os principios científicos que subyacen no funcionamento das máquinas. • Preocúpase por incrementar e utilizar con precisión o vocabulario científico. • Coopera cos seus compañeiros e compañeiras no traballo en equipo e se responzabiliza das ta- reas que se lle asignan. 2ª AVALIACIÓN 3. EQUILIBRIO EN FLUIDOS Tempo estimado: 3 semanas. CONCEPTOS • Presión. Definición. Unidades. • Fluídos en equilibrio. Propiedades. Principio de Pascal. Forza que exerce un fluído. Principio fundamental da hidrostática. • Principio de Arquímedes. Definición. Aplicacións. Peso aparente dun corpo. • A atmosfera en que vivimos. O aire. A presión atmosférica. O barómetro. A presión atmosférica e a altura. Aparellos para medir a presión. O barómetro aneroide. O manómetro. • Máquinas hidráulicas. A prensa hidráulica. Vantaxe mecánica. PROCEDEMENTOS • Deseñar e realizar experiencias orientadas á observación e cuantificación dalgúns fenómenos relacionados coa presión ou a forza producidas por un fluído. • Resolver problemas numéricos sinxelos de presión. • Utilizar instrumentos para medir a presión: barómetro e manómetro. • Observar e describir o funcionamento dalgunhas máquinas hidráulicas: prensa hidráulica, gato hidráulico, etc. • Aplicar técnicas de resolución de problemas para abordar situacións relacionadas cos principios de Pascal, de Arquímedes e co principio fundamental da hidrostática. • Realizar experiencias sinxelas encamiñadas a comprobar a existencia da presión atmosférica. ACTITUDES • É sensible no que fai á realización de experiencias: elección axeitada dos instrumentos de medida, manexo adecuado dos mesmos, etc. • Mostra interese por atopar posibles aplicacións dos coñecementos científicos na resolución de problemas prácticos. • Mostra interese por coñecer os principios científicos e técnicos nos que se base o funcionamento de máquinas e dispositivos hidráulicos e pneumáticos. • Coopera cos seus compañeiros e compañeras no desenvolvemento de traballos en equipo. • Cumpre coas tarefas asignadas e coas responsabilidades asumidas.

Memoria de


• Respecta as normas de seguridade e fai un uso correcto dos recursos de que dispón no laboratorio. • Preocúpase por incrementar e utilizar con precisión o vocabulario científico. 4. DINÁMICA Tempo estimado: 5 semanas. CONCEPTOS • Primeira lei de Newton. Definición. Concepto de inercia. • Segunda lei de Newton. Definición. Expresión analítica. A dirección en que actúa unha forza. • Terceira lei de Newton. Definición. Acción e reacción. • O rozamento, tratamento cualitativo. Que é o rozamento?. Bo ou malo? • Forza gravitacional, Peso dos corpos. • O movemento circular uniforme. Cinemática do M.C.U. Aceleración centrípeta. Velocidade angular. Dinámica do M.C.U. Forza centrípeta. PROCEDEMENTOS • Observación e análise de movementos que se producen na vida cotiá, emitindo posibles explicacións sobre a relación existente entre forzas e movementos. • Utilización de técnicas de resolución de problemas para abordar os relativos a forzas e movementos: reacción sobre un plano inclinado, tensión sobre un fío, etc. • Resolución de problemas numéricos relativos á cinemática e a dinámica do movemento circular uniforme. • Comprobación experimental da relación existente entre a forza aplicada a un corpo e a aceleración que devandito corpo adquire, mitigando, na medida do posible, o rozamento. • Realización de sinxelas experiencias encamiñadas a observar os efectos da inercia. • Elaboración e interpretación de táboas e gráficas nas que se relacionen forzas e aceleracións. • Deseño e realización de experiencias orientadas a observar os efectos do rozamento. • Resolución de problemas numéricos relativos á forza gravitacional. ACTITUDES • Recoñecemento e valoración da importancia do traballo en equipo no deseño, a planificación e a realización de experiencias. • Interese por aplicar os coñecementos científicos na explicación de fenómenos cotiáns. • Valoración da importancia que teñen a precisión, a exactitude e a orde na realización de experiencias científicas. • Predisposición a establecer relacións entre os coñecementos científicos e os procedentes doutras áreas do saber humano: arte, literatura, música, historia, etcétera 5. TRABALLO E ENERXÍA Tempo estimado: 3 semanas. CONCEPTOS • Traballo e enerxía. Concepto de enerxía. Concepto de traballo. Unidades de traballo e de enerxía. • Enerxía potencial e enerxía cinética. • Principio de conservación da enerxía mecánica. Rozamento. Xeneralización do principio de conservación da enerxía. • Potencia dunha máquina. Rendemento. Potencia. Unidades de potencia. . PROCEDEMENTOS • Análises e interpretación das diversas transformacións enerxéticas que se producen en calquera proceso, nas que se manifesta a conservación da enerxía e a súa degradación. • Análises dalgúns aparellos e máquinas de uso cotián, comparando o seu consumo e rendemento. • Utilización de técnicas de resolución de problemas para abordar os relativos ao traballo, potencia e enerxía mecánica. • Aplicación do principio de conservación da enerxía mecánica na resolución de problemas nos que sexa necesario determinar a velocidade dun corpo. • Análises e interpretación de balances enerxéticos. ACTITUDES • Valoración da importancia da enerxía nas actividades cotiás e do seu repercusión sobre a calidade de vida e o desenvolvemento económico. • Valoración de todas aquelas achegas técnicas, sociais, científicas, etc., encamiñadas a conseguir un mellor aproveitamento da enerxía. • Actitude crítica diante do crecemento que se base no uso incontrolado de materiais e enerxía. • Actitude de colaboración no bo desenvolvemento da clase: participación en debates, formulación de dúbidas, achega de materiais, etcétera. • Valoración da precisión, a exactitude e a orde na realización de experiencias científicas. 3ª AVALIACIÓN 6. OS INTERCAMBIOS DE ENERXÍA Tempo estimado: 3 semanas.

Memoria de


CONCEPTOS • Calor e temperatura. Concepto de calor. A temperatura. A enerxía interna. • A temperatura de equilibrio. Calor específica. Temperatura de equilibrio. Joule e caloría. Equivalente mecánico da calor. Dilatacións. Cambios de estado. • Mecanismos de transmisión da calor. Condución. Convección. Radiación. PROCEDEMENTOS • Emprego de instrumentos para medir temperaturas. • Realización de experiencias sinxelas orientadas a observar e cuantificar algúns efectos da calor sobre os corpos (dilatacións, cambios de estado, etc.) • Resolución de problemas sinxelos relacionados cos conceptos de calor específica, temperatura de equilibrio, calor latente de fusión, calor latente de vaporización e equivalente mecánico da calor. ACTITUDES • Toma de conciencia da limitación dos recursos enerxéticos. • Predisposición á adopción de comportamentos orientados para o aforro de enerxía. • Actitude crítica para os usos incontrolados da ciencia e a tecnoloxía e preocupación polas súas consecuencias nos ámbitos de saúde, calidade de vida e equilibrio ecolóxico. • Valoración de todas aquelas achegas técnicas, sociais, científicas, etc., encamiñadas a conseguir un mellor aproveitamento da enerxía. • Valoración positiva da pulcritude, a paciencia e o traballo ben feito na execución e presentación de traballos experimentais. 7. SISTEMA PERIÓDICO E ENLACE FORMULACIÓN. A REACCIÓN QUÍMICA Tempo estimado: 8 semanas. CONCEPTOS • Sistema Periódico. Compostos con enlace iónico, enlace covalente e enlace metálico. • Formulación inorgánica segundo as normas IUPAC dos compostos máis usuais. Formulación orgánica " " " " " " " " • Cambios físicos e cambios químicos. Reaccións químicas. A ecuación química. PROCEDEMENTOS • Realización de sinxelas reaccións químicas: obtención do sulfuro de ferro, precipitación do ioduro de chumbo, descomposición do permanganato de potasio, etc. • Representación mediante fórmulas dalgunhas substancias químicas de interese. • Utilización da linguaxe químico para formular compostos binarios. • Representación de reaccións químicas mediante os seus correspondentes ecuacións. • Axustamento, por tento, de ecuacións químicas e interpretación das ecuacións químicas axustadas. ACTITUDES • Sensibilidade pola orde e a limpeza do lugar de traballo e do material utilizado. • Predisposición ao aforro de substancias durante a realización das experiencias e, en xeral, ao aforro de materiais, co consecuente aforro de enerxía e redución do impacto ambiental. • Valoración e respecto das normas de seguridade no laboratorio e toma de conciencia dos perigos que entraña a manipulación de reactivos. • Recoñecemento da importancia das regras de nomenclatura química, co fin de dispoñer dunha linguaxe universal para a identificación dos elementos e compostos químicos. • Interese por coñecer os procesos químicos que interveñen en distintos fenómenos naturais: metabolismo dos seres vivos, corrosión dos metais, neutralizacións, etc. • Recoñecemento e valoración crítica das achegas e riscos dos produtos da industria química: medicamentos, plaguicidas, explosivos, disolventes, etc. • Interese por aplicar os coñecementos científicos á conservación e recuperación do patrimonio cultural: edificios, libros, pinturas, etc. • Valoración positiva da pulcritude, a paciencia e o traballo ben feito na execución e presentación de experiencias científicas. 8. A QUÍMICA NA SOCIEDADE Tempo estimado: 3 semanas CONCEPTOS • A industria química. • Carbón, petróleo e gas natural. Destilación fraccionada do petróleo. • Química do carbono. Versatilidade do carbono na formación de compostos. • Alcanos. As súas propiedades. Isomería. Petróleos e gasolinas. • Alquenos. Que son. Propiedades. O eteno. Usos e aplicacións. •

Memoria de


PROCEDEMENTOS • Representación mediante fórmulas estruturais dalgúns alcanos sinxelos: metano, etano, propano... • Interpretación de gráficos relativos á produción e distribución de produtos petrolíferos. • Separación, mediante extracción con disolventes e cromatografía, dunha mestura de pigmentos vexetais. • Ampliación dalgúns dos aspectos que se tratan no tema, empregando para iso distintas fontes documentais: prensa, revistas, enciclopedias, etc. • Construción, mediante bólas e varillas, de modelos estruturais dalgúns compostos orgánicos representativos. • Representación mediante fórmulas estruturais dalgúns compostos orgánicos sinxelos: metano, etano, propano, eteno, etanol... • Construción, mediante bólas e varillas, de modelos estruturais dalgúns compostos orgánicos representativos: metano, etano, eteno, acetileno, etc. • Utilización de distintas fontes de información co fin de profundar no estudo dalgúns produtos químicos e a súa incidencia na sociedade actual. • Resolución de cálculos estequiométricos relacionados con algunhas reaccións químicas características dos compostos que se estudan no tema. • Determinación experimental dalgunhas propiedades (solubilidade en distintos disolventes, punto de ebulición, densidade, etc.) dalgúns compostos orgánicos representativos. ACTITUDES • Sensibilidade diante dos problemas xurdidos pola explotación exhaustiva das materias primas. • Valoración crítica do efecto dos produtos da industria química sobre a saúde, a calidade de vida, o patrimonio artístico e o futuro do noso planeta. • Interese por aplicar os coñecementos científicos á conservación e recuperación do patrimonio cultural: edificios, libros, pinturas, etc. • Valoración e respecto das normas de seguridade no laboratorio e toma de conciencia dos perigos que entraña o uso de reactivos. • Valoración do traballo en equipo como método habitual para a realización de investigacións científicas. • Preocupación por eliminar correctamente os residuos (papeis, reactivos, restos orgánicos... ) que se producen durante a realización de actividades no laboratorio. • Sensibilidade pola orde e a limpeza do lugar de traballo e do material utilizado. • Valoración da capacidade da ciencia para dar resposta ás necesidades da humanidade mediante a produción de materiais con novas propiedades e o incremento cualitativo e cuantitativo na produción de alimentos e medicamentos. • Rexeitamento diante do consumo de alcohol e, en xeral, toda substancia tóxica que altere o funcionamento do organismo. • Predisposición a valorar criticamente as vantaxes e inconvenientes de calquera innovación tecnolóxica.

Contidos mínimos esixibles 1. O MOVEMENTO 1. Definir os conceptos de sistema de referencia, desprazamento, distancia percorrida, velocidade e aceleración, e empregalos para describir distintos tipos de movemento. 2. Diferenciar entre a rapidez e a velocidade dun movemento. Distinguir entre velocidade media e velocidade instantánea. 3. Identificar as características do movemento rectilíneo uniforme. 4. Aplicar o concepto de aceleración á interpretación dalgúns tipos de movemento. 5. Identificar as características do movemento rectilíneo uniformemente acelerado. 6. Relacionar a caída libre dos corpos co movemento rectilíneo uniformemente acelerado. 2. AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS 1. Explicar determinados fenómenos físicos empregando o concepto de forza. Distinguir entre repouso, equilibrio e movemento e saber como medir forzas. 2. Comprender o concepto centro de gravidade. 3. Coñecer o concepto resultante de varias forzas. Calcular a resultante nun sistema físico. 3. EQUILIBRIO EN FLUÍDOS 1. Definir o concepto de presión e comprender a relación que ten devandito concepto cos de forza e superficie. 2. Coñecer e comprender o concepto de densidade. Valorar a súa importancia e utilidade. 3. Coñecer as propiedades dos fluídos en equilibrio. Definir e comprender o principio fundamental da hidrostática. 4. Coñecer e comprender o principio de Arquímedes. Valorar a importancia que ten na vida diaria a aplicación do devandito principio. 5. Coñecer o concepto de presión atmosférica. Asociar devandito concepto a algunhas realidades cotiás. 6. Describir e explicar o funcionamento de aparellos que se utilizan para medir a presión. 7. Coñecer e comprender o funcionamento da prensa hidráulica. Valorar a importancia que ten a prensa hidráulica na nosa vida diaria.

Memoria de


4. DINÁMICA 1. Detectar e corrixir algunhas ideas erróneas sobre as causas do movemento. 2. Coñecer e aplicar á explicación de fenómenos físicos os tres principios da dinámica. 3. Identificar as forzas que actúan sobre corpos en repouso e en movemento, así como os seus efectos. 4. Describir e comprender o rozamento e as causas que o producen. 5. Introducir o concepto de interacción e relacionalo co concepto de forza. Distinguir entre interaccións por contacto e interaccións a distancia. 6. Resolver problemas nos que sexa necesario aplicar a expresión matemática da segunda lei de Newton e as ecuacións do movemento rectilíneo uniformemente acelerado. 7. Identificar as características do movemento circular uniforme. 5. TRABALLO E ENERXÍA 1. Definir os conceptos de enerxía e traballo, relacionándoos entre si. 2. Definir as unidades que se empregan para medir o traballo e a enerxía. 3. Enerxía cinética e enerxía potencial. 4. Enunciar e comprender o principio de conservación da enerxía e aplicalo na resolución de problemas. 5. Definir e comprender o concepto de potencia, así como as súas unidades. 6. OS INTERCAMBIOS DE ENERXÍA 1. Definir, comprender e diferenciar os conceptos de calor, temperatura e enerxía interna. 2. Relacionar a cantidade de calor transferida a un corpo coa masa do corpo, a súa natureza e a temperatura que acada. 3. Aplicar a expresión da cantidade de calor transferida para determinar valores das magnitudes de dous líquidos que se mesturan. 4. Definir e aplicar o concepto de calor latente. 5. Diferenciar as formas de transmitirse a calor dun corpo a outro. 6. Coñecer as fontes de enerxía e identificar o tipo de enerxía que conteñen. 7.SISTEMA PERIÓDICO E ENLACE.FORMULACIÓN. A REACCIÓN QUÍMICA • Sistema Periódico. Compostos con enlace iónico, enlace covalente e enlace metálico. • Formulación inorgánica segundo as normas IUPAC dos compostos máis usuais. Formulación orgánica " " " " " " " " • Cambios físicos e cambios químicos. Reaccións químicas. A ecuación química. Representar diferentes reaccións químicas mediante os seus correspondentes ecuacións axustadas. 9. A QUÍMICA NA SOCIEDADE 1. Analizar os beneficios e os efectos negativos que se derivan da industria química. 2. Xustificar a enorme cantidade de compostos de carbono que existen fronte ao número limitado de compostos que forman os outros elementos. 3. Resaltar a enorme importancia do petróleo e os seus derivados. 4. Manexar distintas fontes de información (prensa diaria, revistas, libros, vídeos...) co obxecto de profundar no estudo da actividade da industria química e os seus repercusións sobre o medio ambiente e a calidade de vida. 5. Describir a polimerización e recoñecer ese procedemento como de gran importancia industrial 6. Destacar as principais vantaxes e inconvenientes dos plásticos.

Metodoloxía didáctica A adolescencia é unha etapa na que teñen lugar importantes e grandes cambios, non só na propia imaxe do individuo, senón que o adolescente accede a novas formas de pensamento acadando un novo e superior nivel caracterizado por unha maior autonomía e rigor no seu razoamento. Existen capacidades cognitivas básicas de tipo universal (capacidade de xeneralizar, de lembrar, de razoar...), pero tamén existen diferencias substanciais na maneira de utilizar devanditas capacidades en situacións concretas; estas diferencias relaciónanse con diferentes tipos de experiencias educativas. O desenvolvemento cognitivo non é soamente un conxunto de estratexias de razoamento que poden aplicarse a calquera contido, senón que tamén consiste nun conxunto de información específica que depende da experiencia concreta de cada alumno, e cuxa asimilación axeitada atópase en íntima relación coa capacidade de caracterizar ou contradicir as ideas previas. O coñecemento humano se rexe por criterios pragmáticos ou funcionais en lugar de por criterios estrictamente lóxicos, como apuntaba Piaget en seu caracterización do pensamento formal. Un dos trazos característicos das concepcións espontáneas corresponde ao seu alto poder predictivo na vida cotiá; por isto é polo que as ideas previas non modifícanse diante da primeira contrariedade. Os seres humanos temos, polo tanto, unha forte resistencia a modificar as nosas ideas perante calquera fenómeno. Só cambiamos de teoría cando dispoñemos doutra máis completa que considere non só o que a anterior explica, senón tamén outros fenómenos novos.

Memoria de


A adquisición de nova información, que se dá na aprendizaxe significativo, é un proceso que depende de forma principal das ideas relevantes que xa posúe a persoa, e prodúcense a través da interacción entre a nova información e as ideas relevantes existentes na estructura cognoscitiva, sendo o resultado desta interacción unha asimilación entre os vellos e novos significados, para formar unha estructura cognoscitiva máis altamente diferenciada. O coñecemento, segundo Piaget, é sempre o resultado dun proceso de construción. Na explicación do funcionamento cognitivo, o construtivismo xenético é inseparable da adopción dun punto de vista relativista (o coñecemento é sempre relativo a un momento dado do proceso de construción) e dun punto de vista interaccionista (o coñecemento xorde da interacción entre os esquemas de asimilación e as propiedades do obxecto), na explicación do funcionamento cognitivo. A aprendizaxe escolar non consiste nunha recepción pasiva do coñecemento, senón máis ben nun proceso activo de elaboración: os erros de comprensión provocados polas asimilacións incompletas ou incorrectas do contido, son peldaños necesarios e a miúdo útiles deste proceso activo de elaboración e, ao mesmo tempo, serven de retroalimentación para orientar as futuras accións dos alumnos no proceso de ensino-aprendizaxe. O profesorado considérase o axente mediador entre os contidos do currículo escolar, por unha parte, e o alumnoque constrúe o coñecemento relativo a devanditos contidos, por outra. A tarefa do docente debe consistir en programar as actividades e situacións de aprendizaxe axeitadas, que permitan conectar activamente a estructura conceptual da disciplina coa estructura cognoscitiva previa de cada alumno. A actuación do profesor debe orientarse ao desenvolvemento de patróns motivacionales relacionados de modo fundamental con dous tipos de mecas: o incremento da propia competencia e a experiencia de autonomía e responsabilidade persoal, dado que os datos empíricos demostran que o desenvolvemento destes patróns redunda nunha mellor adaptación escolar e persoal dos alumnos.Unha das finalidades dos profesores é a de promover o desenvolvemento dos alumnos mediante a realización de aprendizaxes específicos, para o cal ha de moverse simultaneamente en dous planos: o da construción de significados compartidos a través da interacción social conxunta sobre o contido da aprendizaxe, e o da construción persoal de significados mediante a interacción directa dos alumnos con devandito contido. A) Estratexias xerais • Activar a curiosidade e o interese do alumno polo contido do tema que se vai tratar ou da tarefa que se vai realizar utilizando estratexias do tipo de: ? Presentar información nova, sorprendente, incongruente cos coñecementos previos do alumno. ? Expoñer no alumno problemas que faia de resolver. ? Variar os elementos da tarefa para manter a atención. • Na medida que permítao a natureza da tarefa, expoñer a posibilidade de organizar a actividade en grupos cooperativos, facendo depender a avaliación de cada alumno dos resultados globais obtidos polo grupo. • Orientar a atención dos alumnos antes, durante e despois da tarefa: ? Antes: para o proceso de solución máis que para o resultado. ? Durante: para a busca e comprobación de posibles medios de superar as dificultades, dividindo a tarefa en pasos para que eviten pensar que non poden superalas. ? Despois: informar sobre o correcto e incorrecto do resultado, pero centrando a atención do alumno no proceso seguido e no que se aprendeu, tanto se o resultado foi un éxito coma se foi un fracaso. B) Adquisición de destrezas Para mellorar as destrezas básicas necesarias para pensar eficazmente sobre o que vemos ou oímos ou sobre o que temos que facer, e para conseguir a xeneralización da aprendizaxe de tales destrezas a tarefas distintas daquelas, en relación coas cales realizouse o adestramento, débense dar as seguintes condicións: Ha de ser un obxectivo explícito para os alumnos, pois do que se trata non é de resolver tal ou cal cuestión concreta, senón de prestar atención a como resólvese. No contexto do aula, o fundamental no adestramento é o tipo de interacción que se establece entre o profesor e o alumno, interacción definida fundamentalmente pola forma en que o profesorado estructura as tarefas e polos tipos de cuestións, instrucións, mensaxes e valoración que se fai da actuación do alumno. O adestramento debe ter duración suficiente para ser efectivo e permitir a consolidación e xeneralización do aprendido. APRENDIZAXE DE CONTIDOS Un dos obxectivos centrais do ensino é que os alumnos sexan capaces de aplicar os coñecementos que se lles enseñan ás situaciónsque requíranos, e para que esta aplicación sexa posible, é preciso que os alumnos aprendan previamente estes coñecementos e que consérvenos ata que sexa necesario botar man deles. Pero non sempre son capaces de lembrar a información que buscan, a pesar de haber dedicado tempo e esforzo ao seu estudo. Sen embargo, lembrar é un problema como outro calquera que pode resolverse, polo menos en parte, se aplícanse as estratexias axeitadas. A lembranza depende: • Da atención prestada ao que se pretende lembrar, sendo a novidade, a forma de presentación e o contido da información, un dos factores que inflúen a que prestémoslle atención. • Dos coñecementos previos sobre o que se pretende aprender e da forma en que se achan organizados. Do significado da nova información. Para mellorar a lembranza é preciso mellorar a comprensión, isto é, a integración da nova información coa que xa se coñece mediante algún tipo de esquema que facilite a súa recuperación. Isto pode conseguirse actuando sobre o contido que imos aprender, ben sexa presentándoo organizado, ou ben facilitando o desenvolvemento de estratexias de

Memoria de


organización e elaboración da información que faciliten a súa comprensión.

Procedementos de avaliación Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva 1. O MOVEMENTO 1.1. Define o concepto de traxectoria e sitúaa respecto ao sistema de referencia escollido. 1.2. Define os conceptos distancia percorrida e desprazamento, diferenciando un do outro. 1.3. Define o concepto de rapidez e coñece as unidades en que se mide. 1.4. Define o concepto de velocidade e coñece as unidades en que se mide. 1.5. Diferenza entre rapidez e velocidade, poñendo exemplos de ambas magnitudes. 1.6. Diferenza os valores medios dos valores instantáneos, tanto na rapidez como na velocidade. 1.7. Utiliza axeitadamente os gráficos posición-tempo e é capaz de calcular a rapidez a partir de eles. 1.8. Coñece e comprende as características que fan que un movemento sexa rectilíneo uniforme. 1.9. Representa e interpreta correctamente os gráficos posición-tempo e velocidade-tempo que corresponden a un movemento deste tipo. 1.10. Calcula a velocidade e a distancia percorrida a partir dun gráfico posición-tempo. 1.11. Define o concepto de aceleración e coñece as unidades en que se mide. 1.12. Comprende a relación que existe entre a aceleración dun corpo e o tipo de movemento que realiza. 1.13. Coñece e comprende as características que fan que un movemento sexa rectilíneo uniformemente acelerado. 1.14. Utiliza apropiadamente os gráficos posición-tempo e velocidade-tempo. 1.15. Recoñece o movemento de caída libre como un movemento rectilíneo uniformemente acelerado 1.16. Coñece o valor da aceleración da gravidade na superficie da Terra. 2. AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS 2.1. Define o concepto de forza. 2.2. Explica determinados fenómenos físicos con este concepto. 2.3. Distingue entre repouso, equilibrio e movemento. 2.4. Enuncia e comprende a lei de Hooke. 2.5. Constrúe un dinamómetro aproveitando os coñecementos adquiridos. 2.6. Recoñece o peso como unha forza. Calcula o peso dun corpo a partir da súa masa. 2.7. Define centro de gravidade dun corpo. 2.8. Comprende o concepto de resultante de varias forzas. 2.9. Calcula a resultante de varias forzas nalgunhas situacións que se lle propoñen. 2.10. Diferenza entre equilibrio estable e inestable. 3. EQUILIBRIO EN FLUÍDOS 3.1. Define o concepto de presión e coñece as unidades en que se mide. 3.2. Relaciona a presión coa forza que se exerce e a superficie sobre a que se exerce. 3.3. Coñece e comprende o concepto de densidade e coñece as unidades en que se mide. 3.4. Valora a importancia que ten a densidade na vida cotiá. 3.4. Realiza medidas de densidade, tanto directa como indirectamente. 3.5. Enuncia e comprende o principio de Pascal 3.6. Coñece a relación que existe entre presión dun fluído e profundidade á que se atopa o obxecto no fluído. 3.7. Enuncia e comprende o principio fundamental da hidrostática. 3.8. Enuncia e comprende o principio de Arquímedes. 3.9. Explica a forma en que un corpo se mantén a flote no auga. 3.10. Coñece e comprende o concepto de peso aparente e aplícao a casos cotiáns asociados á vida real. 3.11. Describe o concepto de presión atmosférica, asociándolo á altura a que atopámonos no seu interior. 3.12. Utiliza apropiadamente o barómetro para medir a presión atmosférica. 3.13. Coñece e comprende o funcionamento da prensa hidráulica. 4. DINÁMICA 4.1. Describe e diferenza un movemento espontáneo dun movemento forzado. 4.2. Enuncia e comprende a lei da inercia ou primeira lei de Newton. 4.3. Enuncia e comprende a segunda lei de Newton. 4.4. Valora a importancia que teñen as forzas nos cambios que se producen no movemento dos corpos. 4.5. Relaciona a segunda lei de Newton con algúns fenómenos físicos cotiáns. Define o newton como unidade de forza. 4.6. Enuncia e comprende a terceira lei de Newton ou lei de acción e reacción.

Memoria de


4.7. Identifica situacións nas que se cumpre a terceira lei de Newton, salientando as forzas que interveñen no proceso de acción-reacción. 4.8. Identifica as forzas que actúan sobre algúns corpos en repouso e en movemento da súa contorna próximo. 4.9. Describe os efectos que producen as forzas aplicadas sobre os corpos, xa sexa en repouso ou en movemento. 4.10. Coñece e comprende a idea de rozamento. 4.11. Explica as causas que producen o rozamento. 4.11. Valora a utilidade que xeran ou o prexuízo que causan as forzas de rozamento en determinadas situacións da súa contorna. 4.12. Define o concepto de interacción e o asocia co concepto de forza. 4.13. Comprende a relación que existe entre a aceleración dun corpo e o tipo de movemento que realiza. 4.14. Utiliza apropiadamente o aparello matemático co que se formulan as leis de Newton e resolve con el problemas do seu nivel.4.15. Recoñece o movemento circular uniforme como un movemento acelerado. 4.16. Define a aceleración centrípeta e a velocidade angular. Coñece as unidades SI con que se miden. 4.17. Define o concepto forza centrípeta e comprende o seu papel no movemento circular. 5. TRABALLO E ENERXÍA 5.1. Coñece e comprende o concepto de enerxía. 5.2. Coñece e comprende o concepto de traballo 5.3. Define a unidade SI de enerxía. 5.4. Coñece a unidade SI de traballo. 5.5. Coñece e comprende que traballo e enerxía se miden coas mesmas unidades. 5.6. Relaciona a enerxía cinética coa masa e a velocidade dun corpo. 5.7. Relaciona a enerxía potencial coa masa e a posición que ocupa un corpo no espacio. 5.8. Enuncia o principio de conservación da enerxía mecánica. Comprende o seu significado. 5.9. Define o concepto de potencia. 5.10. Conoce a unidade de potencia no Sistema Internacio- nal de Unidades. 6. OS INTERCAMBIOS DE ENERXÍA 6.1. Coñece e comprende o concepto de calor. 6.2. Coñece e comprende o concepto de temperatura. 6.3. Coñece e comprende o concepto de enerxía interna. 6.4. Coñece a relación que existe entre a cantidade de calor transferida a un corpo, a súa masa, a súa natureza e a variación de temperatura que experimenta. 6.5. Define e comprende o concepto de calor específica. 6.6. Aplica esta expresión á resolución de problemas sinxelos. 6.7. Utiliza a expresión da cantidade de calor nos procesos de mestura de substancias. 6.8. Calcula os valores descoñecidos nos procesos de mestura a partir da cantidade de calor transferida. 6.9. Define o concepto de troco de estado. 6.10. Define e aplica o concepto de calor latente. 7. SISTEMA PERIÓDICO E ENLACE. FORMULACIÓN. A REACCIÓN QUÍMICA 7.1. Formular e nomear, axudándose dos números de oxidación, os óxidos, os hidruros, os hidróxidos e os peróxidos 7.2. Formular e nomear, axudándose dos números de oxidación, os hidrácidos, os oxácidos e as saes correspondentes 7.3. Coñece e comprende que é un troco físico. 7.4. Coñece e comprende que é un troco químico. 7.6. Diferenza os cambios físicos das reaccións químicas. 7.7. Representa unha reacción química por medio da correspondente ecuación química 7.8. Coñece a forma en que se axustan as ecuacións químicas e axusta as que se lle propoñen. 7.9. Recoñece algúns procesos químicos significativos polo seu interese industrial 7.10. Recoñece algúns procesos químicos significativos polo seu interese biolóxico 7.11. Coñece os criterios de ordenamento dos elementos no Sistema Periódico.Identifica compostos con enlace iónico, enlace covalente e enlace metálico e deduce as suas propiedades a partir do enlace. 8. A QUÍMICA NA SOCIEDADE 8.1. Coñece e comprende os beneficios que proporciona a industria química. 8.2. Coñece e comprende os prexuízos que, en ocasiones, provoca a industria química. 8.1. Coñece a enorme cantidade de compostos de carbono que existen. 8.4. Explica esta abundancia de acordo coa estrutura química do átomo de carbono, que se diferencia de calquera outro elemento da táboa periódica pola súa singularidade. 8.5. Coñece a fórmula empírica da familia dos alcanos e os prefixos que se utilizan para nomealos. 8.6. Coñece a importancia que ten o petróleo e os seus derivados.

Memoria de


8.7. Manexa con soltura fontes de información buscando profundar no estudo da actividade que realiza a industria química. 8.8. Recoñece os problemas e os repercusións que a industria química ten na vida diaria. 8.9. Coñece os alquenos e describe a súa fórmula estructural 8.10. Comprende o proceso de polimerización e a utilidade que ten a escala industrial. 8.11. Define o concepto de plástico e o asocia co proceso de polimerización 8.12. Coñece as principais vantaxes e inconvenientes dos plásticos. 8.13. Valora a necesidade que temos de facer un uso responsable destas materiais, axudando a seu reciclado. Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e)Valoración da búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados Os Instrumentos a) Preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Exames: 90% Actitude: 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade ao final do curso.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo centro

Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente Estas actividades serán levadas a cabo na propia aula e polo profesor encargado de impartir a materia neste curso.


Memoria de


1. O MOVEMENTO Movemento rectilíneo uniforme e movemento rectilíneo uniformemente acelerado. 2. AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS Lei de Hooke Estudo dás pancas 3. EQUILIBRIO EN FLUÍDOS Cálculo experimental de densidades de líquidos. Presión hidrostática. Comprobación experimental do principio de Arquimedes. 4. DINÁMICA Movemento circular uniforme 5. TRABALLO E ENERXÍA Coeficientes de rozamento. Forza de rozamento. Traballo. 6. OS INTERCAMBIOS DE ENERXÍA Determinación experimental da calor específica do aluminio. 7. A REACCIÓN QUÍMICA Recoñecemento e utilización do material de laboratorio: vasos de precipitados, erlenmeyer, chisqueiro de gas, recipiente de porcelana, pinzas, balanza, pipeta, bureta, probeta, tubos de ensaio, tapones, .... Recoñecemento e utilización de substancias químicas: auga destilada, auga osixenada, permanganato de potasio, auga de cal, papelde aluminio, xofre, limaduras de ferro, cinta de magnesio, sulfato de cobre, ácido clorhídrico diluído, mármore, aspirina efervescente, deterxentes domésticos, disolucións acedas e básicas, ... Reaccións químicas. Comprobación da lei de Lavoisier. 8. A QUÍMICA NA SOCIEDADE Modelos de varillas e de bólas para estudar as ligazóns do carbono e os modelos orgánicos. Recoñecemento e utilización de substancias químicas orgánicas: etanol, benceno, éter de petróleo, acetona (baixo a supervisión do profesor ou da profesora), glicosa, levadura de panificación, ... Reaccións químicas orgánicas. Para todos os temas: - Libro de texto - Libros de consulta - Revistas científicas - Video/TV/Internet - Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación - Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación

Temas transversais Os alumnos/as investigarán nas fontes habituais de información (libros, revistas, internet, etc ) desenvolvendo o tema proposto en cada caso 1. O MOVEMENTO Pensa, frea e evita o derrape A educación vial é un obxectivo prioritario da educación en valores. Dunha correcta aplicación das normas de circulación derívase unha mellor condución, minimizando, dese modo, os riscos inherentes á mesma. Nesta unidade procúrase que os alumnos e as alumnas tomen conciencia da importancia que ten a velocidade na circulación de vehículos. Inténtase que os estudantes comprendan que o movemento non se detén instantaneamente: transcorre certo tempo desde que se percibe a necesidade de frear ata que o móbil se detén, e durante ese tempo, o móbil segue desprazándose, polo que a distancia percorrida depende da velocidade con que se circula. Para evitar posibles alcances e accidentes, é necesario manter certa distancia co vehículo que precédenos, denominada “distancia de seguridade”. É importante que os alumnos e as alumnas recoñezan que esa distancia debe aumentar se aumenta a velocidade con que movémonos.

Memoria de


2. AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS Estruturas resistentes Nos seres vivos atopamos moitos exemplos de máquinas simples, máquinas que forman parte das estruturas orgánicas do propio individuo. Inténtase, polo tanto, que os estudantes comprendan a importancia que ten o que o noso organismo estea formado, en gran parte, por “máquinas orgánicas”, cuxo mantemento depende, en gran medida, de cada un de nós. Iso servirá para que alumnos e alumnas tomen conciencia da necesidade que teñen de coidar o seu corpo. Con iso aseguran o mantemento das estruturas que fórmano e garanten, na medida do posible, unha vida máis sana e saudable. 3. EQUILIBRIO EN FLUÍDOS Nesta unidade procúrase que alumnos e alumnas experimenten as leis da flotación, asociándolas a materiais de uso corrente que no seu estado habitual non flotan no auga. Preténdese con iso que alumnos e alumnas comprendan o principio de Arquímedes e cheguen a valorar a importancia que devandito principio ten para nós, ao haber feito posible a navegación e, con iso, o intercambio de mercancías entre un e outro continente. O estudo da forma en que funciona un submarino servirá para que alumnos e alumnas entren en contacto cun principio que non porsinxelo ten menos importancia que outros principios físicos que, pola súa complexidade, poden parecer máis importantes ou espectaculares. Non debemos esquecer que a física é, precisamente, a arte de facer sinxelo o aparentemente complexo; e, nesa liña, creemos que as dúas experiencias que se propoñen son clarificadoras. 4. DINÁMICA A inercia e o rozamento Como temas transversais estúdanse nesta lección a inercia e o rozamento. Preténdese que os alumnos e as alumnas perciban a realidade que rodéaos, realizando sinxelas experiencias prácticas para as cales apenas se necesita material. A primeira das experiencias, relativa á inercia, reflicte de forma clara a primeira lei de Newton: a moeda permanece en repouso, xa que a carta de barállaa apenas ten rozamento e, polo tanto, non arrástraa con ela. O mesmo ocorre co sistema formado polos libros e bótelos de conserva: a masa do sistema é tan elevada, que, ao tirar con forza, se rompe o fío antes que permitir que o sistema se desprace. 5. TRABALLO E ENERXÍA Acumulación de enerxía por empenamento O tema transversal que propoñemos nesta unidade estuda a acumulación de enerxía por empenamento hidráulico. Estúdase a instalación existente na Moa de Cortes de Pallás, en Valencia. Con este tema inténtase que os alumnos e as alumnas tomen conciencia de dúas cousas: o problema que supón almacenar enerxía eléctrica pola noite, cando non se consume, e a importancia que ten aproveitar ao máximo os recursos enerxéticos de que se dispón. Con este dispositivo, a enerxía que produce pola noite a central nuclear de Cofrentes (que, como toda central nuclear, non detén o seu funcionamento a non ser que sexa imprescindible), situada a curta distancia do chouto, utilízase para recargar o sistema bombeando auga á piscina superior durante a noite. Esa auga produce polo día enerxía eléctrica, ao ser turbinada de nova na caída, recuperándose parte da enerxía, que se deperdería en caso contrario. 6. OS INTERCAMBIOS DE ENERXÍA Como illar térmicamente unha vivenda O tema transversal que propoñemos nesta unidade estuda a forma en que pode illarse unha vivenda para que a enerxía que encerra no seu interior, que faia confortable, non pérdase por intercambio co medio exterior que rodéaa. Con este tema inténtase que os alumnos e as alumnas tomen conciencia da importancia que ten o aforroenerxético por dous motivos: o aforro económico que supón e o beneficio que produce ao medio ambiente. Dese modo, os alumnos e as alumnas poderán comparar as súas vivendas coa que aquí se describe, e poderán, dese modo, analizar se a vivenda que habitan cumpre ou non as normas de aforro enerxético que, ata fai uns anos, non eran obrigatorias en España. 7. A REACCIÓN QUÍMICA Os temas transversais que propoñemos nesta unidade buscan que os alumnos e as alumnas perciban a proximidade dos cambios químicos. Para iso, se han proposto reaccións químicas inofensivas nas que a vistosidad dos cambios que se producen permite aos estudantes percibir a realidade do proceso químico. Tan só debemos indicar, como medida de precaución, que a disolución na que intervén o ácido sulfúrico deberá ser preparada polo profesor ou a profesora, para evitar accidentes. Unha vez feito iso, os demais pasos poden ser realizados polos estudantes sen ningunha dificultade. No que fai á auga de cal, debe tenerse en conta que se trata dunha disolución de hidróxido de calcio en auga que se prepara machucando óxido de calcio e disolvéndoo en auga. Para que a disolución estea clara, debe filtrarse este primeiro. A disolución de hidróxido de calcio que se obtén entón é completamente transparente e se enturbia ao facer burbujear sobre ela aire espirado, que

Memoria de


contén dióxido de carbono. Isto débese ao carbonato de calcio que se forma, un composto branco que enturbia de contado a disolución. A velocidade de reacción O tema transversal que propoñemos nesta unidade intenta que os alumnos e as alumnas aprendan a realizar algunha experiencia manipulativa que, ao tempo, achégueos ao mundo da procura científica. Sendo conscientes das dificultades que, moitas veces por falta de material, preséntanse neste apartado da física e da química, intentamos, aínda que sexa unha soa vez, propoñer unha experiencia cuxo resultado permítalles apreciar que non todo é sinxelo en ciencias e que, moitas veces, son necesarios días de traballo para obter un resultado que poida considerarse satisfactorio. O estudo da velocidade de reacción é un procedemento que, ao seu nivel, entraña a complexidade suficiente para afrontalo como un reto. Construír o dispositivo, limpalo tras cada experiencia non cometer erros de vulto... Son tantas as formas en que os alumnos e as alumnas poden cometer erros nesta experiencia, que resulta altamente educativo intentar que ordenen as súas ideas para levar a bo porto o proxecto. 8. A QUÍMICA NA SOCIEDADE Clorofila e fotosíntese Neste apartado estúdase un dos procesos biolóxicos máis importantes que existen: a fotosíntese. Preténdese que alumnos e alumnas identifiquen os pigmentos que catalizan o proceso, facendo que sexa posible. É unha actividade eminentemente manipulativa, na que, se disponse de tempo e de medios para realizala, os estudantes poden atopar, salvando as distancias, multitude de similitudes entre o traballo a realizar e o que se desenvolve nun laboratorio de análise química. A proposta que facemos contempla a extracción de pigmentos con técnicas como decantación e cromatografía que poden parecer complexas, aínda que son moi sinxelas e resultan do agrado dos estudantes xa que permítenlles obter “de primeira man” información acerca dun proceso tan importante como a fotosíntese. A fermentación da glicosa Esta actividade permite a alumnos e alumnas relacionar de forma práctica os coñecementos que adquiriron cun dos procesos químicos máis antigos que, de forma controlada, realiza o ser humano. A experiencia que se propón é de fácil realización, sempre que se coide a manipulación de substancias perigosas, como o ácido sulfúrico ou o dicromato de potasio. Polo demais, é unha experiencia sinxela. Se deséxase, pódense estudar outros factores, como a influencia da temperatura no proceso de fermentación, que permite analizar experimentalmente un dos factores que inflúen na velocidade de reacción.

Actividades complementarias e extraescolares previstas Os alumnos/as visitaran algunhas das exposicions de carácter científico, que teñen lugar na cidade, ao longo do curso.

Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade garda unha estreita relación co ensino personalizado, o cal supón que no proceso educativo téñanse en conta as características individuais dos alumnos/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferencias entre os individuos, diferencias que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas como nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. É certo que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidadesde integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais, de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, converténdose nun instrumento de nivelamento social. A ESO, dentro da súa oferta académica, contempla unha serie de respostas para atender ás necesidades individuais do alumnado. Esa atención afecta de modo especial aos alumnos pertencentes a minorías étnicas e culturais (inmigrantes...) ou a aqueles con necesidades educativas especiais. Basicamente, contemplamos tres tipos de medidas: adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular e programas de garantía social. Para conseguir que os alumnos acaden os obxectivos será conveniente: - Ter en conta os coñecementos previos dos alumnos, o que implica, en ocasiones, partir de máis atrás para paliar as deficiencias iniciais de aprendizaxe. - Facer recuperacións nas que se contemplen unicamente os contidos mínimos. As actividades de reforzo e recuperación deben integrarse na dinámica normal da clase. No curso de 4º diso formouse un grupo de DIVERSIFICACIÓN CURRICULAR, ao que se lle imparte as asignaturas de Matemáticas, Ciencias Naturais e Física e Química, dentro do denominado Ámbito Científico e cun horario semanal de 7 horas.

Memoria de


"Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.



"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro.Non se expón nesta programación xa que está a disposición de quen o queira consultar. " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.

Memoria de


1º BACHARELATO (común ou propia da modalidade) ASIGNATURA/MÓDULO

´FÍSICA E QUÍMICA

Cód.

CURSO E GRUPO

1º BACH A B C 1º BACH ADULTOS

PROFESOR/A (ES/AS)

JESÚS FCO.GÓMEZ RODRÍGUEZ, Mª PAZ ALONSO BLANCO, GUMERSINDO FERNÁNDEZ LÓPEZ


Editorial Bruño 2015 Autor Miquel Sauret Jacinto Soriano ISBN 978-84-696-0935-4

Obxectivos xerais do curso "Obxetivos xerais da materia" 1. Comprender os conceptos, leis, teorías e modelos máis importantes e xerais da Física e da Química, que lle permitan ó alumnado ter unha visión global e unha formación científica básica, así como desenvolver estudios posteriores máis específicos. 2. Aplicar os conceptos, leis, teorías e modelos aprendidos a situacións reais e cotiás. 3. Analizar criticamente hipóteses e teorías contrapostas que permitan desenvolver o pensamento crítico, e valorar as súas contribucións ó desenvolvemento da Física e da Química. 4. Utilizar con certa autonomía destrezas de investigación, tanto documentais como experimentais (formular problemas, expoñer e contrastar hipóteses, realizar experiencias, etc.), recoñecendo o carácter da ciencia como proceso cambiante e dinámico. 5. Amosar actitudes que adoitan asociarse ó traballo científico, tales como a busca de información exhaustiva, a capacidade crítica, a necesidade de verificación dos feitos, cuestionarse o obvio e a apertura ante novas ideas. 6. Integrar a dimensión social e tecnolóxica da Física e da Química, interesándose polas realizacións científicas e tecnolóxicas e comprendendo os problemas que presenta a súa evolución á natureza, ó ser humano, á sociedade e á comunidade internacional. 7. Comprender o sentido das teorías e dos modelos físicos e químicos como unha explicación dos fenómenos naturais, valorando a súa contribución ó desenvolvemento destas disciplinas. 8. Explicar expresións “científicas” da linguaxe cotiá segundo os coñecementos físicos e químicos adquiridos, relacionando a experiencia diaria coa científica. 9. Desenvolver actitudes positivas cara á Física e á Química e á súa aprendizaxe que permitan, polo tanto, ter interese e autoconfianza cando se realizan actividades destas ciencias.

Contidos (bloques) temporalizados por avaliacións Na 1ª avaliación impartiranse os bloques 1,2 e 3 Na 2ª avaliación impartiranse os bloques 4 e 5 Na 3º avaliación impartiranse os bloques 6,7 e 8

VINCULACIÓN ENTRE OBXECTIVOS,CONTIDOS,CRITERIOS DE AVALIACIÓN,ESTÁNDARES DE

Memoria de


APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE Física e Química. 1º de bacharelato


Bloque 1. A actividade científica

FQB1.1.1. Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: fai preguntas, dentifica problemas, recolle

datos, realiza experiencias, deseña e argumenta estratexias de resolución de problemas, utiliza modelos e leis, revisa o proceso e obtén conclusións.

i

CAA

CCL

CMCCT

CSIEE

FQB1.1.2. Resolve exercicios numéricos e expresa o valor das magnitudes empregando a notación científica, estima os erros absoluto e relativo asociados e contextualiza os resultados.

CAA

CMCCT

CSIEE

FQB1.1.3. Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as magnitudes nun proceso físico ou químico.

CMCCT

FQB1.1.4. Distingue magnitudes escalares e vectoriais, e opera adecuadamente con elas.

CMCCT

FQB1.1.5. Elabora e interpreta representacións gráficas de procesos físicos e químicos a partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio ou virtuais, e relaciona os resultados obtidos coas ecuacións que representan as leis e os principios subxacentes.

CAA

CCL

CD

CMCCT

d

e

g

i

l

m

B1.1. Estratexias necesarias na actividade científica.

B1.1. Recoñecer e utilizar as estratexias básicas da actividade científica: formular problemas e emitir hipóteses, propor modelos, elaborar estratexias de resolución de problemas e deseños experimentais, analizar os resultados e realizar experiencias

FQB1.1.6. A partir dun texto científico, extrae e interpreta a información, e argumenta con rigor e precisión, utilizando a terminoloxía adecuada.

CAA

CCL

CMCCT

FQB1.2.1. Emprega aplicacións virtuais interactivas para simular experimentos físicos de difícil realización no laboratorio.

CD

CMCCT

d

e

g

i

l

m

B1.2. Tecnoloxías da información e da comunicación no traballo científico.

B1.3. Proxecto de investigación.

B1.2. Utilizar e aplicar as tecnoloxías da información e da comunicación no estudo dos fenómenos físicos e químicos.

FQB1.2.2. Establece os elementos esenciais para o deseño, a elaboración e a defensa dun proxecto de investigación, sobre un tema de actualidade científica, vinculado coa física ou a química, utilizando preferentemente as TIC.

CAA

CCL

CD

CMCCT

CSIEE

b B1.1. Estratexias necesarias na B1.3. Realizar en equipo tarefas propias da investigación

FQB1.3.1. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo

CAA

Memoria de


Física e Química. 1º de bacharelato


d

e

g

i

l

m

actividade científica. científica. algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación.

CCL

CD

CMCCT

CSC

CSIEE

Bloque 2. Aspectos cuantitativos da química

i B2.1. Revisión da teoría atómica de Dalton.

B2.1. Explicar a teoría atómica de Dalton e as leis básicas asociadas ao seu establecemento.

FQB2.1.1. Xustifica a teoría atómica de Dalton e a descontinuidade da materia a partir das leis fundamentais da química, e exemplifícao con reaccións.

CMCCT

FQB2.2.1. Determina as magnitudes que definen o estado dun gas aplicando a ecuación de estado dos gases ideais.

CMCCT

i B2.2. Leis dos gases. Ecuación de estado dos gases ideais.

B2.2. Utilizar a ecuación de estado dos gases ideais para establecer relacións entre a presión, o volume e a temperatura.

FQB2.2.2. Explica razoadamente a utilidade e as limitacións da hipótese do gas ideal.

CMCCT

FQB2.3.1. Determina presións totais e parciais dos gases dunha mestura, relacionando a presión total dun sistema coa fracción molar e a ecuación de estado dos gases ideais.

CMCCT i B2.3. Determinación de fórmulas empíricas e moleculares.

B2.3. Aplicar a ecuación dos gases ideais para calcular masas moleculares e determinar fórmulas moleculares.

FQB2.3.2. Relaciona a fórmula empírica e molecular dun composto coa súa composición centesimal, aplicando a ecuación de estado dos gases ideais.

CMCCT

i B2.4. Disolucións: formas de expresar a concentración, preparación e propiedades coligativas.

B2.4. Realizar os cálculos necesarios para a preparación de disolucións dunha concentración dada, expresala en calquera das formas establecidas, e levar a cabo a súa preparación.

FQB2.4.1.Expresa a concentración dunha disolución en g/L, mol/L, porcentaxe en peso e en volume; leva a cabo e describe o procedemento de preparación no laboratorio de disolucións dunha concentración determinada e realiza os cálculos necesarios, tanto para o caso de solutos en estado sólido como a partir doutra de concentración coñecida.

CMCCT

FQB2.5.1. Experimenta e interpreta a variación das temperaturas de fusión e

lición dun líquido ao que se lle engade un soluto, relacionándoo con algún proceso de interese no contorno.

ebu

CMCCT

i

B2.4. Disolucións: formas de expresar a concentración, preparación e propiedades coligativas.

B2.5. Explicar a variación das propiedades coligativas entre unha disolución e o disolvente puro, e comprobalo experimentalmente.

FQB2.5.2. Utiliza o concepto de presión osmótica para describir

CMCCT

Memoria de




o paso de ións a través dunha membrana semipermeable.

i B2.6. Métodos actuais para a análise de substancias: espectroscopía e espectrometría.

B2.6. Utilizar os datos obtidos mediante técnicas espectrométricas para calcular masas atómicas.

FQB2.6.1. Calcula a masa atómica dun elemento a partir dos datos espectrométricos obtidos para os diferentes isótopos deste.

CMCCT

i B2.6. Métodos actuais para a análise de substancias: espectroscopía e espectrometría.

B2.7. Recoñecer a importancia das técnicas espectroscópicas que permiten a análise de substancias e as súas aplicacións para a detección destas en cantidades moi pequenas de mostras.

FQB2.7.1. Describe as aplicacións da espectroscopía na identificación de elementos e compostos.

CMCCT

Bloque 3. Reaccións químicas

i

B3.1. Estequiometría das reaccións. Reactivo limitante e rendemento dunha reacción.

B3.1. Formular e nomear correctamente as substancias que interveñen nunha reacción química dada, e levar a cabo no laboratorio reaccións químicas sinxelas.

FQB3.1.1. Escribe e axusta e realiza ecuacións químicas sinxelas de distinto tipo (neutralización, oxidación, síntese) e de interese bioquímico ou industrial.

CMCCT

CSIEE

FQB3.2.1. Interpreta unha ecuación química en termos de cantidade de materia, masa, número de partículas ou volume, para realizar cálculos estequiométricos nela.

CMCCT

FQB3.2.2. Realiza os cálculos estequiométricos aplicando a lei de conservación da masa a distintas reaccións.

CMCCT

FQB3.2.3. Efectúa cálculos estequiométricos nos que interveñan compostos en estado sólido, líquido ou gasoso, ou en disolución en presenza dun reactivo limitante ou un reactivo impuro.

CMCCT

i

B3.1. Estequiometría das reaccións. Reactivo limitante e rendemento dunha reacción.

B3.2. Interpretar as reaccións químicas e resolver problemas nos que interveñan reactivos limitantes e reactivos impuros, e cuxo rendemento non sexa completo.

FQB3.2.4. Aplica o rendemento dunha reacción na realización de cálculos estequiométricos.

CMCCT

i

B3.3. Química e industria. B3.3. Identificar as reaccións químicas implicadas na obtención de compostos inorgánicos relacionados con procesos industriais.

FQB3.3.1. Describe o proceso de obtención de produtos inorgánicos de alto valor engadido, analizando o seu interese industrial.

CMCCT

FQB3.4.1. Explica os procesos que teñen lugar nun alto forno, e scribe e xustifica as reaccións

químicas que se producen nel. e

CMCCT

i B3.3. Química e industria. B3.4. Identificar os procesos básicos da siderurxia e as aplicacións dos produtos resultantes.

FQB3.4.2. Argumenta a necesidade de transformar o

CMCCT

Memoria de




ferro de fundición en aceiro, distinguindo entre ambos os produtos segundo a porcentaxe de carbono que conteñan.

FQB3.4.3. Relaciona a composición dos tipos de aceiro coas súas aplicacións.

CMCCT

a

e

i

p

B3.3. Química e industria. B3.5. Valorar a importancia da investigación científica no desenvolvemento de novos materiais con aplicacións que melloren a calidade de vida.

FQB3.5.1. Analiza a importancia e a necesidade da investigación científica aplicada ao desenvolvemento de novos materiais, e a súa repercusión na calidade de vida, a partir de fontes de información científica.

CCEC

CMCCT

CSC

Bloque 4. Transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións químicas

i B4.1. Sistemas termodinámicos. B4.1. Interpretar o primeiro principio da termodinámica como o principio de conservación da enerxía en sistemas nos que se producen intercambios de calor e traballo.

FQB4.1.1. Relaciona a variación da enerxía interna nun proceso termodinámico coa calor absorbida ou desprendida e o traballo realizado no proceso.

CMCCT

i B4.2. Primeiro principio da termodinámica. Enerxía interna.

B4.2. Recoñecer a unidade da calor no Sistema Internacional e o seu equivalente mecánico.

FQB4.2.1. Explica razoadamente o procedemento para determinar o equivalente mecánico da calor tomando como referente aplicacións virtuais interactivas asociadas ao experimento de Joule.

CMCCT

i B4.3. Entalpía. Ecuacións termoquímicas.

B4.3. Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.

FQB4.3.1. Expresa as reaccións mediante ecuacións termoquímicas debuxando e interpretando os diagramas entálpicos asociados.

CMCCT

i B4.4. Lei de Hess. B4.4. Describir as posibles formas de calcular a entalpía dunha reacción química.

FQB4.4.1. Calcula a variación de entalpía dunha reacción aplicando a lei de Hess, coñecendo as entalpías de formación ou as enerxías de ligazón asociadas a unha transformación química dada, e interpreta o seu signo.

CMCCT

i B4.5. Segundo principio da termodinámica. Entropía.

B4.5. Dar resposta a cuestións conceptuais sinxelas sobre o segundo principio da termodinámica en relación aos procesos espontáneos.

FQB4.5.1. Predí a variación de entropía nunha reacción química dependendo da molecularidade e do estado dos compostos que interveñen.

CMCCT

dunha reacción química.

FQB4.6.1. Identifica a enerxía de Gibbs coa magnitude que informa sobre a espontaneidade

CMCCT i B4.6. Factores que interveñen na espontaneidade dunha reacción química. Enerxía de Gibbs.

B4.6. Predicir, de forma cualitativa e cuantitativa, a espontaneidade dun proceso químico en determinadas condicións a partir da enerxía de Gibbs. FQB4.6.2. Xustifica a

espontaneidade dunha reacción química en función dos factores

CMCCT

Memoria de




entálpicos, antrópicos e da temperatura.

FQB4.7.1. Expón situacións reais ou figuradas en que se poña de manifesto o segundo

incipio da termodinámica, asociando o concepto de entropía coa irreversibilidade dun proceso.

pr

CMCCT

i B4.6. Factores que interveñen na espontaneidade dunha reacción química. Enerxía de Gibbs.

B4.7. Distinguir os procesos reversibles e irreversibles, e a súa relación coa entropía e o segundo principio da termodinámica.

FQB4.7.2. Relaciona o concepto de entropía coa espontaneidade dos procesos irreversibles.

CMCCT

a

e

g

h

i

l

B4.7. Consecuencias sociais e ambientais das reaccións químicas de combustión.

B4.8. Analizar a influencia das reaccións de combustión a nivel social, industrial e ambiental, e as súas aplicacións.

FQB4.8.1. Analiza as consecuencias do uso de combustibles fósiles, relacionando as emisións de CO2 co seu efecto na calidade de vida, o efecto invernadoiro, o quecemento global, a redución dos recursos naturais e outros, a partir de distintas fontes de información, e propón actitudes sustentables para reducir estes efectos.

CCL

CMCCT

CSC

CSIEE

Bloque 5. Química do carbono

i

B5.1. Enlaces do átomo de carbono.

B5.2. Compostos de carbono: hidrocarburos.

B5.3. Formulación e nomenclatura IUPAC dos compostos do carbono.

B5.1. Recoñecer hidrocarburos saturados e insaturados e aromáticos, relacionándoos con compostos de interese biolóxico e industrial.

FQB5.1.1. Formula e nomea segundo as normas da IUPAC hidrocarburos de cadea aberta e pechada, e derivados aromáticos.

CMCCT

i B5.3. Formulación e nomenclatura IUPAC dos compostos do carbono.

B5.4. Compostos de carbono nitroxenados e osixenados.

B5.2. Identificar compostos orgánicos que conteñan funcións osixenadas e nitroxenadas.

FQB5.2.1. Formula e nomea segundo as normas da IUPAC compostos orgánicos sinxelos cunha función osixenada ou nitroxenada.

CMCCT

i B5.5. Isomería estrutural.

B5.3. Representar os tipos de isomería.

FQB5.3.1. Representa os isómeros dun composto orgánico.

CMCCT

FQB5.4.1. Describe o proceso de obtención do gas natural e dos derivados do petróleo a nivel industrial, e a súa repercusión ambiental.

CMCCT

CSC

i B5.6. Petróleo e novos materiais. B5.4. Explicar os fundamentos químicos relacionados coa industria do petróleo e do gas natural.

FQB5.4.2. Explica a utilidade das fraccións do petróleo.

CMCCT

i

e

B5.7. Aplicacións e propiedades dos compostos do carbono.

B5.5. Diferenciar as estruturas que presenta o carbono no grafito, no diamante, no grafeno,

FQB5.5.1. Identifica as formas alotrópicas do carbono relacionándoas coas

CMCCT

Memoria de




no fullereno e nos nanotubos, e relacionalo coas súas aplicacións.

propiedades fisicoquímicas e as súas posibles aplicacións.

FQB5.6.1. A partir dunha fonte de información, elabora un informe no que se analice e xustifique a importancia da química do carbono e a súa incidencia na calidade de vida

CCL

CMCCT

CSC

a

d

e

h

i

l

B5.7. Aplicacións e propiedades dos compostos do carbono.

B5.6. Valorar o papel da química do carbono nas nosas vidas e recoñecer a necesidade de adoptar actitudes e medidas ambientalmente sustentables.

FQB5.6.2. Relaciona as reaccións de condensación e combustión con procesos que ocorren a nivel biolóxico.

CMCCT

Bloque 6. Cinemática

FQB6.1.1. Analiza o movemento dun corpo en situacións cotiás razoando se o sistema de referencia elixido é inercial ou non inercial.

CMCCT i

h

B6.1. Sistemas de referencia inerciais. Principio de relatividade de Galileo.

B6.1. Distinguir entre sistemas de referencia inerciais e non inerciais.

FQB6.1.2. Xustifica a viabilidade dun experimento que distinga se un sistema de referencia se acha en repouso ou se move con velocidade constante.

CMCCT

i

B6.1. Sistemas de referencia inerciais. Principio de relatividade de Galileo.

B6.2. Representar graficamente as magnitudes vectoriais que describen o movementos nun sistema de referencia adecuado.

FQB6.2.1. Describe o movemento dun corpo a partir dos seus vectores de posición, velocidade e aceleración nun sistema de referencia dado.

CMCCT

FQB6.3.1. Obtén as ecuacións que describen a velocidade e a aceleración dun corpo a partir da expresión do vector de posición en función do tempo.

CMCCT

FQB6.3.2. Resolve exercicios prácticos de cinemática en dúas dimensións (movemento dun corpo nun plano) aplicando as ecuacións dos movementos rectilíneo uniforme (MRU) e movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA).

CMCCT

i B6.2. Movementos rectilíneo e circular.

B6.3. Recoñecer as ecuacións dos movementos rectilíneo e circular, e aplicalas a situacións concretas.

FQB6.3.3. Realiza e describe experiencias que permitan analizar os movementos rectilíneo ou circular, e determina as magnitudes involucradas.

CMCCT

i B6.2. Movementos rectilíneo e circular.

B6.4. Interpretar representacións gráficas dos movementos rectilíneo e circular.

FQB6.4.1. Interpreta as gráficas que relacionan as variables implicadas nos movementos

CMCCT

Memoria de




MRU, MRUA e circular uniforme (MCU) aplicando as ecuacións adecuadas para obter os valores do espazo percorrido, a velocidade e a aceleración.

i

B6.2. Movementos rectilíneo e circular.

B6.5. Determinar velocidades e aceleracións instantáneas a partir da expresión do vector de posición en función do tempo.

FQB6.5.1. Formulado un suposto, identifica o tipo ou os tipos de movementos implicados, e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posición e a velocidade do móbil.

CMCCT

i B6.3. Movemento circular uniformemente acelerado.

B6.6. Describir o movemento circular uniformemente acelerado e expresar a aceleración en función das súas compoñentes intrínsecas.

FQB6.6.1. Identifica as compoñentes intrínsecas da aceleración en casos prácticos e aplica as ecuacións que permiten determinar o seu valor.

CMCCT

i B6.3. Movemento circular uniformemente acelerado.

B6.7. Relacionar nun movemento circular as magnitudes angulares coas lineais.

FQB6.7.1. Relaciona as magnitudes lineais e angulares para un móbil que describe unha traxectoria circular, establecendo as ecuacións correspondentes.

CMCCT

FQB6.8.1. Recoñece movementos compostos, establece as ecuacións que os

e calcula o valor de gnitudes tales como alcance e

altura máxima, así como valores antáneos de posición,

velocidade e aceleración.

describen, ma

inst

CMCCT

FQB6.8.2. Resolve problemas relativos á composición de movementos descompoñéndoos en dous movementos rectilíneos.

CMCCT

g

i

B6.4. Composición dos movementos rectilíneo uniforme e rectilíneo uniformemente acelerado.

B6.8. Identificar o movemento non circular dun móbil nun plano como a composición de dous movementos unidimensionais rectilíneo uniforme (MRU) e/ou rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA).

FQB6.8.3. Emprega simulacións virtuais interactivas para resolver supostos prácticos reais, determinando condicións iniciais, traxectorias e puntos de encontro dos corpos implicados.

CD

CMCCT

FQB6.9.1. Deseña, realiza e describe experiencias que poñan

e manifesto o movemento harmónico simple (MHS) e determina as magnitudes involucradas.

d

CCL

CMCCT

CSIEE

FQB6.9.2. Interpreta o significado físico dos parámetros que aparecen na ecuación do movemento harmónico simple.

CMCCT

i B6.5. Descrición do movemento harmónico simple (MHS).

B6.9. Interpretar o significado físico dos parámetros que describen o movemento harmónico simple (MHS) e asocialo ao movemento dun corpo que oscile.

FQB6.9.3. Predí a posición dun oscilador harmónico simple coñecendo a amplitude, a

CMCCT

Memoria de




frecuencia, o período e a fase inicial.

FQB6.9.4. Obtén a posición, velocidade e aceleración nun movemento harmónico simple aplicando as ecuacións que o describen.

CMCCT

FQB6.9.5. Analiza o comportamento da velocidade e da aceleración dun movemento harmónico simple en función da elongación.

CMCCT

FQB6.9.6. Representa graficamente a posición, a velocidade e a aceleración do movemento harmónico simple (MHS) en función do tempo, comprobando a súa periodicidade.

CMCCT

Bloque 7. Dinámica

FQB7.1.1. Representa todas as forzas que actúan sobre un corpo, obtendo a resultante e extraendo consecuencias sobre o seu estado de movemento.

CMCCT i B7.1. A forza como interacción.

B7.2. Leis de Newton.

B7.1. Identificar todas as forzas que actúan sobre un corpo.

FQB7.1.2. Debuxa o diagrama de forzas dun corpo situado no interior dun ascensor en diferentes situacións de movemento, calculando a súa aceleración a partir das leis da dinámica.

CMCCT

FQB7.2.1. Calcula o módulo do momento dunha forza en casos prácticos sinxelos.

CMCCT

FQB7.2.2. Resolve supostos nos que aparezan forzas de rozamento en planos horizontais ou inclinados, aplicando as leis de Newton.

CMCCT

i B7.2. Leis de Newton.

B7.3. Forzas de contacto. Dinámica de corpos ligados.

B7.2. Resolver situacións desde un punto de vista dinámico que involucran planos inclinados e/ou poleas.

FQB7.2.3. Relaciona o movemento de varios corpos unidos mediante cordas tensas e poleas coas forzas que actúan sobre cada corpo.

CMCCT

i B7.4. Forzas elásticas. Dinámica do MHS.

B7.3. Recoñecer as forzas elásticas en situacións cotiás e describir os seus efectos.

FQB7.3.1. Determina experimentalmente a constante elástica dun resorte aplicando a lei de Hooke e calcula a frecuencia coa que oscila unha masa coñecida unida a un extremo do citado resorte.

CMCCT

Memoria de




FQB7.3.2. Demostra que a aceleración dun movemento harmónico simple (MHS) é proporcional ao desprazamento empregando a ecuación fundamental da dinámica.

CMCCT

FQB7.3.3. Estima o valor da gravidade facendo un estudo do movemento do péndulo simple.

CMCCT

FQB7.4.1. Establece a relación entre impulso mecánico e momento lineal aplicando a segunda lei de Newton.

CMCCT i B7.5. Sistema de dúas partículas.

B7.6. Conservación do momento lineal e impulso mecánico.

B7.4. Aplicar o principio de conservación do momento lineal a sistemas de dous corpos e predicir o movemento destes a partir das condicións iniciais.

FQB7.4.2. Explica o movemento de dous corpos en casos prácticos como colisións e sistemas de propulsión mediante o principio de conservación do momento lineal.

CMCCT

i B7.7. Dinámica do movemento circular uniforme.

B7.5. Xustificar a necesidade de que existan forzas para que se produza un movemento circular.

FQB7.5.1. Aplica o concepto de forza centrípeta para resolver e interpretar casos de móbiles en curvas e en traxectorias circulares.

CMCCT

FQB7.6.1. Comproba as leis de Kepler a partir de táboas de datos astronómicos correspondentes ao movemento dalgúns planetas.

CMCCT i B7.8. Leis de Kepler.

B7.6. Contextualizar as leis de Kepler no estudo do movemento planetario.

FQB7.6.2. Describe o movemento orbital dos planetas do Sistema Solar aplicando as leis de Kepler e extrae conclusións acerca do período orbital destes.

CCEC

CMCCT

FQB7.7.1. Aplica a lei de conservación do momento angular ao movemento elíptico dos planetas, relacionando valores do raio orbital e da velocidade en diferentes puntos da órbita.

CMCCT

i B7.9. Forzas centrais. Momento dunha forza e momento angular. Conservación do momento angular.

B7.7. Asociar o movemento orbital coa actuación de forzas centrais e a conservación do momento angular.

FQB7.7.2. Utiliza a lei fundamental da dinámica para explicar o movemento orbital de corpos como satélites, planetas e galaxias, relacionando o raio e a velocidade orbital coa masa do corpo central.

CMCCT

i B7.10. Lei de gravitación universal.

B7.8. Determinar e aplicar a lei de gravitación universal á estimación do peso dos corpos e á interacción entre corpos celestes, tendo en conta o seu

FQB7.8.1. Expresa a forza da atracción gravitatoria entre dous corpos calquera, coñecidas as variables das que depende, establecendo como inciden os

CMCCT

Memoria de




cambios nestas sobre aquela. carácter vectorial.

FQB7.8.2. Compara o valor da atracción gravitatoria da Terra sobre un corpo na súa superficie coa acción de corpos afastados sobre o mesmo corpo.

CMCCT

FQB7.9.1. Compara a lei de Newton da gravitación universal e a de Coulomb, e establece diferenzas e semellanzas entre elas.

CCEC

CMCCT

i B7.11. Interacción electrostática: lei de Coulomb.

B7.9. Enunciar a lei de Coulomb e caracterizar a interacción entre dúas cargas eléctricas puntuais.

FQB7.9.2. Acha a forza neta que un conxunto de cargas exerce sobre unha carga problema utilizando a lei de Coulomb.

CMCCT

i B7.10. Lei de gravitación universal.

B7.11. Interacción electrostática: lei de Coulomb.

B7.10. Valorar as diferenzas e as semellanzas entre a interacción eléctrica e a gravitatoria.

FQB7.10.1. Determina as forzas electrostática e gravitatoria entre dúas partículas de carga e masa coñecidas e compara os valores obtidos, extrapolando conclusións ao caso dos electróns e o núcleo dun átomo.

CMCCT

Bloque 8. Enerxía

FQB8.1.1. Aplica o principio de onservación da enerxía para

resolver problemas mecánicos, determinando valores de velocidade e posición, así como de enerxía cinética e potencial.

c CMCCT i B8.1. Enerxía mecánica e

traballo.

B8.2. Teorema das forzas vivas.

B8.1. Establecer a lei de conservación da enerxía mecánica e aplicala á resolución de casos prácticos.

FQB8.1.2. Relaciona o traballo que realiza unha forza sobre un corpo coa variación da súa enerxía cinética, e determina algunha das magnitudes implicadas.

CMCCT

i B8.3. Sistemas conservativos.

B8.2. Recoñecer sistemas conservativos como aqueles para os que é posible asociar unha enerxía potencial e representar a relación entre traballo e enerxía.

FQB8.2.1. Clasifica en conservativas e non conservativas, as forzas que interveñen nun suposto teórico xustificando as transformacións enerxéticas que se producen e a súa relación co traballo.

CMCCT

FQB8.3.1. Estima a enerxía almacenada nun resorte en función da elongación, coñecida a súa constante elástica.

CMCCT i B8.4. Enerxía cinética e potencial do movemento harmónico simple.

B8.3. Describir as transformacións enerxéticas que teñen lugar nun oscilador harmónico.

FQB8.3.2. Calcula as enerxías cinética, potencial e mecánica dun oscilador harmónico aplicando o principio de conservación da enerxía e realiza a representación gráfica correspondente.

CMCCT

Memoria de




i B8.5. Diferenza de potencial eléctrico.

B8.4. Vincular a diferenza de potencial eléctrico co traballo necesario para transportar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico e coñecer a súa unidade no Sistema Internacional.

FQB8.4.1. Asocia o traballo necesario para trasladar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico coa diferenza de potencial existente entre eles permitindo a determinación da enerxía implicada no proceso.

CMCCT

Contidos mínimos esixibles Bloque 1: O método científico. Medidas e magnitudes Contidos mínimos: As magnitudes físicas. Expresión dunha cantidade, a unidade. O sistema internacional de unidades. Múltiplos e submúltiplos das unidades no SI. Magnitudes derivadas e as súas unidades. Carácter aproximado das medidas: erro absoluto e relativo. O método científico. Ciencia, tecnoloxía e sociedade Bloque 2: Aspectos cuantitativos da química Contidos mínimos: Repaso de formulación de compostos inorgánicos. Leis ponderais. Teoría atómica de Daltos e interpretación das leis ponderais. Leis dos volumes de combinación. Hipótese de Avogadro e as súas consecuencias. Concepto de: masa atómica, masa molecular. Unidade de masa atómica Concepto de mol: número de Avogadro, masa molar e volume molar. Formulas empíricas, moleculares e composición centesimal. Aplicar correctamente as ecuacións dos gases para determinar volúmenes, presións, temperaturas, cantidade de sustancia, masas molares e densidades. Saber aplicar o concepto de volume molar en condicións normais. Calcular formulas moleculares utilizando a ecuación dos gases ideales para determinar a masa molecular da sustancia. Recoñecer unha disolución. Calcular concentracións das disolucións (% en masa, % en volume, molaridade, fracción molar, etc). Saber preparar unha disolución no laboratorio e coñecer o material que se utiliza. Bloque 3: Estructura atómica. O sistema periódico.O enlace químico Contidos mínimos: -Coñecer e manexar as cargas e masas dos electróns, protóns e neutróns. -Saber describir os diferentes modelos atómicos. -Calcular o número de protóns, neutróns e electróns que ten un átomo. -Recoñecer isótopos e calcular a masa atómica dun elemento. -Realizar cálculos de lonxitudes de onda, frcuencias e enerxías de radiación. -Manexar os números cuánticos e as configuración electrónicas. -Periodicidade e configuración electrónica.

Memoria de


-Propiedades periódicas. Electróns de valencia. Simbolismo de Lewis. O enlace covalente. Exemplos de moléculas con enlaces covalentes. Limitacións da regra do octete. Polaridade dos enlaces. Propiedades das substancias covalentes. O enlace iónico. Propiedades dos compostos iónicos. Números de oxidación. O enlace metálico. Bloque 4: Reaccións químicas. Cálculos estequiométricos Contidos mínimos: Leis ponderais das reaccións químicas. Leis volumétricas das reaccións químicas. Reaccións químicas. Ecuacións químicas. Moles e reaccións químicas. Igualación de ecuacións químicas sinxelas. Reaccións químicas e cálculos estequiométricos. Reacción química e enerxía. Velocidade das reaccións químicas. Factores que inflúen na velocidade dunha reacción. Bloque 5: A química do carbono Contidos mínimos: O átomo do carbono. Cadeas carbonadas. Estructura tetraédica do átomo do carbono. Fórmulas. Grupos funcionais. Isomerías. Hidrocarburos. Hidrocarburos saturados. Hidrocarburos saturados cíclicos. Hidrocarburos etilénicos ou alquenos. Hidrocarburos acetilénicos ou alquinos. Benceno. Hidrocarburos aromáticos. Derivados do benceno e a súa nomenclatura. Derivados haloxenados dos hidrocarburos. Alcohois e fenois. Éteres. Aldehídos e cetonas. Ácidos carboxílicos. Sales dos ácidos orgánicos. Ésteres. Grasas e aceites. Aminas. Amidas. Nitrilos. Bloque 6: Cinemática I Contidos mínimos: Magnitudes escalares e vectoriais. Suma e resta de vectores. Producto dun escalar por un vector. Vectores unitarios. Compoñentes dun vector. Relación entre as compoñentes e o módulo dun vector. Producto escalar de dous vectores. Carácter relativo do movemento, o sistema de referencia. O móbil puntual e a súa traxectoria. Posición. Desprazamento. Velocidade media e instantánea. Aceleración media e instantánea. Movemento uniforme. Gráficas do m.u. Movemento uniformemente variado.Gráfica v-t do m.u.v. Gráfica s-t do m.u.v. A caída libre dos corpos. Movemento circular. Movemento circular uniforme. Movemento circular uniformemente variado Vector posición. Vector desprazamento. Vector velocidade. Vector aceleración. Compoñentes intrínsecas da aceleración. Movemento uniforme en dúas dimensións. Movemento con aceleración constante. Tiro parabólico.

Memoria de


Bloque 7: Principios fundamentais da dinámica Contidos mínimos: Dinámica. Principio de inercia. Principio fundamental da dinámica. Unidade de forza. Lei de Newton da gravitación universal. Masa e peso. Forzas elásticas. Principio de acción e reacción. Cantidade de movemento. Impulso mecánico. Principio de conservación da cantidade de movemento. Rozamento entre sólidos. Aplicación ó movemento sobre planos inclinados. Aplicación ó movemento de corpos enlazados. As forzas no movemento circular uniforme. Bloque 8: Traballo e enerxía Contidos mínimos: Traballo dunha forza constante. Condicións para que se realice traballo. Enerxía. Principio de conservación da enerxía. Enerxía cinética. Traballo e enerxía cinética. Enerxía potencial gravitatoria. Traballo e enerxía potencial. Enerxía mecánica. Traballo e enerxía mecánica. Potencia. O quilovatio-hora. Rendemento. Corpos electrizados. As dúas clases de electricidade. Explicación dos fenómenos eléctricos. Conductores e dieléctricos. Inducción electrostática. Lei de Coulomb. Permitividade do medio. Enerxía potencial eléctrica. Campo eléctrico. Campo creado por unha carga puntual: liñas de campo. Potencial eléctrico. Potencial do campo dunha carga puntual. Diferencia de potencial. Bloque 9: Termodinámica Contidos mínimos: Sistemas Termodinámicos Primeiro Principio da Termodinámica Enerxía interna Entalpía.Ecuacións termoquímicas Lei de Hess Segundo Principio da Termodinámica Espontaneidade dunha reacción.Enerxía de Gibbs.

Metodoloxía didáctica Na realidade que nos envolve prodúcense constantemente multitude de cambios ou fenómenos moi diversos. Interrogarse sobre cómo e por qué suceden é algo innato nas persoas e constitúe o principio da construcción do coñecemento. A ciencia nace, pois, como unha resposta do ser humano para encontrar unha explicación a un mundo que recibimos como unha realidade que hai que interpretar. Entre as diversas interpretacións e descricións, ocupan un lugar moi destacado a Física e a Química. O seu obxectivo é elaborar explicacións coherentes dos cambios observados na natureza e as prediccións sobre o seu comportamento, construíndo

Memoria de


modelos e teorías. A Física e a Química, que comprenden unha parcela importante do coñecemento da natureza, utilizan esencialmente o método científico como método de traballo para contrastar os seus enunciados, e fundaméntanse na observación e na experimentación. O carácter empírico e predominantemente experimental da Física e da Química suxiren unha primeira aproximación metodolóxica deste tipo, sen excluír unha construcción teórica, para a cal os alumnos/as desta idade xa están capacitados. Se ben é certo que a tarefa esencial dos científicos foi atoparlles unha resposta ós interrogantes que nos presenta o mundo que nos rodea, non podemos esquecer que a ciencia foi o motor do cambio máis espectacular da historia da humanidade. Unha das claves fundamentais para entender a cultura contemporánea é o importante desenvolvemento dos coñecementos científicos e as implicacións que isto levou consigo. A rapidez con que estes coñecementos pasaron a determinar a vida dos seres humanos, a través das aplicacións tecnolóxicas, e a forma en que contribuíron a satisfacer as necesidades humanas fixeron que a sociedade tomase conciencia da importancia das ciencias e de cómo influíron decisivamente en temas de saúde, recursos enerxéticos e alimentarios, do ambiente, do transporte e a comunicación, etc. A Física e a Química son, quizais, as ciencias que máis contribuíron a este cambio. Calquera situación de aprendizaxe parte duns contidos, xa sexan conceptuais, procedementais ou actitudinais, e da experiencia do alumno ou da alumna, é dicir, do que constitúe o seu esquema previo de coñecementos. Os novos contidos que conforman a aprendizaxe deben formularse de xeito que o estudiante poida relacionalos con algún elemento da súa estructura cognitiva, e, por iso, con frecuencia facemos que relacione os novos coñecementos con feitos ou experiencias do mundo que o rodea, xa sexa a través dunha pregunta, dun exercicio, dunha información ou dun documento. En resumo, a aprendizaxe debe ser significativa para a súa mellor asimilación. A aprendizaxe das ciencias experimentais require o uso do método inductivo-deductivo. Para que a inducción sexa productiva hai que educar unhas determinadas estructuras mentais, e utilizala, a miúdo, na práctica para facelo habitual como método de traballo científico. O proceso de deducción, aínda que poida parecer máis fácil có de inducción, require moita práctica e un grao elevado de espírito crítico. A aprendizaxe significativa débese basear nuns principios fundamentais con implicacións metodolóxicas importantes no traballo do profesorado coas alumnas e os alumnos. Asimilación activa dos contidos Isto significa que os estudiantes deben levar a cabo unha intensa actividade, necesaria para establecer relacións entre os novos contidos e a súa propia estructura cognitiva. Para axudar neste proceso, o profesor/a terá que: � Propoñerlle ó alumnado coñecementos e experiencias relevantes respecto ós novos coñecementos. � Ter en conta os coñecementos previos dos alumnos/as e a conexión que poida establecer cos coñecementos novos. � Fixar os contidos e predispoñer favorablemente ós alumnos e ás alumnas. Construcción, organización e modificación dos coñecementos Respecto ó traballo do profesorado, isto supón: � O deseño da presentación previa, tanto xeral coma concreta, dos conceptos e das relacións fundamentais. � A activación dos conceptos que teñen os alumnos e as alumnas, ou a súa formación a través de actividades e de exemplos. � O resultado debe ser a modificación da estructura cognitiva das alumnas e os alumnos. Estes non só aprenden conceptos novos, senón que sobre todo aprenden a aprender. Diferenciación progresiva dos contidos Implica a aplicación progresiva de conceptos mediante o enriquecemento dos que xa tiña antes da aprendizaxe en cuestión: análise-síntese, clasificación e ordenación. Tamén implica a organización previa do material para o profesorado: secuencia de contidos. Resolución das dificultades de aprendizaxe Durante o proceso de aprendizaxe pódense producir conceptos contradictorios ou non integrados debidamente na estructura cognitiva do alumno ou da alumna. O profesorado contribúe na prevención das dificultades mediante unha boa secuencia dos contidos, orientando ó alumnado para que as supere. Haberá que ter ben presente esta concepción da aprendizaxe cando se tomen

Memoria de


decisións sobre os criterios para o deseño de actividades de aprendizaxe e avaliación. Dáselle unha importancia especial á resolución de exercicios ou problemas, que teñen como principal obxectivo asimilar os conceptos teóricos adquiridos previamente, pero tamén o adestramento da súa aplicación en situacións concretas.

Procedementos de avaliación Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva. 1) Contrastar diferentes fontes de información e elaborar informes en relación ós problemas físicos e químicos relevantes da sociedade. Preténdese saber se os alumnos e alumnas son capaces de buscar bibliografía adecuada á súa preparación, referente a temas de actualidade, tales como as demandas enerxéticas ou a elaboración de materiais de importancia tecnolóxica, así como de estructurar o traballo bibliográfico de maneira adecuada. 2) Determinar masas atómicas a partir da análise dos resultados producidos en reaccións químicas destinadas a este fin, e o número de moles presentes nunha certa cantidade de substancia. Trátase, con este criterio, de coñecer se os alumnos e as alumnas son capaces de sacar conclusións cuantitativas de experiencias nas que se utilicen compostos con interese na vida real, xa sexa porque llelas proporcionasen os datos delas ou porque se realizasen no laboratorio. Tamén se trata de saber se son capaces de calcular o número de moles dunha determinada cantidade de substancia en estado sólido, líquido ou gasoso. 3) Ante o comportamento que presentan certas substancias, emitir hipóteses sobre o tipo de enlace que une os seus átomos, deseñar experiencias que permitan contrastar esas hipóteses e realizalas. Trátase de comprobar se o alumnado é capaz de emitir hipóteses sobre o enlace que presentan algunhas substancias, como o sal, o azucre, o benceno, etc., á luz do seu comportamento. Tamén de deseñar experiencias para comprobar as súas hipóteses, de dar polo menos unha explicación do seu deseño e de utilizar correctamente o material do laboratorio para a súa realización. 4) Resolver exercicios e problemas teóricos e aplicados, utilizando toda a información que proporciona a correcta escritura dunha ecuación química. Trátase de comprobar que os estudiantes saben extraer dunha ecuación química información sobre o estado físico das substancias, a partir delas, a cantidade dos productos e reaccionantes que interveñen, sen que estes se teñan que encontrar necesariamente en proporcións estequiométricas. Utilizaranse, na medida do posible, exemplos de reaccións que poidan realizarse nos laboratorios escolares e en distintos tipos de industrias. 5) Valorar a importancia do carbono, sinalando as principais razóns que fan del un elemento imprescindible nos seres vivos e na sociedade actual. Con este criterio preténdese comprobar se os estudiantes coñecen a presencia do carbono na maior parte dos obxectos que nos rodean, incluíndo os seres vivos. Tamén se xustifica esta presencia polo carácter singular que teñen os seus átomos de unirse facilmente consigo mesmo e con outros, e se valoran o carbono polas súas posibilidades tecnolóxicas, ó permitir a fabricación dunha gran cantidade de novos materiais. 6) Aplicar as estratexias propias da metodoloxía científica á resolución de problemas relativos ós movementos estudiados (uniforme rectilíneo ou circular, rectilíneo uniformemente acelerado, tipo parabólico). Entender a necesidade dun sistema de referencia no estudio de calquera movemento, expresando, en cada caso, o sistema utilizado, facendo referencia á posición e á velocidade dun móbil nunha ou en dúas dimensións. Definir as magnitudes: posición, desprazamento, velocidade media e instantánea, celeridade, aceleración media e instantánea. Trátase de comprobar que na resolución de problemas relativos ós movementos estudiados e á combinación destes (como é o caso de encontros de móbiles) formúlase o estudio cualitativo da situación, precísase o problema, próbanse na súa resolución vías ou estratexias coherentes co corpo teórico de coñecementos, analízanse os resultados, etc. 7) Identificar as forzas reais que actúan sobre un corpo, e relacionar a dirección e o sentido da forza resultante co efecto que produce nese corpo. Comprender e enunciar as leis da dinámica, decatándose do carácter vectorial da segunda lei, relacionando a dirección e o sentido da forza resultante sobre un corpo coas da aceleración, diferenciándoos da dirección e sentido do movemento. Definir as magnitudes forza e masa, diferenciando masa e peso. Trátase, con este criterio, de comprobar que o alumnado recoñece as forzas que actúan sobre móbiles, tales como un ascensor, un tren que toma unha curva, unha pelota lanzada cara a arriba que sobe ou que baixa, un corpo colgado ou apoiado, etc., e saber

Memoria de


predicir, polo seu comportamento, cara a onde actúa a resultante, no caso de que o corpo leve algún dos movementos estudiados. 8) Aplicar o teorema de conservación da cantidade de movemento para explicar fenómenos cotiáns, identificando o sistema no que se aplica. Preténdese avaliar se o alumno/a é capaz de xustificar feitos como o retroceso das armas de fogo, as aceleracións ou decelaracións nos motores de reacción, etc., como aplicacións do principio de conservación da cantidade de movemento. Así mesmo, trátase de comprobar que sabe elixir o sistema adecuado para poder aplicar o devandito principio, e que sabe recoñecer que, se o sistema non está illado de forzas exteriores (como é a arma sen proxectil ou o motor de reacción sen os gases que expulsa), non se conserva a cantidade de movemento. 9) Observar e describir as transferencias de enerxía que teñen lugar en montaxes tecnolóxicas sinxelas, á luz do principio de conservación da enerxía. Definir as magnitudes: traballo, enerxía cinética, potencia e mecánica, potencia e rendemento. Comprender o concepto de enerxía interna, diferenciándoa da mecánica e describir algúns procesos nos que se transforma noutro tipo de enerxía. Enunciar o principio de conservación da enerxía mecánica e estender o devandito enunciado a un principio máis xeral da conservación da enerxía que inclúa a equivalencia masa-enerxía relativista. Trátase de comprobar que os alumnos/as son capaces de observar e describir procesos como: a utilización do gato dun coche, da pértega no salto, do batedor funcionando, etc., dentro do marco teórico da conservación da enerxía. Preténdese que na descrición se considere a calor como transferencia de enerxía. 10) Comprender os diferentes conceptos que describen a interacción entre cargas, campos e forzas eléctricas, así como entre enerxías potenciais e potenciais eléctricos. Entender a importancia da noción de campo en relación coa descrición das interaccións a distancia. Remarcar o carácter vectorial da intensidade de campo e o carácter escalar do potencial. Este criterio trata de comprobar se os alumnos e as alumnas saben que as dificultades das forzas instantáneas e a distancia resólvense co concepto de campo, e se coñecen os distintos conceptos que describen a interacción entre cargas e non os confunden entre si. Interpretar, deseñar e montar circuítos, determinando teórica e experimentalmente o valor da intensidade nas diferentes ramas, se as tivese, e a diferencia de potencial entre dous puntos calquera. 11) Interpretar o primeiro principio da Termodinámica como o principio de conservación da enerxía em sistemas nos que se producen intercambios de calor e traballo.Recoñecer a unidade de calor no Sistema Internacional e o seu equivalente macánico.Interpretar ecuacións termodinámicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.Describir as posibles formas de calcular a Entalpía dunha reacción química.Dar resposta a cuestións conceptuais sinxelas sobre o segundo principio da Termodinámica em relación aos procesos espontáneos.Predecir, de forma cualitativa e cuantitativa, a espontaneidade dun proceso químico em determinadas condicións a partir da enerxía de Gibbs. Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e)Valoración da búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados Os Instrumentos a) Preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación

Memoria de


As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Exames: 90% Actitude: 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade ao final do curso.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo centro

Actividades de recuperación e reforzo para alumnos/as coa materia ou módulo pendente Estes alumnos terán unha hora de clase semanal, impartida por un profesor do Departamento dentro do seu horario lectivo.

Materiais e recursos didácticos - Libro de texto - Libros de consulta - Revistas científicas - Video/TV/Internet - Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación - Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación

Temas transversais Un dos aspectos máis innovadores da Reforma constitúeo a inclusión da transversalidade no currículo escolar. O mundo que nos tocou vivir demanda hoxe, cada vez máis, uns modelos educativos nos que se fomenten actitudes favorables á mellora da persoa e que contribúan á construcción dunha sociedade cimentada nunhas relacións sociais máis humanas, xustas e solidarias. Dende o ámbito da educación, a resposta a este desafío tradúcese na incorporación dos temas transversais ás distintas áreas do currículo, de xeito que este novo sentido humanista da vida impregne os contidos da nosa disciplina. Os temas transversais integrámolos dentro dos contidos dunha forma normal, ben ó formular unha actividade ou ó introducir un exemplo. Preténdese non só a aprendizaxe dunha materia, senón tamén a educación integral do alumnado por medio do tratamento dos temas transversais. Os temas transversais, incorporados e desenvolvidos ó longo da secuenciación de contidos, son: Educación moral e cívica - Concibir a ciencia como un medio ó servicio da sociedade, respectando, ó mesmo tempo, os valores esenciais das persoas. - Analizar criticamente, dende un punto de vista moral, a relación existente entre avances científicos (aumento de medios técnicos) e as súas repercusións na diminución de posibilidades de postos de traballo. - Analizar criticamente as achegas da ciencia ó mundo do ocio. Repercusións morais e sociais. - Valorar positivamente o traballo manual xunto co traballo intelectual, como medios de proxección e realización persoal. Educación para a paz - Crear hábitos de respecto e tolerancia ante as ideas dos demais. - Adoptar unha actitude de perseveranza para vencer as dificultades, así como de solidariedade ante as dificultades dos demais. Educación para a saúde. Educación sexual - Coñecer e aplicar as normas de seguridade no traballo no laboratorio.

Memoria de


- Concienciarse das repercusións sociais e persoais, ante a falta de toma de precaucións, en materia de seguridade e hixiene no traballo. - Crear sentido de disciplina e orde no traballo do laboratorio. Educación para a igualdade de oportunidades de ambos os sexos - Fomentar a igualdade e a non discriminación por razón de sexo, raza, etc., a través do achegamento e o desenvolvemento do feito científico. - Utilizar o método de traballo en equipo, para estimular a convivencia e asumir o reparto de tarefas e responsabilidades, sen distinción entre rapazas e rapaces. - Desenvolver a capacidade de autoestima ante a satisfacción persoal que produce a realización das prácticas no laboratorio. Educación ambiental - Intentar crear no alumnado unha actitude de sensibilización ante os problemas de deterioro do ambiente, así como de colaboración ante as solucións preventivas que se propoñen. - Iniciar a devandita colaboración no contorno persoal e escolar do alumnado. Educación do consumidor - Amosar curiosidade polas innovacións científicas, para incorporalas racionalmente ó medio de vida. Educación vial - Comprender a importancia dos medios de transporte. Comprender a utilidade dos distintos

Actividades complementarias e extraescolares previstas Non hai actividades previstas

Medidas de atención á diversidade ATENCIÓN Á DIVERSIDADE O concepto de atención á diversidade mantén unha estreita relación co de ensino personalizado, o cal, supón que no proceso educativo se teñan en conta as características individuais dos alumnos/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferencias entre os individuos, diferencias que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas coma nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. O certo é que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidades de integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais; de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, converténdose nun instrumento de nivelación social. A LOMCE, dentro da súa oferta académica, contempla unha serie de respostas para atender ás necesidades individuais do alumnado. Esa atención afecta de xeito especial ós alumnos/as pertencentes a minorías étnicas e culturais (inmigrantes, etc.). ou a aqueles outros con necesidades educativas especiais. Concrétanse, basicamente, en tres tipos de medidas: adaptacións curriculares, programas de diversificación curricular e programas de garantía social. O Bacharelato, por tratarse dun tramo educativo de carácter non obrigatorio, proxectado cara a posteriores estudios universitarios, non é, loxicamente, o ámbito idóneo para o desenvolvemento de programas específicos, coma os de diversificación curricular ou de garantía social. Débese atender, en cambio, a aqueles alumnos que, procedentes da ESO, precisen algún tipo de adaptación curricular: a) Adaptacións curriculares para aqueles alumnos/as que, ó longo do proceso de avaliación continua, necesiten algún reforzo en aspectos puntuais do currículo. b) Adaptacións curriculares para aqueles alumnos/as que, malia avanzaren co seu grupo, manteñen atrasos ou bloqueos en Física e Química. c) Adaptacións curriculares significativas para aqueles outros/as con notables deficiencias de aprendizaxe. Cómpre que o alumnado acade os obxectivos, pero de distinta forma. Para conseguilo será conveniente: - Ter en conta os coñecementos previos dos alumnos, o que implica, en ocasións, partir de máis atrás, co obxecto de paliar as deficiencias iniciais de aprendizaxe. - Facer recuperacións nas que se contemplen unicamente os contidos mínimos.

Memoria de


"Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.



"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro. Non se expón nesta programación xa que está a disposición de quen desexe consultalo. " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.

Memoria de


1º BACHARELATO (optativa) ASIGNATURA/MÓDULO

Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)


Editorial Autor








Temas transversais



Memoria de


Memoria de


2º BACHARELATO (común) ASIGNATURA/MÓDULO

Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)


Editorial Autor








Temas transversais



Memoria de


Memoria de


2º BACHARELATO (propia da modalidade 1) ASIGNATURA/MÓDULO

QUÍMICA

Cód.

CURSO E GRUPO

2º BACHILLERATO A, B e C 2º BACH ADULTOS

PROFESOR/A (ES/AS)

Mª AUREA BORRAJO QUINTANA, JESÚS FRANCISCO GÓMEZ RODRÍGUEZ.


Editorial Autor BRUÑO 2009 Miquel Sauret Hernández ISBN 978-84-216-6466-7

Obxectivos xerais do curso 1. Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias (formulación de problemas,emisión de hipóteses fundamentadas, procura de información, elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, realización de experimentos en condicións controladas e reproducibles,análise de resultados, elaboración e comunicación de conclusións) relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos. 2. Comprender os principais conceptos, leis,modelos e teorías da química para poder articulalos en corpos coherentes de coñecemento. 3. Obter unha formación científica básica que contribúa a xerar interese para desenvolver estudos posteriores máis específicos. 4. Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas, así como para participar, como cidadás e cidadáns e, de ser o caso, futuras científicas e científicos, na necesaria toma de decisións fundamentadas arredor de problemas locais e globais a que se enfronta a humanidade. 5. Comprender o papel da química na vida cotiá e a súa contribución á mellora da calidade de vida das persoas, valorando, de xeito fundamentado, os problemas derivados dalgunhas súas aplicacións e como pode contribuír á consecución da sustentabilidade e dun estilo de vida saudable. 6. Utilizar correctamente a terminoloxía científica e empregala de xeito habitual ao expresarse no ámbito da química, aplicando diferentes modelos de representación: gráficas, táboas, diagramas, expresións matemáticas, etc. 7. Empregar correctamente as tecnoloxías da información e da comunicación na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías;na obtención e tratamento de datos; na procura de información de diferentes fontes; na avaliación do seu contido e na elaboración e comunicación de conclusións,fomentando no alumnado a formación dunha opinión propia e dunha actitude crítica fronte ao obxecto de estudo. 8. Comprender e valorar o carácter tentativo e dinámico da química e as súas achegas ao desenvolvemento do pensamento humano, evitando posicións dogmáticas e considerando unha visión global da historia desta ciencia que permita identificar e situar no seu contexto os personaxes máis relevantes. 9. Familiarizarse co deseño e realización de experimentos químicos e co traballo en equipo, así coma no uso do instrumental básico dun laboratorio, e coñecer algunhas técnicas específicas, sempre considerando as normas de seguranza das súas instalacións e o tratamento de residuos. 10. Recoñecer os principais retos que ten que abordar a investigación neste campo da ciencia na actualidade, apreciando as súas perspectivas de desenvolvemento. 11. Valorar as achegas das mulleres ao desenvolvemento científico e tecnolóxico, facendo especia lreferencia aos casos galegos. 12. Comprender o carácter integrador da química a través da súa relación con outras ciencias, como a física, a bioloxía ou a xeoloxía. 13. Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia, fomentando actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa persoal, autoestima e sentido crítico a través do traballo en equipo

Memoria de


Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións Na 1ª avaliación impartiranse as unidades: 1,2 e 3 " 2ª " " " " : 4, 5 e 6 " 3ª " " " " : 7 e 8 UNIDADE 1.-Cálculos numéricos elementais en Química Tempo estimado: 4 semanas Substancias química. Masa atómica, masa molecular, mol. Composición centesimal dun composto. Determinación da fórmula dun composto por análise elemental: fórmula empírica e fórmula molecular. Mesturas. Mesturas homoxéneas: mesturas de gases; disolucións líquidas. Formas de expresar a concentración das disolucións: porcentaxe en peso, molaridade, molalidade, fracción molar. Comportamento dos gases en condicións ideais. Ecuación de estado, Lei de Dalton das presións parciais. Reacción química. Ecuación química.Cálculos estequiométricos Contidos procedimentales Realización de cálculos relacionados coa composición centesimal dun composto e a determinación da súa fórmula empírica e molecular. Calcular a concentración de disolucións manexando as distintas formas de expresión. Determinar a masa molecular dun gas a partir dos valores de magnitudes relacionadas coa ecuación de estado. Utilizar ecuacións químicas para, mediante cálculos estequiométricos, recoñecer o reactivo limitante, calcular o rendemento do proceso ou atopar o grao de pureza dun reactivo. Contidos actitudinales Interese pola realización correcta de cálculos. Relacionar a precisión dun aparello co nº de cifras que se utilizan para expresar unha medida. Practicas: a) Preparación de disolucións. b) Reaccións químicas. UNIDADE 2.- Estrutura atómica e clasificación periódica dos elementos Tempo estimado: 3 semanas Orixes da teoría cuántica. Hipóteses de Planck. Modelo atómico de Bohr e as súas limitacións. Orbitales atómicos. Números cuánticos. Configuracións electrónicas: Principio de Pauli e regra de Hund. O sistema xornal: s dos elementos. Variación periódica das propiedades dos elementos. Estudo dos seguintes grupos: alcalinos, alcalinotérreos, térreos, carbonoideos, nitrogenoideos, anfígenos e halóxenos. Contidos procedimentales Uso do espectroscopio do laboratorio. Manexo de modelos de orbitales. Cuestións relacionadas cos valores dos números cuánticos e o seu significado. Escribir e interpretar configuracións electrónicas. Manexo do sistema xornal. Relacionar a posición dun elemento coa súa configuración electrónica. Formulación de cuestións relacionadas coa variación das propiedades periódicas. Interpretar as propiedades químicas dos átomos en función de súas estruturas electrónicas Contidos actitudinales Valorar a interpretación da realidade a través de modelos e teorías. Curiosidade pola orixe das nomes e símbolos dos elementos químicos. Valorar a importancia dos coñecementos da Química sobre os materiais que usamos na vida cotiá. Practicas: Espectros e ensaios á chama. UNIDADE 3. Enlace químico e propiedades das sustancias Tempo estimado: 4 semanas Enlace químico: aspecto enerxético. Enlace iónico. Aspectos enerxéticos do enlace iónico. Ciclo de Born-Haber. Enerxía de rede. Aspectos estruturais do enlace iónico. Cristais iónicos. Propiedades dos compostos iónicos. Enlace covalente. Enerxía de enlace e lonxitude de enlace. Estruturas electrón-punto de Lewis. Ligazóns múltiples. Excepcións á regra do octeto. Polaridade da ligazón.. Momento dipolar. Xeometría das moléculas. Teoría da repulsión dos pares de electróns da capa de valencia. Polaridade da molécula en relación coa polaridade das ligazóns. Introdución cualitativa á teoría da ligazón de valencia. Parámetros moleculares. Hibridación de orbitales. Ligazóns sigma e ligazóns pi. Forzas intermoleculares. Enlace metállico.Teorías Contidos procedimentales Resolución de cuestións relacionadas co tipo de ligazón, enerxía de rede e propiedades dos compostos iónicos. Uso das

Memoria de


estruturas de Lewis para ligazóns simples e múltiples. Cuestións sobre a xeometría das moléculas a partir de T.R.P.E.C.V. e sobre seu polaridade. Aplicar o concepto de hibridación en casos sinxelos. Estudar a influencia das forzas intermoleculares nas propiedades das substancias. Xustificar as propiedades xerais dos metais en función da súa ligazón. Contidos actitudinales Potenciar unha actitude reflexiva sobre a correspondencia entre os coñecementos da ligazón químico e as súas aplicacións tecnolóxicas. Valorar o feito de que as teorías sobre a ligazón químico nos permiten interpretar as propiedades físicas e químicas das substancias estudadas. Valorar o papel do auga na vida do planeta Terra. Disposición para actuar de forma científica: con creatividade, espírito aberto e crítico. Prácticas a) Mostrar redes cristalinas iónicas e modelos moleculares de compostos covalentes sinxelos. b) Propiedades físicas e ligazón: solubilidade e condutividade UNIDADE 4.-Termoquímica Tempo estimado: 3 semanas Obxecto da termodinámica química. Formulación xeral do seu estudo: termoquímica, espontaneidade e equilibrio. Definicións básicas: sistema, variables, estado do sistema. Calor, traballo, enerxía interna,. Primeiro principio da termodinámica. Calores de reacción a volume constante e a presión constante. Entalpía e a súa variación. Entalpía normal de formación. Lei de Hess. As enerxías de enlácelos e a súa relación coa calor de reacción. Espontaneidade dos procesos químicos. Criterio de espontaneidade dun proceso. Enerxía libre de Gibbs. Entropía e desorde. Enerxía libre e espontaneidade das reaccións químicas. Entropía de reacción. Enerxía libre normal e enerxía libre normal de formación. Contidos procedimentales Traballar con procesos a volume constante e procesos a presión constante. Resolver exercicios numéricos utilizando datos tabulados de calor normal de formación. Expor cuestións relacionadas coa variación de entropía e a súa relación co aumento ou diminución da desorde do sistema. Formular cuestións relacionadas coa espontaneidade dun proceso químico. Cálculos de entropías de reacción a partir de datos tabulados. Cálculo de ?G0 dunha reacción a partir de datos tabulados. Contidos actitudinais Toma de conciencia no emprego idóneo das combustións e na adopción de medidas que minimicen as alteracións ambientais. Valoración da importancia da espontaneidade para buscar solucións a problemas de contaminación. Valor enerxético dos alimentos:implicacións para a saúde. Practicas: a) Medida da calor de disolución do NAOH (s) en auga. b) Medida da calor de neutralización entre NAOH (ac) e HCL (ac). c) Medida da calor de reacción entre NAOH (s) e HCL (ac). Comprobar que se cumpre a Lei de Hes UNIDADE 5.-Equilibrio químico. Tempo estimado: 3,5 semanas Contidos conceptuais Equilibrio químico aplicado a ecuacións en fase gasosa en condicións ideais. Definición termodinámica de kp . Expresión de kp a partir da ecuación química da reacción. kc e a súa relación con kp. Grao de disociación. Principio de Lle Chatelier. Estudo cualitativo da modificación do estado de equilibrio por variación de: a concentración dos reactivos, a presión e a temperatura. Eqilibrios heteroxéneos sólido-líquido. Solubilidad e produto de solubilidad. Relación entre a solubilidad e o produto de solubilidad. Condicións de precipitación. Desprazamento do equilibrio de solubilidad: efecto de ión común; disolución de precipitados. Contidos procedimentales Formulación de cuestións relacionadas cos distintos puntos. Cálculo de kp a partir de datos termodinámicos. Cálculo de kp a partir da composición no equilibrio. Cálculo da composición no equilibrio. Aplicación da lei de acción de masa a equilibrios heteroxéneos sólido-líquido. Resolución de cuestións e exercicios numéricos relacionados cos contidos conceptuais. Establecemento das relacións entre solubilidad e produto de solubilidad. Contidos actitudinais Valoración do interese que ten na industria a modificación do equilibrio químico. Actitude reflexiva e crítica sobre a utilización rigorosa dos termos químicos. Aplicación do equilibrio químico á vida cotiá e aos procesos industriais Practicas: a) Formación de precipitados de sales pouco solubles e separación dos mesmos por filtración.

Memoria de


UNIDADE 6.-Equilibrios acedo- base Tempo estimado: 3 semanas Ácidos e bases. Definicións segundo as teorías de Arrhenius e Brönsted-Lowry. Equilibrios acedo-base en disolución acuosa. Produto iónico da auga. Notación pH, pOH, pK. Constantes de acidez e basicidad. Grao de disociación. Propiedades acedo-base das disolucións de sales ( Hidrólisis ).Reaccións entre ácidos e bases. Estudo cualitativo das disolucións reguladoras. Valoracións acedo-base: función do indicador. Contidos procedimentales Elaboración de táboas clasificadoras de sustancias como acedas ou básicas incluíndo fluídos corporais ou bebidas. Exercicios numéricos sobre pH, pOH, de ácidos fortes e débiles así como bases forte e débiles. Comparación do pH de distintas sustancias, usando distintos indicadores. Contidos actitudinais Apreciar as repercusións sobre a saúde dalgúns fenómenos acedo-base. Valorar as teorías acedo-base para o coñecemento químico das sustancias. Importancia do pH na vida cotiá. Algúns ácidos e bases de interese industrial na vida cotiá. O problema da chuvia ácida e as súas consecuencias en Galicia. Practicas: a) Valoración dun ácido forte cunha base forte. b) Comparación entre os pH de disolucións acuosas de diversos: Ácidos, bases e sales. UNIDADE 7.-Equilibrios de oxidación-reducción Tempo estimado: 3 semanas Concepto de oxidación- redución. Número de oxidación. Oxidantes e reductores. Axuste de ecuacións redox polo método do ión-electrón. Célula galvánica. Potencial normal de electrodo. Escala normal de potenciais. Potencial de cela. Espontaneidade dos procesos redox. Electrolisis: estudo dunha cuba electrolítica. Contidos procedimentales Axuste de reaccións polo método do ión-electrón. Predición da espontaneidade dun proceso redox utilizando os valores tabulados dos potenciais normais. Utilización dos valores dos potenciais normais de electrodo para resolver diversos problemas e cuestións. Exercicios sobre aspectos cuantitativos da electrólise. Construción e utilización, no laboratorio, dunha cela galvánica. Contidos actitudinais Sensibilización no proceso de recollida selectiva de pilas e acumuladores usados valorando as alteracións que poden producir en Galicia. Valoración da transcendencia que teñen as aplicacións tecnolóxicas da Electroquímica na mellora das condicións da nosa vida. Practicas: a) Deseño, montaxe e utilización dunha cela galvánica. UNIDADE 8.-Estudo das funcións orgánicas Tempo estimado: 2 semanas O carbono como unidade estrutural básica: tipos de enlace do carbono. Isomería plana: a) cadea; b) posición; c) función. Estereoisomería: a) isomería óptica; b) isomería xeométrica ou cis - trans. Revisión da nomenclatura e formulación das principais funcións orgánicas. Valoración da utilización das sustancias orgánicas no desenvolvemento da sociedade actual. Problemas para o medio. Asíntese de medicamentos. Principais aplicacións da química do carbono na industria. Contidos procedimentales Manipulación de modelos para representar moléculas sinxelas. Cuestións sobre os distintos tipos de isomería. Uso de cadros conceptuais para os polímeros naturais e sintéticos. Comentar usos e problemas de polímeros coñecidos. Contidos actitudinais Valoración a importancia do coñecemento das transformacións dos compostos de carbono nos seres vivos. Valoración das aplicacións dos polímeros e a súa influencia nas condicións de vida das persoas. Apreciación da ilimitada capacidade da química orgánica para producir sustancias e materiais en beneficio da humanidade. Prácticas: a) Ensinaranse modelos moleculares de bólas e varillas dalgúns compostos para mostrar os posibles isómeros .

Memoria de


Contidos mínimos esixibles 1.- Cálculos numéricos elementais en Química Sustancias químicas: mesturas e compostos. Elemento químico. Masas atómicas e moleculares: mol. Distinguir mol de átomos, mol de moléculas e mol de iones. Composición centesimal dun composto. Fórmulas empírica e molecular. Leis dos gases. Mesturas homogénea. Disolucións. Modos de expresar a concentración das disolucións: % en peso, molaridad, molalidad, fracción molar. Mesturas de gases: presión total e a súa relación coas presións parciais( Lei de Dalton ). Composición centesimal en peso e en volume. Estequiometría de reaccións: Identificación do reactivo limitante, grao de pureza dun reactivo, rendemento da reacción.Debuxo e uso de material de laboratorio. Preparación de disolucións líquidas a partir dun sólido e a partir doutra disolución máis concentrada. 2. Estrutura atómica Modelo atómico de Bohr. Limitacións do modelo de Bohr. Carácter indeterminista do modelo (ondulatorio) mecano-cuántico. Concepto de probabilidade na determinación dun electrón: orbitais, números cuánticos. Átomos polielectrónicos . Orbitais e niveis nestes átomos. Principio de exclusión de Pauli e regra de Hund. Configuracións electrónicas. Táboa periódica dos elementos. Relación entre o sistema periódico e as estruturas electrónicas dos elementos. Propiedades que varían de forma periódica. 3. Enlace químico Enlace químico: criterio enerxético. Aspectos enerxéticos do enlace iónico: ciclo de Born- Haber. Enerxía de rede. Aspectos estruturais: redes iónicas, índice de coordinación. Propiedades dos compostos iónicos. Enlace covalente. Enerxía , distancia e polaridad de enlace. Estruturas de Lewis. Regra do octeto. Enlaces simples e múltiples. Excepcións á regra do octeto. Xeometría de moléculas: teoría da repulsión de pares de electróns de valencia. Introdución á teoría de enlace de valencia. Orbitais híbridos tipo sp, sp2, sp3. Xeometría e polaridade das moléculas basadas na hibridación. Forzas intermoleculares. Forzas entre dipolos permanentes. Enlace hidróxeno. Propiedades das sustancias en función do tipo de enlace Enlace metálico: teorías. 4. Termoquímica Obxecto da termodinámica química. Definicións básicas: sistema, variables , estado dun sistema, cambio de estado, función de estado. Intercambios nas reaccións químicas: calor e traballo, criterios de signos. Enerxía interna, primeiro principio da termodinámica. Calores a volume constante e a presión constante. Ecuacións termoquímicas: Estado estándar. Entalpía normal de formación e entalpía de reacción. Lei de Hess. Enerxía de enlace e a súa relación coa calor de reacción. Concepto de espontaneidade. Criterio de Gibbs para predicir a espontaneidade dunha reacción química: enerxía libre de Gibbs. Enerxía libre estándar de formación. Enerxía libre estándar dunha reacción.. Concepto de entropía: valores absolutos. 5. Equilibrio Químico Equilibrio químico aplicado a ecuacións en fase gasosa en condicións ideais. Definición termodinámica de kp . Expresión de kp a partir da ecuación química da reacción. kc e a súa relación con kp. Grao de disociación. Principio de Lle Chatelier. Estudo cualitativo da modificación do estado de equilibrio por variación de: a concentración dos reactivos, a presión e a temperatura. Eqilibrios heteroxéneos sólido-líquido. Solubilidad e produto de solubilidad. Relación entre a solubilidad e o produto de solubilidad. Condicións de precipitación. Desprazamento do equilibrio de solubilidad: efecto de ión común; disolución de precipitados. 6. Equilibrios acedo-base Teoría de Arrhenius de ácidos e bases. Teoría acedo-base de Brönsted-Lowry. Equilibrios acedo-base en disolución acuosa. Constantes de acidez e basicidad: forza de ácidos e bases. Autoionización da auga. Notación: pH, pOH, pK. Hidrólisis de sales. Reaccións acedo-base: punto de equivalencia. Valoración acedo forte-base forte ( laboratorio ): uso de indicadores. Disolucións reguladoras ( cualitativamente ). 7. Eqilibrios de oxidación - reducción Concepto de oxidación e de redución como procesos de transferencia de electróns. Extensión a compostos covalentes: número de oxidación. Semirreacciones e reaccións redox, axuste polo método do ión-electrón ( medio ácido )Procesos redox e traballo

Memoria de


eléctrico. Celas galvánicas. Potencial de cela. Potencial normal de cela. Potencial normal de electrodo. Escala de potenciais normais de electrodo. Relación entre FEM de cela e a enerxía libre de reacción dun proceso redox. Predición da espontaneidade dun proceso redox utilizando os valores tabulados de potenciais normais. Electrólise. 8. Química do carbono O carbono como unidade estrutural básica: tipos de enlace do carbono. Isomería plana: a) cadea; b) posición; c) función. Estereoisomería: a) isomería óptica; b) isomería xeométrica ou cis - trans. Principais aplicacións da química do carbono na industria.Revisión da nomenclatura e formulación das principais funcións orgánicas.

Metodoloxía didáctica Atendendo ás orientacións do Decreto 126/08, as estratexias metodolóxicas que se propoñen para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: -Seleccionar actividades variadas, con diferente grao de complexidade, establecendo unha secuencia axeitada, de tal maneira que se recollan actividades de introdución, de estruturación de conceptos, de síntese e de aplicación. -Partir, sempre que sexa posible, de situacións problemáticas abertas para recoñecer que cuestións son “cientificamente investigables”, decidir como precisalas e reflexionar sobre o seu posible interese como facilitadoras da aprendizaxe. -Potenciar a dimensión colectiva da actividade científica organizando equipos de traballo, creando un ambiente semellante ao que podería ser unha investigación cooperativa (en que conten as opinións de cada individuo), facendo ver como os resultados dunha soa persoa ou equipo non bastan para verificar ou falsear unha hipótese e evitando toda discriminación por razóns éticas, sociais, sexuais, etc. -Propiciar a construción de aprendizaxes significativas a través de actividades que permitan analizar e contrastar as propias ideas coas cientificamente aceptadas para propiciar o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Propoñer análises cualitativas que axuden a formular preguntas operativas presentadas como hipóteses, que orienten o tratamento dos problemas como investigacións e contribúan a facer explícitas as preconcepcións. -Fomentar a autonomía, a iniciativa persoal, a creatividade e a competencia de aprender a aprender a través da planificación, realización e avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado incluíndo a incorporación das tecnoloxías da información e da comunicación co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica contemporánea. -Recollida e análise de diversas informacións orais e escritas en relación cos temas tratados, a través da elaboración e exposición de memorias científicas o traballo realizado ou da lectura e comentario crítico de textos científicos. En concreto, a verbalización (rexeitando o operativismo «mudo» en relación co uso das ferramentas matemáticas) require unha atención preferente. -Considerar as implicacións ciencia-tecnoloxíasociedade-medio natural dos problemas (posibles aplicacións, repercusións negativas, toma de decisións,ciencia e pseudociencia, etc.) e as posibles relacións con outros campos do coñecemento

Avaliación: Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva. 1.Familiarizarse coas características básicas do traballo científico, valorqndo as súas posibles repercusións e implicacións ciencia-tecnoloxía-sociedade-medio natural. Trátase de avaliar se o alumnado analiza situacións e obtén información sobre fenómenos físicos utilizando as estratexias básicas do traballo ciéntifico tanto na comprensión de conceptos coma na resolución de problemas e nos traballos experimentais. No marco destas estratexias debe valorarse a competencia dixital. 2.Resolver cuestións, exercicios e problemas de estequiometria básica. Valorarase se o alumnado realiza correctamente cálculos númericos elementais aplicados a actividades relacionadas cos seguintes conceptos: mol, compsición centesimal dun composto, determinación da fórmula din composto por analise elemental, formas de expresar a concentración das disolucións, leis dos gases e reacción química (reactivo limitante, reactivo en exceso e rendemento dareacción). 3.Aplicar o modelo mecanico-cuántico do atómo para explicar as variacións periódicas dalgunhas das súas propiedades. Trátase de comprobar se o alumnado comprende a importacia da mécanica cuántica no desenvolvemento da química, se coñece as

Memoria de


insuficiencias do modelo de Bohr e a necesidade doutro marco, que lle permite escribir estructuras electrónicas e, apartir delas, xustificar a ordenación dos elementos proposta con anterioridade por Mendeleiev, interpretando as semellanzas entre os elementos dun mesmo grupo e a variación periódica dalguhas das súas propiedades en función da posición na táboa periódica. 4.Usar o modelo de enlace para explicar a formación de moléculas e cristais e aplicalo na deducción dalghunas das propiedades de diferentes tipos de sustancias. Avaliaras se saben deducir, aplicando estructuras de Lewis e a repulsión de pares electrónicos da capa de valencia, a fórmula, a forma xeométrica e a posible polaridade de moléculas sinxelas. Aplicación dos enlaces intermoleculares para predicir se unha sustancia molecular é siluble e se ten temperaturas de fusión e ebullición altas ou baixas. 5.Comprender as transformacións e as transferencias de enerxía asociadas as reaccións químicas, a súa relación coa expontaneidade dos procesos e as súas repercusións sociasis, cotiás e ambientais. Trátase de que os alumnos comprendan e determinen entalpías, entropías e variacións de enerxía libre así como predigan a espontaneidade dunha reacción a partires destes conceptos. Deben coñecer e valorar as implicacións da enerxía dun proceso químico tanto na saúde como na economia e no medio natural. 6.Aplicar o concepto de equilibrio químico para predicir a evolución dun sistema e resolver problemas de equilibrios homoxéneos, en particular en reaccións gaseosas, e de equilibrios heteroxéneos. 7.Utilizar a teoria de Brönsted para recoñecer as sustancias que poden actuar como ácidos ou bases, determinar o pH das súas disolucións, explicar as reaccións ácido-base, a importacia dalghuna delas e as súas aplicacións prácticas. Tamén se comprobará se o alumno aplica correctamente técnicas volumetricas que permiten determinar a concentración dun ácido ou unha base, se comprenden a importacia do pH na vida cotiá e se coñecen as consecuencias da chuvia ácida. 8. Axustar reaccións de oxidación-redución, realizar cálculos estequiométricos con estas reaccións,comprender o significado de potencial estándar de redución dun par redox, predicir o posible proceso entre dous pares redox e coñecer algunhas das súas aplicacións, como a prevención da corrosión, a fabricación de pilas e a electrólise. Trátase de saber se, a partir do concepto de número de oxidación, as alumnas e os alumnos recoñecen este tipo de reaccións, resolven correctamente exercicios de estequiometría, explican a valoración redox logo do axuste da reacción correspondente aplicando o método ión-electrón e predín, utilizando as táboas de potenciais estándar de redución dun par redox, a posible evolución destes procesos. Tamén se avaliará se coñecen a importancia que,desde o punto de vista económico, ten a prevención da corrosión de metais e as solucións aos problemas que xera o uso de pilas. 9. Describir as características principais de alcohois,ácidos e ésteres e escribir e nomear correctamente as fórmulas desenvolvidas de compostos orgánicos sinxelos. Con este criterio quérese comprobar se o alumnado sabe formular e nomear compostos orgánicos oxixenados e nitroxenados cunha única función orgánica,ademais de coñecer os diferentes tipos de isomería.Tamén debe ser valorado o coñecemento das propiedades físicas e químicas desas substancias, así coma a súa importancia industrial e biolóxica, as súas múltiples aplicacións e as repercusións derivadas do seu uso (fabricación de praguicidas, efectos do consumo de alcohol, etc.). Ademais valorarase o coñecemento do papel da química orgánica nas nosas sociedades e da responsabilidade do desenvolvemento desta ciencia e a súa necesaria contribución para avanzar cara á sustentabilidade. Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e) Valoración da búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados Os Instrumentos a) Selección de preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase en cada tema e os exames de selectividade de anos anteriores que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación

Memoria de


- O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Exames: 90% Actitude: 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade no mês de maio.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo centro


Materiais e recursos didácticos Libros de Texto (para consulta) Resolución de problemas e cuestións do libro ou de boletíns facilitados polo profesor, axustandose sempre as demandas da programación e tendo en conta as orientacións dos coordonidadores de cara a selectividade. Prácticas con material de laboratorio Visualización de videos Direccións de internet nas que poden atopar: material de traballo facilitado pola CIUG, material complementario, material para prácticas virtuais.

Educación en valores Unidade 1.- Os avances no coñecemento da materia e das súas propiedades así como das reaccións químicas e das transformacións da mesma que comporta, permite seu uitlización vantaxosa (educación para a paz, para a saúde, medio ambiente e consumo). Unidade 2.- Potenciar a vontade de desenvolver as aplicacións pacíficas da enerxía nuclear fronte ás súas derivacións bélicas (educación para a paz). Unidade 3.- Facer notar como o avance da química estrutural permite descubrir novos produtos beneficiosos para a humanidade (educación para a saúde, o consumo e a protección do medio ambiente). Unidade 4.- A termoquímica ten unha gran importancia para a sociedade moderna polo uso xeneralizado de combustibles no transporte, cociña, calefaccións, industria...(educación para a protección do medio ambiente). Unidade 5.- Valorar a importancia da velocidade de reacción nun determinado proceso para diminuír os custos de produción, co conseguinte aforro enerxético (educación para o consumo). Unidade 6.- Destacar a achega da química na solución dos problemas medioambientais, favorecendo unha reflexión crítica sobre o desenvolvemento tecnólgico (educación para o consumo e medio ambiente). Unidade 7.- Interesarse pola composición dos distintos alimentos e fármacos, e valorar a busca de solucións fronte á

Memoria de


contaminación atmosférica (educación para a saúde e a protección do medio ambiente). Unidade 8.- Moderación no consumo enerxético. Apreciar a busca de novas formas de produción de enerxía e prestar atención ao control de pilas usadas (educación para o consumo e a protección do medio ambiente). Unidade 9.- Promover o uso racional de fármacos e o rexeitamento ás drogas. Ter racionalidade para o consumo de materiais plásticos e coñecer os riscos que implican para a saúde (educación para a salus, para o consumo e para derivaciones bélicas (educación para la paz).

Actividades complementarias e extraescolares previstas Por acordo do Consello Escolar as actividades extraescolares en 2º Bacharelato serán as mínimas posibles. Como complementarias contémplase a asistencia ó Paraninfo a charlas previstas polo Centro e a outras ofertadas polos organismos públicos relacionadas coa materia.

Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade garda unha estreita relación co ensino personalizado, a cal supón que no proceso educativo se teñan en conta as características individuais dos alumno/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferenzas entre os individuos, diferenzas que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas como nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. É certo que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidadesde integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais, de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, convertendose nun instrumento de nivelamento social. Coa LOE,seguindo os Principios de Inclusión educativa e de non Discriminación, teremos en conta que, ainda non sendo o bacharelato, por tratarse dun tramo educativo de carácter non obrigatorio, proxectado cara a posteriores estudos universitarios o ámbito idóneo para o desenvolvemento de programas específicos como os de diversificación curricular, sen embargo, intentarase a aqueles alumnos que procedentes da ESO presenten algún atraso nos conceptos básicos que deberían dominar, ou a aqueles que presenten notables deficiencias na aprendizaxe, axudarlles coas adaptacións que faciliten o seu proceso educativo individualmente,dentro do posible. Procurarase nos exames de recuperación cinguirse aos contidos mínimos. "Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.



"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro.Plan Lector de aplicación no ámbito da ESO " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de

Memoria de


presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.

Memoria de


2º BACHARELATO (propia da modalidade 2) ASIGNATURA/MÓDULO

FÍSICA

Cód.

CURSO E GRUPO

2º BACH. A e B 2º BACH ADULTOS

PROFESOR/A (ES/AS)

JESÚS FCO. GÓMEZ RODRÍGUEZ YOLANDA DOMARCO LÓPEZ


Editorial BAHÍA EDICIÓNS Autor Mª ISABEL PIÑAR GALLARDO,ANGEL de ANDREA GONZÁLEZ, ANA GÓMEZ GÓMEZ E VICENTE FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ

Obxectivos xerais do curso 1. Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias (formulación de problemas, emisión de hipóteses fundamentadas, procura de información, elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, realización de experimentos en condicións controladas e reproducibles, análise de resultados, elaboración e comunicación de conclusións) relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos. 2. Comprender os principais conceptos, leis, modelos e teorías da física para poder articulalos en corpos coherentes do coñecemento. 3. Obter unha formación científica básica que contribúa a xerar interese para desenvolver estudos posteriores máis específicos. 4. Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas, así como para participar, como integrantes da cidadanía e, se é o caso, futuras científicas e futuros científicos, na necesaria toma de decisións fundamentadas sobre problemas tanto locais como globais. 5. Comprender as complexas interaccións actuais da física coa sociedade, o desenvolvemento tecnolóxico e o medio natural (ciencia-tecnoloxía-sociedade- medio natural), valorando a necesidade de traballar para lograr un desenvolvemento sustentable e satisfactorio para o conxunto da humanidade. 6. Utilizar correctamente a terminoloxía científica e empregala de xeito habitual ao expresarse no ámbito da física, aplicando diferentes modelos de representación: gráficas, táboas, diagramas, expresións matemáticas, etc. 7. Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías; na obtención e tratamento de datos; na procura de información de diferentes fontes; na avaliación do seu contido e na elaboración e comunicación de conclusións, fomentando no alumnado a formación dunha opinión propia

Memoria de


e dunha actitude crítica fronte ao obxecto de estudo. 8. Comprender e valorar o carácter complexo e dinámico da física e as súas achegas ao desenvolvemento do pensamento humano, evitando posicións dogmáticas e considerando unha visión global da historia desta ciencia que permita identificar e situar no seu contexto os personaxes máis relevantes. 9. Deseñar e realizar experimentos físicos, utilizando correctamente o instrumental básico do laboratorio, respectando as normas de seguridade das instalacións e aplicando un tratamento de residuos axeitado. 10. Coñecer os principais retos que ten que abordar a investigación neste campo da ciencia na actualidade, apreciando as súas perspectivas de desenvolvemento. 11. Valorar as achegas das mulleres ao desenvolvemento científico e tecnolóxico, desde unha perspectiva de xénero ao longo do tempo. 12. Comprender o carácter fundamental da física no desenvolvemento doutras ciencias e tecnoloxías. 13. Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia, fomentando actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa persoal, autoestima e sentido crítico a través do traballo en equipo.

Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións TEMA1: GRAVITACIÓN (1ª AVALIACIÓN: 2ª quincena de setembro e outubro) CONTIDOS 1..Modelos do universo. Revisión histórica. 2. Forzas centrais. 2.1. Momento angular dunha partícula. 2.2. Teorema do momento angular. Principio de conservación. 3. Leis de Kepler 4. Lei da Gravitación Universal 4.1.Constante "G". 4.2. Período de revolución dun planeta. 4.3. Interacción dun conxunto de masas puntuais. Principio de superposición. 5. Concepto de "campo" 5.1.Campos escalares 5.2. Campos vectoriais 5.3. Campos conservativos 5.4. Forzas conservativas 6. Enerxía potencial 6.1. Enerxía potencial nun punto 6.2. Traballo e diferenza de enerxía potencial 6.3. Conservación da enerxía mecánica 6.4. Intensidade do campo gravitatorio nun punto 6.5. Potencial gravitatorio 7. Aplicacións ó estudo do campo gravitatorio terrestre 7.1. Intensidade do campo gravitatorio terrestre 7.2. Variación da "g" coa altura, a profundidade e a latitude 7.3. Enerxía potencial gravitatoria terrestre 7.4. Satélites: velocidade orbital e velocidade de escape. TEMA 2: ELECTROMAGNETÍSMO ( 1º, 2ª AVALIACIÓN: novembro e decembro) CONTIDOS

Memoria de


1. Forza electrostática. 1.1. Descrición dos fenómenos electrostáticos. Condutores e illantes. 1.2. Carga eléctrica. 1.3. Forza entre cargas en repouso; lei de Coulomb. Superposición. 2. Campo electrostático. 2.1.Campo dunha carga puntual. Superposición. 2.2. Campo dunha distribución de n cargas. 2.3. Campo dunha distribución continua de cargas: esfera, plano e fío infinito. 3. Enerxía potencial electrostática 3.1. Traballo de desprazamento dunha carga puntual no campo central creado por outra carga. 3.2. Definición de enerxía potencial; definición de potencial electrostático. 3.3. Relación entre campo e potencial electrostáticos; (relación unidimensional: evita-lo concepto de gradiente). 3.4 Potencial de esferas condutoras. 4. Campo magnético no baleiro. 4.1. As cargas en movemento como orixe do campo magnético: experiencias de Oersted. 4.2. Forza magnética sobre unha carga en movemento no seo dun campo magnético: lei de Lorentz. 4.2.1. Definición e unidades de B: movemento de cargas nun campo magnético uniforme. 4.3. Descrición dos imáns naturais como creadores de campo magnético. Correntes microscópicas. 4.4. Campo magnético creado por correntes eléctricas. 4.4.1. Aplicacións: o Campo creado por un fío infinito. o Campo creado por un solenoide 4.5. Forza magnética sobre unha corrente rectilínea. 4.6. Forza magnética entre dúas correntes rectilíneas indefinidas: Definición internacional de amperio. 4.7. Definición de coeficiente de autoindución dunha bobina (relación Fluxo/Intensidade). Unidades. 4.8. Forza electromotriz inducida. Lei de Lenz-Faraday. 5. Analoxías e diferenzas entre campos gravitatorio, eléctrico e magnético. 6. Produción de correntes alternas. Descrición dun xerador elemental. TEMA 3: VIBRACIÓNS E ONDAS (2ª AVALIACIÓN: xaneiro e febreiro) CONTIDOS 1. Coñecementos previos. Movemento harmónico simple. 1.1. Características xerais e conceptos previos. 1.2. Estudo cinemático, dinámico e enerxético do MHS. 1.3. Aplicación dos conceptos teóricos á análise experimental de movementos harmónicos simples: o resorte elástico e o péndulo simple. 2. Ondas harmónicas planas. 2.1. Propagación de perturbacións en medios materiais elásticos. 2.2. Tipos de ondas: ondas lonxitudinais e transversais; ondas materiais e electromagnéticas. 2.3. Magnitudes características: lonxitude de onda, frecuencia, amplitude e número de onda. 2.4. Velocidade de propagación. Factores dos que depende. 3. Ecuación dunha onda harmónica plana. 3.1. Dobre periodicidade espacial-temporal. 3.3. Distintas expresións da ecuación de ondas. 4. Enerxía e intensidade do movemento ondulatorio. Atenuación e absorción polo medio. 5. Principio de Huygens. 6. Propiedades das ondas: 6.1. Reflexión. 6.2. Refracción. 6.3. Difracción. 6.4. Interferencias. 6.4.1. Principio de superposición. Interferencia construtiva e destrutiva: descrición cualitativa. 6.4.2. Ondas estacionarias. 6.5. Polarización: descrición cualitativa. 7. O son. 7.1. Propagación do son. Velocidade de propagación do son. 7.2. Calidades do son: ton, intensidade e timbre. 7.3. Percepción do son. 8. Resonancia: concepto e descrición cualitativa mediante exemplificacións.

Memoria de


PRÁCTICAS Estudio estático do resorte elástico Estudio dinámico do resorte elástico Péndulo simple. Determinación experimental de "g" TEMA 4: ÓPTICA (2ª e 3ª AVALIACIÓN: marzo - 1ª quincena abril) CONTIDOS 1. Natureza da luz: evolución histórica. 2. Aproximación xeométrica á luz. 2.1. Raio e feixe. 2.2. Propagación rectilínea. 2.3. Sombras e penumbra. 2.4. Leis da reflexión. Formación de imaxes por espellos. 2.5. Leis da refracción. Índice de refracción. Ángulo límite. 2.6. Dioptrios. Formación de imaxes por lentes delgadas. 2.7. Instrumentos ópticos: ollo, lupa, microscopio e telescopio. 3. Aproximación ondulatoria. 3.1. Fenómenos ondulatorios na luz. Modelo ondulatorio. 3.2. Ondas electromagnéticas. Espectro e cor. 3.3. Aplicación das propiedades das ondas ó caso da luz: interferencia, difracción e polarización. PRACTICA Formación de imaxes en espellos e lentes delgadas. TEMA 5: FISICA MODERNA (3ª AVALIACIÓN: 2ºquincena abril - maio) CONTIDOS 1. Mecánica relativista. 1.1. Relatividade de Galileo. Sistemas inerciais. 1.2. Transformación de Lorentz. 1.3. Postulados de Einstein. 1.4. Masa e enerxía relativista. 2. Mecánica cuántica. 2.1. Orixes da teoría cuántica: radiación do corpo negro e hipótese de Planck. 2.2. Efecto fotoeléctrico. 2.3. Dualidade onda-corpúsculo. 2.4. Principio de Heisenberg. 3. Física nuclear. 3.1. O núcleo atómico. Constitución. 3.2. Forzas nucleares. Enerxía de enlace. 3.3. Radioactividade: desintegracións e transformacións nucleares. 3.4. Fisión e fusión nuclear. .

Contidos mínimos esixibles TENA 1: GRAVITACIÓN 1. Ter un manexo adecuado do cálculo vectorial en dúas dimensions, usando vectores unitarios. 2. Momento angular dunha partícula en movemento. Teorema de conservación do momento angular. 3. Leis de Kepler. Período de revolución dun planeta. 4. Lei da Gravitación Universal. Constante "G". 5. Interacción dun conxunto de masas puntuais. Principio de superposición aplicado tanto a forza como a intensidade de campo "g". 6. Concepto de "campo". Campos conservativos. Forzas conservativas. Enerxía potencial e potencial gravitatorio nun punto, principio de superposición aplicado o potencial. Traballo e enerxía potencial. Conservación da enerxía mecánica. 7. Aplicacións ó estudio do campo gravitatorio terrestre. Intensidade do campo gravitatorio terrestre. Variación da "g" coa altura.

Memoria de


Enerxía potencial gravitatoria terrestre. Satélites: velocidade orbital e velocidade de escape. TEMA 2: ELECTROMAGNETÍSMO 1. Carga eléctrica. Forza entre cargas en repouso: lei de Coulomb expresión escalar y vectorial. 2. Campo electrostático, cálculo do campo creado por unha carga puntual ou varias. Pincipio de superposición, aplicado tanto a forzas como a campos, usando o cálculo vectorial. 3. Definición de enerxía potencial e de potencial electrostático. Traballo de desprazamento dunha carga puntual no campo central creado por outra carga ou varias. Relación entre campo e potencial electrostáticos (relación unidimensional: evita-lo concepto de gradiente). 4. Definición do teorema de Gauss. Introducción elemental do concepto de fluxo. Aplicación ó cálculo de campo de esferas conductoras (puntos interiores, na superficie e exteriores). Potencial de esferas conductoras. 5. Campo magnético: descripción dos imáns naturais como creadores de campo magnético. As cargas en movemento como orixe do campo magnético, estudado no baleiro ou o aire, experiencias de Oersted. Forza magnética sobre una carga en movemento no seo dun campo magnético: lei de Lorentz. 6. Definición e unidades de B, destacando o seu carácter vectorial. Campo creado por un fío infinito e por unha espira, destacar o seu carácter vectorial e saber facer o dibuxo. 7. Movemento de cargas nun campo magnético uniforme. 8 Forza magnética sobre unha corrente rectilínea. Forza magnética entre dúas correntes rectilíneas indefinidas: Definición internacional de amperio. 8. Forza electromotriz inducida. Lei de Lenz-Faraday. 9. Producción de correntes alternas. Descrición dun xenerador elemental. VIBRACIÓNS E ONDAS. 1. Movemento harmónico simple. Características xerais e conceptos previos. Estudio cinemático, dinámico e enerxético do M.H.S. Aplicación dos conceptos teóricos ó análise experimental de movementos harmónicos simples: o resorte elástico e o péndulo simple. 2. Ondas armónicas unidimensionais. Propagación de perturbacións en medios materiais elásticos. Tipos de ondas: ondas lonxitudinais e transversais; ondas materiais e electromagnéticas. Ecuación dunha onda armónica unidimensional., magnitudes características: lonxitude de onda, frecuencia, amplitude e número de onda. Velocidade de propagación. 3. Doble periodicidade espacial-temporal. Distintas expresións da ecuación de ondas. 4. Enerxía e intensidade do movemento ondulatorio. Atenuación e absorción polo medio. 5. Principio de Huygens.Reflexión. Refracción. Difracción. Interferencias. 6. Principio de superposición. Interferencia constructiva e destructiva: descrición cualitativa. Ondas estacionarias. Polarización: descripción cualitativa. 7. O son. Propagación do son, velocidade de propagación. Cualidades do son: Tono, intensidade e timbre. Percepción do son. Efecto Doppler. ÓPTICA. 1. Natureza da luz: Evolución histórica. 2. Aproximación xeométrica á luz. Raio e feixe. Propagación rectilínea. Leis da reflexión. Formación de imaxes por espellos planos e curvos . Leis da refracción. Índice de refracción. Ángulo límite. Dioptrios. Formación de imaxes por lentes delgadas, converxentes e diverxentes. Instrumentos ópticos: ollo, lupa. 3. Modelo ondulatorio da luz, ondas electromagnéticas. Aplicación das propiedades das ondas ó caso da luz: interferencia, difracción e polarización. FISICA MODERNA. 1. Postulados de Einstein., masa e enerxía relativista. 2. Efecto Fotoeléctrico. Dualidade onda-Corpúsculo. Principio de Heisemberg. 3. Física Nuclear. O Núcleo Atómico e a súa constitución. Forzas nucleares. Enerxía de Enlace. Radiactividade: tipos de radiacións. Lei da desintegración radiactiva. Radioactividade artificial. Fisión e fusión nuclear.

Metodoloxía didáctica Atendendo ás orientacións do Decreto 126/o8, as estratexias metodolóxicas que se propoñen para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: -Seleccionar actividades variadas, con diferente grao de complexidade, establecendo unha secuencia

Memoria de


axeitada, de tal maneira que se recollan actividades de introdución, de estruturación de conceptos, de síntese e de aplicación. -Partir, sempre que sexa posible, de situacións problemáticas abertas para recoñecer que cuestións son cientificamente investigables, decidir como precisalas e reflexionar sobre o seu posible interese como facilitadoras da aprendizaxe. -Potenciar a dimensión colectiva da actividade científica organizando equipos de traballo, creando un ambiente semellante ao que podería ser unha investigación cooperativa en que conten as opinións de cada persoa, facendo ver como os resultados individuais ou dun equipo non abondan para verificar ou falsear unha hipótese e evitando toda discriminación por razóns éticas, sociais, sexuais, etc. -Propiciar a construción de aprendizaxes significativas a través de actividades que permitan analizar e contrastar as propias ideas coas cientificamente aceptadas para propiciar o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Facilitar a interacción entre a estrutura da disciplina e a estrutura cognitiva do alumnado aplicando estratexias propias das ciencias na resolución de situacións-problema relevantes para influír na reestruturación e enriquecemento dos esquemas de coñecemento do alumnado, contribuíndo así a incrementar as súas capacidades. -Propoñer análises cualitativas, que axuden a formular preguntas operativas presentadas como hipóteses, que orienten o tratamento dos problemas como investigacións e contribúan a facer explícitas as preconcepcións. -Fomentar a autonomía, a iniciativa persoal, a creatividade e a competencia de aprender a aprender a través da planificación, realización e avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das tecnoloxías da información e da comunicación co obxecto de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica contemporánea. -A comunicación é un aspecto esencial da actividade científica e debe ser traballada, por exemplo, na recollida e análise de diversas informacións orais e escritas en relación cos temas tratados, a través da elaboración e exposición de memorias científicas do traballo realizado ou da lectura e comentario crítico de textos científicos. En concreto, a verbalización (rexeitando o operativismo mudo en relación co uso das ferramentas matemáticas) require unha atención preferente. -Considerar as implicacións ciencia-tecnoloxíasociedade- medio natural dos problemas (posibles aplicacións, repercusións negativas, toma de decisións, ciencia e pseudociencia, etc.) e as posibles

Memoria de


relacións con outros campos do coñecemento. -Facer visibles as achegas das mulleres á ciencia e á tecnoloxía, así como examinar aspectos androcéntricos nelas. Aplicacion destas orientaciós metodolóxicas. I. GRAVITACIÓN • Interpretar e analiza-lo concepto de campo gravitatorio. Preténdese comprobar se o alumnado e quén de comprende-lo concepto físico de campo extendendo dito concepto ó estudio do campo gravitatorio, analizando de xeito particular as características dos campos de forzas conservativos. • Establecer e analiza-las magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio. Preténdese verificar que os alumnos son capaces de interpretar e analizar diferentes magnitudes do campo gravitatorio en cuestiónse problemas, tales como forza e intensidade de campo, enerxía potencial e potencial, tanto referidos a campos creados pola Terra como por outros corpos celestes, incluíndo o estudio gráfico e analítico dos mesmos. Tamén se inclúe neste apartado ó estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais. • Enunciar e interpreta-las leis Kepler do movemento planetario e aplicalas para o caso de órbitas circulares. O alumnado debe ser quén de interpretar e enuncia-las leis de Kepler, profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas. • Analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio. Con este criterio preténdese avaliar si o alumnado é capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repouso, para aplicar e valora-los aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados. Inclúense neste apartado diferentes situacións relativas á velocidade de escape e a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital. II. ELECTROMAGNETISMO • Analizar, resolver e representar (se é o caso), as interaccións electrostáticas e campo electrostático, potencial e a enerxía, xenerados por cargas eléctricas puntuais. Trátase de comprobar que o alumno e quen de relacionar e analizar en distribucións sinxelas de cargas puntuais, conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial. • Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó calculo do campo creado por esferas conductoras. Preténdese verificar o coñecemento do teorema de Gauss e a súa aplicación a distribucións contínuas de cargas así como establece-la relación entre campo e potencial. • Analizar, resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí. Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos a través da resolución de cuestións e problemas. • Definir e aplica-la lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fios infinitos, espiras e bobinas. Preténdese que o alumnado enuncie e interprete a lei de Ampere, relacionándoa coa lei de Gauss do campo eléctrico e analizando asúa aplicación para o cálculo do campo magnético creado por fíos infinitos, espiras e bobinas; tanto en cuestións como en problemas. • Analiza-las leis de inducción de Faraday e a lei de Lenz. Preténdese valora-la capacidade do alumnado para interpreta-lo enunciado das leis de Faraday e de Lenz, recoñecendo a súa trascendencia para a explicación dos fenómenos electromagnéticos. • Analiza-la producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xenerador. Preténdese que o alumnado sexa quen de analizar e interpreta-lo orixe da corrente alterna a partir da inducción electromagnética. III. VIBRACIÓNS E ONDAS • Determinar e avalia-las características xerais do movemento harmónico simple. Preténdese constatar se o alumnado é capaz de analiza-las consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple, para aplicalas a resolución de problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e péndulo simple. • Estima-las características do Movemento Ondulatorio e clasifica-los diferentes tipos de ondas en función dos distintos criterios. Trátase de verificar se o alumnado e quén de analiza-los factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entre os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación. Asimesmo, deberá ser capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá e clasificalos dacordo con criterios antes reseñados. • Analiza-las magnitudes que aparecen na ecuación da onda armónica, así como as relacións entre elas.

Memoria de


Este criterio pretende comprobar se o alumnado e capaz de analiza-la ecuación dunha onda armónica, identificando as súas magnitudes e as relacións entre elas, para a súa aplicación na resolución de cuestións teóricas e numéricas (obtención dos valores de amplitude, velocidade, lonxitude de onda, e frecuencia, a partires dunha ecuación de onda dada). • Relaciona-los conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e explicar o amortiguamento das ondas. Preténdese verificar se os alumnos son capaces de determina-la intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e de xustificar cómo varían as mesmas en función da distancia e do medio. • Xustificar, dun xeito cualitativo, os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas, resonancia. Con este criterio pretendemos verificar se o alumnado e quén de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan, e de xustificar en base as mesmas a resolución das cuestións plantexadas. O analise destes fenómenos ondulatorios servirá de base para o achegamento ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz. • Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e dinámico. Este criterio tenta de verificar si os alumnos son capaces de deseñar e realizar unha montaxe experimental que permita analiza-las características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun resorte elástico, tomando datos, plantexando hipóteses e establecendo conclusións sobre a realización da experiencia . • Avaliar experimentalmente os factores de que depende o período dun péndulo simple e determina-lo valor da gravedade no laboratorio, analizando os resultados obtidos. Trátase de constatar se o alumnado pode analiza-lo movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado, e de aplica los datos obtidos ó cálculo da aceleración da gravedade. IV. ÓPTICA • Establece-la diferencia entre Optica Física e Optica Xeométrica e resumí-las diferentes teorías que ó longo da Historia se propuxeron para explica-la natureza da luz. Este criterio pretende verificar se o alumnado é quen de sintetiza-los feitos máis salientables da Óptica ó longo da Historia e de distinguir entre Óptica Física e Xeométrica; analizando as diferentes teorías sobre a natureza da Luz como eixe exemplificador da forma de construí-la ciencia. • Verifica-las leis da reflexión e refracción, e determina-las imaxes obtidas en espellos e lentes. Con este criterio valorase a capacidade dos alumnos e alumnas para analiza-las leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o comportamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes; determinando gráficamente si se trata de imaxes reais ou virtuais, dereitas ou invertidas e aumentadas ou reducidas. • Aplica-la ecuación do constructor de lentes para determina-la distancia focal dunha lente a partir dos radios de curvatura das superficies. Pretendese comprobar se o alumnado e capaz de situa-la imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplica-la ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes. • Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identifica-los conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos, etc), calcula-la distancia focal en lentes converxentes e estudia-la posición, natureza e tamaño da imaxe en función da distancia entre obxecto e lente. • Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización.. Este criterio intenta avaliar se o alumnado é capaz de explica-lo comportamento dual da luz en fenómenos típicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos. V. FÍSICA MODERNA • Enunciar e analiza-los postulados de Einstein da relatividade especial. Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións. Será quen de enuncia-los postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, a través de cuestións sinxelas. • Coñece-las bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica. O alumnado será quén de recoñecer e interpreta-los feitos máis salientables que levaron o plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, o principio de indeterminación de Heisemberg. • Xustifica-la natureza cuántica da luz a partir do análise do efecto fotoeléctrico. Pretendese coñecer si o alumnado e quén de valora-las implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico respecto da natureza dual da luz. Asimesmo, deberá ser capaz de coñece-las características do fotón como partícula constituínte da luz e de aplica-la ecuación fotónica de Einstein a resolución de problemas e cuestións. • Recoñece-los aspectos mais salientables no ámbito da Física Nuclear.

Memoria de


Preténdese verificar se o alumnado, a través da resolución de cuestións axeitadas, e quén de aplica-las ideas das interaccións fundamentais para xustifica-la estabilidade dos núcleos atómicos, e de identifica-la equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares, así como de coñece-los diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercicios numéricos e cuestións. Deberá ser quén de valorar e analiza-las aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear.

Avaliación: Criterios de Avaliación mínimos para unha avaliación positiva. 1. Familiarizarse coas características básicas do traballo científico, valorando as súas posibles repercusións e implicacións ciencia-tecnoloxía- sociedade- medio natural. 2. Interpretar as leis de Kepler e valorar a importancia da ley de gravitación universal para aplicalas á reslolución de situacións de interese como a determinación de massas de corpos celestes, o tratamento da gravidade terrestre e a análise do movemento dos planétas e satélites. 3. Construir un modelo teórico que permita explicar as vibracións da materia e a súa propagación (ondas) para aplicalo á interpretación de diferntes fenómenos naturais e desenvolvementos tecnolóxicos. 4. Utilizar os modelos corpuscular e ondulatorio para explicar a distintas propiedades da luz. 5. Usar os conceptos de campo eléctrico e magnético para superar as dificultades que presenta a interacción á distancia e comprender a relación entre electricidade e magnetismo que levou a establecer a interacción electromagnética. 6. Explicar a produción de corrente eléctrica mediante variacións do fluxo magnético e a súa aplicaicón na obtención de enerxía eléctric, así como predicción de ondas electromagnéticas a partir da síntese de Maxwell e a intrgración da óptica no electromagnetismo. 7. Coñecer a revolución científico- tecnolóxica que deu lugar ao nacemento da física cuántica. 8. Utilizar os principios da relatividade especial para explicar unha serie de fenómenos como a dilatación do tempo, a contracción da lonxitude e a equivalencia masa- enerxía. 9 Aplicar a equivalencia masa- enerxía para explicar a enerxía de enlace nos núcleos e a súa estabilidade, as reaccións nucleares, a radioactividade e formular elementais interpreación co modelo de patículas. Procedementos e Instrumentos: Os Procedementos para avaliar o proceso de aprendizaxe do alumnado que se utilizarán ao longo do curso son a) Observación directa en clase b) Revisión diaria das tarefas e exercicios, tanto dos mandados para casa como para facer na clase c) Preguntas orais d) 0bservación do traballo realizado nas prácticas de Laboratorio e) Búsqueda, por parte do alumno, de información en Internet sobre os temas tratados no desenvolmemento Os Instrumentos a) Preguntas con probas escritas e cuestións seguindo as pautas dos problemas realizados na clase em cada tema que permitan valorar o grao de asimilación dos contidos. b) Caderno de clase do alumno c) Fichas que o alumno deberá completar em cada práctica de laboratorio d) Traballos mandados polo profesor e) Exames O alumno disporá dos seguintes recursos didácticos a) Libro de texto b)Libros de consulta c)Revistas científicas d)Video/TV/Internet e)Páxinas web e material informático relacionados cos contidos da programación f)Laboratorio co material necesario para realizar as prácticas referidas na programación - O final de cada período de avaliación asi como na avaliación final, considerarase aprobado cando o alumno acade a nota de 5. Criterios de Cualificación As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Exames: 90%

Memoria de


Traballo diario segundo se establece nos procedementos:5% Actitude : 5% Nota: Os alumnos que, o longo do curso non superasen calquera das avaliacións, terán outra oportunidade no mês de maio.Será optativo para cada profesor,despois de cada avaliación, facer unha proba de recuperación aos alumnos que non a superasen. Procedementos de Avalición Extraordinaria Os alumnos que suspendan en xuño, terán unha proba extraordinaria en setembro, nun único exame e na fecha sinalada polo centro


Materiais e recursos didácticos Libros de Texto (para consulta) Resolución de problemas e cuestións do libro ou de boletíns facilitados polo profesor, axustandose sempre as demandas da programación e tendo en conta as orientacións dos coordonidadores de cara a selectividade. Prácticas con material de laboratorio Visualización de videos Direccións de internet nas que poden atopar: material de traballo facilitado pola CIUG, material complementario, material para prácticas virtuais.

Educación en valores Os temas transversais integrámolos dentro dos contidos xa explicitados dunha forma normal, ben ó formular unha actividade ou ó introducir un exemplo. Os temas transversais incorporados e desenvolvimos o longo da secuenciación de contados son: Educación moral e cívica - Concebir a ciencia como un medio ó servicio da sociedade respetando ó mesmo tempo os valores esenciais das persoas - Analizar criticamente dende un punto de vista moral, a relación existente entre avances científicos e as súa repecusións na disminución de posibilidades de postos de traballo - Valorar positivamente o traballo manual xunto co traballo intelectual como medios de proxección e realización persoal - Educación para a paz - Crear hábitos de respecto e tolerancia ante as ideas dos demais - Adoptar unha actitude de perseverancia para vencer as dificultades así como de solidariedade ante as dificultades dos demais - Educación para a saúde. - Concienciarse das repercusións sociais e persoais ante a falta de precaucións en materia de seguridade e hixiene no traballo. - Educación para a igualdades de oportunidades de ambos sexos, a igualdade en non discriminación por razón de sexo, raza etc a través do achegamento e o desenvolvemento científico. - Desenvolver a capacidade de autoestima ante a satisfación persoal que produce a realización do traballo ben feito. - Amosar curiosidade polas cuestións cientifícas. Sensibilización ante o consumo de enerxía e o seu aforro.

Actividades complementarias e extraescolares previstas -Por acordo do Consello Escolar as actividades extraescolares en 2º Bacharelato serán as mínimas posibles. Como complementarias contémplase a asistencia ó Paraninfo a charlas previstas polo Centro e a outras ofertadas polos organismos públicos relacionadas coa materia.

Memoria de


Medidas de atención á diversidade O concepto de atención á diversidade garda unha estreita relación co ensino personalizado, a cal supón que no proceso educativo se teñan en conta as características individuais dos alumno/as. É obvio que na nosa sociedade existen diferenzas entre os individuos, diferenzas que teñen a súa orixe tanto nas desigualdades culturais e económicas como nas limitacións físicas e psíquicas que padecen, inevitablemente, certas persoas. É certo que gran número de cidadáns ven restrinxidas as súas posibilidadesde integración social por barreiras físicas, económicas ou culturais, de aí que unha das funcións da institución escolar sexa a de compensar esas desigualdades, convertendose nun instrumento de nivelamento social. Coa LOE,seguindo os Principios de Inclusión educativa e de non Discriminación, teremos en conta que, ainda non sendo o bacharelato, por tratarse dun tramo educativo de carácter non obrigatorio, proxectado cara a posteriores estudos universitarios o ámbito idóneo para o desenvolvemento de programas específicos como os de diversificación curricular, sen embargo, intentarase a aqueles alumnos que procedentes da ESO presenten algún atraso nos conceptos básicos que deberían dominar, ou a aqueles que presenten notables deficiencias na aprendizaxe, axudarlles coas adaptacións que faciliten o seu proceso educativo individualmente, dentro do posible. "Indicadores de logro para avaliar a programación didáctica" O Departamento reunirase mensualmente para coordinarse, detectar problemas de aprendizaxe nos diferentes niveis, analizar oritmo das clases e ver se é necesario facer algunha modificación na programación.



"Plan Lector" Este Departamento asume, como non podería ser doutro modo, o Plan Lector elaborado para todo o Centro.Este Plan é de aplicación no ámbito da ESO. " Incorporación das Tecnoloxías da Información e Comunicación " Tendo conciencia da importancia do uso das TIC na aula como ferramenta de traballo no proceso de ensinanza-aprendizaxe, este Departamento asume a necesidade de: a) Coñecer o funcionamento dos programas a utilizar, mediante a lectura dos manuais do usuario, ou asistindo a cursos de presentación e/ou formación que se xestionarán a través do CEFORE. b) Acadar uns coñecementos que permitan xestionar os documentos e os arquivos. c) Aplicar estes coñecementos á práctica real em situacións de aula.

Memoria de


2º BACHARELATO (optativa) ASIGNATURA/MÓDULO

Cód.

CURSO E GRUPO

PROFESOR/A (ES/AS)


Editorial Autor








Temas transversais



Memoria de


Memoria de


Observacións ou outras consideracións

Criterios Xerais de avaliación para tódolos niveis: As notas das avaliacións e a nota final serán a resultante de aplicar as seguintes porcentaxes: Coñecementos: 90% Actitude: 10% O 90% dos coñecementos será, a sua vez, o resultado das seguintes porcentaxes: Exames: 90% Traballo diario: 10%

I.E.S. Otero Pedrayocentros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/fq/...Tanto o traballo en...

Documents

Transcript of I.E.S. Otero Pedrayocentros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/fq/...Tanto o traballo en...