i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе...

138
saqarTvelos axalgazrda mecnierTa sazogadoebrivi akademia i n t e l e q t u a l i #7 Tbilisi 2008

Transcript of i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе...

Page 1: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

saqarTvelos axalgazrda mecnierTa

sazogadoebrivi akademia

i n t e l e q t u a l i

#7

Tbilisi

2008

Page 2: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

წარმოგიდგენთ საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალ

„ინტელექტუალის” მეშვიდე ნომერს.

საერთშორისო სამეცნიერო ჟურანალი „ინტელექტუალი”

საქართველოს ახალგაზრდა მეცნიერთა საზოგადოებრივი აკადემიის

ბეჭვდვით ორგანოს წარმოადგენს.

ჟურნალი 2005 წელს დაარსდა და მიენიჭა საერთაშორისო ნომერი

ISSN 1512-2530. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი „ინტელექტუალი”

შეყვანილია საქართველოს სწავლულ ექსპერტთა საბჭოს მიერ

დამტკიცებულ ჟურნალთა ნუსხაში.

ჟურნალი „ინტელექტუალი” რეფერირებულია როგორც ქართულ

(ტექინფორმი), ასევე რუსულ (ВИНИТИ) და საერთაშორისო

ელექტრონულ რეფერატულ გამოცემებსა და მონაცემთა ბაზებში, რაც

ხელმისაწვდომს ხდის მას საერთაშორისო საზოგადოებისთვისაც.

ჟურნალი „ინტელექტუალი” მიზნად ისახავს ქართველი

ახალგაზრდა თუ ცნობილი მეცნიერების სამეცნიერო ნაშრომების

გაცნობას ფართო საზოგადოებისთვის.

ჟურნალ „ინტელექტუალის” კიდევ ერთი უპირატესობა იმაში

მდგომარეობს, რომ იგი აერთიანებს როგორც ქართველი ახალგაზრდა, ისე

ცნობილი მეცნიერების სამეცნიერო ნაშრომებს მეცნიერების ყველა

სფეროს მიმართულებით (საბუნებისმეტყველო, ტექნიკური,

ჰუმანიტარული, სოციალური და ა.შ.)

2

Page 3: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

mTavari redaqtori Editor-in-Chief Главный редактор

giorgi maduaSvili Giorgi Maduashvili Гиорги Мадуашвили

saredaqcio kolegia

Editorial Board

Редакционная коллегия

Tamaz gamyreliZe Tamaz Gamkrelidze Тамаз Гамкрелидзе

arCil mowoneliZe Archil Motsonelidze Арчил Моцонелидзе

arCil frangiSvili Archil Prangishvili Арчил Прангишвили

qeTi qoqraSvili Keti Kokrashvili Кети Кокрашвили

gela yifiani Gela Kipiani Гела Кипиани

sergo Tofuria Sergo Topuria Серго Топуриа

giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе

vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели

karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia Карло Гурцкаиа

Temur jagodniSvili Temur Jagodnishvili Темур Джагоднишвили

gogi fancualaia Gogi Pantsulaia Гоги Панцулаиа

vaJa papaskiri Vaja Papaskiri Важа Папаскири

Tengiz wivwivaZe Tengiz Tsivtsivadze Тенгиз Цивцивадзе

rezo kldiaSvili Rezo Kldiashvili Резо Клдиашвили

levan klimiaSvili Levan klimiashvili Леван Климиашвили

lali RoReliani Lali Gogeliani Лали Гогелиани

nugzar sixaruliZe Nugzar Sikharulidze Нугзар Сихарулидзе

3

Page 4: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

s a r C e v i

humanitaruli da socialuri mecnierebebi:

1. e. gajievi. `sanam, maSin rodesac” da `rodesac” kavSirebis funqciuri

Tviseba Tanamedrove inglisurSi~............................................................................................................7

2. T. comaia. `publicisturi teqstis Sinaarsobriv elementTa kompoziciuri

urTierTganpirobebuloba~.............................................................................................................................13

3. s. gelaZe. `poeturi teqstis Tavisebureba~...................................................................................17

4. l. izoria. `vefxistyaosnis~ arsi da misi prologisa da epilogis

ganxilva~..........................................................................................................................................................................23

5. e. pirmisaSvili. `sazogadoebrivi urTierTobebi (PR) da brendingi~...............30 6. e. rusieSvili. `indoeTis demokratia~...............................................................................................35

7. n. kaWarava. `saqarTvelo kavkasiis erTiani usafrTxoebis

sistemaSi~.........................................................................................................................................................................39

8. n. lomiZe. `zogierTi mosazreba afxazeTis konfliqtis mogvarebasTan

dakavSirebiT~...............................................................................................................................................................45

9. g. maduaSvili. `saqarTvelos saxelmwifo politika eTnikuri

umciresobebis mimarT~........................................................................................................................................51

10. T. doliZe. `brZanebis an gankargulebis Sesruleba, rogorc

pasuxismgeblobis gamomricxveli garemoeba saqarTvelos sisxlis

samarTlis kodeqsis mixedviT~..................................................................................................................56

11. n. comaia. `finansuri stabilobis meorexarisxovani maCveneblebis

analizi~............................................................................................................................................................................60

teqnikuri da sabunebismetyvelo mecnierebebi:

1. e. grZeliSvili, n. jvarelia, r. SeylaSvili, n. buCukuri. `paladiumis

dafenis procesis kinetika А3 В5 tipis naxevargamtarebze~........................................65

2. c. besiaSvili, n. jvarelia, d. bakuraZe. `ramodenime mosazreba depos

Tvalwyvilebis saamqros Sromis pirobebis gasaumjobeseblad~...........................72

3. v. zviadauri, g. miqelaZe, i. TumaniSvili, g. uflisaSvili. ,,SesaZlo

cdomilebebi vibraciul satransporto manqanebSi da maTi gavlena muSa

procesebze~...................................................................................................................................................................76

4. m. sadaRaSvili. ,,sacxovrebeli Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis

Tboteqnikuri maCveneblebis analizi~...............................................................................................81

5. malxaz mumlaZe. ,,fizikuri sivrcis evoluciisa da masSi ganfenil

elementarul nawilakTa sistemis entropiis dinamikis modeli~........................87

6. l. kikiani. `metabolizmi: momavlis arqiteqtura~................................................................93

7. v. joxaZe. `oqros kveTa arqiteqturaSi~.........................................................................................98

8. d. ajimiani. `saqarTvelos mTavrobis sasaxle~.....................................................................105

9. m. gejaZe, l. kikiani. `moduluri sistema qarTul xuroTmoZRvrebaSi~.......110

10. mixeil mumlaZe. `aglomeraciaSi Semavali teritoriebis

qalaqTmSeneblobiTi dabalansebisa da garemos dacvis sakiTxebi~................116

11. i. grigolia. `aRmosavleT saqarTveloSi introducirebul wiwvovanTa

uZvelesi gvarebi~..................................................................................................................................................122

12. l. mzarelua. `daculi teritoriebis optimaluri sivrciTi organizaciis

sakiTxebi (kolxeTis erovnuli parkis magaliTze)~........................................................128

13. m. SiSinaSvili. `mimosvliTi gzebis ganviTarebis mokle istoria

saqarTveloSi~..........................................................................................................................................................133

4

Page 5: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

C O N T E N T S

The humanities and social sciences:

1. E. Hajiyev. “The functional properties of the conjunctions “while” and “when” in modern english”…………………………………………………………………………………………....7

2. T. Tsomaia. “Co conditioned of Semantic Element Compositions in Journalistic Text”…….…13 3. S. Geladze. “Peculiarity of poetic text”……………………………………………………….…17 4. L. Izoria. “The essence of “The Knight in the Panther’s Skin” and discussion of its prologue and

epilogue”…………………………………………………………………………………………23 5. E. Pirmisashvili. “PR and branding”………………………………………………………...….30 6. E. Rusieshvili. “Indian Democracy”………………………………………………………….…35 7. N. Kacharava. “Georgia in Common Security System of Caucasus”………………………..…39 8. N. Lomidze. “Some Considerations Concerning Regulation of Abkhazia Conflict”………...…45 9. G. Maduashvili. “State policy towards the ethnic minorities”……………………………….…51 10. T. Dolidze. “Execution of commands or orders, as an excluding circumstances of responsibility,

according the criminal code of Georgia”……………………………………………………...…56 11. N. Tsomaia. “The analysis of relative parameters of financial stability”……………………….60

Sciences of technical and natural studies:

1. E. Grdzelishvili, N. Jvarelia, R. Sheklashvili, N. Buchukuri. “Kinetic process of a covering by a palladium of type А3 В5 of semiconductors”………………………………………………65

2. Ts. Besiashvili, N. Jvarelia, D. Bakuradze. “Several ideas about improvement of depot double wheel workshop labour conditions”…………………………………………………………..…72

3. V. Zviadauri, G. Mikeladze, I. Tumanishvili, G. Uplisashvili. “Possible errors in vibratory transport machines and their influence on the working processes”…………………………...…76

4. M. Sadaghashvili. “Analysis of thermo technical features of envelops constructions of residential buildings”………………………………………………………………………….…81

5. M. Mumladze. “Dynamic model of physical area evolution and in that speeded simple particle systems’ entropy”……………………………………………………………………………..…87

6. L. kikiani. “Metabolism: architecture of the future”……………………………………………93 7. V. Jokhadze. “Golden ratio in architecture”………………………………………………….…98 8. D. Ajimian. “The House of Parliaments of Georgia”……………………………………….…105 9. M. Gejadze, L. Kikiani. “Modular System in Georgian Architecture”…………………….…110 10. M. Mumladze. “Problems of town-planning balancing and protection of environment on the

territories of agglomeration”……………………………………………………………………116 11. . Grigolia. “Ancient species of introduction Coniferous in East Georgia”………………….…122 12. L. Mzarelua. “For the issue on optimal space organization of preserves (By the example of the

Kolkheti national park)”……………………………………………………………………..…128 13. M. Shishinashvili. “Short history of development the ways of report in Georgia”………...…133

5

Page 6: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

С О Д Е Р Ж А Н И Е

Гуманитарные и социальные науки:

1. Гаджиев Э. «Особенности употребления союзов “while” и “when” в современном английском языке»………………………………………………………………………….……7

2. Цомаиа Т. «Взаимообусловленность Смысловых Элементных Композиции в Публицистическом Тексте»……………………………………………………………………13

3. Геладзе С. «Свойство поетического текста»…………………………………………………17 4. Изория Л. «Суть «Витязя в тигровой шкуре» и рассмотрение его пролога и

эпилога»…………………………………………………………………………………………23 5. Пирмисашвили Е. «Пиар и брендинг»………………………………………………………30 6. Русиешвили Э. «Индийская Демократия»………………………………………………...…35 7. Качарава Н. «Грузия в кавказской единой системе безопасности»……………………..…39 8. Ломидзе Н. «Некоторые соображения в связи с урегулированием абхазского

конфликта»………………………………………………………………………………………45 9. Мадуашвили Г. «Государственная политика Грузии в отношении этнических

менъшенств»…………………………………………………………………………………….51 10. Долидзе Т. «Выполнение команд или распоряжении, как обстоятельства исключения

ответственности, согласно уголовному кодексу Грузии»……………………………………56 11. Цомаиа Н. «Анализ относительных показателей финансовой устойчивости»……………60

Технические науки и науки природоведения:

1. Грдзелишвили Э. Джварелия Н. Шеклашвили Р. Бучукури Н. «Кинетика процесса осаждения палладия на полупроводниках типа А3В5»…………………………………….…65

2. Бесиашвили Ц. Джварелия Н. Бакурадзе Д. «Оценка условий труда цеха колесных пар железнодорожного депо»………………………………………………………………………72

3. Звиадаури В. Микеладзе Г. Туманишвили И. Уплисашвили Г. «Возможные погрешности в вибрационных транспортных машинах и их влияние на рабочие процессы»…………………………………………………………………………………….…76

4. Садагашвили М. «Анализ теплотехнических характеристик ограждающих конструкций жилых зданий»……………………………………………………………………………….…81

5. Мумладзе М. «Модель эволюции физического пространства и динамики энтропии системы расположенных в нем элементарных частиц»…………………………………...…87

6. Кикиани Л. «Метаболизм: архитектура будущего»…………………………………………93 7. Джохадзе В. «Золотое сечение в архитектуре»………………………………………………98 8. Аджимян Д. «Дом Правительства Грузии»…………………………………………………105 9. Геджадзе М. Кикиани Л. «Модульная система в грузинском зодчестве»…………….…110 10. Мумладзе М. «Вопросы градостроительного балансирования и защиты окружающей

среды на территориях, входящих в агломерацию»……………………………………….…116 11. Григолиа И. «Старейшие виды хвойных интродуцырованных в Восточной

Грузии»…………………………………………………………………………………………122 12. Мзарелуа Л. «О вопросах оптимальных пространственных организациях охраняемых

территорий (На примере национального парка Колхиды)»……………………………...…128 13. Шишинашвили М. «краткая история развития путей сообщения в Грузии»……………133

6

Page 7: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

ОСОБЕННОСТИ УПОТРЕБЛЕНИЯ СОЮЗОВ “WHILE” И “WHEN”

В СОВРЕМЕННОМ АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

Эдисон И.ГАДЖИЕВ

КАНДИДАТ ФИЛОЛОГИЧЕСКИХ НАУК, ДОЦЕНТ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО УНИВЕРСИТЕТА ЯЗЫКОВ

Сложные предложения принято делить на два широких разряда – сложносочиненные и

сложноподчиненные предложения. В основу этого деления положено различие в смысловых отношениях предложений, объединяемых в сложном предложении. При сочинении сочетаются равноправные, однородные предложения; при подчинении объединяются неравноправные предложения, одно из которых выполняет функцию пояснения, дополнения, раскрытия содержания другого и подчинения. «Главенствующее в грамматическом отношении предложение называется главным, а определяющее его подчиненное предложение – придаточным» [10, с.179].

Как известно, союзы while и when вводят обстоятельственные придаточные предложения времени. В большинстве известных нам грамматик союз while относится к подчинительным, а сложные предложения, части которых соединены с его помощью, – к сложноподчиненным. Действительно, в ряде случаев подчиненный характер части предложения, введенной союзом while, не вызывает сомнений:

While he was in goal, Dickens, Macready, and Habbot Browne came across him by chance. Alva, unable to pursue while Louis threatened his rear bought the surrender of Mocks on good terms. While these, and many other encomiums, would pass on the accomplished Nancy, that young lady made the best of her way to the police-office.

Часть предложения, введенная здесь союзом while, выражает действие, в течение которого совершается действие другой части – без союза; таким образом, часть с союзом играет подчиненную, обслуживающую роль по отношению к главной части. Отнесение предложений этого типа к сложноподчиненным доказывается в первую очередь тем, что придаточная часть в данном случае отвечает на вопрос when или during what time? и может стоять перед другой частью, после нее, быть вставленной в ее середину. Разделить сложноподчиненное предложение такого типа на две части и сделать их самостоятельными простыми предложениями в правильной неэмоциональной речи нельзя.

Нередко союз while соединяет части предложения, ни одна из которых не обслуживает другую, точнее, - такие части, которые в равной степени обслуживают друг друга. Отношения между частями такого сложного предложения носят ярко выраженный характер сопоставления или даже противопоставления.

In the North the nobility had dropped into the background, while the burgher class, merging with small landowners, ruled unchallenged. Now the child loved kippers with an affection that amounted almost to passion, while she loathed kidneys worse than powder.

Иногда союз while может не сопоставлять, а только присоединять одну часть предложения к другой, например:

My general called me in and told them who I was, while I stood at attention and Agathocles coughed. «Now good women are», he said, while the tears came into his eyes. ... it was even thought necessary to introduce the Count Casmir and his more – aristocratic supporters to members of the British royal family, while articles and paid advertisement to popularize his movements appeared in the British Press.

И в этом случае, как и в предыдущем, части сложного предложения соединены по способу сочинения. Следовательно, нужно говорить не о подчинительном союзе while, а или о двух омонимичных союзах while, один из которых сочинительный, а другой – подчинительный или об одном союзе while, способном и сочинять и подчинять части сложного предложения. В виду чрезвычайно большого числа и сложности отношений между частями сложного предложения с while эта точка зрения представляется наиболее убедительной, считает В.Жельвис [11].

7

Page 8: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Кроме предложений этого типа, в языке существуют сложные предложения с while, связь между частями которых не является ни сочинительной, ни подчинительной и которую называют двойственной. Отношения между частями такого предложения носят сопоставительный (или противопоставительный) характер, но часть, введенная while, находится перед другой частью, что совершенно не свойственно сочинению.

The contrast of these two eternal beings is very marked; while the Deity, veiled and almost hidden in light, with his hair like wool and his eyes like the blue of infinite space, conveys the effect of stable, remote, and mountainous grandeur, Satan has the compact alertness of habitual travel. While the Catholics tacitly dropped away, the Calvinists continued restive and critical.

Союз while может присоединять и определительные части сложного предложения. These were bare, hard, grinding times for the Netherlands, while apathy changed to anger, and

anger to hope. Часть сложного предложения с while определяет здесь слово times первой, главной, части. Отношения между частями следующего сложного предложения носят уступительный (а

стало быть, подчинительный) характер: While these simpler constructions are, in general, characteristic of colloquial speech, they are not

at all confined to it. Наконец, встречаются предложения, допускающие двоякое толкование, или предложения,

между частями которых одновременно присутствуют два отношения, причем одно из них сочинительное, а другое – подчинительное. Такие случаи считаются переходными. С одной стороны, действия в этих примерах сопоставляются, с другой, – между частями предложения прослеживается и временное отношение.

While the King of France unburdened his mind, the Prince of Orange had remained – metaphorically speaking – silent. He talked with his squires while his lady took her ease on a cot in the corner of the tent.

С одной стороны, действия в этих примерах сопоставляются, с другой, между частями предложения прослеживается и временное отношение: так, в части, присоединенной с помощью союза, допустим, вопрос during what time? (while the King of France unburdened his mind; while his lady took her ease on a cot in the corner of the tent). I could work all the morning on the roof with an awning over me to keep off the sun, while Ethel Bertha trimmed the roses and made cakes for tea.

Здесь, помимо присоединения частей, сохраняются и временные отношения. (During what time could I work all the morning on the roof etc.? - While Ethel Bertha trimmed the roses and made cakes for tea.)

Уступительные и противопоставительные отношения можно одновременно наблюдать в предложениях следующего типа:

While it pleased me it also made me sad. I remembered his name as of an amiable person while my own still eluded me.

Временные и уступительные отношения сочетаются в следующем примере: While she was twisting and protesting, he carried her down the stairs again into the living-room,

and seated himself in the great armchair still holding her tight in his arms. Временные и причинные отношения соединились в следующем примере: Summoned to Brussels, William was unwilling to leave Antwerp while its continued order

depended on his presence. Таким образом, мы можем с полным основанием сделать вывод, что союз while не может

считаться союзом, осуществляющим какую-то одну связь в современном английском языке. Как было отмечено, союз while соотносителен по функции, с одной стороны, с

подчинительными союзами, с другой стороны, - с союзами противительной семантики. Противительное значение союза while в большинстве случаев опирается на контекст:

His eyes snapped vindictively, while his ears joyed in the sniffles she emitted (J.London, p.51). В этом примере союз while передает противительно-уступительное контекстуальное

значение: He mounted and sped on his way, while Tess stood and waited. (T.Hardy, p.40).

8

Page 9: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Сопоставительно-противительное значение союза while в данном предложении также обусловлено контекстом.

Следует также отметить, что средством выражения противительного значения часто являются союзные слова.

Наиболее распространенная функция союза when – присоединение части сложного предложения, выражающей время совершения действия, выраженного в главной части:

Later, when the Carthaginians began to die from an epidemic, the Romans reconquered the rest of Sicily. When I was at St. Ives, in Hunting Downshire, an open country, I sat with the farmers and smoked a pipe by way of preparation for evening service.

Предложения этого типа – типично сложноподчиненные. Однако, в английском языке можно наблюдать и такие предложения с when, где части предложения равноправны и, как это имело место в случае с while, сопоставляются или противопоставляются:

Curious that Fleur should have dark eyes, when his own were grey. They do not think so, and their bent is to glean hurriedly and form conclusions as hasty, when their business should be sift at each step, and question.

Нет никаких оснований считать, что в данном случае мы имеем сложноподчиненные предложения с придаточными времени.

Сложное предложение с when может быть и сложноподчиненным с придаточным, имеющим уступительный оттенок:

He sent her to the academy over at Birdstail for two years when it took nearly every pound of wool to pay the expenses.

When he admitted them to his presence, he did not suffer them to sit, and treated them with the most contemptuous reserve and haughtiness.

Встречаются и придаточные части с when, имеющие условный оттенок: Prison is the most regenerating and civilizing force, when it’s handled by a fine gentlemanly man

like Dr. Slenk. Sentences are said to be of coordinate or equal rank, when one is not dependent on the other, nor enters in any way into its construction.

Союз when может присоединять к главной части придаточное предложение с оттенком причинности:

Can’t you see that I like you, when I tell you so much? Как и в случае с while, отношения меду частями сложного предложения с when могут

носить переходный характер: здесь могут объединяться, например, временные и сопоставительные отношения:

Heaven knows they’re so improvident buying autos and washing-machines and so on and so forth when they can’t pay the interest. «Young Oliver here is pinned down to his breakfast when he ought to be ranging the meadows after botanical phenomena of all Kinds».

Таким образом, как видно, и сложные предложения с союзом when могут быть отнюдь не только сложноподчиненными.

Как подчинительный союз, while выражает временные отношения, конкретизируя основной временной признак – полное или частичное совпадение во времени:

Coming into the room while Andrew sat with the sick man, she would advance, smiling apparently, yet with a queer jealous sense of exclusion, exclaiming: “Hey, what are you talking about?”. (A.Cronin, p.56).

Glancing round it while her black button eyes searched his face, he said with anxious politeness: «This looks very comfortable, Mrs. Page.» (A.Cronin, p.24).

Значение совпадения во времени выражается семантикой самого союза while; характер протекания ситуаций уточняются средствами контекста.

Иногда союз while находится в препозиции. While he was eating his jam beneath the oak-tree, he noticed things about his mother that he had

never seemed to see before. (J.Galsworthy, p.27). While he stood with the receipt her to his ear he saw Annie, the servant, looking at him through

the kitchen door. (A.Cronin, p.38).

9

Page 10: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Изменение порядка частей в этих предложениях отражает изменение соотношения темы и ремы (первая часть обычно составляет тему, вторая - рему). Таким образом, можно говорить об участии подчинительного союза while в актуальном членении предложения.

Временные отношения также выражаются посредством подчинительного союза when: When he got back it was time for evening surgery. (A.Cronin, p.39). It was in fact quarter past nine when Andrew finished his last consultation. (A.Cronin, p.65). When he turned round again he saw Fleur standing near the door, holding a handkerchief which

the boy had evidently just handed to her. (J.Galsworthy, p.54). Предложения с союзом when, выражаемым временными отношения, можно разделить на

три группы: 1) Предложения, в которых союз when передает значение одновременности действий

главной и придаточной части: When she saw him coming out of the station with a kit bag in either hand, she was confirmed in

her predisposition (J.Galsworthy, p.87). I turned to go indoors when I saw a girl waiting in the next doorway. (G.Green, p.523). Значение одновременности подчеркивается формой Continuous глагола-сказуемого

главного предложения: It was still raining when he crossed the smeary blackness of the waste land and struck along

Chapel Street in the direction vaguely indicated by Mrs. Page. (А.Cronin, p.29). A fortnight later he was walking down Chapel Street in a fit of abstraction when he almost

bumped into Mrs. Bramwell. (А.Cronin, p.64). 2) Предложения со значением предшествования придаточной части: The climax came when he was called two miles down the valley by an old woman who asked

him to out her corns. (A.Cronin, p.82). When I opened my eyes she had lit the lamp and the tray was already prepared. (G.Green, p.26). When he reached Andrew, whom he had seen from halfway down the street, he gave a theatrical

start of recognition. (A.Cronin, p.47). Как видно из примеров, в предложениях с этим значением наиболее типичной является

препозиция придаточной части. 3) Предложения со значением следования придаточной части: Dai Jenkins was already in the wooden shanty when Andrew reached it, running water from the

tap into a large earthenware pipkin (A.Cronin, p.36). В этом примере значение следования реализуется также посредством использования

дополнительных лексических средств – наречие “already” в главной части подчеркивает значение следования, выраженное в придаточной части.

Таким образом, подчинительный союз when располагает большими возможностями для выражения соотношений во времени событий, явлений, действий главного и придаточного предложений. Дополнительные смысловые оттенки не имеют особого грамматического выражения и получают косвенное выражение на основе временных отношений и улавливаются из общего значения конкретных предложений.

10

Page 11: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. English Usage. London: Harper Collins Publishers, 1993. 2. Goksadze L., Mamatsashvili N., Gigineishvili M. An Advanced Course in Current English

Grammar, Volume I, Tbilisi, 1998. 3. Ilyish B. The Structure of Modern English. Leningrad: Prosvescheniye, 1971. 4. Khaimovich B.S., Rogovskaya B.I. A Course in English Grammar. M.: Vysšaja Škola, 1967. 5. Kobrina N.A., Korneyeva E.A., Ossovskaya M.E., Guzeyeva K.A. An English Grammar.

Morphology. M.: Prosvescheniye, 1985. 6. Swan M. Practical English Usage. Second Edition. London: Oxford University Press, 1998. 7. Барабаш Т.А. Грамматика английского языка. М.: Высшая школа, 1983. 8. Биренбаум Я.Г. К теории сложного предложения (На материале английского языка) //

Вопросы языкознания, 1982, 2. c.50-58. 9. Верховская И.П. К вопросу о классификации сложноподчиненных предложений в

современном английском языке // Проблемы грамматики английского языка: Сборник научных трудов, М, 1981. Вып. 173, c.31-43.

10. Гвоздев А.Н. Современный русский литературный язык. Ч.2: Синтаксис. М.: Просвещение, 1958.

11. Жельвис В.И. Существуют ли в языке сочинительные и подчинительные союзы? (На материале английского языка) // Ученые записки Ленинградского государственного педагогического института. Вопросы английской филологии. 1962, т. 226, с. 253-273.

12. Иванова И.П., Бурлакова В.В., Почепцов Г.Г. Теоретическая грамматика современного английского языка. М.: Высшая школа, 1981.

13. Ильиш Б.А. Современный английский язык. М., 1948. 14. Карпова Л.В. О функциональном критерии в синтаксисе (на материале

сложноподчиненных предложений с союзом as, when) // Некоторые проблемы слова и предложения в современном английском языке, Горький, 1976, с.176-192.

15. Ширяев Е.Н. Дифференциация сочинительных и подчинительных союзов на синтаксической основе// Филологические науки. 1980, №2, c. 49-54.

16. Бархударов Л.С., Штелинг Д.А. Грамматика английского языка. М., 1973. 17. Cronin A.J. The Citadel. М., 1966. 18. Galsworthy J. To let. М, 1954. 19. London J. Martin Eden. М., 1954. 20. Green G. Quiet American. М., 1956. 21. Dickens Ch. Adventures of Oliver Twist. M., 1949.

11

Page 12: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

ОСОБЕННОСТИ УПОТРЕБЛЕНИЯ СОЮЗОВ “WHILE” И “WHEN” В СОВРЕМЕННОМ АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

ЭДИСОН ГАДЖИЕВ

Настоящая статъя касается функционалъного качества широко исполъзуемых в

современном английском языке союзов ``пока, тогда когда`` и ``когда`` в предложении обстоятелъства времени. Анализ языка показал, что эти союзы, кроме значения времени могут выразитъ другие нюансы, такие как сравнение, контраст, уступчивостъ, причина, условие, одновременностъ в сложном предложении.

reziume

`sanam, maSin rodesac” da `rodesac” kavSirebis funqciuri Tviseba Tanamedrove inglisurSi

edison gajievi

winamdebare statia exeba, drois garemoebiT winadadebaSi, farTod gamoye-

nebuli kavSirebis, `sanam, maSin rodesac” da `rodesac” funqciur Tvisebas

Tanamedrove inglisurSi. enis analizma gviCvena, rom am kavSirebs garda drois

mniSvnelobisa, SeuZlia gamoxatos sxva niuansebic, rogoricaa Sedareba, kon-

trasti, daTmobiToba, mizezi, piroba, erTdrouloba, rTul winadadebaSi.

SUMMARY

THE FUNCTIONAL PROPERTIES OF THE CONJUNCTIONS “WHILE” AND “WHEN” IN MODERN ENGLISH

EDISON HAJIYEV

The present article deals with the functional properties of the widely used conjunctions while and

when in time clauses in Modern English. The analysis of language material shows that these conjunctions besides the temporal meaning can also express some other shades of meaning, such as comparison, contrast, concession, cause, condition, simultaneity in composite sentences.

12

Page 13: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

publicisturi teqstis Sinaarsobriv elementTa kompoziciuri urTierTganpirobebuloba

Tea comaia

saqarTvelos teqniluri universitetis ucxo enebis departamentis leqtori,

filologiis mimarTulebis doqtoranti

nawarmoebis wamyvani azri, idea xSirad teqstis struqturis, kompoziciis

ganmsazRvrelia. yvela sxva Sinaarsobrivi elementi mis gamokveTas, xazgasmas

emsaxureba. ideasTan mimarTebaSi detalic analogiuri funqciis matarebelia.

amasTan, sxvadasxva saxis detalebi gansxvavebul funqciebs asruleben ideis

gamokveTis saqmeSi: Tu detali-faqti ideis an misi ama Tu im niuansis

ilustraciaa, detali-argumenti argumentirebis, mtkicebis saSualebad

gvevlineba. amasTan, detali-argumenti warmoadgens argumentirebis eqspresiul

saSualebas mxatvruli detali an fsiqologiuri niuansi, an kidev personaJis

qcevis esa Tu is momenti, faqtis, movlenisadmi misi damokidebuleba

literaturuli saSualebaa, xerxia. maTSi, rogrc sarkeSi, “sarkisebuli

principiT” aisaxeba socialuri portretis Strixi, situaciis Sefasebis esa Tu

is aspeqti.

ideis gaxazvis popularul meTodze, detalebis Sepirispirebaze

xazgasmulia is, rom es meTodi detalis ideasTan mimarTebis erT-erTi formaa:

idea, arcTu iSviaTad ikveTeba detalebis urTierTSejerebiT, maTi Sedareba-

analiziT. mag. reJisori mixeil TumaniSvili mimarTavs axalgazrda msaxiobebs:

“mousmineT samyaros, Tqven da scena . . . ra xmebi ismis . . .pirvelad igrZeniT,

ras niSnavs guliscema, uceb gaCnda fiqri, TiTqos uceb gaaxileT Tvali da

dainaxeT samyaro da es samyaro mSvenieria.” am detals Jurnalisti

upirispirebs frangi msaxiobi-reJisoris Jan-lui baros sityvebs: “Tavisi

warmoSobiT Teatri aris erTdroulobis xelovneba, romelic erTdroulad

zemoqmedebs yvela Cvens grZnobaze: smenaze, mxevelobaze, Sexebaze, yovel

nervze, aRqmisa da instinqtebis mTel aparatze. Tavisi arsiT Teatri

ZiriTadad grZnobis xelovnebaa. komentari arcaa saWiro, idea isedac

TvalsaCinoa: Jurnalistis koncefcia mix. TumaniSvilis SemoqmedebiT meTodis

Taviseburebis Taobaze gacxadda sinamdvilis faqtebis urTierTSepirispirebiT.

logikurad sruliad daukavSirebeli detalebis Sepirispireba ideis

gasaRebi xdeba maTi swored niuansobrivi msgavsebis wyalobiT da es msgavseba

TiTqos azrovrivad amTlianebs, kompoziciurad aerTianebs, kravs Txrobas.

faqti, teqstis upirvelesi Sinaarsobrivi elementi, ideis konteqstSi iZens

publicistur JReradobas. magram am konteqsts rom moergos, aucilebelia misi

unariani SerCeva sinamdvilis uamrav faqts Soris. amgvarad SerCeuli ukve

publicisturi faqtia – teqstis pirvelsawyisi Sinaarsobrivi elementi,

xSirad, detali – faqti, anu tipiuri faqti socialuri sinamdvilisa, romelic

garkveuli mosazrebis, ideis, koncefciis mimaniSnebeli an gamomxatvelia, an

kidev mtkicebis, dasabuTebis safexuria da aq igi argumentis rolSi

gvevlineba. aq Sinaarsobrivi elementTa azrobrivi, logikuri

urTierTganpirobebuloba teqstis kompoziciur mTlianobas gansazRvravs,

sxvadasxva Sinaarsobriv elementTa urTierTmimarTeba, maTi kompoziciuri

urTierTganpirobebuli TvalsazrisiT.

detalis arsisgamxsneli rolia faqtis publicisturi Sefasebis,

ironiuli qveteqstis formirebis saqmeSi, rac Tavis mxriv tendenciis, ideis

gamJRavnebis eqspresiul saSualebad gvevlineba. gamoikveTeba sxvadasxva

13

Page 14: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Sinaarsobriv elementTa – faqtis, detalis, qveteqstis (e.w. “ironiuli

qveteqstis”), ideis Sinaarsobrivi urTierTganpirobebuloba, rac kompoziciur

mTlianobas, formis mTlianobasac uwyobs xels.

publicisturi werilis avtori a. yazbegis genialobis dasasabuTeblad

misi araordinalobis, ubralo mokvdavTaTvis gaugebari misi “axirebuli”

cxovrebis wesis “gasamarTleblad” aseT eqspesiul argumentebs iSveliebs: “ra

Sxams ar anTxevdnen . . . ukvirdaT, ratom iyo ucnauri, ratom ise “dawyobilad”

ar cxovrobda, rogorc isini. imas ki aRar ufiqrdebodnen, rom wvrili

ZarRvebi ver gaatarebdnen onises sisxls, namceca sulidan da gulidan ver

gamoeteoda elguja, daxSul SenobaSi ver igrgvinebda xevisberi goCa, ver

daeteoda siyvarulis cecxlSi mborgavi maTia, dagmanul saxlSi dilis

mzesaviT ver amoanaTebdnen jajala, mzaRo, ZiZia, mayvala . . .”

yazbegis samyarodan gamoxmobil mis personaJTa amaRlebuli suli,

cxovrebis lamis gazRaprebuli manera, wesi, legendaTa fesvebze amozrdili

misi idealebi, am momxiblav mxatvrul saxeebSi ganxorcielebuli, mwerlis

pirovnebis ucilobel gansakuTrebulobas, misi “axirebuli” cxovrebis wesis

logikurobis STambeWdavad asabuTebs da argumentTa feirverki am ideis

xorcSesxmis dinamiurobas, ritmulobas momxiblav kompoziciur samoselSi

xvevs.

avtoriseuli mosazrebac teqstis erT-erTi Sinaarsobrivi elementia,

logikurad, ideis rogorc Sinaarsobrivi elementis qvesaxeobad, elementad,

etapad warmoCndeba teqstSi.

zogjer sinamdvilis detalSi, rogorc sarkeSi, aisaxeba problema.

T. bibiluris “fiqrebi vaJas Teatrze – “da ufskruls dascqers pirimze”

ideebis siuxviT, mosazrebaTa mravalferovnebiTaa saintereso. magram umTavresi

idea, mainc isaa, rom: “yvelaze didi sirTule . . . Teatris enaze im

metaforebis sametyveleaa, romelic nawarmoebSi SuqiviT SemoiWreba xolme,

raTa adamianTa Caqufruli suli sikeTis sxivi gaanaTos”. am ideis eqspresiuli

ilustracia, simbolizebuli detali avtors saTaurSive aqvs SemoTavazebuli

“da ufskruls dascqers pirimze”. igivea vaJas poetur-filosofiuri

Semoqmedebis arsis tropuli gaazrebac, misi simboloc, romlis srulyofili

gadatana scenaze, avtori-mayureblis fiqris sagania. ase ukavSirdeba

simbolizebuli detali publikaciis mTavar ideas, romlic xorcSecxmaze

fiqri da gansja siuJeturi RerZic am publicisturi gamosvlisa.

aq erTveba kidev erTi Sinaarsobrivi elementi publikaciisa-problema:

“rogorc iqceva Teatralur metaforad poemis is bolo ori striqoni:

“da ufskruls dascqers pirimze,

moRerebulis yeliTa.”

da kidev erTxel TvalsaCinovdeba logikuri kavSiri publikaciis

Sinaarsobriv elementebs – saTaurSi gamotanil simbolizebul detals,

publikaciis ideas da masSi dasmul problemas Soris.

dokumenturi saxe, rogorc publicisturi teqstis Sinaarsobrivi elementi,

SedarebiT iSviaTi fufunebaa, magram Tu Jurnalisti mainc axerxebs saxis

xatvas, es pirvel yovlisa, tipiuri detalebis, saxis elementebis unariani

moSveliebiT xdeba SesaZlebeli, raTac publikacia kompoziciur mTlianobas

iZens.

zoggan sinamdvilis detali jurnalisturi mosazrebis efeqturi

ilustraciaa. ase myardeba logikuri kavSiri teqstis or sxvadasxva “donis”

Sinaarsobriv elements-detalsa da mosazrebas Soris”. . . Просека светилась, пронизаная солнцем – они не разгибались. Когда я пыталась вставлять свой «как» и «почему», они вежливо отвечали между взмахами топора. Прекратив неловкие заходы, я остановилась

14

Page 15: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

подаль и тут же почувствовала неудобство: надо было складывать сучья, что-то двигать, тянуть – только не безделье, не глазение на чужой труд.»

Jurnalisturi uxerxulobis gancda is metyveli niuansia, romelSic

rogorc sarkeSi, aisaxeba misi mosazreba, faqtisadmi misi damokidebuleba.

amasTan, efeqturad warmoCnda marTali Strixic tyismWrelTa brigadis

koleqtiuri portretisa – maTi Sromis tempi, ritmi, simZime da sirTule.

amgvarad, faqti tevad detalad transformirebuli, logikur kavSirSia or

Sinaarsobriv elementTan – saxesTan, socialur portretTan, erTis mxriv, da

meores mxriv – Jurnalistis mosazrebasTan, mis ganwyobasTan, faqtisadmi mis

damokidebulebasTan, rac teqstSi “sarkisebui principiT” aisaxeba qveteqstSi,

rogorc Sinaarsis elementSi.

ikvreba kompoziciuri mTlianoba – faqti – detali – socialuri

portreti – mosazreba – qveteqsti da – masSi gamJRavnebuli tendencia.

sazogadod, zesvla ideisaken – publicisturi teqstis es umTavresi

funqciur-tipologiuri amocana, yovel calkeul SemTxvevaSi xorcieldeba

sxvadasxva Sinaarsobriv elementTa gamiznuli, logikurad dasabuTebuli,

maqsimaluri zemoqmedebisTvis mkiTxvelze, fsiqologiurad gaTvlili da

kompoziciurad natifi gziT.

yvela etapze, teqstis yvela doneze saWiro da tipiuri, metyveli faqtebiT

unariani operireba, damajerebel argumentTa moSvelieba, movlenisa Tu

problemis arsisgamxsneli, metyveli detalebis SerCeva da bolos – SesaZlo

SemTxvevaSi – “ritorikul figurebis”, qveteqstis profesionaluri gamoyeneba,

“faqtsa da faqts Soris” darCenil viwro SualedSi fantazireba da

“gamonagonis” SesaZlo, anu avTentikuri realobis karnaxiT, faqtebTan

logikur SesabamisobaSi moSvelieba, Jurnalisturi moSvelieba, Jurnalisturi

Semoqmedebis, publicisturi xelovnebis mkacr sferos ganekuTneba.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Конецкая В.П. Лексико-семантические характеристики языковых реалий // Великобритания. Лингвострановедческий словарь. – М., 1978 2. Соссюр Ф. Де. Курс общей лингвистики. / Пер. с фр. А.М. Сухотина – М. 1983 3. publicisturi teqsti. Tbilisi. 1990. e. TaTaraSvili, i. gogia

4. I.R. Galperin, stylistics, M.,- 1981

15

Page 16: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

publicisturi teqstis Sinaarsobriv elementTa

kompoziciuri urTierTganpirobebuloba

Tea comaia

naSromSi ganxilulia is rom, Sinaarsobrivi elementebis (detalis,

argumentis, ideis, problemis, faqtis, “ritorikuli figurebis”, qveteqstis)

roli publicistur teqstSi, rogorc kompoziciuri elementisa,

mniSvnelovania.

naSromSi naCvenebia, rom detali publicisturi teqstis yvela sxva

Sinaarsobrivi elementis “mikroelementia”. igi maTi gamomJRavnebis saSualebaa.

sxvadasxva saxis detalebiT unariani operireba Jurnalistur teqstSi sxva

Sinaarsobriv elementebs kompoziciurad aerTianebs. aseve naSromSi ToToeuli

elementis gamoyeneba ilustrirebulia Sesabamisi magaliTebiT.

РЕЗЮМЕ

Взаимообусловленность Смысловых Элементных Композиции в Публицистическом Тексте

ТЕА ЦОМАИА

В работе показанно то, что роль смысловых элементов (деталь, аргумент, идея, проблема, факт, «риторические фигуры», поддекст), как композиционных элементов велика в публицистическом тексте.

В работе выявленно то, что деталь является «микроэлементом» всех других смысловых элементов в публицистическом тексте. Она является средством их выявления. Умелое оперирование разными детальями, в журналистическом тексте, компазиционно объединяет смысловые элементы. Также в работе использование каждого элемента иллюстрированно соотиетствуюшими примерами.

SUMMARY

Co conditioned of Semantic Element Compositions in Journalistic Text

TEA TSOMAIA

There is revealed in the work that role of semantic elements (detail, argument, idea, problem, fact, “rhetorical figures”, implication), as a composition elements is very important journalistic text.

There is shown in the work that detail is the “microelement” of all other semantic elements in journalistic text. It’s the mean of their expression. Skilled using of different details in journalistic text unites semantic elements. Also in the work the using of each element is attached by proper examples.

16

Page 17: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

poeturi teqstis Tavisebureba

sibila gelaZe

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis enebis centris maswavlebeli,

filologiis mecnierebaTa kandidati

poeturi teqsti enobrivi saSualebebis Taviseburi gamoyenebiT gamoirCeva.

aseTi teqsti garkveuli informaciis matarebelia, romlis miRmac implicitur

planSi kidev sxva ram igulisxmeba. anu, poeturi teqsti azrebsa da sagnebs

arapirdapirad asaxavs. TviT bunebrivi aRwerac ki ar niSnavs faqtis Sesaxeb

martiv Txrobas, piriqiT, is moicavs esTetur mizans afeqturi konotaciebiT.

realobis literaturuli asaxva, anu mimezisi, mxolod ukana plania, rac xels

uwyobs sityvebis mniSvnelobis aRqmis arapirdapir xasiaTs. es aRqma aris

reaqcia mniSvnelobis gadaadgilebaze (metafora), Secvlaze (orazrovneba,

winaaRmdegobrioba, nonsansi), an Seqmnaze (riTmebidan gamomdinare, rasac xels

uwyobs teqsturi sivrce). poeziaSi verbaluri Tanmimdevroba ar qmnis

progresulad ganviTarebad azrs; pirveli wakiTxvisas verbaluri

Tanmimdevroba moqmedebs, rogorc mimezisi, am dros xdeba informaciis

sxvadasxva elementis dagroveba, rasac mohyveba semiozisi. (rifateri,

in:Littérature et réalité, L’illusion référentielle, P, 1982 gv.118) anu, mkiTxveli referencias

eZebs poeturi teqstis CarCoSi da ara mis miRma. radgan, poetur teqstSi

sityvis individualuri mniSvneloba waSlilia, igi poeturi teqstidan

gamomdinare iZens mniSvnelobas. magaliTad, bodleris qvemoTmoyvanili splinis

mniSvneloba da dominanti tonaloba ukve naTeli xdeba leqsis xelmeored

gaazrebisas:

“roca dabali, mZime zeca, xufiviT adevs

vaebaSi myof, usaSvelo suls Sewuxebuls

da horizontiT, garemos rom sartyelad gasdevs,

ze gadmogvadens Rameze Sav dRes Seurvebuls,

ros dedamiwa nestis saknad gadaqceula,

sadac imedi, mofarTxale Ramuris msgavsi,

kedlebs exleba ususurad, midis eulad

da Tan mihyveba dampali xis mtveri da xavsi,

rodesac wvima gadmouSvebs Tavis nakadebs

gisosebiviT, udidesi cixis kedlebis

da sazizRari obobebi, Wmunvis gadamdeb,

tvinSi gviWimavs, uamrav qsels, TavgamodebiT,

zarebi uceb Setokdeba, daiwyebs rekvas,

zecas aswvdeba maTi gminva, mpobeli gulis.

ase oxraven da uxmoben jiutad zecas

usamSoblood darCenili mborgavi sulni.

katafalkebi umusikod, sajijgnad Cemda,

gadaseraven suls nel-nela: imedis gzneba

damarcxebuli inavleba. despoti sevda

Savi alamiT damimSvenebs dadrekil kefas.

(bodleri, LXXVIII splini)*

17

Page 18: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

am poeturi teqstidan Wvivis poetis splini, romlis hipogramadac SeiZleba

miviCnioT adamianis Tandayolili wuxili siborotis arsebobis gamo, ramac

gamoxatuleba hpova araerT poetur teqstSi, magaliTad, verlenTan da

laforgTan imave saTauris mqone leqsebSi. oRond verlenTan splini sayvarel

qalTan ganSorebis SiSiT aris ganpirobebuli. verlenis poeturi teqstis

farglebSi splini yalibdeba sul sxva esTeturi mizniT, maSin, rodesac Jiul

laforgis splins igive daniSnuleba uCans, rac bodlerisas. verlenis mier

daxatuli feradovani samyaro azrs hkargavs sayvareli qalis gareSe.

laforgTan saxezea bodleruli gancda amqveyniuri amaoebisa:

«Tout m’ennuie aujourd’hui. J’écarte mon rideau. En haut ciel gris rayé d’une éternelle pluie. En bas la rue où dans une brume de suie Des ombres vont, glissant parmi les flaques d’eau. (Jules Laforgue, Spleen)

Sesabamisi bwkaredi qarTulad ase JRers:

yvelaferi Tavs mabezrebs dRes. vwev fardas.

maRla nacrisferi caa maradiuli wvimiT daserili.

dabla quCa, sadac Wvartlis nislSi

Crdilebi dadian, wylis gubeebs Soris.

rogorc Cans, splinis korelaciad aq |maradiuli wvimiT daserili ca da

Wvartlis nisli gvevlineba. splins ganapirobebs mowyenilobis gancda,

romelic semantikurad ikrebs Semdeg sityvebs: nacrisferi ca, wvimiT

daserili, Wvartlis nisli, talaxi, wylis gubeebi.

rac Seexeba bodlers, misi splinis pirveli wakiTxvisas TvalSi gvxvdeba,

rifateris terminiT Tu vityviT, “agramatikuloba”. ase magaliTad, dabali

zeca, romelic axuravs Sewuxebul suls, Rameze Savi dRe, Ramuris msgavsi

imedi, gisosebiviT wvimis nakadebi, oboba, romelic adamianebis tvinSi qsels

abams, katafalka, romelic seravs adamianis suls, xolo Savi alami amSvenebs

adamianis kefas. Cveulebriv enobriv situaciaSi msgavsi sityvaTSexamebebi

warmoudgenelia. magaliTad, aravin ityvis wvimis gisosebi gvawvimso, anda,

sulze zeca maxuravso, an kidev, imedi-igive Ramuraao, an katafalka sulSi

damidiso, da a. S. rasac ver vityviT Ppoetur teqstze. am SemTxvevaSi

referencia, anu sityvis, an frazis mniSvneloba yalibdeba poeturi teqstis

farglebSi da ara eqstralingvistur situaciaSi. ase gadadis mimezisi

semiozisSi. bodleris leqsSi poeturi konteqsti aris igive saTauris-

“splini” hiperbolizacia, rac mkafiod warmoaCens leqsis dominant tonalobas-

splinis gancdas. am azris CamoyalibebaSi monawileobs sityva cixis

semantikuri veli, romelic warmodgenilia sityvebiT: sakani, nesti, dampali xe,

gisosebi, ablabudeebi, Rameze Savi dRe, Ramura. agreTve sityva suli da masTan

dakavSirebuli semantikuri veli: oxvra, Sewuxebuli, moxetiale, ltolvili,

gminva. sruliad gasagebia am leqsis implicituri mxare, dedamiwa cixes hgavs,

xolo bodleriviT adamiani am cixeSi itanjeba, mas suli uwuxs, tvini stkiva.

dedamiwaze imedi ar arsebobs, irgvliv yvela godebaSia. mokled, Tu roman

iakobsons davesesxebiT, swored poeturi teqstis farglebSi warmoqmnili

referencia uwyobs xels verbaluri mesijis xelovnebis nimuSad gardaqmnas.

(Roman Jakobson, Essais de linguistique générale, P.1973, p..210) anu, verbaluri mesiji iZens

eqspresiul, anu poetur Rirebulebas. xolo iqidan gamomdinare, rom

lingvistika aris enobrivi struqturebis Semswavleli mecniereba, poetikac,

18

Page 19: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

anu poeturi teqstebic, romlebic igive enobrivi struqturebiT operirebs,

lingvistikis ganuyofeli nawilia. poeturi teqstis erTerTi distinqciuri

niSani isaa, rom igi iyenebs uCveulo Sinaarsis mqone enobriv struqturebs.

magaliTad, bodlerisaTvis qali aris “Semodgomis lamazi ca, naTeli da

vardiferi” (bodleri, “saubari”)- “Vous êtes un beau ciel d’automne, clair et rose”, verlenisaTvis ki “rCeuli peizaJi”- “Votre âme est un paysage choisi (Verlaine “Clair de lune”), am SemTxvevaSi saxezea identuri metaforuli azrovneba ori didi poetis

mxridan. metaforebis gamoyeneba poetur teqstSi TiTqmis yovelTvis

TvalsaCinoa. Tumca, poeturi teqstis ganmarteba ufro niuansirebulia rolan

bartTan. igi erTmaneTisgan ansxvavebs klasikur da Tanamedrove poezias, misi

azriT, klasikuri leqsis hipograma aris prozauli teqsti, romelic poetikis

doneze ukve ornamentebiTaa damSvenebuli. (uCveulo sityvebis, ritmis da

riTmis gamoyeneba), xolo Tanamedrove poetur teqstSi sityvebi qmnian

formalur kontinuums, saidanac Wvivis inteleqtualuri da sentimentaluri

azrebi. (Roland Barthes- Le degré zéro de l’écriture, P, 1953 p.64). metic, misi azriT,

Tanamedrove poezia upirispirdeba klasikurs, maT Soris erTaderTi saerTo

aris mizani. erTi sityviT, rogorc iulia kristeva ityoda, poetur enaSi

revoluciaa momxdari. (La révolution du langage poétique, P.1974, p213). magram,

miuxedavad amisa, nebismieri poeturi teqsti mainc yovelTvis gamoirCeva

uCveulobiT prozauli teqstisgan. Tumca am uCveulobas mxolod uCveulo

Sinaarsis enobrivi struqturebi ar qmnian, uCveuloba SeiZleba gamovlindes

ritmiT, an riTmiT, rac ra Tqma unda Cveulebriv sakomunikacio enas ar

axasiaTebs. mag, Jak preveris leqsSi “dilis sauzme” uCveulo Sinaarsis

enobrivi struqturebi ar figurirebs, am teqstis poeturobas ganapirobebs

identuri gramatikuli formebi, romlebic mxolod warsul dros gamoxatavs,

oRond, prozisaTvis damaxasiaTebeli logikuri maerTeblebis gareSea

mocemuli, agreTve upunqtuaciobiT xasiaTdeba, rac aris am leqsis uCveulobis

niSani. anu, am leqsis implicituri azri Seyvarebuli qalis sevdaa, romelic

poeturi teqstis doneze monotonuri gramatikuli struqturebis gamoyenebiT

iqna proecirebuli:

“Il a mis le café dans la tasse Il a mis le lait dans la tasse de café Il a mis le sucre dans le café au lait Avec la petite cuillère il a tourné Il a bu le café au lait Et il a reposé la tasse sans me parler Il a allumé une cigarette Il a fait des ronds avec la fumée Il a mis des cendres dans le cendrier Sans me parler sans me regarder Il s’est levé il a mis son chapeau sur sa tête Il a mis son manteau de pluie Parce qu’il pleuvait Et il est parti sous la pluie Sans une parole Sans me regarder Et moi j’ai pris ma tête dans ma main Et j’ai pleuré ” (Jacques Prévert, Le déjeuner du matin) “yava Cayara finjanSi

rZe daamata yavas

Saqari rZian yavas

19

Page 20: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

kovziTac mouria

mere dalia yava

xma ar gamca finjani dadga

sigarets moukida

rgolebi gauSva

saferfleSi Caaferfla

xma ar gamca zed ar Semomxeda

adga Tavze daixura

sawvimari Caicva

wvimda da imitom

da wavida

xma ar gamca zed ar Semomxeda

me ki Tavi xelebSi Cavrge

da vitire” *

poeturi teqstis Taviseburebas sityvebis formaluri kontinuumis

arsebobis SemTxvevaSi SeiZleba qmnides mxolod uCveulo Sinaarsis

struqturebi da ritmi. magaliTad moviyvanT Jiul supervielis “wvimis wveTis”

fragments,

“Je cherche une goutte de pluie Qui vient de tomber dans la mer. Dans sa rapide verticale Elle luisait plus que les autres...” (Jules Supervielle, “La goutte de pluie”) “wvimis wveTs veZeb, zRvaSi Cavardnils.

is ecemoda yvelaze swrafad,

yvelaze metad iyo brWyviala.” *

leqsi frangulad warmodgenilia 8 marcvliani metriT. (qarTulad igi

gadmovida 10 marcvliani metriT), magram klasikuri leqsisgan gansxvavebiT mas

ar axasiaTebs riTmebi. anu, poeturi teqsti iqmneba mxolod da mxolod ritmis

meSveobiT. Tumca mainc ver vityviT, rom leqsisTvis damaxasiaTebeli

uCveuloba mxolod ritmiT aris warmodgenili. sruliad bunebrivi enobrivi

struqturebiT uCveulo referenciaa Seqmnili. poeti eZebs wvimis wveTs,

romelic zRvaSi Cavarda, igi swrafad Cavarda, magram sxvebze metad

bzinvarebda. anu poeti eZebs yvelaze lamazs da gamorCeuls, e.i. silamazes,

romelic efemerulia, uswrafesad qreba. poeti ki eZebs zRvis marilian wyalSi

gamqral wvimis wveTs, romelic ukve aRar arsebobs, anu is eZebs silamazes,

romelic efemerulia da amave dros eZebs SeuZlebels, radgan ukve gamqrals

veRar ipovi. SeiZleba ganvazogadoT da vTqvaT, rom poeturi teqstis

esTetikuri mizani, silamazesTan erTad, SeuZleblis Ziebaa, radgan mas

xelmisawvdomi sagnebi da movlenebi ar ainteresebs. poeturi teqsti

SeuZleblis survils gamoxatavs da misgan wamosuli mesijis Taviseburebac

swored esaa, gauziaros mkiTxvels is uCveulo, Tundac Cveulebriv viTarebaSi

SeuZlebeli SegrZnebebi da azrebi, rac bunebriv situaciaSi ar iqmneba, da

rac, mxolod poeturi teqstis farglebSi SeiZleba aRmocendes. xolo

zogadad, SeiZleba iTqvas, rom poeturi teqstisTvis damaxasiaTebeli

SedarebiT mudmivi komponenti aris metri, romelic axasiaTebs nebismier leqss,

rogorc klasikurs ise Tanamedroves. Tumca, ar unda dagvaviwydes, rom

arsebobs TeTri leqsebi da leqsebi prozad, romlebSic metri aRar aris

daculi, magram samagierod wina planzea wamoweuli uCveulo Sinaarsis

enobrivi struqturebi. A

amrigad, Cveni kvlevis sagani iyo rogorc klasikuri, ise Tanamedrove

poeturi teqstebis nimuSebi. amjerad interesis miRmaa darCenili TeTri

20

Page 21: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

leqsebi da leqsebi prozad. ganxiluli iqna myari formis leqsebi, (sonetebi,

klasikuri leqsebi ritmiT da riTmebiT da erTi ver libri). gaanalizebuli

masalidan Cans, rom poeturi teqsti diskursuli teqstisgan imiT gansxvavdeba,

rom uCveulo referenciis matarebelia. rogorc cnobilia, poeturi teqstis

orgvari tipi arsebobs: klasikuri da Tanamedrove. klasikuri poeturi teqsti

diskursulisgan gansxvavdeba mravali maxasiaTebeliT: igi iyenebs metrs, ritms,

sxvadasxva saxis riTmebs da rac mTavaria, umTavresad, sityvaTa uCveulo

kombinaciebs. rac Seexeba Tanamedrove poetur teqsts, igi iSviaTad mimarTavs

riTmebs, uCveulo Sinaarsis struqturebs da TiTqmis yovelTvis eyrdnoba

ritms. Tumca, zogierT poetur teqstSi CamoTvlili komponentebidan TiTqmis

yvela SeiZleba gaqres. (mag. TeTr leqsSi). anu, yvela es ganmasxvavebeli niSani

Tu waiSala, poeturi teqstic gaqreba? aramc da aramc, radgan poetur teqstSi

yalibdeba referencia romelic teqstis esTetikuri miznidan gamomdinareobs.

xolo, nebismieri tipis poeturi teqstis CarCoebSi Camoyalibebuli referencia,

roman iakobsonisa ar iyos, xels uwyobs Cveulebrivi verbaluri mesijis

xelovnebis nimuSad gadaqcevas.

• teqstSi gamoyenebuli yvela Targmani ekuTvnis sibila gelaZes

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Michael Riffaterre in:Littérature et réalité, L’illusion référentielle, P, 1982 2. Roman Jakobson, Essais de linguistique générale, P.1973, 3. Roland Barthes- Le degré zéro de l’écriture, P,1953 4. Julia Kristeva La révolution du langage poétique,P.1974 5. Charles Baudelaire Les fleurs du mal, P. 2000 6. Paul Verlaine Les fêtes galantes, P. 1980 7. La poésie depuis Baudelaire, P, 1995 8. Dictionnaire de la linguistique, P. 2001

21

Page 22: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

poeturi teqstis Tavisebureba

sibila gelaZe

statia exeba poeturi teqstis (rogorc klasikuris, aseve Tanamedroves)

Taviseburebebs. am mizniT, ganxilulia bodleris, laforgis, supervielis,

preveris poeziis zogierTi nimuSi. gaanalizebulia poeturi teqstis mizani da

is saSualebebi (uCveulo Sinaarsis struqturebi, ritmi, metri, riTmebi),

romlebic am miznis ganxorcielebas emsaxureba. nebismieri poeturi teqstis

mTavar maxasiaTeblad miCneulia is uCveulo referencia, romelic swored

poeturi teqstis CarCoebSi yalibdeba da ris Sedegadac Cveulebrivi

verbaluri mesiji xelovnebis rangSi adis.

SUMMARY

Peculiarity of poetic text

Sibila Geladze

The article deals with the peculiarities of a poetic text (both classic and modern) based on some poetic works by Baudelaire, Laforgue, Supervielle, Prévert. The goal of the poetic text is being analyzed, as well as the means (structures with extraordinary content, rhythm, meter, rhyme) for achieving the goal. The key feature of any poetic text is an amazing reference that is being developed within the frame of a poetic text, as a result of which a common verbal message turns into an artistic model.

РЕЗЮМЕ

Свойство поетического текста

Сибила Геладзе

В данной статъе рассматриваются особенности поэтического тeкста (классического и современного). В этой связи анализируются некоторые стихотворения французских поэтов Бодлера, Лафорга, Сюпервиеля, Превера. Выделяется целъ поэтического тeкста и средcтва (структуры необычного значения, ритм, рифмы), при помощи которых дoстигается эта цель. Главным признаком поэтического тeкста считается та необычная референция, которая формируется в рамках этого самого тeкста и в резулътате которого обыкнoвенный вербалъный мeссидж приобретает эстетический характер.

22

Page 23: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

`vefxistyaosnis~ arsi da misi prologisa da epilogis ganxilva

levan izoria

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis II kursis magistranti

`vefxistyaosani” Sedgeba sami nawilisagan: prologi (Sesavali-winasityva)-

sakuTriv poema (Txroba, ambavi) da epilogi (dasasruli-bolosityva). prologs

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba `vefxistyaosnis” mravali saWirboroto

sakiTxis gasarkvevad. `vefxistyaosnis” prologi miCneulia nawarmoebis

saukeTeso nawilad. poemis prologis Sesaxeb brwyinvale mecnieri niko mari

werda: `musikalobis, stilis simkvrivis, Tu azris gamomsaxvelobis mxriv

prologi SoTas kalmis saukeTeso qmnilebaa.” prologi agebulia garkveuli

struqturuli principis mixedviT. poeti Tavdapirvelad qebiT mimarTavs

zeciur, RvTaebriv Zalas (`romelman Seqmna samyaro ZaliTamiT ZlieriTa~) da

Semweobas sTxovs mas (`he, RmerTo erTo...”). Semdeg ki mokrZalebiT ixseniebs

`ZlierTa ama qveynisaTa” - mefe-patronebs da saubars agrZelebs Tavis Tavsa da

SemoqmedebiT gulisTqmaze; gvacnobs Tavis Sexedulebebs poeziasa (Sairoba) da

siyvarulze (mijnuroba).

prologi organulad ukavSirdeba poemis TxrobiT nawils.

`vefxistyaosnis” prologis sidiade gansazRvra iman, rom prologi naTlad

gamoxatavs `vefxistyaosnis” suls, mis ideur-mxatvrul sidiades. prologi

“vefxistyaosnis” ideaTa samyaros Sesavalia. `vefxistyaosnis” prologi, ara

marto am nawarmoebis mSvenebaa, aramed igi qarTuli poeziis sworupovari

Sedevri gaxlavT. `vefxistyaosnis” prologis meSvide da merve strofebiT

avtori gvacnobs Tavis vinaobas:

`me rusTveli, xelobiTa viqm saqmesa ama dari...

davje, rusTvelman gavleqse, misTvis gul-laxvar sobili”.

amgvarad, `vefxistyaosnis” avtoria rusTveli. an ufro gavrcelebuli

formiT, rom “vTqvaT” rusTaveli. ra Tqma unda, ufro, swori formaa

rusTveli-ase uwodebs Tavis Tavs avtori (forma rusTaveli pirvelad SemoiRo

anton kaTalikosma XVIII saukuneSi).

zogi literaturuli wyaro, gansakuTrebiT ki xalxuri gadmocemebi,

rusTvels mesxad an javaxad miiCnevs. `vefxistyaosnis” epilogSi vkiTxulobT:

`gasrulda maTi ambavi viTa sizmari Ramisa.

gardaxdes, gavles sofeli, naxeT simuxTle Jamisa!

vis grZlad hgonia, misTvisca aris erTisa wamisa.

da vwer vinme mesxi meleqse me rusTvelisad amisa.” [1665]

amis mixedviT bevri fiqrobs, rom rusTveli iyo mesxi magram

zemomoyvanili teqstis avtori ambobs, rom igi wers “rusTvelisad amisa,” e.i.

rusTvelis mixedviT, mis msgavsad (anu rusTvelis wabaZviT). maSasadame, mesxi

meleqse rusTveli ki ar gaxlavT, aramed misi mimbaZveli amas isic mowmobs,

rom `vefxistyaosani” alogikurad sruldeba. rusTvelis mimbaZveli poemis

gmirebis Sesaxeb ambobs, rom maT daasrules amqveyniuri cxovreba. arada

rogorc viciT, `vefxistyaosanis” ambavi sazeimo apoTeoziT sruldeba.

gamarjvebuli Wabukebi namdvil socialur samarTlianobasa da bednier

cxovrebas amyareben TavianT samefoebSi:

`obol-qvrivni daamdidrnes da glaxakni ar iTxovdes;

avis mqmnelni daaSines, kravni cxvarTa ver uwovdes;

Sigan maTTa sabrZanisTa Txa da mgeli erTad sZovdes.”

23

Page 24: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

mesxi meleqse ki poemis gmirebs gardacvlilebad warmogvidgens, ra Tqma

unda, rom iseTi didi poeti, rogoric rusTveli iyo, nawarmoebs ase

alogikurad ar daasrulebda. mesxi meleqse rusTvelis-skolis poetia, magram

igi ar gaxlavT rusTveli; ra Tqma unda, Teoriulad savsebiT SesaZlebelia

rusTveli mesxi yofiliyo, miT ufro, rom `vefxistyaosani” mesxeTSi Zalze

popularuli yofila da iq am poemis wambaZveli da gamgrZelebelic

gamoCenila. rodis da romel wlebs Soris aris dawerili `vefxistyaosani?” am

kiTxvaze pasuxis misaRebad poemis mesame strofi unda ganvixiloT:

`vis hSvenis, lomsa, xmareba Subisa, far-SimSeris,

mefisa mzisa Tamarisa, Rawv-badaxS, Tma-giSerisa,

mas, ara vici Sevhkadro Sesxma xotbisa, Serisa,

da misT mWvretelTa yandisa mirTma xams marT, mi Serisa.”

Sinaarsidan Cans, rom am strofiT rusTveli aqebs or pirs: Tamar mefesa

da mis loms. sityva lomi aq metaforulad niSnavs falavans, gmirs, rainds.

rasakvirvelia, Tamaris lomi SeiZleba iyos mxolod Tamaris meuRle epilogSi

igi ukve naxsenebia sakuTari saxeliT. cxadia, rom “vefxistyaosani” dawerilia

Tamarisa da daviTis zeobis dros 1189-1207 wlebs Sua. (1189 wels Tamari

daqorwinda daviT soslanze, xolo 1207 wels daviTi gardaicvala)

danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom `vefxistyaosani” rusTvelis erTaderTi

nawarmoebi ar yofila amis Sesaxeb miniSnebuli gaxlavT prologis teqstSi:

`Cemi aw caniT yovelman mas vaqeb vinca miqia.”

am sityvebiT rusTveli gvamcnobs, rom igi aqebs imas vinc winaTac uqia.

maSasadame, `vefxistyaosani” ar aris misi avtoris SemoqmedebiTi saqmianobis

pirveli nayofi.

rusTveli gvimxels Tu vin aris misi STagonebis wyaro; ra iyo misi

mamoZravebeli Zala am poemis Seqmnisas; da ras ganicdida Tavad igi am

pirovnebisadmi. dasasabuTeblad moviyvanT `vefxistyaosnis” or strofs-meoTxe

strofSi rusTveli wers:

`Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml-daTxeuli,

vTqveni qebani visni me ar-avad gamorCeuli.

melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,

da vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.”

anu avtori cxadad gvicxadebs, rom nawarmoebi miZRnilia Tamar mefisadmi.

rusTvelis grZnobebi Tamar mefisadmi ki mJRavndeba prologis merve strofSi:

`me rusTveli xelobiTa, viqm saqmesa ama dari:

vis hmorCilobs jari spaTa, misTvis vxelob,

misTvis mkvdari; davuZlurdi, mijnurTaTvis kvla

wamali arsiT ari, da anu momces gankurneba, anu

miwa me samari.”

Tamar mefis mefobis Jams jari emorCileboda Tamar mefes da aqedan

gamomdinare, am amaRelvebel sityvebSi avtori Tamar mefes gulisxmobs da

masSi gamJRavnebulia rusTvelis siyvaruli Tamarisadni.

prologis mecxre strofSi rusTveli saubrobs Tavisi poemis wyaroze: “ese

ambavi sparsuli qarTulad naTargmanebi, viT margaliti oboli xeli-xel

sagogmanebi, vpove da leqsad gardavTvi saqme vqmen saWoWmanebi.” am SemTxvevaSi

rusTveli iyenebs Sua saukuneebis msoflio literaturaSi farTod

gavrcelebul siuJeturi SeniRbvis anu siuJetis xelovnurad gaucxoebisa, Tu

gaucnaurebis xerxs. amas rusTveli Segnebulad da gegmaSewonilad akeTebs.

SeniRbvis aucilebloba gamowveuli iyo “vefxistyaosanSi” asaxuli ambis

gamWvirvale istoriuli asociaciebiT da poemaSi gatarebuli socialur-

politikuri da sarwmunoebriv-filosofiur SexedulebaTa radikalizmiT;

amitomac rusTvelma misi poemis wyarod gamoacxada `sparsuli ambavi” da

24

Page 25: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

moqmedeba gaSala uzarmazar geografiul arealSi (arabeTSi, indoeTSi,

xataeTsa da gamonagon qveynebSi-mulRazanzareTSi, gulanSaroSi, qajeTSi...) da

Sesaferisadve ucxouri saxeli Searqva zogierT personaJs zogierTs mainc

qarTuli saxelwodeba SeunarCuna (TinaTini tarieli...) prologSive rusTaveli

asaxelebs da axasiaTebs moSaireTa ramdenime kategorias. rogorc irkveva,

maSin XII-saukuneSi qarTuli poezia metad mdidari da mravalferovani yofila

rogorc Sinaarsobrivad, aseve Janrobrivad,

Tavad rusTveli upiratesobas aniWebs epikur Janrs (`moSaire ara hqvian, versa

ityvis vinca grZelad”) Sairobis Teorias enacvleba mijnurobis Teoria.

rusTveli ganixilavs mijnurobis sxvadasxva saxeobas: da dasZens - namdvili

mijnuroba poeziis sagani da poeturi STagonebis wyaroao.

rusTvels sZuls mijnurobis vulgaruli formebi; romelic emyareba

SiSvel vnebaTa Relvas, usulgulo xorciel wadils da marto sqesobrivi

JiniT xasiaTdeba. aseTi `siyvarulis” Sesaxeb rusTveli wers:

“xams mijnuri xanieri, ar meZavi, bilwi, mruSi,

ra mohSordes moyvaresa, gaamravlos sulTqma uSi,

guli erTsa daajeros, kuSti mihxvdes, Tunda quSi;

da mZuls ugulod siyvaruli, xvevna, kocna, mtlaSa-mtluSi.” [25]

poeti umReris Tavisufal, maRalzneobriv da WeSmarit siyvaruls. rusTveli

siyvaruls adamianis amamaRlebel da damamSvenebel grZnobad miiCnevs

(siyvaruli agvamaRlebs): rusTvelma prologSive gamokveTa idealuri mijnuris

saxe, romelsac poemaSi mxatvrulad Seasxa xorci:

`mijnursa Tvalad siturfe hmarTebs, marT viTa mzeoba

sibrZne, simdidre, siuxve, siyme da mocaleoba, ena, goneba,

daTmoba, mZleTa mebrZolTa mZleoba. da visca es srulad

ara sWirs, aklia mijnurT zneoba.” [23]

mijnurobis am Tvisebebs gamoxataven poemis gmirebi (tarieli avTandili

TinaTini).

ase bunebrivad da organulad erwymis prologi rusTvelis poetur ambavs.

`vefxistyaosani” upirveles yovlisa aris Tavisufali da mgznebare

siyvarulis himni. rusTveli ambobs “siyvaruli aRgvamaRlebs, viT eJvanni amas

JReren.” [791,3] es amamaRlebelisiyvaruli `vefxistyaosnis” personaJTa

(nestanisa da tarielis, TinaTinisa da avTandilis) zneobrivi cxovrebis

masuldgmulebeli wyaroa. igi azrs aZlevs maT cxovrebas da gmirobisa da

simamacis stimuli xdeba. nestan-darejani mijnurobisgan gaxelebul tariels

afrTxilebda:

`bediTi bneda, sikvdili ra mijnuroba ggonia?

sjobs sayvarelsa uCvene saqmeni sagmironia.” [377,1-2]

rusTveli Tanamimdevrulad aviTarebs urTierT-siyvarulze dafuZnebul

Zaldautanebel meuRleobis ideas. poemaSi asaxulma siyvarulis gareSe

daqorwinebis mcdelobam didi tragedia gamoiwvia. (tarielma udanaSaulo

sasiZo mokla: nestan-darejani gadahkarges).

farsadan mefe da dedofali brma da yru unda yofiliyvnen, rom ar

daenaxaT da ar gaegoT nestanisa da tarielis mijnurobis ambavi. maT ki

nestanis saqmrod xvarazmSahis Zis zedsiZed moyvana gadawyvites da

dasturisaTvis sagangebo saxelmwifo TaTbiric moiwvies. am TaTbirze

tarielic miiwvies. misi mdgomareoba aRemateboda yvelanair adamianur

sasjels. aRmzdelisa da patronisadmi pativiscemis grZnoba mas TavSekavebas

avaldebulebda. farsadanma ar dazoga, arc Svilobili da arc RviZli Svili;

angariSi ar gauwia qal-vaJis siyvaruls. mas TiTqos maRali saxelmwifoebrivi

interesebi amoZravebda:

`aw qalisa CvenisaTvis qmari gvinda sad movnaxoT,

25

Page 26: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

rome mivsceT taxti Cveni, saxed Cvenad gamovsaxoT,

samefosa vapatronoT, saxelmwifo SevinaxoT, ar amovwydeT,

mterTa CvenTa xrmali CvenTvis ar vamaxoT.”[509]

farsadan mefe dromoWmul Tvalsazrisze idga, roca qals ar ekiTxeboda

misi sve-bedis saqme. Sua saukuneebSi yvelgan, maT Soris saqarTveloSic,

qalisaTvis saqmros arCeva mSoblebis prerogativas warmoadgenda. farsadani

nestanis gaTxovebis sakiTxs xelsayreli politikuri garigebisaTvis iyenebda.

misi azriT xvarazmeli siZis saxiT, igi Zlier mokavSires, mfarvels, taxtis

faqtobriv memkvidres da qveynis momaval suveren meufes SeiZenda. am

SemTxvevaSi ra mniSvneloba unda hqonoda nestanisa da tarielis grZnobebs.

garda amisa, farsadan mefe nestanTan da tarielTan sxva aspeqtSic ar

aris marTali saqme isaa, rom erT dros farsadanma iSvila tarieli, taxtis

memkvidred gamoacxada da samefod dauwyo aRzrda. rodesac nestani

wamoizarda, mamam TiTqos misi gamefeba ganizraxa, tarieli ki mSoblebs

daubruna. amrigad, indoeTis taxti kanoniT an nestans ekuTvnoda (rogorc

mefis RviZl Svils), an tariels (rogorc mefis Camomavals da samefod

aRzrdil Svilobils). farsadanma mefuri sityva gatexa, nestani taxtze ar

aiyvana tariels ki CamoarTva memkvidris uflebebi. indoeTis taxts axla

gadamTieli xvarazmSahis Svils sTavazobda. am saarakod usamarTlo da ugulo

qcevam Caadenina saerTod mSvidsa da uwyinar, mSoblebis moyvarul nestans

urCoba.

rusTvelma dagmo aRniSnuli Tvalsazrisi qalis gaTxovebis sakiTxSi da

amxila am Tvalsazrisis mankiereba. rusTveli Tavisi `vefxistyaosniT” iseT

Sexedulebas icavs, rac im droisaTvis “gaugonar ambavs” warmoadgenda.

farsadanis msgavs SemTxvevaSi sxvagvarad moiqca mefe rostevani. arc mas

hyavda memkvidre vaJiSvili, magram adreve taxtze aiyvana da gaamefa misi

erTaderTi asuli TinaTini. vazirebma moiwones mefis arCevani da dasZines:

`Tumca qalia xelmwifed marT RmrTisa danabadia,

ar gaTnevT, icis mefoba, uTqvenod gviTqvams kvla dia;

SuqTa misTaebr saqmeca misi mzebr ganacxadia.

lekvi lomisa sworia, Zu iyos, Tunda xvadia.”[39]

arabeTSi gaxelmwifda qali, rodesac rostevanma TinaTinisa da

avTandilis siyvarulis ambavi gaigo gaixara da daloca qal-vaJis daqorwineba.

oRond rostevanma mtkiced gansazRvra maTi ufleba-movaleobebi:

`me siZesa avTandilis ukeTessa vhpoveb vera,

TviT mefoba qalsa Cemsa mivec aqvs da mas efera.”[1526,1-2]

anu gaTxovebis Semdegac TinaTini unda yofiliyo taxtis kanonieri

mpyrobeli, qveynis uzenaesi mbrZanebeli; xolo meuRle mefe-qals eyoleboda

saimedo mrCevel-moamaged erTgvarad Tana-mefed.

arabeTSi da indoeTSi ganviTarebuli movlenebi erTi SexedviT,

erTimeores hgavs, magram rusTveli amas Segnebulad sCadis. gansxvaveba am or

qveynebs Soris mefis gadawyvetilebaSia. orivegan erTi da igive situaciaa,

magram rostevanma mefed gazarda TinaTini da gaamefa. farsadanma ki es ver

gabeda.

SoTa rusTveli mxatvruli eniT principulad icavs qalis gamefebis

kanonzomierebisa da gonivrulobis ideas. qalis gaxelmwifebis SesaZleblobas

SoTa rusTvelma gamouZebna brwyinvale poeturi formula: `lekvi lomisa

sworia,

Zu iyos Tunda xvadia.” am aforizmiT rusTvelma daasabuTa `qal-ufliswulis

mamakac-ufliswulTa Tanasworobis Tvalsazrisi.”

rusTveluri siyvarulis istoria poemaSi ori siuJeturi xaziTaa

gadmocemuli. Tavdapirvelad vxvdebiT arabeTSi, sadac brZenma rostevanma

26

Page 27: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

dauSva precedenti da qali gaamefa. es aris idealuri saxelmwifo magram

gamoCnda `ucxo moyme”, romelsac Tavidan RvTis sasjelad miiCnevs rostevani.

sabolood aRmoCnda, rom piriqiT, tarielis istoria da indoeTSi

datrialebuli tragedia kidev erTxel adasturebs, rom man swori

gadawyvetileba miiRo.

qalis mamakacTan Tanasworuflebianobis dasasabuTeblad rusTveli ar

dasjerebia aforizms `lekvi lomisa sworia, Zu iyos Tunda xvadia.” man Tavisi

mosazrebis dasasabuTeblad `vefxistyaosanSi” Seqmna da erTmaneTs

daupirispira rostevani da farsadani. igi mTeli guliTa da suliT rostevanis

mxaresaa, mkiTxvels poeturad umtkicebs rostevanis nabijis gonivrulobas,

kvers ukravs rostevanis sibrZnesa da keTilSobilebas. ase axasiaTebinebs

avTandils Tavis mwyalobel patronsa da momaval simamrs:

`patroni Cemi gamzrdeli, RmrTisagan didad cxoveli,

mSobluri, tkbili, mowyale, ca wyalobisa mToveli.” [857,1-2]

farsadanma ver SeZlo, rom gamoeCina mefuri Wkua taxtis memkvidris

SerCevis sakiTxSi. man ver gamoavlina adamianuri sulgrZeloba da mSobliuri

gulkeTiloba. nestans Tavisi zneobrivi da gonebrivi TvisebebiT savsebiT

Seefereboda mefuri pativi; farsadanma ki ara Tu ar gaamefa misi yovlad

Rirseuli asuli, aramed mis grZnobebze Zaldatanebasac ar moerida. rusTveli

grandiozuli poeturi xmiT ilaSqrebs qalis grZnobebze Zaldatanebis

winaaRmdeg. rusTveli moiTxovs qalis sazogadoebrivad da moralurad

emansipacias, garkveul pirobebSi politikur sarbielzedac ki mamakacTan

uflebrivad gaTanasworebas.

SoTa rusTveli qals miiCnevs srulyofil adamianad amiT rusTvelma

daarRvia muslimanur aRmosavleTSi. kerZod ki aRmosavlur poeziaSi

gabatonebuli Sexeduleba qalis moralur-inteleqtualuri SezRudulobis

Sesaxeb. [amaSi dasarwmuneblad SegviZlia vixiloT sparsuli “visramiani”]

rusTvelma “vefxistyaosanSi” Seqmna zneobrivad da gonebrivad srulyofili

qali personaJebi. ara marto sazogadoebis maRali wridan, aramed man Seqmna

dabali socialuri wridan gamosuli asmaTis uzomod mimzidveli, moralurad

spetaki saxe. SoTa rusTveli “vefxistyaosniT’’ cxadyofs, rom qali mamakacis

msgavsad srulyofili adamiania. am debulebas `vefxistyaosanSi” universaluri

mniSvneloba eniWeba. imitom, rom Sua saukuneebSi ase amaRlebulad aravis

umReria qalis Rirsebaze.

saqarTveloSi qalis pativiscemis didi tradicia arsebobda Zveli

droidan moyolebuli. da es arc qarTuli mwerlobisTvis iyo ucxo. jer kidev

V saukeneSi Seqmna iakob xucesma qalis zneobrivi, sulieri, da gonebrivi saxe.

amas garda, saqarTveloSi samoqalaqo Tu politikuri sarbielidan qalebi

mokveTilni ar iyvnen. gavixsenoT Tundac Tamar mefis Tanamedrove

mandilosnebis xvaSaqi coqalisa da kravai jayelis mniSvnelovani

sazogadoebrivi roli.

qalis pativiscemis am erovnul tradiciasac emyareba SoTa rusTveli.

garda amisa, arabeTis samefo Cveni istoriis “oqros xanas” mogvagonebs

TinaTinisa da avTandilis istoria istoriul paralels Tamar mefesa da misi

Tanamefis daviT soslaniSi poulobs.

nestan-darejanis ZaldatanebiTi gaTxovebis da xvarazmeli ufliswulis

mefed dasmis mcdeloba ki giorgi rusis epizods ukavSirdeba. ase gamoepasuxa

rusTveli qalis gamefebis precedents da bolomde daicva es pozicia.

27

Page 28: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. SoTa rusTaveli, `vefxistyaosani”, Tb, 1992.

2. elguja xinTibiZe, `vefxistyaosnis siyvaruli”, Tb, 2005.

3. giorgi nadiraZe, `rusTvelis esTetika”, Tb, 1958.

4. aleqsandre baramiZe, `narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan~, t. I.

Tb, 1945.

5. aleqsandre baramiZe, `narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan~, t.

III. Tb, 1952.

6. `SoTa rusTvelis saiubileo krebuli” Tb, 1966.

7. timoTe gabaSvili, `mimosvla~, Txz. Tb, 1956.

8. `wyobilsityvaoba”, platon ioselianis gamomcemloba, Tb, 1853.

reziume

`vefxistyaosnis~ arsi da misi prologisa da epilogis ganxilva

levan izoria

winamdebare naSromSi ganxilulia `vefxistyaosanTan~ da mis avtorTan

dakavSirebuli zogierTi saintereso sakiTxi. ganmartebulia `vefxistyaosnis~

daniSnuleba da misi wvlili msoflio literaturis ganviTarebaSi. amasTan da

sxva mniSvnelovan sakiTxebTan dakavSirebiT avtori imedovnebs, rom aRniSnuli

naSromi saintereso iqneba mkiTxvelTa farTo wrisaTvis.

SUMMARY

The essence of “The Knight in the Panther’s Skin” and discussion of its prologue and epilogue

Levan Izoria

In the work “A little about “The Knight in the Panther’s Skin” and about Shota Rustaveli” there

is discussed “The Knight in the Panther’s Skin” and not one of the interesting issues of it. There is explained the broad assignment of “The Knight in the Panther’s Skin” and its role in the development of World Literature. Due to this and the other important issues the author hopes that the above-mentioned work will be interesting for the broad groups of readers.

28

Page 29: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

Суть «Витязя в тигровой шкуре» и рассмотрение его пролога и эпилога

Леван Изория

В труде «Немного о «Витязе в тигровой шкуре» и Шота Руставели». Рассмотрен «Витязь в

тигровой шкуре» и входящие в него некоторые интересные вопросы. Разъяснены широкое назначение «Витязя в тигровой шкуре» и его роль в развитии мировой литературы. В связи с этими и другими значительными вопросами, автор надеется, что предлежащий труд будет интересен для широкого круга читателей.

29

Page 30: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Psazogadoebrivi urTierTobebi (PR) da brendingi

eldar pirmisaSvili

saqarTvelos teqikuri universitetis sazogadoebasTan urTierTobis doqtoranti

Tanamedrove ekonomikis, piaris da reklamis literaturaSi sul ufro

xSiraT vxvdebiT iseT gansazRvrebebs, rogoric aris brendi da brendingi.

Tumca qarTul literaturaSi Zalian mwiri informaciaa brendis Seqmnisa da

misi praqtikaSi gamoyenebis Sesaxeb.

dResdReobiT axali warmatebuli brendis Seqmna TandaTanobiT rTuldeba,

radgan yoveldRe izrdeba brendebis raodenoba, icvleba da ixveweba

momxmareblebis gemovneba da moTxovnebi. aseve komunikaciis sxvadasxva axali

saSualebebi Cndeba. Tumca mainc aqtualuria axali brendis Seqmna da misi

popularizacia.

produqtebi, romlebsac QHhqondaT Tavisi forma saxeli da etikeTi

aswleulebis winaTc arsebobdnem, magram brendi ocdameerTe saukuneSi

gamoCnda amerikis SeerTebul StatebSi rodesac industrializaciam ganicada

didi ganviTareba. rodesac warmoebisTvis mniSvnelovani gaxda produqtebis

gafarToveba, individualuri poziciis dakaveba, rodesac mniSvnelovani gaxda

momxmarebelxe arapirdapiri, da pirdapiri zemoqmedeba logos, feris da

kompaniis Rirebulebis da imijis meSveobiT. adgilobrivi qarxnebi cdilobdnen

gaefarTovebinaT produqtebis gayidva da ufro masiuri gaexadaT warmoeba.

daiwyo bazris Seswavla da lokaluri produqtebis gafarToveba, Camoyalibda

brend strategia.

momxmareblis Rirebulebebze da maxasiaTeblebze Seqmnili pirveli

produqti iyo Uncle Benn’s Rice (biZia benis brinji).

1940 – ian wlebSi mwarmoeblebma daiwyes gzebis Zzieba Tu rogor

viTardeba momxmarebels da brends Soris, socialuri, fsiqologiuri da

anTropologiuri grZnobebi da urTierTobebi. Semdeg mwarmoeblebma TavianTi

produqtebi daukavSires iseT maxasiaTeblebs rogoris aris: saWiroeba,

garToba, simdidre. am maxasiaTeblebs brendebs uqmnis piar specialisti. es iyo

is brendis praqtika, rasac momxmarebeli aqcevs yuradRebas produqtis yidvis

dros.

1988 wels amerikelma mwarmoebelma filip morisma aRiara, rom rasac misi

kompania awarmoebda iyo brendi.

da maic ra aris brendi ?

brendi aris saxelis, sityvis, simbolos da dizainis erToblioba, romelic

axasiaTebs garkveul produqts da mas sxva produqtebisgan gamoarCevs.

brendi es aris savaWro niSans damatebuli Rirebulebebi.

brendi es aris Pproduqtsa da momxmarebels Soris gadebuli xidi. xolo am

xidis gamagrebas xels uwyofs piari.

savaWro niSani es aris saqoneli an momsaxureba, romelic akmayoffilebs

garkveul fiziologiur, inteleqtualur da fsiqologiur moTxovnilebebs, is

aiolebs arCevanis gakeTebas sxva msgavs analogiur saqonels Soris.

brendi aris individualuri Rirebuleba, romelic axasiaTebs produqts.

brendingi aris marketinguli da mmarTvelobiTi teqnologia, romelic

warmoadgens normaTa sistemas Tu rogor iqmneba savaWro marka. brendingi qmnis

30

Page 31: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

arxebs imisTvis, rom optimalurad miawodos savaWro marka momxmaeblebs aseve

marTavs mis ganviTarebas. piari exmareba brends miitanos misi Rirebulebebi

sazogadoebasTan da mediasTan

brendis SeqmnaSi aqtiuri roli ukavia marketingis da piaris specialistebs,

radgan marketindi qmnis produqts, adgens fass, ikvlevs gasayid bazars da

promouSens ukeTebs brends. xolo piar specialisti akeTebs Semdeg samuSaos:

• aanalizebs kulturas sadac axalma brendma unda daiwyos muSaoba.

• ikvlevs bazris mimarTulebebs, da zogadad xalxs.

• ikvlevs kompaniis rols komerciul SesaZleblobebSi.

• adgens samizne jguebs.

• imuSavebs grZelvadian brend strategiebs da qmnis brendis dadebiT

imijs.

• imuSavebs marketingis da reklanis menejerTan erTad sakomunikacio

strategies.

• cdilobs kreativiT datvirTos brendi.

• qmnis da marTavs kompaniis repuracias.

brendi exeba adamianis, rogorc gonebas ise mis guls, es mis

individualurobaze metyvelebs. piari aqtualizebas ukeTeba brendis

individualurobas. individualuroba – es brendis vizualuri da

verbaluri gamoxatulebaa. individualuri brendi es gaxlavT yvelaze

mokle, swrafi da efeqturi forma komunikaciisa. adamians SeuZlia igi

dainaxos, Seexos, moisminos.

brendis cnonadobas xesluwyobs misi vizualuri mxare aseve

damaxsovrebas kargad uwyobsxels brendis feri. radgan adamianis goneba

ufo advilad imaxsovrebs brendis formas, vidre amaTuim sityvas. aqedan

gamomdinare, originaluri formis Seqmna individualurobisTvis Zalian

seriozuli davalebaa.Ddamaxsovrebis sistemaSi fers meore adgili ukavia,

igi qmnis asociaciebs brendTan. feri Zalian frTxilad unda SeirCes,

radgan igi uda gaxdes ara marto cnobadi aramed gansxvavebuli Tavisi

konkurentebisagan.

rac Seexeba sityvis aRqmas, igi bolo etapze dgas da sWirdeba

yvelaze meti dro vidre formisa da feris aRqmas.

savaWro marka unda imyofebodes brendingis piramidis mwvervalze,

rodesac momxmarebeli mas uyurebs man unda Seuqmnas komfortis grZnoba

da loialuri damokidebuleba kompanisadmi.

brendis individualuroba xasiaTdeba gansazRvruli atributebiT,

romelic ararian damokidebuli kompaniis sidiseze da arc biznesze.

Tuki momxmarebeli igebs ideas, azrs, romelic dgas brendis ukan es

metyvelebs piaris efeqtur muSaobaze da is brends iolad aRiqvams.

brendis individualurobis safuZveli sakmaod mravalferovania.

gamorCeulobis, gansxvavebulobis mizezi SeiZleba iyos brendis strategia,

brendis pozicionireba, misi arqiteqtura, saxelwodeba, sakvanZo frazebi,

safirmo niSnebi da aseve teqstis niSnebi, grafikuli emblemebi, abstraqciebi

da a.S.

brendingi da marketinguli strategiis amocanebi mWidro kavSirSia

kompaniis misiasTan da mis strategiul xedvasTan.

samomxmareblo sazogadoebaSi adamianebi cxovroben savaWro niSnebis

samyaroSi, romlebic maTTvis aris statusis gamomxatva, cxovrebis stili,

fantazia, Semosavlis donis maCvenebeli.

31

Page 32: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

savaWro niSnebi gvevlinebian erTgvar, Tavisebur urTierTonis enad

kompaniasada momxmarenels Soris. daaxlovbiT rodorc PR specialisti

gvevlineba mediatorad, informaciis gamtanad , da komunikaciebis mmarTvelad

kompaniaSi. Aam urTierTobebis enas aaqvs Tavisi struqtura teqsti: logo,

simbolo, lozungi, SefuTva, sareklamo teqsti da saxe.

konteqsti: metafora- romlis daxmarebiTac formirdeba savaWro niSnis

individualuroba da piroba.

komunikaciis logika - saqonlis momwodeblis wyaoro da komunikaciis wyaro.

am enas qmnian marketingis, PR – is da reklamis specialistebi da isini

aswavlian momxmareblebs gaigon is.

savaWro niSani – es iuridiuli terminia, romelic aRniSnavs inteleqtualuri

sakuTrebis obieqts icavs ra savaWro niSans, saxelebs da sxva sasaqonlo

atributebs.

savaWro marka – es aris miRebuli termini, romelic aRniSnavs TviTon

saqonels da mis imijs es is imijia romelsac piar specialisti uqmnis savaWro

markas da exmareba mas sworad iqnes aRqmuli sazogadoebis mier.

brendi aris ara yvela aramed warmatebuli savaWro niSani.

brendingi aris teqnologoa savaWro markis Seqmnis da gabrendebis Sesaxeb.

savaWro markis cnobadoba, romelsac qmnis piari anviTarebs markis

momxmareblis da loialurad ganwyobili adamianebis wres.

saxe (xateba) es aris aRqmis Sexeduleba, nebismieri obieqtis an movlenis,

romelic rCeba adamianis cnobierebaSi.

imiji – esa ars mizanmimaTuli formireai saxe raimesi, romelic midrekilia

aCvenos gansazRvruli emociur – fsiqologiuri zemoqmedeba SerCeul

auditoriaze, es savaWro markis is imijia, romelic kompaniam da PR

specialistma unda CaubeWdos momxmarebels cnobierebaSi.

brendis sami aucilebeli samuSao.

filip kotleri gvTavazobs brendisTvis aucilebel sam samuSaos.

esenia:

Bbazris segmentireba.

fokusireba.

pozicionireba.

bazris segmentireba es aris bazris dayofa momxmarebel jgufebaT, rolebis

gankuTvnili arian Cveni produqtisTvis da misi savaWro SeTavazebisTvis.

fokusireba aris segmentirebis Semdgomi procesi rodesac gamovavlineT da

davyaviT myidvelebi jgufebad sagmentirebis dros, Semdeg fokusirebiT ufro

wvrilasd vyobT da vSifravT momxmarebel jgufebs.

pozicionireba aris RonisZiebebis kompleqsi, romelic mimarTulia moiZebnos

unikaluri savaWro idea da argumentacia im mizniT, rom CaibeWdos is (idea an

koncefcia) momzmareblis xalxis cnobierebaSi

savaWro markis reputacia aris momxmareblebis da partniorebis

Sexeduleba masze anu savaWro markaze, romelic momxmarebelSi irekleba,

saqonlis xarisxidan, momsaxurebidan, damatebiTi emociuri mogebidan da

kompaniis profesiuli muSaobidan.

32

Page 33: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

zemoTqmulidan gamomdinare brendi aiolebs adamianis arCevanis gakeTebas,

brendingi qmnis efeqtur bredis Seqmnis teqnologiebs, xolo piari ayalibebs

da anviTarebs momxmareblebTan efeqtur komunikacias da anviTarebs brendis

mimarT loialurad damokidebuli adamianebis wres.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. DESIGNING BRAND IDENTITY - ALINA WHEELER 2006 2. Kevi Drawbaugh, Brands in the Balance 2005 3. Building Extraordinary Bands, M.mark, C.S. Pearson 2005 4. Mass Media, S.Wilson 2003

reziume

sazogadoebrivi urTierTobebi (PR) da brendingi

eldar pirmisaSvili

mocemul statiaSi ganxilulia brendis da brendingis ZiriTadi

safuZvlebi, aseve piaris roli brendis Seqmnasa da mis popularizaciaSi. am

statiis aqtualuroba mdgomareobs imaSi, rom vaCvenoT brendis Seqmnis

aucilebloba da piaris efeqturad gamoyeneba brendis Seqmnis da ganviTarebis

procesSi.

РЕЗЮМЕ

Пиар и брендинг

Ельдар Пирмисашвили

Сегодня, в условиях, когда ежедневно растет количество брендов, меняются вкус и потребности покупателей, очень трудно создавать новые и успешные бренды.

Бренд это совокупность имени, слов, символа и дизайна, которая определяет индивидуальность и отличительные черты продукта. Бренд это дополнительные ценности торговой марки, это мост между потребителем и продуктом. Если бренд это индивидуальная ценность продукта, то брендинг это маркетинговая и управленческая технология, которая представляет систему норм создания торговой марки. Брендинг владеет теми каналами, по которым возможно эффективно представлять торговую марку перед покупателем.

В создании бренда активное участие принимают специалисты маркетинга и пиара. Маркетинг делает продукт, устанавливает его цену, изучает рынок сбыта, ведет работы по промоушену. А пр-специалисты решают следующие задачи: Анализируют ту культурную среду, куда поступает бренд; Изучают направления рынка и потребителей; Изучают роль компании и ее коммерческие возможности; Определяют целевые аудитории; Разрабатывают долгосрочные бренд-стратегии и создают положительный имидж бренда.

33

Page 34: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

SUMMARY

PR and branding

Eldar Pirmisashvili

Nowadays, it is very difficult to build a new strong and extraordinary brand, because everyday we see new brands, customers changes there behavior. Brand is complex of name, words and design which defines brand identity and we can choose this identity from others.

Brand is value of trademark; it is bridge between costumer and product. If brand is identity value of product, branding is marketing and management technology, which is system of rules for creating trademark.

PR and marketing specialist have very important role for creating brand. Marketing do activity like that producing product, pricing, placing and promoting. PR specialist dose activity like that: analyzing culture were brand will sell, studying market, identifying target groups, creating good company image.

34

Page 35: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

indoeTis demokratia

eka rusieSvili

saqarTvelos teqnikuri universitetis asistent-profesori

sakmaod saeWvoa imis perspeqtiva, rom indoeTi xangrZlivi droiT SeZlebs

demokratiuli struqturis SenarCunebas. XX saukunis bolos mosaxleobis

ricxvma erT milliards miaRwia, magram indoelebes ufro met WrilSi

axasiaTebT dayofa, vidre sxva erovnebas. msoflioSi, aq igulisxmeba: enobrivi,

kulturul – klasobrivi, religiuri dayofa da TiToeulSi mravlobiTi

qvedanayofi. ganvixiloT TiToeuli maTgani calcalke. indoerT Tavisi

erovnuli ena ara aqvs. oficialuirad, indoeTis konstituciiT, TxuTmeti ena

aris saxelmwifo enas aRiarebuli. magram, TviT es faqtic ki akninebs enis

problemis mniSvnelobas. Sul mcire milioni indoeli saubrobs

ocdaTxuTmetidan erT gansxvavebul enaze. ufro metic indoelebi daaxloebiT

ocdaori aTas sxvadasxva dialeqtze saubroben.

Tumca, mosaxleobis 80% indusia, danarcenebi ZiriTadad musulmanebi

arian, aris agreTve erTi Stati kesela, sadac mravali qristiani cxovrobs.

aris induismis gaerTianebaze did gavlenas axdens kasturi sistema. es brZaneba

indusebma gamosces indoelebisaTvis daaxloebiT qristes Sobamde 1500 wels.

enis msgavsad, kasturi sistemac usasrulod iyofa. upirveles yovlisa,

adamianTa didi raodenoba oTx gamoyofil samemkvidreo kastis miRmaa

darCenili. mosaxleobis didi nawili amoRebulia oTxi dadgenili

memkvidreobiTi kastebis siidan. maT gandegilebsa da xelSeuxeblebs uwodeben,

romlebTanac urTierToba samarcfxvinod iTvleba. garda amisa, TiToeuli

kasta SemdgomSi, uamrav memkvidreobiT qvekastad iyofa, romelTa farglebSic

socialuri sacxovrebeli da xSirad profesiuli sazRvrebic Sedis. maTi

wevrebi ki mkacrad SezRudulni arian.

indoeTi erT-erTi uRaribesi qveyanaa mTel msoflioSi. 1981 wlidan 1995

wlamde daaxloebiT mosaxleobis naxevari nawili cxovrobda dRiurad erT

amerikul dolarze naklebi eqvivalentis Semosavalze. msgavi sazomiT, mxolod

oTxi qveyana iyo ufro Raribi. 1993-1994 wlebSi indoeTis mosaxleobis

mesamedze an samas milionze meti adamiani oficialurad siRaribeSi

cxovrobda, gansakuTrebiT patara soflebSi da dasaqmebulni iyvnen soflis

meurneobiT.

1996 wels, samocdaTvramet ganviTarebad qveyanas Soris indoeTi

ormocdameSvide adgilze iyo adamianTa siRaribis indeqsis TvalsazrisiT. mas

mosdevda ruanda, romelsac ormocdamerve adgili ekava. garda amisa, TxuTmeti

wlis asakis indoelebis TiTqmis naxevari nawili da eqvsi wlis asakis

mdedrobiTi sqesis warmomadgenlebis 60%-ze meti wera-kiTxvis ucodinari iyo.

Tumca, 1947 wels indoeTma damoukidebloba moipiva, xolo demokratiuli

konstitucia 1950 wels miiRo, yvelaferi imis gaTvaliswinebiT razec me

visaubre. aravis unda gaukvirdes, rom indoeTis politikur wyaroSi aSkarad

vlindeba demokratiuli TvalsazrisiT naklovanebebi. indoeTSi adamianTa

ZiriTad uflebaTa xelyofis magaliTebi uxvadaa. biznesmenTa azriT, indoeTi

msoflioSi aT yvelaze korumpirebul qveyanaTa ricxvSi Sedis. ufro metic,

1975 wels rodesac indoeTis premier ministrma indira gandim gadatrialeba

moaxdina, qveyanaSi sagangebo mdgomareoba gamoacxada, samoqalaqo uflebebi

SezRuda da opoziciis aTasobiT warmomadgeneli daapatimra, indoeTis

demokratiuli wyoba daemxo da igi diqtaturiT Seicvala.

35

Page 36: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

miuxedavad amisa, indoelebis umetesoba ufro xSirad, mainc demokratiuli

struqturebis momxreni arian. indira gandis mier Zalauflebis xelSi

Cagdebidan ori wlis Semdeg, indoeTis mosaxleobam metnaklebad samarTliani

arCevnebis Sedegad gandi mis mier dakavebuli postidan gadaayena. amis

ganxorcielebas demokratiaSi gaucnobierebeli mosaxleoba, cxadia ver

moaxerxebda. ara marto politikuri elita, aramed mTlianad indoeli xalxi,

aSkara iyo rom ufro did upiratesobas aniWebda demokratiul struqturebsa

da praqtikas, vidre gandis miaCnda da maT ufleba ar misces gandis qveyana

avtoritaruli meTodebiT emarTa.

Tumca, indoeTis politikuri cxovreba mSfoTvare da Zaladobrivia,

ZiriTadi demokratiuli struqturebi mainc irRveva. Sedegad, yvela struqtura

agrZelebs muSaobas. Cxadia, rom es dakvirveba Tavdayira ayenebs

keTilgonivrul molodins. Rogor SeiZleba amis axsna? yovelgvari pasuxi

indoeTis problemasTan dakavSirebiT unda iyos savaraudo. ramdenad

gasakviric ar unda iyos, indoeTis garkveuli Tavisebureba gvexmareba imis

gagebaSi Tu rogor axerxebs igi demokratiuli struqturebis SenarCunebas.

aRsaniSnavia, rom Cems mier zemoTCamoTvlil xelsayrel pirobaTagan

ramdenime indoeTSi realurad arsebobs. imis gamo, rom igi warsulSi

britaneTis kolonia iyo, indoeTis samxedro ZalebSi SemuSavda, arCeuli

samoqalaqo liderebis mimarT damorCilebis kodeqsi, romelic dRemde

moqmedebs. amgvarad, bevri ganviTarebadi qveynebisgan gansxvavebiT

demokratiulad arCeuli mTavrobas indoeTisgan safrTxe ar emuqreba.

magaliTad, laTinuri amerikisagan gansxvavebiT indeoTis samxedro ZalebSi

damkvidrebuli tradicia samxedro gadatrialebasa da samxedro diqtaturas

mxars ar uWers. miuxedavad mzardi korufciisa, policia ar warmoadgens

damoukidebel politikur Zalas, romelsac unari Seswevs gadatrialeba

moaxdinos.

aqve, isic unda aRiniSnos, rom Tanamedrove indoeTis fuZemdebeli,

romelTac mas damoukidebloba moutanes, aseve konstituciisa da politikuri

struqturebis CamoyalibebaSi daexmarnen, gamsWvalulni iqnen demokratiuli

rwmeniT.

maT mier organizebuli politikuri moZraobebi demokratiuli ideebisa da

struqturebis ganviTarebas uqyobda xels. radgan, demokratia erTaderTi

ideologiaa indoeTSi igi SeiZleba erovnul ideologiadac CaiTvalos.

ramdenad umniSvneloc ar unda iyos indoeTis erovnulobis SegrZneba, is

imdenad mWidrod aris dakavSirebuli demokratiul ideebsa da rwmenasTan, rom

TiTqmis arcerTi indoeli ar emxroba arademokratiul alternatives.

Tumca, indoeTi gansxvavebuli kulturis matarebelia, is msoflioSi

erTaderTi qveyanaa, sadac ase farTod iziareben indusur rwmenasa da

praqtikas. aseve aRsaniSnavia is faqti, rom aTi indoelidan rva indusia.

miuxedavad imisa, rom kasturi sistema sadaoa da indusi nacionalistebi

mudmiv safrTxes warmoadgenen muslimanuri umciresobisaTvis, saerTo jamSi,

induismi zogadad, uzrunvelyofs indoeli umravlesobis TviTyofadobas.

marTalia, msgavsi pirobebi demokratiuli struqturis ganviTarebas

uzrunvelyofs, magram indoeTSi farTod gavrcelebuli siRaribe, rasac Tan

erTvis mkveTri dapirispireba sxvadasxva kulturisa, nayofieri safuZveli

iqneba antidemokratiuli moZraobebis Camosayalibeblad. es yovelive ki xels

Seuwyobs demokratiis damxobasa da avtotitaruli diqtaturis damyarebas.

Cndeba kiTxva, ratom ar moxda es? aseve cxadia, rom am Temis detaluri

ganxilva bevr ucnob faqts gamoavlens.

36

Page 37: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

upirveles yovlisa, TiToeuli indoeli kulturuli umciresobis wevria,

romelic imdenad mcirea, rom misi wevrebi ver SeZleben indoeTis

erTpirovnulad marTvas.

kulturuli danayofis mTliani raodenoba, romelTa Sorisac indoelTa

danawilebuli, niSnavs rom, TiToeuli maTgani mcire dajgufebas warmoadgens,

romelic arasakmarisia ara mxolod umravlesobisaTvis, aramed agreTve farTo

da mravalferovani qvekontinentis marTvisaTvis. indoelTa umciresobis

vercerTma dajgufebam ver SeZlo qveynis marTva policiisa da samxedro

Zalebis mZlavri Zaldatanebis gamoyenebis gareSe. magram samxedro Zalebi da

policia, rogorc ukve avRniSne, Cvens mier aRwerili miznisTvis miuRebelia.

meore, ramdenime gamonaklisis garda, kulturuli umciresobis wevrebi ar

arian kompaqturad dasaxelebulni erTsa da imave adgilas, amis magivrad, isini

sxvadasxva regionSi arian mimofantulni. Sedegad, ki umciresobaTa

umravlesobas ar ZaluZs calkeuli damoukidebeli qveynis Seqmna indoeTis

sazRvrebs gareT. moswonT Tu ara maT es, indoelTa umravlesoba ganwirulia

imisaTvis, rom indoeTis moqalaqed darCes, radgan gancalkaveba SeuZlebelia.

indoeTis farglebs Soris erTaderT alternativas gaerTianeba warmoadgens.

sabolood, indoelebis umravlesobisaTvis ubralod ar arsebobs

demokratiis realuri alternativa. indoeTis arcerT umciresobas Tavisi

ZaliT ar ZaluZs demokratiuli struqturebis damxoba da mis nacvlad

avtoritaruli reJimis damyareba. policiisa da samxedro Zalebis mxardaWeris

gamoyeneba, avtoritaruli reJimis SenarCunebasa da calkeuli erTeulis

Camoyalibebas moiTxovs. rasac aseve Tan erTvis mimzidveli, ideologiuri da

struqturuli demokratiuli alternatives SeTavazeba.

gamocdileba gviCvenebs, rom sxvadasxva umciresobebis yovelgvari

mniSvnelovani koalicia agreTve daiyofa nawilebad, raTa SenarCunebul iqnas

Zalaufleba, ufro naklebad ki avtoritaruli mTavroba. naTelia, rom

demokratia erTaderTi misaRebi arCevania indoelTa umravlesobisaTvis.

indoeTSi demokratiis ganviTareba iseTive rTulia, rogorc nebismier sxva

qveyanaSi. Tumca, sabolood indoeTi mesame mosazrebas adasturebs,

romelzedac saubari adre gvqonda. qveyana, romelic xelsayreli demokratiis

ganviTarebisaTvis xuTi pirobidan, mxolod erTs an ramdenimes akmayofilebs,

iq demokratiis damyareba arasaimedo da savaraudoa, Tumca ara mTlad

SeuZlebelic.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. robert dali “demokratiis Sesaxeb” (1998w.).

37

Page 38: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

indoeTis demokratia

eka rusieSvili

robert dalis wignma “demokratiis Sesaxeb” didi STabeWdileba moaxdina

Cvenze, albaT misi monaTxrobis wakiTxvis Semdeg aRaravis gauWirdeba

demokratiis arsis SegrZneba. igi uCveulo sizustiT aRwers yvela im

aucilebel pirobas, romelic saWiroa idealuri da realuri demokratiis

ganviTarebisaTvis. marTalia, demokratia bevr qveyanaSi ver ganviTarda da mas

bevri dabrkolebis gadalaxva mouxda, magram demokratiuli ideebis,

struqturebisa da praqtikis sayovelTaobam da XX saukunis gavlenam

demokratiis TvalsazrisiT, kacobriobis istoriaSi yvelaze ganviTarebul

periodad aqcia, ris Sedegadac es saukune “demokratiis triumfis xanad”

aRiares.

SUMMARY

Indian Democracy

Eka Rusieshvili

Robert Dahl’s book “About Democracy” has made large impression on us. After reading, this book there will be no difficulty for nobody to feel essence of democracy. He precisely describes the important conditions, which are necessary for development of real and ideal democracy. It’s truth, the democracy didn’t develop in many countries and it prevented from many obstacles, but democratic ideas, generation of structure and practice and influence of 20th century, in the view of democracy, it became the most development period in human’s history, which was the cause that this century recognized as “era of democracy triumph.”

РЕЗЮМЕ

Индийская Демократия

Эка Русиешвили Книга написенно Робертом Дали “Про Демократии” на нас произвело большое впечетление,

после чтение этой книги некому не будет трудно почувствовать суть демократии. Он точно описывает нужные условие которые нужны для развитие идеальной и реальной демократии. Это правда, демократия не развевалась в многих странах и это предотвратило от многих препятствий, но демократические идей, структуры и практики и влияние 20-ого века стало большим периодам развитие демократии в историй человечество, которую в этом веке признали как “эра триумфа демократии”.

38

Page 39: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

saqarTvelo kavkasiis erTiani usafrTxoebis sistemaSi

naTia kaWarava

saqarTvelos teqnikuri universitetis sazogadoebriv mecnierebaTa doqtoranti

saqarTvelo dRes Tavisi mravalsaukunovani istoriis mniSvnelovan

etapze imyofeba. Qqveyanam moipova damoukidebloba, rasac mohyva gare

Zalebis mier mxardaWerili Sidakonfliqtebi. Mmiuxedavad amisa, qarTvelma

xalxma miiRo uryevi gadawyvetileba, aaSenos demokratiuli da Tavisufali

qveyana.

saqarTvelo, rogorc evropis politikuri, ekonomikuri, da kulturuli

sivrcis ganuyofeli nawili, miiswrafvis evropaSi integraciisaken. is aris

suverenuli, damoukidebeli saxelmwifo, romelic pativs scems sxva qveynebis

suverenitets, teritoriul mTlianobas da maTganac Sesabamis

damokidebulebas moiTxovs.

XX saukunis 90-ian wlebSi ganviTarebulma geopolitikurma procesebma

saqarTvelo, rogorc saxelmwifo axali realobis winaSe daayena.Ddrom da

viTarebam Sinaarsobrivad axali moTxovnebi wauyena faqtiurad

Camoyalibebis procesSi myof saxelmwifos.Evropasa da azias Soris

aRmocenebuli patara saqarTvelo mtkivneulad ganicdis geopolotikuri

kanonzomierebiT gamowveul Sedegebs. igi mdebareobs kontinentis ori

nawilis, evropisa da aziis, aRmosavleTisa da dasavleTis kulturaTa or

udides gzagasayarze. igi Tavisi mdebareobis gamo gadaqceulia araerTi

saxelmwifos interesTa dapirispirebis adgilad. geopolitikuri mdebareobis

paralelurad udides mniSvnelobas iZens misi geoekonomikuri mdebareoba,

radgan kavkasiis gakontrolebiT nebismieri saxelmwifo, iqneba es saxmeleTo

Tu sazRvao, momgebian pozicias ikavebs realuri Tu politikuri

mowinaaRmdegis mimarT.

Tavisi mdebareobis gamo saqarTvelo dasaxlebulia sxvadasxva eTnikuri

umciresobebiT. arsebobs eTnikuri da gaucxoebis konfliqtebi, romlebic

safrTxes warmoadgens yvelaze ganviTarebuli sazogadoebisTvisac, maT

Soris SeerTebuli StatebisTvisac, rom araferi vTqvaT yofil sabWoTa

kavSirze, romelic amis naTeli magaliTia. Oobieqturad arsebuli

realobidan gamomdinare, eTnikuri konfliqtebi gadaiqca globaluri

usafrTxoebis erT-erT yvelaze umwvaves problemad. dReisaTvis arsebul

SeiaraRebul dapirispirebaTa lomis wili modis calkeul saxelmwifoTa

SigniT arsebul sxvadasxva eTnikur konfensionalur jgufebs Soris

dapirispirebaze. eTnikuri konfliqtebis umravlesoba mimdinareobs gareSe

Zalebis aqtiuri Carevis pirobebSi. saqarTvelosTan mimarTebaSi, gareSe

ZalebSi varaudoben ruseTs, romlis imperiuli politikis mizania

gaafarTovos da ganamtkicos Tavisi gavlenis sfero. Mmagram ar iqneba

marTebuli, Tu mtrul gareSe ZalebSi mxolod ruseTis elementebs

vigulisxmebT, am ZalebSi sakmaod didi wona aqvs saerToSoriso da qarTul

elementebsac.

saxelmwifoTa SigniT gaRvivebul konfliqtebSi saerTaSoriso

sazogadoebis Carevis perspeqtiva xSir SemTxvevaSi, Tavad astimulirebs

eTnikur umciresobaTa moZraobebs, maT Soris eTnikuri separatizmis

gaaqtiurebas. Arasac xels uwyobs is samarTlebrivi gaurkvevloba, romelic

39

Page 40: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

arsebobs saxelmwifoTa da maT teritoriaze mcxovreb eTnikur umciresobaTa

uflebriv sakiTxebSi.

qarTvel xalxs rogorc afxazebTan, ise osebTan Tanacxovrebis didi

istoriuli gamocdileba gaaCnia. dResdReobiT afxazeTi da samaCablo

saqarTvelosTvis realur problemadaa gadaqceuli. saWiroa maTTan

urTierTndobis aRdgena, pirveli nabijis gadadgma da amis Semdeg misken

mobrunebul afxazs da oss aucilebelia raime Rirebuli SesTavazos, raSic

pirvel rigSi normalurad funqcionirebadi da jansaRi ekonomikuri

mdgomareoba igulisxmeba. vfiqrob, rom swored am pirobaSia aRniSnuli

konfliqtebis SedarebiT umtkivneulod mogvarebis gasaRebi da saerTod,

swored myari ekonomikuri kavSirebi gaxdeba samomavlod, qveyanaSi mcxovrebi

nebismieri eTnikuri warmomavlobis adamianebis mSvidobiani Tanacxovrebisa

da konstituciuri TanamSromlobis safuZveli. realurad, zemoaRniSnulis

qveS vgulisxmobT afxazeTisa da Crdilo oseTis erTiani ekonomikuri

sivrcis Seqmnas.

dRes kavkasiis roli saerTaSoriso politikur da ekonomikur rukaze

sakmaod mzardia, xolo regioniT dainteresebul saxelmwifoTa Soris

ikveTeba ori yvelaze mZlavri Zalis polusi sakuTari interesebiTa da

Zalis centrebiT:

• dasavleTi: Zalis centriT _ aSS, ZiriTadi Tanamoazre evropa -

zemZlavri ekonomikiT da samxedro potencialiT, ZiriTadi dasayrdeni

Zala regionSi _ TurqeTi, Aazerbaijani.

• ruseTi _ aseve mZlavri samxedro potencialiT, Tumca bevrad ufro

susti ekonomikiT, ZiriTadi dasayrdeni Zala regionSi _ somxeTi,

metnaklebad irani.

• vropam da aSS-m XX saukuneSi erTxel ukve ganicades ruseTis wnexi

,,civi omis” saxiT da cxadia, xelmeored misi ganmeorebis survili arc-

erT maTgans ar gaaCnia. swored amitom, dasavleTi (upirvelesad aSS)

cdilobs kavkasiaze gavleniT rac SeiZleba momgebiani pozicia daikavos

potenciuri mowinaaRmdegeebis mimarT.Kkavkasia ki warmoadgens

aRmosavleTisa da dasavleTis, CrdiloeTisa da samxreTis bunebriv

derefans.Aarsebobs kavkasiiT dasavleTis dainteresebis wminda

ekonomikuri motivebic, rac kaspiis energoresursebis arsebobaSi

mdgomareobs. dasavleTis energokompaniebis wili kaspiis navTobisa da

gazis proeqtebSi sakmaod didia.

• ruseTi _ miuxedavad dasavleTTan marcxisa, politikuri Tu ekonomikuri

problemebisa, mainc rCeba sakmaod angariSgasawev Zalad msoflios

politikur rukaze. gardaG amisa, igi saqarTvelos uSualo mezobelia da

Sesabamisad regionis yvelaze didi aqtiori. dReisaTvis ruseTi aSkarad

daufaravad, ise rogorc arasaodes, afiqsirebs Tavis politikur da

ekonomikur interess saqarTvelos mimarT. SeiZleba iTqvas, rom

saqarTvelo ruseTisTvis dRes nomer pirveli problemaa da bunebrivia,

simwvavec Sesabamisi xarisxiT fiqsirdeba misi mxridan.Aam interesebidan

gamomdinare, sagareo politikuri gamowvevebi Cveni qveynisaTvis

ZiriTadad SemdegSi mdgomareobs:

• ruseTisagan pirdapiri agresiis safrTxe;

• am mizniT qveyanaSi destabilizaciis provocireba;

• cxeli wertilebis Seqmna, rac maT saSualebas miscems uxeSad

daarRvion saqarTvelos suvereniteti, xolo rogorc minimum

daukargos qveyanas mimzidveloba dasavleTis qveynebisa da navTob

kompaniebis TvalSi;

40

Page 41: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

• ekonomikuri berketebis politikuri gamoyeneba;

• energetikuli berketebis politikuri gamoyeneba;

• sainformacio omi.

Tavisi miznebis misaRwevad ruseTma SeiZleba gamoiyenos provokaciis

meTodi da gaaRvivos saqarTveloSi cxeli wertilebi, amitom, aucilebelia

arsebuli eTnokonfliqtebis fonze, saqarTvelos xelisuflebam

kompleqsuri RonisZiebebis gatarebis gziT, Tavidan aicilos yovelgvari

garTuleba.

ruseTis, rogorc mxolod mowinaaRmdegis warmodgena arasworia. is

saqarTvelos mezobeli saxelmwifoa da saqarTvelos survili masTan

keTilmezoblur da Tanasworuflebian urTierTobis arsebobaSi mdgomareobs

da bolos ,,kavkasiaSi aranairi ekonimika ar ganviTardeba usafrTxoebis,

regionuli TanamSromlobisa da kaspiis navTobisgan miRebuli sargeblobis

gareSe. regionis usafrTxobis uzrunvelyofisa da ekonomikur

TanamSromlobaSi ruseTis pozitiuri monawileoba, sabolood isev ruseTs

moutans sargeblobas, es ki Tavis wvlils Seitans ruseTis usafrTxoebisa

da keTildReobis ganviTarebaSi’’. sxvaTaSoris, saqarTvelos mTavrobisagan

ruseTisTvis ramdenjerme moxda SeTavazeba novorosiiskis sufsis

navTobsadenis gayvanis Sesaxeb, swored afxazeTis gavliT. principSi es

ruseTisaTvis misaRebi unda yifiliyo, vinaidan novorosiiskis porti

weliwadSi TiTqmis 2 Tve araqmedunariania navTobis gadatvirTvis

TvalsazrisiT. samwuxarod, ruseTis mxarem Cveni es winadadeba ar miiRo.

kavkasiaSi ruseTis Semdeg yvelaze Zlieri aqtiori TurqeTia. iseve

rogorc ruseTi, TurqeTic saqarTvelos sakuTari daqvemdebarebis obieqtad

miiCnevs. Tumca, sakuTari miznis miRwevas igi frTxili da naklebad

radikaluri gziT cdilobs, rac ekonomikuri bazris mopovebis mcdelobaSi

gamoixateba. amis sawinaaRmdegod saWiroa saqarTvelom ganaviTaros sakuTari

erovnuli ekonomika. TurqeTTan mimarTebaSi pozitiurad iTvleba is

movlena, rom igi saqarTvelos strategiuli partnioria da CvenTan erTad

monawileobs kaspiis navTobisa da gazis proeqtebSi. am ukanaskneliT

TurqeTis daintereseba didia da swored am SemTxvevis gamoyenebaa

SesaZlebeli ruseTidan momdinare safrTxis dasabalanseblad.

kavkasiis regionis qveynebi regionalur doneze sxvadasxva politikur

sibrtyeSi imyofebian. TurqeTi, saqarTvelo da Aazerbaijani sargebloben ra

dasavleTis mxardaWeriT, aqtiurad arian CarTulni evropa-kavkasia-aziis

satranzito proeqtebSi, xolo somxeTi, irani da nawilobriv ruseTic

ZiriTadi proeqtebis miRma arian darCenilni, rac maTSi negatiur reaqcias

iwvevs. es garemoeba saqarTvelosaTvis aris erTgvari gamowvevac da amave

dros Sansic erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvis.

somxeTis aradasavluri orientacia seriozul problemad rCeba kavkasiaSi,

gansakuTrebiT konfliqtebis saqmeSi. azerbaijanisTvis saqarTvelo

erTaderT saxmeleTo mosazRvre Tanamoazre saxelmwifos, kaspiis navTobisa

da gazis erT-erTi msxvil eqsportiors warmoadgens, romelic ase mwvaved

ganicdis dapirispirebas somxeTTan (yarabaRis gamo) da iranTan. aseT

SemTxvevaSi swori sagareo politikuri svlebis gakeTebis SemTxvevaSi,

savsebiT SesaZlebelia Cveni qveynis rolis zrda, rogorc regionis, aseve

garkveulwilad saerTaSoriso masStabiTac, rac ase mniSvnelovania

usafrTxoebis misaRwevad.

damoukideblobis aRdgenis Semdeg, saqarTvelom aqtiurad daiwyo

sagareo politikur asparezze gasvla, dReisaTvis saqarTvelo ukve aris

gaeros, evrosabWos, euTos, bisekis, suamis da dsT-s wevri saxelmwifo.

41

Page 42: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

saerTaSoriso da regionalur organizaciebSi integracia da maTTan mWidro

TanamSromloba warmoadgens qveynis erT-erT umTavres sagareo politikur

prioritets.

dRes aqcenti gadatanilia saqarTvelos natosa da evrokavSirSi

gawevrianebaze. marTalia, qveyana ver akmayofilebs am organizaciaSi

gawevrianebisaTvis aucilebel ZiriTad pirobebs (ganviTarebuli ekonimika,

teritoriuli mTlianoba, adamianis uflebebis dacva), magram realurad

saqarTvelos gaaCnia mWidro kavSiri am orive organizaciasTan, rac gvaZlevs

imis fiqris saSualebas, rom saSinao politikuri, ekonomikuri da

socialuri problemebis mogvarebis Semdeg SesaZlebeli gaxdeba natosa da

evrokavSiris wevroba, rac ase aucilebelia yvela saxis sagareo

politikuri problemebis mosagvareblad. amasTan natoSi da evrokavSirSi

gawevrianeba suamis qveynebis strategiul amocanas unda warmoadgendes, rac

pozitiurad moqmedebs, erTis mxriv, am qveynebSi arsebuli konfliqtebis

mogvarebaze da meores mxriv, erTiani saimedo, myari usafrTxoebis sistemis

Seqmnaze. aq ar SeiZleba ar aRiniSnos iseTi saxelmwos pirdapiri

mxardaWera, rogorcaa aSS. amasTan, faqtiurad 2008 wlis dekembrisaTvis

saqarTvelom unda miiRos natoSi gawevrianebis individualurio gegma, es ki

erTi nabijiT aSorebs mas saboloo miznamde.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. beSleri Jan. demokratia. Tb. 1998

2. g. xomeriki geopolitika. Tb., ESM. Tbilisis gamomc., 2004

3. m. metreveli.Kkavkasiuri civilizacia msoflio globalizacuiri

procesebis konteqstSi Tb., 2007

4. Пикулкин А. Система Госуарственного управления. М 2001 5. Чиркин В. Государственное управление. М. 2002

reziume

saqarTvelo kavkasiis erTiani usafrTxoebis sistemaSi

naTia kaWarava

saqarTvelom gamokveTa ra Tavisi sagareo politikis kursi, rogorc

evropis politikuri, ekonomikuri da kulturuli sivrcis ganuyofeli nawili

miiswrafvis evropaSi integraciisaken. igi SesaZleblobebis maqsimums akeTebs

imisaTvis rom, erTis mxriv daicvas Tavisi qveynis suvereniteti da miaRwios

qveynis mdgrad ganviTarebas, meores mxriv, pativi sces da urTierTxelsayreli,

keTilmezobluri urTierToba Seqmnas Tavis mezobel qveynebTan.

Samwuxarod, saqarTvelom ver aicdina qveynis SigniT konfliqtebi, da

Sedegad ori konfliqturi zonis pirobebSi cxovrobs. miuxedavad amisa,

saqarTvelos, ise rogorc mTlianad kavkasiis roli saerTaSoriso politikur

da ekonomikur rukaze sakmaod mzardia. xolo regioniT dainteresebul

saxelmwifoTa Soris ikveTeba ori yvelaze mZlavri Zalis polusi sakuTari

interesebiT da miswrafebebiT.

42

Page 43: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

_ dasavleTis qveynebi _ evropa, aSS

_ aRmosavleTiT _ ruseTi

amasTan, mudmivad angariSgasawevia saqarTvelos urTierToba somxeTTan,

azerbaijanTan da TurqeTTan.

swored, umTavresi amocanaa saqarTvelos sagareo da saSinao

politikisTvis dabalansebuli urTierTobis uzrunvelyofa. swored amaSi

vxedavT saqarTvelos urTierTobis mTavar garantias. Tumca ruseTisaTvis

saqarTvelos swrafva dasavleTisken YaRqmulia, rogorc mis winaaRmdeg svla.

maSin gaugebaria ruseTis sul ufro intensiuri integracia evropisken. ruseTi

ar erideba warmoaCinos Tavisi Tavi mxared afxazeTis konfliqtTan

mimarTebaSi. ufro metic, CarTuli aqvs yvela meqanizmi da politikuri da

ekonomikuri berketebi afxazeTis damoukideblobis asaRiareblad. Ffaqtia,

saqarTvelosTvis yvelaze didi sagareo safrTxe, rogorc samxedro ise

arasamxedro xasiaTis ruseTidan moedineba afxazeTis gavliT.

sruliad bunebrivia aseT viTarebaSi saqarTvelos swrafva gawevriandes

natoSi.MruseTis didi mcdeloba, Seaferxos es procesi, ganwirulia

marcxisTvis. saqarTvelos natoSi gawevrianeba myari garantiaa erTis mxriv

qveynis usafrTxoebisTvis da meores mxriv, konfliqtebis mSvidobiani

mogvarebisTvis.

SUMMARY

Georgia in Common Security System of Caucasus

Natia Kacharava

Georgia has determined its foreign policy course as the integral part of political, economic and

cultural space of Europe and aspires to the integration in Europe. Georgia does as much as it possible to defense the sovereignty of its own country and to reach the stable development, on the one hand, and to respect and create mutually advantageous and good-neighborhood relations with neighbor countries, on the other.

Unfortunately, Georgia could not avoid internal conflicts and as result lives under the condition of two zones of conflicts. Despite of it the role of Georgia, as well as of whole Caucasus at political and economic map is fast-growing enough, while between the states interested in this region two pole of the most powerful forces is revealed with their own interests and aspiration.

- Western countries – Europe, USA - Eastern countries – Russia. Also it is necessary to take into account the interrelation of Georgia with Armenia, Azerbaijan and

Turkey. The most important tasks of internal and foreign policy of Georgia is the maintenance of balanced

interrelations. That is exactly the main guarantee of advantageous mutual relations of Georgia. Russia considers the aspiration of Georgia to the West as the contradiction to its interests, but from this point of view the integration of Russia into Europe is not comprehensible. Russia does not hesitate to prove itself as the part regarding the conflict with Abkhazia. Moreover Russia connected all mechanisms, political and economic levers to recognize the independency of Abkhazia. It is fact that for Georgia the greatest threat, both military and non-military goes from Russia through Abkhazia.

In this situation the aspiration of Georgia to the membership in NATO is absolutely natural. Attempt of Russia to slow down this process are doomed to a failure. Membership in NATO is the firm guarantee of safety of Georgia, on the one hand, as well as of peaceful settlement of conflicts, on the other.

43

Page 44: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

Грузия в кавказской единой системе безопасности

Натия Качарава

Грузия определила свой внешне – политический курс, и как неделимая часть европейского политического, экономического и культурного пространства стремится к интеграции с Европой. Она прилагает максимум усилий к тому, чтобы с одной стороны защитить свой суверенитет и добится устойчивого развития страны, а с другой стороны строить свои отношения с соседними странами на основе уважения, добрососедства и взаимовыгодности.

К сожалению, Грузию не миновали внутренние конфликты, и в результате страна живет в условиях двух конфликтных зон. Несмотря на это, роль Грузии, как в целом всего Кавказа, на международной политической и экономической карте постоянно возростает. Между государствами, заинтересованными данным регионом, вырисовываются два полюса мощной силы со своими интересами и устремлениями: западные страны – Европа, США и на востоке – Россия.

К тому же, постоянно надо учитывать взаимоотношения Грузии с Арменией, Азербайджаном и Турцией.

Для внешней и внутренней политики Грузии главнейшая задача состоит в обеспечении сбалансированных отношений. Именно в этом мы видим главную гарантию успеха грузинских отношений. Хотя, стремление Грузии к Западу, Россия воспринимает как направленный против него шаг. Тогда непонятна ее все более интенсивная интеграция с Европой . Россия не стесняется выглядеть участником в отношении абхазского конфликта. Более того, у нее включены все механизмы; политические и экономические рычаги для провозглашения независимости Абхазии. Факт, что для Грузии самая большая внешняя угроза, как военного, так и не военного характера, идет от России через Абхазию.

В такой ситуации совершенно естественно стремление Грузии к членству в НАТО. Несмотря на большие старания России помешать этому процессу, все они обречены на провал. Членство Грузии в НАТО устойчивая гарантия, с одной стороны, безопасности страны, а с другой стороны, для мирного урегулирования конфликтов.

44

Page 45: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

zogierTi mosazreba afxazeTis konfliqtis mogvarebasTan dakavSirebiT

nona lomiZe

saqarTvelos teqnikuri universitetis sazogadoebriv mecnierebaTa doqtoranti

istoriuli faqtia: globalur, regionalur Tu calkeul saxelmwifoTa

doneze stabiluroba da erovnuli usafrTxoeba yovelTvis sxvadasxvagvarad

gaigeboda. amasve adasturebs pirveli da meore msoflio omis mizezebi da

Sedegebic. qveyanas stabiluroba sakuTari teritoriebis sxva saxelmwifoTa

xarjze gafarToeba miaCnda, zogierTs _ diqtatura da adamianis uflebebis

ignorireba da a. S.

is, rom bipolaruli struqtura patara da meorexarisxovani qveynebis

stabilurobas uzrunvelyofda, sakamaTo araa. Tumca, amgvari stabiluroba

ganpirobebuli iyo aRmosavleTisa da dasavleTis blokebis politikiT, rome-

lic urTierTdaSinebis strategias emyareboda, rac uTuod qmnida globaluri

katastrofis realur safrTxes. sxva sityvebiT rom vTqvaT, globaluri

katastrofis safrTxes acnobierebda orive mxare. miuxedavad amisa, an swored

amis gamo, civi omis epoqa gamoirCeoda samxedro saSualebebis SeuCerebeli

zrdiT. SeiaraRebis ganuxrelma zrdam ki absurdad aqcia globaluri samxedro

omi.

ra Tqma unda, civi omis apriori gulisxmobda ufro sicocxlisunariani

da progresuli sistemis gamarjvebas. amitom iyo, rom germaniis gaerTianeba,

varSavis blokisa da TviT sabWoTa kavSiris daSla sayovelTao mSvidobisa da

`istoriis dasasrulis~ imeds iZleoda, rogorc amas ityoda fukuiama. magram

male cxadi Seiqna erTpolusian msoflioSi axali da mravalferovani

konfliqtebis warmoSobis faqti.

am mxriv, yvelaze ufro arastabiluri postsabWouri sivrce aRmoCnda. igi

iqca SeiaraRebuli konfliqtebis, politikuri, ekonomikuri Tu faseulobiTi

sistemis ryevebisa da sayovelTao qaosis zonad. maT Soris farTo da mwvave

xasiaTiT gamoirCeva separatizmi da eTnokonfliqtebi.

eTnokonfliqtebis zogadi mizezebi. mravali mizezebidan da

faqtorebidan SeiZleba gamoiyos orientalizmis problema.

albaT, bunebriv procesad unda miviCnioT is, rom geopolitikuri struq-

turis mkveTrma cvlilebam TiTqmis yvela postsabWouri qveyana aRniSnuli

problemis winaSe daayena; zogierTma maTganma evraziuri orientacia arCia da

ruseTTan kvlav strategiuli partnioroba SeinarCuna; zogierTma piriqiT _

evroatlantikuri orientacia sagareo da saSinao politikis safuZvlad aqcia.

am mxriv gansxvavebebma Tavi iCina ara marto postsabWour qveynebs Soris,

aramed TviT erTi saxelmwifos farglebSic.

yovelive es xelsayrel fons uqmnida avtonomiuri respublikebis poli-

tikur elitebs, romlebic xSir SemTxvevaSi moqmedebdnen ara saxelmwifoebrivi

da erovnuli, aramed wminda merkantiluri interesebiT. ukve sabWoTa kavSiris

rRvevis procesSi `warmoiSvnen~ medrove politikuri liderebi, romlebic

moxerxebulad manipulirebdnen iseTi faqiz grZnobebze, rogoricaa eTnikuri

TviTmyofadobis SenarCuneba, eTnikuri umciresobis Seviwroeba; iqmneboda

mCagvrelisa da mtris xati, ufro meti, sul ufro xSirad gaismoda centridan

imis Sesaxeb, rom Tu sabWoTa kavSiridan gasvla surT mokavSire respublikebs

45

Page 46: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

damoukideblobis mosapoveblad, bunebrivia, aseTive damoukideblobis

mosapoveblad mokavSire respublikebidan gasvlas moisurveben maTSi Semavali

avtronomiuri erTeulebi. yovelive am safuZvelze iqmneboda ama Tu im

avtonomiuri erTeulis saxelmwifoebrivi damoukideblobis ideologia da

Sesatyvisi politikuri ritorika. realurad ki amgvari mowodebebiT e. w. li-

derebi cdilobdnen da cdiloben ukontrolo kolosaluri simdidrisa da

marTva-gamgeobis xelSi Cagdebas. msgavsi elitebis jer kidev `perestroikis~

periodSi yalibdebodnen. swored iq Seiqmna arZinbas e. w. separatistuli

ideologia, romelic SemdgomSi gadaizarda agresiul separatizmSi, razec

qvemoT gveqneba saubari.

yvela zemoCamoTvlili mizezebi da faqtorebi (plus ruseTis faqtori

gansakuTrebiT) met-naklebad moqmedebda yarabaxSi, samxreT oseTSi, afxazeTSi,

dnestrispireTSi. Tu mainc vecdebiT garkveuli specifikis dafiqsirebas, maSin,

albaT, unda iTqvas, rom saqarTvelos gandgomili teritoriebi pirdapir

esazRvreba ruseTs da ekonomikuri motivaciebis gamo afxazeTic da samxreT

oseTic met-naklebad loialebi arian CrdiloeT mezobelTan. amave dros,

saqarTvelo erTaderTi postsabWouri qveyanaa, sadac ori gandgomili,

separatistuli zona moqmedebs (afxazeTi da samxreT oseTi).

Sorsa var pretenziisagan detalurad mimovixilo yvela maTgani, magram

SeiZleba iTqvas, rom miuxedavad molaparakebebis intensivobisa, saerTaSoriso

struqturebisa da misiebis monawileobisa, konfliqtebis mogvarebis

TvalsazrisiT raime realuri pozitiuri cvlilebebi ar SeimCneva. erTaderTi

rac SeiZleba iTqvas, igi daviwyebuli ar aris, sadavo ar aris aravisTvis da

es cxovrebam, ganvlilma istoriam yvelaze ufro kargad daadastura, rom

konfliqtebis mogvareba yvelgan da yvelasTvis urTulesi da mraval

erTmaneTTan dakavSirebul politikur da ekonomikur faqtors moicavs.

rogorc Cans, pozitiuri Sedegebis miRweva damokidebuli iqneba ara

molaparakebebis sixSiresa da formatze, aramed problemisadmi axlebur

midgomaze, arsebuli viTarebis daZlevisaTvis, aseve adeqvaturi teqnologiebis

SemuSavebaze.

amisaTvis ki saWiroa jer ganisazRvros:

• konfliqturi mxareebis urTierTSeuTavsebeli niSnebi;

• urTierTndobis miRwevis saSualebebi;

• samomavlo statusi, romelic gamoricxavs gandgomili regionis uTanasworo

socialur, politikur, kulturul statuss, eTnikur diskriminacias da a.

S.;

• konfliqtis mSvidobiani gziT marTvis efeqturi meqanizmi;

• urTierTobebi da molaparakebebi ara istoriuli da warsuli movlenebidan,

aramed dRes arsebuli mdgomareobidan tolerantobis principiT;

• socialur-ekonomikuri, kulturuli da politikuri xelSekrulebebi,

romelic sargebels moutans orive mxares da a. S.

eTnokonfliqtebi mxolod postsabWour sivrces ar axasiaTebs. msoflios

umravles qveynebSi separatistuli zonebi arcTu cota moiZebneba. amitom

problemis gadaWris politikur teqnologiebs efeqti ar eqneba, Tu sakiTxis

gadaWris calsaxa saSualebas ar iZleva saerTaSoriso samarTali.

akademiur doneze gadaWras Txoulobs zogierTi Teoriuli sakiTxi,

romelic dResdReobiT konfliqtebis mogvarebis universaluri modelis

SemuSavebis pirobad unda iqces.

am etapze dausabuTebeli rCeba kosovos universaluroba, rac separatezmis

wamqezeblobis rols asrulebs. yovel SemTxvevaSi, am etapze mas mecnieruli,

politikuri, istoriuli, ekonomikur-kulturuli da samarTlebrivi

46

Page 47: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

argumentacia namdvilad aklia. migvaCnia, Tu aseT dasabuTebas ver SeZlebs

maTi iniciatorebi, maSin igi advilad SeiZleba iqces separatizmis gaRviZebis

katalizatorad da msoflios moevlinos, rogorc globaluri safrTxe.

dasawyisSive Sevexe stabilurobis sakiTxs. davamatebdi Semdegs: globa-

luri arastabiluroba SeiZleba gamowveuli iqnas `qvemodanac~ da `zemodanac~.

Tanamedrove msoflio Zalzed mWidroa, uwinares yovlisa, politikur aqtorTa

urTierTzemoqmedebiT. sruliad SesaZlebelia, rom uaRresad patara qveynis

destabilizaciam (`qvemodan~) gamoiwvios mTeli msoflios destabilizacia da,

piriqiT, saerTaSoriso struqturebis mier miRebulma gaumarTlebelma da

araefeqturma gadawyvetilebebma (`zemodan~) _ patara qveynebis destabilizacia.

stabilurobas yvelaze ufro did safrTxes separatizmi, maT Soris,

`agresiuli separatizmi~ uqmnis. vfiqrob, rom safrTxeTa Tavidan acilebisa da

xangrZlivvadiani stabilurobis uzrunvelyofisaTvis uTuod saWiro xdeba

separatizmis saxeobebis da formebis klasificireba, rac uTuod gaaadvilebs

konfliqtebis gadaWris efeqturi teqnologiebis SemuSevebas.

amasTan dakavSirebiT minda mogaxsenoT, rom terminma `agresiuli separa-

tizmi~ pirvelad saqarTvelos xelisuflebis mxridan 1992 wels gaiJRera

afxazi separatistebis misamarTiT, ganmeorda igi Semdgom wlebSic, magram

samwuxarod, oficialur dokumentebSi asaxuli da dafiqsirebuli ar yofila.

am terminis saerTaSoriso diplomatiur leqsikonSi damkvidrebis winaaRmdeg

ZiriTadad rusi diplomatebi gamodian, maTi argumenti mdgomareobs imaSi, rom

separatizmi ukve agresiulia Tavisi bunebiT.

Cven ver daveTanxmebiT maT aseT mosazrebas, vinaidan `agresiuli separa-

tizmi~ separatizmis gamovlinebis yvelaze saSiSi formaa, rac gamoixateba

imaSi, rom faruli, SeniRbuli agresiis nacvlad ukve Riad gamovlenil agre-

siasTan gvaqvs saqme. Sinaarsis qveS vgulisxmobT adgilobrivi mosaxleobis

garkveuli eTnikuri jgufebis mimarT sicocxlisa da janmrTelobisaTvis

saSiSi Zaladobis gamoyenebas (samxedro SeiaraRebuli Zaladobis CaTvliT),

rasac Sedegad mohyveba eTnikuri wmenda, mravali adamianis mkvleloba da aTi

aTasobiT adamianis TavianT sacxovrebeli adgilebidan gandevna da maTi qone-

bis mTliani ganadgureba, rac moxda kidevac afxazeTSi, samxreT oseTSi, mTian

yarabaxSi da sxva regionebSi (dameTanxmebiT, rom araviTar SemTxvevaSi ar

SeiZleba erT sibrtyeSi ganvixiloT separatizmis gamovlinebisa da safrTxis

mixedviT espaneTSi arsebuli separatizmis gamovlinebebi kataloniisa da

baskebis mxridan).

samwuxaroa, magram afxazeTis krizisis mimdinareobis mudmiv Semadgenel

nawilad iqca separatistTa dausjeli Zalisxmeva im mizniT, rom faqtiurad

uperspeqtivod iqces iZulebiT gadaadgilebuli pirTa dabruneba, vinaidan

swored dausjeli `agresiuli separatizmiT~ ikvebeba es yvelaferi.

`agresiuli separatizmi~ ara marto diplomatebsa da politikosebs Soris

urTierTobisas gamosayenebeli termini unda gaxdes, aramed myarad unda

damkvidrdes da dafiqsirdes saerTaSoriso organizaciebis (gaero, nato,

evrokavSiri, euTo) mier konfliqtebTan dakavSirebul miRebul dokumentebSi.

ufro metic, politikosebma da iuristebma unda vifiqroT imazec, rom

`agresiuli separatizmis~ gamovlineba, ara marto politikuri leqsikonis

kuTvnilebad unda iqces, aramed ganixilebodes, rogorc konkretuli

danaSauli kacobriobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa CamonaTvalSi.

uaxloesi warsuli movlenebis gaTvaliswinebiT, aucilebelia, rom ro-

gorc saxelmwifoTa sisxlis samarTlis kanonmdeblobam, ise saerTaSoriso

sisxlis samarTalma aRiaros `agresiuli separatizmi~ genocidTan erTad

calke danaSaulad.

47

Page 48: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

calke unda SevexoT gaeros mxridan Zalian dagvianebiT afxazeTSi datri-

alebuli tragediis, rogorc qarTveli eris genocidis aRiarebas. saqarTvelos

didi xani mouwia lodini, Tumca amis sruli safuZveli gaeros jer kidev 1993

wels gaaCnda. amis safuZvels gvaZlevs is garemoebebi, rom 1993 wels gaeros

eqspertTa komisias, romelic Seiqmna gaeros generaluri asambleis 89-e plena-

ruli sxdomis 47/80 dadgenilebis realizaciis gasakontroleblad, Tavis

dokumentSi sagangebod aRniSna, rom konkretuli eris mimarT genocidisTvis

sruliad ar aris saWiro mTlianad eris ganadgureba, `Tuki mkvlelobis

obieqtia erovnuli jgufis mTliani xelmZRvaneloba, es genocidis tolfasi

gaxlavT. Igulisxmeba politikuri da administraciuli xelmZRvanelebi,

sasuliero pirebi, mecnierebi, inteligenciis warmomadgenlebi. amdenad,

imisTvis, rom genocidis precendenti dafiqsirdes, sruliad ara aqvs

mniSvneloba moklulTa raodenobas~. samwuxarod, gaerom miuxedavad 1993 wlis

47/80 dadgenilebisa, mxolod 2008 wlis maisSi misca politikuri Sefaseba

yvelafer amas. axla jeri dadga afxazeTSi momxdaris samarTlebrivi

Sefasebisa. kerZod, saerTaSoriso sasamarTlos mier unda gasamarTldnen

afxazeTSi momxdari genocidis organizatorebi, wamqezeblebi da

Semsruleblebi.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. biWaSvili m. saqarTvelos geopolitikuri mdgomareobisaTvis // `sazoga-

doeba da politika~, 1. Tb., 1996.

2. gegeSiZe arC. geopolitika. Tb., 1999.

3. dugini a. geopolitikis safuZvlebi. Tb., 1999.

4. kveselava i., gvenetaZe e. politologia. Tb., 2004.

5. leJava g. fenomenis analizi: narkomania. Tb., 2003.

6. rondeli al. saerTaSoriso urTierTobebi. Tb., 2006.

7. CogovaZe g. globalansi. moskovi, 2006.

8. qarumiZe v. saerTaSoriso organizaciebi. Tb., 1999.

9. hantingtoni s. politikuri statiebi. Tb., 2001.

10. Aron R. Paix et Guerre entre les nations. P., 1984. 11. Morgenthau H. Politics among Nations. N.-Y., 1948. 12. Peters R. The Culture of Future Conflict // "Parametrs". Winter 1995/96. 13. Senarclens P. de. La politique internationale. P., 1992. 14. Барабанов О.Н. Право и сила в разрешении конфликтов: новые подходы к проблеме

гуманитарной интервенции // Конфликты в современном мире. М., 2001. 15. Барабанов О.Н. Глобальное управление и глобальное сотрудничество // Глобализация:

человеческое измерение. М., 2002. 16. Бжезинский З. Великая шахматная доска. М., 2000. 17. Сухарев А.Ю. Президент Казахстана об актуальных проблемах национального, регионального

и глобального бытия // "Полис", 2004, №6. 18. Уилкилсон П. Угроза международного терроризма в настоящем и будущем. Гагра, 1999. 19. Фурман Д. Внешнеполитические ориентиры России // "Россия и мусульманский мир",

Бюллетень реферативно-аналитической информации. 1995. №12 (42). 20. janaSia j. XXI saukunis gamowveva. Tb., 2002.

48

Page 49: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

zogierTi mosazreba afxazeTis konfliqtis mogvarebasTan dakavSirebiT

nona lomiZe

samwuxarod, geopolitikuri struqturis mkveTrma cvlilebam TiTqmis

yvela postsabWouri qveyana konfliqtebis saSiSroebis winaSe daayena.

gansakuTrebiT am TvalsazrisiT saqarTvelos saxelmwifo dazaralda. igi

erTaderTi postsabWouri qveyanaa, sadac 1991_1993 wlebis konfliqtebis

safuZvelze ori gandgomili, separatistuli avtonomiuri erTeuli

Camoyalibda afxazeTisa da oseTis saxiT.

ganvlilma 15 weliwadma dagvarwmuna imaSi, rom konfliqtebis mogvarebaSi

pozitiuri Sedegebis miRweva damokidebuli iqneba ara molaparakebebis

sixSireze da formatze, aramed problemisadmi axlebur midgomaze, axali

teqnologiebis SemuSavebaze.

aq sakmarisia aRiniSnos, saqarTvelos xelisuflebis mxridan afxazeTi-

saTvis politikuri, ekonomikuri, socialuri, kulturuli da sxva mimarTu-

lebebis TvalsazrisiT faqtiurad `SeuzRudavi~ avtonomiis SeTavazebaa.

amasTan, Tu TiToeuli konfliqtis saerTaSoriso Tanamegobrobam ar misca

saTanado politikuri Sefaseba, rasac SemdgomSi unda mohyves samarTlebrivi

Sedegebic, konfliqtis warmoSobis saSiSroeba mudmivad iarsebebs da SeiZleba

globalur safrTxed iqces mTeli msofliosaTvis.

politikur da samarTlebriv Sefasebas moiTxovs konfliqtebisaTvis

Tanamdevi iseTi saSiSi gamovlineba, rogoricaa `agresiuli separatizmi~. misi

Sinaarsis qveS vgulisxmobT eTnikuri jgufebisaTvis sicocxlisaTvis saSiSi

Zaladobis gamoyenebas, rasac Sedegad mohyveba am niSniT mravali adamianis

mkvleloba, maTi qonebis sayovelTaod saSiSi saSualebebiT ganadgureba da

sxva. `agresiuli separatizmi~ ara marto diplomatebsa da politikosebs Soris

urTierTobis gamosayenebeli termini unda gaxdes, aramed myarad unda

damkvidrdes da dafiqsirdes saerTaSoriso organizaciebis mier konfliqteb-

Tan dakavSirebul miRebul dokumentebSi. garda amisa, igi unda ganixilebodes,

rogorc konkretuli danaSauli kacobriobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa

CamonaTvalebSi.

РЕЗЮМЕ

НЕКОТОРЫЕ СООБРАЖЕНИЯ В СВЯЗИ С УРЕГУЛИРОВАНИЕМ АБХАЗСКОГО КОНФЛИКТА

НОНА ЛОМИДЗЕ

К сожалению, резкое изменение геополитической структуры почти все постсоветские страны поставило перед опасностью конфликтов. В особенности с этой точки зрения пострадало государство Грузия. Она единственная постсоветская страна, где на основе конфликтов 1991-1993 годов были созданы две отдельные сепаратистные автономные единицы в виде Абхазии и Осетии.

49

Page 50: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Прошедшие 15 лет убедили нас, что достижение положительных результатов в урегулировании конфликтов будет зависеть не от частоты и формата переговоров, а от нового подхода к проблеме, выработки новой технологии.

Здесь достаточно отметить, что с политической, экономической, социальной, культурной и других точек зрения предложения правительства Грузии это почти «неограниченная» автономия.

При этом, если международное содружество не даст надлежащей политической оценки каждому конфликту, за которым должен последовать правовой результат, постоянно будет существовать опасность возникновения конфликта и возможно создаст опасность для всего мира.

Политической и правовой оценки требует и следующее за конфликтом такое опасное проявление, каковым является «агрессивный сепаратизм», под которым подразумеваем применение опасного для жизни этнических групп насилия, в результате чего под этим знаком происходит убийство людей, уничтожение их имущества страшными средствами и др. «Агрессивный сепаратизм» должен стать термином, используемым во взаимоотношениях не только дипломатов и политиков, но и утвердиться и быть зафиксинованным в документах, принятых международными организациями в связи с конфликтами. Помимо этого он должен рассматриваться в перечне преступлений как конкретное преступление против человечества.

SUMMARY

Some Considerations Concerning Regulation of Abkhazia Conflict

Nona Lomidze

Unfortunately, sharp changes in the geopolitical structure brought almost all post-Soviet countries under the threat of conflicts. From this viewpoint, Georgia suffered most of all. It is the only post-Soviet country where in 1991-1993, due to the conflicts, two renegaded, separatist autonomous units – Abkhazia and Ossetia were formed.

The past 15 years showed that achievement of positive results in settlement of conflicts depends on a new approach to the problem, on development of new technologies rather than on the frequency and format of negotiations.

It should be mentioned here, that the Government of Georgia grants to Abkhazia the “unlimited” autonomy from the political, economic, social, cultural, etc. standpoint.

At the same time, if the world community does not give the relevant political assessment of each conflict, which can further result to legal consequences, there will be a constant danger of conflicts which may turn into the global threat for whole world.

Political and legal assessment should be also given to such dangerous phenomenon accompanying the conflicts as “aggressive separatism”. It means the use of force so dangerous for ethnic groups, which can lead to murder of many people, to destruction of their property by most terrible ways, etc. The term “aggressive separatism” should be used not only by diplomats and politicians, but it should be introduced and firmly fixed in the documents adopted by international organizations in connection with conflicts. Moreover, it should be regarded as a particular crime against mankind in the general list of crimes.

50

Page 51: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

saqarTvelos saxelmwifo politika eTnikuri umciresobebis mimarT

giorgi maduaSvili

saqarTvelos teqnikuri universitetis samarTlis doqtoranti

saqarTvelo polieTnikuri qveyanaa da aq cxovroben sxvadasxva erovnebis

warmomadgenlebi, romelTa uflebebis dacvac aris rogorc saxelmwifos

Sinagani survilisa da rwmenis, aseve saqarTvelos mier aRiarebuli

saerTaSoriso valdebulebebis erT-erTi ZiriTadi moTxovna.

saqarTvelo aRiarebs umciresobebis integraciis saWiroebas. mas

xelmowerili aqvs evropis sabWos erovnuli umciresobebis dacvis CarCo

konvencia da aRiarebuli aqvs umciresobaTa uflebebTan dakavSirebuli

saerTaSoriso instrumentebis da rekomendaciebis umetesoba, maT Soris,

gaeros deklaracia erovnul da eTnikur, religiur da lingvistikur

umciresobebs mikuTvnebuli adamianebis uflebebis Sesaxeb da aseve euTos

dokumentebi: haagis rekomendacia erovnuli umciresobebis saganmanaTleblo

uflebebis Sesaxeb da ganmartebiTi baraTi, euTos adamianuri ganzomilebis

konferenciis kopenhagenis Sexvedris dokumenti, lundis rekomendaciebi

sazogadoebriv cxovrebaSi erovnuli umciresobebis efeqturi

monawileobisaTvis da ganmartebiTi baraTi da sxva.

erovnuli urTierTobebi sazogadoebrivi cxovrebis gansakuTrebiT rTuli

da damoukidebeli sferoa. ama Tu im qveyanaSi istoriuli ganviTarebis

Taviseburebebis gavleniT, mosaxleobis erovnuli SemadgenlobiTa da sxva

faqtorebiT ganpirobebuli erTa kontaqtebi umTavresad winaswar

gansazRvraven sazogadoebaSi mimdinare ekonomikur, socialur da politikur

procesebs.

istoriuli gamocdileba mowmobs, rom ama Tu im qveyanaSi erovnebaTSoris

urTierTobaze gavlenas axdens politikuri reJimi. saqarTvelos pirveli

prezidentis zviad gamsaxurdias politikam saqarTvelos eTnikur

umciresobebTan urTierTobebSi arcTu ise dadebiTi roli iTamaSa.

gamsaxurdia erovnuli moZraobis qarizmatuli lideri iyo. is saTaveSi edga

saqarTvelos sabWoTa kavSiridan gamoyvanasa da qveynis damoukideblobis

mopovebas. mas Semdeg, rac gamsaxurdia saxelmwifos meTauri gaxda, misi

nacionalizmi qveyanas didad ver daexmara. marTalia, damoukideblobis

mopovebis Semdeg saqarTvelos kanonmdebloba moqalaqeobis Sesaxeb sakmaod

liberaluri gaxda (qveynis teritoriaze mcxovrebni avtomaturad gaxdnen

moqalaqeebi, maTi eTnikurobis da sxva pirobebis miuxedavad, Tu isini Tavad

ar ityodnen uars, aseve, afxazeTis avtonomiuri respublikis umaRlesi sabWos

saarCevno kanonSi afxazebisTvis sadeputato mandatebis 50%-is garantireba),

axalgazrda qarTuli saxelmwifos kanonmdebloba realurad umciresobebis

mimarT diskriminaciuli ar iyo, magram qveyanaSi gamefebulma daZabulma da

nacionalisturma garemom umciresobis bevr warmomadgenels saqarTvelos

datovebisken ubiZga. bevri Tavis Zir saxelmwifoSi wavida: israelSi, somxeTSi,

ruseTSi da a.S. dRes sarwmuno monacemebi ar arsebobs imis Sesaxeb, Tu vin,

sad da ra mizeziT datova maSin qveyana, Tumca, wlebis ganmavlobaSi

mosaxlebis aRweris monacemebi qveynis eTnikur SemadgenlobaSi momxdar

cvlilebebze aSkarad miuTiTebs. 1979, 1989 da 2002 wlis monacemebi aCvenebs,

51

Page 52: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

rom saqarTvelos somxuri mosaxleoba 9%-dan 8,1%-mde da Semdeg 5,7%-mde

Semcirda. kidev ufro mkveTri iyo rusuli mosaxleobis Semcireba – misi

procentuli maCvenebeli 7,4%-dan 6,3%-mde, SemdgomSi ki 1,5%-mde Semcirda.

eduard SevardnaZis prezidentobis dros (1995-2003), saxelmwifos erovnuli

umciresobebis mimarT politika, SeiZleba iTqvas, ar gaaCnda. SevardnaZis epoqa,

zogadad, Tanmimdevruli saxelmwifo politikis SemuSavebisa da

ganxorcielebiT ar gamoirCeoda. misi prezidentobis xana, albaT, yvelaze

kargad SeiZleba daxasiaTdes, rogorc stabilurobis SenarCunebis mizniT

sxvadasxva intersTa dabalansebis mcdeloba. ZiriTadad, es imas gulisxmobda,

rom erTi SexedviT, zedapirze sagangaSo da feTqebadi konfliqti ar Canda,

Tumca, ufro Rrmad duRda problemebi. es gansakuTrebiT cxadi iyo eTnikur

umciresobebTan mimarTebaSi, romlebic xelisuflebis mier umeteswilad

ugulebelyofilni iyvnen. maTi integraciisa da sxva problemebi ki saerTod ar

iyo aRiarebuli. praqtikulad, umciresobebiT dasaxlebuli regionebi

adgilobrivi klanebis mier imarTeboda, romlebic valdebulni iyvnen mxari

SevardnaZisa da misi partiisaTvis daeWiraT. es mxardaWera arCevnebis dRes

mosaxleobis saarCevno ubnenze miyvaniTa da mmarTveli partiisaTvis xmebis

micemiT gamoixateboda. bunebrivia, aseT pirobebSi saxelmwifo politikis

dokumentebis Seqmnis arc saWiroeba arsebobda da arc sargebeli.

2003 wlis `vardebis revoluciis~ Semdeg axalma xelisuflebam,

gansakuTrebiT ki prezidentma mixeil saakaSvilma, aqtiurad daiwyo eTnikuri

umciresobebis Temis wamoweva. Tavis gamosvlebSi prezidenti xSirad xazgasmiT

aRniSnavs saqarTvelos mravaleTnikuri Semadgenlobisa da aqedan gamomdinare

udidesi potencialis Sesaxeb. simboluri JestebiT gamoirCeoda 2004 wlis

ianvarSi prezident saakaSvilis inauguraciis ceremoniali. is gamosvlisas

eTnikur jgufebs TavianT mSobliur enaze miesalma. saqarTvelos droSa

saqarTveloSi mcxovrebi sxvadsxva eTnikuri jgufebis nacionalur

tansacmelSi gamowyobilma bavSvebma erTad aRmarTes. prezidenti da

xelisuflebis warmomadgenlebi xSirad saubroben qarTul sazogadoebaSi

eTnikuri umciresobebis integraciis saWiroebaze da xazgasmiT aRniSnaven, rom

es asimilaciasa da sakuTari identurobis daviwyebas ar niuSnavs. axali

xelisufleba samoqalaqo nacionalizms aniWebs upiratesobas eTnikur

siamayesTan SedarebiT, rac tradiciulad aqamde dominirebda.

`vardebis revoluciis~ Semdeg institucionalur doneze Seiqmna

samoqalaqo integraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparati, raTa amiT

kidev erTxel yofiliyo xazgasmuli Tu ramdenad did mniSvnelobas aniWebs

axali xelisufleba saqarTveloSi umciresobebis mdgomareobis gaumjobesebas

da maT sazogadoebaSi integracias. saxelmwifo ministris kabinetis garda,

ministrebis doneze aseve Seiqmna samoqalaqo integraciisa da tolerantobis

sabWo, romlisEmadgenlobaSi samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebic

Sediodnen. am organos samoqalaqo integraciis strategiis/koncefciis da misi

ganxorcielebis samoqmedo gegmis SemuSaveba daevala.

samoqalaqo integraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparatma

arseboba 2008 wlis ianvarSi Sewyvita.

ukve ramdenime welia umciresobebis mimarT Tanmimdevruli politikis

SemuSaveba xelisuflebis dRis wesrigSi dgas. Miuxedavad imisa, rom arcerTi

srulyofili dokumenti ar aris jerjerobiT miRebuli, ramdenime

kanonproeqti da mosazreba ukve SemuSavda.

eTnikuri umciresobebis Sesaxeb CarCo konvenciis ratificirebis dros

parlamentis qmedeba mniSvnelovani signali iyo. konvencias 2000 wels moewera

xeli da ratificireba 2005 wels parlamentis dadgenilebiT ganxorcielda.

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos oficialurad arcerTi daTqma ar

52

Page 53: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

gaukeTebia, rogorc konvenciis samdivnos oficialur ver-gverdzea

miTiTebuli, dadgenilebis me-2 muxli gansxvavebul suraTs aCvenebs.

dadgenileba gansazRvravs, Tu ras niSnavs `erovnuli umciresoba~

saqarTveloSi – es termini, ganmartebis Tanaxmad, moicavs adamianTa jgufs,

romlebic arian saqarTvelos moqalaqeebi, romlebic gansxavdebian

mosaxleobis umravlesobisagan lingvisturi, kulturuli da eTnikuri

identurobis TvalsazrisiT, cxovroben saqarTvelos teritorize xangrZlivi

periodis ganmavlobaSi da saqarTvelos teritorize kompaqturad arian

dasaxlebuli. damatebiTi ganmartebebi exeba 10, 11.1, 11.3, 16, 18 da 30 muxlebs.

dadgenilebis me-3 muxli adgens, rom me-2 muxlSi gakeTebuli ganacxadi

ratifikaciis gadawyvetilebis `ganuyofel nawils~ warmoadgens, Tumca am

ukanaskneli ganacxadis kiTxvis niSnis qveS dayeneba advilad SeiZleba.

saqarTvelos kanonmdeblobiT, qveynis Sida kanonmdeblobasTan, maT Soris

parlamentis sakanonmdeblo aqtebTan, upiratesi iuridiuli Zala eniWeba

saerTaSoriso xelSekrulebebs, romlebzec saqarTvelos xeli aqvs mowerili.

radgan qarTul mxares raime daTqmebi da ganacxadebi oficialurad konvenciis

mimarT ar gamouTqvams, dadgenilebiT miRebuli ganmartebebi SeiZleba mxolod

Sida kanonmdeblobis nawilad CaiTvalos. magram vinaidan isini saerTaSoriso

samarTalTan modian winaaRmdegobaSi, konstituciurad maTi Zaladakargulad

cnoba unda moxdes. Sesabamisad, dadgenilebis Sinaarsi araviTari iuridiuli

Zalis mqone ar aris. am sferos eqspertebi Tvlian, rom es iyo parlamentis

mcdeloba, sul mcire daefiqsirebina da gaexmovanebina am sakiTxTan

dakavSirebiT sakuTari pozicia, Tumca aseTi ganacxadis daniSnuleba mainc

gaugebari rCeba.

parlamentSi momzadda kidev erTi dokumenti. adamianis uflebebis dacvisa

da samoqalaqo integraciis komitetis mier SemuSavebuli proeqti `erovnuli

umciresobebis dacvisa da integraciis koncefcia~. miuxedavad imisa, rom

dokumenti umciresobebis dacvasa da maTi keTildReobis xelSewyobas isaxavs

miznad, igi umciresobebis mimarT garkveuli sifrTxilis suliskveTebisgan

Tavisufali ar aris. koncefcia moiTxovs mkacrad iqnas daculi: saqarTvelos

teritoriuli xelSeuxebloba, umciresobebis mier qarTuli kanonmdeblobis

pativiscema, qveynis usafrTxoebisaTvis safrTxis Seuqmneloba da sxva. garda

amisa, umciresobebma gansakuTrebiT unda scen pativi qarTvel da afxaz xalxs,

istorias da tradiciebs, iseve rogorc sxva umciresobebs. dokumenti uaryofs

ZaldataniTi asimilaciis mcdelobebs, magram masSi aseve naTqvamia, rom

zogierT SemTxvbevebSi saxelmwifos aqvs ufleba, wvlili Seitanos

umciresobebis qarTul sazogadoebaSi integraciaSi. umciresobebs eqnebaT

TavianTi enis swavlis SesaZlebloba. qarTuli enis kargi codna maTi

integraciis `aucilebel winapirobad~ aris miCneuli. koncefcia aseve

gansazRvravs, rom umciresobebs aqvT maT Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis

procesSi monawileobis miRebis ufleba, Tumca, Zneli warmosadgenia,

arsebobdes sakiTxebi, romlebic umciresobebs, rogorc saqarTvelos

sazogadoebis Semadgenel nawils, ar Seexeba. rogorc am sakiTxSi garkveuli

pirebi aRniSnaven, savaraudod, aseTi mikerZoebuli midgomis gamoa, rom

koncefcia dRemde proeqtis saxiT rCeba da politikis SemuSavebis procesSi

aRniSnuli dokumenti, faqtobrivad, ugulebelyofilia.

wina xelisuflebasTan SedarebiT, saqarTvelos axlandeli xelisufleba

ufro metad aRiarebs erovnuli umciresobebis mimarT srulyofili politikis

SemuSavebis aucileblobas, Tumca, jerjerobiT xelSesaxebi Sedegi naklebad

Cans. dRemde saxelmwifos mxridan Tanmimdevruli da srulyofili politikis

Seqmnis uunaroba qarTuli sazogadoebis winaaRmdegobriv damokidebulebas

gamoxatavs. is srulad uWers mxars eTnikuri umciresobebis mimarT samarTlian

53

Page 54: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

damokidebulebas, magram mainc eWvis TvaliT uyurebs maT. es undobloba

mxolod umravlesobasTan ar asocirdeba. eWvebi orive mxares arsebobs.

warmatebuli integraciis (rac mosaxleobis yvela nawilisTvis da mTlianad

saxelmwifosTvisac momgebiani iqneba) erT-erTi sawyisi wertili swored am

eWvebis gafantva unda iyos.

integraciis procesi ar SeiZleba warmatebuli iyos im mtkivneuli

sakiTxebis gaTvaliswinebis gareSe, rasac umciresobebi samarTlianad ayeneben.

umciresobebis enobrivi problemebis gadasaWrelad sistematuri da

Tanmimdevruli midgoma unda iqnas gamoyenebuli. saxelmwifo valdebulia,

yvela moqalaqes adekvaturi SesaZleblobebi Seuqmnas saxelmwifo enis

Sesaswavlad da unda gadadgas qmediTi nabijebi am valdebulebis

Sesasruleblad. gacnobierebuli unda iyos, rom es mniSvnelovani winapirobaa

qveynis samoqalaqo da ekonomikur cxovrebaSi saqarTvelos mosaxeobis

mniSvnelovani nawilis aqtiurad CarTvisas. rogorc prezidenti saakaSvili

xSirad aRniSnavs umciresobebis Temaze saubrisas, saqarTvelos ar SeuZlia

Tavs ufleba misces, ar gamoiyenos is resursebi da perspeqtivebi, rac am

xalxs gaaCnia. es argumenti kargad unda iyos gaTavisebuli rogorc

saxelmwifos, ise umciresobebis mier. umciresobebsac unda ganemartoT, Tu ra

SesaZleblobebs moutanT maT mier saxelmwifo enis ukeT codna da maTi

mxridan qveynis cxovrebaSi aqtiuri monawileobis misaRebad ufro intensiui

Zalisxmeva. mxolod dialogisTvis saWiro Sesabamisi samuSao pirobebis Seqmnis

Semdeg aris SesaZlebeli, rom gaucxoebulma mosaxleobam gaiTavisos arsebuli

gansxvavebebi da msgavsebebi da Seqmnas WeSmaritad pluralisturi sazogadoeba.

aucilebelia, rom integraciis strategiis SemuSavebis procesSi Tavad

umciresobebi iyvnen CarTulni. miuxedavad imisa, rom am sakiTxze momuSave

ramdenime saxelmwifo struqtura arsebobs, isini, rogorc wesi, naklebad

efeqturebi arian. Cveulebriv, aseT formatSi umciresobebis jgufebic

Rebuloben monawileobas, magram ZiriTadad dedaqalaqSi moqmedi

arasamTavrobo organizaciebis saxiT. marTalia es organizaciebi/pirebi

procesis legitimuri monawileebi arian, magram isini TbilisSi da ufro

ganviTarebul adgilebSi muSaoben, ara aqvT saTanado SesaZleblobebi, rom

ufro intesniuri kavSirebi hqondeT regionebTan, raTa SeZlon

umciresobebisaTvis saWirboroto sakiTxebisa da interesebis efeqturad

warmoCena. Aucilebelia arsebuli meqanizmebis aqtiurad amoqmedeba, rom

regionuli interesebis gaTvaliswineba iyos uzrunvelyofili.

kidev erTi problema, romelic yuradRebas saWiroebs politikis

Tanmimdevrulobas ukavSirdeba. donorebis mier dafinansebulma proeqtebma,

romlebic saxelmwifo programebze adre daiwyo, axali SesaZleblobebi

Seqmnes, magram, rogorc wesi, isini wyvetili xasiaTisaa xolme (programebi

mxolod erTi an ori wlis ganmavlobaSi grZeldeba). grZelvadiani

pasuxismgebloba da Tanmimdevruli saqmianoba ki mdgradi da xelSesaxebi

Sedegebis uzrunvelsayofad aucilebelia.

54

Page 55: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. А. Русецкий, От этноцентризма к общенациональной идее, Тбилиси, 2000. 2. haagis rekomendaciebi erovnul umciresobaTa uflebebTan dakavSirebiT,

inter-eTnikur urTierTobaTa fondi, 1996 weli;

3. saqarTvelos mTavrobis pirveli angariSi erovnul umciresobaTa dacvis

Sesaxeb evropuli CarCo konvenciis 25-e muxlis pirveli paragrafis

Sesabamisad, 2007 weli;

4. saqarTvelos saxalxo damcvelis 2005, 2006, 2007 wlebis saangariSo

moxsenebebi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis

Sesaxeb;

5. http://www.coe.int/T/E/Human%5FRights/Minorities/ 6. http://www.parliament.ge/files/603_8080_187110_concepcia_en.pdf 7. http://www.coe.int/t/e/human_rights/minorities/Country_specific_eng.asp#P315_16467

reziume

saqarTvelos saxelmwifo politika eTnikuri umciresobebis mimarT

giorgi maduaSvili

naSromSi ganxilulia eTnikuri umciresobebisadmi saqarTvelos

saxelmwifoebrivi midgomis sakiTxi. SedarebiTi analizisaTvis naSromSi

saubaria rogorc axlandel saxelmwifo politikaze am sakiTxTan mimarTebaSi,

ise wina mmarTvelobebis dros arsebul mdgomareobaze.

SUMMARY

STATE POLICY TOWARDS THE ETHNIC MINORITYS

GIORGI MADUASHVILI

In the work it is discussed state policy towards the ethnic minority. For the comparative analyze in the article it is considered not only nowadays policy, but also the policy that was realized by former government.

РЕЗЮМЕ

ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПОЛИТИКА ГРУЗИИ В ОТНОШЕНИИ

ЭТНИЧЕСКИХ МЕНЪШЕНСТВ

ГИОРГИ МАДУАШВИЛИ

Втруде рассмотрен вопрос государственного подхода Грузии к этническим менъшенствам. Для сравнителъного анализа в работе идёт речъ как о настоящей государственной политике по отношению к этому вопросу, так и существующем положении при предыдущих правлениях.

55

Page 56: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

brZanebis an gankargulebis Sesruleba, rogorc pasuxismgeblobis gamomricxveli garemoeba

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT

TaTia doliZe

saqarTvelos teqnikuri universitetis samarTlis magistri

bralis gamomricxvel garemoebad iTvleba savaldebulo brZanebis an

gankargulebis Sesruleba. zogadad, cxovrebaSi brZaneba SeiZleba iyos

savaldebulo da arasavaldebuloc. arasavaldebulo brZanebaa iseTi sityvieri

an werilobiTi mimarTva vinmesaTvis, romelsac iZleva arauflebamosili piri,

ese igi is, vinc am brZanebis gacemis uflebamosilebiT ar aris aRWurvili.

aseT SemTxvevaSi brZaneba aris waqezebis forma.

zemoT aRwerili brZaneba ar eqvemdebareba sisxlis samarTlis kodeqsis 37-

e muxlis regulirebas, vinaidan xsenebuli muxlisaTvis aqtualuria mxolod

savaldebulo brZaneba.

brZanebis Sesrulebis sakiTxebi ufro xSirad gvxvdeba samxedro

mosamsaxureebSi - gasamxedroebuli organoebis sistemaSi. jer kidev sabWoTa

kavSiris SeiaraRebuli Zalebis sadisciplino wesdebis me-7 muxlSi ewera

,,ufrosis brZaneba kanonia xelqveiTisaTvis. brZaneba unda Sesruldes

usityvod, zustad da vadaSi.” aseTi imperatiuli moTxovna brZanebis

Sesrulebisa, sakmaod mZime mdgomareobaSi ayenebs samxedros da mniSvnelovnad

zRudavs misi Seracxvis unars. xelqveiTs, gansakuTrebiT sabrZolo viTarebaSi,

evaleba usityvod daemorCilos ufrosis brZanebas da aRasrulos is. aseTia

jaris cxovrebis wesi. sxvagvarad, SeiaraRebuli Zalebis saqmianoba Tavis

disciplinirebul saxes dakargavs da jari xalxis uwesrigo masas

daemsgavseba.

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis adgens, rom sisxlissamarTleb-

rivi pasuxismgebloba ar daekisreba mas, vinc savaldebulo brZanebis an

gankargulebis Sesrulebisas daaziana samarTlebrivi sikeTe. aseTi zianisaTvis

sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba daekisreba imas, vinc gasca

danaSaulebrivi brZaneba. Tu pirma Seasrula winaswari SecnobiT

danaSaulebrivi brZaneba, mas sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba

daekisreba saerTo wesiT.

brZaneba an gankarguleba, realurad, xelmZRvanelis nebis gamovlinebaa.

brZaneba (gankarguleba) aris kanonze an kanonqvemdebare aqtze damyarebuli

uflebamosili piris (xelmZRvanelis) savaldebulo moTxovna, romelic

xelqveiTs avaldebulebs Seasrulos garkveuli moqmedeba. rogorc zemoT

avRniSneT brZaneba SeiZleba iyos zepiri an werilobiTi, magram calkeul

sakiTxebze (magaliTad safinanso, sakadro da sxv) savaldebulo wesiT.

brZaneba mxolod im SemTvevaSia savaldebulo Sesasruleblad, Tu igi

aris kanonieri, gacemulia uflebamosili piris mier da akmayofilebis yvela

samarTlebriv moTxovnas. brZanebis kanonierebis rekvizitebia:

• gacemulia uflebamosili piris mier misdami daqvemdebarebuli piris

mimarT;

• ar scildeba brZanebis gamcemi subieqtis uflebamosilebis farglebs;

• ar Seicavs raime aSkara danaSaulebriv moTxovnas;

• gacemulia saTanado formaluri moTxovnebis dacviT, Tu aseTi

moTxovnebi dawesebulia brZanebisaTvis.

56

Page 57: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Tu savaldevulo brZanebis an gankargulebis Sesrulebas mohyva sisxlis

samarTlis kanoniT daculi samarTlebivi sikeTis xelyofa, am zianisaTvis

sisxlissamarTlebisi pasuxismgebloba daekisreba am brZanebis an gankargule-

bis gamcems, xolo rac Seexeba brZanebis uSualo Semsrulebels, is ase

vTqvaT e.w. ,,cocxali iaraRia” braZanebis gamcemis xelSi, Sesabamisad brZanebis

Semsrulebeli Tavisufldeba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan.

brZanebis gamcemi am SemTxvevaSi aris SualobiTi amsrulebeli. amgvari

daskvnis gakeTebis safuZvels gvaZlevs sisxlis samarTlis kodeqsis 22-e

muxli, romelic gan-martavs Semdegs: ,,.....is vinc danaSauli Caidina sxva iseTi

piris meSveobiT, romelsac am kodeqsis mixedviT asakis, Seuracxaobis an sxva

garemoebis gamo ar SeiZleba daekisros sisxlis-samarTlebrivi pasuxismgeblo-

ba.” cxadia, es im SemTxvevaSi Tu brZanebis Semsrulebeli ar acnobierebda,

rom asrulebda danaSaulebriv brZanebas.

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 37-e muxlis samar-Tlebrivi

analizi cxadyofs, rom imisaTvis raTa piri am bralis gamomricxveli

garemoebis safuZvelze gaTavisufldes sisxlissamarTlebrivi

pasuxismgeblobisagan, qmedeba unda akmayofilebdes Semdeg pirobebs:

• brZaneba (gankarguleba) unda iyos kanonieri. saqme imaSia, rom zogadad

aRiarebulia, rom ukanono brZaneba ar unda Sesruldes. Tu ukanono

brZanebis Sesrulebisas daziandeba samarTlebrivi sikeTe, sruli

pasuxismgebloba am zianisaTvis ekisreba brZanebis gamcems;

• brZanebis (gankargulebis) Semsrulebels ar unda hqondes gacnobiere-

buli, brZanebis (gankargulebis) ukanonoba anu mas ar unda hqondes

marTlwinaaRm,degobis Segneba. winaaRmdeg SemTxvevaSi Semsrulebeli

pasuxs agebs saerTo wesiT. aRniSvnis Rirsia is faqtic, rom imdenad

ramdenadac brZanebis (gankargulebis) Semsrulebeli aris xelqveiTi

sasamarTlom SeiZleba gaiTvaliswinos es faqti da sasjeli

Seumsubuqso mas.

ufro swori iqneba Tu vityviT, rom brZanebis (gankargulebis) Sesruleba

aris Cvens mier zemoT ganxiluli iuridiuli Secdomis specialuri saxe.

iuridiuli Secdomis SemTxvevaSic piri sCadis sisxlis samarTlis kodeqsis

kerZo nawiliT gaTvaliswinebul iseT qmedebas ise rom ar icis rom es qmedeba

danaSaulebrivrivia da piris amgvari mcdari damokidebuleba mis mier

Cadenili qmedebis mimarT garkveuli garemoebebis gamo aris misatevebeli.

TvalsaCinoebisaTvis ganvixiloT brZanebis (gankargulebis) Sesrulebis

praqtikuli magaliTi:

• generlma farqosaZem oficer sikinWilaSvils ubrZana moekla

moiswrafiSvili TiTqosda imis gamo, rom igi ruseTis

specsamsaxurebis jaSuSi iyo. sinamdvileSi, general farqosaZes

moiswrafiSvilisagan sesxis saxiT didi odenobiT Tanxa hqonda

aRebuli da pirad intere-sebi amoZravebda. oficerma Seasrula

generlis brZaneba. daisjeba Tu ara sikinWilaSvili?

oficeri sikinWilaSvili ar daisjeba mis mier Cadenili qmedebis

arabraleulobis gamo. Sesabamisad, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 28-

e muxlis safuZvelze, mis mimarT sisxlissamarTlebrivi devna ar unda daiwyos

xolo dawyebuli devna unda Sewydes.

ganvixiloT kidev igive magaliTi sxva SinaarsiT:

• generlma farqosaZem oficer sikinWilaSvils ubrZana moekla

moiswrafiSvili TiTqosda imis gamo, rom igi ruseTis

specsamsaxurebis jaSuSi iyo. sinamdvileSi gene-ral farqosaZes

moiswrafiSvilisagan sesxis saxiT didi odenobiT Tanxa hqonda

57

Page 58: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

aRebuli da pirad interesebi amoZravebda. oficeri sikinWilaSvili

amis Sesaxeb informirebuli iyo, magram miuxedavad amisa, igi mainc

daemorCila generlis brZanebas da cecxlasasroli iaraRidan

gasroliT mokla moiswrafiSvili. daisjeba Tu ara oficeri?

am SemTxvevaSi oficeri daisjeba saerTo wesiT, rogorc danaSaulis

amsrulebeli, xolo generals sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba daekis-

reba danaSaulis waqezebisaTvis, radgan sisxlis samarTlis kodeqsis ganxilu-

li muxli pirdapir gamoricxavs sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobisagan

gaTavisuflebas, winaswari SecnobiT danaSaulebrivi brZanebis Sesrulebis

SemTxvevaSi.

daaxloebiT aseTia bralis gamomricxveli am garemoebis zogadi daxasi-

aTeba. unda aRiniSnos isic, rom sasurvelia gasamxedroebuli organoebis (amu

im struqturebSi sadac brZanebis gacema yoveldRiur da sistematiur xasiaTs

atarebs) TanamSromlebs sruli da amomwuravi informacia hqondeT bralis

gamomricxveli am garemoebis Sesaxeb, rac vfiqrobT, rom mTel rig SemTxve-

vebSi Tavidan agvacilebs danaSauls. aqve gvinda davZinoT isic, rom kargi iq-

neboda sisxlis samarTlis kodeqsis 37-e muxlis Semadgenloba iTvaliswineb-

des miTiTebas imis Sesaxebac, rom aravinaa valdebuli Seasrulos danaSauleb-

rivi brZaneba, raTa piri romelsac xelmZRvaneli avaldebulebs danaSauleb-

rivi brZanebis Sesrulebas, sruli TavdajerebulobiTa da kanonis safuZvelze

gaxdes uflebamosili uari Tqvas brZanebis Sesrulebaze.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Tbilisi, 2008;

2. merab turava, sisxlis samarTali (zogadi nawili) Tbilisi 2006;

3. oTar gamyreliZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba,

Tbilisi 2005;

4. Tamaz donjaSvili, saqarTvelos sisxlis samarTali (zogadi nawili),

Tbilisi 2002 w;

58

Page 59: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

brZanebis an gankargulebis Sesruleba, rogorc pasuxismgeblobis gamomricxveli garemoeba

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT

TaTia doliZe

naSromSi warmodgenilia brZanebis an gankargulebis Sesrulebis, rogorc

bralis gamomricxveli garemoebis, sakanonmdeblo da praqtikuli daxasiaTeba.

aseve mocemulia rekomendaciebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

SUMMARY

Execution of commands or orders, as an excluding circumstances of responsibility, according the criminal code of Georgia

Tatia Dolidze

In this work it is presented legislative and practical feature finishing commands or orders, as value

of circumstances, excepting fault. There also it is given the recommendation concerning this question.

РЕЗЮМЕ

Выполнение команд или распоряжении, как обстоятельства исключения ответственности, согласно уголовному кодексу Грузии

Татиа Долидзе

В этой работе представлен законодательная и практическая особенность выполнении

командовании или распоряжении, как значение обстоятельств, исключая вину. В работе также представлен рекомендация относительно этого вопроса.

59

Page 60: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

АНАЛИЗ ОТНОСИТЕЛЬНЫХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ФИНАНСОВОЙ УСТОЙЧИВОСТИ

НИНО ЦОМАИА

МАГИСТР ФАКУЛЬТЕТА ИНФОРМАТИКИ И СИСТЕМ УПРАВЛЕНИЯ

ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА

Показатели этого анализа позволяют получить некоторые ответы на вопросы, имеющие отношение к системе финансирования деятельности фирмы, в частности: (1) какова структура источников финансирования; (2) способна ли фирма поддерживать такую структуру; (3) какие изменения в системе финансирования имели место в отчетном периоде; (4) соответствуют ли друг другу сложившаяся и целевая структуры источников? Акцент в блоке делается на оценку роли долгосрочных источников и соотношение различных их видов.

Под финансовой устойчивостью понимается способность предприятия поддерживать целевую структуру источников финансирования. Как известно, в балансе обособлены три вида источников: собственный капитал, заемный капитал, краткосрочная кредиторская задолженность.

С позиции долгосрочной перспективы и само предприятие, и любые заинтересованные в его деятельности лица должны отслеживать, во-первых, состояние структуры источников финансирования и происходящие в ней изменения и, во-вторых, способность предприятия поддерживать эту структуру. Соответственно в данном блоке формируются две группы показателей, называемых условно коэффициентами капитализации и коэффициентами покрытия.

В группе коэффициентов капитализации выделяют прежде всего соотношение собственных и заемных средств и их доли в валюте баланса. Однако эти показатели дают лишь общую оценку финансовой устойчивости и применяются в рамках экспресс-анализа. Для более детальной характеристики этой стороны деятельности компании в мировой и отечественной учетно-аналитической практике разработана система показателей. В частности, это: соотношение капитализированных (т.е. направленных на капитальные вложения и долгосрочные финансовые вложения) и собственных оборотных средств, темпы накопления собственных средств, соотношение краткосрочных и долгосрочных обязательств. Охарактеризуем наиболее известные из этой совокупности показатели.

Прежде всего, необходимо сформулировать условия, в которых приводимые ниже счетные алгоритмы реализуемы.Наибольшее распространение получили два варианта, когда для расчетов используются собственно данные: (а) о всех источниках; (б) о долгосрочных источниках.

В первом случае рассчитывают коэффициенты, характеризующие долю собственного капитала, заемного капитала и долгосрочных источников в общей сумме источников финансирования, т.е. в оценке учитываются все статьи пассива баланса. Здесь неявно предполагается, что активы и отдельные источники не сопоставляются между собой, то есть любой источник в принципе может рассматриваться как источник покрытия любого актива; важно не соотнесение каких-то активов и источников, а общая характеристика финансовой структуры предприятия. Иными словами, анализируется структура источников баланса-нетто, в основе которого лежит следующее балансовое уравнение: LTA + CA = E + LTD + CL, (1.1)

где LTA – внеоборотные активы; CA – оборотные активы; E – собственный капитал; LTD – долгосрочные заемные средства; CL – краткосрочные пассивы.

60

Page 61: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Именно уравнение (1.1) и заложено в основу баланса, действующего настоящее время, а его составные элементы – это итоги по разделам. Для менеджеров этот баланс чрезвычайно удобен, т. к. позволяет видеть активы, которыми они управляют.

Во втором случае ограничиваются анализом структуры капитала компании, под которым понимают лишь долгосрочные источники финансирования (собственные и заемные). Таким образом, предполагается, что оборотные активы служат обеспечением краткосрочной кредиторской задолженности независимо от того, имеет эта задолженность финансовый или нефинансовый характер. Здесь речь идет об анализе пассива аналитического баланса, имеющего следующее представление:

LTA + (CA - CL) = E + LTD (1.2) Баланс с данным балансовым уравнением ориентирован прежде всего на инвесторов, т.е. собственников и лендеров – они видят стоимостную оценку имущества, которое в известном смысле им принадлежит.

Таким образом, в зависимости от того, какой аналитический баланс принимается во внимание, меняется совокупная величина авансированных в предприятие средств (правая часть соответствующего балансового уравнения), а следовательно, меняются значения отдельных показателей, например, доля собственного капитала в сумме источников. Эту особенность методик анализа необходимо иметь в виду, в частности, при межхозяйственных сопоставлениях; иными словами, нужно отдавать себе отчет в том, какие источники подвергаются анализу: все источники, источники средств финансового характера или долгосрочные источники средств.

Коэффициент концентрации собственного капитала. Характеризует долю собственности владельцев предприятия в общей сумме средств, авансированных в его деятельность:

Ker = Собственный капитал / Всего источников средств = E / FR, (1.3) где FR – общая сумма источников средств (долгосрочных и краткосрочных), т.е. итог

баланса. Чем выше значение этого коэффициента, тем более финансово устойчиво, стабильно и

независимо от внешних кредиторов предприятие. Дополнением к этому показателю является коэффициент концентрации привлеченных средств – их сумма равна 1 (или 100%). Kdr = Привлеченные средства / Всего источников средств = (LTD + CL) / FR (1.4)

Коэффициент финансовой зависимости. Является обратным к коэффициенту концентрации собственного капитала. Рост этого показателя в динамике означает увеличение доли заемных средств в финансировании предприятия. Если его значение снижается до 1 (или 100%), это означает, что владельцы полностью финансируют свое предприятие. Интерпретация показателя проста и наглядна: его значение, равное 1.25, означает, что в каждом 1.25 лари., вложенном в активы предприятия, 25 тетри заемные. На первый взгляд коэффициент выглядит достаточно неуклюже – целое относится к части. Тем не менее этот показатель очень широко используется на практике.

Коэффициенты структуры долгосрочных источников финансирования. Эти коэффициенты рассчитываются исходя из балансового уравнения (9.3.2), иными словами, в данном случае в расчет принимают лишь долгосрочные источники средств (капитализированные источники). Сюда входят два взаимодополняющих показателя: коэффициент финансовой независимости капитализированных источников (Kdc) и коэффициент финансовой независимости капитализированных источников (Kec), исчисляемые соответственно по формулам: Kdc = Долгосрочные обязательства / (Собственный капитал + Долгосрочные обязательства) = LTD / (E + LTD) (1.5.) Kec = Собственный капитал / (Собственный капитал + Долгосрочные обязательства) = E / (E + LTD) (1.6.)

Очевидно, что сумма этих показателей равна единице. Рост коэффициента Kdc в динамике является в определенном смысле негативной тенденцией, означая, что с позиции

61

Page 62: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

долгосрочной перспективы предприятие все сильнее и сильнее зависит от внешних инвесторов.

В предприятие с высокой долей собственного капитала кредиторы вкладывают свои средства более охотно, поскольку такое предприятие характеризуется существенной финансовой независимостью и, следовательно, с большей вероятностью может погасить свои долги за счет собственных средств. В этой связи следует отметить два обстоятельства. Во-первых, очевидно, что финансово независимых (от внешних инвесторов и кредиторов) компаний в полном смысле этого слова практически не существует. Во-вторых, трактовка степени финансовой независимости фирмы и позитивности изменений в структуре ее источников может существенно варьировать в различных странах. Смысл этого утверждения в том, что появление в структуре источников крупного долгосрочного кредита свидетельствует, с одной стороны, о положительной репутации фирмы в бизнес-обществе, поскольку банк, по определению весьма осторожная структура в плане размещения своих средств, счел возможным профинансировать фирму, полагаясь, видимо, на ее потенциальную финансовую устойчивость.

Уровень финансового левериджа. Этот коэффициент считается одной из основных характеристик финансовой устойчивости предприятия. Известны различные алгоритмы его расчета; наиболее широко применяется следующий: Kbl = Долгосрочные заемные средства / Собственный капитал (балансовая оценка) = LTD / E (1.7.)

Экономическая интерпретация показателя очевидна: сколько ларов заемного капитала приходится на один лар собственных средств. Чем выше значение уровня финансового левериджа, тем выше риск, ассоциируемый с данной компанией, и ниже ее резервный заемный капитал.

В приведенной формуле использованы балансовые оценки. Однако возможен и другой подход, суть которого заключается в следующем.

В терминах рынка собственный капитал оценивается через рыночную капитализацию, структурно состоящую из трех компонентов (чистые активы фирмы в рыночной оценке, внутрифирменный гудвилл и ожидания перспективности бизнеса) и численно равную совокупной рыночной цене акций фирмы.

Поскольку в балансе отражается лишь первый компонент, то переход в формуле (1.7.) к рыночным оценкам с очевидностью приведет к снижению уровня финансового левериджа. Кроме того, в условиях инфляции, которая чаще всего имеет место в экономике, рыночные оценки активов выше их себестоимости, и это тоже скажется на оценке финансовой зависимости фирмы. Иными словами, в случае существенного расхождения учетных и рыночных оценок более достоверную картину в отношении финансовой зависимости и резервного заемного потенциала дает рыночный уровень финансового левериджа, исчисляемый по формуле: Km = Долгосрочные заемные средства / Рыночная капитализация = LTD / MV (1.8.) Коэффициенты капитализации, характеризующие структуру долгосрочных пассивов логично дополняются показателями второй группы, называемыми коэффициентами покрытия и позволяющими сделать оценку того, в состоянии ли компания поддерживать сложившуюся структуру источников средств. Привлечение заемных средств связано с бременем постоянных финансовых расходов, которые должны по крайней мере покрываться текущим доходом.

В отечественной отчетности последних лет постоянные финансовые расходы в части процентов по займам и кредитам формально выделены в отдельную статью в отчете о прибылях и убытках. Эти расходы должны сопоставляться с прибылью до вычета процентов и налогов; соответствующий показатель носит название коэффициента обеспеченности процентов к уплате (TIE)

TIE = Прибыль до вычета процентов и налогов / Проценты к уплате (1.9.)

Очевидно, что значение TIE должно больше единицы, в противном случае фирма не сможет в полном объеме рассчитаться с внешними инвесторами по текущим обязательствам. Если в знаменателе к расходам по уплате процентов добавить расходы по долгосрочной

62

Page 63: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

аренде, то соответствующий показатель носит коэффициента покрытия постоянных финансовых расходов (FCC) FCC = Прибыль до вычета процентов и налогов / (Проценты к уплате + Расходы по финансовой аренде) (1.10)

Снижение величины значений коэффициентов TIE и FCC свидетельствует о повышении степень финансового риска.

Рис1. Классификация показателей оценки финансовой устойчивости торговой фирмы.

Показатели оценки финансовой устойчивости фирмы

Коэффициенты капитализации (дают представление о структуре источников финансирования

фирмы)

Коэффициенты покрытия (позволяют делать суждения о спосбности поддержания сложившейся структуры

источников)

1. Коэффициент концентрации собственного капитала. 2. Коэффициент концентрации привлеченных средств. 3. Коэффициент финансовой независимости (общий). 4. Коэффициент финансовой независимости капитализировнных истоников. 5. Уровень финансового левериджа балансовый. 6. Уровень финансового леериджа рыночный.

1. Коэффициент обеспеченности процентов к уплате. 2. Коэффициент покрытия постоянных финансовых расходов.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Бланк И. А. Основы финансового менеджмента. – М.: Ника-Центр, 2004. 2. Банк В. Р., Тараскина А. В. Финансовый анализ. – М.: Издательство Проспект, 2005. 3. Ковалев В. В. Анализ финансовой отчетности (основы балансоведения). – М.: Издательство

Проспект, 2004. 4. Ковалев Вит. В. Финансы предприятий. – М.: Издательство Проспект, 2004. 5. Лиференко Г.Н. Финансовый анализ предприятий. – М.: Экзамен, 2005. 6. Финансовая устойчивость предприятия: оценка и принятие решений. // Крейнина М. Н.

Финансовый менеджмент. 2001. № 2. 7. Шеремет А. Д., Негашев Е. В. Методика финансового анализа деятельности коммерческих

организаций. – М.: ИНФРА-М, 2005.

63

Page 64: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

Анализ относительных показателей финансовой устойчивости

Нино Цомаиа

В данной статье рассмотрен анализ относительных показателей финансовой устойчивости, и всвязи с этим выделяются, описываются и анализируются две группы показателей, называемые условно коэффициентами капитализации и коэффициентами покрытия. И на основе анализа выше приведённых коэффициентов, в конце статьи приведена классификация показателей оценки финансовой устойчивости торговой фирмы.

reziume

finansuri stabilobis meorexarisxovani maCveneblebis analizi

nino comaia

mocemul naSromSi ganxilulia finansuri stabilobis meorexarisxovani

maCveneblebis analizi, da amasTan dakavSirebiT gamoiyofa, ganixileba da

ganaanalizda maCveneblebis 2 jgufi – kapitalizaciis koeficienti da

dafarvis koeficienti. da naSromis bolos moyvanilia firmis finansuri

mgonareobis Sefasebis maCveneblebis klasifikacia Zemoxsenebuli

koeficientebis analizis safuZvelze.

SUMMARY

The analysis of relative parameters of financial stability

Nino Tsomaia

In given clause the analysis of relative parameters of financial stability and in this connection two groups of parameters named conditionally in factors of capitalization and factors of a covering are allocated, described and analyzed is considered. And on the basis of the analysis above the resulted factors, in the end of clause classification of parameters of an estimation of financial stability of trading firm is resulted.

64

Page 65: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Кинетика осаждения палладия на полупроводниковых соединениях группы А3В5

Э.Г. Грдзелишвили

Доктор технических наук, Тбилисский Государственный Университет им.И.Джавахишвили

Н.А.Джварелия

Ассоциированный профессор Грузинского Технического Университета

Р.В.Шеклашвили

Ассоциированный профессор Грузинского Технического Университета

Н.Я.Бучукури

Ассистент-профессор Грузинского Технического Университета

Процессы покрытия различных материалов металлами получили большое распространение

в технологии машиностроения, приборостроения, авиа-космической техники, микроэлектроники,

электроники и других отраслей промышленности. [1-2]. Различными методами проведены

систематические исследования механизма и кинетики активирования материалов различной

природы. [3-7].

Для понимания природы процесса активирования полупроводниковых соединений группы

А3В5, представляются весьма существенными полученные данные о прочности связи ионов

палладия с поверхностью адсорбена.

Были проведены исследования по определению кинетических параметров в реакции

осаждения палладия на полупроводниковые соединения группы А3В5. Процесс осуществлялся

по реакции

222 4222 OHClPdOHPdCl ++→+

Исследования проводились на лабораторной установке при атмосферном давлении.

Толщина палладия определялась оптическим методом на приборе “БИОЛАН“,а определение

металлического палладия происходило весовым методом [8] на полупроводниковых

соединениях группы А3 В5 , площадью 4 см2 , в растворе № 4 ,представленный на рис 1. Оценка

металлического покрытия проводилась взвешиванием на аналитических весах с последующим

вычислением по формуле

γ⋅104= H⋅d⋅Sобщ. ( 1)

65

Page 66: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

где γ - разница в весах, гр; H - толщина покрытия , мк ; d - удельный вес палладия = 11,34

гр/см2; Sобщ.- общая площадь пластины п/п, см2.

Рис.1

Рис. 1 Зависимость толщины покрытия на полупроводниках группы

А3В5 при концентрациях палладия в растворе мг/л от времени осаждения

1-100; 3-300; 2-200; 4-400;

На рис.1 представлена зависимость веса металлического палладия от времени осаждения и

данные о зависимости скорости реакции от времени осаждения палладия на полупроводниках

группы А3В5 при различных начальных концентрациях компонентов Из рисунка видно, что

повышение концентрации палладия в растворе и время осаждения в процессе активирования

повышает толщину покрытия палладия на полупроводниках группы А3В5. Порядок реакции по

PdCl2, H2O, Pd, HCl, O2 определены методом Вант-Гоффа по формуле:

21

21

lglglglg

CCVVn

−−

= (2)

где V1 и V2 скорости реакций при различных С1 и С2 концентрациях исследуемых компонентов.

Скорость реакции рассчитывали по уравнению:

66

Page 67: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

12/3,2

−=− rсммгSrPTA

ddC α

τ (3)

где А- концентрация двуххлористого палладия в исходном растворе, в дол ед;

α - степень осаждения палладия; Т – температура реакционной зоны, К;

Р – атмосферное давление, Па; 2,3 – кубический коэффициент палладия;

r – время реакции, ч-1; S – площадь для активирования – см2;

Данные о зависимости скорости осаждения палладия на полупроводниках группы А3В5 от

исходных содержаний PdCl2, H2O, Pd, HCl O2 в смеси раствора и результаты расчета порядка

реакции даны в таблице 1.

Как видно из таблицы, при увеличении начальной концентрации двуххлористого палладия и

соляной кислоты в растворе соответственно увеличивается скорость реакции и порядок по PdCl2,

равен 0,7, а по HCl -0,1

Увеличение начальной концентрации Pd и О2 не меняет скорость процесса, следовательно,

порядок нулевой. Увеличение же начальной концентрации H2O уменьшает скорость процесса и

порядок по H2O минус 1.

Скорость реакции можно описать формулой:

[ ] [ ] [ ])()()() 22221 OHClPdKOHPdClKdrdC qpmn

−=− − (4)

где К1 и К2 - константы скорости прямой и обратной реакции [PdCl2], [H2O], [Pd], [HCl],

[O2] – текущие концентрации соответствующих компонентов (в долях единицы).

Результаты определения порядка реакции по PdCl2, H2O

таблица 1

Состав сме-

си раствора,

мг/л

Cкорость реакции (мг/см2)

при осаждении (r-1)

Порядок реакции по Темпера

-тура,

К

PdC

l 2

HC

l

3600

7200

1080

0

1440

0

1800

0

PdC

l 2

H2O

Pd

HC

l

O2

100

2

0.0395

0,0176

0,0117

0,0088

0,0070

0,7

200

4

0,0125

0,0628

0,0421

0,0418

0,0129

-1

300

6

0,4592

0,2296

0,153

0,1154

0,0791

0

0,1

303-333

400

8

1,6713

0,8356

0,5571

0,4178

0,33426

0

67

Page 68: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Концентрация палладия и кислорода не влияет на ход процесса активирования

полупроводника группы А3В5, соответсвенно, уравнение (4) примет следующий вид:

[ ] [ ] [ ] 1,02

12

7.021 HClKOHPdClK

drdC

−=− − (5)

Суммарный порядок реакции

2,0=++= qnmz (6)

После преобразования уравнений (5) получим:

[ ] )()()()1(21 aabacaPdClKdrdC qnmz µ−−−=− (7)

где а – степени осаждения палладия (в долях единицы);

PdCl2 – начальная коцентрация раствора (в долях единицы);

b – отношение начальных концентраций Pd, HCl и O2 к начальной концентрации PdCl2; )(aµ -

множитель, учитывающий обратную реакцию.

Были проведены исследования при температурном интервале 303-333К время осаждения

палладия 3600час-1. По экспериментальным данным с использованием уравнения (7) были

рассчитаны константы скорости, представленные в таблице 2. По данным таблицы 2

определяли температурную зависимость скорости осаждения палладия на полупроводниках

группы А3В5, которая в интервале температур 303-333 К вычисляется по уравнению Аррениуса:

RTE

lKK−

= 0 (8)

Для определения и 0K E при различных темературах была составлена система уравнений:

nn

KBT

A

KBT

A

KBT

A

ln1

ln1

ln1

22

11

=+

=+

=+

(9)

где , 0ln KA =RTEB −= .

68

Page 69: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Кинетические данные

таблица 2

Константа скорости К 105

Температура,

К

Время

реакции,

час-1

Толщина

палладия на

п/п, микр.

Скорость

реакции,

мг/см2час-1 эксп расч.

303 3600 0,1 0,0395 1,80 1,76

313 3600 0,17 0,0125 3,40 3,49

323 3600 0,2 0,0459 6,50 6,63

333 3600 0,25 0,1671 1,24 12,1

Так как число неизвестных равно двум, система нормальных уравнений будет следующей:

HFBLAEDBCA

=+=+

С учетом того, что С=N

=

=

=

=

=

=

=

=

N

ii

i

N

i i

N

ii

N

i i

KT

H

TF

KE

TD

1

1

2

1

1

)ln1(

)1(

ln

1

(10)

Система уравнений примет следующий вид:

∑∑ =−=

KTR

EKNN

iln1ln

10 ∑ ∑ ∑

= =

=−N

i

N

i

N

ii K

TTREK

1 1

20 )ln1()1()(ln (11)

В результате компьютерной обработки этой системы были получены следующие значения

К0= 35419; Е = 53967,3 Дж/ моль; Р=6491. Зависимость константы скорости реакции от

температуры будет иметь вид:

)5396

(exp35419 RTK

−⋅= (12)

Достоверность выведенного уравнения, как видно из таблицы 2 хорошо подтверждается

сопоставлением расчетных и экспериментальных данных. Таким образом, на основании

проведенного исследования приведены кинетические параметры процесса активирования

поверхности полупроводниковых соединений группы А3В5 палладием. Величина энергии

активации указывает на протекание процесса в диффузионной области.

69

Page 70: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

рис.2

Рис. 2 Графическое изображение логарифма константы скорости реакции

в зависимости от обратной температуры

Графическое изображение логарифма константы скорости реакции в зависимости от

обратной температуры (1/Т) показывает (рис. 2), что точки укладываются на прямую. Это

свидетельствует о том, что в интервале 303-333 К процесс осаждения палладия на

полупроводниковые соединения группы А3В5 и тем самым образование палладия кислотного

металла протекает в одной и той же области.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Кочергин С.М., Самойлов М.И. Краткий курс физической химии. М., Высшая школа 1978, с. 312.

2. Позин М.Е., Зинчук Р.Ю. Физико-химические основы неорганической технологии. Л., Химия, 1985, стр.89

3. Khoperia T.N. Zedginidze T.I. Tabatadze T.J., Formation of microvircuits in microelectronics by Electroless deposition. Electrochimica acta, Oxford, 42, pp.3049-3055 (1997).

4. Khoperia T.N. Zedginidze T.. Tabatadze T.J. The development of the new direction of submicron thechnology for ULSI and subsitution of Au and Ag, proceedings of the international Conference Micro Mat. Berlin, pp. 818-820)

5. Еремин Е.Н.Основы химической технологии.М.: Высшая школа, 1974, с.341. 6. Братинайдер С., Кавецкий В.,Денко Я.,Марцинковский Р. Общие основы химической

технологии .Л.: Химия, 1977, с.503. 7. Карапетьянц М.Х.Введение в теорию химических процессов. М.: Высшая школа, 1975,

с.319. 8. Г.Шарло. Методы аналитической химии. М. 1969, с.942

70

Page 71: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

Кинетика процесса осаждения палладия на полупроводниках типа А3В5

Э. Грдзелишвили, Н. Джварелия, Р. Шеклашвили, Н. Бучукури

Вычислены скорости реакции процесса осаждения палладия и порядки реакции по хлориду

палладия, соляной кислоте, воде, кислороду и палладию. Установлено, что порядок реакции по хлориду палладия равен 0,7, соляной кислоте 0,1,

палладию и кислороду –нулевой. По экспериментальным данным рассчитаны значения Ко и Е. Величина энергии активации

указывает на то, что процесс протекает в диффузионной области

reziume

paladiumis dafenis procesis kinetika А3 В5 tipis naxevargamtarebze

eleonora grZeliSvili, nino jvarelia, roland SeylaSvili, nunu buCukuri

gamoTvlilia paladiumis dafenis procesis reaqciis siCqareebi da

reaqciis rigebi paladiumis qloridis, marilmJavas, wylis, Jangbadis da

paladiumis mimarT.

dadgenilia, rom reaqciis rigi paladiumis qloridisaTvis tolia 0.7 – sa,

marilmJavasTvis – 0.1, paladiumisaTvis da JangbadisaTvis – nulovani.

eqsperimentuli monacemebis safuZvelze gamoTvlilia, �0 da �

mniSvnelobebi. aqtivaciis energiis mniSvneloba miuTiTebs imaze, rom procesi

mimdinareobs difuzur areSi.

SUMMARY

Kinetic process of a covering by a palladium of type А3 В5 of semiconductors

Eleonora Grdzelishvili, Nino Jvarelia, Roland Sheklashvili, Nunu Buchukuri

It is calculated reaction of speeds and reactions of sequence of a covering by a palladium to chloride of a palladium, to an acid of sodium, to water, to oxygen and to a palladium.

It is established, that reactions of sequence for chloride of a palladium are equal 0,7; for an acid of sodium – 0,1; for a palladium and oxygen – a zero.

According to data of experiment value К0 and E is calculated. Value of activation of energy specifies, that process proceeds in the extended area

71

Page 72: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

ramodenime mosazreba depos Tvalwyvilebis saamqros Sromis porobebis gasaumjobeseblad

cicino besiaSvili

saqarTvelos teqnikuri universitetis asistent-profesori

nino jvarelia

saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesori

dimitri bakuraZe

saqarTvelos teqnikuri universitetis I kursis magistranti

cnobilia, rom yvela tipis eleqtruli transportis remonti mimdinareobs

specialur saremonto organizaciaSi-depoSi.

depos saamqroebSi, sadac mimdinareobs Tvalwyvilebis, eleqtruli

manqanebis, samWedlo, saCamomsxmelo, samRebro, saakumulatoro da a.S.

samuSaoebi umTavres problemas warmoadgens Sromis pirobebis analizi,

rogoricaa mikroklimaturi maxasiaTeblebi, xmauris doneebi, racionaluri

ganaTeba, mtvrisa da toqsikuri nivTierebebis arseboba da sxva /1/. CamoTvlili parametrebis normalizaciis aqtualobam da aucileblobam

ganapiroba saremonto ubnebze Sromis pirobebis Seswavla.

Tvalwyvilebis saamqroSi saremonto samuSaoebi iwyeba Tvalwyvilebis

SeberviT. ZravRerZuli blokidan moxsnili Tvalwyvili Semdeg gadaaqvT

SesakeTeblad. gTvazobT mniSvnelovani kvanZis _ Tvalwyvilis SekeTebis

meTodTa teqnologiuri procesis zogierTi sakiTxis ganxilvas. konkretulad

DaSlili ZravRerZuli blokidan ixsneba dazianebuli buqsebi da maTi burtebi,

romelTa aRdgena xdeba brinjaos mavTuliT daduRebis saSualebiT. gacivebis

Semdeg xdeba maTi Carxze damuSaveba da aRdgena pirvandel zomamde.

burtis sisqe Л (mm) ganisazRvreba formuliT

Л )(5,0 MKT −−=

sadac: T _ Tvalwyvilis kbila Tvlis centris morgvebs Soris

dacileba, mm;

K _ eleqtruli wevis Zravis korpusis yelis sigrZe sadebTa

burtis Sida nawiburebis qveS;

M _ wevis Zravis RerZis gasaSvebi ganarbeni Tvalwyvilis

RerZze.

gasaremontebeli ZravRerZuli blokis sadebTa kompleqtis aRdgena

pirvandel zomebSi xdeba saxarate Carxze, sadac viTvaliswinebT TvalwyvilTa

RerZis yelis saqarxno zomebs /2/.

dReisaTvis Tvalwyvilis aRdgenas axdenen daduRebis meTodiT. am dros

amortizebuli Tvalwyvilis artaxs aRadgenen specialuri mavTuliT,

risTvisac saamqro aRWurvilia Tvalwyvilis sabruni, specialuri saSemduRebo

mowyobilobiT da iatakSi CamontaJebuli Ria RumelebiT. aRdgenis procesi

xangrZlivia. daduRebis Semdeg Tvalwyvili 6 saaTis ganmavlobaSi imyofeba

miwaSi CamontaJebuli Ria tipis spiralur RumelSi, romlis gaxurebis

temperatura teqnologiis mixedviT Seadgens 250 ÷ 3000C. radganac Rumeli Riaa

saamqroSi momuSaveebisaTvis iqmneba maRaltemperaturuli garemo. Rumelidan

Tvalwyvilis erTi Tvalis gamotana xdeba gamowvidan 24 saaTis Semdeg. igive

72

Page 73: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

procesi meordeba Tvalwyvilis meore Tvalze, amitom Tvalwyvilis aRdgena

xdeba 3 dRe-Ramis ganmavlobaSi. amis Semdeg iwyeba aRdgenili Tvalwyvilis

Carxze WriT damuSaveba mis standartul zomamde dasayvanad.

Tvalwyvilebis burtas, buqsas da artaxis sisqis pirvelad zomebSi

aRdgenis process Tan axlavs: didi raodenobiT liTonTa aerozolebis

gamoyofa, maRalsixSiriani xmauris warmoqmna, liTonTa QWris Sedegad

warmoqmnili infrawiTeli gamosxivebis mniSvnelovani doneebi, Termuli

damwvrobebis saSiSroeba, momuSaveebSi statikuri datvirTvebi.

garda amisa, garemoSi mtvris saxiT aRiniSneba maRali koncentraciiT

liTonis wvrildispersuli fraqcia da iatakze _ liTonis cxeli burbuSela.

mavne nivTierebebis, mtvris Semcvelobis da infrawiTeli gamosxivebis

doneebis mniSvnelobebi warmodgenilia cxrilebSi:

samuSao garemoSi mtvris da mavne nivTierebebis

Semcveloba

koncentracia, mg/m3haeris sinjis aRebis

adgili mtveri

mTlianad 32OFe Mn 2SiO

1. saSelduReblo

mowyobilobasTan

2. saxarate CarxTan

5,8

7,5

2,8

4,5

0,12

0,14

4,6

4,8

z. d. k. 4,2 2,3 0,2 2,7

samuSao adgilze infrawiTeli gamosxivebis doneebi

gazomvis adgili dasxivebis done 3 t/m2

1. saSemduReblo mowyobilobasTan

2. saxarate CarxTan

630

780

z. d. d. 150

orive cxrilidan Cans, rom MmuSaobis procesSi momuSaveni imyofebian

infrawiTeli gamosxivebis maRali doneebis zemoqmedebis qveS. mtver-

aerozolebis Semcveloba haerSi mniSvnelovnad ar aRemateba Z.d.k.-ebs. es

aixsneba imiT, rom warmoqmnili aerozolebi waritacebian haeris masebiT da

miemarTebian zeviT da amiT cildebian momuSeveebis sunTqvis da mxedvelobis

organoebs. saamqros zeda fenebSi liTonis aerozoli gadanawildeba mTel

sivrceSi, civdeba da mtvris saxiT ileqeba mowyobilobebze, samSeneblo

konstruqciebze da iatakze. am SemTxvevaSi marto adgilobrivi lokaluri

gamwovebis muSaoba dabalefeqturia.

vTvliT, rom adgilobriv gamwovebTan erTad unda moqmedebdes saamqros

Sua da zeda fenebSi Sreobrivad mZlavri saerTo gamwovi ventilacia.

73

Page 74: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

moZravi Semadgenlobis remontis an sxva procesebis mimdinareobisas

momuSaveni SexebaSi arian qimiur nivTierebebTan, masalebTan, sxvadasxva

konsistenciis da Semadgenlobis sacxebTan, zeTebTan.

sacxebi warmoadgens myar da naxevradmyar gels. sacxeb zeTebSi

absoluturad dauSvebelia minarevebis arseboba, vinaidan igi iwvevs manqanaSi

xaxunis zedapiris swraf cveTas, momatebuli namwvis warmoqmnas, filtrebis

gaWuWyianebas da a. S.

qimiuri nivTierebebi, romlebic gamoiyeneba konsistenciuri sacxebis

misaRebad, sawarmoo procesebis sanitaruli normebis darRvevis SemTxvevaSi

axdenen organizmze saerTo toqsikur, mxedvelobis da sasunTq organoebze

gamaRizianebel moqmedebebs.

rigi mavne nivTierebebisa xvdeba organizmSi inhalaciuri gziT, kanidan an

sakvebTan erTad.

zeTebi da sacxi masalebi aris navTobis maRali duRilis temperaturis

[240 400÷ 0C] mqone naxSirwyalbadebi da arsebul pirobebSi didia albaToba maTi

gamoyofisa, aalebisa sahaero garemoSi.

sanitarul-higienuri maxasiaTeblebis Seswavlis Semdeg rekomendaciis

saxiT vTavazobT sawarmoSi garda adgilobriv gamwovebisa, mZlavri saerTo

mimocvlis ventilaciis mowyobas, rac uzrunvelyofs Warbi siTbos,

wvrildispersuli mtvris da samuSao zonidan mavne aerozolebis gayvanas.

saamqroebi, romlebic iyeneben adviladaalebad sacx, sapox, sazeT masalebs

da qimiur nivTierebebs, saWiroa aRiWurvos sxvadasxva zomis Tanamedrove

cecxlsaqrobi saSualebebiT.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Ремонт электровозов и электропоездов. Под редакцией В. М. Находкина. М., "Транспорт " 1981. 360 с.

2. С. Н. Красковская, П.Э. Ридель, Р.Г. Черепашенец. Техническое обслуживание и ремонт электровозов постоянного тока в депо. "Транспорт" М., 1990. 431 с.

reziume

ramodenime mosazreba depos Tvalwyvilebis saamqros

Sromis pirobebis gasaumjobeseblad

c. besiaSvili, n. jvarelia, d. bakuraZe

Tvalwyvilebis saamqros samuSao garemoSi aRiniSneba: liTonTa

wvrildispersuli mtvris, aerozolebis, mavne nivTierebebis gamoyofa,

infrawiTeli gamosxivebis mniSvnelovani doneebi da maRalsixSiriani xmauris

gavrceleba. rekomendaciis saxiT gTavazobT mZlavri saerTo ventilaciis

mowyobas.

74

Page 75: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

SUMMARY

Several ideas about improvement of depot double wheel workshop labour conditions

Ts. Besiashvili, N. Jvarelia, D. Bakuradze

In double wheel labour conditions we consider: excretion of metal small-dispersion dust, aerosol, harmful substances; infrared irradiation significant levels and high frequency noise spreading. As a recommendation we offer the installation of strong common ventilation.

РЕЗЮМЕ

Оценка условий труда цеха колесных пар железнодорожного депо.

Ц. Бесиашвили, Н. Джварелия, Д. Бакурадзе

В рабочую среду цеха колесных пар отмечаются: выделение мелкодисперсной пыли, аэрозолей металлов, вредных веществ; высокие уровни инфракрасного излучения и распространение высокочастотного шума. В качестве рекомендации предлагаем устройство мощной вентиляции.

75

Page 76: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

SesaZlo cdomilebebi vibraciul satransporto manqanebSi da maTi gavlena muSa procesebze

viqtor zviadauri

teqnikur mecnierebaTa doqtori, profesori

gela miqelaZe stu-s samTo-geologiuri fakultetis magistranti

giorgi uflisaSvili �

stu-s samTo-geologiuri fakultetis magistranti

ioseb TumaniSvili stu-s satransporto da manqanaTmSeneblobis fakultetis doqtoranti

vibromanqanebis meqanikur sistemebSi gansakuTrebul rols asruleben

drekadi kvanZebi da maTTan dakavSirebuli elementebi. gansakuTrebuli roli

eniWeba TviT drekadi elementis specifikas - igi irxeva ara marto perioduli

Zalis mimarTulebiT aramed axlavs Tanmdevi brunviTi da ganivi mimarTulebis

rxevebic. Cveulebrivad, aseTi (parazituli) rxevebi mcire sididisaa da ar

moqmedeben mniSvnelovnad muSa rxevis sizusteze, magram didi rxevebis (mag.

rezonansuli) dros aseT uzustobas SeuZlia mniSvnelovani gavlena

moaxdinos muSa procesis kanonzomierebaze.

aramuSa parazituli rxevebis aRmocenebis meore mizezi meqanikur rxeviT

sistemaSi aris daSvebebi drekadi elmentebis da maTi sayrdeni zedapirebis

damuSavebis sizusteze. damuSavebis cdomilebebi daSvebis zRvrebSic ki

rxevebis didi amplitudis dros iwveven parazitul rxevebs, romlebic

moqmedeben muSaobis sizusteze.

Semdegi faqtori, romelic arRvevs muSaobis process, aris aRmgznebi Zalis

muSa organoze gadacemis sizusteze cdomileba. am SemTxvevaSi muSa procesis

darRveva SeiZleba moxdes rogorc aRmgznebi Zalis mxridan, aseve drekadi

elementebis araswori ganlagebis Sedegadac.

nax. 1. vibromanqanis drekadi sistmis da sayrdeni zedapirebis

cdomilebebis zogierTi SemTxvevebi

suraT 1-ze moyvanilia drekadi sistemisa da manqanis konstruqciis

elementebis urTierTganlagebis gadaxrebis (uzustobebis) damaxasiaTebeli

SemTxvevebi: 1a _ zambaris sayrdeni zedapiris damuSavebis uzustoba; 1b_ muSa

organosTan zambaris mierTebis zedapiris damuSavebis uzustoba; 1g _ zambaris

RerZis sayrdeni zedapiris mimarT ganlagebis uzustoba; 1d _ zambaris ganivi

deformacia; 1e – zambaris grexviTi deformacia.

CamoTvlili cdomilebebis safuZvelze SeiZleba ganisazRvros ori jamuri

cdomileba, romelTa mixedviT unda moxdes saangariSo dinamikuri modelis

koreqtireba, esenia: 1) muSa organosTan uZravad dakavSirebuli koordinatTa

RerZebis gadaxrebi; 2) aRmgznebi Zalis mimarTulebis gadaxrebi.

76

Page 77: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

nax. 2a-ze sqematurad naCvenebia m1 masis (muSa organos) da masTan uZravad

dakavSirebuli O1x1, O1y1, O1z1 RerZebis mdgomareoba zemoTaRniSnuli

gadaxrebis gaTvaliswinebiT: 1) - zusti (proeqtiT gaTvaliswinebuli)

mdgomareoba; 2) - vibromanqanis damzadebis da awyobis cdomilebebis

Sedegad gamowvuli mdgomareoba; - aRmgznebi Zalis arazusti

gadacemis Sedegad gamowveuli mdgomareoba.

1111 zyxO'1

'1

'11 zyxO

"1

"1

"1

'1 zyxO

nax. 2b-ze mocemulia datvirTuli muSa organos moZraoba: 1 - muSa organos

(m1 masis) moZraoba, 2 - teqnologiuri tvirTis (m2 masis) moZraoba (mowyveta da vardna).

N

nax. 2: a) cdomilebebis Sedegad miRebuli muSa organos dinamikuri

mdgomareoba; b) vibromimwodebeli datvirTuli muSa organoTi.

koordinatTa sistema Seesabameba idealur mdgomareobas da uZravad

aris dakavSirebuli muSa organosTan; warmoadgens uZrav (inercialur)

koordinatTa sistemas, romlis RerZi Tanxvdeba aRmgznebi Zalis da

drekadi sistemis grZivi RerZis mimarTulebebs.

1111 zyxOzyxO1

xO1 )(tQ

vibromanqanis kvanZebis damzadebisa da montaJis cdomilebebis Sedegad

Zalis modebis realuri wertili dan gadava wertilSi Sesabamisi

eqscentrisitetebiT - ; amasTan, muSa organos realuri mdgomareoba

Seesabameba koordinatTa sistemas, romelic gadaxrilia

sistemidan

1O -'1O

zyx eee ,,'1

'1

'1 zyOx zyxO1

000 ,, ϕψθ kuTxeebiT.

aRmgznebi Zalis gegmilebi koordinatTa sistemis RerZebze

aRniSnuli cdomilebebis gaTvaliswinebiT miiReben Semdeg saxes:

zyxO1

);cossin( 110 ααψ += QQx );sincos( 1010 αθαϕ += QQy );cossin( 110 ααψ += QQz (1)

sadac α1=α+β; α − muSa organos daxris kuTxe; β− vibraciis kuTxe. aRmgznebi Zalis momentis gegmilebs koordinatTa RerZebze (1)-is

gaTvaliswinebiT eqnebaT saxe 1111 zyxO

; xyyzx eQeQM −= xzzxy eQeQM −= ; yxxyz eQeQM −= (2)

muSa organos rxeviTi moZraoba grZivi mimarTulebiT aRiwereba Semdegi

diferncialuri gantolebiT

xO1

P , (3) ]cossin))[(( 1111'

11

.

1

..

1 ααψψθ ++=−++ ox tQKKxxCxm

77

Page 78: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

sadac K da C – vibroamZravis drekadi sistemis sixistis da dempfirebis

koeficientebia; iTvaliswinebs muSa organos brunviT moZraobas. 'xK

tvirTis ( -nax. 2a) moZraoba vibraciul muSa organoze grZivi

mimarTulebiT aRiwereba Semdegi diferencialuri gantolebiT 2m

,sin)(

cossin)(sin)(cos

2

.

2

.

1

.

1

..

1

..

11

..

11

..

11

..

21

..

11

..

111

..

1

..

12

..

2

αϕ

αψαψϕψψαψα

gxsignfNxBxAy

zxyzzxzxxm

zo

oo

−−=+++

+−−−++−−+ (4)

sadac A da B koeficientebi icvlebian imis mixedviT Tu rogor reJimSi gadaad-

gildeba 2m tvirTi- muSa organosTan erTad Tu misgan mowyvetiT [1,2].

gantolebebi (3) da (4) gansxvavdebian msgavsi gantolebebisagan [2] wevrebiT,

sadac

namravlebSi figurireben zyx eee ,, simboloebi. rogorc aRvniSneT, maTi

warmoSoba dakavSirebulia manqanis damzadebisa da awyobis cdomilebebisagan.

(3) da (4) gantolebebis amoxsnis programa mocemulia nax. 3-ze. Aamoxsna

Catarebulia eleqtromagnituri vibromimwodeblis monacemebis mixedviT,

rodesac sadac eleqtromagnituri vibroamZravis parametrebisgan

damokidebulebiT gansazRvruli sididea, xolo

,)( 20Φ= QtQ 0Q

Φ eleqtromagnituri nakadi

[2]. diferencialuri gantolebebis amoxsnisTvis gamoyenebuli iqna runge-kutas

ricxviTi meTodi [3].

nax. 3. (3), (4) gantolebebis kompiuterze amoxsnis programa

sawyisi cdomilebebis ( 000 ,, ϕψθ da ) cvlilebebi xorcieldeboda Semdeg

zRvrebSi:

zyx eee ,,

000 ,, ϕψθ - 0-dan 8o50’ – mde, - 0 – dan 0, 0015 m - mde (nax. 4). zyx eee ,,

78

Page 79: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

nax. 4-ze naCvenebia (3) da (4) gantolebebis amoxsnis zogierTi Sedegebi.

kerZod, nax. 4a-ze mocemulia masalis grZivi moZraobis siCqaris ( ),

vertikaluri traeqtoriis ( ) da muSa organos vertikaluri rxevis

amplitudis ( ) damokidebuleba vibromanqanis damzadebisa da awyobis sawyisi

cdomilebebis (

xV

2Z

1Z

000 ,, ϕψθ da ) cvlilebisagan. nax. 4b-ze naCvenebia ( ),

( ) da muSa organos brunviTi moZraobis (

zyx eee ,, xV

2Z ψ ) amplitudis damokidebuleba

cdomilebebis igive cvlilebisagan.

rogorc amoxsnis mocemuli Sedegebidan Cans cdomilebebis zrda

uaryofiT gavlenas axdens satransporto masalis gadaadgilebis siCqareze.

amave dros unda avRniSnoT, rom kompiuteruli kvlevis dros, zogierT

SemTxvevaSi (cdomilebebis garkveuli kombinaciebis dros) adgili hqonda

siCqaris zrdasac. es faqti saWiroebs damatebiT cifrul da fizikur

eqsperimentebs, rac kvlevis Semdgomi etapis sagans warmoadgens.

a) b)

nax. 4. fxvieri tvirTis moZraobis siCqaris da traeqtoriis damokidebuleba

vibraciuli manqanis damzadebis da awyobis cdomilebebisagan

Ll i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Блехман И.И., Джанелидзе Г.Ю. Вибрационное перемещение. М., Наука. 1974, 410 с. 2. Звиадаури В.С. Динамика вибрационных транспортно-технологических машин.

Мецниереба, 2001, 190 с. 3. v. zviadauri. ricxviTi meTodebis elementebi (amocanebis amoxsna da

optimizacia kompiuteris gamoyenebiT). stu, 2004, 135 g.

79

Page 80: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

SesaZlo cdomilebebi vibraciul satransporto

manqanebSi da maTi gavlena muSa procesebze

v.zviadauri, g. miqelaZe, i. TumaniSvili, g. uflisaSvili

ganxilulia vibraciul satransporto-teqnologiur manqanebSi

parazituli rxevebis warmoSobis mizezebi. Catarebulia ricxviTi

eqsperimentebi da dadgenilia parazituli rxevebis gavlenis xasiaTi fxvieri

masalis vibraciuli transportirebis kanonzomierebaze.

SUMMARY

Possible errors in vibratory transport machines and their influence on the working processes

V. Zviadauri, G. Mikeladze, I.Tumanishvili, G. Uplisashvili

The reasons of occurrence of parasitic fluctuations in the vibratory transport-technological machines are considered. Numerical experiments are carried out and character of influence of parasitic fluctuations on the law of vibratory transportation of loose materials is determined.

РЕЗЮМЕ

Возможные погрешности в вибрационных транспортных машинах и их влияние на рабочие процессы

В. Звиадаури, Г. Микеладзе, И. Туманишвили, Г. Уплисашвили

Рассмотрены причины возникновения паразитных колебаний в вибрационных транспортно-технологических машинах. Проведены численные эксперименты и установлен характер влияния паразитных колебаний на закономерности вибрационного транспортирования сыпучих материалов.

80

Page 81: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

sacxovrebeli Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis Tboteqnikuri maCveneblebis analizi

marika sadaRaSvili

teqnikur mecnierebaTa kandidadi, saqarTvelos teqnikuri unievrsitetis asistent-profesori

saqarTveloSi masobrivad Sendeba axali sacxovrebeli Senobebi.

ZiriTadad Sendeba rkinabetonis karkasuli Senobebi, romelTa sakedle

Semavseblad gamoiyeneba betonis blokebi. aseT saxlebSi kedlebis funqciebs

agreTve asruleben rkinabetonis svetebi, rigelebi da gadaxurvebi, romelTa

kideebi gare haerTan kontaktSia. dRevandeli mSenebloba orientirebulia

samSeneblo Tboteqnikis Zvel sabWoTa normebze da xSirad es normebic ar aris

daculi. Sedegad viRebT gaumarTleblad did siTbodanakargebs. saqarTveloSi

da ganviTarebul qveynebSi arsebuli mdgomareobis SedarebisaTvis cxrili 1-Si

moyvanilia Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis normebiT dadgenili

Tboteqnkuri maCveneblebi.

cxrili 1.

sacxovrebeli Senobebis SemomzRudavi

konstruqciebis siTbogadacemis saWiro winaRoba

, msaW

0R 2·0� / vt

qveyana kedlebi gadaxurvebi

germania

dania

norvegia

ruseTi

SvedeTi

saqarTvelo

2,0 – 2,5

3,3 – 5,0

4,0

2,1 – 5,6

3,3 – 4,0

0,5

3,0 – 3,6

5,0 – 7,0

4,35

2,8 – 7,3

5,0 – 5,9

0,75

pirveli SexedviT SeiZleba Seiqmnas StabeWdileba, rom gansxvavebebi

siTbogadacemis saWiro winaRobaTa Soris gamowveulia mxolod klimatis

sxvaobiT. amis gasarkvevad ganvixilod, rogor icvleboda Senobebis

Tboteqnikuri maCveneblebi saqarTveloSi da evropis qveynebSi wlebis

manZilze.

me-19 saukunis bolos da me-20 saukunis dasawyisSi saqarTveloSi

kapitaluri Senobebi Sendeboda evropuli ganaTlebis mqone arqiteqtorebis

proeqtebiT. im dros aSenebuli Senobebi Tavisi Tboteqnikuri maCveneblebiT

Seesabamebodnen imdroindel evropul dones. Senobebis kedlebi iyo aguris da

maTi sisqe saSualod Seadgenda 80 sm, zog SemTxvevaSi ki aRwevda 100sm. aseTi

kedlebi xSirad iyo damatebiT Tboizolirebuli damaTbunebeli CanayariT.

magaliTad, ase iyo Tboizolirebuli amJamindeli ganaTlebis saministros

Senobis kedlebi. gamoiyeneboda ormagi fanjrebi. sarTulSua gadaxurvebs

gaaCndaT Tbo- da bgerasaizolacio fenilebi. sasxvene gadaxurvebi aseve iyo

Tboizolirebuli. kibis ujredebi iyo daxuruli da maT TbosizolaciisaTvis

81

Page 82: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

gaaCndaT damatebiT tamburebi. gasaTbobi Rumelebi ganlagebuli iyo ise rom,

erTdroulad Tbeboda ramdenime oTaxi. kedlebis maRali siTburi inerciis

gamo binis gasaTbobad sakmarisi iyo gaTboba 3-5 dReSi erTxel.

me-20 saukunis dasawyisSi, socialisturi wyobis dros, energoresursebze

dawesebuli iqna dabali saxelmwifo fasebi. energiis didma raodenobam da

dabalma fasebma ganapiroba axali midgomebi rac aisaxa samSeneblo normatiul

dokumentaciaSi. Semcirda moTxovnebi Senobis Tbosaizolacio Tvisebebisadmi.

saTanadod kedlebis sisqe Semcirebuli iqna 2-4-jer. sacxovreblis komfortze

moTxovnebi dayvanili iqna sanitarul-higienur normis qveda zRvramde.

masobrivad ganviTarda erTSriani betonis kedlebis gamoyeneba. aseTi kedlebis

sisqe iniSneboda ufro konstruqciuli da ara Tboteqnikuri moTxovnebis

mixedviT. amis damadaturebelia is garemoeba, rom erTi da igive klimatis

pirobebSi, erTi da igive Tvisebebis betonis msxvili blokebis kedlebi iyo 40

sm sisqis, msxvili panelebis 30 sm sisqis, xolo karkasul SenobebSi kedlebis

sisqe uyo 25 sm. arc ise iSviaTad betonis kedlebSi SeimCneoda kondensaciiT

gamowveuli danestianeba, xavsi da sokoebi. ormagi fanjrebi Secvlili iqna

calmagiT. kibis ujredebi da sasxvene gadaxurvebi iyo Ria da a.S.

sabWoTa normebiT aSenebuli Senobebis gaTboba gaTvlili iyo dRe-Rame

ganuwyvetlivad moqmed gamaTbobel sistemebze. qalaqebSi aseTi gaTboba

xorcieldeboda gaTbobis centralizebuli saqvabeebiT. energiis dabali

fasebis pirobebSi aseTi mSenebloba iZleoda gazrdili energiis xarjze

samSeneblo masalebis ekonomias da saTanadod mSeneblobis moculobis

gazrdas. energiis dabali fasis gamo aseTi mSenbloba gamoiyureboda rogorc

ekonomiurad momgebiani. saqarTvelos sabWoTa kavSiridan samemkvidrod darCa

Senobebi, kvartalebi da qalaqebi gaTvlili SeuzRudavi raodenobis dabali

fasebis energiis moxmarebaze, rac dRes winaaRmdegobaSia sabazro ekonomikis

principebTan.

damoukideblobis mopovebis Semdeg, saqarTveloSi gagrZelda mSenebloba,

romelic isev Zvel sabWoTa normebzea orientirebuli. masobrivad gavrcelda

rkinabetonis karkasuli Senobebis mSenebloba. karkasis sakedle Semavseblad

gamoiyeneba Rrutaniani betonis blokebi. aseTi Senobebis Tboteqnikuri

maCveneblebi bevr SemTxvevaSi ufro dabali xarisxisaaa vidre sabWoTa dros

aSenebuli Senobebisa. karkasis elementebi, rogoricaa rkinabetonis svetebi,

rigelebi, gadaxurvebi asruleben SemomzRudavi konstruqciebis funqciebs, da

maTi Tboteqnikuri maCveneblebi xSirad ar Seesabameba sabWoTa normebsac ki.

rac Seexeba sakedle Rrutaniani betonis blokebs, maTi Tboteqnikuri

maCveneblebi aris sabWo-Ta normebis moTxovnaTa kideze, an saerTod ar

akmayofileben normebs. mcdeloba, rom betonis blokebi damzaddes msubuqi

betonisagan (perltbetoni, pemzabetoni, qafbetoni da sx.) ar cvlis

mdgomareobas, radganac maTi Tboteqnikuri maCveneblebi isev orientirebulia

sabWoTa normebze. fanjrebSi ormagi minapaketis gamoyeneba odnav aumjobesebs

saqmes. magram, ZiriTadi siTbodanakargebi modis rkinabetonis elementebze da

betonis kedlebze. aseTi Senobebi, rogorc es gaTvaliswinebulia sabWoTa

normebiT, moiTxoven dRe-Ramis ganmavlobaSi ganuwyvetliv gaTbobas.

saqarTveloSi arsebuli mdgomareobis ganviTarebul qveynebTan,

SedarebisaTvis ganvixilod rogor icvleboda wlebis manZilze masalebi,

konstruqciebi da Tboteqnikuri maCveneblebi ganviTarebul qveynebSi.

magaliTisaTvis ganvixilod SvedeTis Mmonacemebi moyvanili nax.1-Si.

82

Page 83: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

msubuqi xe aguri betoni betoni danarCeni

% sacxovrebeli binebis saerTo raodenobasTan

aguris aguris airbetoni betonis samSriani karkasuli

wyoba wyoba 1,12-1,33 kedlebi rkinabe- konstruqciebi 0,74-1,00 merqan-boW- daTbunebuli tonis 2,5-3,33

kovani filebi airbetoniT panelebi 1,05-1,34 1,12-1,54 2,00-2,86

nax.1 sacxovrebel saxlebSi gamoyenebuli ZiriTadi samSeneblo

masalebi, kedlebis konstruqciebi da Termuli winaRobis maCveneblebi (R0 m

2·grad / vt)

rogorc diagramidan Cans me-20 saukunis dasawyisSi SvededSi, iseve rogorc

saqsrTveloSi, sakedle masalad gamoiyeneboda aguri, Semdeg aguris kedlebi

Sicvala msubuqi ujredovani betonis kedlebiT, Semdeg orSriani kedlebiT,

amis Semdeg ufro efeqturi samSriani konstruqciebiT da a.S. diagramaze Cans,

rom konstruqciebis cvlilebasTan erTad icvleboda masalebis nomenklatura

da maTi gamoyenebis moculobebi. erTSriani msubuqi betonis kedlebi

gamoiyeneboda daaxloebiT 20 wlis intervalSi, romlis Semdeg gamoiyeneba

mravalSriani kedlebi yfro maRali xariszis TboizolaciiT.

saqarTveloSi 30-ani wlebidan moyolebuli dRemde gamoiyeneba mxolod

erTSriani kedlebi, umTavresad msubuqi betonisagan. rogorc diagramidan Cans

SvededSi konstruqciebis da masalebis cvlilebasTan erTad ganuwyvetliv

izrdeboda gare kedlebis siTbogadacemis winaRoba.

saqarTveloSi ki saqme viTardeboda sawinaaRmdego mimarTulebiT.

TvalsaCinoebisaTvis nax.2 moyvanilia grafiki, romelzec naCvenebia rogor

icvleboda saukunis manZilze kedlebis siTbogadacemis winaRoba SvededSi da

saqarTveloSi.

83

Page 84: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

grafiki gviCvenebs, rom me-20 saukunis dasawyisSi saqarTveloSi kedlebis

siTbogadacemis winaRoba iyo iseTive da zog SemTxvevebSi ukeTesi vidre

SvedeTSi. 80 wlis vadaSi SvededSi kedlebis siTbogadacemis winaRoba

gaizarda 3-jer da metad, xolo saqarTveloSi Semcirda 2-jer. Sedegad

miviReT, rom saqarTveloSi siTbodanakargebi kedlebidan 6-jer da metad ufro

didia vidre SvedeTSi. aRniSnul droSi klimatis maCveneblebis Sefardeba ar

Secvlila. Seicvala mxolod damokidebuleba energomoxmarebasTan.

saqarTveloSi mSenebloba grZeldeba isev sabWoTa normebze orientaciiT ise,

TiTqos saqme gvaqvs isev SeuzRudavi raodenobis dabali fasebis sawvavTan.

dRevandeli mSenebloba winaaRmdegbaSia sabazro ekonomikis principebTan, rac

energokrizisis da socialuri daZabulobis sawindaria. axali samSeneblo

normebiT, romelic Cabarda ekonomikis ganviTarebis saministros,

gaTvaliswinebulia Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis siTbogadacemis

winaRobebis gazrda da maTi miaxloeba Tanamedrove moTxovnebTan.

klimaturi pirobebis gaTvaliswinebiT Zveli da axali normebiT

SemomzRudavi konstruqciebis winaRobebis Sefardeba gamoiyureba Semdegnairad:

84

Page 85: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

cxrili 2

siTbogadacemis

saWiro winaRoba,

msaW

0R 2·0C/vt

SemomzRudavi

konstruqciebi

СНиП II-3-79**

axali sn

da w

(proeqti)

axali da

Zveli

normebis

moTxovnaTa

Tanafardoba

1. kedlebi

2. fenilebi da

sasxvene gadaxurvebi

3. civ sardafebze da

iatakebze gaaxurvebi

4. Suqgamtari

kostruqciebi

0,5

0,75

1,34

0,18

2,1

2,8

2,8

0,35

4,2

3,7

1,5

1,9

gaTvlebi gviCvenebs, rom axali normebiT aSenebul SenobebSi saSualod

64%-iT mcirdeba gaTbobisaTvis saWiro energiis raodenoba. xolo saqarTvelos

klimaturi pirobebis gaTvaliswinebiT, kerZoT mzis radiaciis, romlis energia

Semoedineba fanjrebidan, Senobebis gasaTbobad sakmarisi iqneba 18% im

energiisa, romelic saWiroa dRevandeli SenobebisaTvis. maSin rodesac

ganviTarebuli qveynebis mSenebloba mimarTulia energoefeqturi saxlebis

mSeneblobisaken, saqarTveloSi mimdinareobs energoaraefeqturi saxlebis

mSenebloba, romlebic saWiroeben didi raodenobis energias gaTbobisaTvis

zamTarSi da gagrilebisaTvis zafxulSi.

Zvel normativebze orientirebuli mSenebloba zrdis saqarTvelos damo-

kidebulebas energiis eqsportze, rac momavali aTeuli wlebis manZilze ufro

gaizrdeba. logikuria, rom saqarTvelom rac SeiZleba swrafad unda miiRos

axali, evropul normebTan SesabamisibaSi moyvanili normebi da ganaviTaros

Tanamedrove energoefeqturi saxlebis mSenebloba.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. СНиП II-3-79** "Строительная теплотехника", М.1986г. 2. sn da w pn 01-4-06 "samSeneblo Tboteqnika", saqarTvelos ekonomikis

ganviTarebis saministro, 2006w. (proeqti).

3. Полный отчёт о результатах командирования в Швецию по теме: "Инженерно-физические основы пректирования зданий, сооружений и городской застройки (теплоизоляция и влага, микроклимат и инженерное оборудование)", ЦНИИЭП жилища, М.1978г.

4. В.А. Москвитин "Композит CFO2 – эффективный утеплитель наружных ограждающих конструкций", Информационный научно-технический журнал "Строительные материалы, оборудование, технологии XXI века", №2(85), 2006г.

85

Page 86: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

sacxovrebeli Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis Tboteqnikuri

maCveneblebis analizi

marika sadaRaSvili

naSromSi ganxilulia Senobebis SemomzRudavi konstruqciebis

siTbogadacemis winaRobis cvlilebebi aTeuli wlebis manZilze saqarTveloSi

da ucxoeTSi. naCvenebia, rom saqarTvelosi mSenebloba jer kidev

orientirebulia Zvel sabWoTa normebze, ris gamoc Senobebs aqvT

gaumarTleblad didi siTbodanakargebi. rekomendebulia axali samseneblo

normebis miReba, romlebic saqarTvelos klimaturi pirobebis gaTvaliswinebiT

uzrunvelyofen energoefeqturi saxlebis mSeneblobas.

SUMMARY

Analysis of thermotechnical features of envelop constructins of residential buildings

Marika Sadaghashvili

This paper describes on length decennial event change the resistances of heat transmission of envelope constructions of the buildings in Georgia and abroad. It is shown that in Georgia building activity all are else oriented on outdated soviet regulations that lead to unjustified high heat loss in the buildings. It is recommended to take new building regulaitions, which with taking into account the climatic conditions of Georgia have provided new energy effective buildings.

РЕЗЮМЕ

Анализ теплотехнических характеристик ограждающих конструкций жилых зданий

Марика Садагашвили В работе рассмотрены на протяжении десятилетий изменения сопротивлений теплопередаче ограждающих конструкций зданий в Грузии и зарубежом. Показано, что в Грузии строительство зданий всё ещё ориентировано на устаревшие советские нормы, что приводит к неоправданно высоким теплопотерям зданий. Рекомендовано принять новые строительные нормы, которые с учетом климатических условий Грузии обеспечат строительство энергоэффективных зданий.

86

Page 87: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

fizikuri sivrcis evoluciisa da masSi ganfenili elementarul nawilakTa sistemis entropiis dinamikis modeli

malxaz mumlaZe

teqnikur mecnierebaTa kandidati, goris universitetis profesori

statiaSi [1] elementaruli nawilakebi warmodgenilni iyvnen fizikur

sivrceSi maTi ganawilebis simkvriveebiT: , sadac RXf →: X fizikuri sivrce

drois fiqsirebul momentSi, anu wrfivad bmuli, metrizebadi, zomadi

topologiuri sivrce, R namdvil ricxvTa simravle, da . Tu

gaviTvaliswinebT normirebis SesaZleblobas, nawilakis ganawilebis simkvrived

SeiZleba CavTvaloT nebismieri funqcia vinaidan aseT SemTxvevaSi

funqcia

0)( ≥xf ∫ =X

dxf 1)( µ

RXf →:

|)()(|

∫X

dxfxf

µ akmayofilebs yvela pirobebs, romelTac ganawilebis

simkvrive unda akmayofilebdes.

ori elementaruli nawilakis urTierTqmedebisas maT mier Sedgenili

wyvilic SeiZleba warmovadginoT ganawilebis simkvriviT: . RXXf →×:aseve sami urTierTmoqmedi nawilakisaTvis Sesabamisi sameulic SeiZleba

warmovadginoT ganawilebis simkvriviT: RXXXf →××: da ase Semdeg:

urTierTmoqmedi nawilakic SeiZleba warmovadginoT ganawilebis simkvriviT:

n

RXXXfp

→××× 44 344 21 ...: .

rogorc aRvniSneT, X sivrce wrfivad bmulia, metrizebadi da zomadi.

amitom, rogorc Teoriuli fizikis Sesabamis modelebSia miRebuli, CavTvaloT

igi ganzomilebian kompaqtur, orientirebul, Caketil rimanis mravalsaxe-

obad

nnM . rogorc cnobilia, aseT fizikur sivrceSi, rimanis metrika warmo-

adgens gravitaciul vels. rac Seexeba zemoT moyvanil ganawilebaTa simkvri-

veebs, aseT SemTxvevaSi, CavTvaloT isini analizur funqciebad aseT mraval-

saxeobaze da maT namravlebze. aq funqciaTa analizurobaSi vgulisxmobT maT

warmodgenadobas xarisxovani mwkrivebis saxiT.

gluv kveTas

pn GM →:ω

veqtoruli ganfenisa:

, n

pp MG →:π

, ∗∗∗ ⊗⊗⊗= pp TTT ,...,21π

sadac piTTi ,...,2,1, == ∗∗ nM mravalsaxeobis ko mxebi ganfenaa feniT

wertilSi uwodeben xarisxis diferencialur formas[2]. )( nx MT ∗ nMx ∈ 0>p

ganfenis fena wertilSi aris: pπ nMx ∈

. )(...)()( nx

nx

nx MTMTMTF ∗∗∗ ⊗⊗⊗=

⊗ aRniSnavs tenzorul namravls.

im SemTxvevaSi, rodesac diferencialur formas uwodeben nebismier

gluv funqcias [3].

0=pRMf n →:

87

Page 88: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

nM mravalsaxeobis lokalur koordinatebSi:

xarisxis diferencialuri forma Caiwereba ase:

nxxx ,...,, 21 0>p

, p

p

p iiiniii

iii dxdxdxxxxa ⊗⊗⊗= ∑ ...),...,,(21

21

21 2...

1...ω

sadac gluvi funqciebia ),...,,( 21...21 niii xxxap

nM mravalsaxeobaze.

diferencialur formas uwodeben iribsimetriuls, Tu adgili aqvs

tolobas:

=⊗⊗⊗⊗⊗⊗⊗∑ psl

psl

psl iiiiiniiiii

iiiii dxdxdxdxdxxxxa .........),...,,(21

21

21 2.........

1.........

pl

pls

pls iisiiniiiii

iiiii dxdxdxdxdxxxxa ⊗⊗⊗⊗⊗⊗⊗−= ∑ .........),...,,(21

21

21 2.........

1.........

iribsimetriul diferencialur formebs Caweren ase:

, p

p

p iiiniii

iii dxdxdxxxxa ∧∧∧= ∑<<<

...),...,,(21

21

21 2...

1...ω

sadac aRniSnavs diferencialur formaTa alternirebul tenzorul

namravls, anu gare namravls[3]

0, ≥pω diferencialuri formis warmoebuli ewodeba diferencialur formas

, 1: +→ pn GMdω

sadac ωd warmoadgens gluv kveTas

n

pp MG →++ 11 :π

ganfenisa sadac da romelic lokalur koordinatebSi

Caiwereba ase:

∗+

∗∗∗+ ⊗⊗⊗⊗= 1211 ,..., ppp TTTTπ

=ωdp

p

p iiiniii

iii dxdxdxxxxda ⊗⊗⊗∑ ...),...,,(21

21

21 2...

1... ,

sadac warmoadgens funqciis srul

diferencials, anu 1 xarisxis diferencialur formas[3]. Tu

),...,,( 21...21 niii xxxdap

),...,,( 21...21 niii xxxap

ω , 0 xarisxis

diferencialuri formaa, maSin

∑= ∂

∂=

n

jj

j

dxx

d1

ωω .

iribsimetriuli diferencialuri formis ω gare diferenciali Caiwereba

ase:

=ωdp

p

p iiiniii

iii dxdxdxxxxda ⊗∧∧∑<<<

...),...,,(21

21

21 2...

1... ,

vTqvaT warmoadgenen ,...2,1,0),( =pMV np p xarisxis iribsimetriul

diferencialur formaTa simravleebs,Sesabamisad. simravleebi: ,

formaTa Sekrebis da ricxvze gamravlebis operaciebis mimarT warmoadgenen

veqtorul sivrceebs [3]. cnobilia agreTve, rom

,...2,1,0),( =pMV np

0=ωdd , yoveli

formisaTvis.

)( np MV∈ω

ω iribsimetriul diferencialur formas uwodeben Caketils, Tu 0=ωd .

iribsimetriul diferencialur formas uwodeben zusts, Tu arse-

bobs forma , iseTi, rom

)( np MV∈ω)(1 np MV −∈θ ωθ =d [3]. veqtoruli sivrceebi

, da gare diferencirebis operatorebi: ,...2,1,0),( =pMV np

,...2,1,0),()(: 1 =→ + pMVMVd npnp

qmnian de ramis kojaWvTa kompleqss:

[3], →... ...)()(...)()(01210 110 ⎯→⎯⎯⎯ →⎯⎯⎯ →⎯⎯→⎯⎯→⎯→

−− − ppp dnpdnpddndn MVMVMVMV

88

Page 89: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

=pd ,...2,1,0),()(: 1 =→ + pMVMVd npnp kosazRvris operatoriT.

kohomplogiebi , imis gamo, rom ,...2,1,0),( =pMH np nM kompaqturia, warmoadgenen

sasrul ganzomilebian veqtorul sivrceebs[3].

TiToeuli am sivrcis ganzomileba warmoadgens nM rimanis mravalsaxeo-

baze harmoniul diferencialur formaTa maqsimalur wrfivad damoukidebel

sistemaSi, elementTa raodenobas[4].

harmoniuli diferencialuri forma ki ewodeba iseT diferencialur

formas, romelic dirixles funqcionalis ∫=nM

ddD µωω 2||||21)( minimumis werti-

lic warmoadgens. , ganfenis TiTieul fenaSi arsebobs ri-

manis struqtura, amitom simravleSi, romelic aseve veqtorul siv-

rces warmoadgens, iarsebebs rmanis struqtura. es ki imas niSnavs, rom norma

),hom( 1+∈ pn GMdω 1+pπ

),hom( 1+pn GM

|||| ωd gansazRvrulia.

radgan nM rimanis mravalsaxeoba kompaqturia, diferencialuri formis

harmoniuloba emTxveva mis Caketilobas[4].

exla davubrundeT gluv asaxvebs. yovel aseT

asaxvas SeiZleba SevusabamoT iribsimetriuli diferencialuri forma:

0,...: ≥→××× pRMMMfp

nnn444 3444 21

p

p p

iiiniii iii

p

dxdxdxxxxxxx

f∧∧∧

∂∂∂∂

= ∑<<<

...),...,,(... 21

21 21

2...

es forma marTlac iribsimetriulia, imitom rom

221... iii

p

xxxf

∂∂∂∂

sidide

simetriulia, namravli ki iribsimetriuli. 0 ganzomilebian SemTxvevaSi

funqcias SeiZleba SevusabamoT funqcia:

∧),...,,( 21 nxxxf

. ),...,,...,,...,,( 21 nji xxxxxϕ −= ),...,,...,,...,,( 21 nji xxxxxf ),...,,...,,...,,( 21 nij xxxxxfkoSi-kovalevskaias Teoremidan gamomdinare, yoveli iribsimetriuli

diferencialuri formisaTvis, romelTa koeficientebi analizuri funqciebia,

arsebobs analizuri funqcia romlis Sesabamisi formac emTxveva Tavidan

aRebul formas.

aseve amave Teoremidan gamomdinare yovelTvis arsebobs iseTi

gluvi analizuri funqcia, romlis Sesabamisi

diferencialuri formac Caketilia da aqedan gamomdinare harmoniulic.

0,...: ≥→××× pRMMMfp

nnn444 3444 21

vuwodoT funqcias ganzogadebulad harmoni-

uli, Tu misi Sesabamisi iribsimetriuli diferencialuri forma harmoniulia.

0,...: ≥→××× pRMMMfp

nnn444 3444 21

wrfivad damoukidebel harmoniul p xarisxis diferencialur formaTa

raodenoba nM mravalsaxeobaze, emTxveva misi, Sesabamisi ganzomilebis,

koeficientebiT mTel ricxvTa jgufSi, kohomologiis jgufis rangs anu de

ramis kokpleqsis kohomologiis veqtoruli sivrceebis ganzomilebas, rasac nM mravalsaxeobis p ganzomilebian betis [3] ricxvs uwodeben. aRniS-

nul ricxvebze ki damokidebulia

)( np MB

nM mravalsaxeobaSi "naxvretebis" arseboba.

Tu np > , radgan mravalsaxeoba orientirebulia, . 0)( =np MB

89

Page 90: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

dirixles funqcionali energiis funqcionalia, amitom ganzogadebulad

harmoniuli funqciebi unda aRwerdnen im urTierT-

qmedebebs, romlebic energetikuli TvalsazrisiT, minimalur doneze unda imyo-

febodnen, drois im momentSi rodesac fizikuri sivrce warmodgenili

0,...: ≥→××× pRMMMfp

nnn444 3444 21

nM mra-

valsaxeobiT. vuwodoT aseT urTierTqmedebebs harmoniuli urTierTqmedebebi.

vTqvaT drois moments Seesabameba fizikuri sivrce , xolo drois

moments- . davuSvaT, rom drois intervalSi fizikuri sivrcis

ganzomileba ar icvleba.

0tntM0

01 tt > ntM1

),( 10 tt

davuSvaT es mravalsaxeobebi gluvad Cadgmulni arian lorencis 1+n

ganzomilebian mizezobrivad mdgrad droiT mravalsaxsobaSi [5] ise, rom

warmoadgenen aseT SemTxvevaSi arsebuli gluvi globaluri drois funqciis

fenebs: RLF n →+1: , . )( 0

10

tFM nt

−= )( 11

1tFM n

t−=

radgan ganzomileba ar icvleba, SeiZleba vigulisxmoT, rom morsis

funqciaa[3]. aqedan gamomdinare sivrciTi qvemravalsaxeobebi:

F

ntM0, iqnebian urTierT kobordiantulni. kobordiantuloba ganxorcieldeba

kobordizmiT . Tu am kibordizms gaaCnia bifurkaciis wertilebi, maSin

mravalsaxeoba miiReba mravalsaxeobidan, diferencialur topologi-

aSi cnobili, gadawyobis operaciiT[3].

ntM1

],[ 101 ttF −

ntM1

ntM0

mravalsaxeobaze gadawyobis operaciis moqmedebiT misi homotopiuri tipi

SesaZloa Seicvalos, Sesabamisad SeiZleba Seicvalos mravalsaxeobis

betis ricxvebic. amitom Tu

)(MBp

ntM0 da mravalsaxeobebisaTvis unda vivaraudoT, rom

fizikur sivrceSi adgili aqvs

ntM1

npMBMB ntp

ntp <≠ ),()(

10

p ganzomilebiani urTierTqmebebis harmoni-

zacias an deharmonizacias.

aqedan SegviZlia davaskvnaT, rom Tu fizikuri sivrcis ganzomileba

samyaros evolucis dros aricvleba, es evolucia SeiZleba mimdinareomdes

elementarul nawilakTa globalur sistemaSi urTierTqmedebaTa

harmonizaciisa da deharmonizaciis procesebis urTierTmonacvleobiT, rac

Tavis mxriv iwvevs fizikuri sivrcis topologiur gadawyobas.

aseT SemTxvevaSi, imis mixedviT Tu rogor icvlebian fizikuri sivrcis

betis ricxvebi, SeiZleba moxdes am sivrceSi ganfenil elementarul nawilakTa

sistemis entropiis [1] gazrda an Semcireba.

Tu davuSvebT, rom aRniSnul entropias aqvs zrdis tendencia, maSin unda

vifiqroT,rom samyaroSi dominirebs elementarul wailakebis urTierTqmede-

baTa deharmonizacia. Tu aRniSnuli entropia iklebs, maSin piriqiT, samyaroSi

dominirebs am urTierTqmedebaTa harmonizacia.

exla ganvixiloT SemTxveva rodesac drois intervalSi fizikuri

sivrcis ganzomileba icvleba.

),( 10 tt

vTqvaT drois moments Seesabameba fizikuri sivrce , xolodrois

moments- . aseT SemTxvevaSi mravalsaxeoba ver miiReba

mravalsaxeobidan, gadawyobis operaciiT. aseT SemTxvevaSi, SeiZleba

davuSvaT, rom es mravalsaxeobebi aseve Caidgmebian lorencis mizezobrivad

0tntM0

01 tt > nmM mt ≠,1

ntM1

ntM0

mdgrad droiT mravalsaxeobaSi gluvi globaluri drois

,ise rom

mqnqLq >>>> ,,funqciiT RLF n →+1:

90

Page 91: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

)( 01

0tFM n

t−⊂ ,

1M n

t ⊂

radgmt1orienti

)( 11 tF −

.

an rebuli mravalsaxeobebia, amitom

mt

m =)(1

magra

,

Tu ,gadasvla mravalsaxeobidan, mravalsaxeobaSi

Tnt

nt

nt →×××

444 3444 21 000...: funqciiT warmodgenili urTi-

ntM0,M

,H , RMH nt

n =)(0

RMm

,...2,1,0)(0

==+ lMH nt

ln, ,...2,1,0)(

1==+ lMH m

tlm

nm > ntM0

ntM1

amitom,

i RMMMfunda moxdes raime er

m

erTqmedebis harmonizaciiT. Tu nm < , piriqiT

ttt ≤000 444 3444 21

urTierTqmedebebis aucilebeli deharmonizaciiT.

pirvel SemTxvevaSi, T

, maSin xdeba elementarul nawilakTa sistemis entropiis

npmRMMMfp

nnn <→××× ,...:

u ar xdeba betis sxva ricxvebis cvlileba anu

mpMBMB ntp

ntp <= ),()(

10

zrda, meore SemTxvevaSi Tu ar xdeba betis sxva ricxvebis cvlileba np <

npMBMB ntp

ntp <= ),()(

10, maSin xdeba elementarul nawilakTa

sistemis entropiis Semcireba.

ganzomilebaSi anu

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р т у р а

1. m. mumlaZe. fizikuri sivrcis ganzomilebadaelementarul nawilakTa

sistemis entropia // Jurnali `inteleqtuali~ #4. 2007 w.

Б.А.Дубровин, С.П.Новиков, А.Т.Фоменко. Современная геометрия.т.1, Москва, ,,Наука’’,

.

а

2. 1984 г. Б.А.Дубровин, С.П.Новиков, А.Т.Фоменко. Современная геометрия.т.23. , Москва, ,,Наука’’, 1984 г. Дао Чо4. нг Тхи, А.Т.Фоменко. Минимальные поверхности и проблема Плато, Москва, ,,Наука’’, 1987 г. Дж.Бим5. , П Ерлих. Глобальная лоренцова геометрия. Москва, ,,Мир’’, 1985 г.

91

Page 92: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

fizikuri sivrcis evoluciisa da masSi ganfenili

elementarul nawilakTa sistemis entropiis dinamikis modeli

naSromSi agebulia fizik luciisa da masSi ganfenili

elementaruli sistemis entropiis dinamikis modeli. modelSi elementarul

nawilakTa Soris urTierTqmedebis harmonizaciis an deharmonizaciis

safuZ

Dynamic model of physical area evolution and in that speeded simple particle systems’ entropy

Ma ze

In this work, is buildt up the mo space evolution and the dinamic of the entropy of the elementary particles system. In the odel on the support of the notion of the process harmnization and deharmonization of iteractions between the elementary particles, are considered the directio

РЕЗЮМЕ

Модель эволюции физического пространства и динамики энтропии системы расположенных в нтарных частиц

В работе построена модель зев пространства и динамики знтропии распложеных в пространстве системы элементарных частиц. В моделье на основе понятия процесса гармонизации и дегармонизации взимодеиствя элементарных частиц рассмотрени направ

malxaz mumlaZe

uri sivrcis evo

velze ganixilulia fizikuri sivrcis evoluciis mimarTulebani da masSi

ganfenili elementaruli sistemis entropiis Sesbamisi cvlilebebi.

SUMMARY

lxaz Mumlad

del of the physical

m

ns of the physical space evolution and accordingli variation of the entropy of the elementary particles system.

нем элеме

Малхаз Мумладзе

олюций физического

ления эволюции физического пространства и соответствющие измения знтропии в физическом пространстве всей системы элементарных частиц.

92

Page 93: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

metabolizmi: momavlis arqiteqtura

luka kikiani

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetis II kursis magistranti

XX s soflios

bevr qveyanaSi daiwyes ax Si Sesuli arqiteqturis

gadasarCenad. iaponiaSi xuTi arqiteqtoris mier dawyebulma Ziebebma safuZveli

Cauyara axal mimarTulebas arqiteqturaSi, romelic ,,metabolizmis’’* saxeliT

damkvi

rumeSi. vasedas universi-

teti

rac faqtiurad

maSi

mis

gada

bisTvis axali habitatis Seqmna.

alaciebamde.

za-

ciis

vis metabolisturi

moZr

saqarTvelos teqnikuri universitetis

-is 60-ian ww ,,saerTaSoriso stilis’’ krizisis xanaSi, m

ali gzebis Zieba Cix

drda. xuTeulis pirveli ganacxadi iyo 1960 wels dizainis

saerTaSoriso konferenciaze, sadac sakuTari koncefcia warudgines

sazogadoebas. metabolizmis fuZemdeblebi iyvnen: k. kikutake, k. kurikava, f.

maki, m. otaka da n.kagazie. 1964 wels maT SeuerTdnen k. tange da a. isimaki, amis

Semdeg isini ,,7 metabolistis’’ saxliT gaxdnen cnobilni. pirveli

realizebuli proeqtebi ki 1970 wels ,,EXPO-70’’ gamofenaze waradgines _

takara butilionisa da toSibas pavilionebis saxiT. kiinori kikutake erTadaderTi warmomadgenelia Tanamedrove

arqiteqturuli olimpisa, romlis gamudmebiT ganviTarebadi meTodologia

dRemde ar kargavs aqtualobas da XXI s-Si is meored ibadeba.

kiinori kikutake daibada 1928 wels iaponiis q. ku

s damTavrebis Sedeg 1950 w. muSaobda sxvadasxva firmaSi da 3 weliwadSi

Seqmna sakuTari saxelosno. is arqiteqturul sazogadoebaSi warmoCinda,

rogorc mimdinareoba metabolizmis erT-erTi damaarsebeli,

ndel iaponur arqiteqturul filosofiaSi umTavresi nabiji gaxldaT.

kikutake saerTaSorisod aRiarebul iqna “zRvis qalaqis” proeqtiT,

romelic pirvelad 1958 wels wamoayena da dRemde agrZelebs muSaobas

motivtive sistemebze.

gazrdili simWidrovis mqone urbanuli centrebis proble

saWrelad kikuktakem maRali Senobebis agebis idea wamoayena adreul 60-

ianebSi. dResdReobiT is xelmZRvanelobs hiper Senobebis kvlevebis komisias,

romlis mizania qalaqe

rogorc sakuTari saxelosnos xelmZRvaneli, is SemoqmedebiTad aqtiuri

iyo bolo 50 weli. misi namuSevrebi iSleba kerZo saxlebidan axali qalaqebis

ganviTarebamde, komerciuli saofise Senobebidan, municipalur skolebamde,

muzeumebamde sportul nagebobamde da gamofenebis inst

kikutake aris mravali jildos mflobeli, is erTaderTia vinc dajildo-

ebulia arqiteqturis saerTaSoriso akademiis premiiT, erTdroulad

arqiteturuli meTodologiisaTvis da SemoqmedebisaTvis.

iaponelebi mieCvivnen tradiciebis daurRvevlobas, rac iaponuri civili

medegobis umTavresi faqtori iyo, “amitomac metabolisturi arqiteqtura

dgas iaponuri samSeneblo tradiciebis saTaveebTan, da misi Secvlis

algoriTms gvTavazobs,” - ganmartavs kikutake, “CemT

aoba ar miscemia modas Cvens qveyanaSi, gansxvavebiT evropisgan, radgan is

aq efuZneboda Zvel tradiciebs da sruliad sxvagvari mimarTuleba miiRo.

iaponiaSi es iyo Cveni civilizaciis momavlis sakiTxi, amitomac mniSvelovani

iyo gagveTvaliswinebina dasWirdeboda Tu ara Cveni koncefcia tradicia-uryev

iaponelebs.

93

Page 94: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

saerTod iaponiaSi yovelTvis gansakuTrebul yuradRebas uTmobdnen

cocxali samyaros evoluciur kanonebs. amitomac biologiuri kanonebi gaxda

metabolizmis amosavali wertili. savaraudod arqiteqtura swored am gziT

unda

pasi gemze. Tu arqiteqruraSi ar aris meTodologia, maSin

rac

oqaSi. amasTan zogierTis azriT,

rac

si ganmartebiT

naTe

rTi gziT moZraobs.

saga

veviTi ar

yofi

zedapiri, aucilebeli moculoba ki unda

ganT

viTardebodes. Tanamedrove teqnologiebi sSualebas iZleva yvelaze

Tamami proeqtebis ganxorcielebisa, amitomac vimedovneb rom metabolistebis

gamocdileba Tavis gamoyenebas naxavs XXI s-Si*.”

kikutakes azriT arqiteqturas, romelSic araa Cadebuli perspeqtiuli

xedva, ara aqvs momavali. perspeqtiuli xedva ki aris momavali gardauvali

cvlilebebis xedva.

“adamianebi daprogramebulebi arian ganviTarebaze, xolo es programa

qaoss ver guobs. amitom aucilebelia meTodologia. arqiteqruraSi es iseve

saWiroa rogorc kom

ara unda bevri mimzidveli forma gaCndes, maTi gadmotana cxovrebaSi

Znelia. Tu mravali aRfrTovandeba lamazi formiT, maSin meTodologia misi

Seqmnisa SeiZleba warmatebulad CaiTvalos.

logikis gareSe arqiteqturaSi Cndeba qaosi, misi aRqma ukve SeuZlebelia.

aseT dros SemoqmedebiTi procesi ubralo kolaJis awyobad gadaiqceva, rac

arc ise Znelia Tanamedrove kompiuterul ep

ufro gaurkvevelia kolaJi, miT metia masSi xelovneba. es igivea “gayido

buzi spilos fasad”. mimaCnia rom gansakuTrebulad rTuli profesiuli

aspeqtebi unda keTdebodes ubralo adamianisTvis gasagebad”*1.

kiotos saerTaSoriso konferenc-centris sakonkurso proeqtSi (sur.1,2),

kikutake TvalnaTliv gviCvenebs Tu rogor SeiZleba Seqmna arqiteqtura

gasagebad, rom ar gamoiyeno damatebiTi axsniTi niSnebi. mi

li gegmareba gansazRvravs advil aRqmadobas. amitomac man SenobaSi

funqciebi sarTulebad gadaanawila: aris sarTuli delegatebisTvis, sarTuli

turistebisTvis, momsaxure personalisTvis da a.S. misi TqmiT mnaxveli

martivad gebulobs ama Tu im sarTulis daniSnulebas.

arqiteqturuli garkveulobis kidev erTi karg magaliTs gvTavazobs “edi-

tokios” muzeumis, 1993 wlis proeqtSi (sur. 3, 4). “tradiciulad SenobebSi

arsebobs erTi Sesasvlel-gasasvleli, da yvela e

mofeno sivrcis SemTxvevaSi Cveulad yvela erTi mimarTulebiT miemarTeba,

da gsurs gamorCeuli eqsponatis naxva, giwevs uxerxuli gziT misvla. Cemi

gaazrebiT yvela Sesasvlel-gasasvlels avurCie Tavisi “specializacia” –

saeqskursio jgufebisaTvis, specialistebisaTvis, moyvarulTaTvis d a.S. aseT

SemTxvevaSi gadaadgilebis meti variantia, da sasurvel eqsponatTan umoklesi

manZiliT midixar.”* am proeqtiT avtorma sagamofeno sivrcis organizebis

stereotipi daamsxvria, romelic misi TqmiT labirits gavda. xolo

mTeli Senoba formaSi tradiciuli iaponuri saxlis Sesasvlels waagavs,

mxolod grandiozul masStabebSi: 4 mZlavr burjze aRmarTuli Senobis masa

imeorebs Sesasvlis saxuravis kompozicias. amgvari gaawyveta SemTx

la. teritoriis es monakveTi, sadac muzeumi dgas, zRvis doneze dablaa,

da aucileveli iyo wylis donis Semdgomi awevis gaTvaliswineba. avtormac

aseT originalur xerxs mimarTa.

bunebriv faqtorebTan maqsimalurad SesabamisobaSi moyvana arqiteqturisa,

Zalian mniSvnelovania kikutakesTvis. “Tanamedrove Senobis mniSvnelovan krite-

riums warmoadgens minimaluri

avsdes minimalur garsSi.”*1 buneba im mniSvnelovan faqtorTagania,

romelsac iaponuri arqiteqtura yovelTvis didi yuradRebas uTmobda. swored

tradiciuli iaponuri minimaluri zedapiris Temis ganviTarebaa misi pirveli

namuSevari sakuTari sacxovrebeli tokioSi – “cis saxli” (Sky House) (sur. 5,6),.

94

Page 95: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

proeqti metabolizmis Taviseburi manifesticaa, romelic erT welSi

daproeqtda da aSenda (1957 w.). 100 km.m farTobisa da 6 m simaRlis momcro

Senoba, fasadebis Suaze amoyvanil 4 pilonzea aRmarTuli. erTian Sida

sivrces gars akravs galerea. mTavari arsi proeqtisa iyo Senobis, msgavsad

meqanizmis regulirebisa, mudmivi gardaqmna. oTaxis awevis ideac amas

emsaxureba, rom momavalSi saWiroebisamebr mis qvemoT Seikideba axali oTaxi.

saxlSi cvlilebes ara marto gare, aramed Sida sivrcec eqvemdebareba.

sabavSo, saZile, samzareulo oTaxi-blokebi iqmneba erTiani Sida sivrcis

gadasatani tixrebiT, amitomac Senobas saxelad “erTi oTaxis saxlic” ki

Sear

gardaiqmneba.”* – da ai aq cxaddeba kikutakes mier naxsenebi

meta

vis programas, romelic

arqi

mebiT exameboda garemos, sruyofda da ra

mocu

ebs, romlebic Tavis mxriv aTboben

atmo

iyo, izumos istoriuli

taZr

masalebSi, 1963-1980

ww. (

amisTvis izumos stilSi damzadda anakrebi arqiteqturuli

deta

rosiniciativiT peruSi daiwyo socialuri sacxovrisis programa.

qves.

“Tu gaqvs sawoli mwerebisgan damcavi badiT, maSin calke saZinebeli aRar

gWirdeba. iaponelebs rogorc wesi iatakze sZinavT, diliT ki oTaxi

sastumrod

bolzmis erT-erTi principi - “perspeqtiuli xedva”, romelic

arqiteqturaSi, Semodis qveynis kulturidan da saukuneebis manZilze

Camoyalibebuli cxovrebis wesidan, radgan swored sacxovrebeli

arqiteqturis amo-savali adamianis cxovrebis wesia.

saxls ara aqvs gaTbobisa da kondecirebis sistemebi. avtorma sainJinro

konstruqciaTa Secvla SemogvTavaza axali cxovrebis Sesabamisi

konstruqciiT, da es saxli dRemde miyveba Ta

teqtoris mier iqna Cadebuli.

“adamianebis da cxovelebi Zalian kargad arian agebulni, maTi

moculobisa da zedapiris Sefardeba idealurTan axlosaa. evoluciis

procesSi adamianis sxeuli gamud

loba-zedapiris Tanafardobas. msgavsi ram unda moxdes arqiteqturaSic.

gegmarebis “programas iZleva teqmperatura cvalebadoba haeris tenianoba,

qaris Zala da mimarTuleb, da pirvel adgilze ki gamodis nagebobis

saqspluatacio balansis kontroli.

mimaCnia, rom arqiteqturul ideaze moqmedebs ekologiis sakiTxebi,

konkretulad ki globaluri daTbobis problem. imisaTvis, rom Senoba ar

gadaxurdes, iyeneben kondicioner

sferos, - Caketili wre gamodis. amitomacaa aucilebeli Senobis

zedapiris minimalizacia. samyaro energo dazogvis gziT midis, Cemi

arqiteqturac unda pasuxobdes drois gamowvevebs.”

minimaluri zedapiris Temisa da ekologiuri faqtorebis gaTvaliswinebiT,

2005 wels daaproeqta kiusius istoriis erovnuli muzeumi.

istoriuli tradiciebis saTanado pativiscema

is gverdiT administraciisa da xazinis Senobebis ageba, tradiciuli

iaponuri xis arqiteqturis reinkarnaciis gziT Tanamedrove

sur. 7,8).

izumos taZris kvlevam arqiteqtori im daskvnamde miiyvana rom SeiZleba

aSendes Senoba rkina-betonis elementebiT imgvarad, TiTqos isini xis

yofiliyvnen.

lebim Tanamedrove masalebSi, upiratesoba saxezea – xanmedego,

xanZarmedegoba da simtkice. rk-betonis elementTa bmebi imeorebdnen xis

elementebis bmebs. SenobebisTvis izumos taZris aReba proto-tipad ar iyo

SemTxveviTi – es xis anakrebi konstruqciis erT-erTi saukeTeso magaliTia

iaponiaSi.

sxvadasxva kulturebis simbiozs gvTavazobs perus 1968 wlis saerTa-

Soriso sakonkurso proeqtSi – socialur sacxovrebelze (sur. 9),. Omis

Semgdom gae

95

Page 96: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

kiku

raSi. iaponur pagodas struqturas dauqvemdebara

wert

areulos da abazanis blokebi Cadgmulia,

rome

is gadaadgileba rTuli amocanaa, magram Tu maT

avag

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. «ВИА» Т 12 – архитектура я2. Jurnali «ARX», st. МЕ ВРАЩЕНИЕ ЛЕГЕНДЫ – РИШАТ

МУЛЛАГИЛЬДИН;

reziume

metabolizmi: momavlis arqiteqtura

luka kikiani

XX s-is 60-ian ww ,,saerTaSor krizisis xanaSi, msoflios bevr

qveyanaSi daiwyes axali gzebis Zieba CixSi Sesuli arqiteqturis gadasarCenad

iaponiaSi xuTi arqiteqtoris mier dawyebulma Ziebebma safuZveli Cauyara axal

mimar

takes saproeqto winadadeba mosaxleobas saSualebas aZlevda sakuTari

sacxovrebeli garemo (bina), Tavad aewyo.adgili sadac Sendeboda sacxovrebeli

20 wlis mere unda gardaqmniliyo elitur sacxovrebel raionad, proeqtSi

Cadebuli iyo “perspeqtiuli xedva”, romelic metabolisturi proeqtisTvis

karg niadags qmnida.

kikutakem mimarTa iaponuri saTemo sacxovreblebis gamocdilebas, maT

formebs, garemos, bunebasTan kavSirs da erTgvari ineqcia scada am yvelafrisa

adgilobriv kultu

ilovani blokebi, romlis RerZebzec akinZa sacxovrebeli binebi. maTi

forma ki maias kulturisTvis saxasiaTo formebSi warmoadgina. kvlevisas im

daskvnamde mivida, rom idealuri sacxovrebeli jgufi Sedgeba 20-30 saxlisgan,

sivrculi kavSirebiT gaerTianebuli.

SemdgomSi dasaxleba gardaiqmneba mizidulobis centrad, misi struqtura

izrdeba tyis msgavsad. yvela bina am struqturaSi Tavisufali gegmarebisaa da

maqsimalurad gaxsnili garemoze. samz

lTa Semdgomi Secvla advilad xdeba. aseTi bunebrivi zrda didi

qalaqebisTvis ki idealuria.

pirveli qalaqgegmarebiTi proeqtebi, romelmac saerTaSoriso aRiareba

moutana kikutakes, iyo metabolizmis koncefciaze dafuZnebuli “zRvis

qalaqebi” (sur. 11,12). “qalaqeb

ebT motivtive platformebze, maSin es urbanuli megastruqturebi

mobilurebi gaxdebian. zRvebs dedamiwis 2/3 ukaviaT da savsebiT SesaZlebelia

adamianis momaval sacxovrebel garemod iqcnen.” kikutake am sakiTxiT 58

wlidan moyolebuli dainteresebulia. Catarebuli aqvs eqsperimentebic msgavs

struqturebze. gaakeTa msgavsi mocurave aeroportebi, romelTa xorcSesxmamac

mniSvnelovani damajerebloba Semata ideas da avtors, is ukve dasaxlebebis

gaCenas kosmosSic varaudobs.

l i t e r a t u r a

пТАБОЛИЗМ: ВОЗонии XX века;

iso stilis’’

.

Tulebas arq-Si, romelic ,,metabolizmis’’ saxeliT damkvidrda. xuTeulis

pirveli ganacxadi iyo 1960 wels dizainis saerTasoriso konferenciaze, sadac

sakuTari koncefcia warudgines sazogadoebas. metabolizmis fuZemdeblebi

96

Page 97: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

iyvnen: k. kikutake, k. kurikava, f. maki, m. otaka da n.kagazie. 1964 wels maT

SeuerTdnen k. tange da a. isimaki, amis Semdeg isini ,,7 metabolistis’’ saxliT

gaxdnen cnobilni. pirveli realizebuli proeqtebi ki 1970 wels ,,EXPO-70’’ gamofenaze waradgines _ takara butilionisa da toSibas pavilionebis saxiT.

k. kikutake erTaderTi arqiteqtoria, romelic dgemde erTgulia

metabolizmisa da romlis meTodologiac dRemde ar kargavs aqtualobas. is

agreTve erTaderTia, romelic erTdroulad dajildoebulia arqiteqturuli

meTo

Metabolism: architecture of the future

luka k kiani

In the 60th years of XX century, the era nternational style” there were many tries in many countries to end the deadlock of architecture for its salvation. Studies carried out by five architectsfrom Japan became a basis of new direction of architecture, which lately was named “metabolism”First

y, as well as for creative work

Метаболизм: архитектура будущего

Лука Кикиани

В 60-е годы ХХ века, в эпоху кризи ного стиля» во многих странах началсяпоиск новых путей вывода архитектуры из тупика с целью ее спасения. Исследованияпроведенные пятью архитекторами из Японии стали основой нового направления в архитектуреза ко

а

аитектурную

методологию и творчество.

dologiisa da SemoqmedebisaTvis, saerTaSoriso akademiis premiiT.

SUMMARY

i

of crisis of “i .

biennale of the numeral five was held in 1960 during international conference of design, where architects have presented their own concept to the society. The founders of metabolism were K. Kikutake, K. Kurokava, F. Maki, M. Otaka and N. Kawasoe. In 1964 K. Tange and A. Isozaki have joined to them. After that they became known as “7 metabolists”. They presented their first project during the exhibition “EXPO-70” by Takara Butilion and Toshiba Pavilions.

K. Kikutake is the only one architect who still keeps adherence to the principles of metabolism and his methodology is relevant till now. He is also the only one from them which was awarded simultaneously by International academy prize for architectural methodolog

.

РЕЗЮМЕ

са «международ , ,

торым закрепилось название «метаболизм». Первое биеннале пятерки состоялось в 1960 году н международной конференции по дизайну, где она представила обществу собственную концепцию. Основоположниками метаболизма являлись: К. Кикутаке, К. Курокава, Ф. Маки, М. Отака и Н. Кавазое. В 1964 году к ним присоединились К. Тангэ и А. Исодзаки. После этого они стали известны под названием «7 метаболистов», первый реализованный проект же они представили на выставке «EXPO-70» - в виде павильона Такара Бутильон и Тошиба.

К. Кикутаке единственный архитектор, который по сей день верен метаболизму и методология которого до сих пор не потеряла своей ктуальности. Он также единственный из них, который одновременно награжден премией Международной академии за арх

97

Page 98: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

oqros kveTa arqiteqturaSi

vaxtang joxaZe

saqa is

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetis II kursis magistranti

gasakvi e axdens

esTetiur siamovnebas, CvenTv ra mogvwons konkretulad

am formaSi. TumcaRa, qvecnobierad Cven am sagnis nawilebis harmoniuli,

Tanazomadi urTierTSefardeba gvxiblavs. harmonia musikaSi bgerebis rxevevbiT

gans

kidebulebaSi, maTSi Semavali proporciebis sidideTa

damo

a siRrmis kavSiri (sivrcul

for

rTvelos teqnikuri universitet

ria, magram rodesac vakvirdebiT formas, romelic Cvenz

is Zneli asaxsnelia Tu

azRvrul urTierTfardobazea damokidebuli _ ambobdnen piTagorelebi.

isini ricxvs, msgavsad musikis harmoniisa, mTeli yofierebis safuZvlad da

arsad miiCnevdnen. sruliad bunebrivia imis daSveba, rom rac marTalia

smenasTan mimarTebaSi, marTali iqneba mxedvelobisTvisac. Tvali iseTsave

siamovnebas miiRebs sivrculi ganzomilebebis Tanafardobebisagan, rogorsac

yuri Tanazomadi rxevis sixSiris bgerebisgan. bgeraTa ricxvebis garkveulma

Tanafardobam isini wiladi ricxvebis aRmoCenamde miiyvana. piTagorelebis

azriT wiladi ricxvebi, romelsac logosi uwodes, aris mizezi samyaros

harmoniulobisa.

arqiteqturul-sivrciTi formebis zomaTa erTian TanafardobaSi

mosayvanad iyeneben proporciebs. proporcia aris ori Tanafardobis toloba.

sivrciTi sidideebis proporciuli damokidebuleba, SeiZleba gamoixatos

sxvadasxva damo

kidebulebiT koordinatTa sistemis mimarT.

proporciuli damokidebuleba SeiZleba aigos sidideebiT, romlebic

ganlagebulia erT koordinatze, or koordinatze an sam koordinatze.

sworkuTxovan formebSi, sigrZisa da siganis proporciuli kavSiri

(sibrtyuli formebi), an simaRlis, siganisa d

mebSi) naTlad axasiaTebs formebis msgavsebas. msgavsi sworkuTxedebi (nax.

1) gansxvavdebian urTierTmdebareobiT. pirvel SemTxvevas ewodeba pirdapiri

proporcia, xolo meores _ Sebrunebuli proporcia (a : b = c : d; a : b = d : c). mag.: egvipteSi, axali samefos taZrebis fasadze karebi igeboda Sebrunebuli

proporciiT mTel zedapirTan mimarTebaSi 1:2. karebisa da mTeli zedapiris

simaRleebi igeba imave damokidebulebiT. analogiurad amisa, msgavs

sworkuTxdebSi diagonalebi da paralelebi pirdapir proporciaSia, xolo

urTierT marTobebi _ SebrunebulSi. amazea damyarebuli proporciebis agebis

geometriuli meTodi. nagebobis danawevrebis meTodiT formaTa danawevreba,

aigeba TviTon am formaSi simaRlisa da siganis kanonzomier kavSirSi. msgavs

nagebobaTa mravalferovnebidan TiToeuli nageboba ganisazRvreba mTlianad

kompoziciuri gadawyvetiT.

proporciaTa sistema orgvaria: “geometriuli simetria” da “ariTmetikuli

anu moduluri simetria”. pirveli principulad gansxvavdeba meorisagan:

“geometriuli simetria” dafuZnebulia iracionalur Sefardebebze, e.w. sam

geometriul Temaze: , da oqros kveTaze misi monaTesave - TurT.

Sefardebani uZvelesi droidan gamoiyeneboda, maTgan oqros kveTas ki

yovelTvis gamorCeuli adgili eWira, aramarto arqiteqturaSi.

oqros kveTa es aris harmoniuli gayofa mTelisa iseT or aratol

nawilad, roca mcire mcire nawili ise Seefardeba dids, rogorc didi _

98

Page 99: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

mTels. algebrulad oqros kveTa daiyvaneba Semdegi gantolebis amoxsnamde (AB

= a), d : x = x : (a - x), => X = . oqros kveTa SeiZleba gamoisaxos

miaxloebiTi wiladebiT ; ; ; ; _ sadac 2, 3, 5, 8, 13 fibonaCis ricxvebia.

Cvenamde moRweul antikur

“sawyisebis” II wignSi, sadac o.k. geometriuli ageba, romelic

tolfasia kvadratuli gantolebisa udaoa, rom u.k. cnobili iyo

jer kidev evklidemde. savaraudoa, rom o.k. amocana piTagorelebis mier iyo

literaturaSi o.k. pirvelad gvxvdeba evklides

mocemulia

X(a + x) = a2

amox

isi axsna unda gamomdinareobdes iqidan, Tu rogoria

Cveni

snili, romlebsac miaweren swori 5 kuTxedisa da masSi Caxatuli

pentagramis agebas, romelic Sedgenilia o.k. proporciiT da romelmac

mniSvnelovani roli iTamaSa aramarto berZnebis, aramed mravali xalxis

mistikur cnobierebaSi.

im faqtis kvleva, rom mainc da mainc oqros kveTas SeuZlia mogvces axsna

bunebis silamazisa da harmoniulobisa, daiwyo jer kidev Soreul warsulSi

da dRemde ar wydeba. samyaro es aris ganxorcieleba absolituri cnobierebisa

da silamazisa, amitom m

gageba cnobierebasa da silamazeze, - aseTi axsna aqvs platons Tavis

wignSi “timeusi”, sadac erT adgilas is gasagebs xdis, Tu ratomaa

maincdamainc o.k., mas Semdeg rac is aRmoaCines, yvelaze srulyofili bunebrivi

formebis SedgnaSi. platoni samyaros hpofs 5 elementad magari da ucvleli _

miwa, mudmivcvalebad da urTierTgamanadgurebeli _ cecxli, haeri da wyali.

mexuTe elementi ki _ ara miwieri zeciuri samyaroa. TiToeuli maTgani

warmodgenili hyavs 5 figuris saxiT, romelTac platonis sxeulebi ewodebaT:

miwa _ kubi, cecxli _ tetraedri, haeri _ oktaedri, wyali _ ikoraedri (20

waxnaga), xolo V _ dodekaedri. aRsanisnavia, rom I oTx figuraSi gvxvdeba

mxolod proporcia, romelic aris maxlobeli oqros kveTisa, mxolod

dodekaedri warmoadgens oqros kveTis mqone sxeuls. e.i. platoni zuciur

samyaros agebas oqros kveTis TanafardobiT.

aRorZinebis xanaSi es Sexedulebac platonis filosofiasTan erTad

aRorZind am periodSi pirveli damoukidebeli Sroma oqros kvTaze ekuTvnis

luka paCiolis. Tavis wignSi is interess am proporciisadmi xsnis im

socialuri TvisebebiT, romlebic mxolod Rm

a.

erTisTvisaa damaxasiaTebeli. mas

moya

axvis saSualeba.

iis mqone dodekaedriT.

iTebs maSindeli xelovnebis da zogadad swavlulobis

did

rdo da vinCim,

rome

vs xuTi Tviseba:

1. is aris erTaderTi da ganumeorebeli, SeuZlebelia msgavsi

harmoniulobis sxva proporciis moyvana.

2. wminda samebis Tviseba, rogorc RmerTia sam saxa da erT arsa, aseve am

proporcias aqvs gamos

3. iseve rogorc RmerTi ver iqneba gansazRvruli, aseve am proporciis

gamosaxva zusti ricxviT SeuZlebelia.

4. iseve rogorc RmerTia ucvalebeli, aseve ar icvleba es proporcia

nebismieri zomisTvis.

5. bolo TvisebisTvis avtori moixmobs platons da ambobs, rom TviT

zeciuri samyaroc Seqmnilia am proporc

marTalia aseTi naSromi nakleb gamogvadgeba mecnieruli TvalsazrisiT,

magram is naTlad miuT

interesze o.k. mimarT. Tavad termini “oqros kveTac” swored am periodSi

Semoitana renesansis xelovnebis didma warmomadgenelma Lleona

lic l. paCiolis mowafe iyo geometriaSi. miuxedavad aRniSniSnuli

swavlulebis dainteresebisa oqroe kveTisadmi (fibonaCi, paCioli, da vinCi)

praqtikulad kompoziciis xelovnebaSi ar iyenebdnen mas (leonardo erTi

99

Page 100: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

sityviTac ar axsenebs Tavis praqtikaSi “geometriul simetrias”, romlis

praqtikuli xelmZRvaneli iyo).

oqros kveTa safuZvlad daedo kompoziciur agebebs msoflio xelovnebis

mraval nimuSSi, umTavresad ki antikuri xanis arqiteqturaSi. jer kidev Zveli

egviptelebi iyenebdnen iracionalur Sefardebebs o.k. erTad taZrebis

fasadebis agebisas. Semdeg Zvel saberZneTSi, gansakuTrebiT ki klasikis

periodis arqiteqturaSi “geometriulma simetriam” TiTqmis mTlianad

daCrdila moduluri sistema, romelic mTelisa da wiladebis Sefardebas

emyareba. amis dasturia klasikis periodis SesaniSnavi Zegli –

parTenoni(aTenis akropolis). marTalia misi arqiteqtura moduluri simetrias

efuZneba, magram niSandoblivi adgili uWiravs geometriulsac da kerZod

oqros kveTas nagebobis konkretul nawilebSi (maTematikosma mark barma o.k.-is

aRsaniSnavad SemoiRo berZnuli aso Φ ”fidiasis ricxvi” - parTenonis

xuroTmoZRvari).

“geometriuli simetriis” sistema aRmoCenil iqna gotikur ZeglebSi.

kerZod ki gotikuri proporciaTa sistema agebulia oqros kveTis principze. es

yvelaze ukeT gotikis samSobloSi safrangeTSia gamovlenili, amis naTeli

magaliTia: jer kidev naxevrad romanuli stilis parizis notrdamis

eqst

.

brun

mxatvarma, profesorma sergo

qobu

neba, e.w. nawilebis mTelTan Tanazomadobis

erTianobis prin arqoteqturaSi.

erieris kompozicia. rogorc Cans, es sistema, moZiebul iqna qristiani

berebis mier warmarTul memkvidreobaSi roca qristianebma xeli mihyves manamde

martooden rwmenaze damyarebuli religiuri dogmebis mecnierul damuSavebas.

qristianoba Tavis yvelaze mkacrsa da mdgrad periodSi warmarTuli

religiur analogiuri epoqidan iTvisebda Sesabamis tradiciebs. amgvarad,

SeiZleba miviCnioT, rom maRali berZnuli xelovnebis WeSmariti meTodebi

adreul Sua saukuneebSi aRorZinda, mag. palis kapela florenciaSi, arq. f

eleski IV s., kanCelari fasadis kompozicia (sur.), sadac sarTulebis

pilistrebi da fanjrebis moajirebi oqros kveTis TanafardobaSia. renesansis

dros geometriuli sistemis gamoyeneba nel-nela qreba da es, maSin roca

interesi sapirispirod izrdeba, gansak. o.k. mimarT. xolo italiurma barokom,

rogorc aRorZinebis xel. meore fazam, mTlianad uaryo es sistema da

safuZveli Cauyara Tavisufal interpretacias.

“geometriuli simetriis” ukanasknel burjs xmelTaSua zRvis kulturis

arealSi Sua saukuneebSi momZlavrebuli qrist. warmoad. kerZod qarTuli arq.

da sax. xel. amas gvidasturebs mcxeTis jvris arqiteqturis da atenis sionis

freskebis analizi, romlebic qarTvelma

laZem gaakeTa. man pirvelma gaanaliza qarTuli Zeglebi “geometriuli

simetriis” TvalsazrisiT. ueWvelia, rom es sistema gabatonebuli iyo Zveli

qarTuli sivrciTi xelovnebis yvela ZiriTad sferoSi, rac erovnuli

kulturis maRal doneze miuTiTebs. magaliTisaTvis minda moviyvano yvela

epoqis ubrwyinvalesi poema, S. rusTavelis “vefxistyaosani”. g. wereTelma o.k. -

is safuZvelze scada aexsna “vefxistyaosnis” leqsTawyobis sakiTxebi. rogorc

mogexsenebaT vefxistyaosnis TiToeul strofSi 4 karedi da 16 marcvalia. maTi

sazRvari zustad sityvebis gasayarze modis. es dayofa naxevarkaredebSi

orgvaria: 4//4 _ simetriuli da 5//3, an 3//5 _ asimetriuli. pirvels maRali

Sairi ewodeba, meores _ dabali, romelic o.k. -is proporciiTaa agebuli

(5,3//3,5; 3,5//5,3; 3,5//3,5; 5,3//5,3). mag.:

”gaxareboda xvarazmSas // sixaruliTa didiTa;” “miRwvian, momigoneben // damlocven, movegonebi;”

rogorc davinaxeT, kompoziciis agebisas proporciaTa geometriuli

sistemis, igive “simetriis” gamoye

cipi, jer kidev uZvelesi droidan iyo cnobili

100

Page 101: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Zvelma berZnebma is Tanaxmadac

nage

martivdes (rac elinizmis

peri

SemoqmedebiT intuicias.

ziciuri sistemisaTvis ar miumarTavT.

xol

didres samoqmedo ares,

radg

lianoba),

da r

i. pirvel rigSi gamokvlevebi araa Catarebuli

mkac

a, romelime saxeobaSi SevxvdeT oqros kveTis

kano

SemoiRes proporciaTa moduluri sistema, roml

bobis raime nawils, mag. kolonas diameters, modulis saxiT erTeulis

mniSvneloba eniWeboda da misi meSveobiT mTeli an nawili jeradi ricxvebiT

gavsazRvravdnen nagebobis sxvadasxva nawilis zomas.

moduluri sistemis elementaruli xasiaTi, agebis procesis simartive

bunebrivad qmnis imis safuZvels, rom vigulisxmoT _ es sistema yovelTvis win

uswrebs “geometriul sistemis” Seqmnas. meores mxriv, moduluri sistemisken

mibruneba, mxolod im mizniT, raTa agebis procesi ga

odSi moxda), mowmobs teqnikur SesaZleblobaTa daqveiTebas, rac Tan

axlda klasikuri xelovnebis degradacias.

amrigad, Zvelad sivrciTi xelovnebis nawarmoebTa Seqmnis meTodebi

moCvenebiT esTetikur normebs ki ar eyrdnoba, aramed proporciul

SefardebaTa konkretuli, obieqturad Secnobadi kanonebis fundametur

safuZvlebs.

es kanonebi ariTmetikuli an geometriuli “simetriis” garkveul

sistemebad yalibdeboda da im iaraRad moixmareboda, romelic nawarmoebis

formaTa kompoziciuri erTianobis Seqmnisken mimarTavda amave miznebisaTvis

organizebul

sadavo araa, rom SemoqmedbiTi intuiciis Sedegad SeiZleba miviRoT met-

naklebad harmoniuli kompozicia. mTlianobis agebisas araa aucilebeli

piroba proporciulobis dacva. amis dasturic axali drois Sedevrebi,

romelTa SeqmnisTvis araviTari kompo

o zodierTi mimdinareoba Tanamedrove arqiteqturaSi (mag.:

dekonstruktivizmi) sruliad uaryofs amgvar meTods.

arsebiTad yoveli kompozicia Tanazomadobisa da ritmis princips

emorCileba. magram intuiciis SesaZleblobani, e.i. “TvalT” kompoziciis agebis

SesaZlebloba friad SezRudulia. xolo gacnobierebuli ageba, romelic

“simetriis” kanonebs emorCileba, intuicias uqmnis um

anac es sistema moCvenebiT esTetikur normebs ki ar emyareba, aramed mas

safuZvlad udevs zusti mecnierebis obieqturad Secnobadi kanonebi.

TavisTavd proporciebi arafers gansazRvraven, is meti araferia Tu ara

meTodi, romelic gvexmareba davazustod da harmoniaSi moviyvanoT sivrciTi

Tanafardobebi, romlebic napovnia saerTo kompoziciur principebze

dayrdnobiT (urTierTdaqvemdebareba, gawonasworeba, masStaburoba, mT

omelic mTlianad daqvemdebarebulia kompoziciis miznebs _ gamoxatuls

arqiteqturul SinaarsSi.

sainteresoa, sad unda veZioT o.k.-is pirvelwyaro? cnobili germaneli

arqiteqtoris caizingis azriT – “oqros kveTa aris arqiteqturaSi, imitom rom

aris bunebaSi”. magram mis mier Catarebuli gamokvlevebi eWvs iwvevs or

gansxvavebul mimarTulebaS

ri da erTgvari principiT. naTelia, rom aseT SemTxvevaSi sagnebis arCevaSi

Tavisuflebaa, rac saSualebas iZleva gamokvleva Catardes windawin ise, rom

miviRoT sasurveli Sedegi. TvalzomiT windawin SeirCes sasurveli sagnebi,

xolo aramisaRebi gamoiricxos.

bunebaSi marTlac aris proporciulobis kanonebi, mag. Tu erTgvari

nawilebi erTmaneTs miyveba simaRleTa Tanmimdevruli SemcirebiT, maSin

Semcireba xdeba geometriuli progresiis mixedviT. gamoricxuli araa

cxovelTa, frinvlTa an mcenareT

ns, magram es ar gvaZlevs uflebas vTqvaT TiTqos samyaroSi yvelaferi

oqros kveTis proporciiTaa Seqmnili.

ZvelTaganve cdilobdnen daedginaT adamianis sxeulis proporciulobis

idealuri Sefardebebi, e.w. kanonebi. gavrcelebulia poliklites, riCis,

101

Page 102: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

leonardo da vinCis kanonebi, magram TiToeuli maTgani gamomdinareobs

silamazisadmi avtoriseuli midgomiT. naTelia, rom eseTi wesebi uxeSia,

imde

aSobs did

rol

roporciaa erTaderTi harmoniuli? es kiTxva CemTvis dremde

upas

nad ramdenadac ar vrceldeba adamianTa farTo masebze. miuxedavd amisa

isini bunebriv da swor STabeWdilebas sZenen naxats. amitom iyo berZnebi,

saxviT xelovnebas marTalia “mibaZviTs” uwodebdnen, mainc Sors idgnen

naturalizmisgan, TiTqosda miiswrafvodnen idealurisaken. zemoTxsenebuli

kanonebi iseTive idealuria, rogorc vitruviusis cnobili 2 winadadeba, rom

xelgaSlil mdgar adamianze SeiZleba kvadratis Semoxazva centriT sasqeso

organoebze, xolo ganze gadgmuli fexebiT da mxrebs acdenili xelebiT

adamianze SeiZleba wrewiris Semoxazva centriT Wipze. amis mixedviT Seqmna da

vinCim Tavisi cnobili naxati kvadratsa da wreSi Casmuli adamiani.

rogorc davinaxeT arqiteqturas oqros kveTis gamoyenebis wyarod da

masazrdoeblad verc buneba gamoadgeboda da miT ufro verc adamianis saxe;

bunebaSi Cvens mier o.k. – is proprciis aRmoCena, umetes wilad TviTmiznad

qceuli aRmoCenis ideis Sedegia(sadac ganwyobis fsiqologia Tam

s), an ubralo SemTxveviToba; aseve unayofoa adamianis sxeulSi o.k. – is

proporciebis dadgenis cdac, vinaidan proporciebis raodenoba imdenivea,

ramdenic im jgufebisa, romlebic safuZvlad udevs maT dadgenas. amdenad,

sxeulSi o.k. – is proporciebis Seswavla calkeuli kvlevis Sedegia da ara

maTi winapiroba.

maS, riTi SeiZleba aixsnas o.k. – is mimarT antikuri xanidan esoden didi

swrafva da misi xelovnebis yvela sferoSi farTo gamoyeneba. aris, Tu ara es

mxolod Cveva, Camoyalibebuli saukuneebis manZilze adamianis cnobierebaSi,

rom mxolod es p

uxod rCeba, magram sainteresoa erTi faqti; cnobilma germanelma

fizikosma fsiqologma da kvleviTi esTetikis fuZemdebelma gustav fexnerma

mravali kvleva Caatara o.k. – is esTetiur mniSvnelobaze, maT Soris

aRsaniSnavia erTi cda, romelic SemdegSi mdgomareobda: man garkveuli

raodenobis adamianTa jgufs, Tanabrad orive sqesis warmomadgenlebs, uCvena

sxvadasxva proporciiT Sedgenili, 2 geometriuli figura: - Tan proporciis

kvadrati da sxvadasxva iracionaluri proporciis samkuTxedebi, maT Soris o.k.

-iT Sedgenili marTkuTxa samkuTxedi. da hkiTxa, Tu romelia yvelaze

harmoniuli maT Soris. Sedegebi TviT g. fexnerisaTvisac gamaognebeli

aRmoCnda: gamokiTxulTa 40% - ma o.k. -iT Seqmnili samkuTxedi daasaxela

yvelaze harmoniulad, kvadrati ki mxolod _ 2,5% - ma, danarCenebze %

Tanabrad gadanawilda.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. oqros kveTa – sergo qobu

2. «Золотое сечение» – А.Д.Бенду3. «Золотое сечение» – Г. Е. Тимердинг. . Пропорции – Кринский, Ламцов, Туркус.

laZe.

кидзе.

4

102

Page 103: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

reziume

oqros kveTa arqiteqturaSi

vaxtang joxaZe

arqiteqturul-sivrciTi formebi zomaTa erTian TanafardobaSi

mosayvanad iyeneben proporciebs s ori Tanafardobis toloba.

nagebobis danawevrebis meTodiT formaTa danawevreba aigeba TviTon am formaSi

simaRlisa da siganis kanonzomier kavSirSi. amazea damyarebuli proporciaTa

ageb

udoa, rom es proporcia cnobili

jer

a sistema agebulia oqros kveTis princepze.

s maRal

don

Golden ratio in architecture

Vakhtang Jokhadze

Proportions are used for reduct ral-space forms to the unified ratio. Proportion is the equality of two ratios. rtition of building forms partition will construct in this form taking into account appropriate connection between height and weight. Geometrical method of proportions construction in architecture is based on this principle.

s

. proporcia ari

is geometriuli meTodi arqiteqturaSi.

oqros kveTa es aris harmoniuli gayofa mTelisa iseT or aratol

nawilad, roca mcire nawili ise Seefardeba dids, rogorc didi _ mTels.

oqros kveTa pirvelad gvxvdeba evklides “sawyisebis” II wignSi, sadac

mocemulia o.k.-is geometriuli ageba. savara

kidev evklidemde iyo. piTagorelebs miaweren swori 5-kuTxedisa da masSi

Caxazuli pentagramis agebas, romelic o.k.-iTa Sedgenili da romelmac

mniSvnelovani roli iTamaSa ara marto berZnebis, aramed mravali xalxis

mistikur cnobierebaSi.

oqros kveTa safuZvlad daedo _ kompoziciur agebebs msoflio

xelovnebis mraval nimuSSi, umTavresad ki antikuri xanis arqiteqturaSi. jer

kidev Zveli egviptelebi iyenebdnen o.k.-s taZrebis fasadebis agebisas. goTikuri

arqiteqturis proporciaT

proporciaTa agebis geometriuli meTodi ucxo ar iyo qarT.

arqiteqturisTvisac. amis naTeli magaliTia mcxeTis jvari. oqros kveTa

aRmoCenilia “vefxistyaosnis” leqsTwyobaSi. es sistema, gabatonebuli iyo Zv.

qarTuli sivrciTi xelovnebis yvela dargSi, rac erovnuli kulturi

eze metyvelebs.

SUMMARY

ion of dimensions of architectu By the method of pa

Golden section is harmonic division of the whole into two such unequal parts, when the ratio between the small and big part is the same as the ratio between big part and the whole. First time golden section was mentioned in the II book of the Elements of Euclid, where geometrical construction of golden section is given. Probably this proportion was known before Euclid. Construction of right pentagon and pentagram inscribed in it which was composed according golden section is ascribed to the progenies of Pythagoras. This fact plays significant role in the formation of mystic consciousness not only of ancient Greeks, but also of many other nations.

Golden section was laid down as a basis of composite constructions of many samples of world art, basically of ancient period architecture. Even ancient Greeks use golden section at construction of

103

Page 104: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

cathedrals’ fronts. System of gothic architecture proportions is completely built on the principle of golden section.

Geometrical method of proportions construction was not alien for Georgian architects, too. Mtskheta cross is the obvious example of this. Golden section was founded in the versification of The Knight in the Panther's Skin (“Vepkhistkaosani”). This system was dominated in the all spheres of ancient Georgian space art, and this is the graphic evidence of high level of national culture.

Золотое сечение в

Вах дзе

Для приведения размеров архитектурно-пространственных форм к единому соотношению используются пропорции. Пропорция п авенство двух соотношений. Методом расчленения сооружений расчленение форм строится в самой этой форме с учетом закономернойсвязи высоты с шириной. На этом основан геометрический метод построения пропорций вархи

вероятности, эта пропорция была известна еще до Евклида. Построение прав

о высоком уровне наци

РЕЗЮМЕ

архитектуре

танг Джоха

редставляет собой р

тектуре. Золотое сечение представляет собой гармоническое деление целого на такие две неравные

части, когда малая часть так относится к большой, как большое - к целому. Золотое сечение впервые встречается во II книге «Начала» Евклида, где дано геометрическое построение золотого сечения. По всей

ильного пятиугольника и вписанной в него пентаграммы, которая составлена согласно золотому сечению, приписывают последователям Пифагора, что сыграло значительную роль в формировании мистического сознания не только древних греков, но и многих других народов.

Золотое сечение было положено в основу композиционных построений многих образцов мирового искусства, в основном - в архитектуру античного периода. Еще древние египтяне использовали золотое сечение при строительстве соборных фасадов. Система пропорций готической архитектуры полностью построена на принципе золотого сечения.

Геометрический метод построения пропорций не был чуждым и для грузинских архитекторов. Наглядным примером этого является мцхетский крест. Золотое сечение обнаружено в стихосложении «Витязя в тигровой шкуре». Эта система господствовала во всех сферах древнегрузинского пространственного искусства, что свидетельствует

ональной культуры.

104

Page 105: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Дом Правительства Грузии

������� �������

Магистрант II курса нистики и дизайна Грузинского Технического университета

В X развитие торговли в городе. Вначале общественные здания. На проспекте Руставели, на территории, раньше находился русский военный храм, было основано кладбище, на котором были похоронены юнкера, погибшие в 1921 г., однако с приход

, были приняты в результате конкурсов.

2-1934), но реализация главного корпус

ланировочные задачи. В его

ё внутреннего дворика.

ельному восприятию архитектуры здания, которая, в свою очеред

были основаны на стиле европейского классического зодчес

оставляло впечатления монументальности и торжественности и скорее напоминало колосс

ма, но при менее удачных пропорциях, придав

факультета архитектуры, урба

IX в. в Тбилиси велось интенсивное строительство. Причиной этого стало, в основном, строились административные и

где

ом Советской власти было принято решение выстроить на месте кладбища Дом Правительства. Строительство Дома Правительства Грузии велось в две очереди: в 1933-1938 и в 1946-1953 гг. Автор проекта верхнего корпуса (постройка первой очереди) - проф. В. Кокорин, при участии Г. Лежавы; авторы проекта главного корпуса - В. Кокорин и Г. Лежава при участии В. Насаридзе. Оба проекта

Первый корпус Дома Правительства проектировался в годы борьбы конструктивизма и стилизации. Во время строительства он претерпел ряд изменений. Строение главного корпуса было задумано ещё во время строения верхнего корпуса, варианты которого были представлены в первом конкурсе (193

а произошла после второго конкурса 1946 г. Сооружением первого корпуса были решены важные пархитектуре были применены отдельные оригинальные мотивы, в известной мере развивающие формы грузинского зодчества. Однако с проспекта Руставели здание рассматривалось с невыгодной стороны, со стороны не застроенного ещ В 1946 г. был объявлен конкурс для построения главного корпуса Дома Правительства, в котором приняли участие местные архитекторы, а также автор уже выстроенной части правительственного здания. Одним из условий конкурса было проявление монументальности и торжественности в архитектуре.

В первом варианте проекта, представленного архитекторами А. Г. Курдиани и М. С. Мелия при участии К. Н. Соколовой, главный фасад по вертикали был расчленён грубыми по рисунку лопатками, протянутыми на высоту пяти этажей. Эти лопатки чрезмерно дробили плоскость стены, препятствуя ц

ь, была бедна и маловыразительна. Второй вариант проекта тех же авторов имел более монументальный характер

центральной части, также в целом не придавал правительственному зданию необходимой привлекательности. Излом линии застройки со стороны проспекта создавал неудобства в части планового решения объекта. Оба варианта

тва. Архитектурная композиция третьего варианта проекта, разработанного арх. А. Г.

Курдиани (при участии арх. М. С. Мелия и К. Н. Соколовой) также не удовлетворяла требованиям: несмотря на свои большие масштабы, сооружение, увенчанное к тому же огромным куполом, не

альный павильон, чем правительственное здание. Арх. М. Н. Непринцев, при правильной схеме построения фасада (прямолинейная

застройка проспекта), в решении фасада также не достиг монументальности и торжественности. Боковые ризалиты с маловыразительными композиционными пятнами и центральная часть, разработанная в духе дворцов французского классициз

али Дому черты скорее театрального или какого угодно другого общественного сооружения, но не правительственного здания.

105

Page 106: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Арх. И. Н. Чхенкели представил два варианта проекта. Первый вариант выделялся простотой схемы застройки, но не отвечал требованиям отношении монументальности сооружения. Второй вариант проекта с открыты

вм двором и пониженными, охватывающими двор

крыльяя

было решение изогну

замысел.

рельефом участка.

ж, т

ъярусным

цокольным этажом помещена открытая аркада лоджии, приобр

е со стороны проспекта, чётче

решение зала заседаний несколько отличается от зала бюро.

ми, как бы повторял объёмное решение первого корпуса, оттеняя ступенчатое построение общего силуэта. Немасштабна и мало гармонирующая с общей композицией башня снижала художественную выразительность дробного по своим объёмам главного фасада.

Арх. М. К. Шавишвили в своих вариантах проекта, особенно в третьем варианте, добился сравнительно удачного планового решения здания. Однако трактовка фасадов в духе дворцов французского классицизма не отличалась оригинальностью. Особенно неудачным

той линии фасада, не учитывающего характера застройки проспекта на данном отрезке. Кроме того, фасад был перегружен излишними украшениями.

В результате рассмотрения проектов, представленных на конкурс, жюри рекомендовало проект проф. В. Д. Кокорина и арх. Г. И. Лежава, в котором, по мнению жюри, была разрешена поставленная задача и содержался оригинальный архитектурный

Верхний корпус (объём 136 000 м2) до полного завершения всего ансамбля раскрывался со стороны проспекта Руставели в виде курдонера, в центре которого спускались широкие лестницы, соединяющие террасы, устройство которых диктовалось сложным Здание - каркасной конструкции (главный конструктор М. Якубович). Железобетонный каркас заполнен пемзобетонными блоками. Дом Правительства - один из первых крупных объектов, на котором широко применён лёгкий железобетон; впервые в практике былиприменены рамы из лёгкого железобетона. Были разработаны также новая конструкция часторебристого перекрытия - так называемое перекрытие "Груздворецстрой" - из обычного тяжёлого железобетона с пемзобетонными вкладышами, а так е кессонное и ребристое легкожелезобетонное перекрытие с плитами опёр ыми по контуру. Применение новых строительных материалов и конструкций дало строительству весьмя значительную экономию. На строительстве применялись естественные облицовочные материалы, главным образом местного происхождения: болнисский туф, тешенит и гранит, аирумский туф, осетинский мраморовидный известняк, мраморы юго-осетинский, садахлинский, лопотский и др. Фасады в основном оштукатурены. В основе плана лежит коридорная система. В центральной части на третьем и пятом этажах устроены двусветные залы заседаний. Кабинеты и рабочие комнаты - светлые и просторные. С улицы Зубалашвили фасад расчленён двухбольшим ордером пилястр. Композиция фасада симметрична. Высокий портал подчёркивает центр композиции - ось прохода.

Боковые фасады расположены по круто подымающимся улицам, имеют одинаковые общие габариты. Основная масса фасада по улице Чичинадзе расчленена двухъярусным ордером пилястр. По улице же Читадзе над

етающая решающее значение в архитектурной композиции фасада. В 1953 г. было закончено строительство главного корпуса Дома Правительства, выходящего на проспект Руставели. Корпус замыкает с передней стороны внутренний двор и приобретает доминирующее значение во всём комплексе дома. Главный корпус Дома Правительства состоит как бы из двух кубовидных объёмов, соединённых между собою аркадой с пропилеями в центре, представляющими монументальный вход. Пропилеи создают удобный и парадный вход в зданивыявляют характер и назначение сооружения. Малый открытый дворик, расположенный в пропилеях, является распределительным вестибюлем перед входами в две основные группы помещений главного корпуса. В основу планового решения положено периметральное расположение комнат вокруг вестибюлей наподобие плановой формы атриума, в духе национального народного приёма "дарбазного" дома. Плановое Центральное место в нём занимают просторный, монументальный вестибюль (226 кв. м.), перекрытый огромным крестовым сводом, и расположенный над вестибюлем большой зал заседаний, отличающийся парадным, но сдержанным убранством в соответствии с его деловым назначением. Зал заседаний (около 400 кв. м.) состоит из вместительного партера для депутатов,

106

Page 107: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

лож и балконов для гостей. При зале предусмотрены просторные кулуары и подсобные помещения.

Плановое решение главного корпуса, в целом хорошо продуманное, страдает отдельными недостатками: главный вестибюль зала заседаний плохо освещён, свет со стороны парадных лестниц и витража главного портала едва проникает в это большое по размерам помещение.

а и читаль

нены до 16 метров за счёт цоколя. Сплошная аркада по главному фасаду образу

ческой связи плана и фасада, форм внешних и внутренних, в их монум

овые фасады, выходящие на второстепенные улицы Читадзе

и Чич

хивольтов арок, хорошо прорис отивы сообщ

ф

- Дато Турашвили. Мемориал национального единства связан сразу с нескол

чают вечность жизни и её непрерывное совершенство, луч кас ы

После доработки планового решения авторы сократили количество комнат малой площади, и всё же встречаются помещения, по своим пропорциям и размерам неудобные для эксплуатации. Не совсем удачным следует считать месторасположение книгохранилищ

ного зала далеко от выхода во двор и лифта, а также месторасположение буфетов, плохо связанных с двором.

Аркада главного фасада состоит из 14-метровых прямоугольных в плане столбов-опор и полуциркульных арок. В целях более чёткого выделения входа опоры в трёх центральных пролётах аркады удли

ет колоссальную лоджию. Авторы творчески применяют в архитектурном решении здания в целом национальные

приёмы, мотивы, формы и детали. Творческое, новаторское решение архитектуры здания выразилось, в частности, в органи

ентальности и простоте, столь характерных для памятников зодчества, в умелом применении естественного камня.

Порталы - главные входы в группы помещений зала бюро и зала заседаний, размещённые в дворике пропилей, имея одинаковое композиционное построение, отличаются своими хорошо прорисованными пропорциями. Бок

инадзе, обработаны более скромно, чем главный фасад. Авторы сумели увязать композиционное построение плоскостей стен с рельефом местности. Самой трудной задачей в архитектурной обработке боковых фасадов, пожалуй, была увязка нового и старого корпусов. Восьмиэтажный объём торцовых частей старого корпуса, со сплошной лентой остеклённых проёмов лестничной клетки в духе конструктивистской архитектуры, не увязывается с простой и пластичной гладью стен и переходов боковых фасадов нового корпуса.

Недостаёт цельности и единства и в решении дворцового фасада главного корпуса. Драгоценные мраморы, использованные в ковровом рисунке пола, светлый колорит

оштукатуренных стен вестибюля, изящные формы колонн, столбов, арованных балясин балконов, обильно применённые национальные орнаментальные мают интерьеру мягкость, теплоту и величие. Обработка естественных материалов

вестибюля - мрамор, штукатурка, лепка, бронзирование, столярка из лучших пород дерева - роднит архитектуру здания с образцами национального зодчества и органически связывает интерьер с асадами.

В 2004 г. перед зданием Дома Правительства Грузии был открыт мемориал национального единства, архитектором и автором которого является Каха Коридзе, продюссером - Георгий Мгеладзе, писателем

ькими событиями: похоронами кадетов в 1921 г.; 9 мартом 1956 г. и 1978 г., когда, вопреки угрозам с русской стороны, грузинский был провозглашён государственным языком страны; и трагическими событиями 9 апреля 1989 г.

Мемориал представляет собой 23 освещённые плиты - это символическое число погибших 9 апреля. Согласно замыслу монумента, плиты выражают собой лучи исходящие и направляющиеся в бесконечность и обозна

ждого грузина и лучи будущих поколений. Плиты мемориала расположены так, как были ра положен тела погибших в день трагедии.

107

Page 108: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

. Н. Джамберидзе, С. Кинцурашвили, "Архитектура Советской Грузии", Москва, Тбилиси, 958 г.

РЕЗЮМЕ

Дом Правительства Грузии

Строительство Дома Правительств сь в две очереди: в 1933-1938 и в 1946-

1953 гг. Автор проекта верхнего корпуса - проф. В. Кокорин, при участии Г. Лежавы; авторы проект главного корпуса - В. Кокорин и Г. Лежава, при участии В. Насаридзе. Оба проекта были принят

ю экономию. Авторы творчески применяют в архитектурном решен

ф

reziume

saqarTvelo is sasaxle

saqarTvelos mTavrobis sasaxlis mSenebloba mimdinareobda or rigad:

1933-1938 ww. da 1946-1953 ww. zeda korpusis avtori aris prof. v. kokorini, g.

leJavas monawileobiT; mTavari korpusis avtorebi arian – v. kokorini da g.

11

2. Н. Джаши, "Грузинская Советская Архитектура", Тбилиси, 1956 г.

������� �������

а Грузии вело

а ы в результате конкурсов. Дом Правительства - один из первых крупных объектов, на котором широко применён

лёгкий железобетон. Применение новых строительных материалов и конструкций дало строительству весьма значительну

ии здания в целом национальные приёмы, мотивы, формы и детали. Творческое, новаторское решение архитектуры здания выразилось в органической связи плана и фасада, орм внешних и внутренних, в их монументальности и простоте.

s mTavrob

dimitri ajimiani

leJava, v. nasariZis monawileobiT. orive proeqti iyo amorCeuli konkursis

Sedegad.

mTavrobis sasaxle – erT-erTi pirveli msxvili obieqtia, sadac

gamoyenebulia msubuqi rkinabetoni. axali samSeneblo materialebis da

108

Page 109: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

konst

SUMMARY

Dimitri Ajimian

The House of Parliaments of Georgia

Construction of the House of Parliaments of Georgia was held in two turns: in 1933-1938 and in 1946-1953. The author of the upper building’s project is Prof. V. Kokorin, in collaboration with G.

ade a great economy to the buildin

ruqciebis gamoyenebam sakmaod sagrZnobi ekonomia miutana mSeneblobas.

Senobis arqiteqturul gadawyvetaSi avtorebi mxatvrulad iyeneben

nacionalur motivebs, formebs, elementebs da detalebs. Senobis

arqiteqturis mxatvruli, novatoruli gadawyveta gamoixata gegmis da

fasadis, gare da Sida formebis organul kavSirSi, maT monumentalobaSi da

sisadaveSi.

Lezhava and the authors of the main building’s project are V. Kokorin and G. Lezhava, in collaboration with V. Nasaridze. Both projects were accepted following the competition.

The House of Parliaments is one of the first prominent objects where light reinforced concrete was widely used. The use of new building materials and constructions m

g process. In architectural solution of the building the authors creatively used national devices, methods, elements, shapes and details. Creative, innovatory solution of the building’s architecture was expressed in organic connection of the plan and façade, external and internal forms, in their monumentality and simplicity.

109

Page 110: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

moduluri sistema qarTul xuroTmoZRvrebaSi

saqar is arqiteqturis urbanistikisa da dizainis fakultetis

arqiteqtura odiTganve dakavSirebuli iyo kanonzomierebebTan, ris

reSec arqiteqturis ganviTareba warmoudgenelia, miTumetes dRevandel dRes.

wars

a. Aamis erT-erTi mizezi SeiZleba is gavcerebuli

azri

odna arTulebs Semoqmedebis gzebs.

imis

kompozicis Semadgeneli elementebi. moduluri sistema ki aris

nawa

berZnul taZarSi modulad miRebuli iyo

kol

da praqtikuloba (mSeneblobis procesSi yovelgvari rTuli

gaan

e, Tanazomi-

mixeil gejaZe, luka kikiani

Tvelos teqnikuri universitet

II kursis magistrantebi

ga

ulis gareSe, an ufro zustad rom vTqvaT, gamocdilebis gareSe Znelia

arqiteqturis ganviTareba. jer kidev didi qarTveli mecnieri iv. javaxiSvili

XX-e saukunis dasawyisSi miuTiTebda qarTuli xuroTmoZRvrebis nagebobaTa

zogadi da calkeuli nawilis proporciebis da moduluri sistemis

Sefardebebis maTematikuri formulebaze. Tu aRniSnuli Seswavlili ar

iqneboda, Zneli gaxdeboda am dargis sirRmiseuli SefasebaDda miTumetes

SeuZlebeli iqneboda axali qarTuli xuroTmoZRvrebis ganviTarebisaTvis

mtkice safuZvlis Seqmna.

arqiteqturis moculobiT-gegmarebiTi kompoziciis formirebis sawyisebi

garkveul miviwyebas miec

a, viTomcda, arqiteqtura ar eqvemdebareba araviTar kanonzomierebas. aseTi

Sexedulebebi Tavidanve mcdaria, vinaidan arqiteqtura emsaxureba ra

sazogadoebas, romelic viTardeba garkveuli kanonzomierebebiT,Ee.i adamianis

yofasTan erTad icvleboda epoqis moTxovnebi da amasTanave arqiteqturac met-

wilad.

arqiteqturaSi erT-erTi mTavaria niWi, misi msoflmxedveloba da

profesiuli intuicia, xolo maTi ar c

aTvis, rom SevqmnaT ukeTesi, aucilebelia Cveni winaprebis mier Seqmnilis

Seswavla.Eis dagvexmareba ukeT gaverkvioT im moduluri sistemis aRqmaSi da

axali amocanebebis amoxsnaSi; aseve imis garkvevaSi, Tu ramdenad mniSvnelovani

iyo misi Seqmna da raoden mniSvnelovania dResac XXI-e saukuneSi. amiT

SevecdebiT kidev erTxel vTqvaT is rac iTqva da isic rac jer kidev darCa

saTqmeli.

moduli arqiteqturaSi es aris sazomi erTeuli romlis jeradac

keTdeboda

rmoebis struqturis formaTa modulur TanazomierebebSi moyvanis wesebis

da xerxebis erToblioba.

Zvelad modulad iyenebdnen nagebobis kompoziciis romelime wamyvani

formis an elementis sidides, mag:

onis diametri. misi sidide icvleboda orderis da mTliani nagebobis

sididis cvlasTan erTad. gumbaTovan taZarSi modulad miRebuli iyo gumbaTis

diametri, romelic iTvleboda `nagebobis modulad”. arsebobda aseve mcire

modulic, mag: futi, metri, adli, romlebic iTvleboda samSeneblo-sazom

modulad.

moduluri sistemis damaxasiaTebeli Tvisebebi iyo: gamoyenebis simartive,

moqniloba

gariSebebis gareSe martivad gamoiyeneboda). igi advilad gasagebs xdis

iseT rTul sakiTxs, rogoricaa Tanazomierebebi arqiteqturaSi.

modulur Tanazomierebebs aranakleb mniSvneloba hqonda iaponur arqiteq-

turaSi, sadac modulad miRebuli iyo tatami, zomebiT 3X6 futz

110

Page 111: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

ereb

i nagebobis sidideTa

dasadgenad. meore iyo `nagebobis moduli” - konkretuli nagebobidan

ebiT 1:2. iaponelebi iyenebdnen modulurze nakleb zomis elementebs,

romelTa Cawera xdeboda moduluri badis farglebSi.

arqiteqturaSi ormoduliani sistema moqmedebda. erTi iyo `moduli-

sazomi”, romelic gamoiyeneboda samSeneblo procesS

amoRebuli wamyvani elementis sidide. orive moduli erTmaneTTan iyo

dakavSirebuli.

naxazi 1 naxazi 2

amis naTeli magaliTia berZnuli arqiteqtura da misi saukeTeso nagebobis

rTenonis kompoziciuri struqturis agebuleba. (naxazi 1) modulurma

sist

eboda rogorc 2M+m.

lisa.

a meti saukunis

pretaciiT (naxazi 3).

pa

emam Tavis daxvewas miaRwia qarTul xuroTmoZRvrebaSi, romelic gahyva mas

TxuTmeti saukunis ganmavlobaSi, epoqaTa cvlis Sesabamisi interpretaciiT.

moduluri Tanazomierebebis sistemam Tavis srul daxvewas miaRwia

mcxeTis jvarSi (naxazi 2) kerZod am ZeglSi:

-nagebobis mTeli simaRle Sida sigrZis tolia da modulebSi

gamoisaxeboda rogorc 2M+2m; -gumbaTis Sida simaRle Tavisive diametric anu nagebobis modulis M–is tolia;

-nagebobis mTeli simaRle toli iyo gare siganisa da modulebSi

gamoixat

-gamoyenebuli iqna kidev erTi kanonzomiereba – gumbaTi iyo

proporciuli gumbaTqveSa nawi

es koncefcia gahyv mTel qarTul xuroTmoZRvrebas TxuT

ganmavlobaSi, epoqaTa cvlis Sesabamisi inter

111

Page 112: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

naxazi 3

amasve adasturebs Suasaukuneebis qarTuli gumbaTuri xuroTmoZRvrebis

analizebi, rac naTlad Cans saetapo ZeglTa analizis ganSlidan, aseve

sainteresoa bagratis taZari Tavisi moculobiT-gegmarebiTi struqturis

gadawyvetiT, rac rogorc winamorbed ZeglTa ganviTarebas asaxavda, aseve axal

moTxovnebsac akmayofileda. logikuria, rom mis xuroTmoZRvars gamoeyenebina

Tanamedrove pirobebs misadagebuli wina periodSi Camoyalibebuli ZiriTadi

kanonzomierebani, amitom, bunebrivia, gumbaTis rekonstuqciisaTvis unda

gaviTvaliswinoT misi uSualo winamorbedebi axali-iSxani da oSki, sadac

gumbaTebi SemorCenili arian pirvandeli saxiT, xolo bagratis taZari

genetikurad ukavSirdeba am Zeglebs. logikuria, rom misi gumbaTis Sida

simaRle toli unda yofiliyo 1 1/2M-isa, rac Semowmebis Sedegad dadginda

(naxazi 4).

naxazi 4

112

Page 113: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

bagratis taZari kaTedralebis mSeneblobis saetapo Zeglad iTvleba,

romelsac gumbaTi SemorCenili ar aqvs. gamokvlevam daadgina, rom misi

gumbaTis moduluri Sefadrebebi danarCen nawilebTan SesabamisobaSia.

vertikalur moculobaTa kanonzomierebani mTlianad emTxveva tradiciul

kanonebs. aqedan gamomdinare, mTeli Sida simaRle gamodis mTeli Sida sigrZis

e.i. 4M-is toli. aseve n. severiovis rekonstruqciis naxazebis mixedviTac es

sidide gamodis 4M (36,0m)-is toli (naxazi 5).

naxazi 5

miRebuli sistemebis gamoyenebisas xuroTmoZRvrebs saSualeba hqondaT

ZeglSi SeetanaT individualuri xelwera da epoqis damaxasiaTebeli niSnebi,

ris gamoc erTi tipis ZeglebSic ki gvxvdeba ganumeorebeli arqiteqturuli

mxatvruli saxeebi.

modulurma sistemam dResac ar dakarga Tavisi mniSvneloba arqiteqturasa

da mSeneblobaSi, misi meSveobiT xdeba arqiteqturul-konstruqciuli

elementebis zomaTa koordinacia. es sistema, samwuxarod, naklebad aris

dakavSirebuli nagebobis kompoziciur struqturasTan, amitom is dRes nakleb

interess iwvevs.

jer kidev vitruviusi ambobda, rom `wyoba... Sedgeba raodenobisagan,

raodenoba ki aris modulebis miReba TviT nagebobis nawilebidan”. miuTiTebda,

rom `intuicia da praqtrikuli gamocdileba aiZulebda maT yvela zoma

daeqvemdebarebinaT erTiani modulisaTvis”.

amrigad, TemaSi ramdenadme SevecadeT gveCvenebina magaliTebi da kidev

erTxel gagvemaxvilebina yuradReba modulur sistemaze, romelmac udidesi

mniSvneloba iqonia qarTuli Zeglebis Seqmnaze. amiT amayobs dRes qarTuli

113

Page 114: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

kultura mTels msoflioSi, TumcaRa, dResac igive moduluri

SefardebebiDgamoiyeneba eklesiebis mSeneblobaSi, ramac garkveulwilad

SezRuda eklesiis axlebuli ganviTareba. zogierT arqiteqtorSi dResac iwvevs

aRtacebas, zogs protesti uCndeba raTa garkveuli mizezebidan gamomdinare

eklesiis iersaxe kvlavac tipiuri rCeba kaTolikuri eklesiebisgan

gansxvavebiT, sadac ufro meti arqiteqturuli Tavisufleba SeimCneva.

moduluri sistemis da Tanamedrove teqnologis SeTavseba dReisaTvis

ufro didi moculobis nagebobebis SeqmnaSi gvexmareba, rogorica samebis

sakaTedro taZari.

reziume

moduluri sistema qarTul xuroTmoZRvrebaSi

mixeil gejaZe, luka kikiani

TemaSi ganxilulia moduluri sistemis mniSvneloba, arqiteqturasa da

mSeneblobaSi.

moduluri sistema gamoiyeneboda yvela im dargSi, sadac ki arsebobda

zoma da mowesrigebuloba. arqiteqtura ki yvelaze metad asaxavs erTsac da

meoresac.

TemaSi ganxilulia modulis gamoyenebis Taviseburebebi. kvlevis mizans

warmoadgenda am Temis mniSvneloba adreul arqiteqturaSi. dRes moduluri

sistema naklebad gamoiyeneba, amis erT-erT mizezs warmoadgens axali

xelsawyoebis da meTodebis gamoyeneba. aseve Tanamedrove samSeneblo

teqnologiebis ganviTareba aRar saWiroebs mTlianad dayrdnobas modulur

sistemaze, Tumca, igi kvlav rCeba samSeneblo praqtikaSi, miTumetes,

eklesiebis mSeneblobisas kvlavac didi gavlena aqvs modulur sistemas.

SUMMARY

Modular System in Georgian Architecture

Mikheil Gejadze, Luka Kikiani

Meaning of modular system in architecture and contraction is viewed in the topic. Modular system was used in all those fields, where there were size and order. And the architecture

reflects those first and second ones better. Originalities of usage of modular are viewed in the topic. The aim of the research is the meaning of

this topic in the early architecture. Nowadays modular system is less used; one of the main reasons of it is the usage of new tools and methods. As well as development of modern construction technologies do not require to base on modular system, though it is remained in construction practice again. Moreover modular system has the great influence during the construction of churches again.

114

Page 115: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

Модульная система в грузинском зодчестве

Геджадзе Михаил, Кикиани Лука

В теме рассмотрено значение модульной системы в архитектуре и строительстве. Модульная система использовалось во всех отраслях, где существовали размер и

упорядоченность. Архитектура больше всех отражает и одно и другое. В теме рассмотрены особенности использования модуля. Целью исследования,

представляло значение этой темы в древней архитектуре. Сегодня модульная система используется в меньшей мере, причиной этого является использование новых инструментов и методов. Так же развитие современных строительных методов не требует полностью полагаться на модульные системы, хотя они все еще остаются в строительной практике. Тем более, что при строительстве церквей еще имеет большое влияние модульная система.

115

Page 116: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

aglomeraciaSi Semavali teritoriebis qalaqTmSeneblobiTi dabalansebisa da garemos dacvis sakiTxebi

mixeil mumlaZe

saqarTvelos teqnikuri universitetis arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetis

II kursis magistranti

aglomeraciis fenomeni axal aTaswleulSi Tanamedrove qalaqTmSeneblobis

mniSvnelovani niSan-Tvisebaa.

amis safeZvels iZleva is, rom izrdeba urbanizaciis integraluri farTobis

roli. urbanizacia, romelic adre lokalizebuli iyo mxolod qalaqis

sazRvrebSi, maTi teritoriuli zrdis gamo, TandaTanobiT izrdeba soflis

dasaxlebul adgilebSic. miuxedavad amisa, Tanamedrove urbanizaciis

materialuri Sedegi aris saqalaqo aglomeracia, qalaquri dasaxlebebis

Tavmoyra mravalmxrivi kavSirebiT gaerTianebul rTul dinamikur sistemaSi.

saqalaqo aglomeraciis ZiriTadi Tviseba aris saqalaqo dasaxlebebis

teritoriuli daaxloeba mTavari centris garSemo da imavdroulad mTeli

aglomeraciis sivrciTi mTlianoba. es Tavisebureba ganapirobebs maT Soris

mWidro dasaxlebaTaSorisi sawarmoo, SromiTi, kultur-sayofacxovrebo da

rekreaciuli kavSirebis ganviTarebas. Tu, erTi mxriv, aglomeraciaSi

funqciebis koncentracia xels uwyobs ekonomikuri da socialuri efeqturobis

amaRlebas resursebis kompleqsurad gamoyenebis TvalsazrisiT, meore mxriv

koncentracias warmoebisa da mosaxleobis SezRudul teritoriaze Tan axlavs

bunebaze mZlavri anTropogenuri datvirTva, urbo da agrocenozebiT xdeba

biogenocenozebis Canacvleba, rac safrTxes uqmnis garemos da mihyavs srul

ganadgurebamde anu aramarTuli qalaqTmSenebloba iwvevs ekosistemis sferos

Secvlas, ekologiuri mTlianobis darRvevas.msxvil urbanizebul teritoriaze

SeiZleba arsebobdes ramdenime ekosistema, romelic Seicvala

qalaqTmSeneblobiTi zemoqmedebiT, romlis Semdgomi funqcionireba da

cvlilebebi qalaqTmSeneblobaSi saproeqto damuSavebis sagania. amasTan, unda

gvaxsovdes, rom ekosistema garkveuli kanonebis mixedviT icvleba, maSin,

rodesac teritorias viyenebT ganaSenianebisTvis, kerZod, samrewvelo

sawarmoebis mSeneblobisaTvis.

ekosistemis cvlileba damokidebulia mZime gare faqtorebze. xdeba, rom

erTi faqtori aviwroebs meores. qalaqTmSeneblobiTi Carevis dros es

procesebi aqtiuria da ufro did teritorias moicavs did masStabSi.

ekosistema irRveva xSirad arasworad mofiqrebuli qalaqTmSeneblobiTi

gadawyvetilebis Sedegad. ekosistemis SenarCunebis amocanebi wydeba qalaqebis

da dasaxlebuli adgilebis generaluri gegmebis damuSavebis dros, aseve

calkeuli teritoriebis aTvisebis specialuri RonisZiebisas.

warsulSi qalaqebs, dasaxlebuli adgilebis urbanizirebuli teritoriebis

Camoyalibeba da ganviTareba yovelTvis imarTeboda saxelmwifos mier da iyo

saxelmwifos politikis Semadgeneli mawili.

dRes qalaqTmSeneblobiTi politika ekuTvnis ara marto saxelmwifos,

aramed adgilobriv xelisuflebasac. amdenad mosaxleobis dasaqmeba, warmoebis

ganviTarebis perspeqtivebi, sacxovrebeli fondi, ekologiuri mdgomareoba,

teritoriebis racionaluri gamoyeneba da sxva ganapirobebs

qalaqTmSeneblobiT politikas am doneze.

116

Page 117: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Tanamedrove pirobebSi qalaqTmSeneblobiT ganviTarebaze moqmedebs

arsebuli mmarTvelobiTi komponentebi, romelsac ganekuTvneba:

qalaqTmSeneblobiTi kanonebi, normebi da wesebi, teritoriuli dagegmareba da

daproeqteba, qalaqTmSeneblobiTi monitoringi, adgilobrivi aRmasrulebeli

xelisuflebis gadawyvetilebebi.

qalaqTmSeneblobiTi marTvis sistemaSi teritoria konkretuli sivrciTi

sazRvrebiT ganixileba, rogorc marTvis, dagegmvis, daproeqtebis obieqti.

doneebis mixedviT es obieqti Sedgeba aglomeraciebisagan, megapolisebisagan,

qalaqebisagan, dasaxlebuli punqtebisagan, sagareubno zonebisagan. yvela

teritoria, miuxedavad gansaxilveli sivrciTi donisa, gansxvavdeba

socialuri, ekologiuri, teqnikuri da sxva niSnebiT. teritoria aris

dagegmvis, daproeqtebis, monitoringis, warmoebis sistemis gamaerTianebeli,

mosaxleobis cxovrebis pirobebisa da cxovrebis wesis Camomyalibebeli,

agreTve demografiuli Semadgenlobis, bunebrivi xarisxis, infrastruqturis

ganviTarebis donis maCvenebeli. teritoria saSualebaa, romelic ganapirobebs

ekologiur wonasworobas Tanamedrove qalaqTmSeneblobaSi.

ekologia qalaqTmSeneblobaSi gvTavazobs cxovrebis normaluri pirobebis

SeqmnisaTvis problemis farTo speqtris ganxilvas, samedicino-higienuri

RonisZiebebis gatarebas, qalaqisa da urbanizirebuli teritoriebis

gajansaRebas.

garemoze dawolis xarisxis yvelaze zogadi kriteriumebi urbanizirebuli

teritoriis sazRvrebSi aris qalaqisa da aglomeraciis sidide, mosaxleobis

da ganaSenianebis simWidrove, urbanizirebuli warmonaqmnis sameurneo profili

mrewvelobis dargebi, sanitarul-sakurorto funqciis ganviTarebis xarisxi da

a.S. amasTan,uaresi Sedegi miiReba, rodesac xdeba calkeuli aglomeraciebis

mier erTmaneTis gadafarva. swored am zonebSi gvaqvs gansakuTrebiT maRali

anTropogenuri datvirTvebi. aqve unda aRiniSnos, rom aglomeraciis

ganviTareba, romelic iTxovs didi raodenobis energiebs, didi sivrcidan

mozidviT, iwvevs urbanizirebulstruqturebSi entropiis mniSvnelovan

gazrdas. amdenad, yvela im RirsebasTan erTad, rac aglomeracias aqvs is

araekologiuria (1). amasTan, aglomeracia potenciuri keraa negenTropiis

gamovlenisa Tavisi mniSvnelovani organizebiT, socialur-kulturuli da

sawarmoo potencialiT.

qalaqi da aglomeracia Tavis ganviTarebaSi mravalmxrivia da inerciuli.

amdenad masSi gansaxlebis ekologiuri optimizaciis problema ar SeiZleba

gadawyvetil iqnes erT romelime urbanistuli da miT ufro gegmarebiTi

struqturiT. am konteqstSi, mxolod saerTo sazRvrebSi SeiZleba gansja

gansaxlebis ama Tu im formis upiratesobaze, biosferuli midgomis

TvalsazrisiT. urbanistuli warmonaqmnis struqtura, misi funqciuri da

gegmarebiTi Taviseburebebi da parametrebi SeiZleba gamovlenil da

dasabuTebul iqnes mxolod konkretuli situaciis Rrma analizis gziT, maT

Soris ekologiuri mdgomareobisa. aqedan gamomdinare, gansaxlebis

prognozirebisa da daproeqtebisas aucilebelia gamovdiodeT rogorc

gegmarebiTi, socialuri da ekonomikuri principebidan, aseve bunebriv garemoSi

gansaxlebis sistemis adgilis, rolis, dinamikis Rrma ekologiuri Secnobidan.

gansakuTrebuli mniSvneloba gansaxlebis daproeqtebisas eniWeba adamianis

samyofo garemos modelirebas, garemos optimizaciis winadadebebis

konstruirebas qalaqTmSeneblobiTi daproeqtebis CarCoebSi.

winaT qalaqis momavals sazRvravda sakavSiro moTxovnebi da sxvadasxva

dargobrivi uwyebebi. isini ganagebdnen resursebs da marTavdnen

qalaqTwarmomqmnel procesebs; Rebulobdnen gadawyvetilebebs qalaqis

dagegmarebisas, Tu sad unda ganTavsebuliyo warmoeba, sacxovrebeli da

117

Page 118: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

socialuri infrastruqtura. qalaqTmSeneblebi asrulebdnen uwyebebisa da

maTi xelmZRvanelebis dakveTebs. dRes damokidebuleba Seicvala. wamoiwia

qalaqis TviTmmarTveloba.

saxelmwifoebrivi, koleqtiuri da kerZo sakuTrebis Seqmna da ganviTareba

ukve aRar iZleva imis saSualebas, rom vimoqmedoT adre arsebuli

qalaqTmSeneblobiTi meTodebiT, kerZod, mesakuTreTa da maTTan dakavSirebuli

winaaRmdegobebi gvkarnaxoben gadasvlas alternatiul safuZvelze, mraval

monawileTa interesebis gaTvaliswinebiT moqnili qalaqTmSeneblobiTi

regulirebis aucileblobaze.

marTvis sistemas Tanamedrove qalaqTmSeneblobaSi gansakuTrebuli roli

eniWeba da es mkafiod Cans qalaqebis, dasaxlebuli adgilebis, aglomeraciebis,

urbanizebuli teritoriebis mimarT damokidebulebaSi, maTi ganviTarebis

regulirebisas teritoriebis da bunebrivi resursebis efeqturad gamoyenebis

mizniT, rac Tanamedrove civilizaciis ganviTarebis amocanas warmoadgens.

qalqTmSeneblobiTi ganviTarebis marTvis sirTule, misi formebi da

meqanizmebi ganisazRvreba Tavad qalaqTmSeneblobiTi saqmianobis

mravalferovnebiT, romelic mravali subieqtis monawileobiT yalibdeba.

farTo teritoriebis urbanizaciam, rTulma migraciulma procesebma,

bunebrivi da teritoriuli resursebis deficitma sxva socialur

problemebTan erTad win wamoswia teritoriuli dagegmarebisa da gansaxlebis

sakiTxebis axleburi gaazrebis aucilebloba. qalaqebisa da regionebis

ganviTarebis marTvis adre arsebuli centralizebuli, metwilad uwyebrivi

sistemidan TviTmmrTvelobiTi daregulirebis, samarTlebrivi,ekonomikuri da

gegmarebiTi instrumentebis SesaZleblobebze gadasvla, maT Soris

gansaxlebis, adre sabWour praqtikaSi arsebul

administraciul_mmarTvelobiTi meTodebisgan gansxvavebiT.

gansaxlebis mTavari materialuri elementebi, qalaqebi, qalaqis tipis

dasaxleba, soflis dasaxlebuli punqtebi, romlebic erTmaneTTan

dakavSirebulia garkveuli teritoriuli _ funqciuri kavSirebiT, bunebriv

garemosTan rTul urTierTqmedebaSia. es urTierTqmedeba, rogorc wesi,

icvleba da damokidebulia gansaxlebis formaze, qalaqis zrdis tempebze,

teritoriis mimarT damokidebulebaze da sxva mravali faqtoris

zemoqmedebaze.

aRniSnuli problema gamoikveTa saqalaqo aglomeraciaSi, msxvili qalaqisa

da sagareubno raionebis ganviTarebis amocanebis gadawyvetis daregulirebisas,

maSin, rodesac aglomeraciaSi Semavali qalaqis, raionis centrebisa da

soflis dasaxlebuli punqtebis administraciul _ samarTlebrivi da

finansur- ekonomikuri damokidebulebis pirobebs sWirdeba organizaciuli

uzrunvelyofa teritoriuli da sivrciTi ganviTarebis, ganaSenianebisa da

Tavisufal teritoriebs Soris racionaluri balansis SesanarCuneblad.

aRniSnuli problema aqtualuria agreTve qveynis teritoriul-

saxelmwifoebrivi mowyobis mxrivac, rac ganpirobebulia adgilobrivi

mmarTvelobisa da TviTmmarTvelobis urTierTobiT, finansur

uflebamosilebaTa gamijvniT da a.S.

monocentruli tipis urbanizaciuli raionis mowesrigebuli ganviTareba

moiTxovs (mag., Tbilisis aglomeracia) qalaqTmSeneblobiTi gegmebis mkafio

koordinacias, damuSavebas, rogoricaa: wyalmomarageba, wyalacileba, nagvis

gatana da ganadgureba, mosaxleobisaTvis xanmokle dasvenebis organizeba, aseve

sarezervo teritoriebis gamoyofa samrewvelo da samoqalaqo

mSeneblobisaTvis, gamwvanebisaTvis, qalaqis garemos ekologiurad

gaumjobesebis mizniT. meore mxriv, gareubnis mosaxleoba pretenzias acxadebs

118

Page 119: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

am zonis Tavis miznebisaTvis gamoyenebaze _ socialur-kulturuli

momsaxureba, sasoflo-sameurneo daniSnuleba da sxva.

amdenad, aglomeraciaSi qalaqTmSeneblobiTi daregulirebis gegmarebiTi

instrumentebis SesaZleblobebis gamoyenebiT, teritoriisadmi konkurentTa

moTxovnis dabalansebis miRweva Zalze mniSvnelovania, rac marTvadi

aglomeraciis Camoyalibebis winapirobad unda vaRiaroT.

amrigad aglomeraciaSi Semavali teritoriebis qalaqTmSeneblobiTi

dabalansebisa da garemos dacvis sakiTxebis gaanalizebiT SegviZlia

davaskvnaT, rom aglomeraciaSi ekologiuri problemebisadmi damokidebuleba

dafuZnebulia bunebisa da sazogadoebis erTobliv gawonasworebul, mdgrad,

progresul ganviTarebaze; ekologiuri da ekonomikuri amocanebis, sazoga-

doebisa da bunebis urTierTobis dabalansebuli gadawyveta orientirebulia

mosaxleobis cxovrebis donis amaRlebaze; qalaqTmSeneblobiTi politika

mimarTulia gansaxlebasa da garemos Soris harmoniuli damokidebulebisaken,

romelic gaaerTianebs istoriul-arqiteqturul, funqciur-gegmarebiT

(sivrciT), ekonomikur-gegmarebiT qvesistemebis mdgrad nawilebs; efuZneba

saerTo saxelmwifoebriv da racionalur miznobriv prioritetebs da flobs

mkveTrad gamoxatul socialur-ekologiur, noosferul orientacias.

119

Page 120: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Владимиров В.В. - Расселение и екологиа - М.: Стройиздат 1996 г. 2. g.saluqvaZe – `qalaqTmSeneblobiTi Eekologia” - gamomcemloba ,,teqnikuri

universiteti”, Tbilisi 2007 w.

reziume

aglomeraciaSi Semavali teritoriebis qalaqTmSeneblobiTi dabalansebisa da

garemos gacvis sakiTxebi

mixeil mumlaZe

Tanamedrove urbanizaciis materialuri Sedegi aris saqalaqo

aglomeracia, qalaquri dasaxlebebis Tavmoyra mravalmxrivi kavSirebiT rTul

dinamiur sistemaSi.

qalaqi da aglomeracia Tavis ganviTarebaSi mravalmxrivia da inerciuli.

amdenad masSi gansaxlebis ekologiuri optimizaciis problema ar SeiZleba

gadawyvetili iqnes erT romelime urbanistuli da miT ufro gegmarebiTi

struqturiT. am konteqstSi, mxolod saerTo sazRvrebSi SeiZleba gansja

ganaxlebis ama Tu im formis upiratesobaze, biosferuli midgomis

TvalsazrisiT. urbanistuli warmonaqmnis struqtura, misi funqciuri da

gegmarebiTi Taviseburebebi da parametrebi SeiZleba gamovlenil da

dasabuTebul iqnes mxolod konkretuli situaciis Rrma analizis gziT, maT

Soris ekologiuri mdgomareobisa. aqedan gamomdinare, gansaxlebis

prognozirebisa da daproeqtebisas aucilebelia gamovdiodeT rogorc

gegmarebiTi, socialuri da ekonomikuri principebidan, aseve bunebriv garemoSi

gansaxlebis sistemis adgilis, rolis, dinamikis Rrma ekologiuri Secnobidan.

farTo teritoriebis urbanizaciam, rTulma migraciulma procesebma,

bunebrivi da teritoriuli resursebis deficitma sxva socialur

problemebTan erTad win wamoswia teritoriuli dagegmarebisa da gansaxlebis

sakiTxebis axleburi gaazrebis aucilebloba, romlis Taobazec saubaria

aRniSnul statiaSi.

120

Page 121: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

SUMMARY

Problems of town-planning balancing and protection of environment

on the territories of agglomeration

Mixeil Mumladze

Main material result of modern urbanization is town agglomeration, concentration of urban population in difficult dynamic system by means of various connections.

City and agglomeration are multiform and inertial in their development. Therefore problem of ecological optimization of settling in the city cannot be solved by means of some single urban or planning structure. In this point of view it is possible to judge the advantages of this or that form of settling only in general, proceeding from biospheric approach. Structure of urban formation, its functional and planning peculiarities and parameters can be revealed and substantiate only by deep analysis of specific, particularly ecological situation. Proceeding from this fact, for forecasting and projecting of settling it is necessary to come both from planning, social and economic principles, and also from deep ecological study of place, role and dynamic of settling in natural environment. Urbanization of large territories, difficult migratory processes, and shortage of natural and territorial resources along with other social problems puts in the forefront the necessity of new understanding of problems of territorial planning and settling, which will be the topics of mentioned article.

РЕЗЮМЕ

Вопросы градостроительного балансирования и защиты окружающей среды на территориях, входящих в агломерацию

Михеил Мумладзе

Материальным результатом современной урбанизации является городская агломерация, сосредоточение городского населения в сложной динамической системе за счет разнообразных связей. Город и агломерация многообразны и инерционны в своем развитии. Поэтому проблема экологической оптимизации расселения в нем не может быть решена с помощью одной какой-либо урбанистической и тем более планировочной структуры. В этом контексте только лишь в общих чертах можно судить о преимуществе той или иной формы расселения, исходя из биосферного подхода. Структуру урбанистического образования, ее функциональные и планировочные особенности и параметры можно выявить и обосновать только путем глубокого анализа конкретной ситуации, в том числе экологической ситуации. Исходя из этого, для прогнозирования и проектирования расселения необходимо исходить как из планировочных, социальных и экономических принципов, так и из глубокого экологического изучения места, роли и динамики расселения в естественной среде.

Урбанизация обширных территорий, сложные миграционные процессы, дефицит природных и территориальных ресурсов наряду с другими социальными проблемами выдвинул на первый план необходимость по-новому осмыслить вопросы территориального планирования и расселения, о которых и пойдет речь в указанной статье.

121

Page 122: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

aRmosavleT saqarTveloSi introducirebul

wiwvovanTa uZvelesi gvarebi

irina grigolia

soxumis universitetis asocirebuli profesori,

biologiis mecnierebata kadidati

wiwvovanTa - Coniferales rigi gaerTianebulia girCosnebis - Coniferopsida klasSi, SiSvelTeslovan – Gymnospermae mcenareTa ganyofilebaSi da

Tanamedrove floraSi warmodgenilia 600-mde saxeobiT, romlebic umTavresad

CrdiloeT naxevarsferoSi arian gavrcelebulni. dedamiwaze farTo

gavrcelebiT wiwvovanTa SedarebiT axalgazrda saxeobebi da gvarebi

xasiaTdebian, maSin rodesac Zveli formebi ufro wynari okeanis auzSi mcire

farTobze gvxvdebian.

wiwvovanTa reliqturi jgufia taqsodiasebrTa - Taxodiaceae Warming ojaxi,

romelic moicavs monotipur da oligotipur 10 gvarsa da 16 saxeobas,

romlebic floraSi SemorCnen CrdiloeT amerikaSi, aRmosavleT aziaSi (CineTi,

iaponia, taivani, birma) da avstraliaSi (tasmania). taqsodiasebrTa ojaxi iyofa

Sequoiae, Taxodieae, Cunninghamieae, Sciadopityeae qveojaxebad (9).

wiwvovan mcenareTa introduqcia aRmosavleT saqarTveloSi XIX saukuneSi

daiwyo, ramac mwvane mSeneblobis aRorZineba gamoiwvia (2). taqsodiasebrTa

ojaxis saxeobaTa introduqcia-adaptacia ZiriTadad mimdinareobda Tbilisis

botanikur baRSi, winandlis da Tbilisis dendrologiur parkebSi, aRmosavleT

saqarTvelos sxva baRebsa da parkebSi. ojaxi aerTianebs siTbosa da tenis

moyvarul mcenareebs, riTac aixseba maTi umetesobisaTvis zrdis optimaluri

pirobebi saqarTvelos Savi zRvis sanapiroze (10).

kvlevis obieqti iyo aRmosavleT saqarTvelos baR-parkebis, qalaqebis da

raionuli centrebis gamwvanebaSi mozardi taqsodiasebrTa ojaxis uZvelesi

saxeobebi. stacionaruli dakvirveba mimdinareobda Tbilisis botanikur baRSi.

Seswavlil saxeobebze Catarda fenologiuri dakvirveba (11). davadgine

kambiumis moqmedebis xangrZlivoba da kanonzomiereba. 2-3 wlovani ylortebidan

merqnis saanalizo nimuSebs viRebdi gazafxulze (kvirtebis gaxsnamde),

zafxulis bolos da Semodgomis damdegs (xazuri zrdis dasasruls) yovel 3-5,

xolo savegetacio periodis sxva dros 10 dReSi erTxel. merqnis nimuSebis

aReba, fiqsacia da preperatebis momzadeba xdeboda a. iacenko-xmelevskis (12) da

e. lobJaniZis (7) meToduri miTiTebebiT. gverdiTi ylortebis zrdis dinamikis

dasadgenad TveSi samjer izomeboda mimdinare ylortebi milimetriani

saxazavis gamoyenebiT. mtvris marcvlis fertiloba da steriloba Seviswavle

erdtmanis acetolizuri meTodiT. mcenareTa Teslis xarisxi gaWris, xolo

naxSirwylebis dagroveba-gardaqmnis dinamika l. jafariZis meTodiT (4),

risTvisac mTeli wlis ganmavlobaSi TveSi erTxel. 1-2 wliani ylortebidan

viRebdi merqnis nimuSebs da mikropreperatebis momzadebis Semdeg vsazRvravdi

gulgulSi, merqanSi, kambiumsa da qerqSi saxameblis, Saqrebis da cximebis

Semcvelobas 5 baliani sistemiT.

fenologiuri dakvirvebebis, gverdiTi ylortebis xazuri da kambialuri

zrdis monacemebi maTematikurad damuSavda moskovis botanikuri baRis

cnobariT (8).

122

Page 123: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

seqvoiasebrTa qveojaxi aerTianebs monotipur CrdiloeT amerikul da

Cinur gvarebs Sequoiadedron, Sequoia, Metasequoia. giganturi seqvoiadendroni -

Sequoiadendron giganteum Lindl.Bbunebrivad gavrcelebulia kaliforniaSi – siera-

nevadis dasavleT ferdobze zRvis donidan 1500-2500 m-is simaRleze. is

erTsaxliani 100 (120) m-mde simaRlis da 10(20) m-mde diametris maradmwvane

mcenarea dasawyisSi farTopiramiduli, xolo 500-600 wlis xnovanebis Semdeg

qolgisebri varjiT. uWiravs daaxloebiT 7 aTasi ha-mde farTobi. cocxlobs

4000 wlamde (6). misi bunebrivi gavrcelebis arealSi Tbili da zomierad

Tbili klimatia. yvelaze civ raionSi haeris saSualo wliuri temperatura 5,5-

12 gradusia, yvelaze civi Tvis -2.8-3,4 gradusi, absoluturi minimumi -12-14

graduss aRwevs, naleqebis jami 1500-2000 mm. zafxuli mSralia, TiTqmis uwvimo,

magram nisliani.

Tbilisis botanikur baRSi aRwerilia 1955 wlidan. 2006 wlamde izrdeboda

1969 wels darguli giganturi seqvoiadendronis erTi ekzemplari, romelic

gaxma. Tbilisis dendrologiur parkSi 1958 wlidan izrdeba 60-65 wlis

xnovanebis erTi msxmoiare mcenare, romelic simaRliT 18-20 metramdea. iqve

1981-1985 wlebSi dairgo misi aTeulobiT ekzemplari, romelic 1997-1998 wlis

gvalvebis Sedegad gaxma. giganturi seqvoiadendronis udidesi 35 metramde

simaRlis msxmoiare saukeTeso ekzemplari izrdeba borjomTan axlos sofel

axaldabaSi, erT-erTi mosaxlis ezoSi. winandlis dendroparkSi erTi xea,

romelic daaxloebiT 50 wlis xnovanebaSi 20 m-mde simaRles da 40 sm diametrs

aRwevs. aqvs kargi vegetatiuri mdgomareoba, ,,yvavilobs” da msxmoiarobs.

giganturi seqvoiadendroni Tbilisis botanikur baRSi ,,yvavilobda”

Tebervlis bolos, msxmoiarobda periodulad da sustad, hqonda Zlier dabali

Teslis xarisxi (0-1 %). 1000 grami Teslis wona aRwevda 3 grams. vegetacias

iwyebda martis bolos an aprilis I dekadaSi, gverdiTi totebis xazuri zrda

grZeldeboda ivnisis bolomde da wliuri nazardi Seadgenda saSualod 1,5-2

sm-s. kambiumis moqmedeba daiwyo kvirtis gaSlidan 20-35 dRis Semdeg saSualod

8.V da daamTavra 19.IX, xangrZlivobiT 149 dRe. naxSirwylebis dagroveba-

gardaqmnis dinamikis SeswavliT dadginda, rom giganturi seqvoiadendronis

gverdiT ylortebSi saxameblis maqsimaluri raodenoba gamovlinda april-

maisSi, gulgulSi misi raodenoba aRwevda 4-5 bals. misi Semcvelobis meore

maqsimumi oqtomberSi aRiniSna, romlis mateba Sua zafxulSi daiwyo, xolo

kleba noebridan da zamTris TveebSi 1 bals gautolda. Saqrebs Seicavda

mTeli wlis ganmavlobaSi, romelic minimumamde mais-agvistoSi Semcirda,

seqtembridan misi raodenoba gaizarda da ianvarSi 4 bals miaRwia. cximebis

raodenoba oqtombridan gaizrda da ianvar-TebervalSi 3 bals miaRwia.

giganturi seqvoiadendronis eulad ganviTarebuli ekzemplarebi iSviaTi

sanaxaobis arian. itanen damlaSebul niadagebs, amitom aRmosavleT

saqarTvelosaTvis perspeqtiuli saxeobaa, ufro metad Sida kaxeTisaTvis,

sadac naleqebis raodenoba TbilisTan SedarebiT maRalia, zafxuli ufro

grilia, xolo haeris minimaluri temperatura -16-20 gradusze dabali. morwyvis

pirobebSi egueba haeris simSrales.

saparko mSeneblobaSi misi gamoiyeneba SeiZleba monumenturi kontrastuli

kompoziciebis Sesaqmnelad, perspeqtiuli soliteris, jgufuri nargaobis an

seivnebis Sesaqmnelad.

maradmwvane seqvoia – Sequoia sempervirens Endl. 90-100 m-is simaRlis da 6-9 m-mde

diametrc erTsaxliani maradmwvane mcenarea viwrokonusisebri varjiT,

romelic gavrcelebulia CrdiloeT amerikis wynari okeanis sanapiroze

arizonisa da kaliforniis StatebSi zRvis donidan 1500-2000 m-is simaRleze

aluviur Rrma niadagebze daaxloebiT 800 aTas ha-ze. misi gavrcelebis

123

Page 124: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

arealSi haeris saSualo wliuri temperatura +12,5 gradusia, xolo naleqebis

wliuri jami 931 mm. aRmosavleT saqarTveloSi gvxvdeba Tbilisis botanikur

baRSi, sadac saSualo wliuri temperatura +12.6 gradusia, xolo wliuri

naleqebis raodenoba iSviaTad aRemateba 500 mm-s. Tbilisis botanikur baRSi

aRwerilia 1948 wlidan. 1981 wels izrdeboda misi 2 ekzemplari, amJamad misi 29

wlis xnovanebis erTi ekzemplari aRwevs 6 m-de simaRles, izrdeba daCrdilul

adgilas periodulad irwyveba da aqvs damakmayofilebeli mdgomareoba. mtvers

apnevs zamTarSi saSualod 30.I-13.II, rac misi ancestraluri niSania (3). dabalia

(10 %-mde) mtvris marcvlis fertiloba, rac imiT aixsneba, rom maradmwvane

seqvoia rasobriv sibereSia da rogorc acidofili mcenare tute niadagebze

misi sqesobrivi organoebis ganviTareba SezRudulia. Tbilisis botanikur

baRSi maradmwvane seqvoia msxmoiarobs, magram Teslis savsegulianobis xarisxi

0-1 %-ia, rac zamTarSi ,,yvavilobis” mizeziT aixsneba. Tumca cnobilia, rom

misi Teslis xarisxi samSobloSic dabalia (10). 1000 cali Teslis wona 2 grams

aRwevs. gverdiTi totebis xazuri zrdis SeswavliT dadginda, rom maradmwvane

seqvoia zrdas iwyebs gazafxulze saSualod 9. IV da amTavrebs 17.VI zrdis

xangrZlivoba 120 dRea. gverdiT ylortebSi kambiumis aqtiuri moqmedeba iwyeba

kvirtebis gaSlis Semdeg. qsilemis ujredebis warmoqmna emTxveva wiwvis

gamoCenas saSualod 11. IV da mTavrdeba 10. IX, xangrZlivoba 152 dRea.

saxameblis maqsimalur raodenobas (4 bali) Seicavs maisSi da oqtomberSi.

misi dagroveba iwyeba seqtembridan. Saqrebs es mcenare ianvarSi 4 balamde

Seicavs. zamTarSi da gazafxulze ,,yvavilobis“ dros Saqrebis raodenoba 1

balamde mcirdeba. cximebis raodenoba mcirea zamTarSi. umniSvnelo

raodenobiT SeiniSneba gazafxulze da Semodgomaze. zafxulis TveebSi ki

qreba, rac mis subtropikul warmoSobas adasturebs.

maradmwvane seqvoias 100 welze meti xnovanebis 25 m-mde simaRlis da 53 sm-

mde diametris erTi mcenare izrdeba winandlis dendroparkSi. Tumca

wverxmelia da uxmeba gverdiTi totebi. 1998 wels damakmayofilebeli

vegetatiuri mdgomareoba hqonda Tbilisis dendroparkSic.

maradmwvane seqvoia swrafmzardi da Crdilisamtani saxeobaa, iTxovs

haerisa da niadagis tenianobas, cudad itans gvalvas, temperaturis -10-12

gradusamde dawevisas nawilobriv eyineba wiwvebi (12). misi gamoyeneba ufro

rekomendebulia tenian subtropikul raionebaSi, vinaidan aRmosavleT

saqarTveloSi garemo pirobebisadmi sakmaod momTxovnia. did parkebSi SeiZleba

gamoiyenebul iqnes maRali jgufebis, monumenturi xeivnebis an soliteris

Sesaqmnelad.

gliptostrobusiseburi metaseqvoia – Metasequoia glyptrostroboides Hu et Cheng 30

metramde simaRlis erTsaxliani foTolmcveni mcenarea farTopiramiduli

varjiT, romelic bunebrivad gavrcelebulia CineTSi, siCuanisa da xubeis

mTebSi zRvis donidan 700-dan 1350 m-is simaRleze, sadac sxvadasxva xnovanebis

1000 ekzemplaramde xes erT ha-mde farTobi ukavia (6). is swrafmzardi mcenarea.

niadagis mimarT momTxovni araa. izrdeba rogorc karbonatul, ise mJave

niadagebze, saukeTesoa nayofier, Rrma, aluviur, kargad datenianebul da

drenirebul niadagebze. siTbosmoyvarulia, Tumca itans -30-47 gradusamde

temperaturis dawevas (12). Tbilisis botanikur baRSi 1981 wels izrdeboda 1969

wels darguli erTi mcenare, romelic ar ,,yvavilobda” da amJamad baRSi ar

moipoveba. aRmosavleT saqarTveloSi 2 msxmoiare ekzemplari gvxvdeba

winandlis denroparkSi, romelic dairgo 1956 wels. aRwevs 20 m-mde simaRles

da 53 sm-is diametrs. aqvT kargi vegetatiuri mdgomareoba da parkis mSvenebaa.

likanis parkSi aris 1960 wels darguli 12 m-mde simaRlis, kargi vegetatiuri

mdgomareobis erTi mcenare.

124

Page 125: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

metaseqvoia sabaRo-saparko mSeneblobis erT-erTi saukeTeso jiSia.

gansakuTrebiT efeqturia Semodgomaze, rodesac wiwvis Seferva oqrosfridan

mowiTalo-yavisframde varirebs. misi gamoyeneba SeiZleba soliteris, jgufuri

nargaobisa da xeivnebis Sesaqmnelad, tyeparkebSi ki msxvili masivebis saxiT.

qveojaxi Taxodieae aerTianebs or gvars CrdiloeT amerikul oligotipur -

Taxodium da aRmosavleT aziur monotipur - Clyptostrobus. taqsodiumis

introduqcia saqarTveloSi me-19 saukunis pirveli naxevridan daiwyo. is

aerTianebs aerTianebs 3 saxeobas: Taxodium distichum (L.) Rich., T.mucronatum Ten., T. ascendens Brogn. (10). Waobis taqsodiumi - Taxodium distichum 40-50 m-mde simaRlis

xea, romelic bunebrivad gavrcelebulia CrdiloeT amerikis atlantikis

okeanis aRmosavleT sanapiros Waobian adgilebSi. 10 m-mde simaRlis da 37 sm

diametris erTi xe 1998 wels izrdeboda Tbilisis dendroparkSi. amJamad am

gvaris arc erTi saxeoba aRmosavleT saqarTveloSi ar gvxvdeba. rac Seexeba

gliptostrobuss misi introduqcia saqarTveloSi ar ganxorcielebula.

qveojaxi Cunninghamieae aerTianebs 4 gvars: Cryptomeria, Cunninghamia, Taiwania Athrotaxis. kriptomeria monotipuri gvaria. iaponuri kriptomeria–Cryptomeria japonica Don 30-40 (60) m-mde simaRlis mcenarea viwropiramiduli varjiT,

romelic bunebrivad iaponiaSia gavrcelebuli zRvis donidan 600-1200 m-is

simaRleze. is swrafmzardi, Crdilisamtani, tenismoyvaruli mcenarea. ver

uZlebs gvalvas da -15-18 gradusamde dabal temperaturas. kargad xarobs

dasavleT saqarTvelos mJave niadagebze da cudad itans Warbtenian,

karbonatul da gansakuTrebiT kirian niadagebs (10). Tbilisis botanikur baRSi

aRwerilia 1948 wlidan. 1981 wlis monacemebiT izrdeboda 1936-1940 wlebSi

darguli 40-50 wlis xnovanebis 2 mcenare, maTgan 7 m simaRlis da 13 sm

diametris erTi msxmoiare ekzemplari 1997 wlamde izrdeboda Tbilisis

botanikur baRSi. kargi vegetatiuri mdgomareobis mqone xeebi izrdeba

lagodexis nakrZalis teritoriaze. misi 6-7 m simaRlis da 18 sm diametris

erTi ekzemplari daCrdilul adgilas izrdeba vakis kulturisa da dasvenebis

parkSi, romelic wverxmelia. cudi zrdiT aRiniSneba qalaq borjomis

gamwvanebaSi da likanis parkSi, sadac 5-6 m-mde ramodenime mcenarea.

aRmosavleT saqarTveloSi misi 20 m-mde simaRlis saukeTeso ekzemplari - Cryptomeria japonica f. elegans izrdeba winandlis dendroparkSi. iaponuri

kriptomeriis mtvris marcvlis fertiloba Tbilisis botanikur baRSi aRwevda

13 %, Teslis savsegulianobis xarisxi 0-1 %, 1000 grami Teslis wona ki 2

grams. is Zvirfasi jiSia saparko mSeneblobisaTvis, romelic gamoiyeneba

jgufuri nargaobis, xeivnebis da cocxali Robeebis Sesaqmnelad, xolo misi

forma, rogorc soliteri, qarsacavi zolebisa da tyis gasaSeneblad, magram

aRmosavleT saqarTvelos mSrali pirobebisaTvis naklebad perspeqtiuli

saxeobaa.

gvari Cunninghamia aerTianebs or saxeobas. lanceta kuninghamia Cunninghamia lanceolata (Lamb.) Hook 50 m-mde simaRlis maradmwvane xea 7 sm-mde sigrZis

wiwvebiT, romelic bunebrivad samxreT-dasavleT CineTSi gvxvdeba zRvis

donidan 1000-dan 3600 m-is simaRlemde. mezofitia, kargad izrdeba tenian, Rrma,

mdidar niadagebze da ver itans niadagSi kiris arsebobas. haerisa da niadagis

simSralis gamo cudad xarobs aRmosavleT saqarTveloSi. Tbilisis botanikur

baRSi pirvelad aRwerilia 1948 wlidan. 1981 wels izrdeboda 3 mcenare, maTgan

2 - dairgo 1936-1940 wlebSi. 1997 wels aRweril iqna 1,5 m-mde simaRlis 45 wlis

xnovanebis erTi msxmoiare mcenare dabuCquli formiT, romelic 1997-1999 wlis

gvalvebis Sedegad gaxma. is vegetacias iwyebda aprilSi da amTavrebda

oqtomberSi. winandlis dendroparkSi izrdeboda 35 wlamde xnovanebis 7-8 m-mde

simaRlis msxmoiare mcenareebi, damakmayofilebeli vegetatiuri mdgomareobiT.

125

Page 126: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

Tbilisis botanikur baRSi mozardi lanceta kuninghamias Teslis xarisxi ar

aRemateboda 0-1 %, 1000 cali Tesli wona ki 1.5-2 grams.

rac Seexeba Cinur-taivanur Taiwania, tasmaniur Athrotaxis da samxreT-iaponur

Sciadopitys-is gvarebis warmomadgenlebs isini aRmosavleT saqarTveloSi

introducirebul ar yofilan.

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. ratiani n., cicviZe a. merqnian mcenareTa introduqciis da adaptaciis

Sedegebi winandlis dendroparkSi. mcenareTa introduqcia da mwvane

mSenebloba. mecniereba, Tbilisi, 2000, 21(90).

2. xmalaZe s. Tbilisis moswavle-axalgazrdobis sasaxlis baRi, rogorc

dendrologiuri obieqti. mcenareTa introduqcia da mwvane mSenebloba.

mecniereba, Tbilisi, 2000, 21(90).

3. Гулисашвили В. З. Происхождение древесной растительности субтропического и умеренного климатов и развитие её наследственных особенностей. Мецниереба, Тбилиси, 1967.

4. Джапаридзе Л. И. Практикум по микроскопической химии растений. Сов. наука, М., 1953. 5. Колесников А.И. Декоративная дендрология. Лесная промышленность, М., 1974. 6. Козубов Г. М., Муратова Е. Н. Современные голосемянные. Л., Наука, 1986. 7. Лобжанидзе Э. Д. Некоторые особенности возникновения годичных колец древесины.

Наука, Тбилиси, 1961. 8. Краткое пособие по математической обработке данных фенологических наблюдений.

Главный ботанический сад. М., 1972. 9. Тахтаджян А. Л. Высшие таксоны сосудистых растений исключая цветковые. Наука, Л.,

1986. 10. Цицвидзе А. Т. Особенности роста и развития хвойных Аджарии. Мецниереба, Тбилиси,

1973. 11. Фенологические наблюдения над хвойными (методическое указания). Ялта, 1973. 12. Яценко-Хмелевский А. А. Основы и методы анатомического исследования древесины. М.,–

Л., 1954.

reziume

aRmosavleT saqarTveloSi introducirebul wiwvovanTa

uZvelesi gvarebi

irina grigolia

naSromSi Seswavlilia aRmosavleT saqarTvelos baR-parkebSi introduce-

rebuli wiwvovanTa uZvelesi gvarebis zrda-ganviTarebis Taviseburebebi.

Catarda fenologiuri dakvirveba (11), dadginda kambiumis moqmedebis

xangrZlivoba da kanonzomiereba 2-3 wlovani ylortebSi (7, 11), gverdiTi

ylortebis zrdis dinamika, mtvris marcvlis fertiloba da steriloba,

126

Page 127: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

mcenareTa Teslis xarisxi. Seswavlili iqna naxSirwylebis dagroveba-

gardaqmnis dinamika (4). fenologiuri dakvirvebebis monacemebi maTematikurad

damuSavda specialuri cnobariT (8).

gamovlenilia aRmosavleT saqarTveloSi mozardi wiwvovanTa uZvelesi

gvarebis gamoyenebis perspeqtiuloba gamwvanebaSi.

SUMMARY

Ancient species of introduction Coniferous in East Georgia

Irina Grigolia

The paper deals with results ancient species of introduction coniferous growth and development. It was made a fenelogical observation (11). Regularity of Cambium Action in the Lateral Branches (7, 11). The paper deals with results of studing linear growth of lateral shoots. It was established fertilization polen’s grain and sterility of seed’s qwality. Accumulation and remake of carbonhydrate (4). The statistical indices were processed according to Reference book of Main Botanical Gardens of Moscow (8).In the East Georgia it was displayed to use the ancient species of coniferous in the planting of greenery.

РЕЗЮМЕ

Старейшие виды хвойных интродуцырованных в Восточной Грузии

Ирина Григолиа Изучено рост и развитие старейших родов хвойных растений интродуцированных в садах и

парках Восточной Грузии. Проведены фенологические наблюдения (11), установлено деятельность камбия (7, 11), динамика роста боковых побегов, фертильность и стерильность пыльцы, качество семян, динамика накопления и превращения углеводов (4). Фенологические наблюдения обработаны математически (8). Выявленно перспективность их использований в озеленении.

127

Page 128: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

daculi teritoriebis optimaluri sivrciTi organizaciis sakiTxebi

(kolxeTis erovnuli parkis magaliTze)

lana mzarelua

vaxuSti bagrationis geografiis institutis doqtoranti

garemos dacvis erT-erTi efeqturi da aprobirebuli formaa daculi

teritoriebis (erovnuli parkebis, nakrZalebis, aRkveTilebis da sxva) Seqmna.

Cveni qveynis garemos dacvis da bunebrivi resursebis racionalur gamoyenebas

arsebiTad gaaumjobesebs parlamentis mier 1996w. miRebuli kanoni ,,daculi

teritoriebis sistemis Sesaxeb”, romlis erT-erTi umTavresi mizania JUC-is mier SemuSavebuli daculi teritoriebis saerTaSoriso kategoriebis

saqarTveloSi adaptireba.

bunebisdacviTi saqmianobis da misi optimaluri ganxorcielebis ZiriTadi

winapirobaa sanakrZalo meurneobis da daculi teritoriebis sivrciTi

organizacia. sanakrZalo meurneobas Cvens qveyanaSi saukunovani istoria aqvs

da mas gansakuTrebuli adgili uWiravs dasacavi bunebrivi kompleqsebis

sistemaSi. amasTanave, aRsaniSnavia, rom bunebisdacviTi obieqtebi (nakrZalebi,

aRkveTilebi, erovnuli parkebi da sxva kategoriebi) garemosdacviTi miznebisa

da funqciebis nazavia. e.w. daculi teritoriebis dacvis saqmeSi Zalze didia

saqarTvelos WWF-is bunebis dacvis msoflio fondis roli, romelmac

saqarTveloSi saqmianoba 1990 wlidan daiwyo. WWF –is umTavresi mizani

dedamiwaze adamianis sameurneo zemoqmedebiT dauzianebeli, jer kidev

SemorCenili veluri bunebis calkeuli ubnebis SenarCunebaa. am proeqts is

msoflios 130-ze met qveyanaSi axorcielebs. WWF – is mier SemuSavebuli

daculi teritoriebis Seqmnis gegma, koncefcia, sakanonmdeblo safuZveli.

mTavari idea ki is aris, rom saqarTvelos daculi teritoriebis sistema ufro

moqnili da mravalferovani gaxdes. dauaxlovdes qveynis mdgradi ganviTarebis

principebs. amis mixedviT dRes saqarTveloSi daarsebulia da funqcionirebs

44 daculi teritoriis forma. maT Soris 8 erovnuli parki, 2 daculi

landSafti, 11 nakrZali da 23 aRkveTili.

dRevandel msoflioSi daculi teritoriebis yvelaze miRebuli forma,

Tanamedrove erovnuli parkia, romelmac ucxoeli investorebis da

zemoxsenebuli fondis daxmarebiT farTod moikida fexi.

warmodgena erovnul parkze, rogorc bunebis dacvis obieqtze da

rekreaciuli da saganmanaTleblo funqciis mqone erT-erT teritoriaze,

oficialur dokumentebSi dafiqsirebuli da dadasturebulia. miuxedavad amisa,

dRemde bolomde naTeli ar aris am teritoriuli warmonaqmnis arsi da

daniSnuleba (n.jamaspaSvili, 2006) ase, magaliTad, rodesac cdiloben erovnul

parks adgili miuCinon gansakuTrebulad dasacavi bunebrivi kompleqsebis

sistemaSi, xSirad mas nakrZal-rezervatisaganac gamijnaven xolme. zogjer ki,

rekreaciul-saganmanaTleblo obieqtebsac upirispireben. ise, rom erovnuli

parki urTierTsawinaaRmdego miznebisa da funqciis mqone kategoriis saxes

iRebs. ufro metic, erovnuli parkis ideaSi TiTqos Tavidanve konfliqturi

arsia Cadebuli, maT umravlesobaSi rekreacia gacilebiT met uaryofiT

zegavlenas axdens ekosistemebze, vedre meurneobis nebismieri sxva saxe,

romelTagan dacvis mizniTac es obieqtebi iyo Seqmnili. rogorc amboben,

rekreacia ,,umanko kravisagan” mtacebel cxovelad ar unda iqces. ise, rom

dRes erovnuli parkisaTvis yvelaze mniSvnelovan problemad bunebisa da

128

Page 129: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

adamianis urTierTobaTa regulireba rCeba. gasaTvaliswinebelia is

garemoebac, rom erovnuli parki arc ideaSi da arc realurad mxolod dacvis

obieqts ar warmoadgens, aramed is mniSvnelovanwilad funqcionirebs, rogorc

sameurneo obieqti. amas adasturebs nebismieri erovnuli parkis zonirebis

xasiaTic (daviTaia, sulxaniSvili 2001).

Cveni azriT, kolxeTis erovnuli parkis teritoriaze SesaZlebelia

Semdegi funqcionaluri zonebi gamoiyos:

1. yovelgvari gamoyenebisaTvis akrZaluli unikaluri landSaftebis zona,

romlebmac unda moicvas gansakuTrebiT mgrZnobiare ekosistemebi da

ZiriTadi Tavisufali unda iyos aqtiuri samenejmento saqmianobisagan.

2. zona, romelic pirvandeli landSaftebis aRdgenas saWiroebs. es zona

gamoiyofa ekosistemebis aRsadgenad, romlebmac adamianis sameurneo

zemoqmedebiT rRveva ganicada. Tumca, jobs procesi adamianis Carevis

gareSe warimarTos _ maqsimalurad iqnas gamoyenebuli ekosistemis

TviTaRdgenis meqanizmi, raTa ar dairRves bunebrivi procesebis

Tanmimdevroba da biocenozebis bunebrivi kompozicia..

3. rekreaciuli meurneobisaTvis gamosayenebeli zona samrewvelo da

sasoflo-sameurneo saqmianobis akrZalviT. e.w. vizitorTa zonaSi ar

unda moiqces sakonfliqto monakveTebi. ar unda iyos adamianis mier

sagrZnoblad saxeSecvlili da warmoaCendes parkis yvelaze

maxasiaTebel ekosistemaTa nimuSebs. aq unda moeqces vizitorTaTvis

saintereso da mimzidveli areebi: istoriul-kulturuli Zeglebi,

maRali rekreaciuli Rirebulebebisa da gamorCeuli bunebrivi

maxasiaTeblebis mqone adgilebi.

4. buferuli zona, romelic moicavs kulturul landSaftebs,

dasaxlebuli da tradiciuli savargulebiT. bunebis dacvis

saerTaSoriso kavSiris (IUC#) standartebis mixedviT, erovnul parkSi

daSvebulia zogi resursis iseTi tradiciuli gamoyeneba, romelic

mniSvnelovan gavlenas ar axdens garemoze da romlis kontrolirebac

advilad xerxdeba.

garda amisa, funqcionalur zonebSi SesaZlebelia gamoiyos xeluxlebeli

bunebrivi kompleqsebi (rezervatebi), saqarTveloSi jer-jerobiT bunebis

dacvis es forma fexmokidebuli ar aris da arc erovnuli parkebis sistema

uzrunvelyofs mas srulad. piriqiT, Zlierdeba bunebrivi obieqtebis

erTmaneTTan da garesamyarosTan kavSiris procesi. amitom saWiroa seriozuli

fiqri imaze, rom ar davuSvaT rezervatebis izolacia, rac Seexeba mosazrebas

erovnuli parkebis rezervatebTan gaigivebis Sesaxeb, Cven amaSi veTanxmebiT

zemoaRniSnul avtorebs da migvaCnia, rom rezervati mxolod parkis birTvul

(xeluxlebel) zonas unda warmoadgendes, sxva funqciis mqone zonebis

garemocvaSi.

rezervatebis gamoyofas safuZvlad unda daedos Semdegi principebi:

a) sakvlevi regionis bunebriv-teritoriuli kompleqsebis

(landSaftis) daculobis xarisxi, bunebrioba da maTi esTetikur-

mimzidvelobiTi Tvisebebi;

b) misawvdomoba; g) unikaluri bunebrivi landSaftebis saWiroeba;

d) samecniero da saswavlo-SemecnebiTi mniSvneloba;

e) sakurorto-rekreaciuli TvisebaTa kompleqsi.

am da sxva diagnostikuri Tvisebebis gaTvaliswinebiT, kolxeTis

SavizRvipireTSi gamoyofili iqna ramdenime jgufi rezervatisa: ureki-

129

Page 130: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

grigoleTi, nasakirali-yulevi-paliastomis tba, anaklia, caiSi, zugdidis

midamoebi, saTaflia-quTaisi, wyaltubo da misi midamoebi, sulori-amaRleba.

rac Seexeba zonas, romelic saWiroebs pirvandeli landSaftebis aRdgenas,

aq SeiZleba gaerTiandes erT-erTi mniSvnelovani hidrologiuri obieqti,

paliastomis tba. am regionisaTvis xSiri Tavsxma wvimebisa da masTan

dakavSirebuli wyaldidobebis dros, md. kaparWinas done maRldeba da

itboreba mimdebare teritoria (daaxl. 40 km2); foTis samxreT-dasavleT nawili,

(ukleba d 1979). am movlenebisagan qalaqis gadarCenis mizniT, 1924 wels

paliastomis tba xelovnuri arxiT zRvas daukavSires, ramac tbis wylis

mkveTri gamlaSeba gamoiwvia. Sedegad moispo paliastomis tbis binadari

Zvirfasi jiSis Tevzebis sakvebi mikroorganizmebi da cxadia, wyalsatevis

prodiuqtiuloba mniSvnelovnad daqveiTda. igive movlenebi ganviTarda md.

fiCorazec. (alfeniZe m., daviTaia e. 2003); zemoaRniSnulidan gamomdinare,

mizanSewonilad migvaCnia, aRdgenil iqnas paliastomis tbisa da zRvis

damakavSirebeli bunebrivi sqema, ris Sedegadac, kidev erTi mniSvnelovani

obieqti Seemateba da gaamdidrebs centraluri kolxeTis erovnuli parkis

xeluxlebeli landSaftebis zona.

kolxeTis erovnuli parkis nawilobrivi landSafturi bunebaT-

sargeblobis rekomendaciebi Semdegi saxiT SeiZleba Camoyalibdes:

1. bunebis dacvis mizniT RonisZiebis gatareba unda moxdes misi

gamoyenebisTanave da ganuwyvetliv mimdinareobdes garemos dacvisa da

bunebrivi resursebis racionalur gamoyenebaze zrunva.

2. bunebis dacvis da misi optimizaciis mizniT.

a) landSaftis iseTi prioritetuli funqciebis miniWeba, romelic

ganapirobebs adamianis janmrTelobis mdgomareobis dacvas da mis

keTildReobas.

b) kulturuli landSaftis iseTi modifikaciis Seqmna, romelSic

erTmaneTTan Serwymuli iqneba maRalproduqtiuloba da esTetikuri

mimzidveloba.

g) miwebis mravalmxrivi gamoyenebisas, prioriteti unda mieniWos mwvane

safars, rogorc landSaftis funqcionirebis ganmsazRvrel ZiriTad

faqtors.

3. bunebaTsargeblobisas ZiriTadi yuradReba unda mieniWos im faqtorebsa da

procesebs, romlebsac SeiZleba gamoiwvion gansakuTrebiT arasasurveli

negatiuri Sedegebi (profilaqtikis principi).

4. globaluri (qveynis) masStabis optimaluri ekologiuri balansis

Semqmneli bunebriv-teritoriuli kompleqsebis gamovlena.

5. SedarebiT sruli biologiuri genofondis, rogorc mniSvnelovani

potenciuri resursebis gamovlena da Sefaseba.

6. sazogadoebis samoRvaweo garemos dacva da gaumjobeseba, adamianis

janmrTelobis uzrunvelyova.

amrigad, erovnuli parkis Seqmnis da sivrciTi organizaciis winaSe

mravali problema dgas, romelTa gadawyvetis aucilebeli pirobaa erovnuli

parkis sazRvrebSi moqceuli landSaftis seriozuli ekologiuri kvleva, rac

tipiur da unikalur landSaftze sistemur meTvalyureobas (monitorings)

saWiroebs. am ukanasknelis kvalificiuri warmoeba ki, SesaZlebelia, mxolod

sabunebismetyveli dargis Sesabamisi profilis warmomadgenelTa CareviT. maTi

gverdis avla da ugulvebelyofa, rasac xSirad aqvs adgili, mxolod zians

moutans erovnuli parkebis funqcionirebas da maT Semdgom marTvas.

amgvarad, daculi teritoriebis sistemis srulyofas Cvens qveyanaSi

kvlavac did yuradRebas unda vuTmobdeT.

130

Page 131: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

l i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. Джамаспашвили Н. Тбилисский национальный парк – путь к балансированному развитию. Кавказский географический журнал, Тб.2006 стр 163-189.

2. daviTaia e., sulxaniSvili n. saqarTvelos erovnuli parkebi,

landSaftur-ekologiuri aspeqtebi. saqarTvelos geografiis

aqtualuri problemebi. Tb. 2001 gv. 171-176.

3. ukleba d. kolxeTis daWaobebuli dablobebi Tanamedrove

landSaftebis da maTi cvlileba teritoriis daSrobis

ganxorcielebasTan dakavSirebiT. saq. ssr. mecn. akad. geogr. inst.

safondo masalebi. Tb. 1979, 71 gv.

4. alfeniZe m., daviTaia e. kolxeTis SavizRvispireTis racionaluri

bunebaTsargeblobis regionaluri-geografiuli sakiTxebi. wignSi

geografia da Tanamedroveba. Tb. 2003 gv. 135-142.

reziume

daculi teritoriebis optimaluri sivrciTi organizaciis sakiTxebi

(kolxeTis erovnuli parkis magaliTze)

lana mzarelua

statiaSi gamovlenilia daculi teritoriebis (nakrZalebi, aRkveTilebi,

erovnuli parkebi da sxva) sivrciTi organizaciis parametrebi. funqcionaluri

zonebis gamoyofis gziT. kolxeTis erovnuli parkis teritoriaze

gamovlenilia oTxi funqcionaluri zona da rezervatis ramdenime jgufi.

mocemulia rekomendaciebi da dasaxulia RonisZiebebi kolxeTis erovnuli

parkis optimaluri bunebTsargeblobis mizniT.

SUMMARY

For the issue on optimal space organization of preserves (By the example of the Kolkheti national park)

Lana Mzarelua

The article reveals the space organization parameters of preserves (national parks, etc.) through

identification of functional zones. Four functional zones and several groups of reserves are identified on the territory of the Kolkheti national park.

The article presents the references and possible activities for optimal nature management of the Kolkheti national park.

131

Page 132: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

РЕЗЮМЕ

О вопросах оптимальных пространственных организациях охраняемых территорий (На примере национального парка Колхиды)

Мзарелуа Лана

В статье выявлены параметры пространственной организации охраняемых территорий

(заповедники, заказники, национальные парки и др) На территории национального парка Колхиды путем выделения функциональных зон,

выявлено четыре функциональных зон и несколько групп резервата. Данные рекомендации и заданные мероприятия с целью оптимального природопользования

Колхидского национального парка.

132

Page 133: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

mimosvliTi gzebis ganviTarebis mokle

istoria saqarTveloSi

manuCar SiSinaSvili

saqarTvelos teqnikuri universitetis satransporto da manqanaTmSeneblobis fakultetis doqtoranti

samimosvlo gzebi did rols asrulebs saxelmwifoSi, radganac maTze

bevradaa damokidebuli qveynis sazogadoebrivi cxovrebis, kulturis,

meurneobis da sxva saWirboroto sakiTxebis ganviTareba da gaZliereba. aqedan

gamomdinare, is saxelmwifo, sadac samimosvlo problema metnaklebad

mogvarebulia, iTvleboda da iTvleba ganviTarebul da swrafad

progresirebad qveynad.

keTilmowyobili gzebi ama Tu im qveynis maRali kulturis maCvenebelia

da mniSvnelovan rols asrulebs soflis meurneobis ganviTarebaSi, qveynis

ekonomikuri da politikur Zlierebasa da progresSi.

samimosvlo gzebi iyo saukeTeso saSualeba erTi punqtis meoresTan

dasakavSireblad. keTilmowyobil gzaze SesaZlebelia swrafi gadaadgileba,

aqeddan gamomdinare, Tu qveyanas gaaCnda kargad mowyobili gzebi, maSin es

faqtori ganapirobebda qveynis Zlierebasa da swraf Tavdacvisunarianobas.

aRsaniSnavia erTi faqti, keTilmowyobili gzebi gamoiyeneba sxvadasxva

saxis gadazidvebisa da tranzitisTvis, rac qveynisTvis aRiarebasTan erTad

damatebiTi Semosavlis wyaroa.

aqedan gamomdinare, mivdivarT daskvnamde, rom keTilmowyobili gzebi

qveynisTvis aris kulturis, soflis meurneobis, Tavdacvis da ekonomikis

gaZlierebis saukeTeso saSualeba.

gzebis movla-patronoba, marTalia did xarjebTan iyo dakavSirebuli,

magram mainc xdeoda, vinaidan amas qveynisTvis udidesi strategiuli

mniSvneloba hqonda.

evropul qveynebTan SedarebiT saqarTveloSi gzebis ganviTarebas

Soreuli warsuli aqvs da es imiTaa ganpirobebuli, rom saqarTvelo

mdebareobs evropisa da aziis gasayarze, rac mas xdis satranzito qveynad,

romlis erT-erTi strategiuli mimarTuleba sagzao infrastruqturis

ganviTarebaa.

saqarTveloSi sagzao imfrastruqturis ganviTareba xdeboda etapobrivad

da garkveul momentebSi ganviTarebis umaRles mwvervalsac aRwevda.

am mxriv gansakuTrebiT sainteresoa yvelaze adreuli-antikuri xanis

avtorebis cnobebi kavkasiis Sesaxeb, kerZod saqarTvelosa da qarTul tomebze.

Zvel qarTul tomebis ixsenieben kavkasiaSi uZvelesi marSrutebis aRwerisas.

Aarqiologiuri gaTxrebis Sedegad ki irkveva, rom adreul brinjaos xanaSi aq

mcxovrebi tomebi Zv.w.aR.-is III aTaswleulSi borblian transports iyenebdnen,

rac miuTiTebs sagzao meurneobis ganviTarebaze.

saqarTveloSi gzebis ganviTarebaze garkveul dadebiT rols axdenda

dampyrobeli qveynis mier iZulebiT saWapane gzebis mowyba. Arisi naTeli

dadasturebacaa romaeli sardlis-pompeusis mier agebuli xidi mcxeTaSi, md.

Mtkvarze, Zv.w.aR.-is I saukuneSi, romelic cnobilia “mogvTa xidi”-s saxeliT.

V saukuneSi vaxtang gorgasli did yuradRebas aqcevs qveyanaSi gzebis

mdgomareobas da iwyebs maT mSeneblobas. VII saukuneSi ki saqarTveloSi didi

133

Page 134: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

roli eniWeba monastrebis, gzebisa da xidebis mSeneblobas. daviT IV

aRmaSeneblis mefobis droidan ki Cven qveyanaSi iqmneba iqmneba stabiluri

samxedro gzebi. Amis Sesaxeb matianeSi vkiTxulobT: “raodenni xidni

mdinaretTa sastikTa zeda, raodenni gzani, sawyenad savalni, qva-fenil yvna”.

es aRmSeneblobiTi procesi garkveulwilad Seaferxa daundobeli da sastiki

Temur lengis Semosevebma.

vaxtang Vi-s mefobis dros gamoica sakanonmdeblo aqti `dasturmali”,

romlis erT-erTi punqtiTac mosaxleobas ekisreboda maT nakveTebTan mdebare

gzis monakveTis movla-patronoba.

matianeSi aseve vkiTxulobT, rom Teimuraz I-s 1638 wels axali gza

gauyvania kavkasionis mTianeTis samxreT kalTebze, darialis xeobidan kaxeTam-

de. erekle II-c gansakuTrebuli gulisyuriT ekideboda sagzao mSeneblobas, man

mTeli rigi RonisZiebebi ganaxorciela imisTvis, rom moewesrigebina sagzao

kavSiri kavkasiasTan. swored amitom misi TaosnobiT gaiWra gza darialis xeo-

baze, aigo xidebi mdinare Tergze da sxva.

yovelive amis ganxilvis Semdeg mivdivarT daskvnamde, rom gzebi

saqarTveloSi etapobrivad viTardeboda, progresirebda da ixveweboda.

saqarTveloSi gzebis Seswavlisas did yuradrebas vamaxvilebT winaT

gavrcelebuli sagzao vakisis konstruqciebsa da maTze mowyobil fenilebze.

saqarTveloSi umTavresad gamoiyeneboda qvis fenili, rac mis simartivesa da

amavdroulad mis saimedoobaze metyvelebs.Ppirvelad gvxvdeba wvrili qvis sa-

fari, romelic ZiriTadad gamoiyeneboda ormuli Sevsebis dros. aseTi saxiT

mowyobili gza Sromatevadi da xanmokle saeqspulatacio periodiT gamoirCeo-

da. amis Semdeg saqarTveloSi Semodis bunebrivi qviT mokirwyluli gzebi, rac

mis saimedoobasa da xangrZliv saeqspulatacio periodze metyvelebs. es meTo-

di ucxoeli dampyroblebisgan Semovida saqarTveloSi, rac Semdeg daixvewa da

gaumjobesda. aseTi gzebis naSTebi CvenSi mravlad gvxvdeba, kerZod: `qolgaris

xidisaken TaTris sofel yizil-ajilodan, mTiT miemarTeba Zveli, farTo,

romauli gza.” igi mokirwylulia qviT da mas hqvia qolageris gza.

afxazeTSi arqeologiuri gaTxrebis Sedegad aRmoCenili iqna riyis qviT

mofenili Zveli gza. am gzis aRmoCenili fragmentis sigrZe 75 metria. xolo

sigane_2.65 metri.Ggzis vakisis simaRle 1.5 metria. gza riyis qviTaa mokirwylu-

li, xolo simtkicisTvis SreebSi damatebuli aqvs kiri.

mokirwyluli gzebis ganviTareba ganpirobebuli iyo amindiT, rac Semdeg-

Si mdgomareobs: vinaidan gadaadgileba xdeboda pirdapir gruntze da gruntis

safari dasvelebis SemTxevaSi talaxdeba, atalaxebuli gza gadasaadgileblad

rTuldeba.Mam problemis Tavidan acilebis mizniT xdeboda misi mokirwyvla.

tenianobis Sesamcireblad iyenebdnen meore meTods nacris saxiT, romelsac

abnevdnenatalaxebul gzaze. amis naTeli magaliTia mosakreblis saxiT dawese-

buli erTi tomara nacari.

dmanisis arqiologiuri gaTxrebis Semdeg aRmoCenili gza gansxvavdeba

sxva mokirwyluli gzebisgan da es gamoixateba imaSi, rom gamoyenebuli qva

aris kldovani, rac zedapiris simtkices da siswores ganapirobebs.

1966 vanSi arqiologiuri gaTxrebis Sedegad aRmoCenili gzis fragmenti

Sedgeboda riyis qvisagan, xolo gverdiT Tan sdevda Tlili qva, rac, sava-

raudod asrulebda bordiuris movaleobas.

iseTi cnobili istorikosebis CanawerebSi rogorebic arian: herodite,

straboni da sxvani vkiTxulobT, rom zRvispireTSi, kerZod aWaris teritoria-

ze, arsebobda centraluri samimosvlo-savaWro gza. am gzebze mravlad gvxvde-

ba qvisTaRovani xidebi. aWaris maRalmTian raionebSi dResac SemorCenilia gza,

romelic gadis sofel maraldis maxloblad da igi kldovan gruntSia

gamokveTili, Tan zogan gvxvdeba safexurebi simaRlis ukeT dasaZlevad.

134

Page 135: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

1938-1941 wlebSi aRmoCenilia unikaluri gza gremidan lagodexis

mimarTulebiT.misi sigrZe 10-12 km-ia. zevidan igi dafarulia qvitkiris bogiriT,

xolo zogan gamomwvari qarTuli aguriT. fenis sisqe 20-25 sm-ia.

gadazidvebis xvedriTi wilis zrdasTan erTad izrdeboda moTxovnileba

saWapano gzebis safarisadmi. uZvelesi droidan, rodesac gzebze urmebiT

moZraobdnen, icvleboda gzis savali nawilis konstruqciebi. SemdgomSi

upiratesoba moipova TeTrma wyalWidma gzatkecilma. aseTi RorRis

gzatkecili ewyoboda ZiriTadad RorRis datkepniT, urTierT Casolvis

principiT. Ddatkepnis dros msxvil fraqcias waxnagebi emtvreva da iSleba,

iqmneba qvis fxvnili, misi dasvelebis Semdeg warmoiqmneba egreTwodebuli

comi, romelic idealuri Semkvreli masala gaxldaT im droisTvis. es xerxi ki

gaxlavT yvelaze optimaluri varianti arakapitaluri meTodiT gzis

vakisisTvis safaris SesarCevad.

saqarTveloSi gzebis etapobriv ganviTarebas qronologiurad aseTi saxe

hqonda:

1. gruntis gzebi, gaumjobesebuli xis nacriT.

2. fenili, bunebrivi wvrili qvis masalisgan

3. riyis qvis qvafenili.

4. kldovani qvis qvafenili.

5. msxvili Tlili qvis safexuri.

6. kldovani safexuriani gza.

7. gamomwvari aguris gza.

8. TeTri wyalmWidi safari.

zemoTqmulidan gamomdinare, mtkicdeba, rom gzebze aucileblad

iarsebebda dasasvenebeli nagebobebi, kerZod qarvaslebi da fundukebi. swored

aseTi qarvasla gvxvdeba gatexil xidTan, romelic vaxuSti batoniSvilis

mixedviT, Tlili qvisgan yofila aSenebuli.7 aseve aRmoCenilia faravnis

qarvasla, romelic dResac kargadaa Semonaxuli da romlis sigrZec_26 m-ia.8

Cevn SevecadeT mokled mimogvexila etapebi, romlebic gaiara gzebis

ganviTarebam da daxvewam saqarTveloSi, ramac garkveulwilad ganapiroba

ganapiroba 1908 wels sagzao mSeneblobaSi momxdari gadatrialeba, rac

SemdgomSi mdgomareobs: 1908 wels parizSi Sedga pirveli saerTaSoriso

sagzao kongresi, romelSic monawileobda 29 qveynis 2251 delegati. Kongresis

wevrebi mividnen daskvnamde, rom meqanikuri transportis ganviTarebasa da

zrdasTan erTad saWiro iyo gzis safaris daxvewa da gaumjobeseba Savi

blanti masalis gamoyenebiT.

1909 wlis 9 maiss sagzao inJinerma, vinme ivanovma, mimarTa q. Tbilisis

administracias, raTa moewyo da daenerga safari Savi blanti masalis

gamoyenebiT, agvistoSi yofili kamos quCis mimdebare teritoriaze,

marjaniSvilis TeatrTan axlos, daigo 150m-iani monakveTi, romelmac

oqtomberSi umaRlesi Sefaseba miiRo. amasTanave arsebobs cnobebi, rom

ruseTis imperiaSi pirvelad asfaltis feniliani gzis mowyoba moxda

saqarTveloSi, TbilisSi, dRevandeli krilovis quCaze.

amrigad, mivdivarT daskvnamde, rom saqarTveloSi isrtoriulad

yovelTvis mimdinareobda gzebis safarebis da sagzao imfrastruqturis

daxvewa da ganviTareba.

dRevandel saqarTveloSi saavtomobilo gzebis mdgomareoba aseTia:

saerTo sargeblobis saavtomobilo gzebis mTliani sigrZe Seadgens 20 215km-s.

aqedan 1565km. saerTaSoriso mniSvnelobis gzaa. 5447 km. Sidasaxelmwifoebrivi

da adgilobrivi 1465km. danarCeni ki soflisa da gruntis gzebia.

saqarTvelos gzebze ganlagebulia 4621 saxide gadasasvleli romlis

saerTo sigrZea 84 km.; 16 gvirabi (saerTo sigrZiT 9.9 km.), Tovldamcavi galerea

135

Page 136: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

3 km-ze meti sigrZiT da 251 km. saerTo sigrZiT 27 175 gzisqveSA wyalamridi

milebi.

rac Seexeba finansebs da xvalindel perspeqtivas: sabWoTa kavSiris

daSlis Semdeg saqarTvelo aRmoCnda urTulesi problemis winaSe, amas Tan

daerTo afxazeTisa da samaCablos omebi, Tbilisisa da samoqalaqo omi,

damangreveli mowisZvra raWaSi. SeiZleba iTqvas, rom saqarTveloSi gzebis

mSenebloba ki ar SeCerda, aramed arsebuli gzebi sruliad ganadgurda da

daingra.

1995 wlis 2 seqtembers parlamentma miiRo kanonproeqti “saqarTvelos

sagzao fondis Sesaxeb”, raTa Seqmniliyo minimaluri finansuri resursi

gzebze garkveuli samuSaoebis sawarmoeblad.

1996-1998 wlebSi msoflio bankma saqarTvelos gamouyo krediti 7.1

milioni aSS. dolaris odenobiT, raTa momxdariyo gzebis reabilitacia.

analogiuri samuSaoebisTvis “traseka”-s proeqtiT 1997-1998 wlebSi gamoyofili

iqna 2.0 milioni ekiu.

2006 wels saqarTveloSi pirveli Cqarosnuli gzatkecilis mSenebloba

ganxorcielda da nataxtari-aRaianis monakveTis mSeneblobis pirveli etapis

(marjvena zolis mSenebloba) ZiriTadi samuSaoebi dasrulda. gzatkecilis

aRniSnuli monakveTis sigrZe 16 km-ia, sigane 11,50 metri, cementobetonis

mTliani safari ki 205 aTas kvadratul metrs moicavs. aRniSnuli monakveTis

erTi mxare axali teqnologiiT, cemento-betonis safaris gamoyenebiT aSenda.

2006 wlis saxelmwifo biujetis Sesaxeb” saqarTvelos kanoniT

ganisazRvra gzebis zamTarSi SenaxvisaTvis specialuri sagzao teqnikis SeZena,

risTvisac gamoiyo 3294,0 aTasi lari.

saqarTvelos sagzao departamenti ki Zalasa da energias ar iSurebs

saqarTveloSi axali magistralebis asagebad, axali teqnologiebis danergvisa

da arsebuli gzebis reabilitaciisTvis.

mniSvnelovania sxva qveynebis sagzao administraciebTan da saerTaSoriso

sagzao organizaciebTan ufro mWidro da saqmiani urTierTobebis damyareba da

ganviTareba, radgan saqarTvelo, saavtomobilo gzebis departamentis saxiT

araerT saerTaSoriso organizaciaSia warmodgenili. maT Soris:

• gaerTianebuli erebis, evropis ekonomikuri komisiis trans-evropuli

da CrdiloeT-samxreTis avtomagistralebis (TEM) proeqtSi; • gaeros aziis ekonomikuri komisiis aziuri magistraluri (AH) qselis

proeqtSi;

• saavtomobilo gzebis departamenti gaerTianebulia saerTaSoriso

sagzao federaciaSi (IRF). 2004-2006 wlebSi departamentis warmomadgenlebma monawileoba miiRes

(TEM)-isa da (AH)-is ramdenime SexvedraSi, gaiares saavtomobilo gzebis

menejmentis saswavlo kursebi da staJirebis programebi amerikis SeerTebul

StatebSi (amerikis vaWrobis saministros programiT SABIT), SvedeTSi (SIDA-s programiT), poloneTSi (IARC-is konferencia) ganxorcielebul sxvadasxva

proeqtebSi. msoflio bankis egidiT departamentis specialistebis jgufi

imyofeboda fineTSi, gzebis movla-Senaxvisa da reabilitaciis kuTxiT

gamocdilebis gaziarebis mizniT da sxva.

zemoTxsenebuli garemoebebi dadebiTad moqmedebs departamentis

muSaobaze, rogorc menejmentis gaumjobesebis, aseve axali teqnologiuri

procesebis danergvis TvalsazrisiT.

aRsaniSnavia, rom departamentSi daiwyo gzebis marTvisa da ganviTarebis

modelis (HDM), safaris marTvis sistemis (PMS) da geo-informaciuli

sistemis (GIS) ganviTareba. aRiSnuli Tanamedrove sistemebi da maTi analogiebi

136

Page 137: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

danergilia msoflios mraval qveyanaSi. 2008 wels daiwyeba am modelebis

meSveobiT sagzao aqtivebis marTva da dagegmareba.

dRes ukve SeiZleba iTqvas, rom „didi abreSumis gzis“ erT-erTi

Semadgeneli nawili, kavkasiis satransporto derefani, iqca saqarTvelos

samomavlo ganviTarebis axal mimarTulebad, romelic strategiulad

mniSvnelovania qveynis ganviTarebisTvis.

Ll i t e r a t u r a

L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а

1. saqarTvelos istoriis narkvevebi, tomi I, Tb. 1970w, gv 183.

2. qarTlis cxovreba, tomi I, Tbilisi, 1955w, gv 180.

3. ivane javaxiSvili, qarTveli eris istoria, tomi II, Tbilisi, 1965w, gv 70.

4. Газета “Советская Абхазиа” 28 Иуля №128 5. Salva varSaniZe, gzebi da sagzao nagebobebi Zvel aWaraSi, baTumi 1979w.

6. giorgi robitaSvili, saavtomobilo gzebis ganviTareba saqarTveloSi,

Tbilisi. 1988w, gv 13.

7. vaxuSti, aRwera samefos saqarTvelosa, Tbilisi, 1914w, gv 45.

8. levan WilaSvili, qalaqebi feodalur saqarTveloSi, wigni II, Tbilisi,

1970w, gv 93.

reziume

mimosvliTi gzebis ganviTarebis mokle

istoria saqarTveloSi

manuCar SiSinaSvili

naSromSi ganxilululia saqarTvelos mimosvliTi gzebis ganviTarebis

istoria, misi dRevandeli mdgomareoba da momavlis perspeqtivebi. aRniSnulia,

rom saqarTveloSi jer kidev Zv.w.aR. III aTeaswlelulSi gamoiyeneboda

borbliani transporti da arsebobda Sesabamisi infrastruqtura.

gansakuTrebiT ganviTarda mimosvliTi gzebi XVI-XVII saukuneebSi, rodesac

daiwyes myarsafariani gzebis mowyoba. aRsaniSnavia, rom 1909 wels maSindeli

ruseTis imperiaSi pirvelad saqarTveloSi daigo bitummineraluri gzis

safari.

137

Page 138: i n t e l e q t u a l i · giorgi saluqvaZe Giorgi Salukvadze Гиорги Салуквадзе vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia

SUMMARY

Short history of development the ways of report in Georgia

Manuchar Shishinashvili

In work is considered the history of development the ways of report in Georgia, his real position and future prospects. It is indicated that as early as to our era the wheeled transport was used and there was the proper infrastructure. Especially the ways of report developed in XVI-XVII ages, when began to build dears with a hard coverage. It is needed to mark that in 1909 in that time Russian Empire first in Georgia was laid bituminous –mineral coverage of dear.

РЕЗЮМЕ

краткая история развития путей сообщения в Грузии

Манучар Шишинашвили

В работе рассмотрена история путей сообщения в Грузии, его настоящее положение и будущие перспективы. Указано, что еще в Ш веке до нашей эры применялся колесный транспорт и существовала соответствующая инфраструктура. Особенно пути сообщения развивались в XVI-XVII веках, когда стали строить дороги с твердым покрытием. Нужно отметить, что в 1909 году в тогдашней Российской империи впервые в Грузии было проложено бbтулюминералбное покрытие дороги.

138