HISTORIAURREA

Historia hasten da gizakia agertzen denean.

Gizakia bilakatu egin da, eboluzionatu egin da.

Historiaren lehen etapa da eta luzeena.Hiru etapatan banatzen da: Paleolitoa, Neolitoa eta Metal Aroa.

Iberiar Penintsulan orain dela miloi bat urte hasi zen eta 3.000 urte arte iraun zuen idazkera agertu zenean.

• Lehen gizakiak aire zabalean, haitzuloetan eta etxoletan bizi ziren. Tributan bizi ziren.

• Elikagaiak naturan aurkitzen zituzten: fruituak, sustraiak, animaliak …

• Ehizatzen eta arrantzatzen zuten.

• Elikagaia amaitzean, beste leku batera joaten ziren; orduan, nomadak ziren.

• Animalietatik larruak lortzen zituzten hotzetik babesteko.

• Animalien hezurrekin eta harriekin lanabesak egiten zituzten.

• Haitzuloen barrualdean animaliak margotzen zituzten eta emakumeen harrizko eskultura txikiak ere egin zituzten: Venus deitzen dira.

• Gizaki batzuk animaliak gordetzeko lekuak eraikitzen hasi ziren; horrela lehenengo abeltzainak sortu ziren.

• Gero, hasi ziren landatzen.• Abereak eta laboreak zaintzeko,

animalien eta landatutako lurren ondoan bizi behar zuten.

• Sedentario bihurtu ziren.• Lehenbiziko herrixkak sortu ziren ibai

baten ondoan ura hartzeko. Gainera, enborrez inguratuta zeuden.

• Gizaki batzuk abeltzainak ziren, beste batzuk artisau, nekazariak …

• Harrizko lanabes gero eta landuagoak egin zituzten: aitzurrak, igitaiak, esku-errotak…

• Ehunak animalien artileaz egiten ziren.

• Zeramika buztinez egiten zen, eskuz moldatua eta sutan egosita.

• Neolitoan, eszenak margotzen zituzten, oso modu eskematikoan: ehiza, taldeak dantzan, landareak biltzen…

METAL AROA

• Historiaurreko azken etapa da eta orain dela 6.000 urte hasi zen.

• Gizakiek metalezko objektuak lantzen ikasi zuten.

• Lehendabizi kobrea, gero brontzea eta azkenik burdina.

• Metalekin armak, apaingarriak eta lanabesak egiten zituzten.

• Metal asko zeuden inguruetan hiri txikiak sortu ziren. Buruzagi bat aukeratzen zuten.

• Hiriak harrizko harresiz inguratuta zeuden.

• Hirietan beste lanbide batzuk sortu ziren: merkatariak eta gerlariak.

• Hirua asmakizun garrantzitsuak sortu ziren Metal Aroan:

1. Gurpila2. Bela

(itsasontzirako)3. Goldea.

• Garai hartako gizakiek monumentuak egin zituzten harri handiekin: monumentu megalitikoak.