AURKIBIDEA

SARRERA.................................................................................... 4

EUSKARA.................................................................................... 5

GARAPEN SOZIO-EKONOMIKOA................................................... 10

GIZA ESKUBIDEAK, ELKARBIZITZA, MEMORIA ETA BAKEA ......... 17

GIZARTE EKINTZA..................................................................... 20

GOBERNANTZAREN EGITURAKETA............................................. 28

HERRI PARTAIDETZA................................................................. 31

HEZKUNTZA............................................................................. 35

INGURUMENA........................................................................... 41

KULTUR ETA JATORRI ANIZTASUNA........................................... 69

KULTURA ETA KULTURGINTZA................................................... 78

LURRALDE ANTOLAKETA, HIRIGINTZA, MUGIKORTASUNA........... 84

POLITIKA FEMINISTA ETA GENERO ANIZTASUNA....................... 105

SEGURTASUNA........................................................................ 111

3

4

Eraldaketa sakon bat abian da Donostian, hiria goitik behera, edo hobe esanda, behetik gora aldatzen ari gara.Eremuz eremu eta urratsez urrats, herritarron Donostia, HiriBizia, eraikitzen ari gara. Aldaketa horren aurrerabegirako bide orria zehaztu nahi dugu, urte batzuk barru biziko dugun Donostia gaurkoa baino justuagoa, au-rrerakoiago eta askeagoa izan dadin. Beraz, epe luzera egiteke dugun bidea adosteko ariketa kolektiboa izan daHiriBizia2030 prozesua.

Hausnarketa honek, hiriko bizitzan eragiten duten eremu guztiei begiratu die: euskaratik generora, mugikor-tasunetik elkartasunera, polizia eredutik aisialdira. Guztiaz hausnartu nahi izan dugu. Hiriaren zutabe diren ha-malau gairen inguruko hausnarketa irekia sustatu dugu hiritarren artean lau hilabete iraun dituen prozesuhonetan. Herritarrak gara aldaketa honen motorea, eta horregatik, parte hartzea izan da HiriBizia2030 proze-suaren ezaugarri nagusia. Ahalik eta herritar eta eragile gehienak bildu nahi izan ditugu ariketa honetara. Honakopausoen bidez gauzatu da esku artean duzun dokumentua:

EHBilduk ponentzia batzuk aurkeztu ditu jendartean, web gunearen bitartez, eta edonork izan du parte har -tzeko aukera. Proposamen gisa aurkeztutako testu hauek ekarpenak edonork bere ekarpena egiterako orduanabiapuntu bat izan zezan planteatu ziren eta horrela ekarpenez ekarpen aberasten jaon dira. Aldi berean, kaleanaritu gara ekarpenak egiteko parada eskainiz eta webgunea ezagutzeko gonbitea eginez.

Donostian gai bakoitzean lan egiten duten entitate, persona eta elkarteak ugariak dira, hiria hiri-bizi bihurtzendutenak. Hori aintzat hartuz, gure parte hartze prozesu hau hiri eredua lantzerakoan ezinbestekoa zen haienateak jotzea. Identifikazio, gonbidapen eta harreman faseen osteak, aberatsa izan da eragile sozialen ekarpena.

EHUren Ibaetako Kanpusean antolatu zen HiriBizia 2030 batzar irekia. Goiz osoko lan-saioan, 80tik gora partehartzaile talde txikitan banatu eta hauetako bakoitzaren inguruan hausnartu zuten 2030eko Donostiari begiratueta hiri-ereduaren norabidea finkatzeko txostenei ekarpenak bilduz.

Jai giroan amaitu genuen prozesua. Zuloaga plazan bildu eta hausnarketa prozesuaren ondorio nagusiak itxitzateman ostean ospakizunetarako tartea hartu genuen egun osoko egitarauarekin. Donostian lortzen ari garena,ospatu beharra dugu eta!

Donostia berria loratzen ari da eta hau ez da hemen amaitzen, etengabeko parte hartzea behar du. Paperetikerrealitatera eraman dezagun Donostia justuago, aurrerakoiago eta askeagoa baten erronka.

SARRERA

Egungo globalizazio uniformatzailearen ereduaren aurrean, kultur eta hizkuntz aniztasunaren galera geldia-razteko eredua proposatzen dugu, tokian tokiko kultura eta hizkuntza babestu eta haien garapen osoa sustatukoduena, herritar askez osatutako herrien eta nazioen askatasunaren bidean.

Euskara da gure Herriaren ezaugarri bereizgarri nagusia; bai barnera eta bai kanpora begira identifikatzengaituena. Euskal nortasunaren erdiguneko elementua da. Nortasuna emate horretan Euskal Herria subjektubezala eratzerakoan elementu definitzailea da.

Euskara gure komunikazio hizkuntza nagusi izan dadin bultzatzen dugun gizarte-eraldaketa gure hizkuntza-eskubideen aldeko borroka da, alde batetik, askatasuna eta justiziaren aldekoa. Eta bestetik gure eredu propio-aren gauzapena da; hizkuntza hegemonian aldaketa eragitea sakoneko gizarte eraldaketa gauzatzea da.Herritarron egunerokotasuneko jokaeretatik gure inguruneko baldintzei forma emateko modu bat.

Jarraian aipatzen diren hiru ardatzak modu integralean landu beharrekoak dira. Eskura ditugun baliabideguztiak norabide horretan jarrita soilik izango da posible helburu dugun eszenatokira heltzea. Horregatik, hiruardatz hauei begira lan egin behar genuke herri mugimendutik, egituratik, erakunde publikoetatik eta eragingaitasuna izan dezakegun edonolako gunetatik.

1. MUGIMENDUA INDARTU

Euskararen aldeko gizarte mugimenduak datozkion erronkei eta hirian bizi diren baldintzei arretaz egokitubeharko du bere burua. Zentzu horretan hirian azaltzen ari garen eraldaketa bultzatu nahi badugu ezinbestekoaizango da mugimendu anitz eta dinamikoa bultzatzea. Mugimendu hitzak, hain zuzen ere, horixe adierazte du.Anitza, ezaugarri desberdineko jende eta taldeek osatutako multzoa delako. Dinamikoa, aukera eta baldintzenarabera egokitu eta etengabe bere burua eta ere ingurua eraldatzeko mugitzen delako.

Alde batetik garrantzitsua da euskaraz bizitzeko aukerak zabaltzera zuzendutako eraikuntza mugimendu bat.Lehenago aipatutako ildoak elikatzeko herri mugimenduaren tresnek osatuko lukete. Izaera anitza eta integra -tzailea izan beharko luke; ezaugarri eta funtzio ezberdinak betetzen dituzten talde eta ekimenez osatua. Epeertainera begirako egitasmo zehatzak zehazteak zentzurik ez badu ere, euskara erabiltzeko ohitura lantzeko,euskararekiko atxikimendua sustatzeko eta euskaldunen arteko harremanak errazteko aukera oro baliatzekofuntzioa bete beharko luke.

Beste alde batetik, euskararen aldeko mugimenduaren barnean aldarrikapena eta protestan lidergoa hartuko

5

EUSKARA

duten eragileak egotea beharrezkoa da. Euskaldunon eskubideen defentsa, hauek urratzen dituztenen salaketaeta gaia gizartea ikusarazteaz arduratu beharko litzateke. Beharrezkoa da zentzu honetan ere eragitea, gaialausotu, zenbait herritar erlaxatu eta konbentzionalismoetan erortzeko arriskuen aurrean euskararen norma-lizazioaren gaiari garrantzia eman eta helburuetan amore ez emateko.

Euskararen aldeko mugimenduari dagokionez, indar metaketaren beharra da aipatu beharreko azken puntua.Euskararen normalizazioa helburutzat harturik diharduten herri mugimenduek, eragileek eta edonolako taldeekelkarlana eskatzen duten helburuei erantzuteko koordinazioa eta harremanetarako erraztasunak bideratu behardituzte. Zenbaitetan beharrezko izango da ahots bateratuz zuzentzea donostiarrei, komunikabideei edo erakun-deren bati. Metaketa horretaz, funtsezkoa da euskararen normalizazioan dihardutenek indarrak metatzea hel-buru hori bere jardueraren erdigunean kokaturik izan gabe, gaiarekiko sentsibilitatea azaltzen duten sektoreekin.Honela kulturgileekin, beste herri mugimenduekin eta edonolako eragileekin elkarlanak euskararen aldeko mu-gimenduaren eragina zabaltzeko balioko du.

2. EUSKARAZ BIZITZEKO AUKERAK HANDITU

Euskararen ezagutza unibertsalizatu

Euskaraz bizi ahal izateko, ezinbestekoa da euskararen ezagutza orokortzea. Alde batetik, norberak euskarazkogutxieneko gaitasun bat izan behar du; bestetik, norberaren solaskideek ere gutxienez ulermen mailan eta, de-siragarri litzateke, mintzamen mailan ere hizkuntza menperatzea.

Donostiar guztiek euskarazko gaitasuna bermatze aldera landu beharreko ildoak ez dira berriak. Orain artekobidean euskararen ezagutzaren areagotzea ekarri duten ildoak dira, indartu beharrekoak, nahiz eta molda berriakerabiltzea eska dezakeen testuinguruak.

Euskalduntze alfabetatzea: indartu egin behar dira hezkuntza sistema formaletik kanpo euskara ikasi edo ho-betzeko herritarren eskura dauden tresnak. Alde batetik, euskaltegien sistemari dagokionez, orain arte gertatuden bezala herritarren bizimoduari eta hauen beharrei egokitzen joango direla suposatzen da. Edonola ere, eus-karaz bizitzeko Donostia baten aldeko apustuan, euskara ikastea ikaslearentzat doakoa izango den eszenatokiraheltzeko ahalegina egin beharko da. Aukera hori unibertsalizatzeko beharraz ari bagara, herritar ororen esku-bideak bermatzeko bidean doan neurria dela uste dugulako da. Horregatik, administrazio publikoak doakotasunhori bermatu dezan eskaera eta aldarrikapena beharko dira.

Beste maila batean, herritarren arteko euskararen ikaskuntza eta (auto)ikaskuntza eragin dezaketen egitas-moak babestu eta bultzatzen jarraitu beharko da. Hauek ere bizimodu aldaketei eta gizarte joerei jarraiki egokitubeharko dira. Modu altruista batean elkarri klaseak ematea edo soil-soilik elkarrekin hitz egiteko taldeak sustatuz,hizkuntzaren ezagutza hedatzeaz gain euskararenganako interesa duten pertsonen arteko harreman sareakjosteko balio dute.

Amaitzeko, orain artean euskararen ezagutza hedatzeko baliagarriena izan den tresna bultzatzen jarraitu be-harra dago: Hezkuntza sistemako euskarazko murgiltze eredua. Hiri honetan, bereziki D ereduko eta maila txi-kiagoan B ereduko matrikulazioek izan duten bilakaerak adierazten digu gurasoek gero eta argiago dutelaetorkizunean euskarazko gaitasuna izateak onura besterik ez dakarkiela haurrei. Zentzu horretan, gaur eguneredu horiek euskarazko gaitasuna bermatzen ez duten arren, euskara komunikazio-hizkuntza nagusitzat duenhezkuntza sistemaren bidez soilik heldu daiteke administrazio publikoa derrigorrezko hezkuntzaren bidez ikasleen%100 elebiduna izango dela bermatzera. Horretarako beharrezkoa izango da gizarteak hartutako norabide honenaurka azaltzen den muturreko diskurtsoak desaktibatzea. “Inposizioaz” eta “hautatzeko eskubideaz” diharduteneiaurre egin behar zaie ezagutzari uko egitea defenda ezina dela eta euskaraz ez dakienak euskara erabiltzeahautatzeko eskubidea ukatzen digula erantzunez.

Bigarren hezkuntza, Lanbide Heziketa eta unibertsitateetan ere lanketa berezia egin behar da euskarazkogaitasuna indartu eta lan-munduan euskaraz integratuko diren langile-ekarpena egiteko gizarteari.

6

Erabilerarako baldintzak bermatu

Arlo publikoa ezinbestean eragin beharreko guneetako bat da. Hala egin da orain artean eta bere emaitzakeman dituela ikus daiteke. Erlaxazioari tarterik utzi behar ez zaion arren, urteetako lanaren emaitza ikus litekeDonostian eragina duten zenbait administrazio publikoaren praktika linguistikoetan. Donostiako Udala eta Gi-puzkoako Foru Aldundiari dagokionez, herritarrekin zuzeneko harremana duten zerbitzuetan euskararen erabi-lerarako aukerak bermatuta daude neurri handi batean. Esan bezala, erlaxazioari tarterik utzi gabe aukera horiukatzen zaigun bakoitzean salatu eta gure eskubideak errespetatzea eskatu behar dugu. Eusko Jaurlaritzari da-gokionez, egoera oso bestelakoa da; badaude sail batzuk herritarrekin harreman handia izatea ezaugarritzat du-tenak eta euskara erabiltzeko aukera eskasa uzten dutelako bereziki mingarriak direnak. Osakidetza eta Ertzaintzadira horietako bi. Hauei zuzendurik eskaera, presio eta aldarrikapen ildo bereziak lantzea proposatzen da. Larri-tasunezko neurriak hartzea eskatu behar genuke, etengabeko eskubide urraketa hamarkadatan iraunarazi delakoeta ezin delako onartu normaltzat hartzea. Espainiar Estatuko administrazioei dagokienez, sarri alde batera utzidiren arren indarra egin beharreko gunetzat izendatzea proposatzen da. Presioa biderkatu beharko litzateke,herritarren hizkuntzarekiko sentsibilizaziorako eta erakundeon arroztasuna agerian uzteko baliatuz.

Arlo ekonomikoa ez da gaur egun artean administrazio publikoa bezainbeste jorratu. Donostian lanketa ho-rretarako unea heldu dela ikusten da. Zentzu horretan, merkatuen dinamikan euskararen erabilera bultzatzekobiderik eragingarrienak baliatu beharko dira. Alde batetik, kontsumitzaile bezala herritar antolatuek izan dezaketeneragina; kontsumitzaileen eskubideak arautzen dituen legedian aldaketak eskatuz, erreklamazioen bidea sustatuz,eremu ekonomikoetan ere lehen hitza euskaraz egitea bultzatuz, lobby ekonomiko izaera erakutsiz… Beste aldebatetik, langile bezala antolatuta eraginez; sindikatuen bidez edo eguneroko lan jarduneko praktiken bidez. Amai -tzeko, edozein jarduera edo zerbitzu ekonomiko burutzerako orduan euskara lehenetsiz.

Arlo sozialari dagokionez, aurreko bien aurretik joan behar du. Kirola, kultura, gizarte mugimenduak, aisialdiaedo bestelako eremuetan herritarrak antolatu eta edozein dinamika bultzatzerako euskarari barne eta kanpofuntzionamendu mailan lehentasuna ematea funtsezkoa da. Herritarrek gertueneko sentitzen dituzten ekime-netan euskararekiko sentsibilizazioa transmititzeko balio du honek. Zentzu horretan bereziki garrantzitsua da gi-zarte mailako bilgune edo topagune berriak sortzen direnean (elkarte bat, talde bat…) hasiera hasieratik finkatzeaeuskara lehenetsiko duten dinamikak. Hasieran finkatutako praktikak aurrerago eraldatzea askoz zailagoa da,lehen unetik heldu ezean.

Maila pertsonalean, donostia ezkertiar soberanistarako bidean bat egiten dugunak eredugarri izan behar garapraktiketan. Harreman formal eta informaletan euskara hiriko hizkuntza hegemonikoa izatea nahi badugu ohi-turak sortzea eta behar denean aldaketa erraztea izan behar da helburua, jarrera asertiboz jokatuz, behar deneanhizkuntza hautuaren gaia esplizitu eginez, lehen hitza euskaraz eginez eta abar. Hirian, batez ere belaunaldi gaz-teenetan, erabilerarako aukerak hazten eta hazten ari dira. Horiek baliatzea, norberaren esku dagoen heinean,etengabeko jarrera proaktiboa eskatzen du. Eredua ematea eta ingurukoengan ardura hau ikusaraztea eragitekobide zuzenenetakoa da.

Erabilerarako motibazioa, grina, borondatea hauspotu

Euskaraz bizitzeko baldintzak sortzeko bidean motibazioa bultatzeko zeresan handia dute hiriaren irudiarenatalean aipatutakoek. Funtsezko zenbait gai atal horretan aipatu dira, izan ere, euskararen erabilera zenbait ba-lorerekin lotzean dago gakoa: nortasuna, etorkizuna, eraldaketa, bereizgarritasuna, arrakasta… Hizkuntza etabaloreen arteko lotura hori elikatzen duen ekimen oro positiboa izango da euskaraz bizitzeko grina pizte aldera.Bereziki baliagarriak izan daitezke zentzu horretan kultura arloan garatu daitezkeenak.

7

3. HIRIAREN IRUDIA

Plano sinbolikoan kokatzen den ardatza da hau, nahiz eta horrek ez duen esan nahi garrantzi gutxikoa denik.

Donostiako euskararen egoeraz hitz egiten denean, oso ohikoa da Euskararen Hiria dela eta hiriburu euskal-dunena dela adieraztea. Hala ere, jendartearen irudikapenetan sustraiturik mantentzen da Donostiaren izaeraerdalduna edo gaztelerak hirian duen ustezko hegemonia sinbolikoa. Horren seinale da hiriko zenbait gunetan gaz-telania erabiliko dela edo erabili behar dela aurresuposatzeko joera hedatuak, euskaldunen eta erdaldunen artean.

Maila horretan kokatzen da gaurtik eta epe ertainera begira etengabe eta uneoro landu beharreko helburunagusietako bat. Euskararen presentzia eta erabilera areagotzea eta hiriaren irudi euskalduna eraikitzea elkarelikatzen diren bi dinamika dira. Horregatik da garrantzitsua irudi horren eraikuntzari eragiten dioten elementuguztiak arretaz zaintzea.

Hizkuntza eraldaketak funtsezko papera du hiria ikusteko eredu aldaketan. Izan ere aro baten amaiera etabeste baten sorrera bizi dugu. Amaitutzat eman nahi dugu euskaldunak eta ezkertiarrak ezkutatu eta lotsaraztengintuen hiriaren garaia. Espainiar nobleziaren keinuei begi onez begiratzen zien hiria; edertasuna eta hutsalta-suna bereizten ez zituena; badiari begiratzen zion bitartean biztanleei bizkarra ematen ziena; gaztelera pentsatuzen hiri hori eta gazteleraz mintzo zen. San Sebastian elitismoz beteari, itxurakeriaren esklabuari, zaharkituusaina dario.

Donostia berria beste balore batzuen gainean eraikitzen ari gara. Zentzu horretan, herritarren Donostia justua,parekidea, parte hartzailea, ekologikoa, eta anitza euskaraz pentsatu eta eraikitzen ari gara. Eta hiri hori euskarazikusi eta entzun nahi dugu, Donostia euskaraz biziko dugu.

Lehenago aipatu bezala, hiriaren irudian eragitea etengabe eta uneoro zaindu beharreko helburua da. Irudihorren eraikuntzarako elementuak asko izan daitezkeen arren, bereziki indartu beharreko batzuk daude:

1) Historia. Euskarak Donostiaren iraganean izan duen lekua aipatzeak euskara hiriaren nortasunarekinlotzen laguntzen digu. Baina era berean, Donostia berriaren hizkuntza dela diogu. Zaharkitutako Donostiarenhizkuntza, berriz gaztelera dela diogu. Donostia berrian historikoki herritar xeheena izan den hizkuntzahiriko hizkuntza nagusi bihurtzen ari gara. Hamarkadak baitira ohorezko lekuetatik baztertu zutela, jazar-penak eta zigorrak hasi zirela. Herritarren hizkuntza izaera hori eta jazarpen historikoa funtsezko elemen-tuak dira, beraz.

2) Eraldaketa eta etorkizuna: Donostirarren gehiengoak euskararen sustapenaren aldeko apustua egi-ten du. Euskarazko hezkuntzaren gorakada eta belaunaldi gazteenen ezagutza proportzioek hala adieraztendute. Horregatik, hizkuntzari dagokionez, eraldaketa baten kontakizuna izan behar da bizi dugun aroarenkontakizuna. Hiritarrak gure burua eraldatzen ari gara euskarazko etorkizuna eraikiz. Betidanik euskaldunaizan den hiria edo hiri elebidun/eleaniztunaren gainetik, bere burua euskalduntzen ari den hiriaren konta-kizunak irudikatzen du Donostia berria. Etorkizunarekin, gazteriarekin eta joera berrienekin lotutako ele-mentuetan euskararen presentzia zaintzea, beraz, bereziki garrantzitsua izango da.

3) Bereizgarria. Donostiak nazioarteko proiekzioko hainbat gune eta une ditu. Era berean, badaudebeste une eta gune batzuk hiriaren eta donostiarren ordezkaritzat dauzkagunak. Aukera horietan ere, be-reziki garrantzitsua da euskararen presentzia eta erabilera ahalik eta altuena bermatzea. Nazioarteko ikus-gaitasuna duten ekitaldietan, turismora zuzendutako espazio eta zerbitzuetan, euskara Donostiarenbereizgarri azaldu behar da. Donostiatik pasatako jendea eta Donostiaren berri atzerrian jasotzen duenahiriaren eraldaketaren eta euskalduntasunaren testigu eta trasmisore izan behar du. Era berean, donos-tiarron aurrean hiria ordezkatzen duten leku ekitaldi eta pertsonen erabilerak hiriaren irudiaren eraikuntzanpaper garran tzitsua dutela kontuan izan behar da.

Donostia euskaldunaren erreferenteak landu

Donostiartasun euskaldunaren erreferente diren pertsona, leku eta gertakizunei oihartzuna eman behar zaie.Euren jarduera publiko edo/eta profesionalagatik nabarmentzen diren donostiar euskaldunak hiriaren izaerarenadierazle gisa jokatu beharko lukete. Proiekzio mediatiko handiko pertsona hauek praktikak eredugarri izanez

8

gero, euren erreferentzialtasunaren bidez praktika horiek zabaltzeak eragin positiboak izan ditzake hiriko erre-alitatean. Berdin leku eta gertakizunekin. Donostiako leku esanguratsuak, modako lekuak, ekitaldi arrakastatsuak,dena delako arloari dagozkionak izanik, euskararen erabileran nabarmentzeak akuilu gisa jokatuko luke praktikahori hedatzeari begira.

Hedabideak

Tokiko informazioa lortzeko erabiltzen ditugun bideek gure pertzepzioan eragiten dute. Informazioa jasotzekobaliatzen dugun hizkuntzak ere, hiriaz dugun pertzepzioa baldintzatzen du. Zentzu horretan, asko da euskarazkohedabide sistema indartzearen ildotik egin beharrekoa. Zabalpen eta komunikazio tresnen arloan aldaketan han-diak ematen ari badira ere, gaztelerazko hedabideen bidez jasotzen dute herritarren gehienek tokiko informazioaDonostian. Aldaketa horiek baliatuz eta etor daitezkeenetara egokituz, tokiko hedabide sistema euskalduna hiriannagusitzea lortu behar da hizkuntza-ohituretan eta eremu sinbolikoan berebiziko garrantzia duelako. Hiria eus-karaz pentsatzera eramango gaituen bidea da. Gaur egungoetatik interneteko aukera ezberdinetan eta ohikoeuskarrietan (papera, irratia, ahal den neurrian telebista) proiektuak sortu, indartu eta hedatzeko ildoa lantzeabeharrezkoa da.

Paisaia linguistikoa

Hirian ibiltzean entzuten denak ikusten denak bezainbesteko garrantzia badu ere, hizkuntza-erabileraren gaiabeste ardatz batean lantzen da. Kasu honetan, hiriko kaleetan begi-bistaz ikusten diren hizkuntzek osatzen du-tenaz ari gara, paisaia linguistikoaz. Funtsezkoa da urratsak ematea ildo honetan. Administrazio publikoarenmenpe dagoen seinaletikari dagokionez, azken urteetan asko aurreratu da eta gaur egun testuen giengo handiaeuskaraz edo elebietan dagoela esan daiteke. Arlo pribatuari dagokionez errealitatea guztiz bestelakoa da. Ga-rrantzitsua da gai hau plazaratu eta bideak irekitzea aldaketa bultzatzeko. Batetik, publikoki ikusgarriak direntestu berrietan euskararen presentzia bermatzeko. Bestetik, lehendik daudenen artean euskarazkoak txertatzeraaldaketak eragiteko.

9

1. GAIAREN GARRANTZIA

Donostia pertsonen zerbitzura eta lurraldearekiko atxikimenduan oinarritutako motor ekonomiko eta sozialaizan behar du. Donostia, hiri gisa eta lurralde gisa eraiki nahi dugun ekonomia sozialaren, jasan-garriaren etasolidarioaren eredu ez ezik eragile nagusi izan behar da. Ekonomia produktiboa eta errepro¬duktiboa kontuanhartuta, bizitza oinarri izango duen ekonomiaren eraikitzaile izan nahi dugu, garapen ekonomiko eta sozialarenmuina pertsona eta ingurumena izanik.

Hiriko lanaren defentsan lan duina bermatu beharra dago eta eskura dauden tresnak erabili bide hori jorra -tzeko. Hala, eta ikusirik hein batean gaitasuna duela, donostiako udala agente garrantzitsua izan behar du, en-titate publiko den eran, eta beraz, kalitatezko enplegua sustatzeko garaian. Gizarte klausulak sustatu etaerrespetatzea berebizikoa da bide honetan, plegu guztietan azpikontratazioak daudenean, langileen lan baldintzaduinak bermatu behar ditu era berean, gizartearentzat eredugarri izan behar duelako; paraleloki, entitate priba-tuetan ere ikusmolde hori txertatua dagoela bermatzea edota behintzat alde egitera bultzatzea.

Donostiako Udalak lehen mailako motor ekonomiko eta soziala izan behar du hirian. Berebiziko agente bilakatubehar du Udalaren ekonomia sustatzeko eta eredu ekonomikoa definitu eta indartzeko unean. Donostiako Udalaksoldata duinak bermatu behar ditu bere jarduera guztietan eta horrekin merkatua baldintzatu, batzuentzat sol-datak jaitsi eta lan baldintzak okertzeko balio duen krisi hau aitzakia izan ez dadin. Agente garrantzitsua izanbehar du, beraz, kalitatezko enplegua sustatzeko garaian. Gizarte klausulak sustatu eta errespetatzea berebizikoada bide honetan, plegu guztietan azpikontratazioak dau-denean, langileen lan baldintza duinak bermatu beharditu era berean, gizartearentzat eredugarri izan behar duelako.

Horretarako, udalherriko jardun ekonomiko jasangarriak babestu ez ezik, sektore desberdinei garapen endo-genorako aukerak eskaini, lana banatu, enplegu duina indartu, langileen lan baldintzak babestu, eta produkziozein erreprodukzioarekin lotutako aukera sozialak egonkortzera jo behar dugu.

Donostia testuinguru zabalago batean ulertu beharra dago, Donostia eta Gipuzkoaren arteko sinergiak apro-betxatu eta loturak indartu behar dira, elkarlanaren bidez lurraldeko proiektuak aurrera ateratzeko. Honek lu-rraldeari kohesioa emango dio eta elkarlanak eredua zabaltzen lagunduko du. Justizia sozialak eta bizitzarenekonomia izan behar dute gure eredu ekonomikoaren ardatz nagusiak.

Euskal Herriko beste lurraldeekin proiektuak garatu behar ditu, indar berezia jarriz Nafarroa eta iparral-dea-rekiko elkarlanari. Badira proiektu estrategikoak Donostiak bere kabuz bultzatzeko zailtasunak izango dituenaketa beste hiri eta eskualdeekin elkarlanak sinergiak hobetu aprobetxatzea eragingo du.

10

GARAPENSOZIO-EKONOMIKOA

Donostia, donostialdea eta antzerako joeran Gipuzkoako garapen ekonomikoan, jardu endogenoak ga-rrantziaberezia behar du izan, amalurrarekiko errespetuan, ingurumenarekiko atxikimenduan; eta jar-dunbide produk-tiboaz gainera, erreproduktiboa oinarri izango duena. Sortze eta produkzio sareetatik abiatuta, merkaturatzeeta kontsumitze sareetarainoko ekonomia soziala aktibatzea proposatzen dugu, bai eta finantza sistema etikoarieustea ere.

2. ARDATZAK:

Ekonomia sozial eraldatzailea bultzatu eta babestuko duen eredu bat da eraiki nahi dugu 2030eko Donostian.Kontsumo eta produkzio amaigabean oinarritzen den ekonomia baino, bestelako balore eta beharrak bultzatukodituen eredua alegia, izaera soziala izango duena, elkartasuna eta balore kooperatibistak oinarri izango dituenaeta publiko pribatu dikotomia gainditzeko baliagarria izateko elementuak jorratuko dituenak.

Gure hirian ezin dugu zapalkuntza eta aurpegi ezberdinen bitartez ematen diren esplotazioak baimendu, ezorain ez etorkizunean, pertsonen duintzea eta ongizatea helburua duen hiria disenitzea baita gure meta; Ema-kumeen zapalkuntza ekonomiko eta soziala irauli nahi duen eta ekonomia feministaren oinarriak saretzeko urra -tsak emango dituen eredua da guk ekinaz garatu nahi duguna.

Ingurumena eta naturarekiko errespetu eta orekatik abiatuta, ekonomia ekologizatzeko asmoa dugu, ekonomiaeta ingurumenaren defensa

• Jendartearen ongizatea helburu duen ekonomia da beraz bultzatu behar duguna. Helburua ezin baitu izangutxi batzuk aberasten duen eredua garatzea, herritarron eskubideak eta ongizatea helburu duen eredua bul -tzatzea baizik.

Hiri kohesionatua:

Donostiako Auzoen kohesioa ezinbestekoa da, lehen eta bigarren mailako auzorik ez egoteko. Kohesio sozialabehar du hiriak, biztanleria segmentu desberdinen arteko kohesioa, bazterketak ekiditeko. Ho-rretarako, zonaldeeta segmentu kaltetuenetan indar berezia egin behar da, bai politika ekonomikoak sustatzerakoan, baita zerbitzupublikoak eskaintzerakoan ere. Auzo,zonalde eta sektore desberdinetatik sortutako sinergiak ere baliatu beharkodira Donostia guztion artean eraikitzeko lanean. Kohesio horren bitartez donostiar guztien bizi-kalitateak hoberaegingo du zalantzarik gabe.

Burujabea:

Harreman ekonomikoak lurraldearekin eraiki nahi ditugu, naturalki gertuen ditugun eskualde eta herrial-de-ekin. Eta Euskal Herriaz haratagoko harreman ekonomikoak ere, geuk erabaki moduan gauzatu nahi ditugu.

Ekonomia burujabe honen bidean, Donostia kokatua dagoen gune geografikoa bikaina da, bikaina dugun bezalalehen sektorea ez ezik bigarren eta hirugarren sektoreak izatea bertan. Errealitate hau baliatu beharko dugugeure etorkizun ekonomiko propioa eraikitzeko garaian.

Gure plazetan ikus genezake lehen sektoreko produktuak egunero merkaturatzen eta kaleratzen dela, lehensektorearekin uneoroko harremana dagoela gure artean. Ezbairik gabe Donostia leiho bat da lehen sektoreko-entzat, gurenean burutzen baitira hortik ateratako produktu ugariren salmenta.

Burujabetza ekonomikoa eraikitzeko, turismo soziala, merkataritza solidarioa, finantza sistema publiko eta so-zialaren mantenua, ekoizle sareen babesa, sektoreen arteko elkarlana, sustatu eta babestu beharko ditugu.

11

Bizitzaren ekonomia Donostiako ekonomiak pertsonen zerbitzura jarritako ekonomia garatu nahi dugu 2030eko Donostian, eko-

nomia produktiboaz haratago erreproduktiboa balorean jarriko duena, zaintzaren ekonomia kontuan izangoduena; arduragabeki kontsumitu baino baliabideak mugatuak direla argi izanda kudeatzen jakingo duena nolaeta zertarako produzitzen den aintzat hartzen duena.

Donostia eta donostialdeko ekonomiak bertan bizi garenon bizitza baldintzak duintzea izango du helburu,modu ekitatibo eta integratzailean saretuz, garapen paradigma humanoa deitzen duguna.

Tokiko Enplegua sustatzen duten planak behar dira; horien bitartez betebehar ugariren identifikazioa eta tokikoezaugarriak aintzat hartuko lirateke, orain artean zona eta eskualdeen arteko diferentzi eta talkak hausteko jo-eran jarriko lituzkete eta.

Elikadura:

Tokian tokikoaren sustapenak lekuko ekonomiaren indarberritzea ekarriko du, sistema integral bat osatuz etaelikadura burujabetzaren ildoari eutsiz. Bertako produktuak, hornidurak, produkzioak, merkaturatzeak eta kon -tsumo sareak sustatu behar dira, Donostiako ekoizleak, hiritarrak, merkatariak, ostalariak eta abar. hornitzeko.Eraztun berdearen eraketaren bidez, ingurumenaren zaintzan sakonduko da, enplegua sus¬tatu eta zentzuguztietan eredu ekonomiko jasangarria indartu, Elikadura Subiranotasuneko erronkan ale txiki bezain esangu-ratsu bat alegia. “0 kilometroko” edo “karbono arrasto txikiko” kontzeptuan sakontzea eta elikadura kontsumoanlehentasuna izanik.

Elikadura subiranoa izateko hiriaren bidean, udalek eta eskualdeko entitateek, merkatari-elkarteekin batera,herritarren artean bertako merkataritzaren aldeko hautua sustatu eta merkatarien eskaintza kalitatezkoa, mo-dernoa, bidezkoa eta ekologikoa izan dadin bultzatu behar dute.

Energia:

CO2 igorpenak gutxitu behar dira. Gure hirian zehar dauden eraikin ezberdinetan hori baimentzen duten era-bakiak mesedetu, murrizten jarraitu eta behar diren lanak egin guztiek ia zero igorpen kutsatzaile igortzeko.Udalaren eskumena diren zerbitzuetan ere beste horrenbeste egin behar da.

Energia berriztagarrien aldeko apustuarekin jarraitu behar da, ikerketa sustatuz eta enpresen arteko elkarlanaindartuz. Energia berdeen babesleku ez ezik, sortzaile eta kontsumitzaile bilakatu beharko dugu Donostia. Hi-riarentzat energia berriztagarrien estrategiaren bidez Donostia jasangarri eta garbia izango da. Zentsu honetanbai adminstrazioak bai herritarrek euren kabuz badituzte makina bat aukera energiaren aldetik gauzak hobetzeko(murrizteko kontsumoa eta kontsumo horren iturria ahalik eta berriztagarria izate aldera: Esate baterako, ins-tituzioek (Donostiako udala aztertzen ari garen kasuan) obra publikoak lizitatzean klausula energetikoak aintzathartzea posible dute, gastu/kontsumo energetikorik txikiena dueña neurri batean eta ahal den heinean gehiagopuntualizatu. Beste arlo askorekin bezala (berdintasunaren bidean, lan duinen bermean, eta abar.) klausula so-zialak aukera ezin hobea da joera hori indartzeko.

Lehengo puntuarekin loturik, esan gertuko ekoizpenak ingurumenean garrantzi handia duela, garraioa mu-rrizten duelako eta horrek ingurumenarekin dagoeneko hasi ditugun, baina datozen hamarkadan osa¬tu beharditugun politikekin bat datorrela: argiztapen eraginkorra kale guztietan ezartzea, ia zero CO2 igorpen dituzteneraikin publikoak eta ideia hori eraikitzen diren eraikinetara eraman, edo besteak beste industria garbia bul -tzatzea; indarrean dauden proiektuak bide berean jarrai dezaten eta martxan jarri ez direnetan indarrak zen-tratzea izan behar du helburu Donostia hiri bizi batek. Horrela, 2020rako meta ezarriz CO2 isurketa portzentaia%20 murriztearen konpromisua, non herri askorek sinatu zuten, Donostia ezin da atzean geratu, eta 2030 ze-rumuga hori kontutan izanik haratago joan beharko gara efizientzia energetikoaren eta energi berriztagarrienbitartez, beti ere kontsumoa murritzagotik abiatuz, 2020 ko %20 murrizketa hori gainditu eta pausu handiagobat eginez.

12

Udala aipatu dugu, baina zentsu honetan herritarrok asko dugu garatzeko administrazioak zer egiten duenzain geratu gabe. Energia beti estrategikotzat konsideratu izan da, eta gaur egun gobernatzen gaituen oligopolioenergetikotik at koka daiteke alternatiba energetikoa, herritar mugimendu/antolaketatik (oligopolioa suposatzenez dutenetik) abiaturiko energia %100 berriztagarria eskaintzen duten hornitzaileak hautatzea adibidez herrita-rren esku dagoen kontua da. Atzetik, egoera horren alde eginez, instituzioa egon behar du, lanketa hezitzaileaburutuz edota autosufizientziaren dinamikak martxan jarriz (proiektuak ekonomikoki lagunduz, sustapenetik el-karlan kooperatibak lehenetsiz, eta abar.)

Datuak hor daude: Euskal Herrian menpekotasun energetikoa handia da, %90 iritsi daitekeena. Plan energetikobatek sustentatu beharra dauka, kontsumo murriztea helburu duena. 2030ko Donostian fracking kontzeptuarenazpian gordetzen den energi ustiapena iraganeko asmo/intentzio bat soilik izatea da erronka, inoiz gauzatu ezzen ideia, naturarengan duen inpaktua, herritarrek/udal ezberdinek erakutsiriko ezetz borobila Donostian erediskurtso bera mantenduko du etorkizun horretan.

Berrikuntza:

Zentro teknologikoak, enpresa txiki eta ertainak eta unibertsitateak elkarlanean izango dira berrikuntza en-presetara bideratzeko; adierazitakoa gurean errealitate bat dela ezin uka, gurean parke teknologiko eta hainbatikerketa zentro, unibertsitate kampusak errotuak baitaude. Pauso hau ezinbestekoa da, ikerketa arloan ematendiren aurrerapausoen onurak tokiko enpresa txiki eta ertainetan aplikatzeko, hauen onu-rarako, eta bigarrensektoreak ere izan badu gurean presentzia, bai hirian bai lurralde mailan.

Ikerketak zentsu bat izan dezan, jarraipena behar du izan, non aplikatu ikerlarien lana. Ikerketa maila han¬dikohiria izatea nortasuna ematen dio hiriari, aurrerantz doan hiria baita,dinamikoa. Gurean guztiz erro¬tuak daudenzentroak babesten jarraitu behar da, eta batzuk oihartzun edo tamaina handiagoa izan arren eta arlo ezberdinakukitzen dituztenak (BCC, Physics Center esatearren), hain ezagunak ez diren zentroak ere baditugu, non eurenlana aplikazioa daukaten bai osasun arloan bai teknologi mailan. Gure eredu ekonomikoaren motor bilakatu etahiriaren posizionamendua hobetu eta nabarmentzeko helburuarekin.

Ekintzailetza teknologikoa kalitatezko enplegua sortzeko erreferenteetako bat izango da. Donostia tekno-logiaarloan, bai ikerketei, baita ikerlarien lan baldintzei dagokienez, askorentzat ispilu.

Donostia jatorri anitzetako pertsonen osatzen dugula kontuan hartuta, errealitate, eskarmentu eta eza-gutzadesberdin horiek guztiak baloreak jartzeko lanari eutsi beharko diogu, Donostia ezagutzaren hiri aktibo eta biziabilakatzeko, berrikuntza sozialaren motore izateko, eta beraz sormen lanaren eragile nagusietakoa izan gaitezen.

Hiriaren adin piramidea kontuan hartuta, Laguntzarako Teknologien sektorea erabat indartuta izango da, es-trategikoa izango baita hiriaren ekonomian. Honek, aldi berean, hirugarren adineko pertsonen bi¬zi-kalitateaneragin positiboa izango du eta gizarte baten bizi-kalitatea neurtzeko modurik onena bertako haur eta pertsonaadinduen bizi-kalitatea nolakoa den ikustea da. Horregatik ere, garrantzitsua da Hiri Lagunkoia bezalako proiek-tuetan sakontzea eta garaietara egokitzea, gizartearen eta gizartea osatzen duten pertsonen beharren arabera.

Gai hauetan hain erreferentzi gisa hartzen diren lurraldeak (Europako lurraldeak adibidez) apustu nabarmenbat egiten dute berrikuntzaren alde, horrek gerora gizartearengan eragina izango duelakoan, eta kanpoko analisibat eginez gero badirudi oker ez dabiltzatela. Esperientzi eta egoera egokietatik ikastea ikasle ona izatea da, etagure hiria ubera horretan jardun behar du.

Hitzarmen mota ezberdinez baliatu beharra dago, kontutan hartu beharreko agenteak (unibertsitateak, es-kualde/lurralde mailako garapen agentziak, parke teknologikoak, …) , eta hitzarmen horien bitartez elkarlanekoproiektuak gauzatzeko.

Bai Europatik bai beste esparru institucional batzuetatik hein batean etorri zaizkigun subentzioen plantea-menduaz hausnarketa burutu beharra dago, koordinazio eta planifikazio argiago batekin garatu daitezen, aldikoikuskapenak burutuz ziurta daiteke benetan egoki implantatzen ari dela subentzio horien ildoa edo helburua;

13

Donostia, Euskal Herriaren markoan kokatuz, enpresa entitateei dagokienean internalizazioa euskarri bat du;ibilbide hori jarraituko du seguruenik 2030an, baina beti ere funtzionamendu eta helburuetan hainbatirizpide/marra batzuk gainditu gabe, hala:

- Udala eta agenteen (empresa, kooperatiba) artean estrukturak sortu behar dira, xedeen artean lanak modukoordinatu batean egiteko, eskubide zibil/kolektiboak/langileriaren eskubideak urratzen ez dituzten herrialdeekingauzatuz harreman ekonomiko/politiko horiek, eta abar.

Urrutira joan gabe, gure inguruko garapen industrialaren baldintza egokiak bultzatzeko, benetako “subentzioildo” ageriko bat jarri behar da, plan estrategikoak, Tokiko Garapen Agentziek aurkezten dituzten proiektu etaekimenak errealitatea ikus dezaten.

Sektore ezberdinekin adostasunak eman behar dira, 2030ko epe muga horren markoa kooperatiben egituramantenduz/bultzatuz eta ekonomia soziala errealitate bat izateko erronkaz.

Oro har, ezin uka donostian eta inguruko zonaldean kokaturiko industriak gastu energetiko altua duela gauregun, empresa euren iraunkortasuna zalantzan jartzen duelarik, ingurumen sustengarritasunaz aparte. Egoerahonen aurrean, inbertsio planak ezartzearen alde egin behar da apustu, non zentsu honetan berrikuntza txertatubeharra dagon iniziatiben bidez.

Kultura ekonomiaren motor:

2030eko Donostian, kultura formala eta informala eskutik gozatu nahi ditugu, kultura herrikoia eta ur-bano-aren arteko topaleku gisa, eta jatorriz bertakoa den eta bertakotu zaizkigun beste kulturen elkar-tasunean.

Kultura ekonomiaren motor nagusietako bat izateko apustuak egin behar dira, Tabakalera horren errefe-rentenagusia izango dela dirudielarik. Industria kulturalaren ideia oso txertatua behar du egon eta tokiko sortzailetxikiek beraien tokia izan behar dute hiriko gune ezberdinetan.

Kultura ekonomiaren motore nagusietako bat izango bada, herritarrengandik, elkarteetatik, auzo zein herrie-tatik sortutako kultura biziari esker izango da.

Horretarako 2030koeko Donostia sorleku ez ezik, kultura adierazle desberdinen elkargune eta bozgora-gailuere izatea nahi dugu, kultur espresio desberdinen lantoki izatera iritsi arte: kultura feminista, eus-kaltzalea,anitza, hangoa eta hemengoa, solidarioa, ekologista, gaztea, desberdinen arteko topaleku, zibila.

Merkataritza:

Merkataritza txikiak sektore estrategiko izaten jarraituko du. Nortasuna mantenduz, sektore moderniza-tuaizango da, teknologia berriak txertatzeari esker eta merkatuetara iristeko moduak aldatuko direnez, horretarakoprest izango da, abangoardian egotea lehentasuna izango delako. Hori dela eta, Eusko Jaurlaritzatik abiatutagure administrazioara iritsita, formazio, profesionalizazio eta kurtso/subentzioak jarri behar ditu komertzio txikiakinbertsioak egin ditzan, teknologi berrien erabilpena funtsezkoa dabil izaten (eta zer esanik ez 2030ean) salmentazuzeneko joeran zabaldu honetan.

Merkatu txikiek badituzte euren egituraketak, ahots kolektiboa eta ozenagoa izateko intentzioz. Hortik datozenproiektu sozial eta kulturak lekua izango dute, eragin positiboa izango baitute eurentzat eta herritarrarentzat ere.

Komertzio eta merkataritza txikiari begira eta komertzioari begira oro har klausula sozialak txertatzeko eztabaidaabiatu beharko da denon artean, eta hori materializatzeko programa baten bitartez bermatu ahal izango da.

“Comercio justo” bultzatzen eta errealitate bat izaten laguntzen duten agente ezberdinekin lanketak egingodira, programa berezi batzuen bitartez sarean komertzio modalitate hau zabaltzeko asmoa izanik besteak beste.

Auzoetako merkataritza biziberritua izango da. Auzotarrek auzoan bertan kontsumitzea sustatu behar da etaera berean auzoen kohesioa sustatzen du. Merkataritzak auzoari bizitza ematen dio. Populazio zahartuta kontuanhartuta, produktuen etxez-etxeko banaketa laguntza publikoen bidez ber¬matuko da. Horrek babes sare bateratzea ekarriko du eta pertsona adinduen segurtasuna eta bizi-kali¬tatea hobetuko da.

14

Auzo guztietan espezializazioa errealitate izango da, merkataritza kornerrei esker.

Sektore honetan lan egiteko modua merkatariekin elkarlana izango da, orain den bezala. Gure errealitate batda azalera handiko merkatalguneak ireki izanak zer eragin izan dituen ikusteak. Gure herri eta auzoetako kale-etako komertzio txiki ugari ixtera eraman du eta beste kasu askotan ozta-ozta iraunaraztera. Ondorioz, azalerahandiko merkatal-gune berrien kontrako jarrera irmoa du, bere ondorioak ere larriak direlako eta tokiko mer-kataritza bultzatu eta babestu nahi dugulako.

Lehen sektorean ematen diren klusterraren bidez, elikadura subiranotasunerantz bidea irekia izango da, kon -tsumo jasangarria sustatuz, ingurumenari errespetua diona eta bertako ekonomia indartzen duena. Honek hi-ritarren hornidurarako balioko du, baita ostalaritzak lehen mailako produktuak izaten jarraitzeko ere eta ahalden neurrian salmenta zuzena bermatu behar da, bitartekaritzak ez baitu ekarpenik egiten. Bitartekaritza luzeakaspektu askotarik egiten digu kalte oro har: Distantzia luzeak izanik ingurumenean kalte, erabiltzaileak produk-toreari ordaindutako prezioarekiko urruntasun nabermena, produktorea izanik lehenbiziko kaltetua guzti honetan.

Zentzu honetan, hiri baratzen garrantzia azpimarragarria da eta baserritarrek duten lur eskaerari aurre eginbehar zaio. Elkarlanak bultzatzen duten eredu eta agenteak esparru gehiagori ireki behar zaie.

Turismoa:

Jasangarritasunaren inguruan mugitzen den eredu turistikoa finkatu behar da. Horrek esan nahi du Donostiakez duela goi-denboraldian gaur egun ezagutzen dugunarekin eraldaketarik ikusiko. Hori da jasangarritasunarengakoetako bat. Horretarako gune berriak bai, irekiko dira, baina ez da merkatua ge-hiegi handituko, horren on-dorioa masifikazioa delako udan eta hotel/hostal/pentsio edo danalako batzuek egoera larriak pasa ditzaketelakoneguko hilabeteetan. Horrek era berean prezioen jaitsiera nabarmena ekar dezake eta ondorioz lanpostuak kinkalarrian jartzea eta lan baldintzek okerrera egitea.

Turismoa goi-denboralditik kanpo ekartzeko erronka gaindituta izan behar du hiriak, hiru ardatzekin: kulturarloan posizionamendua, kirolaren turismoa eta batzarretakoa. Harrerari dagokionez, bikaintasuna lortuta izangodu hiriak, harrera planen bidez eta sektoreko agenteen trebakuntzaren bidez.

Turismoak beste sektoreen jarduera sustatzen laguntzen duen motor izaten baimenduko du eta balio katezabala mantentzeko. Balio katea zabala da, izan ere, hiriarentzat diru-sarrerak ez dira ostalari eta hoteletarabakarrik bideratzen eta bideratuko, baizik eta merkatariei, ostalarien hornitzaileei, garraio des-berdinetako en-presa eta agenteei, museoei eta abar.

Surfaren inguruko turismoa ere hor dago, eta badirudi bere eragin ekonomikoa areagotuko daitekeela. Industriagarrantzitsua izango da Donostian, bai turismoaren ikuspegitik, baita berrikuntzaren alorrean ere, industria etateknologia zentroen arteko lotura estuagatik. Munduko surf hirien sareak ere, hiriaren posizionamendua area-gotuko du.

Nazioartekotasuna ereduaren klabeetako bat izango da orain bezala eta merkatu berrietako turistak eto-rrikodira. Horretarako promozio modu berrietan lehen mailan kokatuta egin behar du hiriak. Turismoa sektore alda-garria da eta joera berrietara adi egon behar du, beti abangoardian egoteko eta dagoeneko Marka Turistiko bi-lakatu den hiriari bultzada ematen jarraitzeko. Turismo sustengarria bultzatu ahal iza-teko gaur egungo egoeraeta faktoreak kontutan hartu beharko dira.

Finantziaketa:

Gure lurraldean eta noski, gure hirian ere, errotua egon behar den finantziaketa iturri edo kutxa bat behardugu eduki, izaera eta funtzio publikoa galduko ez duena; garapen sozioekonomikoa eman dadin gurean beharden kredituak modu ez espekulatzaile baten bitartez ematea, banku publiko eta sozialaren bidean jarriko gaituen

15

bankua, erabakitze esparruetan herritargoaren presentzi uneorokoa bermatzen duen banku bat besteak beste,instituzio eta erakunde sozialeek burutu dezaten funtsezkoa den uneoroko kontrola, esku gutxiren asmo edointeresek gainendu ez daitezen. Banku publikoaren izaeran indize hipotekario justuagoak eta gehiegizkoetatikkanpo daudenak erabiliko dira, gaur egun ikus genitzazkenak ezin dute kabida izan 2030eko banku publiko ba-tean (IRPH kasu).

Banka etikoarekin elkarlana indartu behar du. Apustu garrantzitsua da, izan ere, administrazioak (udalak) ka-pital soziala jarriz, gizarte eraldaketan eta jasangarritasunean beste modu batean ere eragin dezake-elako.

Epe motzeko finantziazio sistemek espekulazio eta lukurreria baimentzen dute, diruaren parametroetatik inoizurruntzen ez den sistema. Ezin ahantzi empresa txiki eta ertainen gaur egungo arazorik azpimarragarrienetarikobat finantziazio eza dela, eta hori ekiditeko zorua mantendu beharra dago.

16

Donostia, hemen eta munduan, 2030ean Bakea eta Giza Eskubideen erreferentzia bilaka dadin, bi gai hauekgure hiri ereduan ardatz izan behar dute. Nola ez, ezkerreko indar politikoa izanik, giza eskubide ororen defen -tsaren lanketa EH Bilduren bete behar politikoa da, demokrazia ezkerraren aldarrikapen historikoa baita. Gauzakhorrela, gure hiri ereduaren ezaugarrietako bat bakearen zein giza eskubideen aldeko lanak finkatuko du.

Giza Eskubideak ezker ikuspuntutik aztertzen ditugunez jendartearen eta pertsonen eskubideen aldarrikapenak,bete behar bihurtzen dira guretzat, herriarentzat eta herritarrentzat gobernatzen dugun neurrian behintzat.Gauzak horrela, gure politikak atentzio berezia emango dio langileen, emakumeen, presoen, pobreen, beste he-rrien edota gay eta lesbianen borrokei... 2030ko gure hiri ereduan “eskubide hauen” aldarrikapenak gauzatuakizango direla ziurtatzea baitagokigu guri.

Bestetik, norbanakoen eskubideez gain, herri eskubideak izango dira gure lanaren beste oinarri garrantzitsua.Ikuspegi hau gainera ezinbestekoa dugu Euskal Herriko gatazka historiko eta politikoaren kokapenean, gatazkaberaren oinarria baita. Beraz, herrien autodeterminazio eskubidea izango da gure lanaren ardatz inportantea.

Honi lotuta, azken urteotan landu dugun biktima ororen inguruko ikuspegi eta diskurtsoa garrantzitsua de-ritzogu. Euskal Herriko gatazkaren ondorioz eratorritako biktimez ari gara. Are gehiago, ikuspegia zabalduta,biktima herri guztia badela ere esan daiteke, era batean edo bestean guztiok sufritu baitugu.

Guzti honi lotuta, Oroimen Historikoaren berreskurapenaren lanketa dugu. Iraganari begirada justizian etabakean oinarritutako etorkizuna eraikitzeko. Beraz, lan honetan EGIA, JUSTIZIA eta ERREPARAZIO klabean aritzeaezinbestekoa da.

Azkenik, lan hau guztia ez dago behar den moduan bideratzerik aipatutako esparruetan donostiarrak beraiekprotagonista ez badira. Ildo horretan eta 2030erako Donostia eremu hauetan hiri eredugarria izan dadin, Do-nostiako Udalak jendarte mugimendua eta herritarren parte hartzea bultzatzen duten eragile sozialekin elkarlanagaratuko du.

17

GIZA ESKUBIDEAK, ELKARBIZITZA, MEMORIA ETA BAKEA

GURE EREDUA

DONOSTIAREN ERREFERENTZIALTASUNA EREMU HONETAN

Donostia BAKEA eta NORMALIZAZIO POLITIKOAren erreferentzia izateko bidean, Aieteko Nazioarte Konferen -tziak zabaldu zuen euskal gatazkaren konponbide politikoaren bide beretik, ondorengo urteetan munduan zeharkonponbide politikoa bilatzen duten gatazkentzat, Aieteko Jauregia topagune bilakatu dadin lan egingo dugu.Honela, munduko beste hiri hautatu gutxirekin gertatzen den bezalaxe, Donostia erreferentzia izango da2030ean, bakearen aldeko nazioarteko hirien sareko partaide bilakatuz.

Horrezaz gain, Donostia Euskal Herrian zein nazioartean GIZA ESKUBIDEEN erreferentzia izango da, besteakbeste, Frankismoak eragindako ahaztuen alde hasitako lanetik abiatuz gure hiriak OROIMEN HISTORIKOArenalorrean eginiko lanarengatik eta baita EGIA, JUSTIZIA eta ERREPARAZIORAKO Batzordeari Aieteko Jauregiandagoen azpiegitura, zerbitzuak eta babes politikoa emateagatik.

2030 urterako finkatu dugun helburu horri begira, Donostiako Udalak azken urteotan zabaldutako bidearieutsiz, etxeko eta nazioarteko harremanetan eta elkarlanean sakonduko du, horretarako ezinbestekoa den Al-katetzaren Bakearen eta Konponbidearen aldeko eskumenak indartuz.

Honela, azken urteotan izandako bideari eutsiz, gaia lantzen duten erakunde eta eragile sozialei espazioa es-kaintzen jarraituko dugu. Gaur Bakea Etxean Lankidetza, Kultur aniztasuna, Giza Eskubideak eta hauen Beha-tokia, Oroimen Historikoa, Lokarri, Euskal Fondoa dauden moduan, 2030 urtean Aieteko Jauregi osoa bihurtukodugu Bakearen Etxea, batez ere EGIA, JUSTIZIA eta ERREPARAZIORAKO Batzordearen bulegoetako bat ere Aie-teko Jauregian kokatzen badugu.

NORMALIZAZIO POLITIKOA ETA BAKEA

Lehen arlo honen baitan egun beren gatazkaren konponbide politikoa eta ondoriozko bake egoera lantzen aridiren herriei edota beste prozesuetako ordezkariei Aieteko Jauregia eta bertako bitartekoak eskainiko dizkie Do-nostiako Udalak. Ez da baztertzen prozesu hauetan edo besteetan nabarmendu eta hil diren pertsonalitateeiDonostian oroimen moduak lantzea, kale izenak, plazak, oroitarriak... jartzea.

Horrekin batera, munduan zehar Bakearekin eta Gatazken Konponbide Politikoetan zer ikusirik izan duten hi-rietako alkateekin (Hiroshima, Habana, Belfast...) tarteka Hiriak eta Bake Prozesuak gaiaren inguruko NazioartekoTopaketak antolatuko ditu Donostiako Udalak bertako normalizazio politikorako prozesuak babesteko eta indartzeko.

Gaia Euskal Herriratuz, Donostiako Biolentziaren Mapa osatuko du Udalak, bertan gatazkan izan diren motaguztietako biktima guztiak jasoz. Biktimen gaia izango da ondorengo urteetan landuko den ardatzetako bat,besteak beste, Donostian bizikidetza sustatzeko bidean.

Azkenik, badira oraindik orain gatazka politikoaren zenbait ondorio konponbidean kokatu ez direnak, eta arelarriagoa, zenbait egoera mendeku eta salbuespen egoerari erantzuten diotenak. Zentzu honetan, nabarmen -tzekoa da euskal preso politikoen egoera, bestetik iheslari politikoena edo eta sumario edo makro sumario ez-berdinetan auziperatuak diren donostiarrena. Egoera hauek ezagutarazi, salatu eta gaindi bidean jartzeko lanaguztion erantzukizuna izango da, 2030ean iraganeko auziak izango badira.

GIZA ESKUBIDEAK

Lehen lana, Giza Eskubideen Donostiako Udalak egiten duen ezagutarazteko bitartekoak indartzea izango da,handia baita arlo honetan egin den lana, handiagoa dauden aurreikuspenak eta, aldiz, oso ezezaguna da bide-ratutako egitasmoa.

18

Horrekin batera, Giza Eskubideen Departamenduak bideratzen dituen ekintzak indartzeko neurriak hartukodira, besteak beste, Giza Eskubideen Zinemaldia zabaltzeko, Giza Eskubideen Inguruko marrazki, pintura, literaturajardunaldiak antolatzeko... Nola ez, atentzio berezia jarriko da nazioartean Giza Eskubide ezberdinekin zer ikusiaduten Egunak babesteko eta indartzeko, hala nola: irailaren 6an, Bakearen Aldeko Eguna; azaroaren 10ean,Oroimen Historikoaren Aldeko Eguna; abenduaren 3an, Euskararen Eguna; abenduaren 10ean, Giza EskubideenAldeko Eguna; otsailaren 14ean, Torturaren Aurkako Eguna; martxoaren 8an, Emakume Langilearen Eguna;Maiatzaren 1ean, Langileen Eguna, ekainaren 28an, Gay eta Lesbianen Eguna...

Azkenik, ahalegin berezia egingo du Donostiako Udalak Giza Eskubideen alde lanean diharduten etxeko etanazioarteko institutu, erakunde, unibertsitate edo iker zentroekin elkarlanerako kolaborazio hitzarmenak izen-petzeko, batez ere hezkuntza eta formazioari begirako lana indartzeko donostiarren artean.

OROIMEN HISTORIKOA

Giza eskubideetan bezala, hemen ere azterketa atalak bereziko ditugu: Frankismo garaikoa; azken 50 urtee-takoa; herri zapalduena, emakumeena edo euskararen historia, adibidez. Puntu honetan, Ikerketa, artxibo etadibulgazio lana ezinbestekoa izango da, horretarako unibertsitate eta ikerkuntza zentroekin hitzarmenak garatuz.2030erako Oroimen Historikorako oinarrizko lana egina egongo da.

Alde batetik, Frankismoarekin Donostian gertatutako guztiaren inguruko ikerketak bultzatzeko eta jardunaldiakantolatzeko ahalegin berezia egingo du Donostiako Udalak, besteak beste, orduan izan ziren biktimen ingurukooroimen historikoa gal ez dadin.

Bide horretan, nazioartea Frankismoaren aurkako epaiketa guztiei, Euskal Herrikoak izan ala Estatu espaino-lekoak zein nazioartekoak izan, jarraipena egingo die Donostiako Udalak, bertan donostiarrik balego, prozesuhorietan parte hartzeko aukera aztertuz.

Azkenik, Frankismoarekin zer ikusirik duten ikur, monumentu, izen eta oroitarri guztiak desagerraraziko dituDonostiako Udalak, 2030ean ikur frankistarik gabeko hiria bilakatuz.

Eta edozein garaia zein esparrua lantzerako orduan, garrantzia berezia emango diogu protagonista izan direndonostiarren lekukotza jasotzeari, kaltetuen aitortza eta erreparazioaren norabidean ezinbestekoa baita eurenegia ezagutzea, euren ahotsa entzuna izatea.

Beraz, lan hori guztia garatzeko, Oroimen Historikoaren aldeko Udal Batzordea osatuko du Donostiako Udalak,Oroimen Historikoa lantzen duten eragile sozial guztiekin elkarlanean, eta donostiarron parte hartzea bultzatukoduena.

19

GAIAREN GARRANTZIAKomunitate batean bizi diren pertsona guztien egoera sozialak dituen abantailekin lana egiteko eta gabeziei

aurre egiteko partekatutako konpromisoa nagusitu behar da gizarte-hiri eredu horretan. Gaur egun bizi dugunerrealitatetik haratago, ezin uka batzuentzat etorkizun hurbil, ertain edo luzeera egoera ere ez dela inondik inoraleunduko, ez behintzat gaur egun ezagutzen dugun sistema hau sendo mantentzen den bitartean, zeren gizarteberean (geure hirian ere) diferentziak eta alde sozioekonomikoak gizarteko kideen artean berdin mantenduko li-tuzke, ez bada areagotzen. Muinean enplegua, enplegu duina, eta etxebizitzarekin korrelazionaturik doan gaiadugu gizarte ekintza; bermaketa horretan eman ahal diren gabeziak, orduan, agertu eta zentralizatu behar daadministrazioa doikuntza ekonomiko eta personal nahiko bideratuz.

Gizarte ekintza giltzarria da, kontzeptualki bederen; bere baitan pertsonen garrantzia biltzen du, sareak erre-kuperatzeko abagunea baimentzen du eta auzolanean atseden har dezakeen gizarte bat eraikitzeko funtsezkohitza duen ekintza da. Gizarte ekintza eskubide bat da, ez da hautazkoa izan behar duen zerbait eta modu zorianeman beharrekoa.

Enplegu maila altu bat mantenduz, etxebizitza tasak mantenduz gizarte ekintzarako bideratu beharreko ba-liabideak murrizten dira, eta hori izan da meta. Beraz, desoreka ori ahustean datza gizarte ekintzan zinestenduen herritargo bat.

Garrantzitsua da gizartean dauden hainbat “aurreiritziei” aurre egitea eta gauzak ondo adieraztea. GizarteEkintzan lan egiten duten profesionalek ematen dizkiguten datuak berresten dute, eta euren iritzia, obketibota-sunean oinarritua datuak datu direla jakinda, aintzat hartu beharra dago eta behar bezala aztertu. Hala, ikusidezakegu diru laguntzen ehuneko handi bat hein batean beste prestazio ekonomiko batzuk betetzeko gai ez di-renei erantzuten datzala. Pentsiodunetaz, langabezian dauenetaz... gara mintzo. Apurtu eta urrundu egin beharda beste lurralde batzuetatik etorritakoak udaletxe eta beste erakunde publikoetatik prestazio gehien jasotzenduten kolektiboa direla esaten duten idei eta diskurtsoetatik.

Udal administrazioa da hiritar, herritarrengandik gertuen dagoen administrazioa, eta irudi horretatik bideratubehar dira baliabide ekonomiko eta pertsonal haina betekizunei aurre egiteko. Donostian 7 Gizarte gune ditugu,gaur egun dugun hiri egiturako biztanlegoa ahalik eta egokien antolatua izan dadin. Bertan, udaleko langileekbakoitzaren egoera sakonki aztertu ostean erantzunik egokiena ematen diete. 2030ko donostian Gizarte ZerbitzuGune nahikoz josia egon dadin, horren apustu egin behar da, auzo eta herriko jendeari zerbitzua emateko gaiden zerbitzugune zenbaki egokiarekin, zerbitzugune bakoitzera doan herritarrak izan dezan erantzun indibidua-lizatu eta egoki bat.

20

GIZARTE EKINTZA

Nahiz eta Osasungintza berez udal eskumenekoa ez izan (Eusko Jaurlaritza izango litzateke kasu honetan ar-duradun), merezi du bere espazioa edo aipamena. Urteetan zehar Eusko Jaurlaritzatik harro sentiarazteko mo-duko prestakuntzak, zerbitzua izan omen da eta mezu hori helarazi digute urteen poderioz; justifikatua izan edoez izan, argi dagoena gaur egun gauzatzen ari den joera/egoera ez dugula 2030 Donostian ikusarazi, hau da,langile askoren kaleratzea, prekariotasuna, errelebo tasak ez behar hainakoak, aldi baterako kontratazio irizpideakegonkortuak ez egotea edo hauen kudeaketarako erabateko gardentasun eza; kontrola bermatuko duten bitar-tekoak adostea funtsezkoa da, osasun arloko esparru ezberdinek hiritar/herritar orok dagokion bezala har dezan,zeren ongizatean/osasungintzan murrizketak gauzatzen badira kaltea ezbairik gabe gizarteak jasotzen du, eta ho-rrek lehenago edo geroxeago kaltegarria da, azterketa ekonomikotik ikusita ere nahiz boteprontoan ez dirudien.

Arlo sozialean udalen, eta horrekin pertsonen zerbitzu zuzenaren, eskuduntzak murriztuz doaz. Hori da gauregungo joera, eraso nabarmenak ari dira gauzatzen honen harira, modu argian batzutan (udalei eskuduntzakmurriztuz, ingeretan,...) beste batzuk “izkutuko” izenarekin doazelarik apaindurik.

Donostian bertan beste atal batzuetan urteotan pribatizaziorantzako joerak eta batzutan bete betean eman-dakoak ikusi ahal izan ditugu; horiek geldiaraztea funtsezkoa da, batipat momentuan publiko izaera duten zer-bitzuak badira. Baina zer esanik ez gizarte ekintzaren baitan ematen diren zerbitzu, ekipamendu eta abarretaz.Izaera publiko hori inoiz baino indartsuago mantendu beharra dago, eta aurrepausoak ematekotan hain zuzenere kontrako norantzan eman beharko lirateke: gizarte eta administrazioarentzat estrategikoak izan litezkeeneremuak pribatu gunetik publikora pasatzeko tendentzia babeste aldera jo behar dugu. Madrilen eman dira adi-bideerik esanguratsuenak gai hauetan (6 erietxe publikoren kudeaketa pribatizatzeko asmoak), baina hain urrutiraere ez dugu zertan joan beharrik (Santiago ospitalean, Gasteizen, garbiketa zerbitzuan pribatizatzekoak). OsasunSailak osasun arreta eskaintzeko dituen zerbitzuen -arreta zuzenean eskaintzen dutenak eta osagarriak- ku-deaketa pribatizatuta duten zerbitzuen azterketa egin beharra du; irakurketa egin ondoren, berauek eskaintzenduten zerbitzuaren kalitate bermatzeko kontrol eta jarraipena egiazkoa dela berrestu, neurriak definitu eta ak-tibatzeko horrela ez bada ematen. Azkenik, lehen aipatu bezala azterturiko zerbitzu horien publifikaziorako bideaekin eta garatzeko planifikazio bat egin beharko litzateke. Hau izan daiteke erronka bat beste batzuen artean,2030ko epe muga hori erreferentzitzat hartuz; bien bitartean kudeaketa pribatizatua duten zerbitzu guztienkontratazio irizpideetan klausula sozialak txertatzea aurrepausu garbia da.

Administraziotik haratago antolatzeko deialdia egin behar da. Modu batean edo bestean, sektoreka antolatubeharra dago, gizarte ekintzaren baitan aurkitzen diren aspektu ezberdinak biltzen dituzten sektoreetan alegia,jakintza alor ezberdinekoak izanik.

ARDATZ NAGUSIAK Gure gizartean gertatzen ari den dinamikaz jabetu behar gara gure hiri eredua diseinatu eta zehatz definitzeko.

Hiri ereduan gizarteko hainbat estraktu bereziki babestu eta lagundu beharko lirateke. Hala, bizitzaren erdigunetikurruntzen diren eremuak (adin gabeak, adinduak) dira babestu eta indartu behar direnak. Gizarte ekintza oinarriaduen hiria dinamikoagoa da, elkarri errespetu gehio duen hiria bilakatzen da eta bizitza osoan zehar izan geni -tzazken oztopo natural eta ez hain naturalei aurre egiteko baliabide aski eskain dizkioke.

Gaur egungo egoeratik haratago, non donostiar ugarik prestazio eta zerbitzu sozial beharrean dagoen, oraineaneta etorkizunean pertsona oro sozialki babestua izango litzateke azken erronka. Are gehiago jakinda ezarria da-goen sistema honek gizartearen baitan diferentziak areagotzeko joera duela, hots, aberastasunaren banaketaorekatuaren ordez distantziak (gaitasun ekonomikoak, eta abar) handitzen dituela. Gizarte ekintzan sustenguaduen gizarte eraikiko da, horrela gizarte sozialagoa lortzen baita.

21

2 HIRI LAGUNKOIABataz beste gero eta urte gehiago bizi gara, gero eta adinduagoa den gizarte baten parte gara; beti bermatuko

da norbanakoak bere erabakietan duen ardura eta autonomia. Gizarte gero eta adinduagoa garela datuek etaestadistikek eskaintzen dizkigute; bat adieraztearren, 2050 urterako, ez hain urrun 2030 gure errefentziatik,2010rekiko poblazio adindua (>65 urte) hirukoiztu egingo da; 40 urte aski izanik demografi horren piramidearennorantza aldatzeko. Gure hirian 65 urte gorako pertsonek poblazioaren %21,39 suposatzen dute, datuen araberaCAPV-arekin konparatuz ia bi puntu gehiago. Honek irakurketa garbi bat du: batetik, orain artean garrantzinahiko (instituzionala bederen) eman ez zaion kolektibo bat hor dagoela, askotan baztertua edo bai alboratuasentitu izan dena eta bestetik hiri eredua, bere dimentsio guztietan (hirigintza, mugikortasuna, espacio publikoak,...) egoera honi erantzuteko prest egon behar duela. Aztergai diren dimentsioak aunitz dira, koordinazio eta lan-kidetza baten pean lan egiten behar duten sail ezberdinak; batzuk aipatzearren:

ongizatea:

Adinduei zuzendutako ekimenak sustatu eta finkotu beharrra daude, beti ere zahartzaro aktiboaren ideia iparorratz dugularik. Euren antolamentu motak errespetatuz, zabalduz eta entzunez.

Irisgarritasuna:

Nahiz hiri osoan aintzat hartu beharreko aldagaia izan, arreta berezia jartzea adinduek bere egunerokotasu-nean diharduten guneetan funtsezkoa da. Jubilatuen etxeetan, zerbitzu publikoetara sartu irteenak egoki ahal-bideratzea, garrio publikoaren alde ezberdinetan, eta abar. punto kritikoen planoa oinarri izan daiteke honetarako.

Informazio antolakuntza:

Administrazioak bere esparru guztietan eskaintzen dituen aukera/zerbitzu/prestazioen aurrean, prozedimien-duak erraztea da xedea, administrazioaren sare erraldoi horietan gal ez dadin inor, eta ahalik eta zentralizatuenaizan dadin hiri lagunkoi honetako kideek tramitazioak egiterako orduan. Honekin lotua dagoen aldarrikapen batmaterializatuko da: Leihatila bakarra, eskaerak, eta abar. Modu eroso eta nahasmen handirik gabe eman dadin;hor burutu ahalko liratekeen tramiten artean eskaera ekonomikoenak leudeke; aurrepausuak eman behar dira:lehenbizi udalaren eskumeneko ekipamendu/zerbitzuen leihatila egongo litzateke, baina aldi berean apurka besteinstituzio batzuen presentzia egotea ere bultzatu ahalko zen, Gizarte Segurantzaren Harreman eta Argibidee-tarako Zentroaren delegaritza edo gaiaren arabera Eusko Jaurlaritzaren delegaritza bat adibidez. Leihatila ba-karreko diseinu horretan, herritarrek erabiltzaileek haien baliabide eta hizkuntzan artatuak izatea izango duteaukera baliabideak hala ahalbidetzen badute.

2. ADIN TXIKIKOAKGizarte ekintzan dihardutenentzat adin txikikoen babesgabetasuna ez da askotan hain agerikoa,bistakoa edo

bat bateko detekzio bat. Bere eskumeneko esparruetan kausitzen ez direlako batzutan edo detekzio egokirakobeste sail batzuen lana eta lankidetza suposatzen duelako, hezkuntzakin eta osasun sailekin gehien bat. Sailenarteko elkarlanaren bitartez egunerokoan, eskolan, ikastetxean edota osasun zentro ezberdinetan ematen direnkasuak detekzioarako aproposak dira, zuzen zuzenean dihardute eta babes gabezi hori pairatzen dutenekin.Beraz, elkarlan hori zendotu, bermatu, areagotu beharko da.

Adin txikikoen protekziorako metodologiarik onena famili edo tutoretza estruktura on bat mantentzeandatza,hori dela eta, haur pobrezia ekiditeko biderik zehatzena gizarte babes altua izatean aurkitzen da gakoa, pobrezienergetikoa, haur pobrezia eta abarretaz hitz egin ordez pobreziaz mintzotzea baita errora jotzea, hor pausatzenbaita guztiaren muina.

Lehengo harira, hiri ereduan aktuazio protokolo irmoki egon behar dute egokituak, protokolo soziosanitarioaketa hezkuntzakoak kasu. Lehenari dagokionez, lehen mailako atentzioetan edota adin txikikoen kasuetaz (nea-

22

notologia, ...) arduratzen diren espezializazioetan jarri daiteke arreta. Hain justu, dena behar bezala joan dadin,donostiri dagokionez hiru instituzioen arteko harremana (osakidetza-eusko jaurlaritza, gipuzkoako foru aldundiaeta donostiako udala) bitala da.

Bestaldetik, haurren babesgabetasun egoeretan esku hartzeko protolo eta prozedurek egoerataz jabetzea etaondoren dagokion pertsonari (guraso-tutore-entitate arduradunari) jakinaraztea baimenduko du, beti teknikokiargudiatuz (ebaluatze prozeduretan oinarrituz). Esan dugu ikastetxe, eskola eta hezkuntza zentroek adin txikikoenabsentismo ez- eskolatze mailaz inork baino informazio gehiago dutela, eta horrek gizarte babesgabetasun ego-erak antzemateko parada izan daitezke; horregatik programa zehatzetan txertatu behar dira aipaturiko guztia.

3.DROGODEPENDENTZIA

Drogedependentzia hitz zabala da. Gizakiak droga ezberdinekin izan duen harremana aspaldikoa da, eta hel-buru ezberdinak bilatu izan ditu kontsumo horretan. Hitz horretan mota askotako dependentziak ikus geni -tzazke. Eta zabala den heinean, jarrera asko erakuts genitzazke bere aurrean. Donostian bertan, CAPV hartzenbadugu oinarri, kanabis elkarte kopurua adierazgarria da oso, ia hiru probintzi horietan kokatuak diren elkarteenerdia gurean daudelarik errotuak. Drogen kontsumoak adikzioa eta dependentzia eragin dezake, baina ezin duguhorren aurrean beste albora begiratu. Administrazioa, errealitate hori bereganatuz, erregulazioa bultzatu behardu, merkatu beltzak ekar ditzazken kalte ugariak ekiditeko jomugaz. Kantitatea, kalitatea, kontsumitzailearenegoera sikiko-soziala, lokal ezberdinen funtzionamendua, sentsibilizazio kanpainak,... kontutan hartzeko atalakdira, eta kontsumo arduratsuaren baitan, hiri arduratsu bat nahi dugu, albo batera begiratzen ez duen hiriabaina onurak eta kalteak zeintzuk diren dakizkin hiria izateko metaz. Horniketatik azken kontsumitzailearen ar-tean, bide luze bat aurki genezake eta administrazio ezberdinen arteko elkarlana exijitzen duena. Kontsumo ar-duratsu baten alde egiteko informazioa giltza da. Guztia plan batean deskantsatu behar du.

Ezin ahaztu alkoholak gure gizartean, eta gure hirira erraz zabal daitekeen errealitate bat da, duen eraginaeta errotzea. Aisialdiarekin erlazionatu da maiz, eta kanabisarekin alderatuz, babes juridikoa duena, hala balo-ratua administrazioarentzat lehen bultzadan dakarren ingera aunitza dela eta. Aisialdi mota ezberdinak bultzatubehar dira, gazteriari tentagarriak egin ahal zaizkion ekintzak eskainiz.

Drogodependentziatik abiatuz, beste adikzio mota batzuk aurkitzen ditugu, gizartean ohitura edo usadio di-renak. Gure hirian adikzio eta dependentzia guztiak, sortzen dena delarik, errealitate horren jabe egin eta izanditzazkeen onurak eta kalteak hartu behar ditu errefentzi, erabaki bat hartzerako orduan. Teknologiaren ibilbideagero eta azkarrago, indartsuago dabil izaten eta horrek dakarzten adikzioak gurean gero eta zabalduagoak dira.Honen adar bat izan daiteke etorkizuneko adikzio nagusiena.

4. GIZARTERATZE MAILA.

2012ko gau batez, hain zuzen Urriko 17tik 18rako gauean, hiru hiritan (Donostian, Gasteizen eta Bilbon) egin-dako ikerketa baten bitartez, estimatu egin zen aipaturiko hiru hirietan kale gorrian gaua pasatzen zuten pertsonakopurua. Gure hiriari zegokionez, konprobatu izan zan, bai berez kontabilizatua eta zantzuetan oinarritutako es-timazioei esker, 100 pertsona inguruk gau horretan gure kaleetan halanola gau pasatu zutela. Esanguratsuaezbairik gabe, nahiz eta urtean zehar kopuru hori hainbat faktore direla eta alda daitekelarik eta hiriko gune ez-berdinetan sakabanatua dagoen egoera hori, hainbat gunetan konzentratuz; errealitate honek askorek donos-tiarekiko duen ikuspuntu orokorra pixkat zabal diezaioke. Gure kaleetan gaua ezinbestean pasatzen dutenpertsonek gu parte garen bezalaxe dira gizarte honen zati. Horri erantzuteko, Abegi etxea eta lehen Negukoa(gaur egun Gauekoa deritzona bere ateak urte osora zabaltzean) eta beste aterpe lana egin dezaketen eraikinpublikoak bultzatu beharko dira. Ate Irekiko Zerbitzua egoera metereologiko latzetan irekitzen den zerbitzua bere

23

horretan mantendu behar da, eta gauz aparte, egunez leku egokiz hornitu behar da hiria (eguneko zentroa),non zerbitzu-prestazioen artean, bitartekotza eta hezkuntza sikosozialean esku hartze aukera izango lukeen espazioakeskainiz hiritarrei, jarraipena izanik gau zerbitzuak eta onuragarria izan dadin pertsona guztion asetze maila.

Baina bai eguneko bai gaueko zerbitzuez aparte, paraleloki plan egoki baten laguntza funtsezkoa da, gizarte-ratzea aktiboa izan dadin, gizarte eragileen jakintzaz baliatzen den plana eta Legebiltzarrean jorratu beharrekoa,gero udal ezberdinetan, eta horien artean Donostian bertan, nabari dadin ez dela soilik aterpe bat eskaintzeneta kale gorrian bizi, gaua igarotzen dutenek ikus dezaten atzetik babes bat dutela instituzioen alderditik. Ezbaita berria holako apustuak, Europako beste lurralde batzuek gai honetan apustu egiten baitute eta beraz ezgabiltza inolaz ere gizarteratze politiketan berrikuntzen bila; beste batzuen esperientzietan gure etorkizuna oi-narritzea zentsuzkoa deritzogu; batipat gizartearentzat onuragarriak diren aspektuetan oinarritzen bagara.

5. ETXEZ ETXEKO LAGUNTZA

Aspektu hau ez dago aurreko puntuetariko batetik urruti (hiri lagunkoia). Gizartean Adinduen portzentai han-diagoak, etxez etxeko laguntza indartsu batekin behar du eskutik joan. Arrazoia etxez etxeko laguntza jasotzendutenen ehuneko handi bat adindua denaren gainean deskantsatzen du, eta hauen artean emakumezkoa danagusitzen dena diferentzi handiarekin. Etxez etxeko laguntzaren izaera ez da arrotz sistema patriarkatuak gai-nendu duen erabikietatik. Gizarte ekintzan diharduen profesionala, zerbitzu horren hartzailea, zerbitzua eskain -tzen duen langilea, hein handi batean emakumezkoa da, sistema patriarkatu baten emaitz nabaria denazaintzaren rola emakumearengan zentratu baitu aspalditik. Hori ahutsi eta duintasuna bultzatu behar da irmoki,soldata duinaren eta parekotasunaren arloan, kontziliazioaren esparruan, eta abar luze batean. Etxez etxeko la-guntzan esan genezake askosaz errezago antzeman daitekeela errealitate hau.

Zerbitzua ematen dutenak eta jasotzen dutenak gehiengo nabarmenaz emakumez osatua dago; soldata etalan baldintza kaskarrak direla onartzetik, 2030ko Donostia batek alderdi hau kontutan hartu beharko luke, zer-bitzua publikoa den heinean (eta baldintza guztiak gaindituz hala jarrai dadin, zerbitzuaren kostua erabiltzaile-entzako igo ez dadin eta beste sektore batzuetara jo ez dezaten, prezio publiko bat ezarriz, aurrekontu nahikozhornituz,..), zerbitzu honen pribatizazioak ekar ditzakeen ondorioak inoiz ahaztu gabe; kontratu ezak, lan baldintzakaskarragoak oraindino, soldata are murritzagoak, eta abar. Beraz, etxez etxeko laguntza izaera publikoa duenhiria bultzatu eta gizarte baten progesioa eta eboluzioa adindua edota dependentzia maila handiagoak izaterakoorduan behar ditugun laguntzak jasotzeko aukera izatea da, ez besterik.

6. ZERBITZU SOZIAL ETA PRESTAZIO EKONOMIKOAK

Donostia donostiarrek osatzen dute, jatorri, kutura, adin ezberdinetako pertsonez osatua, Donostiar batenkontzeptua hori baita: denbora tarte txiki, ertain edo luzera gure kale eta guneetan dagoen orok osatua. BatzutanErakunde ezberdinek ematen dituzten diru laguntzen irizpideek azterketa bat behar dute, eta beste batzutandiru gehioz hornitzea. Gehiegizko izan daitekeen erroldaren ezarpenak jatorrien arteko irizpidea ezartzen du,etorkinekiko dagoen aurreiritzia mantentzen du. Zerbitzu sozial eta prestazio ekonomikoak gai emateko udalerribat nahi dugu, eskaera mailari aurre egiteko den udalerri bat, eta horretarako aurrekontuetan lehentasuna izanbehar du gizarte politikak. Zerbitzuguneetara iristeko oztopo arazoak dituztenek Zerbitzu Sozialek bere sareanbarnean horien arreta eta zerbitzu “desplazatua” bermatuko du, gaur egun ematen den antzera.

24

7. ETXEBIZITZA

Sarreran aipa den modura, eta Garapen sozioekonomikoaren atalean ere, parekotasun handia dago gizarteekintzaren akzio esparruan eta etxebizitza-enplegu politiken artean. Pertsona orori etxebizitza duin bat bermatzealdera jo behar du administrazioak ezbairik gabe. Orain artean jorratu da etxebizitza publikoaren nolabaitekoapustua, baina bermatze behar horrek etxebizitza hutsen egoerari aurre egitea exijitzen du, erabaki garbiakhartzear daudelarik oraindik. Etxebizitzen makroproiektuak eman baino lehenago etxebizitza hutsen egoerariberrartu behar zaio, bizigarritasun mailean irtenbiderik ez duten etxebizitzak areagotu ez daitezen.

ETXEBIZITZA ESKUBIDEA

Etxebizitza duin batean bizitzeko dugun eskubidea administrazioak bermatu beharrekoa da. Etxebizitzak ga-raiko beharrei egokitu beharko lirateke; eta, adina, egoera familiarra eta diru-sarrera bezalako aldagaien ara-berakoa izan.

Etxebizitza eskubidea bermatu ahal izateko, merkatu prezioen jaitsiera eman beharko litzateke, eta hori ger-tatzeko, etxebizitza eskaintza handitu beharko litzateke; horretarako dauden etxebizitzak merkaturatzea da biderikzuzenena.

Kontu honetan azpimarragarria da gizartean barneratuta dagoen jabetza pribatuaren sentipena.

Etxebizitza propietatean bakarrik ulertzen da eta honek ondorio kaltegarriak ekarri dizkigu, banketxeen esa-netara makurtu baikara, etxekaleratzeak gauzatzeko gai zirela sinistu gabe.

Alokairua da zalantzarik gabe irtenbide egokiena,alokairuak unean uneko beharren araberako etxeak alokatzeaahalbidetuko baitu; beti ere alokairuak eskuragarriak izatea bermatuz gero.

ETXEBIZITZA HUTSAK

Aspalditik mintzagai dugun gaia da hau; baina inoiz errotik atera ez dena. Behin betiko irtenbidea emateko,lehenik Donostian egungo etxe hutsen inguruko azterketa sakon bat egin beharko litzateke.

Hiritarrari ulertarazi egin behar zaio, eraikita dagoena aprobetxatu behar dela, eta eraikin berriak sortzeakazkeneko aukera behar duela izan. Izan ere, bizi garen herrian lur eskasia handia dago, eta urbanizatzea ingu-rumenarentzat kostu handia izateaz gain, ekonomikoki ere bada: ur egokitzapenak, elektrizitate hornidura, erre-pideak, etab.

Azterketa horren abiapuntua “etxe hutsa” ren definizioa bilatzea eta adostea izan beharko luke. Ezberdinabaita, inoiz erabiltzen ez den etxea eta usteltzeko arriskua duena edo bigarren etxea izanda asteburutan edourtaroren batean soilik erabiltzen dena.

Behin definizioak zehaztuta, etxe huts edo erdi-hutsen kopurua zehaztu beharko litzateke, zentsu bat burutuz.Lan hori burutzeko irizpideak ere finkatu beharko lirateke: uraren edo elektrizitatearen kontsumoa aztertu, bi-zilagunen informazioa eskuratu, etab.

2009an egindako Etxebizitzaren Estadistika Ikerketaren arabera Donostian etxe hutsen kopurua 11.000 bainogehiagokoa zen. Hala ere, datu hauek esku artean izan arren indarrak etxe hutsak merkaturatzen agortu beha-rrean, beste horrenbeste etxe berri eraikitzen xahutu dira.

Etxe horiek identifikatuta daudenean, arazoari nola aurre egin erabaki beharko litzateke. Irtenbideak kasuarenarabera eman beharko dira; esaterako:

-etxea guztiz hutsik eta hondatua daukanari etxebizitza konpondu eta merkaturatzeko ahaleginak egin be-harko lituzke administrazioak.

25

-etxea denbora portzentaje handi batean hutsik dagoenean, hilabete horietan alokatuta behar luke.-etxea denbora luzez salgai egonik saltzen ez den bitartean erabileraren bat izan beharko luke.-herentzia kontuak medio hutsik dauden etxebizitzak ere merkaturatu egin beharko lirateke, familia artekoarazoak konpondu arte behintzat.-inmobiliaria eta bankuen jabetzako etxebizitza hutsak ere merkaturatu beharra dago.-elizaren jabetzakoak diren etxe hutsek ere merkaturagarriak izan beharko lukete.-inbertsio gisa erosi eta hutsik dauden etxeen gaineko politikak zorrotzak izan behar dira.

Merkaturatzeko ahalegin horiek jabeak egin beharko lituzke lehenik, baina egingo ez balitu administrazioakhartu beharko luke parte, “alokabide” edo “etxegintza” ren bidez adibidez.

Saiakera guztiak egin ondoren etxebizitza merkaturatzeko aukerarik ez balu emango jabeak, eta azkenekoerrekurtso bezala, beste hainbat herrialdeetan gertatzen ohi den bezala, desjabetzea egin beharko litzateke, etaadministrazioak hartuko luke etxebizitza horren inguruko kudeaketa.

BABES OFIZIALEKO ETXEAK

Azken urteetako etxebizitza politikaren ildo nagusia Babes Ofizialeko Etxeak eraikitzea izan da. Merkatuko pre-zioak jaisteko neurriak eratu ordez, BOEz osatutako eskaintza paralelo bat sortu da non gutxi batzuk bakarrikizan duten salneurri arrunteko etxebizitza batean bizitzeko aukera.

Donostiarrok etxebizitza arrunt batean bizitzeko eskubidea daukagu, eta horretarako merkatuko prezioak jaitsibehar ditugu. Babes Ofizialeko Etxeek benetako arazo ekonomikoak, edo ezohiko egoeraren bat bizi dutenentzatzuzenduta behar lukete.

Zentzu horretan, salgai dauden babes ofizialeko etxeek ez dute zentzurik, guztiak alokatzeko prestatuak izanbeharko lirateke. Etxebizitza horiek, adinaren araberako beharrei lotuta joan beharko lirateke, eta hainbat kasutanetxebizitza partekatuak izan beharko lirateke..

Babes ofizialeko alokairuen prezioa errentaren araberakoa izan beharko litzateke, eta komunitateko gastuakfinkoak izan beharko lirateke, udalak kudeatutakoak, ahalik eta merkeenak izateko helburuarekin.

ALOKABIDE, ETXEGINTZA, PARVISA

Udalaren entitate horien helburua ahalik eta etxebizitza gehien prezio egokian, eta egoera onean merkatu-ratzea izan behar du.

Jabe pribatuak beren propietatea administrazioaren esku uzten duenean, erakunde horiek hainbat lan burutubeharko dituzte zenbait eraikinetan, iritsgarritasun, osasungarritasun, bizigarritasun eta funtzionaltasun bal-dintzak bete ahal izateko.

Horretaz gain, etxebizitza egokitua dagoenean, bere egoera klasifikatu beharko da, eta merkaturatu.

Etxebizitza eskaera egiterakoan klasifikazio bati jarraitzea litzateke egokiena; puntuazio zehatzago bati jarraituzeta zozketarik gabe. Lehentasuna behar gehien duenak izango luke eta zerrenda edozein momentuan egune-ratzeko aukera izan beharko litzateke. Puntuazioa nola egin zehaztu beharko litzateke, esaterako: urritasun fi-sikoren bat izatea, diru-sarrerak, seme-alabak, menpeko pertsonaren bat izatea bere kargu, etab.

BIRGAITZEA ETA BERRONERATZEA

Donostian daukagun eraikin parkea egoera onean mantentzea guztion egin beharra da. Eraikin berriak eginordez, gure ahalegina jada baditugunak egokitzea izan behar da. Dauden eraikin gehienak azken urteetan sortudiren araudi berriak baino lehenagokoak dira; eta beraz, hainbat arlotan motz geratzen direnak.

Hiriko eraikinetako baldintzak hobetu behar ditugu, bai, bertakoentzat, nola, oro har, hiritar guztiontzat. Ho-rretarako administrazioak bideak eta laguntzak eskaini behar dizkie, bai, eraikinak birgaitu behar dituztenei, nola

26

banaka beren etxebizitza berritu nahi duenari; baldin eta, berrikuntza horiekin, energia-kontsumoaren aurrezte batematen bada, iritsgarritasun baldintzak hobetzen badira, CO2 isurketak edo ur kontsumoa murritzen bada, etab.

Eraikinez haratago, dagoeneko okupatuta dauden lurzoruak eta erabilera jakinik gabeko guneak ere berritu etabirsortu egin beharko lirateke, erabilera berriekin hornitzeko. Honekin lotuz, lur urbanizagarri eta urbanizaezinenkalifikazioa aldatzeko kriterioak zorrotzak izan behar dira, ildo nagusia lurzoru berririk ez okupatzea izanik.

ESPEKULAZIO GEHIAGORIK EZ

Orain arteko etxebizitza salerosketa negozio borobila izan da askorentzat, jende andanak atera baitu etekina:administrazioek, banketxeek, notarioek, higiezinen agentziek, … partikularrak ahaztu gabe. Izan ere, etxebizitzaerosteko aukera ematen baitzizun bankuak, nahiz eta dirurik ez izan; eta handik gutxira milioi batzuk garestiagosaltzeko aukera zegoen. Asko operazio horiekin aberastu diren arren, krisiak harrapatuta pobretu diren batzukere badaude. Etxebizitzak akzioak bezala erabiltzeak prezioen igoera larria ekarri zuen.

Negozio horrekin aberastu direnak asko izan dira, eta gehiago irabazteko ahaleginetan iruzur ugari egin dira.Salmenta horietan BEZik gabe ordaintzen ziren kopuruak handiak izan dira, eta negozioan parte hartzen zutenguztien oniritzia izateaz gain, normaltasun osoz burutzen ziren.

Orain arte erabili diren ohitura batzuekin amaitu beharra dago; eta, etxebizitza, lana bezala, eskubide bat denmomentutik, administrazioak kontrol zorrotzagoa izan behako luke kudeaketa guztietan.

Higiezinen agentzien papera ere eztabaidarako mahai gainean jarri beharko litzateke, ETTen antzera jokatzenbaitute horiek, oinarrizko eskubidea denari prezio garestiegia jarriz.

27

Udala herritarrengandik hurbilen dagoen instituzioa den neurrian, berebiziko garrantzia du herritarrak en -tzungo dituen erakundea izatea, herritarren parte-hartze aktiboa bermatuko duena, Donostiako herri zein au-zoetako izaera eta jardunbide propioari bide emango diona, eta Donostia lurraldearekin eta inguruko bestehiriekin harremanean antolatuko dena.

Neurri horretan, Udal Administrazioak bere baitan dituen egitura desberdinak (patronatu, mankomunitate, en-presa publiko, etab) herritarrentzat ahalik eta modu deszentralizatuenean antolatu beharra proposatzen dugu,gardentasuna irizpide nagusi izaki, eta donostiarren diruarekin esparru instituzionalean burutzen den kudeaketaahalik eta gardentasun handienarekin burutuz.

Arrazoizko kudeaketa, gertukoa eta parte-hartzean oinarritua egitearen alde egiten dugu Donostiako EuskalHerria Bildun; aintzat hartu behar direlarik horretarako tokiko jardunak eragiten dien sektore eta arlo guztiak.

Eta Donostia, berau osatzen duten auzo eta herrien behar eta aldarriekin bat eginez ez ezik, Donostialdekoudal herriekin batera elkarlanean egituratu nahi dugunez, Gipuzkoari begira bai, baina Nafarroari eta Iparraldearibegira ere jarriko gara.

GURE EREDUA

1. DONOSTIA ETA LURRALDEA

Donostia eskualdeko herriekin ez ezik, Gipuzkoarekin, Nafarroarekin zein iparraldeko lurraldeekin batera, aritubehar du hirigintza osatzen. Euskal hiria berau osatzen duten hiri eta lurraldeen artean antolatu behar dugu,eta horrela ulertzen dugu 2030erako Donostia ere.

Donostialdeari eragiten dion LZP/PTPa, tramitean bada ere, lehen aurrerabidea 1995ean idatzi zen eta 2003anbigarrena. Azken hartan, lehenaren bide beretik, hazkunde tasa erraldoiei eta porlanari lotutako azpiegitura han-diei erantzuten zion; bioaniztasunari, lehen eta bigarren sektoreen garapen endogenoari eta herritarren beharreiordea, ez zitzaien erantzuten.

Horregatik diogu, lehenik eta behin, lurralde antolaketa (DOT) eredu berri baten aldeko apustua egiten dugula,garapen endogenoa ahalbidetzeko ahalik eta deszentralizatuena izango dena. Bide horretan, Donostia 2030ekoerrealitatea, eskualdea eta euskal hiria ardatz hartuko duen antolaketa proposatzen dugu, kudeaketa eraginko-rragoa ahalbidetuz eta administrazio desberdinen eskumenak gainjartzea saihestuz.

28

GOBERNANTZARENEGITURAKETA

Garraio azpiegiturei dagokionez, eredu eta estrategia berria proposatzen dugu. Eredu horrek garraio publiko,sozial eta funtzionala indartuko ditu, ingurumenari ahalik eta kalterik txikiena eraginez. Azpiegitura erraldoiakalde batera utzita, pertsonengan pentsatuz garatuko den ereduaz ari gara, jendarte-premiei erantzungo diena;eta ez zenbait enpresen interesei. Halaber, energia eredu berria proposatzen dugu, eredu natural, efikaz eta ja-sangarriak lehenetsiko dituena, osasunari zein ingurumenari ahalik eta kalte gutxien sortuz. Zentzu horretan,energia berriztagarrien garapena eta horien erabilera areagotzearen aldeko apustua egiten dugu.

Donostia eta Donostialdea ekologikoa eraiki bidean, ingurumen-jarduneko eremu guztiak erregulatzeko araumultzoa sortzea proposatzen dugu. Bide berean, eta hondakinen kudeaketa ereduari dagokionez, “zero zabor”kontzeptura ahalik eta gehien gerturatuko gaituzten ereduak martxan jartzea proposatzen dugu; horrela, ahaliketa hondakin gutxien sortzea, hondakinak birziklatzea, eta hondakinak ez direnak berrerabiltzea ahalbidetzenduten ereduen aldeko apustua egiten dugu.

2030eko Donostia, inguruko udalen arteko senidetzeei nazio mailako dimentsio politikoa eman eta nazio erai-kuntzan txertatuz kokatzen dugu, euskal hiria deitzen duguna. Horretarako, besteren artean Donostialdeko he-rrien eskema eredua sintetizatu eta beste herrietara proposamenak zabal daitezen proposatzen dugu, naziodimentsioa emanez eta sare filosofia landuz: hiru eremu politiko administratiboetako herriei lotu zaizkien mugakgainditu, tipologia demografikoa eta geografikoa, dimentsio herrikoia emanez, eta hiri izaera harreman-ildohoni eutsita landuz.

Hau guztia kontuan hartuta, harreman instituzionalak mugaz gaindi eta lurraldeaz gaindi burutu beharra le-henesten dugu, eta horretarako erreminta ezin hobea dugu Udalbiltza bera.

2. PARTE HARTZE AKTIBOA

2030eko Donostia, herritar burujabe eta ahaldunduz osatutakoa nahi dugu eduki, eta horretarako, informazioa,formazioa eta aktibazioa ezin bestekoak dira.

Herritarren parte hartze aktiboa bultzatzeko helburuarekin, udalak egituratuak dituen parte hartze guneei lo-tutako araudiak, errealitate berriei erantzungo dien moduan antolatu behar dira, parte hartze gune hauek in-formazio-deskargurako gune soil izatetik, eztabaida eta erabaki adostutakoak lortzeko gune izatera irits daitezen.

Era berean, parte hartzeko espazioak eskaini beharko dizkiegu antolatuta dauden herritarrei zein antolatutaegon ez arren parte hartzeko gogoz dauden herritarrei, bai eta egoera baztertuenean egon daitezkeen kolektiboeiere. Horretarako, udal espazioen itxaron zerrenda jaisten jarraituko da, eta udalaren espazioak erabili ahal izatekoerabilera-hitzarmenetan aurrera egingo da.

Udal Batzan herritarrek proposamenak aurkeztu eta hitza hartzeko aukera zabaldu asmoz, araudia egokitubehar da. Era berean, araudi, proiektu edo gai sektorialak lantzeko osatzen diren udal batzordeetan, gaiarekin lo-tuta dauden taldeei parte hartzeko aukerak eskaini asmoz, hauei lotutako araubideak egokitzea proposatzen dugu.

Baina udalak eskaintzen dituen guneez gainera, herritarrak burujabe izan daitezen, herritar aktiboak izan dai-tezen, behar adinako informazio, aukera eta baliabide artikulatuko behar dira. Udala dagoen eskuetan izanagatikere, herritarren behar, proposamen eta erabakiak hauteskunde prozesuetatik haratago aktibatuak izateko, bi-tartekoak eraiki behar ditugu eta herritarrak aktibatuak behar ditugu izan.

Erreferendumei zein herri kontsultei lotutako araudiak martxan jartzeko bitartekoak abian jarri behar dira, etaherritarrak, zuzenean eragiten dizkien gaien inguruko galdeketak abiatzeko baliabideak eskura izan behar dituzte.

Herritarren auto-antolaketa sustatzeko helburuarekin, udala eta herritar kolektiboen arteko lan hitzarmenakgauzatzera jo behar dugu, besteren artean.

29

3. DESZENTRALIZAZIOA

2030eko Donostia deszentralizatua izan nahi dugu, herritar ahaldunduz osatutakoa. Horretarako, administra-zioaren eta herritarren arteko komunikazioa eta elkarlana indartzeko mekanismoak aktibatu behar dira, herri-tarrak udalaren parte izan daitezen besteak beste.

Udala herritarrengandik gertuen dagoen instituzioa bada, eta neurri horretan zuzenekoa eta kalitatezkoa denzerbitzua eskaini behar bazaio, herritarrak ere udala eta udal herria antolatzeko garaian eragile aktibo izanbehar dira. Horretarako, kontuan hartu beharko dira Donostia osatzen duten auzo zein herriak, autoantolake-tarako bitartekoak aktibatuz.

Horretarako, auzo mailako lanketa egiten jarraituko da, eta distrito mailako antolaketa hedatzen joango da Do-nostian zehar, distrito horiek sortzeak ekarriko dituen eraginak, bere baitan hartuko dituen zonaldeak, eta akti-batuko diren baliabideak udala eta herritarren artean adostuz.

Aurrekontuen proiektua aurkeztu aurretik, auzo bakoitzaren beharrak eta lehentasunak zeintzuk diren aztertukoda, bertako herritarrekin batera. Ondoren, auzo guztietako ordezkariekin batera, proiektu nagusiak lehenetsikodira, Donostia solidarioaren bidetik.

4. UDAL GARDENA

Gardentasunaren alorrean, Donostiako Euskal Herria Bilduk kontratazio eta zeharkako kudeaketa ereduak ez-baian jarri nahi ditu, kontratazio publikoa lehenetsiz, udalaren izaera publikoa azpimarratuz, eta langileen lan-baldintzak zein herritarrei eskainitako zerbitzuen kalitate duina helburu izanik. Horretarako, hizkuntza zeinklausula sozialak aplikatzen jarraitzeko hautua egiten dugu, ikuspegi sozialetik zein ingurumen eta genero ar-lokotik administrazioaren kudeaketa justuago bat bilatuz.

Udalean daudenEHBildukoordezkari politikoak, beraien agenda eta bulegoak herritarren zerbitzura jarriko dituztebeti. Horretarako, tramite argibideak, eztabaida guneak, kontrasterako bilerak, ekarpenen antolaketarako es-pazioak indartuko ditugu, udalean, auzoetan eta elkarteetan. Ordezkari politikoen langune fisikoa Donostia osoaizango dugu beraz.

Euskal Herria Bilduko ordezkariok, donostiar guztiei begira egin behar dugu lan. Neurri horretan, interes etajoera pertsonalak alboratu egingo ditugu, interes kolektiboen alde arituz eta guztion artean adostutakoa kude-atuz.

Abian jarri ditugun politiketan, udalean aritzen diren langileek konplize izan behar dute, eta, hori bideragarriaizan dadin, nahitaezkoa da langile horiek dituzten lan egiteko sistemak sakon aztertzea. Elementu horiek ezindira alboratu egun, herritarrentzako zerbitzuen eskaintza hobetu nahi badugu, eta kontuan hartuz gero gurejardunaren oinarria herritarrak direla.

Herritarrekin batera kudeatu nahi badugu, gardentasuna izan behar dugu gako nagusitzat. Kontratazio politikakhorri lotuta antolatzen jarraituko dugu, enplegu publikoaren aldeko hautua eginez eta berdintasun printzipioeiestu jarraiki. Horrela, aldi baterako kontratazioetan eta ordezkapenetan gardentasuna nagusi izango dugu, etahorretarako, langileen ordezkariekin hitzartutako irizpideek zehaztutako lan-poltsa publikoak sortzeko konpro-misoa hartzen dugu.

30

Herri partaidetzaz hitz egiten dugunean herritarren partaidetza politikoaz hitz egiten ari gara. Beraz partaidetzaez dugu zenbakiekin lotu behar, futbito txapelketa herrikoi batean partaidetza handia egon daiteke, jolastekopartaide asko, baina txosten honetan, eta batez ere herri partaidetzaz hitz egiten dugunean ez gabiltza partai-detza mota horretaz. Partaidetzaz ari garenean, politika herriarekin egiteaz ari gara, gai publikoetan herritarrekizan behar dugun paperaz, boterearen demokratizazioaz, herritarren ahalduntzeaz, erabakiak non eta nola har -tzen diren aztertzeaz, demokrazian, herriaren boterean sakontzeaz. Eta hau, kuantitatiboki, zenbakien bidezneurtzea baino, kualitatiboki, prozesuek eta erabaki politikoek duten kalitate demokratikoaren bidez neurtu be-harko genuke.

Gaur egun gure herrian, gai publikoen kudeaketa, politikaren jarduera, administrazioari lotzen zaio. Adminis-trazioari, eta administrazioa gidatzeko lau urtean behin hauteskundeen bidez aukeratzen ditugun ordezkari po-litikoei. Baina ez da beti horrela izan, eta ez dago sistema politiko bakarra munduan. Beraz, politika, alegia,publikoa denaren kudeaketa, botereaeta erabakiak hartzeko gaitasuna, herriarekin partekatzen duen sistemapolitiko justuago batera iristeko balio behar digu partaidetza politikoak. Parte hartzea, egiteko modu bezala uler-tuta, baina baita ere helburu politiko bezala.

Gaur egungo sistema politikoak politika beraren jarduerarako alderdi politikoak eta instituzioak bakarrik legi-timatzen dituen arren, hauez gaiz, herri mugimenduak, herritarrak, herrigintzak politika egiten duten subjektuakdirela ikusarazi behar dugu, baita ahaldundu ere. Politikaren subjektuak gara herritarrak, kolektiboak, herri mu-gimenduak, baita alderdi politiko eta instituzioak ere; guztiak. Eta guztiak esatean, guk ere ezingo ditugu ahaztuinstituzioak eta alderdi politikoak politika egiteko tresna bezala.

Sistema politikoaren aldaketa bilatzen du, beraz, herri partaidetzak. Aldaketa politikoa, herriarekin egitea dapartaidetza politikoa. Elkarrekin eta hartu-emanean aztertzetik, lantzetik, sortzetik hasten den prozesua daherri-partaidetza. Lan kolektiboa funtsezkoa bilakatzen da, aniztasunetik, irtenbide kolektiboak asmatzeko etalortzeko.

Euskal Herri libre batean, munduko estatu bat gehiago izatea da gure proiektua. Baina ez edozein estatujakina. Gure herri eredua definitzen ari garen honetan, sistema politikoa ere definitzen eta eraiki behar dugu.

Herri partaidetzaren bidez kultura politiko oso bat aldatzeko ari gara lanean.Garatzen ari garen eredu berriak,instituzioen jokabideari baita herritarron ohiturei eragiten digu. Finean, afera kolektiboekiko dugun jokabidea al-datzeaz ari baikara. Alegia, herria ulertzeko dugun modua garatzeaz. Erdietsi nahi dugun Euskal Herrian politikanola egin nahi dugun, horixe da gakoa.

Parte hartze politiko hauen guztien azken helburua herritarrak ahaldundu edo politikoki gaitzea da. Adminis-trazioaren jarduna herri borondatera gerturatzea, hau da, instituzioak demokratizatzea edo herrikoitzea. Herri-

31

HERRI PARTAIDETZA

tarron ahalmenak handitzea. Eta horrek erabateko balio estrategikoa du guretzat. Herritarrak botere mailakeskuratzea, gure eredu politikoaren bidean urratsa ematea baita. Herritarren interesak defendatzen dituenproiektua delako gurea. Beraz, herri partaidetza, helburu ez ezik, tresna eraginkorra ere bada.

Herri mugimendu, herrigintza eta bereziki auzo mugimendu eta auzo borroketatik aspaldian garatzen ari den“egiteko modu” parte hartzaileak erakusten digu intuizioz bada ere landu izan dugula herri partaidetzaren lanildo politikoa. Hauek izan dira orain arteko ildo nagusiak:

• Instituzioen gardentasuna eta informazioa herritarrengana iristeko lan egitea. • Herri-mugimenduak eta gizarte-sareak indartzea.• Herri-partaidetzarako prozesu eta uneak sortzea.• Herri-partaidetza eraldatzailea iraunkor egitea.• Udaleko bizigune naturalak (auzo eta herriak), auzogintza eta partaidetzarako espazio gisa indartzea.• Kultura politikoa eraldatzea; boterea, erabakiak hartzeko modua, gai politikoak herrikoitzea.

Azken urteetan Herri Partaidetza garatzeko teorizatu ditugun hiru demokraziaren dimentsioak hauexek dira.Helburua, hiru dimentsioetan sakontzea da.

1. Demokrazia ordezkatzailea errebisatu eta hobetzea. 2. Demokrazia Dialogikoaren bidez, eztabaida politikoa herrira eramatea. 3. Demokrazia Zuzenaren bidez, erabaki politikoak herritarrengana zuzenean eta sufragio unibertsalarenbidez egin ahal izateko bideak irekitzea.

Aukerak

- Partaidetzaren inguruko kultura politikoa aldatzen ari da hainbat eremutan.- Kultura politikoren aldaketa hau, herri edo auzo mailako eragileetan ez ezik, administrazio barruko sailetanere antzematen da.- Auzo Elkarteak, erabateko autonomiaz, elkarrengana hurbiltzen ari dira.- Politika klasikoaren aurkako iritzi kolektiboa areagotzen ari da instituzioen krisia dela eta. Ez da “politikokizuzena” herri partaidetzaren aurka azaltzea.- Ohiko Auzo Elkarteen dinamikez harago, sortzen ari diren auzo borroka eta aldarrikapen berriak. - Herri partaidetzaren araua aldatzeko aukerak daude.

Mehatxuak

- Prozesuen gehiegizko instituzionalizatzea.- Instituzioa eta herri-auzoen denboren arteko desfasea.- Partaidetzaren aldaketarako behar bezalako kultura politiko garaturik ez izatea donostiarren artean. Baitagure kidegoaren artean ere.- Oposizioren estrategia: gure ereduaren etengabeko gutxiestea eta manipulazioa.

Indarguneak

- Auzo borrokek gero eta dinamika handiagoa izatea.- Auzo-etxeen aldeko dinamika.- Auzo elkarteen ahalduntzerako eta erreferentziarako prozesuak. Auzogune berrietan Auzo Elkarteen sortzekasik bapatekoa.- Herri partaidetzaren aldeko mezua gero eta sektore politiko handiagoetan barneraturik egotea.

Ahulguneak

- Partaidetzaren inguruko mezu interesatuek sortzen duten interferentzia. Partaidetza hainbeste goraipatuz,balioa kentzea.- Partaidetza instituzionalerako kultura politiko ahula.- Auzo Elkarteen egoera.

32

- Hiria haztearekin batera, auzo berriak sortu dira eta gu oraindik ez gara haietara egokitu. Donostiarrakere auzo hauetan egokitze fasean direla esan daiteke.- Oraindik 14 auzo eta 3 herriz hitz egiten dugu, baina Lorea, Morlans, Ibaeta… bezalako gune naturalakexistitzen dira. Gabezia dago auzo berrien antolaketa administratibo-politikoari dagokionean.- Gabezia: zenbait auzoen izaeran, ez dago auzo bizitzarik: lo egiteko auzoak.- Hiri ikuspegiaren gabezia.- Alderdiak muga dira EHBildun parte hartzeko.- Informazio falta auzolana burutzeko: baimenak, materialak…Gainera Auzolana eta MantenimenduUrbano-aren arteko dikotomia gainditu beharra.

GURE EREDUA

Hasieran esan dugu, garatu nahi ditugun eta garatzen ari garen partaidetza politika hauen azken helburuaherritarrak ahaldundu edo gaitzea dela. Alegia, afera kolektiboekiko dugun jarrera aldatzeaz ari gara, eta horre-tarako beharrezkoa da administrazioaren papera herri borondatera gerturatzea. Baina ez gerturatzea soilik. Ad-ministrazioaren lana zabaldu eta ireki egin beharra dago. Edo bestela esanda, orain artean administrazioarenfuntzio edo egiteko zirela uste genituen horiek, herritarren esku jartzen hasi behar dugu. Beharrezko espazioakzabaldu eta irekiz. Beharrezko eskumen edo konpetentziak herritarren esku utziaz.

Herri boterea antolatzeaz ari gara. Herritarren Donostia erdietsi nahi baitugu. Bide hau lantzen jarraitzeko,ondorengo ardatz nagusi edo lan ildoak jartzen dira mahai gainean:

1. LURRALDE PARTAIDETZA ETA AUZOGINTZA.

Hiria, Donostia, osorik ezin dugu aldatu aurrez komunitate txikiak aldatzen ez baditugu. Donostia osatzenduten herri eta auzoak, alegia. Hauek dira hiriko bizigune natural eta komunitate politiko naturalak. Komunitateanegiten den lanak ez du oraino behar bezalako errekonozimentu politikorik, nahiz eta norantza horretan laneandihardugun, eta hori indartu behar dugu.

Ezarri digutenaren aurrean, Donostiaren bestelako nortasuna aldarrikatzen dugu. Nortasun berritua. Auzoeta herriak izango dituena oinarri, “donostiarzentrismotik” harago. Auzo eta herriak sakonago ezagutzearen be-harra daukagu, eta baita hauek saretzekoa ere.

Auzo eta Herriak erreferentzia politiko nagusi izan daitezen, interlokutore indartsuen beharra daukagu. Lu-rraldeko interlokutoreak izango direnak, alegia. Auzo elkarte eta auzo antolakundeek horretarako balio beharduten tresna izan behar dira.

Auzolana, aipaturiko komunitateak eta erdietsi nahi dugun Donostia indartzeko borroka-molde gisa indartubehar dugu. Baina ez soilik borroka-molde gisa, baizik eta praktika politiko komunitario nagusi bezala.

Auzolanarekin batera, auzo eta herrietan garatu daitezkeen proiektu eta dinamika autogestionatuen alde egitendugu. Autogestioa, herritar eta komunitateen ahalduntzea dela iristen diogulako. Praktika hau ere gure Donostiaereduaren parte zuzen.

2. HERRI PARTAIDEZA ZUZENA.

Herri partaidetza zuzenaz ari garenean, sufragio unibertsalaren bidez,” pertsona bat bozka bat” izateaz arigara. Dena ezin da Demokrazia Zuzenaren bitartez erabaki, ezin garelako egunero bozkatzera joaten egon. Horre-tarako dauden ordezkari politikoak, edo prozesu parte hartzailea eta dialogikoak, (hausnarketa kolektiborako). BainaDemokrazia Zuzenaren tresna, zuzenean herritarrak auzi politikoengatik galdetuak izatea, guzti guztiak, ezinbestekoariketa demokratikoa dela uste dugu. Beraz, galdeketa hauek errealak izan daitezen lan egin behar dugu.

33

Mekanismo horiek sortu eta ahalbidetze aldera ari gara lanean Partaidetza Arautegia aldatu eta DemokraziaZuzena ere arautegian sartzeko.

Auzogintza eta herrigintzarentzat tresna eraginkor bat izan daiteke, galdeketak eta demokrazia zuzenarenariketak ez dituelako soilik instituzioak antolatu behar. Herrigintzak ere deitu beharko lituzkeen ariketa demo-kratikoak dira, honela, tresna, komunitatearen esku geratzen direlako.

Herri partaidetza zuzena ahalbideratuko duen araudiak herritarren eta herri nahiz antolakundeen ahalduntzepolitikoa ekarri dezake praktika egoki baten bitartez. Baina ez hori bakarrik. Instituzioa eta gaur egungo instituzioeredua eraldatzen baititu.

Partaidetza Zuzena udalerriko politika publikoak erabakitzeko mekanismo bezala egonkortu eta gizarteratubeharra dago.

Beti ere Komunitateetatik abiatuta, partaidetza zuzena ahalbideratuko duen kultura herritar politiko berrituagaratu beharra dugu.

3. BARNE PARTAIDETZA

Gauzak horrela, ezinezkoa zaigu herri partaidetzaren inguruko jarduera egoki eta eraginkor bat garatzea, gurelan egiteko modu eta espazioak kidego eta herritarren partaidetzari behar bezala irekiak eta egokituak ez badi-tugu.

34

HEZKUNTZA: Herrien eta pertsona askeen eraikuntza bideratzeko, garapena bermatzeko eta biziraupenaziurtatzeko ezinbesteko bitartekoa. Eginkizuna, errealitatea ulertu eta eraldatzeko tresnak eskaintzea. Hezkuntzaformala (ikastetxea) eta ez-formalaren (aisialdia, familia...) bitartez.

Eraikitzen ari garen hezkuntza ereduak, behar dugun jendarte eta herri ereduari erantzun behar dio. Honelahezkuntzaren bidez indartu beharreko baloreak eraldaketa soziala dute helburu:

• Pertsonen garapen integrala baloratzeko pedagogia bultzatu. Ebaluazio sistema egungo beharretarakoegokitu beharra. • Hezkuntza integrala eta integratua.• Hezkuntza euskalduna, euskalduntze osoa eta eleaniztasuna helburu dituenak.• Euskal kultura eta kultur aniztasuna aintzat hartuko dituena.• Errealitatea ulertu eta eraldatzeko baliabideak emango dituen sistema askatzailea.• Belaunaldi berriak hezkidetzan eta parekidetasunean heziko dituena.

HEZKUNTZA SISTEMA: Herri eraikuntza, garapena eta biziraupena ziurtatzen dituen eta eraldaketarako tres-nak eskaintzen dituen hezkuntza antolatu eta kudeatzeko tresna. Haren bidez zabaltzen zaizkie belaunaldi berrieikomunitatea gidatzen duten joko arauak, ikuspegi identitarioak, ideologikoak, kulturalak eta sozio-ekonomikoak.

Estatu zapaltzaile eta sistema kapitalistak, hezkuntza pertsona eta herrien asimilaziorako tresna gisa baliatudute urte luzeetan zehar. Horren lekuko dira azken urte hauetako hezkuntza erreformak ere: Bologna, LOMCE...

Hezkuntza sistema propio bat izatea herri eta herritarron ESKUBIDEA da. Euskal Herriaren garapenerakoezinbesteko eskubidea. Gure errealitate linguistiko, kultural eta sozio-ekonomikoen beharrei erantzungo dienHEZKUNTZA SISTEMA PROPIOA ERAIKITZEKO eskubidea, beharra eta erantzukizuna dugu euskal herritarrok.

Nazio askapen prozesurako zein eraldaketa sozialerako tresna bat da hezkuntza. Sustatu nahi dugun hezkuntzasistemak Euskal Herri osorako eta herritar guztientzako behar du izan: Hezkuntza sistema burujabea, nazionalaeta publikoa.

Herri gisa bizi dugun zapalkuntza eta mugak ikus arazteko baliatu behar dugu. Bide beretik, herrigintza zeininstituzioetatik eraikuntza dinamikak garatu behar ditugu euskal estatua egikaritzen joateko.

Hezkuntzaz hitz egiten dugunean ordea, askotan, ez bada beti eskola datorkigu gogora; ikasgela, testuliburuak,irakaslea, fakultatea, azterketak, espedientea, formazioa, notak, tituluak, aulkiak, ordutegia, ikasgaiak.... hezkuntzaformala. Hau da, arautua.

35

HEZKUNTZA

Hezkuntza ordea ez da soilik irakasle bat, lau pareta, hamaika titulu eta milaka azterketetara mugatzen denzerbait. Hezkuntza araututik, akademikotik kanpo bada hezkuntza antolatua, pertsonen trebakuntza edo gara-penerako antolatzen dien jarduerez osatua; hezkuntza ez formala. Hemen kokatzen da hain zuzen ere txostenhonen ardatz izan nahi duen aisialdia.

Aisialdia esanda berriz, aurrez hezkuntzarekin gertatu bezala parkeak datozkigu gogora, jostailuak, begiraleak,denbora librea... Nolabait esateko haur eta gazteak entretenituta, zainduta izateko leku edo zerbitzu bat. Aisialdiaordea ez da haurtzaindegia, hezkuntza proiektu baten baitan kokatzen den denbora tartea da, eduki eta meto-dologia batekin pertsonen garapen, trebakuntza eta heziketara bideratua dagoena.

Aisialdia, aldiz, hezkuntza formaletik kanpoko denbora da, eta hau da hezkuntza ez-formalaren lan esparrua.Aisialdian eragiten du hezkuntza ez-formalak, eduki eta metodologia batzuekin, pertsonen garapen, trebakuntzaeta heziketan eragiteko.

Maiz ez gara benetan ohartzen benetan alor eta eremu honen garrantzian baina zinez, arlo erabat estrate-gikotzat ulertu eta beraz landu behar dugu bestelako jendarte eredu bat lortu nahi dugun mugimenduok.

Izan ere hezkuntza ez-formalaren bitartez:

• Norbanakoaren heziketa (pertsonaren garapena eta baloreen lanketa) eta sozializazio prozesuan lagundueta jorratzeko aukerak eskaintzen dizkigu. Haur, gazte eta helduon denbora “libreak” (hezkuntza formaletikedo soldatapeko lanetik kanpokoak) eskaintzen dizkigun aukera (zein mugak) baliatuz, pertsonaren ikuspe-gian, bizimoduan, balore edo harreman ereduetan eragiteko bitartekoa da. Tailer, jolas, abesti, udaleku edoelkarrekin egote hutsak norbanakoaren heziketan paper garrantzitsua du, eta beraz hau modu kontzienteeta planifikatu batean garatzea garrantzizkoa da. Hezkuntza ez-formala tresna da, gakoa da etorkizunekoherritar kritiko, parte hartzaile, arduratsu, euskaldun, parekide, aske, ameslari, sortzaile eta borrokalariak hezteko.

• Izan ere norbanakook kolektiboak osatzen dugu, jendartea, herria. Eta aldi berean, jendartearen, herriarenaraberako da norbanakoa. Horregatik hezkuntza ez-formaleko proiektuek ekarpen zuzena egiten diote jendarteeraikuntzari, herri ereduari. Nolako jendartea/herria halako aisialdia, eta bere baitan, halako hezkuntza ez-for-mala.

• Eta azkenik, baina ez horregatik garrantzi gutxiagorekin dibertitzea, ondo pasatzea gako garrantzitsua da.Zalantzarik gabe ez da hezkuntza ez-formalaren egitekoa bakarrik baina honen berezko ezaugarri naturalaizan behar du. Elkarrekin jolastea, ilusio, amets, irrika, poza elkarrekin gozatu eta elkarrekin eraikitzea nor-banakoren zein jendartearen heziketa eta eraikuntzarako oinarrizko gakoa da.

GURE EREDUA

1. DONOSTIA MAILAKO AZTERKETA EGIN BEHARRA

Ipar gisa jarritako ardatzak, edo berriak, aurrera eramateko ezinbestekoa da Donostiako hezkuntza komuni-tatearen inguruko azterketa sakon bat egitea. Ikastetxe ereduak, espazioen erabilera, gurasoen inplikazioa,aisialdi eskaintza, auzoaren inplikazioa, martxan dauden egitasmoen elkar-ezagutza...

Hezkuntza oinarrizko eskubide sozial bat da, ondorengo belaunaldientzako tresna da. Beraz INBERTSIO bezalaulertu behar dugu, aurrekontuetan hau islatu behar da. Hezkuntza bere zabaltasunean prestigiatu beharradugu.

2. EUSKAL CURRICULUMA

Hiri eta auzoetako curriculumak osatzea, lekuan lekuko historia, balore, festa zein kultur adierazpenak jasokodituen azterketa burutu behar da ikastetxe ezberdinetan erabili ahal izateko.

36

Euskal curriculumean jaso beharrekoak: Euskal kultura eta kultur aniztasuna oinarri izango duena. Euskal kul-tura eta nortasunaren adierazle, euskal herritar ororen artean adostua, EHren ikuspegitik eta guk geuk eraba-kitako parametroetatik abiatuta, pertsona gisa eta euskal herritar gisa hezi eta bizitzeko aukera emango diguna,eskolatik harago doan dimentsioa baliatu eta landuko duena, etengabeko errebisioan egongo dena. Herri ekimenireki, dinamiko, adostu eta parte hartzailearen ondorio.

Baloreen curriculuma. Edukiez harago, balore ezkertiarretan oinarritutako pertsona askeak eraikitzeko peda-gogia landu. Zeharka hezkidetza, ekologismoa edo elkartasuna bezalako baloreak txertatuz.

3. EUSKALDUNA HIZKUNTZAZ, IKASLE EUSKALDUN ELEANITZAK HELBURU

Euskaraz hezi eta biziko den hezkuntza sistema eraiki. Era berean, euskara erreferentziazko hizkuntza hartuta,ahalik eta maila altueneko formazio eleanitza sustatu. Murgiltze eta mantentze ereduak. Ikasleen lehen hiz-kuntzaren garapena ziurtatzeko neurriak jarri.

Aipatzekoa da Egiako Aitor Ikastolan 2012/13 ikasturtetik garatzen ari den proiektua. Proiektu hau abiapuntubat da, honen helburua ikasle euskaldun eleanitzak sortzea da, honetarako auzoko eragile ezberdinekin partehartzea eta elkarlana burutu da. Emaitzak jasotzean prozesua baloratu beharko da, ondoren erreferentzia haubeste ikastetxe batzuetan martxan jarri eta hedatzeko.

4. PUBLIKOTASUN BERRIA: Hezkuntza sistema publiko, herritar eta parte hartzailea

Oinarrizko Hezkuntza Akordioa oinarri.

Publikotasuna partaidetza kolektiboan oinarritzen dugu, oinarrizko eskubidea den edozein egitekok beharrezkoaduen finantzaketa antolaketaz hornituta. Hezkuntza pertsona bakoitzaren eta guztien eskubidea da eta instituziopublikoak dira eskubide pertsonal eta kolektibo hori bermatu behar dutenak. Ildo horretan, hezkuntza sistemapublikoa inolako bazterkeriarik gabe, arlo guztietan zentro, eragile eta herritar ororen partaidetza eta aukeraberdintasuna bermatzen duena da.

Edozein entitateri instituzio publikoen titularrak soilik eman diezaioke izaera publikoa. Izaera publikoa duenentitatearen funtzionamendu era, helburuak eta eguneroko jarduera publikoak dira, zentzurik zabalenean. Hez-kuntza sistemaren izaera publikoa horietan oinarritzen dugu, beti ere, bertatik garatzen den hezkuntza herritarguztioi zuzenduta eta irekia dagoela, aukera berdintasuna eta parekotasuna helburu duela eta haren antola-keta-kudeaketa ereduak komunitateko kide guztien partaidetzan, erabakitzeko ahalmenean eta parekidetasunprintzipioetan oinarritutako eredu demokratikoak direla bermatuta.

Publikotasun berriaren EZAUGARRIAK• Deszentralizazioa, herri proiektu integral eta integratua, hezkuntza komunitatearen parte hartzea eta administrazioan kudeaketa organo parekideak.• Erakunde bateratua: EH-ko Hezkuntza Kontseilu Nagusia.

- EH-ko hezkuntza/jendarte eragileak eta hezkuntza instituzioak bilduko dituena.- Parte hartzailea eta erabakitzailea, Hezkuntza Proiektu Komunaren ardura.- Deszentralizazioa: tokian tokiko eta eremuz eremuko kontseiluak.

• Hezkuntza zentro autonomoak:- Hezkuntza Proiektua- Bestelako eragile eta zentroekin lankidetza- Egutegi eta ordutegiak- Bitartekoen kudeaketa- Hezkuntza komunitate osoa

37

Hezkuntza Publikoan zentroek bete beharreko baldintzak

• Hezkuntza egitasmoen helburuak bete.• Laikoa eta akonfesionala. Ideologia, kultura, erlijio, sexu eta pentsaera desberdineko hiritarrak el-karrekin lanean jarduteko aukera emango du, hezkidetzan, elkarrenganako errespetuan, diskriminaziomota guztiak baztertuz eta elkartasuna bultzatuz.• Aniztasun guztien aitortza eta trataera; aukera desoreken orekatzea (inklusibo konpentsatzailea)• Ikasleriaren eta langileriaren eskubideak bermatzea.• Jendartearen errealitatean txertatua egotea, beharrei erantzunez eta eraginez.• Inguruko baliabide hezitzaile guztiak erabiltzeko aukera izango dute.• Hezkuntza zentroen kudeaketa demokratikoa, parekidea eta parte hartzailea izatea. Komunitatekokide guztiak egongo dira ordezkatuta haren organo erabakitzaile eta kudeatzaileetan.• Barne eta kanpo etengabeko ebaluazio/kontrol publikora lotuta egotea.

5. IKASTETXEAK ETA AUZO KOMUNITATEA: HARREMANAK SENDOTU

Garatu nahi dugun hiri ereduaren oinarri nagusitzat, herritarren arteko harreman sarea eta komunitateakindartzea daukagu. Alegia, auzo-herriak indartzean eta aktibatzean. Ikastetxeak auzo-komunitate honen parteizan behar dira, bai subjektu politiko bezala baina baita auzo-herriaren azpiegitura zerbitzu bezala ere.

Jakitun gara kale bizitza aldatu egin dela, egun hezkuntza irakasleen ardura gisa ulertzen da soilik. Auzo guz-tiaren ardura da heziketa, jendarte osoa hezitzailea da.

Irakasleengan uzten baldin bada hezkuntzaren pisu nagusia, harreman hau sustatzea zaila da. Batik bat, egunirakasleek (batez ere hasi berriek) jasaten duten prekarietateagatik (ordezkapenak, leku aldaketak, bokazio falta...).Horregatik gurasoen inplikaziotik abiatu behar da. Guraso eskolak sustatuz, ikastetxeen antolaketan parte hartzeasustatuz eta auzoarekiko dinamiketan txertatuz. Era berean, azken urteetan sortutako makro ikastetxeek ereez dute laguntzen.

Proiektu ezberdinak aurrera ateratzeko, izan hezkuntzaren edo auzoaren beharrei begirakoak, eraldaketa so-zialerako beste subjektu bat gehiago dira ikastetxeak eta beraien inguruan elkartzen direnak (gurasoak, irakasleak,ikasleak...).

Elkarlan konstante bat izan behar da auzo-herriaren eta ikastetxeen artean. Ikastetxeak komunitatean txer-tatuz eta herritarrak ere hezkuntza komunitatearen parte bihurtuz.

Espazio fisiko edo zerbitzu gisa ere berebiziko garrantzia dute, espazio hauen erabilera ikasketa ordutegietaramugatzen da. Eta aldiz baldintzengatik (jantokiak, aterpeak, kiroldegiak, aretoak...) erakin hauek eskaintza zabalaeta osagarria eskaini diezaioke auzoari. Eraikinaren erabil ordutegia luzatuz eta erabilera anitzerako bultzatuz.

6. DONOSTIA MAILAKO HEZKUNTZA EZ FORMALEKO PROIEKTU, AISIALDI TALDE, ESKOLA ETA HEZITZAILEON SARETZEA

Donostiako argazkia jasotzean, beste gauza askoren artean auzo bakoitzean aisialdi talde bat (gutxi gora be-hera) aurki daiteke. Talde hauen eguneroko praktika lokalaz gain, beharrezkoa ikusten dugu epe motzean taldeguzti hauen saretzea sustatzea eta beharrizan komun batzuei erantzutea.

Zehazki ondorengo beharrak identifikatu dira:

• Elkar ezagutza: lehentasunezko beharrizana dela ulertzen dugu. Gaur gaurkoz Donostiako aisialdi taldeetakokideek ez dute modu kontziente batean gainerako auzoetan lanean ari diren hezkuntza proiektu eta aisialditaldeak ezagutzen. Hutsune bat dela usten dugu, elkar ezagutza honetatik talde bakoitzaren eguneroko prak-tikan ideia zein ikuspuntu berriak sortzeaz gain, beste taldeei kanpo perspektiba bat eskaintzeko aukeraematen dielako, zure zurrunbilotik burua altxatu eta beste begi batzuez zure proiektua aztertzea. Horregatik,ezagutzaren aberastasuna baloratuz beharrezkoa ikusten dugu:

38

- Hezkuntza proiektuak ezagutzea; zer, zergatik, zertarako?- Eguneroko praktika eta jarduna nola garatzen duten ezagutzea. - Proiektuen parte diren kidegoa ezagutu eta elkarren kontaktuak izatea. - Esperientziak eskainitako baliabide teknikoak konpartitzea.

• Hezitzaileon formazio etengabea: askok hezitzaile ikastaroa egin eta ez dugu modu kontziente eta antolatubatean gaia edo arloaren gaineko formazioan gehiegi sakontzen. Argi dugu eta bereziki azpimarratzen duguhezitzaileon eguneroko praktika eta esperientziatik ikasten dugula benetan egoeran nola gainditu, nola jokatu,zer egin...

• Horregatik, hezitzaileon formazio etengabean esperientzia hauek konpartitu eta gai jakinen gaineko (haurzein gazteen parte hartzeko teknikak esaterako) formazioa lantzea beharrezkotzat ikusten dugu.

• Materialaren kolektibizazioa (dela edukia, azpiegitura, ideiak.... edo bestelakoak) harremanak estutu etanaturalak egiteko bitarteko bat izateaz gain, talde txikiak eta baliabide gutxikoak garela jakitun, duguna el-karrekin banatzeak elkar aberasten gaituela argi dugu.

• Bereziki ideia hau oraingoz beharra ez bada ere, saretze honek proiektu komunak aurrera ateratzeko aterakireki behar dituela uste dugu (Adib: Donostiako PINa edo hurrengo udal hauteskundeetarako hezkuntza ezformaleko eskakizunen osaketa)

Argi ikusten dena da hezkuntza proiektu, aisialdi talde eta hezitzaileon eguneroko praktika bereziki gure au-zoetan kokatzen dela eta beraz, saretze honek maila lokaleko praktika aberastu, indartu eta babestea izan behardu lehen egiteko. Ezin du inolaz ere baldintzatzaile izan.

Gako hau garrantzizkoa bezain zaila izan daitekeela ikusten da, auzo bakoitzaren ezaugarri, beharrizanak edobaliabideak oso bestelakoak direlako eta beraz denentzat eraginkorra izango den saretze forma eraginkor eta ezbaldintzatzaile bat sortzea bereziki ez da erreza izango.

7. HAUR ETA GAZTEEN PARTE HARTZEA SUSTATZEA

Egungo aisialdi eskaintzan haur zein gazteak parte hartzaile pasiboak dira. Nolabait esateko aisialdi ekimeneta dinamika ezberdinen kontsumista dira.

Hau aldatzea beharrezko eta lehentasunezkoa ikusten dugu egungo joera, jendarte pasibo, indibidualista etaapatikoak gainditzeko. Horretarako haur eta gazteak aisialdian antolatu eta antolatzaile izateko jarrera aldaketabat da bilatzen duguna. Orain arteko harreman eredua gainditu behar dugu, hau da, hezitzaile batek proposatu,diseinatu, dinamizatu eta baloratzen zuen eskeman haur/gazteek 3. urratsean besterik ez zuten parte hartzen.Eskema hau hautsi behar dugu eta hasieratik amaierara haur zein gazteak, parte hartzaileak beraiek bilakatusubjektu. Aitortza eman, hitza eman eta errespetatu.

Argi dago honek gogoeta eta prestakuntza handia eskatzen duela bere baitan. Alde batetik haur zein gazteak,gure antzera, egungo sistema eta ereduaren produktu gara eta beraz, orden hegemonikoa birproduzitzen dugumodu kontziente edo inkontziente batean. Honetaz ohartu edo behintzat jakitun izatea komeni da, haur zein gazteenparte hartzean oinarritutako dinamika nahiz proiektuak sortzean egoera hauekin topatuko garelako, zer egin orduan?

Bestetik, eta azken gako honi lotuta, haur zein gazteen parte hartzean oinarritzen den aisialdi eredua eraikieta garatzeak orain arte mantendutako hezitzailearen rol, egiteko eta ardurak aldatzen ditu, akaso gehiago planopraktikoak. Nola sustatu haur eta gazteen parte hartzea? Argi izan behar dugu ez dela goizetik gauerako aldaketabat, urteetan, egunerokotasunean orden hegemonikoak pasibotasunean eta apatian hezi gaitu, hezten gaitu.Hau iraultzea bestelako kultura eta jendarte eredu bat eraikitzea esan nahi du, eta ez da erreza, hain zuzenezarritako ordenaren, egunero igortzen dizuten mezuaren aurka doalako. Beraz pazientzia.

39

8. KALEA ETA JOLASA BERRESKURATZEA

Gaur gaurkoz zalantzan ez dugu jartzen kalearen garrantzia. Sozializatzeko, harremanetarako, ikasteko, era-kusteko, bizitzeko, aldarrikatzeko, eraikitzeko.... kaleak, espazio libreak hamaika aukera eskaintzen dizkigu etahauen garrantzia kontuan izanda berreskuratzeko apustu argia egiten dugu eremu ezberdinetatik.

Bada baita hezkuntza formalean ere. Hezkuntza proiektuek ez dute zertan lau pareten artean, espazio itxi,kontrolatu eta mugatu baten barruan zertan garatu behar. Alderantziz, batzuetan espazio hauek dira hezkuntzaproiektuak, dinamika, ekimen edo eta gure imajinazioa bera ere baldintzatzen dutenak. Kaleak, hondartzak,mendiak, parkeak, atariak... edozein espazio izan daitezke, hobe esanda, izan badira. Eraiki nahi dugun munduhorretarako edozein izan daiteke leku aproposa imajinazioa, ilusioa, irrika eta gogoz egiten badugu.

Kalera ateratzeak gainean ikusgarri egiten du, bizia ematen dio, askatasuna eskaintzen du lasai ibili, adierazi,oihu egin eta mugitzeko.

Kalearekin batera jolasaren berreskuratzea gako garrantzizkoa da, eta elkar lotuta daudela ulertzen dugu.Lau pareta edo espazio itxi eta mugatuetara pasatzean, jolasak aldatu egin dira. Edo egungo jolas eta jostailuereduak izan ote dira lau paretetan ixtera eraman gaituztenak?

Gaur gaurkoz inoiz baino jostailu gehiago dauzkagu eskura. Baina zer funtzio betetzen dute?

Iragarki eta katalogotako jostailu gehienak aztertuz gero (denak ez, baina zoritxarrez bai asko, edo behintzat),gizarte sistema patriarkal eta kapitalista honek inposatzen dituen estereotipo eta balore zapaltzaile guztiak bir-produzitzen dituztela jabetuko gara. Zaila da halako jolasetatik balore hezkidetzaile, euskaldun, kooperatzaile,sortzaile edo parte hartzaileak sustatzea. Eta gainera jolaserako aukera gutxi eskaintzen dute. Gaur egungo jos-tailuek ez dute jolasteko balio. Teknologikoki gero eta aurreratuagoak dira baina aurrerapen horrek jostailuhorren erantzun posibleak ere bideratzen ditu. Hau da imajinazio eta sormenerako aukera gutxi eskaintzen ditu.

Horregatik, beharrezkoa da jostailuetatik haratago jolasaren balioa, jolasaren garrantzia berriz ere landu, era-kutsi eta berreskuratzea. Eta horretarako zein modu hoberik kalera atera eta jolas egitea baino?! Jolasean edozeregin daiteke, edozein izan gaitezke, jolasak ez du adinik ezagutzen, nahi beste iraun dezake eta nahi besterikgozatu dezakegu. Jolasarekin hamaika mundu, kultura, txoko eta lagun berriz ezagutu ditzakegu. Gu geu ezagutugaitezke. Jolasaren bitartez ikasi dezakegu, hezi gaizteke, eta bizi.

Kalera atera eta espazio libreak sortzea garrantzizkoa bezain beharrezkoa da, hau hezkuntza proiektu, aisialditalde naiz jendarteko eragile eta norbanakoon iniziatiba, filosofia izan behar duela jakin arren, hau landu etaaurrera ateratzeko beharrezko bitartekoak jarri behar direla uste dugu.

Izan ere gure herrian eguraldia baldintzatzaile handia da, eta beraz kalera ateratzeko baldintzak eta bitartekoakjartzea ere gure esku dagoela kontziente izan behar gara, espazio ireki baina aldi berean estaliak eskainiz etaeraikiz.

Aldi berean espazio publikoa izanik baimen instituzionalak ezberdinak egoten dira. Baimenen inguruko haus-narketa batean sartu gabe, askoz ere eztabaida sakonago eta akaso korapilatuagoa izan daitekeela kontzienteizanda (eta zalantzarik gabe noizbait eman beharko dela argi edukita), gaur gaurkoz kalean edozer egiteko bai-mena eskatu behar izateak mugatu egiten duela kalera ateratzea bera ere. Baimen hauek gaur gaurkoz ezindute muga edo kalera ateratzeko eragozpena izan eta beraz garrantzizkoa da hauek arindu edo eragozpen izanez daitezen bitartekoak eskaintzea.

40

1. GAIAREN GARRANTZIA

Ingurumen kontzeptuak giza osasuna eta segurtasuna, landaredia, fauna, airea, ura, klima, paisaia, monu-mentu historikoak edo bestelako egitura fisikoak eta kultura-ondarea edo aurreko faktore horien arteko elka-rrekintzak hartzen ditu barnean.

Oro har, inguruan ditugun elementu askotaz ari gara, edaten dugun uraz, elikagaiez, arnasten dugun aireaz...baina baita elementu horiekin elkar eragiteko antolatzen ditugun ereduez ere. Egungo elkarrekintza ereduek(kontsumo-, energia sorrera, aisialdi ereduak) gizakia bere ingurunetik kanpo kokatu dute bere zerbitzura dagoenbaliabide iturriaren kudeatzaile soil bilakatuz.

Ingurunea gure oinarrizko premiak (elikadura, osasuna...) asetzeko bitarteko izateaz gain, beste hainbat mai-latan ezinbesteko zaigu.

Ingurunea jarduera ekonomiko gehienen oinarria da (lehen sektorea, industriako lehengaiak) eta jarduera eko-nomiko gehienek eraginak dituzte ingurunean.

Bizi garen gizartean gero eta gehiago dira naturara lasaitasun eta ongizate bila jotzen dutenak eta aisialdirakonaturaguneen eskaerak gora darrai.

Historiaurreko hilobiak, baserria, toponimoak edo lanbide asko gure arbasoek naturarekin erlazionatzeko zutenmoduaren erakusle dira. Naturari loturiko kultura-ondare guzti horiek euskal historia eta izaera ulertzen etamaitatzen laguntzen digute.

Beraz, ingurumenaz hitzegitean pertsonen bizi-kalitateaz ari gara.

Pertsona ingurunetik at dagoen indibiduo gisa ikusten duen gizarte ereduak ordea, desoreka larriak dakartza.Desoreka horiek maila globalean hauteman daitezke baina baita Donostiako lantegi, eskola, auzo eta herrietanere. Kutsadura (lan arlokoa, luminikoa, akustikoa, elektromagnetikoa...), habitaten suntsiketa edo espezie inba-ditzaileen sarrera besteak beste, gure hirian ere ohiko arazoak dira.

Garapen ekonomikoa eta gizarte-ongizatea osoagoak eta bidezkoagoak lirateke ingurumenarekiko begirunezlortuz gero, ezkutatu nahi dizkiguten desorekak ere desagertu edo txikiagotuko liratekeelako. Kasu honetan erebaliabide gutxien dituzten pertsonak dira desorekek sortutako ondorioak pairatzeko aukera gehien dituztenak.

Ingurumen arloan herritarrak ingurunearen partaide bilakatu behar dira. Indibiduo ikuspegitik talde-gizarteikuspegira jauzia eman behar da. Izan ere, banakoen ekintzek guztiongan dute eragina eta etxea kaltetzenduenak guztiak kaltetzen ditu.

41

INGURUMENA

2. GURE PROIEKTUAREKIN LOTURA

Ingurumen arloan badira Euskal Herri independiente, sozialista, ekologista, euskaldun eta internazionalistareneraikuntzari bultzada eman diezaioketen esparruak:

Burujabetza energetikoa

Gaur egun Euskal Herriaren energia dependentzia izugarria da, energiaren % 95 kanpotik ekarri beharra dagohirugarren herrialdeetatik. Hori dela eta, diru ugari joaten da energia fosilen exportatzaile diren beste herrial-deetara, gure herrialdean geratu beharrean.

Gainera, inportatzen den energia guzti horretatik gehiengo bat ingurumena kutsatzen duen energia fosila da(petrolioa, gasa, fuel olioa, ikatza…).

Energia berriztagarrien eta energia eraginkortasunaren garapenak berriz, ingurumen osantsu eta garbiagoaedukitzea ahalbidetu eta sektorearen demokratizazioa bultzatzen du.

Burujabetzarako pausoak ematen hasiz gero, egun energia erosteko kanpora bidaltzen den dirua Euskal He-rriko ekonomian geratuko litzateke. Honela, bertako enpresa eta langileak lirateke sektore hau bultzatzeko be-harrezko diren instalazioak garatu, eraiki eta mantenduko lituzketenak.

Elikadura subiranotasuna

Herri guztiek beren nekazaritza eta elikadura politika finkatzeko eskubidea dute. Egungo ereduan bitartekarihandiek ezartzen dizkiete salmenta prezioak nekazariei eta kontsumitzaileongana iristen diren produktuak kon-trolatzen dituzte. Horrek nekazariak, dendari txikiak eta kontsumitzaileak kaltetu eta ingurumenarentzat kalte-garriak diren ekoizpen teknikak lehenesten ditu.

Autogestioan, kooperatibismoan eta nekazaritza ekologikoan oinarritutako elikadura ereduak, sistematik kanpo,sare lanean jarduteko aukera zabaltzen du.

Eredu honek nazioartean lantzen ari diren ekimenekin bat egiten du eta emakumearen berdintasunerako bo-rrokan tresna garrantzitsua da. Halaber, aukera honek bertako nekazariak eta dendari txikiak babestea du helburu.

Nekazaritza ekologikoak kutsadura murrizten du elikagai osasuntsuagoak eskainiz, elikagai transgenikoen kon-trolik gabeko hedapena mugatu eta, bioaniztasunari dagokionez, bertako barietateen kontserbazioa errazten du.

Naturaguneen kudeaketa iraunkorra

Habitaten suntsiketak bioaniztasun galera dakar, guztiona den ondasun baten galera alegia.

Donostian ere, suntsiketa hori eraikuntzako edo bestelako enpresa pribatuen mesedetan egin da herritarroninteresak alde batera utzita. Garapen iraunkorrean oinarritutako naturaguneen kudeaketak ondasun publikoadefendatu behar luke interes ekonomikoa, soziala eta biologikoa uztartuz.

Habitaten suntsiketak ondorio kaltegarriak izan ditu Donostiako biztanleengan ere. Urumearen ibaiertzekopadura eta ibar-basoen suntsiketak esaterako, maiz suertatzen diren uholdeen eraginak larriagotu ditu. Honela,lehen mailako eta bigarren mailako hiritarrak sortu dira ibaiaren aurka egindako lanen ondorioz. Padura etabaso horien lehengoratzeak galdutako ondasuna berreskuratzea eta desberdintasunen desagerpena lekarzke.

42

Naturaguneen kudeaketa iraunkorrak jarduera ekonomiko alternatiboen sorrera (hezkuntza, kirola, birding-a...)habitaten hobetze eta lehengoratzearekin uztartu ditzake. Gainera, turismo eta natura aisialdi eredu berriakgure hirian landu beharreko esparruak dira.

Kontsumo iraunkorra

Oro har, edozein motatako kontsumoak baliabide-xahuketa eta kutsadura sortzen ditu. Hala ere, natur balia-bideak ez dira mugagabeak eta kutsatzea ez da eskubide bat.

Hiriko ur-hornidura, argiteria, garraio publiko, hondakinen kudeaketa... mantentze-lanek gastu handiak sortzendituzte. Bai erakunde edo enpresa, bai hiritar mailan ahalik eta lehengai gutxien erabiltzea eta ahalik eta gutxienkutsatzea guztion ardura da. Kontsumitzaile gisa talde kontzientziaz jokatu behar da gizarte bezala finkatutakohelburuak bete nahi badira.

Kontsumoari loturik dauden ataletan zenbat eta diru gutxiago gastatu, gehiago erabiliko da gizarte-ongizate arloan.

Ekonomia berdea

Krisialditik haratago, badira ingurumen kudeaketan lanpostuak sortzeko potentzialtasuna duten lan-arloak:enpresentzat aholkularitza, nekazaritza ekologikoa, energia eraginkortasuna, biozientziak, hondakin-uren araz-keta, hondakinen tratamendu eta kudeaketa, turismo berdea...

Donostian zerbitzu eta turismo sektoreek pisu nabarmena dute baina, azken urteetan, ikerketa arloko fundazioeta enpresen loraldia izan da. Ingurumenari loturiko enpresa eta enplegu-berdeak oinarrizko jarduera ekono-mikoa dibertsifikatzeko aukera osagarriak izan daitezke.

3. DONOSTIA: DIAGNOSIA

Orain arteko bidea

Orain arte Donostian ingurumen arloan garatutako ekimen gehienak sinbolikoak eta, askotan, modak jarraituzegindakoak izan direla esan daiteke, adibidez, Gros eta Amaran ezarritako materia organikoaren bilketarako edu-kiontzi marroiak. Beste batzuetan ordea, zuzenean, ingurumenaren erakargarritasuna azpiegitura handiak etanaturari erasoak estaltzeko erabili nahi izan da (Igarako Ekoauzoa edo Monpaseko pasarela kasu).

Proiektuen ildo nagusiak erabakitzeko garaian, maiz herritarren parte-hartzea oso eskasa izan da edo auzo-elkarteen iritziaren aurka inposatu dira erabakiak Gladys-Enea parkearen berrikuntzan gertatu bezala.

Elkarteen parte-hartzeari dagokionez, hiriko ingurumen gaiak landu eta aztertzeko Ingurumen Aholku Kon -tseilua da berariaz sortutako organoa. Bertan, udaleko talde politiko guztietako ordezkariak egoteaz gain, ekologiaeta natura babesteko elkarteak, auzotar elkarteak, EHUko ordezkariak, zientzia-erakundeak eta beste kolektibobatzuk daude. Hala ere, elkarte askok organo horren erabilgarritasuna kolokan jarri dute eta sortu zenetik (2002-2012) ohiko bileren batez besteko asistentziak behera egin zuen urtez urte %21ra iritsi arte.

Aitzitik, badira eboluzio positiboa agertu duten eremuak ere, esate baterako, autobus zerbitzu publikoarengarapena aipagarria izan da eta, gutxi badira ere, oinezkoentzako gune batzuk irabazi dira.

Oro har, ingurumen politikak azalekoak izan dira, parke eta naturaguneen ikuspegi “utilitarista” gailendu delarik.Herritarrak subjektu pasibotzat hartu dira eta, ekimen jakin batzuk salbu, eredu kontsumista zabaldu da.

43

Hurrengo lerroetan Donostiako ingurumen egoera modu sakonagoan azaltzen da alor bakoitzaren xehetasu-nak laburbilduz.

Energiaz ari garela, ez da inongo estrategiarik jarraitu eta une bakoitzean modan zeuden neurri edo tekno-logiak ezarri dira. Hala, energia fotovoltaikoa modan zegoenean udalak 1 MW instalatu zituen 3,5 milioi € in-bertituz. Biomasan oinarritutako energia sistemak agertzean, honelako galdarak jarri ziren. Aurrerago eguzkienergia termikoa sortzen duten instalazioak ere jarri dira. Hala ere, inoiz ez da ildo honetan hartutako neurriekhiriaren eraginkortasunean izandako ondoriorik ebaluatu.

Udalerrian elektrizitate-kontsumo osoak zuen gorako joera aldatu zen 2009an eta beheraka jarraitzen dueladirudi. Hala ere, denbora tarte berean hiriko gas-kontsumoak nabarmen gora egin zuen. Ia gas kontsumoarenerdia etxeei dagokie; kontsumoaren heren bat baino pixka bat gutxiago industria sektoreari, eta laurdena zerbitzuei.

Elikadurari dagokionez, saltoki handiek denda txikiei eta, batez ere, baserritarrei lekua jan diete hirian. Azokatradizionalek (San Martin, Bretxa...) lekua galdu dute edo bazterturik geratu dira eta kate komertzial handiekarrandegi zein okindegi asko ordezkatu dituzte. Guzti horiek utzitako lekua belar-denda eta kontsumo taldeekbete dute hein batean.

Donostiako babestutako naturaguneak aintzat hartuz, egun udalerri osoaren azaleraren %27,53 betetzen dutehauek. Azalera horren baitan daude: Batasunaren Leku Garrantzitsuak, natura intereseko eremuak, fauna ba-besteko eremuak, balio agrologiko handiko lurrak eta ustiapen estrategikoak, babes bereziko eremuak, lurpekourak babesteko esparruak, behin eta berriz urpean geratzen diren eremuak eta geologia intereseko eremuak.Batez besteko hori ez da 2010 urtetik aldatu.

Donostiako bioaniztasuna aztertzeko zientzia elkarte ezagun batek egindako lanaren arabera, Mendizorrotz(Igeldo) da balio handieneko guneetako bat eta Ulia mendiak leheneratze lanak behar ditu.

Halaber, dituzten natur balioak kontuan izanda, baso autoktonoak eta itsaslabarrak dira lehentasunez kon -tserbatu beharrekoak. Horien artean Agiti senaia leheneratzeko lanak leudeke.

Orokorrean, habitatak desagertzeko eta zatikatzeko joerak bere horretan dirau Donostian.

Aipamen berezia merezi dute Aiako Harriak Parke Naturalaren barnean dauden eremuek (Landarbaso, Ur-daburu) eta Artikutzak. Lehenean fauna eta landarediaren egoera ona da baina konifero eta eukaliptoen landa-ketak kontrolatu eta bertako espezieekin ordezkatu beharko lirateke eta bigarrenean, erabilera publikoa egundagoen bezala mantentzea komeni da (kotxearekin sartzeko debekua, bisitari kopuruaren kontrola...).

Hiriko ibai eta errekak, bizi iturri diren heinean, bereziki zaindu beharreko guneak dira. Urumea eta Oria (Zu-bieta) ibaien edo Molinao eta Igara erreken zati handiak eraldatu eta artifizializaturik daude. Bertan zeuden pa-dura eta hezeguneak kasu askotan galdu egin dira eta harri-lubetek ordezkatu dute berezko landaredipotentziala.

Flora eta fauna arrotz inbaditzaileak basa-bizitza eta ekonomiarentzako mehatxu larria suposatzen du. As-palditik Donostian ezagutzen genituen landare eta animalia arrotz inbaditzaileei azkeen urteetan hedatu direnespezie berriak gehitu behar zaizkie. Honela, panpa-lezka (Cortaderia selloana), tximeleten-zuhaixka (Buddlejadavidii), sasiarkazia (Robinia pseudoacacia) edo Baccharis halimifolia landareei poligono japoniarra (Fallopia ja-ponica) bezalako landare kaltegarri berriak gehitu behar zaizkie.

Berdin gertatzen da animaliekin ere, putzu eta urmael asko betetzen zituzten Floridako apoarmatuei (Tra-chemys scripta) gero eta maizago ikusten diren koipuak (Myocastor coypus) edo dagoeneko arazo larri bilakatuden liztor asiarra (Vespa velutina) gehitu behar zaizkie.

Kasu gehienetan, orain arte egindako kontrol lanek ez dituzte espero ziren emaitzak eman eta espezie horienhedapena oztopatzeko lanek luze joko dute.

Aurrez aipatutako arazo guztiei, noizean behin jabe pribatuek eta erakundeek egiten dituzten zuhaitz mozketak

44

(Urgull, Quiron, Barkaiztegi...) gehitu behar zaizkie eta baita Mendizorrotzen eta Ulian nahita eragindako suteak ere.

Kutsadurari dagokionez, hiriko airearen kalitatea ona da nahiz eta motorizazio-indizea komeni baino altuagoa den.

Halaber, 2013. urtean Donostiako Udalak hiriko zarata-mapetan oinarrituta udalerriko giro-soinua hobetzekoekintza plana abian jarri zuen, hurrengo bost urteetan garatu beharreko plana hain zuzen ere.

Aipagarriak dira, oraindik, Martutene eta Ergobiako guneetan ematen diren isurketak eta horrek Urumea ibaia-ren ur-kalitatean eragin zuzena duela. Gainera, hondakin-uren arazketa sistema osatzeke dago.

Bestalde, azken hamarkadetan erruz ugaritu dira telefono mugikorren erabilerarako antenak. Hiriko elkartebaten esanetan, gutxienez, 140 dira egun Donostian dauden antena mastilak.

Beraz, hiriko erradiazio elektromagnetikoa gora doa. Industria Ministeritzak dituen datuekin eta kalean neur-tutako balioekin egindako erradiazio mapen arabera, asko dira Europako Parlamentuko Asanbladak gomenda-tutako balioak gainditzen dituzten hiriko puntuak.

Kutsadura elektromagnetikoaren kontrola arazo konplexua da. Enpresa handien interesek eta antenen ezar-pena arautzeko dauden oztopo eta zailtasunek arazoari irtenbidea bilatzeko emandako pausoak moteldu dituzte.

Hondakin gaia aztertuz, 2012. urtean Donostian sortutako hondakin kopuru osoaren gainean bereizketa bidezbildutako hondakinen ehunekoa %33 zen. 2013. urtean San Markos mankomunitatean dauden kideen arteanehuneko hori %36,3 izan zen. Beraz, bereiztuta jasotako hondakin tasak ez du aldaketa handirik izan eta baxuaizaten jarraitzen du. Hirian sortutako hondakin gehienak zabortegira joan dira.

Orain arte bai hiritar bai sortzaile handiek egindako materia organiko biodegradagarriaren bereiztutako bilketaborondatezkoa izan da eta horrek epe luzera emaitzak hobetzea zailtzen du. Era berean, gainerako hondakinbirziklagarrien bereizketa ere borondatezkoa izan da eta, hala, bereizketa bidez bildutako hondakinen ehunekoaigotzea ia ezinezkoa da.

Denbora luzez hiritarrei sortzen zituzten hondakinekiko zegozkien ardurak kendu zaizkie eta hiritar asko ar-duragabekeriaz jokatzen ohitu da.

Orainarte egindakoak

Zoritxarrez, salbuespen bat edo beste salbu, ingurumen arloan ez da hiri mailako estrategiarik garatu. Uneanuneko arazoei aurre egiteko dinamikak jorratu dira nagusiki. Izan ere, asko dira urtez urte naturaren aurka eraikinahi izan diren proiektu eta azpiegitura kaltegarriak eta indar asko bideratu da proiektu guzti horiei erantzutera.

Proiektu horietako batzuk dira, besteak beste, Zubietako errauskailua, Abiadura Handiko Trena, Donostialdekometroa edo maila apalagoan, Gurelesako urmaelaren suntsiketa, Erriberetako paduren suntsiketa, hiriko par-keetan egindako berritze lanak edo auzoz auzoko zuhaitz mozketak.

Dinamika horrek indar metaketa eta gizarteko beste segmentu batzuekin elkarlana bultzatu ditu. Honela, eki-men horietan bildutako esperientzia garrantzitsua da. Kasu hoberenetan proiektuak gelditzea lortu bada ere,askotan, azaleko zuzenketa neurriak soilik txertatzea lortu da edo proiektuek aurrera egin dute.

Aitzitik, erantzun dinamika horren ondorioz, sarri ez dira gaiak behar zuten sakontasunaz aztertu eta ez daalternatiba sendorik landu.

Beste batzuetan ordea, lekuan lekuko ekimenak abian jarri dira, herrialdekoak landu beharrean, eta horrekikuspegi murritzak sortu eta pixkanaka desagertzera eraman ditu.

Hala ere, badira ingurumen arloan eredugarriak diren kasu edo ekimenak:

Zero Zabor alternatiba

45

Gipuzkoan hondakinen kudeaketari eman nahi zitzaion konponbideak akuilu lana egin du. Bildu hondakinengaiari alternatiba serio eta integrala planteatzeko gai izan da. Nazioarteko eta bertako aditu taldeek landutakoirizpide tekniko komunak herri guztietara zabaldu dira eta aldaezinak ziruditen ereduak kolokan jarri. Erakundeenbultzadak herri-ekimenak aintzat hartu eta gaia iraultzeko balio izan du.

Donostian bertan, aldaketa ez da nahi adinakoa izan baina iniziatiba berreskuratu da eta etorkizunean aldaketagauzatzeko oinarriak jarri dira.

Kontsumo taldeak

Herri-ekimena auzo askotan antolatu eta ezarritako kontsumo ereduari aurre egiteko gai izan da. Gero etagehiago dira eredu honetara jotzen duten herritarrak. Gipuzkoan eta Euskal Herri osoan kontsumitzaile eta ne-kazari-abeltzainen arteko mugak apurtu eta sare lanean jarduteko aukerak sortu dira.

Honenbestez, ohiko ekoizpen eta merkaturatze bideak beste era batera antolatu daitezkeela erakutsi da etaeredu honek gora egiteko aukera guztiak ditu.

Ingurumenaren aldeko borrokan Bilduk egindakoak, maiz elkarlanean arituta ere, bi mailatan bana daitezke.Batetik, herri mugimenduak egindakoak leudeke eta; bestetik, erakunde mailan egindakoak.

Herri-mugimenduak

Auzo-elkarteek zeresan handia dute hiritarrok gertuen ditugun ingurumen arazoei aurre egiteko garaian. Eki-men zabalak dira eta jatorri zein ideologia anitzeko pertsonak erakar ditzakete naturaren babeserako elkarlanera.Auzo edo kolektibitate sentimendua beste era batera lokarturik egongo liratekeen indarrak aktibatzeko baliagarriada.

Elkarte horiek auzo eta herrietan emandako ingurumen desorekak salatu eta konpontzeko egindako lanaknabarmentzeko modukoak dira.

Gainera, salaketa lanak egiteaz gain, ekimen berriak proposatu eta ingurune osasuntsuago eta iraunkorragoalortzeko jauzia ere eman da kasu askotan. Hortaz, auzo-elkarteak erakundeen aurretik kokatu dira une askotan.

Aitzitik, sarri auzo-elkarteek, prestakuntza teknikoari dagokionez, borondate eta lanaren poderioz ordezkatunahi izan diren gabeziak erakutsi dituzte.

Elkarte hauek ingurumen arloan esparru asko landu dituzte, naturaguneen kontserbazio eta leheneratzea,hondakinen murrizketa, berrerabilpen eta birziklapena, kutsadura...

Talde ekologistak hiriko ingurumen gaiak jorratzen dituzten aktibo garrantzitsuak dira. Donostiako ingurume-naren monitorizazio ez ofiziala egiten dutela esan daiteke eta beharrezko prestakuntza teknikoa dute. Honela,Hiriko Ingurumen Aholku Kontseiluko partaide dira horietako asko.

Askotan, auzo-elkarteekin batera, erasoen salaketan gidaritza eta aktibazio lana egin dute. Salaketa hutsetikharatago ekimen positiboak, hala nola, ibai garbiketa lanak, landare arrotz inbaditzaileak kentzeko lantegiak edozuhaitz landaketak bultzatzeko gai izan dira. Auzo-elkarteek baino esparru tekniko eta zabalagoak (ehiza, habi-taten eta fauna eta floraren kudeaketa, kutsadura elektromagnetikoa...) lantzeko gaitasuna erakutsi dute.

Bestalde, talde ekologistek ez dute beti egindako lana gizarte multzo zabalagoetara hedatzea lortu eta kideaktiboen kopuruak gorabehera handiak izan ditu.

Aipatzekoak dira azken urteetan herri-mugimenduan sortu diren auzolan eta plangintza taldeak. Beraz, in-gurumen arloko herri mugimenduak bizirik dirauela ondoriozta daiteke.

46

Era berean, asko ugaritu dira ingurumeneko esparru batzuetan (baratzeak, hondakinak,...) erreferentzial bilakatudiren fundazio eta enpresak eta, aukera berriak sortu arren, sistemarekiko iritzi kritikoa desaktibatzeko arriskuahor dago.

Hala eta guztiz ere, badira sare-lanean egin beharreko lanak edo, zuzenean herri mugimenduaren eragin-ere-mutik kanpo dauden ingurumen esparruak. Eremu horietan erakundeei dagokie beharrezko neurriak bultzatzea.

Erakundeak

Donostiako udalak energia alorrean aurreko gobernuek zekarten inertzia bera jarraitu du. Aurrerapauso ga-rrantzitsuak eman nahi badira ikuspegi lokalak alboratu eta, gutxienez, Gipuzkoa mailan jardun beharko litzateke.

Abiapuntu bezala non gauden aztertu, nora iritsi nahi dugun eztabaidatu eta, azkenik, helburua lortzeko ildoakfinkatu beharko lirateke. Gainera, estrategian markatuko liratekeen pausoen jarraipena egitea ezinbestekoa li -tzateke, ongi egindakoak indartzeko neurriak ezarri eta gaizki egindakoak zuzendu edo baztertzeko.

Alor honetan, korapilo nagusia eztabaida tekniko hutsak diren gaiak eztabaida politiko bilakatzea da. Energiaeraginkortasuna gutxiago kontsumituz emaitza, ongizate, zerbitzu... bera lortzean datza eta hau hiritarrentzatonuragarria dela erakutsi behar litzateke. Beste horrenbeste esan daiteke energia berriztagarriei (EEBB) buruz,modu garbi eta merkean sortzen baitute energia eta are eta EEBB gehiago sartu sisteman hainbat eta merkeagoordainduko genuke energia hiritarrok.

Elikadura subiranotasunari begira, baratze publikoak sortuko ditu udalak baina nekazaritza ekologikoa bul -tzatzeko hirian nekazari gazteentzat agroaldea berria sortzea litzateke hurrengo erronka nagusia.

Naturaguneen kudeaketa mailan, hainbat aurrerapauso eman dira baina, oro har, gutxiegi izan dira.

Ulian ehizarako segurtasun alderdia sortu da eta itsas eremua bertako Kontserbazio Bereziko Eremuari (KBE)gehitzeko eskaera luzatu zaio Eusko Jaurlaritzari. Aiako Harriak Parke Naturalaren barnean Añarbeko Baso Erre-serba bultzatu da eta Artikutzan urari loturiko ekosistemen diagnosia burutu da.

Parke eta lorategien kudeaketak bere hortan jarraitu du eta ez dira elkarte zientifikoek gomendatutako ingu-rumen irizpideak barneratu.

Liztor asiarraren kontrolerako egindako lanak aipagarriak dira. Donostiako udalak bere prebentzio sistema etahabiak deusezteko protokolo propioak sortu ditu. Landare arrotz inbaditzaileak deusezteko lan gutxi batzuk egindira Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan baina ez behar adina.

Hondakinen arloan, udalak auzo eta herri guztietara organikorako borondatezko edukiontzia hedatuko du etasortzaile handiei materia organikoaren bilketa selektiboa derrigorrez egin arazi die. Halaber, auzo eta auto kon-posta indartu dira eta dagoeneko etxeko olioaren bilketa selektiborako edukiontziak ezarri dira hiri osoan.

Esparru honetan korapilo nagusia herritarrengan ardurazko jokabideak sortu eta derrigorrezko gaikako bilketasistemaren ezarpena lortzea da. Gainera, auzo eta herri bakoitzean hoberen egokitzen diren bilketa sistemakjarri behar dira.

Oro har, ingurumenerako aurrekontu murritza izanda ere, neurri txiki eta irudimen gehiago behar dira.

47

Hiriaren egoera

Aukerak

• Energia eraginkortasuna hobetzeko eta energia berriztagarriak garatzeko potentzial handia dago.• Hiriko parke, lorategi eta naturaguneak bilduko dituen sare zabala osa daiteke.• Naturari loturiko aisialdiak potentzial handia du.• Nekazaritza ekologikoa sustatzeko beharrezko kontzientzia eta baliabideak daude.• Donostian nekazari gazteentzako agroaldea ekologikoa sor daiteke.• Basoen kudeaketa iraunkorrak aukera berriak (biomasa, erlezaintza, turismoa...) zabal ditzake.• Hirian ingurumen ikerketan eta teknologien garapenean ibilbide luzea duten elkarte eta enpresak daude.

Horiekin lankidetzan enplegu-berdeak sor daitezke.• Ingurumen heziketa eta trebakuntza bultzatzeko beharrezko hainbat tresna (Cristina Enea Fundazioa,

baratze publikoak...) sortu dira. • Hiriko mintegi publikoa berriro abian jartzeko beharrezko eremuak eta urteetako esperientzia daude.• Urumea ibaia uholdeetatik babesteko gauzatuko den proiektuaren baitan habitaten leheneratzea txertatu

daiteke. • Udaltzaingoan ingurumen arloan jardungo duen unitatea eraginkorra sor daiteke.• Donostialdeko bidegorri sarea indartu daiteke.

Mehatxuak

• Eztabaida teknikoak, eztabaida politiko bilakatzea.• Ingurumen gaietan publikoak ez diren zenbait proiektuk har dezakete lidergoa.• Fauna eta flora espezie arrotz inbaditzaileen hedapena.• Kutsadura elektromagnetikoaren areagotzea.• Ingurumena aintzat hartzen ez duen hirigintza ereduaren garapena.• Jabetza publikoko basoetan etekin ekonomikoak helburu dituzten hazkuntza azkarreko kanpoko espezieak

sartzea.• Hirian landatu beharreko zuhaitz eta zuhaixken aukeraketa enpresa pribatuen eskuetan uztea.• Parke eta lorategien kudeaketa ez iraunkorra: espezie arrotz inbaditzaileak, belar eta zuhaitz mozketak,

herbizidak... • Kontrolik gabeko baratzeen hedapena.• Industria-guneetatik egiten diren kontrolik gabeko isurketak.• Naturarekiko kaltegarriak diren azpiegitura handien eraikuntza.• Kontsumo ez iraunkorra sustatzen duten interes pribatuak.• Habitatak desagertzeko eta zatikatzeko joerak bere horretan dirau.• Mehatxatutako espezieen kudeaketa-planak ez dira behar bezainbeste garatu.• Donostialdeko bidegorri sarearen hedapenak liskarrak sortuko ditu.• Txakurrak dituzten jabeen eta gainerako hiritarren arteko liskarrak.

Indarguneak

• Hiritarrek, oro har, ingurumenaren aldeko iritzia dute.• Ezagutza teknikoak dituzten pertsona, elkarte eta erakundeak daude.• Gipuzkoan baratze parkeak sortu dira hainbat udalerritan eta agroaldea ekologikoak ere sortzen ari dira.• Gero eta gehiago dira hirian jarduten duten kontsumo taldeak.• Zero Zabor filosofiaren hedapenak kontsumo ereduaren eztabaida gizarteratu du.• Udalerrian parke eta lorategi historikoak (Urgull, Ametzagaina...), naturagune babestuak (Ulia, Urdaburu...)

eta intereseko guneak (mendizorrotz, igara...) daude.• Dagoeneko babes-mailaren bat duten elementuak (Parke naturalak, Kontserbazio Bereziko Eremuak

(KBE), zuhaitz eta zuhaitz multzoak) daude. • Hiriko autobus zerbitzu publikoa sendoa da eta txartel bakarraren ezarpenak garraio publikoaren era-

bilera handitu behar luke.

48

Ahulguneak

• Ingurumenari dagozkion sektore askotako legedia Estatuak arautzen du.• Gas eta argindarra banatzeko azpiegiturak energia oligopolioaren esku daude.• Azpiegitura handien garapenerako eskuduntzak hiritik kanpoko erakundeen esku daude. • Urteen poderioz, komunikabide eta politikariez baliatuz, energia arloko oligopolioek zabaldutako faltsu-

keriak (berriztagarriak garestiak dira, ez dute funtzionatzen...) barneratu dira.• Gizartearen gehiengoak komunikabide tradizionalak erabiltzen jarraitzen du eta hiritarren alde emandako

neurriak ez dira gehiengo horretara transmititzen.• Estrategiak garatzeko orduan administrazio asko koordinatu behar dira eta, askotan, bakoitzak ezartzen

dituen lege betebeharrak kontrajarriak (Hirigintza/ingurumena, energia/baso kudeaketa...) dira.• Interes pribatuek urteetan sustatutako kontsumo ereduaren inertzia aldatzea zaila da.• Gizarteak ez du ingurumen arloak bizi-kalitatean duen garrantzia barneratu.• Lurralde mailakoak diren gaietan energia gehiegi xahutzen da irtenbide lokalak bilatu nahian.• Hiritar gehiegik auto edo motoaren aldeko apustua egiten dute.• Konplexuak diren gaiei (hondakinak, kutsadura elektromagnetikoa...) aurre egiteko estrategia egokiak

landu behar dira.

4. GURE HIRI EREDUA: ARDATZ NAGUSIAK

1. Energia

Honakoak lirateke energia atalean landu beharrekoak:

Energia departamentua edo agentzia

Alor publikoan zein pribatuan energia kontsumoan eragina izan dezakeen edozein atalen berri izango lukeendepartamentu bat eratzea litzateke helburua.

Departamentu honek energia alorrean adituak diren pertsonek osatua behar luke. Halaber, energia gaietanezagutza duten enpresen laguntza ere jasoko luke aholkularitza moduan edo funtzionarioak formatzeko garaian.Hau ez da berria, Europa iparraldeko herrietan, modu eraginkorrean funtzionatzen duten energia agentzia ugaridaude eta urte asko daramatzate lan horiek burutzen.

Departamentu berri horren betebeharrak lirateke:

• Energia eraginkortasuna sustatzeko araudian dauden oztopo desberdinen identifikazioa eta traba horiekgainditzeko bidean lehen pausoak ematea.

• Sektore publiko eta pribatuan, eraikin eta instalazioen eraikuntza berrietan, zein birgaikuntzetan, eten-gabe energetikoki eraginkorrena den teknologia ezartzeko aholkularitza independentea eskaintzea.

• Hiritar, enpresa eta administrazio publikoko langileak energiaren arrazoizko erabilera egin dezaten kon -tzientziatzen laguntzea

• Energia berriztagarri eta eraginkortasun arloetan arrakastatsuak diren kasuen dibulgazioa egitea. Hortaz,errepikatu daitezkeen esperientziak zabaltzeko aukera hobetzen baita.

Departamentu edo agentzia horrek finantzaketa iturri publiko zein pribatuak izango lituzke. Ekimen honenabantailak lirateke, besteak beste, enplegu-berdeen sorkuntza, ongizatea eta konforta hobetzea eta bertakoekonomiaren sustapena.

49

Eraikin eta instalazioen energia eraginkortasunaren hobekuntza

Europar Batzordearen arabera, batez beste energiaren %20 alferrik galtzen da eraikinetan, industrian aldiz,%30. Energiarik garbi eta merkeena kontsumitzen ez dena izanik, gizarte osoak parte hartu behar luke energiagutxiagorekin emaitza berdinak lortzeko egitasmoan.

Bide horretan, eraikuntza pasiboetan erabiltzen diren estrategien hedapena egitea funtsezkoa da.Azken 30 urteetan, mundu zabalean, horrelako 40.000 eraikuntza egin dira. Eraikin pasiboek erabilera anitzak

dituzte, badira adibidez, etxebizitza blokeak, etxebizitza familiabakarrak, kiroldegiak, eskolak, konbentzio zentroak,elizak, haurtzaindegiak, bulegoak...

Euskal Herrian aldiz, gutxienez, badira horrelako 6. Erronkarin dagoen “Casa Arias” -en jabearen esanetan,etxean urtebete bizi ondoren, energia kontsumoa %90 murriztea lortu zuten erosotasun egoera hoberena man-tenduz.

Gainera, hurrengo urteetan, Europar Batasunaren Arteztarau baten (31/2010/UE Arteztaraua) arabera,2020ko abenduaren 31tik aurrera eraikitzen den eraikuntza orok energia kontsumo ia nulua izan beharko du.Eraikin publikoen kasuan data hori 2018ko abenduaren 31ra aurreratzen da.

Gauzak honela, gai honi seriotasunez heldu eta estrategia egokiak bultzatu beharko lirateke bai eraikuntzaberri zein birgaikuntzetan bai sektore publikoan nahiz pribatuan.

Abantaila fiskalak

Energia aurrezten duten neurriak ezartzen dituztenentzat eta, udalerrian, energia berriztagarriak sortzen di-tuzten instalazioak jartzen dituztenentzat abantaila fiskalak ahalbideratu beharko lirateke. Neurri horiek, betiere,bertako ekonomia aktibatzen duten kasuetan ezarriko lirateke.

Hainbat azterketen iritziz, abantaila fiskalek eragindako onura ekonomikoak kalteak baino handiagoak diraadministrazio publikoaren diru poltsarentzat.

Energia berriztagarriak

Iturri naturala duen eta, birtualki, agortezina den energia motari deritzo energia berriztagarria. Agortezintzatjotzen dira, kasu batzuetan, sor dezaketen energia kopuru mugagabeagatik eta, beste batzuetan, baliabide na-turalen bitartez birsortzeko gai direlako.

Segundu bakarrean atmosferak jasotako eguzki energia kopurua, urte oso batean planetan kontsumitzen denenergiaren baliokidea da. Honek energia berriztagarriek duten potentziala adierazten du.

Hori dela eta, energia berriztagarri ezberdinek duten %100eko potentzialaren ustiapena ahalbidetu beharkolitzateke, betiere, hornidura asetuko lukeen konbinazioa bultzatuz, eta bakoitzak dituen onurak eta kalteak az-tertuz.

Jarraian, egun duten garapen teknologikoa azalduz, eta gure herrialdean izan dezaketen potentziala deskri-batuz, energia berriztagarri nagusiak zerrendatzen dira:

• Eguzki-energia Termikoa: Oso teknologia garatua da. Toki-administrazio eta industriek dituzten urbero beharrak asetzeko egokia. Tokian tokiko enpleguaren sustapena ahalbidetzen du instalazioak eraiki etamantentzeko orduan.

• Eguzki-energia Fotovoltaikoa: Oso teknologia garatua da. Bertako enpleguaren sustapena ahalbidetzendu instalazioak eraiki eta mantentzeko garaian.

50

• Energia Eoliko Txikia: Teknologikoki gutxi garatu da. Tokian tokiko enpleguaren sustapena ahalbidetzendu instalazioak eraiki eta mantentzeko orduan.

• Energia Eoliko Handia: Teknologikoki asko garatu da. Argindarra sortzeko erabiltzen da. Bertako en-pleguaren sustapena ahalbidetzen du instalazioak eraiki eta mantentzeko garaian.

• Biomasa-energia: Teknologikoki asko garatu da. Hiri-administrazio eta industrien ur bero beharrak asetzekoerabiltzen da. Gainera, basoen kudeaketa iraunkorra (bakanketa bidezkoa) bultza dezake, tokian tokiko enpleguaksustatuz.

• Energia Mini Hidraulikoa: Teknologikoki asko garatu da. Duen potentzial osotik portzentaia oso baxuaustiatzen da hemen. Adibide gisa, Austriak bere herrialdean duen potentzialaren % 100 aprobetxatzen du,beraz, asko dago egiteko.

• Itsas-energia: Teknologikoki gutxi garatu da baina etorkizun eta potentzial handiak ditu. Donostian osointeresgarria da, itsasoa eskura dagoelako.

• Energia Geotermikoa: Teknologikoki gutxi garatu da baina etorkizun eta potentzial handiak ditu.

Argiteria

Orokorrean, kale, industria, merkataritza eta etxean erabiltzen diren lanparak eta argiztapen-sistemak osoeraginkortasun baxukoak dira.

Kale argiztapenean, fluxua %100koa da lanean ari diren ordu guztietan eta eraginkortasun baxuko lanparakerabiltzen dira.

Industrian, jenderik ez dabilen guneetan ere argiteria piztuta egoten da. Hemen ere eraginkortasun baxukolanparak erabiltzen dira.

Etxeetan eta merkataritza sektorean, duela 120 urte baino gehiago Edisonek garatutako lanparetan oinarri-tutako teknologia da argiztapenerako erabiliena.

Ondorioz, argiztapen sisteman eraginkortasuna hobetzeko neurriak sustatu beharko lirateke. Horretarako,errepide eta kaleetan joan-etorria jaisten denean argi fluxua murrizten duten fluxu murrizgailuak ezarri beharkolirateke. Honela, erabilitako energiaren %40 murriz daiteke. Argiteriaren etengabeko aldaketa sustatu beharkolitzateke aplikazio bakoitzerako dauden sistema eraginkorrenak aukeratuz.

Distribuzio sare adimentsuak

Distribuzio sare adimentsuak energia berriztagarrien ezarpenerako eta energia modu eraginkorrenean kude-atzeko ezinbesteko tresnak dira.

Distribuzio sareak aldiz, enpresa pribatuen kontrolpean daude, Iberdrolaren eskuetan hegoaldean eta EDF-ren esku iparraldean. Hau ikusirik argi dago, kasu honetan ere, interes pribatuek hiritarren interesekin talka egitendutela. Orain arte behintzat, arlo honetan egiten ari diren aurrerapausoak enpresa hauen onurarako egindakoak dira.

Kontagailu adimentsuen ezarpen masiboa esaterako, izan ere, urte gutxi barru etxe guztietan horrelako kon-tagailuak jarriko baitira. Dirudienez enpresa pribatuek soilik lortuko dituzte onurak kontagailu hauek eskaintzendituzten abantailei esker.

51

Beraz, joera hori irauli egin beharko litzateke enpresa horiek interes publikorako onuragarriak diren neurriakezartzera behartuz edo sare horien nazionalizazioa gauzatuz.

Europa mailan badira nazionalizazioaren aldeko joerak, adibidez, 2013ko irailean, Hanburgon, sareak nazio-nalizatzeko abian jarritako ekimenak herritarren gehiengoaren aldeko bozka jaso zuen egindako galdeketan.

2. Naturaguneen Kudeaketa

Izaera, hedadura eta ezaugarri oso anitzak izan arren, eta maila desberdinetan babestu eta zaindu beharbadira ere, ingurumen ikuspegitik guztiak garrantzitsuak direnez, atal honetan sartzen dira Donostiako udalerriandauden mendi, basogune, ibai, erreka, parke, lorategi eta berdegune guztiak.

Interes berezia duten guneak

Bere baitan dituzten natura eta kultura-balioak direla eta, interes berezia dute Ulia eta Mendizorrotz men-diek, Urdaburu eta Landarbasoko eremuek, Artikutzako barrutiak eta Urumea zein Oria ibaiek eta hauenurak elikatzen dituzten errekastoek.

Baso guneak aztertuz, egun, Gipuzkoako koniferoen zuhaitz-estaldura % 55 da. Berez behar lukeena bainoaskoz handiagoa da eta egurraren ekoizpenerako hazkuntza azkarreko koniferoen sarrerak azaltzen du datuhori. Espezie hostozabalek landaredi potentzialaren gehiengoa osatu arren, beraien estaldura baxuegia da.

Koniferoen estaldura baino, askotan, horiek ustiatzeko erabiltzen diren metodoak dira kaltegarriak. Izan ere,pinuak ateratzeko metodo industrialak erabiltzen dira; basoetan makineria astuna sartuz, eta baso-soilketakbultzatuz. Horrek lurzoruaren trinkotzea, bioaniztasunaren galera edo ur emarien kutsadura eragiten ditu.

1999ko EAEko landaketa komertzialak dituzten nekazal ustiapenen datuen arabera, Kutxa eta toki-adminis-trazioak dira pinudi askoren jabeak. Ez da onargarria interes orokorra babestu behar duten erakundeek ingu-rumenarekiko ustiapen metodo kaltegarriak erabiltzen jarraitzea.

Egoera hau ekiditeko udalak baso kudeaketa iraunkorra bultzatu beharko luke bere jabegokoak diren ere-muetan. Interes bereziko eremu bakoitzerako, baso kudeaketa-plan zehatzak garatu beharko lituzke, non, lan-daredi potentziala indartu eta pixkanaka koniferoen landaketak ordezkatuko lituzkeen.

Bertan, ustiapen teknika berriak ezarri beharko lirateke, betiere, kontserbazio helburuak lehenetsiz (bioma-sarako bakanketak adibidez).

Bestalde, interes bereziko inguru horietan bizi diren fauna eta flora espezieak ere aintzat hartu behar dira.Helburu horrekin, Euskal Herriko Natura Babesteko 16/94 legeak, Arriskuan dauden Espezieen Euskadiko ze-rrenda sortu zuen eta bertan dauden espezieak babesteko kudeaketa-planak ezartzea aurreikusten zuen. Do-nostian, gutxienez, hegoaldeko zuhaitz igela (Hyla meridionalis), bisoi europarra (Mustela lutreola) etaPirinioko ur-satorra (Galemys pyrenaicus) babesteko kudeketa planak garatu behar ziren.

Errealitatean ordea, kudeaketa-plan asko ez dira gauzatu eta egin direnek espezieak babesteko baino legeeskaerei erantzuteko balio izan dute. Espezie horiek, agertzen duten egoeragatik, sinbolikoak dira baina mailaglobalean kontserbatu behar litzateke bioaniztasuna espezie arruntagoak ere barneratuz.

Arlo honetan, Donostiako udalaren ardura da kudeaketa-planak egin behar dituzten erakundeei – gehienbat,Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundiari – legea bere osotasunean bete dezatela eskatzea edo beregainardura hori hartzea.

52

Jarraian, interes bereziko gune bakoitzerako lehentasunak edo eginbehar nagusiak laburbiltzen dira:

• Ulia mendian Kontserbazio Bereziko Eremua (KBE) den itsaslabar zatia zaindu beharko litzateke bainabertako basoa, ameztia batez ere, lehengoratu beharra dago. Gainera, kontrolik gabeko baratze ilegalakkendu eta suteen kontrola indartu egin beharko litzateke.

• Mendizorrotzen baso potentziala indartu beharko litzateke eta suteen kontrola areagotu. Igara aldekobaso eta errekak kontserbazio egoera ona dute baina eraikuntza berrien garapenak etengabeko mehatxuasuposatzen du.

• Urdaburu inguruko harizti eta pagadiek garrantzi handia dute. Baso horiek kontserbatu eta bertan dau-den konifero eta eukalipto landaketak ordezkatu egin beharko lirateke.

• Landarbasoko eremuan basoa eta errekaz gain, ondare-kulturala (historiaurreko hilobiak, karobiak)litzateke babestu beharrekoa.

• Artikutzako barrutiak kontserbazio egoera ona aurkeztu arren, dagokien erakundeek ur horniketarakoazpiegiturek erreketan sortzen dituzten kalteak murriztea bultzatu behar da.

Hirian dauden ibai eta errekak garrantzi biziko ingurune naturalak dira. Gaur egun oso eraldaturik daudegehienak, ibaiertzak artifizializatu egin dira eta bertako landaredi potentziala oso degradatuta dago. Hala ere,Mendizorrotzeko eta Atxulondo-Abalotz errekek esaterako, kontserbazio-maila ona dute eta hauek babesten ja-rraitu beharko litzateke.

Gauzak horrela, Urumea, Molinao (Herreran) edo Igarako (Unibertsitate inguruan) ibaiertzak leheneratzekoegitasmoak abian jarri beharko lirateke. Ertzetako harri-lubetak eraldatu eta erriberako landaredia luketen za-balguneak sortzea litzateke egokiena.

Gainera, urteetan zehar, ibaian bertan pilatutako zabor-mapak osatu beharko lirateke etorkizunean, pixkanaka,gune horiek garbitzeko.

Urumea ibaia hiria egituratzen duen ardatz nagusietako bat da eta bere inguruan ibai-parkearen garapenabultzatzea lehentasuna da.

Bestalde, baliteke etorkizunean garrantzizko espezieak bizi diren edo interes berezia duten guneak aurkitzeaeta horiek ere babestu beharko lirateke. Horretarako, Donostiako naturguneak ikertzen jarraitu behar da etagune horiek zientzialariek adierazitako irizpideekin kudeatu.

Parke eta lorategiak

Donostian natura- eta kultura-balio handiak dituzten parke eta lorategiak daude. Gehiegitan ordea, balio hauekgutxietxi eta bertan zeuden intereseko elementuak galtzen utzi dira edo eraberritze lanetan ez dira aintzat hartu.

Guztiak ez dira berdinak baina badira naturaren kontserbaziorako neurrien sustapena ahalbidetzen duten ere-muak (Urgull, Ametzagaina, Miramon...). Azken hauetan lehenik diagnostiko lana egin, eta, ondoren, basa faunaeta landarediaren garapena bultzatu beharko litzateke. Inguru hauek ezin dira lorategiak bailiran kudeatu. Azkenfinean, parkeen kudeaketan irizpide zientifikoak barneratzea litzateke helburua. Horretarako, anfibio eta hegaz-tientzako putzuak eraiki, bertako espezieak landatu, habi-kutxak jarri, belar mozketa azturak aldatu, horma za-harrak babestu... daitezke.

Helburu hau bermatzeko parke eta lorategien kudeaketa zuzentzen duen saila ingurumen sailean integratubeharko litzateke. Ingurumenak kudeaketa horretan behar duen garrantzia izan dezan.

53

Bestalde, askotan, parke bat eraberritu behar denean, lehiaketa publikoa antolatu eta paisajismo enpresabatek lehenago gune horretan ezer ez balego bezala jokatzen du dudazko irizpideak jarraituz. Arazo horiek eki-diteko, etorkizunean, parkeen eraberritze lanak (Miramon, Oriamendi...) egiteko deitzen diren lehiaketa publikoenbaldintza teknikoen agirietan ingurumen irizpideak barneratu behar dira.

Udalak hiriko parke eta lorategiek dituzten balioen hedapena sustatu beharko luke eskura dituen baliabideguztiak erabiliz, bisita gidatuak antolatu, ibilbide gidak argitaratu, web orrian informazioa eskegi...

Gainera, gune guzti horiek naturako aisialdirako duten potentziala jorratu beharko litzateke, hau da, Donostiakoparke-sarea antolatu eta indartu eta turismoari begira hiri berdeak eskaintzen dituen aukerak zabaldu.

Donostiako mintegi publikoa

Urtero, Udalak diru kopuru handia erabiltzen du hiriko zuhaitz eta lorategien mantentze-lanetan. Egun enpresapribatu batek egiten ditu lan gehienak. Askotan aldiz, bertako langileek ez dituzte beharrezko ingurumen eza-gutzak edo udalak ezin du lanen egokitasuna kontrolatu.

Honela, herbizida gehiegi erabiltzen da edo toki zehatzetan egokiak ez diren zuhaitzak landatzen dira hurrengourteetan soberan dauden kimaketak justifikatzeko.

Lorategien kudeaketa hobetzeko eta beraien mantentze-lanetan erabiltzen diren landareak ekoizteko udalmintegi publikoa ireki beharko litzateke. Mintegi honetan langile gutxi batzuk nahikoa lirateke kanpoko enpresakolangileen lanak zuzendu eta kontrolatzeko. Langile horiek beharrezko ingurumen ezagutzak izango lituzkete etaberaien lanak hiriko lorategiei balio erantsia emango lieke.

Gainera, lorategietan beharrezkoak liratekeen landareak ekoizteaz gain, hiriko naturaguneetan landaketakegiteko bertako zuhaixka eta zuhaitzak ere haziko lirateke bertan. Halaber, mintegi berria antzinako mintegiazegoen eremuan (Ulian) eraiki liteke hasierako gastuak murrizteko.

Espezie arrotz inbaditzaileak

Habitaten suntsiketa albo batera utzita, espezie arrotz inbaditzaileen sarrera da mundu mailako bioaniztasungalera iturri nagusia. Espezie hauek bertakoak diren beste espezie asko ordezkatzen dituzte.

Ingurumen arazoa izateaz gain, arazo ekonomiko larria da hau. Izan ere, espezie hauen kontrol eta suntsipe-nean hamaika baliabide erabili behar dira. Hala ere, arazoaren larritasunaz ohartzea ez da erraza eta hiritargehienentzat bigarren mailako kontua da.

Gai honetan Donostiak adibide izan behar luke lurraldeko gainerako hiri eta herrientzat. Duen garrantzia delaeta, urte osoan zehar espezie hauen erauzketa, suntsiketa eta kontrol lanak egingo lituzkeen lan talde edo bri-gada finkoa osatu beharko litzateke. Talde honetako langileek ez lukete zertan funtzionarioak izan behar bainaezinbesteko litzateke beharrezko ingurumen ezagutzak izatea.

Donostiak ezin du lan honetan bakarrik jardun, lurralde mailako arazoa izanik, inguruko udal eta GipuzkoakoForu Aldundiarekin koordinatu beharko lituzke lanak eta Eusko Jaurlaritzaren inplikazioa bilatu.

Espezieei dakogionez, honakoak lirateke erauzi eta kontrolatu beharrekoak:

Landareak: panpa-lezka (Cortaderia selloana), tximeleten-zuhaixka (Buddleja davidii), Baccharis halimifoliaeta poligono japoniarra (Fallopia japonica). Hala ere, baliteke gehiago izatea.

Animaliak: liztor asiarra (Vespa velutina), urre-arraina (Carassius auratus auratus), floridako apoarmatua (Tra-chemys scripta) eta koipua (Myocastor coypus).

54

Landare arrotz inbaditzaileen erauzketa-lanak egiteko honako irizpideak jarraituz ezarri beharko lirateke le-hentasunak:

• Babesturik edota Natura 2000 Sarean dauden lekuetan egotea.• Europako Habitat Zuzentarauaren I. eranskinean dauden habitatetan egotea.• Hedatze-gaitasuna, hau da, inbaditzeko gaitasuna.• Egun beste erakunde batzuk ere kontrolatzen dituzten espezieak izatea.

Landare arrotz inbaditzaileen erauzketa ekintza bat besterik ez da eta ez helburua. Helburua bertako habitatakbabestea litzateke, hortaz, batzuetan erauzketa-lanekin batera beste ekintza batzuk egitea komeniko litzateke.

Adibidez, erreka inguruan hazten den landare inbaditzailea ezabatzeaz gain, bertako zuhaitzak (haltzak, liza-rrak..) landatuko lirateke ibar-basoa berreskura dadin.

Animalia inbaditzaileen arloan, liztor asiarrak lehen mailako mehatxua suposatzen du eta hurrengo urteetanbere kontrola lantzen jarraitu beharko da. Egun hiriko parkeetako putzu askotan urre-arrainak eta Floridakoapoarmatuak daude. Pixkanaka putzu horietatik espezie horiek atera beharko lirateke, eta batez ere, ingurunenaturaletara ez direla zabaltzen ziurtatu.

Halaber, espezie hauen arriskuak gizarteratzeko sentsibilizazio kanpaina bat jarri behar litzateke abian, hedabidedesberdinen bitartez espezie hauen ezaugarriak eta eragiten dituzten kalteak azalduz. Bereziki, udaleko langi-leentzat (lorazainei) arlo honi buruzko ikastaroak prestatu beharko lirateke eta lorategi pribatuetan espezie kal-tegarriak ez erabiltzea lortu. Animalia inbaditzaileak saltzen dituzten maskota dendetako arduradunenkontzientziazioa ere jorratu beharreko esparrua da.

Degradatutako guneen leheneratzea

Jadanik aipatu dira leheneratu beharreko inguru asko baina atal honetan guztien errepasoa egiten da.

Atal honetan, Urumea ibaiak garrantzi berezia du. Ibaia bere osotasunean lehengoratu beharko litzateke, baiibaertzetako landaredia bai galdutako ekosistemak.

Egia eta Loiola artean dagoen Ibaialde eremuan padura zati bat leheneratu eta anfibioentzako putzuak jarrilitezke. Etorkizunean, Loiolako kuartela dagoen gunea hiriarentzat berreskuratzen bada, eremu horren zati batpadurak leheneratzeko erabili beharko litzateke.

Herreran dagoen Molinao erreka lur azpitik doa eta ubideratuta dago. Erreka honetara hondakin-urak isurtzendituzten estoldak itxi eta araztegira konektatuta dagoen sare nagusiarekin lotu beharko lirateke. Honela, errekarenegoera hobetzeko ikerketa bat egin beharko litzateke.

Unibertsitate inguruan dagoen igara errekaren ibilgua ere oso artifizializatuta dago eta hau ere aldatu eginbehar da.

Bi kasu horiek aztertzeko eta irtenbideak proposatzeko oso komenigarria litzateke EHUko Arkitektura GoiEskola Teknikoko arduradunekin lankidetzan erronka horri aurre egiteko proposamenak bilatzea.

Mendizorrotzeko itsaertzean dagoen Agiti senaian arrain haztegi zahar baten hondakinak daude. Euskal Au-tonomia Erkidegoko “Itsasertza babestu eta Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plangintza” programanBabes Zorrotz Berezia ematen zaio Agiti kalari. Beraz, ingurune hori lehengoratzea komeni da.

55

3. Elikadura Subiranotasuna

Lehen sektoreari bultzada

Arrantza sektoreak etengabeko gainbehera darama Donostian. Sektore honek hirian izan behar duen pisuaerabakitzeko eztabaida burutu behar da. Honela, arrantzaleei laguntzeko zenbat baliabide erabili behar direnerabaki eta itsasoari loturiko beste aktibitate batzuen sorrera aztertu behar dira.

Gaur egun, Donostiako kaian dagoen lonja ez da batere egokia. Eraikin horren eraberritzea ezinbestekoa dabaina, lonja berria eraikiko bada, arrantza-ontzi kopuruaren arabera moldatu beharko litzateke. Eraikin berrihorren gainerako eremuak beste zerbitzu batzuk eskaintzeko erabiliko lirateke horrela.

Sektore honi laguntzeko itsas jatorria duten elikagai berrien garapena izan daiteke etorkizuneko alternatiba.Betiere, iraunkorrak diren teknologiak erabiliz lortutako elikagaiak izan beharko lukete horiek. Surimiak esaterako,itsas jatorria duten hainbat elikagai biltzen ditu.

Azti-tecnaliak elikagaien ikerketarako unitate berezi bat du eta Surimiaren garapenean mundu mailako aditunagusiekin lan egin du. Oso garrantzitsua litzateke arrantza sektorearen eraldaketarako eztabaida zentro tek-nologiko honekin lankidetzan egitea.

Bestalde, Donostiako baserritarren lana babesteko, batetik, erosleen kontzientziazioa eta, bestetik, salmentazuzena sustatzea dira gako nagusiak.

Lehena lortzeko udalak beharrezko kanpainak eta programak diseinatu beharko lituzke.

Salmenta zuzenari dagokionez, badira hirian arlo horretan burututako esperientzia positiboak (esne makinakadibidez). Hala ere, salmenta mota hau zabaldu eta indartu beharra dago.

Hurrengo erronka Donostiako baserritarrek ekoiztutako produktu desberdinak eskuragarri egongo liratekeennekazal denda sortzea litzateke. Egitasmo hau garatzeko interesgarria litzateke Gipuzkoan egin diren antzekoesperientziak (Kixkurgune, Goierriko Nekazal Kooperatibaren denda Zaldibian) aztertzea.

Alor honetan, urtez urte, gero eta gutxiago dira beren produktuen zuzeneko salmenta egiten duten baserri-tarrak eta salmenta gune tradizionalak (Bretxa, San Martin...) merkataritza-gune handien eredura moldatu dira.

Horregatik, funtsezkoa da baserritarrentzat salmenta gune duinak sortu eta sustatzea, hau da, eremu estal-pedunak, erosoak eta azoka tradizionalaren estetika dutenak. Azoka tradizionalak, herritarrentzat interesgarriizateaz gain, baliabide turistiko erakargarriak dira.

Autokontsumorako baratze publikoak

Donostian abian jarri dira autokontsumorako baratze publikoak baina jarduera honetan parte hartu nahi dutenpertsonen kopurua eskainiko diren baratze kopurua (350) baino askoz handiagoa da.

Euskal Herrian Gasteiz izan zen baratze publikoak sustatzen lehenengotakoa, horren ondoren etorri zirenbeste asko. Egun, Gasteizen bi baratze gune daude Olarizukoa eta Abetxukokoa. Bigarrena Zadorra ibaiaren be-rreskuratze lanei loturik sortu zen, zehazki, uholdeak ekiditeko egindako plangintzan. Plangintza horren helbu-ruetako bat ibaiertzean zeuden eta desagertu ziren baratzeak berreskuratu eta ordenatzea zen. Beraz, Gasteizarlo honetan aintzindaria izan zen.

Donostiako kasua parekoa da. Urumea ibaiaren berreskuratzea hurrengo urteetako erronka garrantzitsue-netakoa bat da eta baratze eskaera handia da. Honela, Gasteizko ereduaren arrakasta jarraituz, baratze eskaeraasebeteko lukeen bigarren gune bat ezarri liteke Urumea ibaiaren ertzean. Gune hori ibaiertzetako landarediaerrespetatzeko beharrezko distantziara kokatu beharko litzateke eta, beti, uholdeen eragin eremutik kanpo.

56

Gainera, hirian dauden baratze ilegalak murrizteko edo ibaiertzean bertan dauden baratzeak ordenatzeko ba-lioko luke bigarren gune horrek.

Baratze publikoek autokontsumorako gune izateaz gain, nekazaritza ekologikoaren arloan prestakuntzarakoerreferentziazko gune izan beharko lukete. Horretarako, lehen sektorearen sustapenean lan egiten duten HAZIFundazioa eta Itsasmendikoi sozietate publikoarekin lankidetzan, orain arte zentro horietan eskaintzen ziren pres-takuntza-ziklo, ikastaro, hitzaldi eta jardunaldi batzuk baratze publikoetan gauzatzea lortu beharko litzateke.

Agroaldea ekologikoa

Donostian bertan badira, gustoko dutelako edo baserriarekin harremana izan dutelako, nekazaritzatik bizi nahiluketeen pertsonak. Askotan ordea, zaila da horretarako eremu egokiak aurkitzea edo pertsona horiek ez dutebeharrezko baliabideak eskuratzeko ahalmenik.

Honela, agroaldea publiko baten sorrerak nekazari gazteen proiektuak ahalbidetuko lituzke. Agroaldeak neka-zaritza jardueretara bideratutako lur publikoak dira, lursailetan banatuta daudenak, baina azpiegitura komunakdituztenak (argia, ura, sarbideak, itxiturak...), eta alokairu baten bitartez, nekazariei lanean jarduteko aukera es-kaintzen dietenak.

Agroaldearen helburuak lirateke:

• Lur publikoak berreskuratzea.

• Hiriko lur emankorrak babestea.

• Euskal Herriko nekazaritza bultzatzea.

• Nekazaritzan jarduteko lur gabeziari aurre egitea.

• Nekazaritzan jardun nahi duten profesionalei, lurrak eskuratzen laguntzea.

• Lurrak egokitzeko beharrezkoak diren kosteak murriztea.

Eremu hauetan nekazaritza teknika ekologikoak soilik erabiliko lirateke eta Udalak lurrak eskuratzeko aukeraizateko zein baldintza bete beharko liratekeen zehaztuko luke. Honela, langabe, emakume, gazteei... laguntzekoaukera zabalduko litzateke.

Proiektu hau gauzatzeko ezaugarri egokiak (sarbideak, hedadura, lurraren emankortasuna...) dituzten lursailpublikoen diagnosia egin beharko litzateke. Donostian proiektu hau gauzatzeko egokiak izan daitezke Antondegi,Atotxa-Erreka edo Igeldon dauden hainbat lursail. Hala ere, gune egokiena aukeratzeko azterketa sakona eginbeharko litzateke.

Gipuzkoan antzeko proiektu ugari burutu dira (Urnietan, Asteasun, Astigarragan edo Lezon). Batzuetan ordea,egitasmoari behar bezainbesteko babesik eman ez zaiolako edo beste interes batzuk lehenetsi direlako, arazolarriak izan dituzte.

Beraz, agroaldea egitekotan, proiektu estrategiko moduan landu beharko litzateke eta beharrezko babesa etabultzada eman.

Agroaldean arituko liratekeen nekazariek Euskadiko Landa Garapen Iraunkorreko Programak Feader(Landa Garapeneko Europako Nekazarien Funtsa) funts komunitarioaren kontura, mikroenpresak sortu eta ga-ratzeko ematen dituen diru-laguntzak jasotzeko aukera izango lukete.

57

Kontsumo taldeak

Lehen sektorea indartzeko tresna baliotsuak dira herritik sortutako elkarte hauek. Kontsumo taldeen ezaugarribereizgarriak dira, besteak beste, autogestionatzeko gaitasuna eta erakundeekiko independentzia.

Hortaz, erakunde publikoek ahalik eta eskuhartze txikiena izan behar dute elkarte hauen barne funtziona-menduan. Hala ere, horrek ez du esan nahi erakundeek ez dutenik ezer egin behar.

Erakundeen lana litzateke hutsetik abiatzen diren taldeei aholkularitza eskaintzea, hau da, beste talde batzuensorrera esperientziak helaraztea edo baserritarrekin harremanetan jartzea.

Nahikoa litzateke kontsumitzaile eta baserritarrak harremanetan jarri ahal izateko foroak sortzea edo sare-lana egitea erraztuko duten bitartekoak eskaintzea.

4. Kontsumo Iraunkorra

Kontsumoa, ingurumenean dituen eraginak (berotze globala, hondakinak...) direla eta, gizarte mailako erronkada. Udalak etengabe iraunkortasuna bultzatzeko ekimenak burutzen ditu (agenda 21, hezkuntza programak...)eta gizartea gero eta kontzientziatuago dago baina arlo honetan egin beharreko aldaketa sakona da.

Jarraian eraldaketa bidean landu daitezkeen atalak edo proposamen zehatzak gehitzen dira:

Udal jabegokoak diren eraikinen jarraipena

Donostiako udalaren ardura da eraikin berriak egiten direnean, unean uneko teknologia erabilgarri onenaaplikatzea. Hau, adibidez, isolamendu termiko, akustikorako, ur berokuntza sistemetarako, argiztapenerako edoairea girotzeko instalazioei aplikagarria da. Jakina aurrekontuaren arabera, aukeratuko litzateke teknologia ego-kiena.

Diseinuaz haratago, askotan, behin obrak amaitutakoan, udalak ez du eraikuntza- enpresak egindako lanabehar bezala ikuskatzen. Izan ere, batzuetan, galdarek ez dute modu eraginkorrean funtzionatzen, eguzki-energia termikorako instalazioak ez dira erabilgarriak, eta antzeko beste kasu asko ematen dira.

Horregatik, udalak eraikuntza berrien ikuskaritzarako plangintza hobetu behar luke eraikuntzako akats horiekenpresa arduradunari epe barruan konpon ditzala eskatu eta akatsak zuzentzeaz gain, funtzionamenduak ahaliketa eraginkorrena izatea lortzeko.

Bestalde, udal eraikin bakoitzean energia erabileraren azterketa eta jarraipena eginda eraginkortasuna hobedaiteke. Eraikin sarearen energia kudeatzen duen udal langileak ardura hori har dezan lortu beharko litzateke.Azterketa egin arren, jarraipenik ez bada egiten lana alferrik galduko da. Horretarako, eraikin bakoitzeko langileeninplikazioa ezinbestekoa da. Helburu horrekin eraikin bakoitzeko tokiko energia plana garatuko duen arduraduna(energia kudeatzailea) izendatu liteke eta, utrean zehar lortutako helburuen arabera, lan hori saritu.

Kasu batzuetan, kiroldegietan bezala, eraikinaren energia arloko kudeaketa kanpo enpresa bati esleitzea be-harrezkoa da. Kudeaketa lana erraza denean ostera, funtzionarioek hartu behar lukete gestio ardura.

Hornidura eta zerbitzu korporatiboen erosketa eta kontratazioa

Erosketa berdearen printzipioa, hau da, produktuen alderdi ekonomiko eta teknikoez gain, produktuek bizi-ziklo osoan ingurumenari eragin diezaioketen eragina kontuan hartuta egiten den erosketa, udalaren horniduramaila guztietara zabaltzea litzateke asmoa.

2012. urtean udalak erositako bulegoko material suntsikorraren %97 irizpide hauek jarraituz egindakoa izan

58

zen. Hala ere, irizpide hauek ez dira arlo guztietan aplikatzen.

Erosketa berdea ondorengo atal guztietara ere zabal daiteke:

• Ordenagailuen erosketara.• Inprimagailuen erosketara.• Bulegoko altzarien erosketara.• Eraikinen garbiketa zerbitzuen kontrataziora.• Ibilgailuen erosketara.• Ekitaldien kontrataziora.• Lorezaintza zerbitzuen kontrataziora.• Ehungintzako produktuen erosketara.

Halaber, aurrerapausoak eman dira udalak egiten dituen erosketa eta kontratazioetan ingurumen-irizpideakbarneratzeko. Irizpide horiek lehiaketa eta kontratazio publikoetarako berariaz prestatzen diren baldintza-orrietansartzen dira. Hartaz, etorkizunean, arlo guztietan egiten diren kontratazioetan ingurumen-irizpideak sartzea li -tzateke helburua.

Gabonetako apaingarri iraunkorrak

Gabonak eredu kontsumistaren aparteko ikurra dira. Horregatik, aukera ezin hobea eskaintzen dute iraun-kortasun irizpideak hedatzeko.

Zarautzen 2009. urtean egindako egitasmo arrakastatsua Donostiako kaleetara zabaltzea litzateke proposamenhonen helburua.

Proiektu hartan Gabonetako ohiko apaingarriak udalerriko haurrek ikastoletan egindako beste apaingarri iraun-korrago batzuekin ordezkatu zituzten. Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek elkarlanean bideratutakoegitasmoaren helburuak apaingarri hauek eragindako kontsumo energetikoa eta negutegi efektua eragiten dutengasen emaria murriztea ziren.

Diseinuak elkarrekin definitu ondoren, udalak apaingarriak egiteko materialak banatu zituen. Abenduan zeharegindako lanen muntaia eta aukeratutako espazioetan dekorazio lanak burutu ziren. Kasu hartan kontsumo ba-xuko LED argiak (eguzki plaka batera konektatuta) eta berrerabilitako CDak, DVDak eta botilak erabili zituzten.

Ekimenaren komunikazio kanpaina indartzeko iragarkiak grabatu zituzten Gabonetan zehar telebista lokaletanemititzeko. Iragarkietako protagonistak apaingarriak egin zituzten neska-mutilak izan ziren.

Era honetako kanpainek abantaila ugari dituzte, izan ere, mezua herritar askorengana iristen da, apaingarriakauzo guztietan modu orekatuagoan bana daitezke, haurren hezkuntzari zuzenean loturik dauden proiektuakdira, energia kostuak baxuagoak dira...

Gainera, ikastetxeek egitasmoan parte hartzeko prestutasunaren arabera, urtez urte errepika daitekeen proiektua da.

Bizikleta

Gaur egun hiri barruan mugitzeko donostiarren %4ak aukeratzen du bizikleta. Azken urteetan erabiltzaile kopuruakgora egin du. Hala eta guztiz ere, ibilgailu pribatuetan egiten den bidaia kopuruak gorantz egiten jarraitzen du.

Mugitzeko modu iraunkor hau sustatzeko ahaleginetan bidegorri berriak zabaldu, alokairu sistema publikoaezarri edo Euskotrenen erabiltzaileentzat bizikleten aparkaleku itxia egin da.

Nolanahi ere, hirian bigarren eskuko bizikleten merkatua murritza da. Bizikleta merkeak eskuratzeko aukerak

59

bultzada nabarmena eman diezaioke bizikletaren erabilerari. Helburua bizikletak alokatu edo saltzen dituztendendetan bigarren eskuko bizikleten aukera zabala lortzea litzateke. Horretarako, berariaz diseinatutako pro-grama baten bitartez, borondatez parte hartuko luketen dendei udal-tasak murriztu edo kenduko litzaizkieke.

Gainera, kalean geratzen diren bizikleta zaharrak berrerabiltzeko aukera bultzatu beharko litzateke. Donostiakoeragile bati bizikletak hauek eskuratuko litzaieke bigarren eskuko merkatuan sartzeko baldintzarekin. Halaber,auzoz auzo, kutur-etxeetan adibidez, norberak bizikleta mantentzen eta konpontzen ikasteko ikastaroak burutubeharko lirateke.

Bestetik, hirira bizikletan etortzen den bisitari kopurua bisitari guztien %2 baino baxuagoa da. Inguruko he-rrietatik eguna pasatzera etorri daitekeen bisitari kopurua handia da. Erraztasunak emanez gero, asko liratekeHernani, Astigarraga, Pasaia, Lezo edo Lasartetik bizikletan hurbilduko liratekeenak.

Horretarako, hurrengo urteetan Udal horiekin eta Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan Donostialdekobidegorri sarea osatu eta indartu behar da.

Festa eta jai herrikoiak

Arlo honetan ere ingurumen-irizpideak maila guztietara (hondakinak, energia erabilera, erosketak...) zabaldubehar dira.

Lehenik, jai batzorde eta atal honetako eragile guztiek esperientziak elkarbanatzeko eztabaida-gune edo or-ganoa sortu beharko litzateke. Donostiako festa eta jai herrikoiek izaera eta tamaina desberdinak izateaz gain,iraunkortasunaren alde egindako lanei dagokienez, garapen-maila desberdinak agertzen dituzte.

Bide horretan, hartu-emanak erraztu, zalantzak argitu, esperientziak partekatzeko edo erasoei erantzutekobalioko lukeen blog-a edo web orrialdea ezinbesteko tresna litzateke.

Zentzu honetan festen antolaketarako jardunbide egokiak bilduko lituzkeen gida osatzea eta gune horretaneskegitzea lehentasuna litzateke.

Edalontzi berreragilgarrien erabilpena festa gune guztietara zabaltzea garrantzitsua da eta, horretarako, era-kundeek (Udalak eta San Markos Mankomunitatea) edalontziak eskuratzeko eskatzen dituzten baldintzak malgutubeharko lituzkete. Era berean, edalontziak garbitzeko zerbitzua zurrunegia da eta horrek antolatzaile asko atzerabotatzen ditu.

Bestetik, festa eta jai herrikoien antolatzaileek herri bazkari, afari edo jatekoak dauden ekintzetan hondakinguztiak gaikako bilketa bidez jasotzeko konpromezua hartu beharko lukete. Guzti hori kontsumoa murriztu etamaterialak berrerabiltzeko konpromezuarekin batera.

Udala eta Jai Batzordeen arteko koordinazioa ere hobetu beharreko arloa da. Beste esparru batzuetan bezala,Udalak aholkularitza tekniko zerbitzua antolatu beharko luke, beharrezko edukiontziak utzi, mahai-tresneria be-rrerabilgarri mailegatu...

5. Kutsadura

Hondakinak

Hondakinen gaian zero zabor helburua lortzeko bidea ibili behar da. Egungo egoeran hondakinek duten balioaez da aprobetxatzen eta zati handiena zabortegietara doa. Horregatik, hondakinen gaia kutsadura atalean sartzenda, egungo egoera hori delako.

Aitzitik, egoera hori aldatu eta hondakinek suposatzen duten lehengaiari ahalik eta etekin handiena aterabehar zaie. Birziklatzen ez duen herritarrak besteek egindako lana zapuzten du, kutsatzea ez da zilegi ez hon-dakinen esparruan ez beste edozeinetan ere. Hortaz, bai herritarrak bai sortzaile handiak hondakinak derrigorrezgaika bereiztera jo behar da. Horrek, guztion berdintasun egoera bermatuko luke.

60

Oro har, bilketan, tratamenduan eta kudeaketan irizpide teknikoak lehenetsi beharko lirateke eta sistema era-ginkorrenak ezarri. Donostian tipologia anitzeko hiri- eta landa-guneak daude, beraz, guztietan ezin da bilketasistema berdina aplikatu. Tokian tokiko sistema eraginkorrenak bilatu behar dira baina beraien artean ahalik eta an -tzekoenak izan daitezela baimenduz. Honela, sistema horiek ezartzearen kosteak baxuagoak izango liratekeelako.

Bestalde, bilketa sistema nagusitik kanpo auto eta auzo konposta bezalako sistemak bultzatzen jarraitu beharkolitzateke.

Kutsadura elektromagnetikoa

Donostian gero eta gehiago dira uhin elektromagnetikoak igortzen dituzten antenak. Horietako askoren ko-kapen zehatza ez da ezaguna, beraz, lehenengo lana hiriko antenen mapa eguneratu eta zehatza ekoiztea li -tzateke.

Beste gai askoren antzera, honetan ere uhin elektromagnetikoak kaltegarriak eta ez kaltegarriak direla esatenduten ikerketa lan asko daude. Honen aurrean, eta jokoan dauden interesak ezagututa, prebentzioa eta zuhurtziaprintzipioak jarraituz aplikatu beharko lirateke neurri guztiak.

Horregatik, ahal den heinean, antenen ezarpena arautu eta kontzentrazio guneak barreiatzea komeniko li -tzateke. Horretaz gain, haurtzaindegi, ikastetxe, ospitale edo zahar-etxeak bezalako eremu sentikorren inguruanantenarik gabeko guneak edo epe ertainera gomendatutako 0,1 mikroWatio/zm2 gainditzen ez dutenak sortzealitzateke hurrengo urteetarako helburua.

Antenak alde batera utzita, hirian bertan badaude etxebizitzetatik oso gertu edo etxebizitzez inguratuta daudenazpiestazio elektrikoak. Kasu hauetan instalazio horiek hirigunetik kanpo ateratzea lortu beharko litzateke.

Kutsadura akustikoa

Kutsadura akustikoaren iturri garrantzitsuenak garraiorako azpiegiturak dira, hau da, trenbideak eta errepideak.Azpiegitura hauek aldatzea ez da erraza interes orokorrari erantzuten diotelako, koste handia duten lanak direlakoeta alternatiba egokiak lantzea tenknikoki konplexua delako.

Donostian, Karlos I.aren hiribideko zubi-bidea eraistea eta intxaurrondoko trenbidearen lubakia estaltzea diraeginbehar nagusiak.

Gainerako azpiegituretan, ahal denean behintzat, zarataren aukarko hesiak eraikitzea litzateke alternatiba egokiena.

Ingurumen ikuspegitik hobetsi beharreko hesiak bi motatakoak dira:

• Landare-hesiak: zuhaitz hostoiraunkorrez osatutako baso trinko zerrenda zabalak dira. 50 metroko za-balerako pinu basoa behar da 2-3 dBA-ko murrizketa lortzeko. Zuhaitz edo zuhaixka gutxi batzuz osatutakoerrenkadak ez dira eraginkorrak.

• Lurrez osatutako dikeak: Oinarri zabala duten metatutako lurrez osatutako oztopoak dira. Gainean lan-darediaren hazkuntza bultzatzen da. Erabiltzen diren materialek kostu baxua izatearen abanaila dute. Moduegokian eginez gero, paisaian oso ondo integratzen dira, batez ere, landa eremuetan.

Isurketak

Oro har, Urumea ibaiko uren kalitatea ona da eta Uraren Esparru Zuzentarauak ezarritakoa betetzen jarraitzen du(kalitate oso ona). Hala ere, urtero puntu jakin batzuetan egiten diren laginketek datu kezkagarriak azaltzen dituzte.

Laginketa puntu horiek Ergobia inguruan, Santa Katalina zubian eta Loiolan daude. Ergobiako estazioan ja-

61

sotako datuen arabera, 2000.urtetik 2012ra bitartean, uraren kalitateak hobera egin du pixkanaka. Urumeaibaiaren zati horrek hainbat isuri zuzen jasaten ditu. Isuri horiek kolektore nagusietara lotu gabeko auzo txikieta industria-guneetatik egiten dira. Beraz, hurrengo urteetan gune horietako hondakin-urak kolektoreetaralotzeko obrak bultzatu beharko lirateke.

Bestalde, ibaiaren estuarioan ere (Loiolan), 2002. urtetik gaurdaino, egoera ekologikoa kaskarra da. Gunehonetan ere ibaian gora egindako isurketak dira horren arrazoia. Horregatik, aurreko kasuan bezala, zuzenketaneurriak hartu beharko lirateke, bereziki, Martuteneko industria-gunean.

Hondakin-uren isuri ez baimendu gehienak eurite aldi eta astebukaeretan egiten dira kontrolari ihes egitekoasmoz. Gainera, hainbat enpresek estolda bakarrera isurtzen dutenez, oso zaila izaten da isurketaren erantzuleazein den argitzea. Horregatik, isuri hauen gaineko kontrola areagotu egin behar da, batez ere, aipatutako bal-dintzak ematen direnean.

Zabortegi ilegalak

Hirian gero eta gutxiago dira mota honetako guneak baina helburua jarduera hauek desagertzea litzateke.

Zabortegi ilegalen presentzia zuzenean loturik dago etxean sortutako hondakinak gaika jasotzeko guneen(Garbiguneak) kopuruarekin. Izan ere, tamaina handiko hondakinak (eraikuntza-hondarrak, koltxoiak, paletak,auto eta motorren pneumatikoak...) izaten dira zabortegi horietan botatzen direnak. Hala, zenbat eta horrelakogune gehiago egon gutxiago dira sortuko diren kontrolik gabeko zabortegiak.

Aurten, Donostian, bigarren Garbigunea ireki da. Berez, horrelako bi gunek nahikoa behar lukete hiriko hon-dakin mota hauek biltzeko baina beste bilketa sistemak indartu beharko lirateke eta, beharrezkoa dela ondo-rioztatuz gero, hirugarren gune bat ireki.

UOKU

Udaltzaingoaren udal ordenantzetarako kontrol unitatea da UOKU. Egun, ingurumenari eragiten dioten arazoaskotaz arduratzen da unitate hau, hala nola, zuhaitz mozketa, kutsadura elektromagnetiko, isurketez eta abar.

Hala ere, kasu askotan, unitate honetako udaltzainek ez dituzte jarduera behar bezala burutzeko beharrezkoingurumen ezagutzak.

Hori dela eta, ezinbestekoa litzateke ingurumen gaietaz bereziki eta gainerako ordenantzetaz arduratuko lit-zatekeen unitate hau eraldatu eta indartzea. Udaltzainen jardunak gertukoa izan behar luke, horregatik, unitateariizena aldatu eta Donostiako biztanleen artean ezagutaraztea litzateke hellburua. Donostiar orok jakin behar lukeingurumen arazoez arduratzen den udaltzain taldea unitate honetan barneraturik dagoela.

Era berean, udaltzain hauek ingurumen arloan aditu bilakatzeko etengabeko prestakuntza eta trebakuntzaeskaini beharko litzaieke. Gainera, beraien jarduna modu egokian egin ahal izateko beharrezko tresnak (zarata etauhin erradiazioa neurtzeko tresnak, ur laginketak egiteko tresneria...) ere eskuragarri eduki beharko lituzkete.

6. Hirigintza Berdea

Hirigintza arloan ingurumen ikuspegia barneratzea litzateke helburua. Bide horretan lagun dezaketen hainbatproposamen eta neurri laburbiltzen dira jarraian:

Ordenantza berdeak

62

Ingurumen arloan hiria hobetzeko helburuarekin hurrengo neurriak barneratu beharko lirateke espezifikokisortutako araudiaren bitartez edo dagoeneko existitzen den araudiari erantsiz.

Hegaztien babeserako neurriak: Kristalezko etxaurreak dituzten eraikinetan txori eta hegaztiek talka ez egi-teko hegazti harraparien irudiak edo soslaiak eranstea. Hirian eraikitzen diren, eta kristalezko azalera zehatzbat, duten eraikin berri guztietan hartu beharko litzateke neurri hau.

Zuhaitzen babeserako neurriak: Egun zuhaitzei araudi aldetik, eserleku, kale-argi edo beste antzeko hiriosagaiek duten balio bera ematen zaie. Zuhaitzei, izaki bizidunak izanik, dagokien babes maila aitortu beharzaie. Hiriko zuhaitz bakoitzari, duen natur balioaren arabera, babes maila bat ezarri beharko litzaioke. Honela,urbanizazio proiektuetan babes berezia dutenak aintzat hartuko lirateke

Ur xaflak: Lurzoru azalera zehatz bat gainditzen duten urbanizazio proiektuetan ur xaflak dituzten elementuak(putzuak, iturriak, askak...) sartu beharko lirateke. Honek hiriko faunaren egoera hobetzen lagunduko lukeelako.

Landare arrotz inbaditzaileen hedapena eragozteko neurriak: Hirian egiten den urbanizazio proiektu bakoi -tzean lanak amaitu ondoren landare inbaditzaileen sarrera eragozteko neurria litzateke hau. Obraren ardu-radunak, publikoa zein pribatua izan, epe zehatz batean zehar (2 urte adibidez) sortutako ezponda edomugitutako lurretan hazitako landare inbaditzaileak erauztearen ardura izango luke. Obren sustatzailea Udaladenean Hirigintza Sailak ordainduko lituzke erauzketa lan horien gastuak.

Bidegorriak diseinatzeko neurriak: Hirian sustatzen den urbanizazio proiektu bakoitzean eremu hori ze-harkatuko lukeen bidegorriaren ibilbidea edo ibilbide alternatiboak erantsi beharko litzaizkioke proiektuari.

Urbanizazio proiektu berriak

Etorkizunean hirian egingo diren urbanizazio obra guztiek Ingurumen Sailaren azterketa txostena beharko lu-kete. Egun Plan Berezi eta proiektu asko ingurumenaren gaineko ebaluazioa egitera behartuta daude. Kasu ho-rietan Eusko Jaurlaritzak du bete beharreko baldintzak finkatu eta ikuskaritza lanak egiteko ardura. Udalak kasuba tzuetan zuzeneko ardura ez badu ere, obra guzti horiek eragin ditzaketen kalteak aintzat hartuta, ezinbestekoada ardura hori bere gain hartzea.

Txosten hori obrak egin baino lehen prestatu beharko litzateke eta obra egiteko baimena lortzeko lotesleaizango litzateke.

Txosten horretan sustatzaileak proposatutako obrak naturan sor litzazkeen balizko kalteak identifikatuko liratekeeta horiek saihesteko jarraitu beharreko neurriak zehaztu. Honela, obra egiteko eskaera burutu duen pertsonaedo enpresari baimenarekin batera neurri horiek eskuratuko litzaizkioke. Behin obra amaitutakoan, txostena si-natu duen teknikariak obren ikuskaritza egin beharko luke, ezarritako irizpideak bete direla bermatzeko.

Baliteke hirian urtero egiten diren obra kopurua dela eta, lan karga handiegia suposatzea Ingurumen Sailekoteknikarientzat. Ondorioz, lehentasunak ezarri beharko lirateke eta eragin txikia edo nulua duten obrak salbuetsi.

Honela, lehentasuna izan beharko lukete ingurumen ikuspegitik sentiberak diren eremuek, hau da, errekakedo hezeguneak dituztenak, zuhaitz edo landaredi bereziak dituztenak, babestutako espezieak dituztenak, edobabes-maila berezia dutenak.

Lorezaintza ekologikoa

63

Hiriko lorezaintza zerbitzuak eguneroko lanean irizpide ekologikoak txertatzea litzateke asmoa.

Horretarako, adibidez, lorategiak eta berdeguneak mantentze-lanak eta ur kontsumoa minimizatzeko disei-natu, ongarri kimikoak konposatu organikoen erabileraz ordezkatu, hoberen moldatuta dauden zuhaitz eta lan-dareak aukeratu ¬¬(bertako espezieak hobetsiz), konposatu toxikoen (herbizidak, fungizidak eta intsektizidak)erabilera ingurunearentzat zein hiritarrentzat kaltegarriak ez diren konposatu edo tekniken bidez ordezkatu be-harko lirateke.

Gainera, zerbitzu honek hiritar eta ikasleekin elkar eraginez, hiriko parke, lorategi eta berdeguneekiko loturasustatu behar luke.

Egitasmo hau mintegi publikoaren sorrera eta Parke eta Lorategi Saila ingurumen sailean integratzearekinzuzenki loturik legoke.

Noainen, eredu hau jarraituz, langile eta baliabideetan egindako hasierako inbertsio fasea gainditu eta, proiektuarrakastatsuak garatzeaz gain, alor ekonomikoan ere emaitza onak lortu dituzte.

Donostian arlo honetan bultzatu beharreko helburu zehatzak lirateke:

• Hiritarrak degradatutako guneak berreskuratzeko egiten diren zuhaitz landaketetan eta babesean (aitabitxi/ amabitxia) inplikatzea.

• Lorezaintza zerbitzua eta Agenda 21 proiektua bateratzea urbanizazio berrietako lorategien diseinurako,tokiko araudi espezifikoen aldaketarako edo energia berriztagarrien ezarpenerako.

Naturazioa

Hiri-naturazio kontzeptuak hiri eta landa eremuko bizitza ingurumenak protagonismoa berreskuratuko lukeeningurunean integratzea bilatzen du. Hau, modu iraunkorrean, bizi-kalitatea hobetzen lagunduko duten landareespezieak eremu urbanoan txertatuz lortzen da.

Hiri eremuaren ezaugarriak dira, landa eremuarekin alderatuz, kutsadura indize altuagoak, kontzentrazio de-mografiko handiak, lurzoruaren espekulazio maila altuagoak edo berdegune azalera txikiagoa izatea. Eraikinenestalki (horizontal zein inklinatu) eta fatxada gainean Ingurunera moldatutako landareak (huntza, espezie be-larkarak...) sartuz arazo horiek leuntzea lortu liteke.

Gainera, neurri guzti horiek fauna urbanoaren mesedetan lirateke. Asmoa hiriko eraikin eta espazio ugari“biotopo” txikietan bilakatzea litzateke.

hiri naturazioaren abantailak dira, besteak beste:

• Aireko kutsadura mailaren murrizketa, batez ere, airean esekita dagoen hautsa. Estalki berde batenmetro karratu bakarrak, urtero, aireko 0,2 Kg partikula iragaz ditzake.

• Ondoren ebapotranspiratuko den uraren atxikipena. Honela, kaleetan ur pilaketak eragozten dira etaaireko hezetasun maila erregulatzen da.

• “Bero irla” efektuaren murrizketa ebapotranspirazio prozesu bidezko energia kontsumoaren bitartez.

• Berdeguneak sortzeko arazoari aurre egitea. Paisaia berriak eta bertako animali eta landareentzat ha-bitatak sortzen dira.

• Berdegune handiekin (parkeak) konektatuta legokeen sare berdearen sorrera.

Naturazioa maila askotan ezarri daiteke, eraikin, kale, espazio ireki, errepide, trenbide edo ingurabideetan.

64

Alemanian edo europa iparraldeko herrialdeetan hiri ingurune berdearen aldeko kontzientziazio sendoa dagoeta proiektu asko bultzatu dira norabide horretan.

Donostian landarediaren hazkuntzarako baldintza klimatikoak bikainak dira. Hala ere, horrelako esperientziagutxi garatu dira eta azkarregi aurrera egin nahiak porrotera eraman ditzake proiektu asko. Beraz, hasieran,egokiena proiektu txiki eta errazak aplikatzea litzateke.

Horretarako, naturazio proiektu estentsiboak garatu beharko lirateke lehenengo. Modalitate honetan kosteakbaxuak dira, ez dute zaintzarik behar, ez da ureztatzerik egiten eta ongarriak ere ez dira beharrezkoak. Proiektuhauei “estalki berdeak” edo “teilatu berdeak” (green roofs) deritze.

Hirian esperientziak pilatzen joan ahala posible litzateke proiektu konplexuagoak (lorategi bertikalak, sistemaintentsiboak...) garatzea.

Proiektu guzti hauek maila publikoan zein pribatuan garatu beharko lirateke. Izan ere, askotan enpresek irudiona zabaltzea bilatzen dute, gehienbat, ingurumen arazoak sortzen dituztenak.

7. KORAPILOAK

Donostiako ekonomian turismoak berebiziko garrantzia du. Hurrengo urteetan ere jarduera honek gora egingodu eta, egun, ezezaguna den potentziala du. Fenomeno horrek nahitaez ingurumenarengan eraginak izangoditu. Honela, datorren olatu hori bideratu eta ondorio positiboak sustatu eta negatiboak minimizatzeko prestegon behar da.

Batetik, bisitariei harrera egiteko eta egonaldiak egin ahal izateko azpiegiturak eta zerbitzuak planifikatu beharkolirateke. Turistak hirira iristeko moduari dagokionez, garraio publikoaren arloan asko dira hobetu beharrekoak.Donostiak Hondarribiko aireportuarekin dituen loturak esaterako.

Behin bisitariak hirira heldutakoan egonaldia burutzeko azpiegiturak prestatu beharko lirateke. Azpiegitura ho-riek iraunkortasun printzipioak jarraituko lituzketenak izatea litzateke erakunde publikoen betebeharra. Ildo ho-rretan, azpiegitura berriak garatzeko azalera gabezia da egungo arazo nagusia. Horregatik, ostatu edo aterpeberriak eraiki aurretik hirian dauden eraikinak eraldatzea sustatu beharko litzateke.

Azpiegitura berrien plangintzan kanpin iraunkorrak bultzatu beharko lirateke; eraikitzeko orduan bioeraikuntza,bioklimatismoa eta energia berriztagarrien aplikazioa aintzat hartuko dutenak alegia.

Gainera, europan duen tradizioa dela eta, autokarabana bidezko turismoak ere potentzial handia du. Ibilgailuhauek hartzeko nahikoa litzateke inbertsio txikiak behar dituzten eremuak hiriko gune lasai eta egokietan erai-kitzea. Eremu horietan gehienez 48 orduko egonaldiak baimenduko lirateke eta beharrezko erabilera arauak,seinaleztapen egokia, iturriak eta estoldekin komunikatutako gunea jarriz gero, ibilgailu asko hurbilduko liratekebertara.

Bestetik, turismo ereduaren eztabaida dago. Alor honetan natura aldetik hiriak dituen balioak bultzatu beharkolirateke. Turistek beraien baliabideak Donostian uztea nahi bada turismo eredu tradizionaletik (hondartzak etagastronomia) haratago, mendi eta naturarekin loturiko aisialdia ere bultzatu beharko litzateke. Noski jarduera haueksustatzeak bere arriskuak ditu eta joan-etorri fluxuak planifikatu eta modu egokian arautu beharko lirateke.

Hala, hiriko parke batzuek (Urgull, Ulia...) natur- eta kultura-ondare aipagarria dute eta horietan bisita gidatuakbultzatu beharko lirateke. Halaber, kirolari loturiko aisialdiak potentzial handia du oraindik eta aisialdi ereduiraunkorrari loturik dago. Surf munduan egin diren saiakerei txirrindularitzaren sustapena gehitu beharko litzaioke.Horretarako, egokiak diren guneak (Artikutza, Añarbe...) prestatu, arautu eta publizitatu beharko lirateke.

Beste korapilo garrantzitsua mugikortasunari loturik dagoena da. Beti moldaketa eta hobekuntzak egin ba-

65

daitezke ere, oro har, hiriko autobus zerbitzuak garapen egokia du. Trenbide eta bidegorri sarea ordea, garetzekedago. Gainera, biak garraio eredu iraunkorrak dira.

Euskotren sarearen diseinuak berebiziko garrantzia du, bere baitan interes asko biltzen dituelako eta inguru-menari egin dakizkiokeen kalte askoren iturri izan daitekeelako. Maila honetan lehentasunezko bideak aukeratueta horietan soilik oinarritutako azpiegiturak bultzatu beharko lirateke. Interes politikoei irizpide teknikoak gai-lendu behar litzaizkieke eta lurralde ikuspegiarekin jokatu.

Bidegorri sarearen garapenean ere antzera jokatu beharko litzateke lokalismoak baztertu eta Donostialdekoherritarren interesak babestuz.

Jarduera ekonomikoari dagokionez, zein hiri-eredu lortu nahi den pentsatu behar da. Honela, arlo publikozein pribatuan ikerketa eta teknologia berrien garapenean diharduten entitateak sustatu eta bultzatzea ezin-bestekoa da. Beste sektore batzuk ahaztu gabe aktibitate ekonomiko honek dagoeneko garrantzi nabarmenadu hirian (biozientziak, bioingeniaritza,elikadura teknologiak...) eta, etorkizunean, garapen handia izan dezake.

Jarduera honek enpresekin lankidetzan balio erantsia ematen die bertako produktuei eta zaharkituak geradaitezkeen produkzio ereduak eraldatu eta garai berrietara moldatzen laguntzeko funtsezkoak dira. Bestalde,entitate horietako askok dagoeneko arlokako bilguneak (klusterrak) sortu dituzte, beraz, beraien garapena bul -tzatzeak errazagoa behar luke.

Gainera, teknologia garbien garapenak ingurumenean eraginak dituzten hiriko enpresen jarduna hobetzenlagun dezake. Enpresek teknologia horiek Donostian bertan eskuragarri eta merkeago izango lituzketelako.

Energiarena epe luzera landu beharreko sektorea da. Eremu honetan egungo dependentziari aurre egin etaburujabetza bidean energia berriztagarriak aplikatu beharko lirateke. Gehienek aldeko iritzia izan arren, errea-litatean gutxi dira bide horretan ematen diren pausoak. Gai honi seriotasunez heldu eta egoera iraultzera joanbehar da.

Hondakinen gaiean eztabaida irekitzea lortu den bezala energia eraginkortasun eta sorrerari buruzko kezkaeta ardura gizartera zabaldu behar litzateke. Gainera, arlo honetan ere lurralde mailan jokatu behar litzatekeZero Zabor dinamikarekin egin den bezala.

Askotan, arduradun publiko zein herritarrek aldaketak egin nahi badituzte ere, sektorea enpresa handi gutxibatzuen eskuetan dagoenez, beraien mende jarraitzera jotzen da. Beraz, oztopo horiek gainditzeko dinamikaberriak ireki beharko lirateke, hau da, salerosle berriak sortu edo bilatu, energia-sorrera egitasmoak bultzatu,distribuzio sareen nazionalizazioa aztertu...

Lantzeke dagoen beste esparru garrantzitsua arlo publiko eta pribatuaren arteko harremanena da. In-gurumen alorrean asko dira eremu zehatzetan lan egiten duten Fundazio, enpresa-talde eta erakundeak. As-kotan unean uneko egoeraren arabera erabakitzen dira jarraitu beharreko estrategiak eta hauek aurrez definitueta planifikatzea oso garrantzitsua da.

Lakindetza honek abantailak eta desabantailak izan ditzake eta guzti horiek baloratzea beharrezkoa da. Mailateoriko orokorretik at baliteke arlo jakin batzuetan lankidetza hori mesedegarria eta, besteetan, kaltegarriaizatea, beraz, sektore bakoitzera zabaldu beharko litzateke eremu honi dagokion analisia.

Maila honetan, arrisku nagusia esparru zehatzetan diharduten entitateek erakunde publikoei lidertza kentzealitzateke. Beraz, direnak direla beti funtzionamendu eredu eraginkorrenak bilatu beharko lirateke.

Hirian jarraitu beharreko ingurumen hezkuntza eredua ere landu beharra dago. Askotan helburua tresnaksortu eta zentro berriak irekitzea dela dirudi baina tresna eta zentro horien mantentze-lanak eta beharrezkoaurrekontuak ez badira behar bezala bideratzen egindako lana alferrik galduko da. Zentzu honetan koordinazioakere berebiziko garrantzia du.

Hirian badira edo hurrengo urteetan irekiko dira, arlo honetan lan egiteko funtsezko baliabideak (Cristina Enea

66

Fundazioa, baratze publikoak...). Guzti horietan ingurumen ezagutzak dituzten pertsonak egotea hasieratik betebeharreko baldintza litzateke. Gainera, beraien jarduna hiri osora zabaldu beharko litzateke esparru jakinetaramugatu beharrean.

Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 egitasmoek garrantzi berezia dute eta hiri-ereduaren ingurumen plan-gintzan barneratu beharko lirateke hauek ere.

Beste guztietan bezala, ingurumen hezkuntzan irizpide teknikoak aintzat hartu beharko lirateke baina, esparruhonetan, jarraitu beharreko norabidea markatu behar da.

Ehizaren kudeaketari dagokionez, liskar iturri izan daiteke arlo hau baina irizpide argiak markatu behardira. Hiri izaera duten eremuetan ehizaren praktika ez da onargarria eta landa izaera duten eremuetan berriz,egun indarrean dagoen araudia jarraituz, ehiza egin ahalko litzateke.

Bestalde, basoen kudeaketan ere irizpide zehatzak ezarri beharko lirateke. Erakunde publiko eta gizarte on-gizatean diharduten entitateek ezin dituzte bere jabegokoak diren basoetan ingurumenarekiko kaltegarriak direnustiapen teknikak aplikatu.

Halaber, jabe pribatuei ere diru-laguntzak kendu egin beharko litzaizkieke ingurumenean kalteak sortu dituztelafrogatzen denetan eta hurrengo urteetan ere ez litzaieke laguntzarik eman beharko.

Azkenik, zezenketaren gaiak eztabaida ugari sortu ditu Donostian eta hurrengo urteetan ere mahai gaineanegongo den gaia da. Batik bat, arrazoi etikoak direla medio, zezenketak jende asko du aurka. Hala ere, egia dazezenketaren aldekoak asko direla eta ideologia anitzekoak gainera.

Zezenketaren debekuak kontrako efektua izan dezake eta gai honetan iritzi zehatz bat ez duten pertsonen ba-besa jaso dezake debekuaren aurkako mugimenduak.

Arlo honetan, egokiena zezenketaren aurkako arrazoiak gizartean barneratzen saiatzea izan daiteke. Hiri ere-muan bizi diren pertsonak kontzientziatzea errazagoa da, beraz, hiria lan horretarako gune aproposa da. Gainera,belaunaldi gazteenetan zezenketak oso interes baxua pizten du eta zezenketaren aurkako joerak indar handiagoadu.

Honela, gaiak pizten dituen iritzi kontrajarriak ikusita, egin beharreko kontzientziazio lana egin ostean, galdeketabidez eztabaida hau istea izan liteke gaiari heltzeko modu eraginkorrena.

6. ERREFERENTZIAK

Erabilitako materialak

• Zero zabor, hoberantz aldatzen. Donostia eraldatzeko tresnak.• Artikutzako urari lotutako ekosistemen diagnostikoa. Donostiako Udala. • Huertos urbanos municipales en Vitoria: Un nuevo equipamiento para la ciudad. Online.• 2012 Iraunkortasunari buruzko urteko txostena. Cristina Enea Fundazioa. Donostiako Udala.• Natur Kontserbazioa Gipuzkoan (II). Berria.• Ingurumenaren aldetik iraunkorra den euskal kontsumo Plana 2006-2010. Eusko Jaurlaritza.• Empleo verde en Donostia-San Sebastián. Perfiles profesionales y análisis de oportunidad para el de-

sarrollo de itinerarios de formación. Donostiako Sustapena. Donostiako Udala. • Donostiako udalerriko giro-soinua hobetzeko ekintza plana. Donostiako Udala.• Primas para las energías renovables a coste cero para los consumidores. El observatorio crítico de la ener-

67

gía.• Informe renovables 100%. Greenpeace.• EAEko Itsasertza Babestu eta Antolatzeko Lurraldearen Arloko Plana. Eusko Jaurlaritza.• “III. Ingurumenaren gaineko eraginaren baterako ebaluazioari buruzko azterlana”. Plan Orokorraren Bu-

legoa. Donostiako Udala.• La naturación urbana: una apuesta para la mejora medioambiental de nuestro entorno. Universidad

Politécnica de Madrid. • Hornidura eta zerbitzu korporatiboak erostea eta kontratatzea. IHOBE. Eusko Jaurlaritza.

Iturri interesgarriak

• www.uztarokooperatiba.wordpress.com• www.eguzkidonostia.blogspot.com.es • www.haritzalde.org• www.ekogunea.net • www.enba.es• www.ehne.org• www.azti.es/eu/• www.sanmarko.net.es• www.antenarikez.blogspot.com.es• http://energiaaurreztu.wordpress.com/2012/01/27/passivhaus/• http://es.wikipedia.org/wiki/Red_el%C3%A9ctrica_inteligente • www.ihobe.net • www.gipuzkoazz.com

68

1. GAIAREN GARRANTZIAA lo largo de la historia se ha producido una fuerte y rápida transformación de las estructuras socio-econó-

micas y políticas de nuestro entorno, facilitando la llegada e incorporación de personas y colectivos procedentesde otros pueblos y estados, personas con otros orígenes geográficos y culturales, a nuestra ciudad.

A través de la incorporación de estas nuevas personas, la composición de nuestra sociedad progresivamenteha pasado ha ser más compleja y plural. Esto debe hacernos plantear nuevas cuestiones sobre en que sociedadvivimos.

El aumento de la diversidad cultural en la ciudad de Donostia aporta a la ciudad oportunidades y compleji-dades que deben ser abordadas, tanto por la propia sociedad como por la administración local.

Donostia, además de ser una ciudad acogedora debe decidir que modelo de convivencia quiere. Para ello, esfundamental superar discursos anteriores de convivencia, basados en el multiculturalismo que aparentementerespetan la diferencia pero que en la práctica segregan; y también se deben superar esos discursos basadosen la asimilación cultural que con el pretexto de buscar la igualdad fomentan la discriminación hacia la diferencia.Se tiene que tener claro, que para Donostia la mejor gestión de la convivencia debe ser la interculturalidad.

Fomentar un discurso interculturalista en nuestra sociedad nos va a permitir evitar situaciones negativaspara la cohesión social, como pueden ser la segregación social, la perpetuidad de prejuicios y estereotipos quepueden derivar a actitudes racistas, prácticas discriminatorias o discursos populistas que fomentan los miedosy la desconfianza hacia las personas y colectivos culturalmente diversos identificándolos como los culpables delos problemas sociales y económicos actuales.

El modelo interculturalista, debe estar basado en el diálogo y el respeto a la diferencia pero siempre teniendoen cuenta que aquello que nos debe unir debe ser la igualdad en los derechos y deberes como ciudadanos yciudadanas donostiarras. Por eso, se tiene que trabajar para facilitar y potenciar la construcción común delsentimiento de pertenecer a una ciudad, a una sociedad, a la sociedad vasca actual, a la sociedad donostiarrade hoy.

69

KULTUR ETA JATORRI ANIZTASUNA

2. GURE PROIEKTUAREKIN LOTURA

Fomentar una sociedad intercultural, significa que las cultural interactúen entre ellas y desarrollen diálogos;gracias a esto se pude conseguir que valores como el socialismo, el feminismo, el ecologismo y el internacio-nalismo sean transmitidos y compartidos por toda la ciudadanía, independientemente de su origen o identidadcultural.

Euskal Herria como país, no puede obviar la realidad actual de su sociedad. Por ello, la independencia nodebe significar que se quiera un país con una cultura homogénea y uniforme, ya que no se estaría reconociendolos derechos a todas las personas que viven en él.

En Euskal Herria existen personas plurilingües pero también euskaldunes, ya que la lengua para el diálogo ypara la convivencia es el euskera.

Las personas de otras identidades culturales también forman parte de la clase trabajadora y popular vasca,por tanto, una Euskal Herria socialista debe garantizar también en ellas la plena libertad, la eliminación de laexplotación capitalista y patriarcal y garantizarles unas condiciones de vida dignas, así como, reconocer el derechoa la diversidad cultural, como un derecho individual y colectivo de estas personas.

Así, reconociendo que las personas con otro origen y otra identidad cultural forman parte de nuestra sociedad,el feminismo también deberá tenerlas en cuenta en el cumplimiento de sus objetivos en la erradicación del pa-triarcado, de las relaciones de poder, de conseguir la igualdad entre hombres y mujeres....

Lo mismo sucede con el ecologismo, se debe transmitir a estas personas también el modelo sociopolítico, so-cioeconómico sociocultural que impulse relaciones responsables entre las personas, la naturaleza y los pueblos.

Una Euskal Herria internacionalista, reconocer la lucha de los diferentes pueblos y tiene presente el valor delpapel que tienen las personas procedentes de otros pueblos en el desarrollo de su modelo de país.

3. DONOSTIA: DIAGNOSIA

Orain arteko bideaHirian gertatutakoak

En Donostia actualmente viven unas 187.791 personas censadas (datos relativos al padrón municipal 2012).De estas, 45.774 personas son procedentes de fuera de Euskal Herria, es decir, el 24,4% de la población es ex-tranjera. Un dato curioso, es que el 60,7% de esta población extranjera son personas nacidas en los territoriosdel Estado Español y, el resto (el 39'9%) son nacidas fuera de esta administración territorial.

Para poder entender esta fotografía, se debe señalar que Euskal Herria, al igual que Donostia, ha vivido dos"oleadas de migración" entre el 1900-2013. La primera oleada se produjo en la década de los 50 y se extendióhasta la década de los 70; esos procesos migratorios, en su mayoría, estuvieron vinculados al desarrollo indus-trial. Así nos encontramos que fue en esta época cuando llegaron personas procedentes de los territorios delEstado Español (los más representados son las personas procedentes de Salamanca con 9,8% , Cáceres con9,7%, Burgos con 8,5%, Madrid con 7,1% y Rioja con 6,3%).

La "segunda oleada de migración" se sitúa en la década del s.XXI, denominando a este proceso migratorio"nueva migración", es decir, la nueva ciudadanía proviene fuera del Estado Español. El primer aumento de po-

70

blación se registro en los años 2003- 2007 (6.083 personas) pero en 2008-2012 la cifra aumento considera-blemente (hablamos de 13.332 personas que se empadronan). De este colectivo denominado "nueva migración"los grupos más representativos son los procedentes de Colombia (3,1%), Ecuador (3%) y Nicaragua (2,5%).

No hay duda, que Donostia es una ciudad plural y diversa; pero ¿Qué ciudad somos? Para dar respuesta aesta pregunta, debemos analizar los antecedentes sobre la gestión de la convivencia en la diversidad que sehan desarrollado en nuestra ciudad. Aunque, cabe reseñar el hecho que los únicos antecedentes, que se hanencontrado, han sido a nivel institucional.

Así, el Ayuntamiento de Donostia en 2004 realizó el primer "estudio-diagnostico sobre la población inmigranteextracomunitaria en la ciudad" y en 2005, asumió a través del Convenio de Colaboración con el Departamentode Vivienda y Asuntos Sociales del Gobierno Vasco, el compromiso de la redacción del I Plan de Actuación en In-migración de Donostia.

Para la elaboración de este I Plan de Actuación en Inmigración ”Donostia elkarrekin”, se creó un Grupo deTrabajo de Inmigración a través de la Comisión de Exclusión Social del Consejo de Acción Social del Ayuntamiento.El Plan se sustento en los resultados obtenidos en el "Estudio-diagnóstico de la Población Inmigrante Extraco-munitaria de Donostia" del año 2004, y se elaboraron 5 principios rectores, 5 objetivos generales, 6 áreas, 18 ob-jetivos específicos y 55 medidas . La duración de dicho Plan era de tres años, es decir, desde 2005 hasta 2007.

En resumen, El I Plan "Donostia Elkarrekin" fue la expresión de las primeras pregunta, por parte del Ayunta-miento, en torno a la gestión de la convivencia en la diversidad. Se creó un modelo de convivencia basado enreconocer la existencia de diferentes culturas que coexistían en Donostia y se quiso adoptar un discurso inter-culturalista. Aunque se cometieron errores; por ejemplo unir la diversidad cultural con los procesos inmigratoriosextracomunitarios exclusivamente, dejando de lado otras identidad culturales representadas en la ciudad; crearestructuras específicas para trabajar la "inclusión" de los inmigrantes a la sociedad multiplicando así los recursosexistentes en la ciudad, no tomó la diversidad cultural como un principio propio y de carácter horizontal, etc.

Así, el resultado ha sido una ciudad multicultural donde coexisten diferentes culturas en un mismo territoriopero de forma separada sin conseguir que estas se mezclen y se relacionen entre ellas. Sin conseguir un dialogointercultural que garantice el sentimiento de pertenencia a la sociedad vasca. Sin conseguir que los y las do-nostiarras reflexionen sobre la necesidad de esta interculturalidad..

Orainarte egindakoak

A nivel institucional, con el nuevo grupo municipal de Bildu, se replantea la cuestión sobre la gestión de laconvivencia en la diversidad y se plantean nuevas preguntar al respeto: ¿somos una sociedad multicultural ointercultural? ¿Qué sociedad queremos al respecto? ¿Cómo trabajamos conjuntamente la diversidad cultural ycreamos diálogos culturales? etc.

El primer paso que se realiza es, en 2011, la creación del Negociado de Diversidad Cultural. Es la primeravez, que se plantea hablar de diversidad de origen en vez de inmigración, de hablar de identidad cultural y deasumir que todos/as tenemos los mismos derechos y deberes, de crear un discurso en torno a la diversidad se-parado de los Servicios Sociales. Por lo cual, se creará un espacio propio fuera de la tutela del área de BienestarSocial. Así, este nuevo organismo depende de la Sección de Igualdad y Cooperación. Con este nuevo organismose pretende garantizar los derechos sociales, civiles y políticos de todas las personas, así como desarrollarpolíticas contra el racismo y la xenofobia y a favor de la convivencia y de la diversidad.

La primera decisión del Negociado de Diversidad Cultural fue analizar la diversidad de origen en la actualidad,por ello se realizó el estudio-diagnostico "Diversidad de origen y Convivencia en Donostia". Este estudio, a di-ferencia de los anteriores realizados, tiene dos enfoques: por un lado un estudio cuantitativo de los datos delpadrón municipal y, por otro lado, un estudio cualitativo basado en una metodología participativa a través deentrevistas a personas de diferentes orígenes residentes en la ciudad.

71

La segunda decisión adoptada, ha sido realizar la presentación del estudio a la ciudadanía, a través de reu-niones abiertas en diferentes barrios de la ciudad. Estas dinámicas participativas han tenido como objetivo co-nocer las opiniones, valoraciones y percepciones que tiene la ciudadanía en torno al conocimiento mutuo, elreconocimiento y la convivencia. En definitiva, trasladar a la ciudadanía la posibilidad de ser parte activa en laconstrucción del modelo de sociedad intercultural que se quiere para Donostia.

La tercera decisión, ha sido acercar la institución municipal a las asociaciones que se dedican a fomentar elrespecto, el conocimiento y la convivencia intercultural. Así, se han creado canales de colaboración, se ha cola-borado en la realización de actos culturales, se han establecido algunas bases de trabajo, etc.

A partir de estas dinámicas, el Negociado de Diversidad Cultural del Ayuntamiento ha iniciado el desarrollode las líneas de actuación, más adecuadas, para desarrollar una convivencia intercultural. Las próximas actua-ciones de este negociado, en la gestión de la convivencia en la diversidad cultural, en lo que queda de legislatura serán:

• Creación de una red de asociaciones para fomentar el trabajo de forma colectiva entorno a la diversidadcultural en la ciudad. Se pretende que esta red, además, pueda trabajar estrechamente con la red territorialUdalanitz y con la red internacional ICC Intercultural Cities.

• Realizar campañas de sensibilización sobre la diversidad cultural existente en la ciudad de Donostia.• Elaborar un protocolo de acogida a los y las nuevos ciudadanos y ciudadanas, implicando a todos los

agentes sociales y las instituciones.• Desarrollar un eje transversal entre los diferentes agentes y departamentos para tener presente la Di-

versidad Cultural. • Crear una convocatoria de ayudas económicas para las asociaciones que desempeñen proyectos que

fundamenten la diversidad cultural.• Confeccionar una página web propia del Negociado de Diversidad Cultural para que cualquier persona

tenga acceso a información, noticias, convocatorias... de este organismo.

Aunque estas acciones son el principio del trabajo a nivel administrativo de la izquierda abertzale entorno ala cuestión de la gestión de la convivencia en la diversidad cultural; se debe seguir trabajando en la definicióndel modelo de gestión municipal que queremos. Para ello, se ve necesario apostar por la elaboración de unPlan estratégico municipal de la Interculturalidad en Donostia. Este plan tiene que ser la hoja de ruta adminis-trativa para la creación de proyectos y dinámicas para que Donostia pase de ser una sociedad multicultural auna sociedad intercultural.

A nivel social, la izquierda abertzale a iniciado el proceso de creación de espacios para la reflexión y el debatesobre la diversidad cultural y Donostia. Aunque debemos resaltar que esto ha sido posible gracias a la institucióny , en concreto, del Negociado de Diversidad Cultural.

Aun así, se tiene que valorar como un hecho muy positivo; ya que es la primera vez, seguramente, que se dala oportunidad a la ciudadanía donostiarra de participar activamente en esta reflexión, a tomar consciencia delas oportunidades y las complejidades entorno a la diversidad cultural y, sobretodo, a debatir como debe sernuestra ciudad en relación a este tema.

Bildu debe continuar trabajando en concienciar a la ciudadanía de que la gestión de la convivencia en la di-versidad cultural no es sólo una cuestión institucional sino que debe ser una gestión realizada entre todas laspersonas que vivimos en Donostia ya que sino nunca podremos hablar de que Donostia es una ciudad inter-cultural.

Por eso, se debe apostar por la creación de dinámicas que faciliten el diálogo, el debate, la reflexión, etc sobreeste tema. Se deben crear herramientas en los barrios para que la interacción entre las diferentes culturas seareal, se debe fomentar el discurso intercultural entre los y las donostiarras, se debe construir, con el resto deciudadanía, puentes de unión y fomentar el sentimiento de pertenencia a la sociedad vasca de todas las personas,independientemente de su origen.

72

Hiriaren egoeraAukerak

• La existencia de un tejido asociativo en la ciudad representado en casi todos los ámbitos (culturales,sociales, lingüísticos, educativos, etc)

• La intención de reflexionar sobre el modelo de la gestión de la convivencia en la diversidad cultural porparte de la institución municipal

• El interés de las asociaciones, representantes de esta diversidad cultural, en trabajar en colaboracióncon la administración municipal y en red.

• La experiencia de otros proyectos desarrollados en la ciudad sobre la gestión de la diversidad cultural.

Mehatxuak

• La gestión de la convivencia en la diversidad se percibe como una cuestión institucional• Siguen habiendo prejuicios y esteriotipos hacia ciertas culturas.

Indar-guneak

• Se ha creado el Negociado de Diversidad Cultural• A nivel institucional, se han creado canales de participación con las asociaciones de la ciudad.• Existe un diagóstico cualitativo sobre la percepción de la diversidad cultural por parte de los y las do-

nostiarras.

Ahulguneak

• Falta relación entre las diferentes culturas y signos de identidad en la ciudad.• Persiste el desconocimiento entre las culturas que vivien en Donostia.• La gente no tiene interiorizadas las formas de participación directa.

4. GURE HIRI EREDUA: ARDATZ NAGUSIAK

1. Ciudad Acogedora

Una ciudad acogedora debe ser aquella que facilita las herramientas a los y las recién llegados/as para accedera los derechos y deberes de cualquier ciudadano y ciudadana de la ciudad. Cuando nos referimos a "recién lle-gado/a", hablamos de cualquier persona que no es residente en la ciudad y llega de nueva con el propósito dequedarse.

Así, desde la institución, se debe fomentar una política informativa y de acogida hacia estos /as nuevos/as ciu-dadanos/as. Por un lado, se debe garantizar el acceso a la información sobre todos aquellos recursos comuni-tarios que dispone la ciudad y que el/la recién llegado/a puede acceder. Una información general sobre la ciudad,por ejemplo, donde empadronarse, localización de los recursos sanitarios, culturales, lúdicos... Para facilitar estainformación, no es necesaria la creación de nuevas estructuras sino fomentar, en las ya existentes, los recursosnecesarios para que este objetivo se realice. Es decir, se debe dotar a las oficinas de atención al ciudadano/a (lasoficinas de Udal Info) de guías de información y recursos, traducidas en todos los idiomas presentes en la ciudad;así como formar a sus trabajadores/as en diversidad cultural.

73

Por otro lado, cuando la información ofrecida por estas oficinas no es suficiente, es neceario recurrir a unasesoramiento especializado. Para ello, la institución debe contar con la colaboración de las Asociaciones quedispongan de proyectos de acogimiento. Esta colaboración debe estar ligada a la creación de una red de cola-boración entre el Ayuntamiento y las diferentes asociaciones de la ciudad, para así poder fomentar los serviciosexistentes al respecto y no estar creando constantemente nuevos recursos.

Todas estas políticas de información y acogida deben estar recogidas en un Plan municipal de Acogida de laciudad. Además, este plan debe ser creado entre el Ayuntamiento y las diferentes Asociaciones que se dedicana la acogida, ya que así se garantizará que las actuaciones, acciones, metodologia, recursos diseñados... seanlos más adecuado a las necesidades sobre la acogida a los/las recien llegados/as.

A nivel social, las asociaciones deben jugar un papel fundamental. En muchas ocasiones, los/las recien lle-gados/as no diponen de un tejido familiar o no cuentan con amistades que les ayuden en su incorporacióncomo ciudadanos/as a Donostia y la sensación que se obtiene es de soledad y desamparo. Cuando una personatiene esta sensación, la tendencia es buscar a otras personas con la misma identidad cultural para sentirseparte de un grupo; por lo cuál, las asociaciones culturales (hoy en día identificadas como de inmigrantes) deberíanser el punto de encuentro de estas personas.

La acogida del/la recién llegado/a determinará en el futuro su implicación en la ciudad acogedora, en Donostia.Por eso, estas asociaciones deben garantizar procesos de acogida óptimos para fomentar en el futuro la inte-relación cultural de las personas.

2. Convivencia intercultural

Desde el punto de vista institucional, para conseguir una ciudad intercultural es fundamental que la diversidadcultural sea un valor a ser desarrollado de forma horizontal; al igual que se hace con otros valores como eleuskera, la igualdad entre hombres y mujeres o la participación social. Por lo tanto, debe de estar presente enlas diferentes políticas que se desarrollen desde el Ayuntamiento.

Para ello, al igual que en el eje anterior, se debe realizar un Plan municipal para la convivencia interculturaldonde aparezcan como principios, de las políticas a desarrollar para la diversidad cultural, los puntos que nosunen:

- La igualdad. Aunque se reconoce la diferencia de identidades culturales en la ciudad, todas las personasque vivimos en esta ciudad debemos ser iguales en nuestros derechos y obligaciones como donostiarras.Por este motivo, es importante erradicar los prejuicios y estereotipos que siguen existiendo hacia las otrasculturas para evitar la fragmentación y la discriminación. Así, es indispensable la sensibilización ciudadanaque tengan como objetivo el conocimiento mutuo y el respeto.

- El euskera. La lengua es un instrumento indispensable para el diálogo y la convivencia entre todos/aslos/las ciudadanos/as de Donostia. Sin una lengua común, la interacción de las personas así como la cohesiónsocial de estas es una tarea muy difícil de conseguir. Por eso, es necesario poner especial interés y esfuerzoen incentivar el aprendizaje del euskera, como lengua propia y como herramienta para la convivencia.

- La educación. La educación y la escuela deben garantizar el modelo intercultural de la ciudad. Para ello,se deben invertir recursos para que haya una acogida adecuada de esos/as niños/as que provienen de otrosorígenes así como se debe procurar fomentar los valores de respeto a la diversidad a través del conocimientomutuo y el diálogo, incidiendo en aquellos aspectos comunes y compartidos.

- La cultura. La diversidad cultural enriquece a la cultura donostiarra y, en definitiva, a la cultura vasca.Para que esto se produzca, se debe fomentar la interacción, el diálogo y el intercambio cultural sobre labase del patrimonio cultural de la ciudad; así este se enriquecerá y, a su vez, será compartido por todos/aslos/las ciudadanos/as.

74

- El espacio público. Este debe ser el espacio para la interacción de las personas, por lo que la distribuciónurbanística de la ciudad debe garantizar la relación entre los/las ciudadanos/as. La calle es un espacio so-cializador y se debe fomentar como tal.

- El sentimiento de pertenencia. Este se consigue rompiendo las barreras entre las personas y reforzandolos valores de la convivencia a través de la experiencia propia y del contacto personal. Para la creación deeste sentimiento, es indispensable el trabajo realizado en los barrios a través de las asociaciones devecinos/as, casas culturales, asociaciones de barrio, etc

Desde el ámbito social, el tejido asociativo de la ciudad favorece a la convivencia intercultural. El asociacionismosimboliza el compromiso de los/las ciudadanos/as en la defensa de los intereses comunes, es decir, las personas,independientemente de su identidad cultural, se unen por intereses comunes en una actividad concreta. Así, elasociacionismo vecinal, de trabajadores/as, de madres y padres en las escuelas, de actividades culturales, enti-dades comprometidas con diversos objetivos sociales, etc son espacios claves para la participación e implicaciónde los/las ciudadanos/as en los asuntos colectivos.

3. Ciudad participativa

A nivel institucional, para que la gestión de la convivencia en la diversidad cultural a través de un modelo in-tercultural sea real, es necesaria la participación activa de todo el conjunto de la sociedad.

Para desarrollar un modelo de convivencia intercultural, la administración municipal debe ser parte de untrabajo colectivo con el conjunto de la red asociativa de la ciudad (entidades sociales, asociaciones vecinales,empresariales, del ámbito educativo, del sanitario, del deportivo, etc) los agentes sindicales y políticos y, también,con todas las personas que estén interesadas en participar a título individual.

La participación ciudadana tiene que ser una de las vías principales para conseguir el éxito de las políticas in-terculturales y uno de los principales motores que debe permitir gestionar el cambio de una sociedad multicul-tural a otro basado en la interculturalidad.

Por tanto, se debe fomentar espacios de participación de las personas en procesos de debate y en la toma dedecisiones al respecto de esta gestión de la convivencia.

A nivel social, es imprescindible que haya debate social; es decir, que los y las ciudadanos/as se planteen lacuestión de la diversidad cultural como algo cotidiano. Si esto no se produce, la participación de las personasen la gestión de la convivencia en la diversidad cultural nunca será posible de una forma real y efectiva.

5. KORAPILOAK

La gestión de la diversidad cultural es una temática relativamente nueva para la gran parte de las sociedadesmodernas. Con las nuevas migraciones del s. XXI, las diferentes instituciones (locales, comarcales, estatales...)se han empezado a plantear el modelo de sociedad actual, es decir, como el perfil de ciudadano/a a ido variandocon los años debido a la incorporación de nueva ciudadanía proveniente de otros orígenes.

Cada tendencia política tiene una visión diferente sobre la gestión de la diversidad pero todas ellas se cuestionaeste fenómeno actual.

75

La visión de Bildu debe aceptar que la diversidad implica oportunidades y no obstáculos; para ello debemosromper con ciertos discursos anteriores planteándonos nuevos retos.

Uno de los discursos que debemos superar, y que por desgracia es el más extendido en la sociedad, es quela diversidad cultural viene dada por la llegada de personas inmigrantes extracomunitarias. En cierta forma,este discurso se entiende si reflexionamos sobre quién determina la definición de persona inmigrante, es decir,los estados Español y Francés son los que han impuesto sus barreras geográficas (sus fronteras) y estas handeterminado quién es considerado foráneo/a. Hoy en día, con la Unión Europea se ha creado una nueva definiciónde inmigrante, ya que entre los países que forman parte de esta administración, existe el derecho a la libre cir-culación de las personas; por tanto las barreras geográficas de la Unión Europea son las que determinan quiénes considerado foráneo/a; es decir, cualquier persona extracomunitaria.

Si el discurso se sigue basando en barreras geográficas, impuestas por ciertas administraciones, condenamosa seguir tratando la diversidad cultural como una cuestión solo de documentación y políticas de inmigración.Seguiremos obviando la existencia de identidades culturales y de la oportunidad que existe para gestionar laconvivencia entre todas ellas. Un buen ejemplo de ello, es el pueblo gitano; ¿son inmigrantes? ¿son una identidadcultural? ¿viven entre nosotros/as?.

Otro de los discursos más extendidos, es identificar a ciertos colectivos con otras identidades culturales comocolectivos en riesgo de exclusión social.

Es evidente que los procesos migratorios, en su mayoría, se deben a cuestiones económicas y de mejora decalidad de vida. La historia de cualquier sociedad así lo demuestra. Pero con los nuevos procesos migratoriosproducidos en el s.XXI, esta evidencia se ha tomado como criterio para considerar que los procesos migratoriosde ciertas identidades culturales son perjudiciales y una carga económica para la sociedad acogedora. Es decir,si los/as nuevos/as ciudadanos/as provienen de países considerados desarrollados o subdesarrollados la inmi-gración se percibe como positiva o negativa.

Teniendo en mente esta clasificación, las políticas inmigratorias y, en consecuencia, las de la gestión de la di-versidad cultural se han desarrollado desde los departamentos de bienestar social. Este hecho, ha perpetuadociertos estereotipos y prejuicios hacia ciertos colectivos. Para acabar con esta estigmatización, es importanteseparar la gestión de la convivencia en la diversidad cultural del Área de Bienestar social.

Los Servicios Sociales municipales tienen una función muy clara: sirven para paliar de forma temporal unasituación de emergencia social y económica de cualquier ciudadano/a, independientemente de su origen o suidentidad cultural. Y esta debe seguir siendo su principal y única función. La creación de órganos administrativosen las instituciones, específicos en esta cuestión permiten dar un valor positivo a la convivencia entre identidadesculturales diferentes así como permiten romper con esta identificación de la inmigración como un valor negativo.

Otro reto a tener en cuenta, en la creación del discurso interculturalista por parte de la Bildu, es reflexionarentorno al significado de nueva sociedad vasca y con qué pilares debe sustentarse. Está claro que el fenómenode incorporación de nueva ciudadanía con otros orígenes es un hecho actual. Por lo tanto, debemos apostarpor la creación de una sociedad vasca teniendo como referencia esta pluralidad y decidiendo que pilares debenunirnos para crear sentimiento de pertenencia a una sociedad vasca común.

También una cuestión para reflexionar, que está tomando fuerza en ciertos sectores sociales, es la tendenciaa folklorizar las identidades culturales. Es evidente que el folklore es la parte más visible de una identidadcultural y que fomentarlo ayuda a que se aprecie la diversidad de culturas en Donostia, es decir, a resaltar elcarácter multicultural de la ciudad.

Pero no es suficiente para gestionar la convivencia en la interculturalidad. La folklorización crea la falsa ilusiónde hacer creer a las personas que conocen la identidad cultural de los/las otros/as pero lo único que hace esperpetuar estereotipos culturales. Es decir, la identidad vasca, por ejemplo, no es solo irrintxis y fandangos sino que es una forma de identificarte, una forma de percibir y relacionarte con el entorno.

76

6. ERREFERENTZIAK

Erabilitako materialak:

- I Plan de actuación de Inmigración "Donostia elkarrekin". 2005-2007. Ayuntamiento de Donostia.- Estudio del choque psicosocial de las personas inmigradas en Donostia. Síntesis y propuestas. 2006.

Ayuntamiento de Donostia.- Estudio sobre la percepción , valores y actitudes de la población donostiarra hacia la inmigración. 2006.

Ayuntamiento de Donostia. - Diversidad de origen y convivencia en Donostia. Ayuntamiento de Donostia. 2013- Plan de trabajo de inmigración 2012-2015. Ajuntament de Barcelona- Plan de trabajo de inmigración 2008- 2011. Ajuntament de Barcelona.- Plan municipal de inmigración 2002. Ajuntament de Barcelona. - Bases d'acollida de Barcelona Ciutat. 2007. Ajuntament de Barcelona. - Pla BCN Interculturalitat. Ajuntament de Barcelona. Març 2010.- Pla d'acció Xarxa BCN Antirumors 2012-2014. Ajuntament de Barcelona.- Proposta política per a l'esquerra independentista als Països Catalans. Terra i Llibertat. Gener 2010.

Iturri interesgarriak:

- Diversidad de origen y convivencia en Donostia. Ayuntamiento de Donostia. 2013- Mapa del lugar de nacimiento y evolución de la población de Donostia. Diagnostico cuantitativo. Ayun-

tamiento de Donostia. 2013 - Diversidad de origen y convivencia en Donostia. Diagnostico cualitativo. Ayuntamiento de Donostia. 2013- Pla BCN Interculturalitat. Ajuntament de Barcelona. Març 2010.- Pla d'acció Xarxa BCN Antirumors 2012-2014. Ajuntament de Barcelona.

77

Ze biltzen dute terminook?

Askotan hitz egiten dugu kulturaz, orokorrean, baina, zer da kultura? Zertarako balio du? Kulturaz hitz egitendugunean bi gauzaz ari gara hizketan. Alde batetik, kulturaz ari gara, hau da, gure jarduera guztietan zehar-lerro den jakintza batez, tradizio batez, balio multzo batez. Baina kulturgintzaz ere ari gara; sormenaz, baliohoriei emandako formaz. Bien arteko harremana erabat da dinamikoa: kulturgintzak balio multzo horietatik jatendu, baina baita balio multzo hori etengabe berritu ere. Eta horrek bihurtzen du kultura estrategiko: jendearenbalio multzo hori zalantzan jartzen du, edo sendotu, edo eraldatu, edo irauli.

Kultura beti da publiko, definizioz. Kultura plazan egiten da: liburuak plazara doaz, musika plazara doa, ber -tsolaritza plazakoa da, jaia plazakoa da. Eta plazako dimentsio publiko horrek ematen dio potentzial politikoa.

Kultura elementu kohesionatzaile bat da gizartearentzat, nortasun bat ematen dio. Kultura trasbertsala da,eta beste diziplina guztiak ukitzen eta baldintzatzen ditu: ekonomia, politika…

Kulturak komunitatea eraiki egiten du elikagai sinbolikoak emanez, balio batzuk erantsiz. Gero aztertuko dugu,zentzu honetan, nolako ekarpena egiten dien feminismoari eta euskalgintzari.

Jendarte parte-hartzailea sustatzeko tresna izan daiteke, egoki baliatzen baldin bada. Kultura gizarte eralda-

ketarako tresna moduan ulertuz gero, jendarte sortzaile bat beharko dugu; herritarrek eragin beharko dute eten-gabe lehen aipatutako elikagai sinbolikoak eraikiz, balioak zalantzan jarriz… Kultura laborategi bat da horretarako.

Euskal Kultura

Euskal Herria kultura bat baino gehiagoz osatua dago. Euskal nazioak funtsezko elementu du euskal kulturaderitzoguna, baina, zer da euskal kultura? Euskaraz sortzen dena? Orduan dantza euskal kultura al da? EuskalHerrian sortzen dena? Euskal Herrian erdaraz sortua euskal kultura al da orduan? Gure kasuan hizkuntza hartukodugu euskal kulturaren elementu definitzaile moduan: euskal kultura euskaraz sortzen dena edo sortze prozesuaeuskaraz egiten den kultura da, jakinda kultura hizkuntza baino zabalagoa dela.

Baina, euskal kulturaz gain, badira kultura gehiago ere gurean: izan daiteke gaztelerazkoa, izan daiteke fran -tsesa, eta baita etorkinek ekarritakoak ere. Euskal estatua pentsatzen hasiz gero, denen arteko elkarbizitza oi-narri-oinarrizkoa izango da: proiektu politiko batek proiektu kulturala izango du zutabe.

78

KULTURA ETA KULTURGINTZA

Testuingurua

Baina, etorkizuna pentsatzerako, begira dezagun oraingo egoerara. Euskal Herrian kultura bat baino gehiagobizi dira, baina denak ez daude egoera berean. Euskal kultura berezitasun moduan hartu izan da, gehiago izanda “euskal” “kultura” baino. “Kultura”, bere horretan aipatzen denean, neutro uzten denean, erdarazko kulturazari gara, kultura hegemonikoaz. Euskal kulturak minorizazio bat jasan du mendeetan, eta gaur egun ere kon-plexuz eta aurreiritziz beteta gaude. Euskaraz sortzen dena ere unibertsala dela ulertzen ikasi behar dugu, etakontzeptuei buelta ematen. Kultura ez normalizatu bat da euskal kultura, traba objektibo batzuk dauzkana. Bainakonplexuetatik askatzea izango da normalizatzeko lehenengo urratsa, balioa ematea.

Gure herrian ez daude bi kultura bakarrik, kultur-anitza da Euskal Herria, aberatsa. Kultura guztiak babesteaeta elkarren arteko zubiak eraikitzea ezinbestekoa da elkar aberasteko, elkar-ezagutza bultzatzeko eta komunitateminorizatuak integratzeko (ez asimilatzeko). Hala, euskal kultura izango da kultura guztien topagune, zubi. Baina,horretarako, lehenengo euskal kultura normalizatu egin behar da izan diskriminazio positiboak eginez, eta baitadaukan balioa emanez ere. Kultura normalizatu bat soilik izan daiteke integratzaile.

Eta zein dira euskal kulturaren normalizaziorako urratsak? Ezinbestean euskararen biziberritzeari lotuta egongoda euskal kulturgintzaren normalizazio prozesua ere, euskararen biziberritzea euskal kulturgintzaren normali-zazioari lotuta dagoen moduan.

Kulturgintzak badu funtzio bat euskararen biziberritzean. Euskararen inguruan izango da beste ponentzia batere, baina hizkuntza ez da kode hutsa, oinarri-oinarritik elkarri lotuta daude hizkuntza eta kultura: kultura orokdu bere hizkuntza. Eta hizkuntza batek beharrezko du kultura, biziko bada. Euskarak urrats handiak egin dituezagutzaren geruzan, baina erabileran ez du neurri bereko gorakadarik izan. Hainbat kausa izan ditzake honekbere garaian landuko direnak, baina euskal kulturgintzatik etor daitezke konponbiderako zenbait pista. Izan ere,kulturgintza ezinbesteko tresna baita: hizkuntza berritzen duelako uneoro eta hizkuntza-atxikimendua ere indartudezakeelako. Hizkuntzarekin jolas egiteko aukera ematen du kulturak, eta ereduak ere ematen dizkio. Ahozko-tasuna lantzeko eta euskarara atxikitzeko tresna ezin-hobeak dira bertsolaritza, antzerkia, ipuingintza eta kan-tagintza. Eta idatzizko kodea aberasten du literatura idatziak. Hala, euskal kulturak babes instituzionala beharkodu, bai kultura-normalizazioa oraindik erdietsi gabe dagoelako eta baita hizkuntza-biziberritzerako tresna es-trategikoa delako ere. Neurri horretan ikertu, sustatu eta babestu beharko da euskal kulturgintza, kulturgintzahiztunen formazio-tresna bat baita.

Eremu geografikoa

Kultura bakoitzak du bere nazioa, eta kultura batzuek estatua ere badute. Frantses kulturak Frantziako estatuadauka eta espainiar kulturak Espainiako estatua. Balizko euskal estatuak izango du euskal kulturaren potentzialguztia garatzeko ardura, normalizazio-erronkei erantzun eta gainerako kulturen zubi bilakatuta.

Independentzia politikoak independentzia kulturala ere beharko du funtsean, eta horretarako ezinbestekoaizango da euskal kultura sustatu, landu eta konplexuak kentzea. Euskal kultura ez baita txokokeria, ez baita itxikeria. Euskal kultura, kultura den neurrian, unibertsala da berez, eta hala hartu behar genuke ere.

Kulturak jendartearen balio multzo hori etengabe zalantzan jar dezake beraz, edo sendotu, edo eraldatu, edoirauli. Eta mugimendu politiko batek, zein jarrera hartu beharko luke kulturaren aurrean? Nolako harremanabeharko litzateke mugimendu politikoen eta sortzaileen artean? Sortzaileen muin-muineko beharra da sormenaskatasuna: sortzaile bakoitzak bere ideologia izango du, baina mugimendu politiko batek ezin dezake sormen-prozesua baldintzatu; zirikatu, asko jota.

79

Potentzialtasuna.

Baina, zein da kulturaren potentzial politikoa? Euskararen biziberritzean euskal kulturgintzak izan dezakeenfuntzioaz aritu gara, baina kultura, bizitza publikoaren oinarrian egonda, gainerako balioak lantzeko ere lan-tresna ederra da. Kultura plazakoa da, eta plaza laborategi bat da, jendartearen inertzia eta aurreiritziak begi-bistan jartzen dituelako. Kulturak balioak ematen dizkio gizarteari, jardun-eremu sortzaile bat. Eraparte-hartzailean ulertuz gero, kulturak espazioak ematen ditu balio feminista, ekologista, euskaldun, sozialistaeta internazionalista batzuk ardatz moduan hartuta sorkuntza-lanak egiteko. Sorkuntza lan horrek eduki sin-bolikoak sortzen ditu eztabaida aberasteaz gain balio horiek gizarte osoa bustitzeko. Hala, kulturgintza esperi-mentazio-gune bat ere bada, gizarte eredu berrien laborategi eta topagune. Espazioak sortu beharko diralaborategi hauek aurrera eramateko.

Kulturgintza gizartean eragiteko tresna bat da. Sortzaile bakoitza libre da nahi duena sortzeko, baina mugi-mendu politikoetatik, eskura daitezkeen tresnen bidez, sorkuntza jakin batzuk saritu daitezke (izan diru-laguntzabidez, programatuz…). Kulturgintzako sorkuntza jakin batek zalantzan jar ditzake genero rolak, edo identitateareninguruko galderak plazaratu… Alde horretatik, kulturgintzak elikagai sinbolikoa eskaintzen dio jendarteari horrengainean hausnartzeko eta bestelako ereduak proposatzeko.

Horrez gain, kulturgintza plaza da, eta plazan, lehenago aipatu bezala, jendartean ezkutuan egon daitezkeeninertzia eta aurreiritziak agerian geratzen dira. Generoaren lanketan ere berdin gertatzen da. Alde batetik, ema-kumeen plazaratzea sustatu beharko da: lehendik plazaratutakoak babestuz eta ezagutaraziz, eta berriak pla-zaratzeko ereduak sustatuz. Bestetik, kultura parte-hartzearen logikan ulertuta, hartzailea subjektu bilaka daitekeplaza publikoan, eta laborategi horretan parte hartzera gonbidatu bere genero eraikuntza deseraiki edo, gut-xienez, zalantzan jartzeko.

Radiografia

Garrantzitsua da mundu mailan kulturaren gaineko inertziak identifikatzea; gure hirian hauek dute eraginakneurtzeko, lehenik, eta gure estrategiak diseinatzeko ondoren. Orokorrean esanda, bi logikak bat egiten dutekulturan. Homogeneizazioak eta merkantilizazioak. Biak daude elkarri lotuta. Masa-kulturaren munduan bizigara, industria-logikaz funtzionatzen du kulturaren sustapenak. Hollywoodeko filmak ikusten ditugu mundukozinema guztietan; MTV kontsumitzen dugu musikan; ingelesezko, frantsesezko eta gaztelerazko literaturak soilikhartzen dira unibertsaltzat. Inertzia hau mehatxu bat da euskal kulturgintzarentzat, merkatu globalizatu batenlogikan ez baita homologagarri, ez baita unibertsal (Donostiari eskainitako atalean ariko gara luzeago honen ingu-ruan).

Bestalde, kultura merkatu-logika batera makurtzeko inertzia ere nabarmena da, aisialdira murriztekoa, apain-garri bilakatzekoa. Kulturari ez zaio giza garapenean, garapen emozionalean eta garapen intelektualean daukangarrantzia onartzen, kontsumo-gai bilakatu da eta bereizketa argia egiten da: sortzailea, produktua eta kont-sumitzailea. Baina sortzaileak baino pisu handiagoa hartzen du banaketa-komunikazio-publizitate industria egi-tura guztiak.

Hala, kultura eta turismoa gertu agertu izan dira maiz: kultura turistak erakartzeko tresna moduan hartuta.Honek edukiz husten du kultura (geroago aztertuko dugu), folklore bilakatzen. Eta, neurri berean, instalazioetanxahutu den dirutzarik (Guggenheim, Balentziaga…) ez da inbertitu proiektuetan edo sorkuntzan. Honek sortzai-leen kontra jokatzen du.

Honek dakar, besteak beste, kulturari eskaini beharreko diru-laguntzak murriztea; kultura behar izatetik pri-bilegio izatera igarotzea. Honen aurrean sortu dira bestelako ekimenak ere; auzolanean sortzeko guneak, cro-wudfunding-a… Ekimen hauek gertutik jarraitu beharko dira, kultura parte-hartzaile bat garatzeko baliabideizan baitaitezke eta hartzailea hartzaile izatetik partaide izatera igarotzea baitakar. Neurri honetan, krisiareneraginez sortutako hainbat erantzun funtzionatzeko modu baten oinarri bilakatzea da gakoa.

80

Zein da gure egoera propioa? Baina, kulturaz eta kulturgintzaz orokorrean hitz egin beharrean, gatozen Donostiara. Nolakoa da Donostia

kultur ikuspegi batetik? Donostia hiri bizia izan da kulturan bere historia osoan, ikusi bestela gaur egun dagoenmusika-talde kopuru handia. Azken urteotan, ordea, nabarmena da lehen aipatutako homogeneizazio eta mer-kantilizazio prozesu horien eragina. Ekimen handiak (Zinemaldia, Jazzaldia, Beldurrezko eta Fantasiazko ZinemaAstea, Aste Nagusia…) babestu dira eta ekimen txikiagoak bazterrean utzi. Alegia: kultura etekinen araberaneurtu da; kulturaren balorazioa ikuspegi ekonomikoki hutsetik egin da, jendartearen kohesiorako edo hiritarrengarapenerako ekar ditzakeen aberastasunak bazter utzita.

Horrez gain, euskal kulturaren presentzia normalizazio prozesu batek eskatzen zuena baino txikiagoa zen na-barmen. Prozesu homogeneizatzailearen ondorioa da tokian tokiko kultura minorizatuak folklore bilakatzekonahia, kulturak dauzkan balioak ukatuta. Turistentzako eta bisitarientzako kontsumo errazeko ikuskizun bilakatukolitzateke euskal kultura ikuspegi horri jarraituz gero, esanahiak sortzeko daukan ahalmena ukatuta. Honek euskalhiztunen konplexuak sortzen ditu nabarmen.

Kasu honetan, kontutan izan behar dugu Donostia dela euskal hiztunen komunitate trinkoena daukan hiriburuaEuskal Herrian, eta, beraz, euskal kulturarentzat arnasgune bilakatzeko baldintzak badituela, masa kritiko ugariaeta antolatua daukan neurrian. Erronka interesgarria, dudarik gabe: egoera normalizatu batean egon ez arren,etorkizunera begira posible da kulturen arteko zubi bilakatzea euskal kultura, aurretik normalizazio prozesuaegoki gauzatzen bada.

Auzoetatik begiratuta, Donostia “Donuts” bat da; ezberdintasun handia dago erdialdearen (Alde Zaharra, zen-troa, Gros, Amara…) eta periferiaren artean. Hiria bizitzeko bi modu daude gaur egun. Auzoek nortasun sendoadaukate Donostian, eta kultura hiri-mailan ulertu beharrean auzo bakoitzak dauzka bere dinamikak. Garrant-zitsua da auzoek nortasuna edukitzea baina, badago aski masa kritiko auzo bakoitza erabat independentea izandadin edo hiri-ikuspegi batetik pentsatu behar ditugu ekimen kulturalak, auzo bakoitzaren izaera eta berezitasunababestuz? Ez dago errezeta argirik baina kultur politikak hiri ikuspegitik osatu beharko dira eta, aldi berean, auzobakoitzaren berezitasunak babestu eta bakoitzak egin ditzakeen ekarpenak kontutan hartuta. Horretarako kon-tutan izan beharko dugu Donostian auzoz auzoko Kultur Etxe sare indartsu bat dagoela gaur egun.

Erabaki ezberdin bistako eragin

Kultura ulertzeko modua nabarmen ari da aldatzen Donostian, bereziki jai-ereduaren inguruan. Hala, AsteNagusi merkantilistari alternatiba bat bilatzeko sortutako Piraten Mugimenduak onarpen zabala jaso du; geroeta jende gehiagok parte hartzen du bertan eta, ondorioz, gero eta gehiago dira kulturgintza parte-hartzearen,parekidetasunaren eta horizontaltasunaren logikatik ulertzen dutenak.

Kulturgintzako ekosistemaren azterketa bat egin beharra dago: nork sortzen du Donostian? Non? Norentzat?Non programatzen da? Zein hizkuntzatan? Ze formatutan?

Eta hiri-eredu honen aurrean, zein izan da orain arteko ikuspegia eta egitekoa?

Jaien inguruan, bereziki, lanketa handia egin da. Jai eredu parte-hartzaileago baten eta auzoz auzoko festekjasandako oztopoen aurka.

Bestetik, nabarmena da euskararen presentzia indartzeko egindako ahalegina. Honekiko kritikak agertu izandirenean, oinarrian dagoena da euskal kultura ez dela kultura normalizatu bat eta, ondorioz, konplexuak gainditugabe daudela zenbait lekutan; ez dela onartzen bere izaera unibertsala.

Donostian asko dira herri kulturan lanean ari diren elkarte eta pertsonak. Beren lanaren aitorpena egin etababesa eman zaie uneoro. Hala, euskal nortasuna indartu dezaketen sinbolo eta tradizioak babestu dira. Unehonetan, badira hainbat jai Donostian atxikimendu handia daukatenak: Santo Tomasak, Ihauteriak, Euskal Jaiak…

81

Interesgarria da halako espazioak edukitzea herritarrak parte hartzera bultzatzeko.

Behin Udaletxera sartuta, Donostia 2016 ekimenarekin aurrera jarraitzea erabaki zen gainerako taldeekin el-karlanean eta euskal kulturarentzat aukera paregabea izan zitekeela jakitun. Azken finean, Europako hizkuntzagutxituen mapan euskarak bere lekua egin dezake, eta Donostian logika parte-hartzailez osatutako kulturgintzabat indartzeko oinarriak ezarri. Interes alderdikoiak agerian geratu dira, ordea. Kultura-politika egoki bat garatual daiteke lau urtetik lau urterako hauteskunde-logikei jarraituz? Kultura hauskorra da, eta minimoak alderdibat baino gehiagoren artean adostu beharko dira nahitaez. Bukaeran agertuko dira guk landu nahi ditugun mi-nimoak, eta horiek eztabaidatu egin beharko dira gainerako sentsibilitate politikoekin.

Kulturak maila bat baino gehiago izan ditzake. Alde batetik, badago herri kultura, modu amateurrean egitenden hori. Baina badago hedapen baxuko kultura profesionalizatuago bat ere (antzoki eta tabernetako kontzertueta antzerkiak esaterako), eta baita masa kultura ere (Zinemaldia, Jazzaldia), egitura handiagoak eta inbertsiohandiagoak eskatzen dituena. Kultura hiru maila hauen arteko etengabeko harreman dinamikoa da: herri kul-turak elikatzen du masa kultura eta masa kulturak elikatzen du herri kultura. Helburua hiri parte-hartzaile etasortzaile bat baldin bada, herri kulturaren dinamikak elikatu beharko dira: formazioa eskaini, espazioak sortu,topaguneak bilatu… Baina elikatzeko beharrezkoa izango da, alde batetik, herri kulturari plaza handiagoak, di-mentsio nazional edo nazioartekoa daukatenak eskaintzea, eta baita dimentsio nazional edo nazioartekoa daukatenemanaldi eta kultur adierazpenak ekartzea ere. Horien arteko dialektika hobeto antolatzen ikasi beharko dugu.

Neurri honetan, hutsune batzuk baditu Donostiak. Nagusia litzateke topaguneak falta direla. Gaztetxe-sareindartsu eta antolaturik ez dago gaur egun (daudenak arriskuan daude), eta Gaztetxeak sormenerako espaziogarrantzitsuak dira. Horrez gain, bestelako sormen-gune askeen hutsunea sumatzen da. Artelekuren esperientziainteresgarria da, baina diziplina gehiagotara zabaltzeko modukoa.

Diziplina bakoitzaren baitan ere, ba al dago sortzaileen topagunerik? Eta diziplina arteko topagunerik? Haueksortzea eta sustatzea garrantzitsua da, alde batetik diziplina bakoitza boteretzen eta beregain bilakatzen dutelakoeta, bestetik, erakundeekiko harremanetan eta kultura politikak pentsatzerako garaian eragile izan daitezkeelako.

Kultura politika egitea diru-laguntzak banatzea dela pentsatu izan da maiz. Lehen aipatutakoa harago doa,baina dirua banatzea ere bada kultura-politika. Kasu horretan, ekimen zehatzak izaten dira diru-laguntzak ja-sotzen dituztenak, baina egiturak dira benetan elikatu beharrekoak: antzerki taldeak, musika formaziorako gu-neak, bertso-eskolak, dantza taldeak… Horiek baitira diziplina bakoitzaren ekosistema birsortzeaz arduratukodirenak eta etorkizuneko sortzaile, eragile eta hartzaileak sortuko dituztenak. Neurri honetan, oso garrantzitsuada Musikene Donostiak egotea.

GURE EREDUA

1. OINARRIA SUSTATU

Kultura modu parte-hartzaile batean, ikusten dugu, gizarte eraldaketarako ezinbesteko tresna moduan, ai-sialdiko denbora-pasa izatetik zehar-lerro izatera igaroa. Beraz, “oinarria” donostiarrak izango lirateke, bai etor-kizunean kulturgintzan eragile izan daitezkeenak (haurrak, formazio-fasean daudenak, zaleak) eta baitakulturaren ekosisteman parte har dezaketenak (antolatzaileak, elkarteak…). Honek ez du esan nahi herri kulturasoilik sustatu behar denik; Donostian ekimen handiek ere badute lekua: Zinemaldiak badu lekua, Donostia 2016kbadu lekua, Jazzaldiak badu lekua, oinarri hau aktibatzeko balio duten neurrian.

Oinarria sendotzeko, hasteko, kulturgune-sare indartsu bat beharko du Donostiak (badaukala esango genuke),hirian ondo sustraitua. Horrez gain, kulturgintzako diziplina ugaritarako ikastaroak beharko lituzke, parte-hartzeasustatze aldera eta kulturarekiko eta, orokorrean, munduarekiko pentsamendu kritikoa lantzeko. Horrez gain,kulturgintzarako sarrera eskaintzen duten elkarte, talde eta abarrak zaindu beharko dira, beraien beharrak az-

82

tertuta, hutsuneak non dauden egoki kokatuta eta horiek betetzeko bideak erabakita.

Sarritan kultura sustatzea kultura-programaziotik egin daitekeela pentsatu izan da, baina programazioa kul-tura-sustapen baten ondorio da: kulturan formazio bat jasotzearen ondorio, behar baten ondorio da programazioa.

2. TOPAGUNEAK SUSTATU

Donostia auzoetan barreiatua dago, eta zenbait kasutan hiri-ikuspegia daukaten politikak falta dira. Garran -tzitsua da kulturgintzan ari diren talde eta eragileek elkar ezagutzea, eta horretarako topaguneak sustatu beharkodira, ondoren topagune bakoitzari autonomia eta garatzeko bidea eskainita. Diziplina bakoitzaren (musika, ber -tsolaritza, dantza, arte plastikoak, antzerkia…) baitako topaguneak sustatu beharko ditugu hiri ikuspegitik. On-doren auzoetan adarrak eraikiko zaizkie edo, kasu batzuetan, auzoan jada egiten diren ekimenak batuko dituhiri mailako topaguneak, baina garrantzitsua da hiri mailako topaguneak egotea, hauek izango baitira diziplinabakoitzaren inguruan izango ditugun interlokutoreak eta diziplina horren ardura hartuko dutenak. Horrez gain,diziplinartekotasuna landu behar da, kulturgintzak bere ikuspegi beregaina landu dezan. Horretarako, sortzailebakoitzaren lana bideratu gabe, sormen eta hedapen espazioak sustatu behar dira, hiritar aktiboak biderkatzeko.

Bereziki bultzatu beharko dira euskal sortzaileen eta hartzaileen topaguneak. Kulturgintza euskararentzat la-borategi bat izateaz gain, hizkuntzarekiko atxikimendua lantzeko elikagai egokia da, modu ez-formal batean ja-sotzen baitu hiztunak hizkuntza, eta erregistro ezberdinak lantzeko aukera izaten du. Euskal Kulturgintzaestrategikoa da hizkuntza-normalizaziorako, eta horrela zaindu behar da.

Euskal kulturgintza, beraz, normalizazio biderako tresna da, baina euskal kultura “euskal” etiketa kendu arteanez da normalizatua egongo. Funtzio zentrala eman behar zaio, ezin da elementu apaingarri bat izan, eta politikakere horrela aplikatu, euskal kulturgintzan eragiten dutenen arteko topaguneak sortuz eta sortzaileak bultzatuz.Kultura normalizatu bat soilik izan daiteke integraziorako zubi, eta epe luzera euskal kultura izan daiteke Do-nostian dauden gainerako kulturen topaleku, baina aurretik babestu eta indartu egin beharko da.

3. EKOSISTEMA ZAINDU

Kulturgintza ekosistema moduan ulertu beharra daukagu. Kultura ez dira sortzaileak bakarrik, ez dira har -tzaileak bakarrik. Alde batetik, edozein unetan bilakatzen dira sortzaileak hartzaile edo hartzaileak sortzaile. Eta,bestetik, tartean daude sortzeko espazioa, jasotzeko espazioa, antolatzaileak, babesleak, programatzaileak… Ele-mentu hauek kontutan hartu beharko ditugu kultura-plana osatzerako garaian. Denek ez dute garrantzia beraizango: sortzaileak eta eragileek ekosistemaren erdiko geruzak beteko dituzte, baina denak zaindu beharko ditugukultura-ekosistema osasuntsu bat eraikitzeko bai Donostia barruan, eta baita nazio mailan ere. Beraz, diziplinabakoitza ekosistema oso baten zati moduan ulertu beharko genuke. Eta, aldi berean, diziplina bakoitzak izangodu bere baitako sare propioa. Hirian diziplina bakoitzaren transmisio-guneak zein diren aztertu beharko dugu,eta ea ekosistema etengabe birsortzeko baldintzak badauden guztietan, eta, ez baleude, nola sustatu. Horreta-rako eragileekin harremanak ezinbestekoa izan beharko du.

83

1. GAIAREN GARRANTZIA

Lurralde antolaketa, hirigintza eta mugikortasuna gaitzat hartuta, horien garrantziaz hitz egiteko kontzeptuhorien arteko erlazioaz hitz egin behar dugu. Zergatik hausnartzen ditugun elkarrekin ? Ondo daude elkarrekin.

Kontzeptu horien oinarri oinarrian lurra dago, lurraldea, gizakien ekintza guztien oinarri, naturaren euskarri,ingurumenaren esentzia, …

Lurraldeak dituen alderdi edo aurpegi guzti horien antolaketak edozein herri-hiriarentzat eta bertan bizi dire-nentzat erabateko garrantzia du. Planeta nola dagoen ikusita hil ala biziko gaia dela esan dezakegu.

Eta lurraren gainean ekintza mota desberdinen, beraien kokapenaren eta ondorioen antolaketari heltzerakoanLurralde Antolaketa, eskualde eta herrialde mailan eta Hirigintza, herri mailan, aurkituko ditugu. Mugikortasunakberriz gai hauetan zehar-lerroa kontsideratu behar da. Azken mendean lurralde antolaketa zehatz batek, kapi-talismoaren eta merkatuen internalizazio zein globalizazio politikak mugikortasuna areagotzea ekarri du. Ga-rraioaren azpiegiturek izugarrizko eragina dute, bai lurraldean eta bere lurraren okupazio ereduan (azpiegituralinealak diren aldetik), bai ingurumenean (kontaminazioa, CO2 isurketak, ozono geruza …) eta azkenik pertsoneneta beraien bizi baldintza eta ohiturengan.

Donostia bezalako hiri batean hirigintzaren bidez egin den lurraren antolaketa merkantilista eta espekulazioarimakurtutakoa izan da, derrigorrezko mugikortasun eredua bultzatu du, modu horretan hiri desorekatua, garestia,elitista eta baztertzailea eraginez.

Horregatik, politika horiek zuzentzea ezinbestekoa da, ekologismoa, herritarren berdintasuna, parekidetasuna,… bilatzen baditugu; gero ikusiko den bezala, ez delako berdina ezkerretik edo eskuinetik egindako lurraren an-tolaketa.

Eskuinetik egindako lurralde antolaketak kapitalaren negozioan oztopoak kentzea bilatu du. Hiriaren antolaketanberriz hiriaren lurra bera da inbertsioa eta hiriak eskaintzen du kapitala biderkatzeko aukerak. Horregatik, hirikapitalista zentralista da, erdiguneko lurren errentabilitatea areagotzeko; eta etengabeko lurren sailkapena etahierarkizazioa egiten du, garestienetik merkeenera, lurren, etxeen, komertzioaren et abarren prezioari zerbitzuenkalitatea ere lotuz. Eta horrela sortzen dira lehen et bigarren mailako herritarrak, auzoak, eremuak, … gizartemailako disgregazioa eraginez.

84

LURRALDE ANTOLAKETA, HIRIGINTZA, MUGIKORTASUNA

Ezkerretik egindako hiria printzipio horiek irauli egingo lituzke, deszentralizazioa, hiritarren arteko berdintasunaedo bere hiritar eskubideen arteko parekotasuna bultzatuz … Kontuan eduki behar da kontzentrazioa adminis-trazioarentzat merkeago dela baina hiritarrek ordaintzen dutela kontzentrazio horren ondorioak. Horietako batderrigorrezko mugikortasuna da, hain zuzen ere, herri edo auzo batean dauden defiziten aurrean erdiguneramugitzearekin osatzen ditugulako edo, hobeto esanda, osatu arazten digutelako. Herri, auzo, orekatu bateanzure inguruan 24 orduz bizi ahal izateko eskubidea aldarrikatu beharko genuke, modu horretan mugikortasuna,ahal den mailan behintzat, borondatezkoa bihurtuz.

Beraz, gainerako gaietan bezala, tendentzia aldatu eta ezkerreko azpiegitura eta ekipamendu politika egin be-harko litzateke. Eta baita ere etxebizitzetan, etxe babestu edo alokairuzkoak hiri guztian zehar barreiatu behardirelako, eta ez auzo batzuetan kontzentratu erdigunea inbertsiorako elitezko eremu bezala utziaz. Berdin jar-duera ekonomikoetarako eremuekin …

Printzipio hauek lurralde antolaketa egiteko irizpideak ere ematen ditu, adibidez, auzuneak, herrixkak eta abarmaila batean behitzat indartu behar direla, modu orekatuan bai, baina "masa kritiko"aren tamaina ere har de-zaten, modu horretan lurraldearen okupazio eredua orekatuagoa izango delako eta biztanleria bere inguruanbizi ahal izango duelako (eta ez bakarrik lo egiteko diren auzoetan). Orain arteko lurralde antolaketak herrixkakbere horretan utzi, edo bigarren etxebizitzaren eremu bezala eta aldiz hirien etengabeko garapena proposatuohi du (DOT, Donostialdeako PTP).

2. GURE PROIEKTUAREKIN LOTURA

Gure proiektua sozialista den aldetik gizakien arteko berdintasunean sinesten du eta herritar guztiek eskubideberdinak izateaz gain bere betebehar minimoak aseta edukitzea bilatuko dugu. Herritarren arteko berdintasunaarlo sozialetik ikusteaz gain hiriaren antolaketa norabidez aldatzea ere suposatuko du. Lehen atalean esan dugunbezala, zentralismoaren eta hiriaren lurren hierarkizaziorako tendentzia irauli behar dira.

Hori zutabetako bat baldin bada, bestea ingurumena eta bere alderdi guztiak izango dira. Ingurumena, lurra,planeta eta halakoez hitz egiterakoan, txanpon bereko aurpegiak bailiran honako gaiak ditugu:

a) Naturari sor zaion errespetua eta gure eraginez ahalik eta kalte gutxien sortzeko helburuab) Horren ondorioz, garapen jasangarria bultzatzeko helburua

Puntu honetara iritsita jasangarritasunaren inguruko bi hitz egin behar dira, horren manipulatua izaten ariden kontzeptua argitzeko bidean: egun dauden tendentziak "jasangarritasun arina" (erdaraz "débil") eta "jasan-garritasun sakonaren" (erdaraz "fuerte") artean desberdintzen dute. Jasangarritasunaren kontzeptua baliabideezegiten diren erabilerak geroko belaunaldien bideragarritasuna ez baldintzatzea suposatzen du. Baina jasanga-rritasun arinak baliabide naturalak eta artifizialak pare jartzen ditu eta bata bestearengatik aldakorrak kontsi-deratzen ditu. Zentzu honetan baliabide naturala baliabide artifizialaren truke aldakorrak direla uste du.Jasangarritasun sakonak berriz ez ditu horrela kontsideratzen. Baliabide naturalarekin artifiziala sortu litekeeladio baina ez alderantziz. Erabiliena den adibidea zera da, zuhaitzarekin egurrezko mailua egin litekeela, edomahai bat, baina mailuarekin edo mahaiarekin ezin da zuhaitzik egin. Beraz, baliabide naturala galdu egitendugu naiz eta artifiziala sortzeko izan eta horregatik ahalik eta zuhurren jokatu behar da errekurtso naturalhorien erabileran. Jasangarritasun sakonaren bultzatzaileen artean "ekonomista ekologisten" eskola aipatzenda adierazgarriena bezala.

c) Jasangarritasun sakonak ezinbesteko helburua izan beharko du lehen munduaren aztarna ekologikoagutxitzea.

Gaiaren ikertzaileak esana dute munduan 9.000 miloi gizakietara iristen garenean ez dela izango guztientzakoadina elikagai (Fundicot).

85

d) Aztarna ekologikoaren jaitsierak elikagaien subiranotasunaren aldetik etorriko da.e) Eta elikagaien subiranotasunak beste lurraren antolaketa behar du, beste hirigintza, herrigintza beharko

du, nekazaritza eta 1. sektorea, mespretxaturiko sektore sinbolikoa izatetik bere lekua berreskuratzeko pro-zesua abiatzearen ordua dugulako.

Letxugak Hegoafrikatik edo Tibeteko mahaspasak ekartzea agian nik ordain dezaket baina planetak ez, horre-tarako komunikabideen eta berarentzako azpiegituren garapena erabat jasangaitza delako eta erregaien izuga-rrizko xahuketa delako (munduko errepideetako garraioaren % 50a baino gehiago elikagaien garraioa da). Etaezta ere bertako biztanleei elikagaia kentzen diotelako.

f) Ekonomista ekologisten eskolak diote nekazaritzako gaitasun gehien duten lurrak ezin direla suntsitu,hau da, ezin dira bertan erabilera urbanoak aurreikusi, ezin dira artifizialdu, ezin da eraiki, orain arte eginden bezala.

Euskal Herrian erribera aberatsenak eraikinez okupatu ditugu eta mendietan pinua jarri dugu, bi kasuetan batbateko errentagarritasunari begira, gutxi batzuen mesedetan.

g) Erabilera urbanoak aurreikusterakoan erabateko oreka bilatu beharko da eta kokapena aukeratzerakoanmugikortasunean pentsatu behar da hasiera hasieratik.

Lur antolaketa zehatz batek derrigorrezko garraioa dakar eta, errepikatzen ari garen bezala, lurrarengan era-bateko eragina du.

Guzti honen ondorioz zera esan behar da, Lurralde Antolaketaren Europako Kartak dioen bezala, Lurralde An-tolaketa lan politikoa da, ez teknikoa. Politikoen lana eta ez teknikoen esku utzi litekeen zerbait. Oso ohikoa izanda gure politikariek teknikariek egindako proposamenetan oinarritzea erabakiak hartzeko garaian. Baina hori ezda horrela, hirigintza Plana udal mailako lege bat da, eta legea dagoen lanarik politikoena da, printzipio eta ide-ologiaren arabera desberdina da eta izan behar du. Teknikoen atzean ezkutatzea maltzurkeria edo inkontzientziada.

3. DONOSTIA: DIAGNOSIA

Orain arteko bideaHirian gertatutakoak

Donostiak azken 20 urtetan (1990-2010) hiri kapitalistaren eredua jarraitu du.

Hiri antolaketa kapitalaren gehikuntza mesedetara jarri da, inbertsioen esparru eta inbertsio horien errenta-bilitatea areagotzearen mesedetan. Eta horren aurrean funtzio publikoa, hirigintzaren lehen helburua eta zutabea,alde batetara utzi dira. Horren isla:

-hiri hierarkizatua, ondorioz desoreka, herritarren arteko desberdintasunak (errenta diferentziala) eta au-zoak eta erdigunearen arteko tratu desberdina.

-zonifikazio politika-horren ondorioz derrigorrezko mugikortasuna, derrigorrezkoa eta ez boluntarioa, ibilgailu pribatua bul -

tzatzen duena eta etengabeko azpiegitura erraldoien eta sarearen garapen bukaezinera behartzen duena(bai urrutikoak bai gertukoak).

86

Nondik dator politika hau:

1.1961eko Plan Orokorrak garai horretako besteak bezala erabat espantsionista zen, eta hiriko lur gehienakhiri-lurrak izateko gaitasuna zuten. Hiria sustatzaileen eta lur jabeen eskuetan utzi zen. Garai horretan Plan-gintza egunero hausten zen eta horrela egin ziren, batez ere auzoetan, izugarrizko astakeriak (adibide bezalaAltzan Larratxoko Plan Partzialaren eraikigarritasuna 95.000 m3etan gainditu zen, Bidebieta, …).

2. 1983-1985 urteen artean F. Soto zinegotziak hirigintzako ardura hartu zuen eta norabidea aldatzensaiatu zen. Seguruena horrek legealdia bukatu aurretik Labaienek ardura kentzea ekarri zuen.

3. 1995eko Plan Orokorrak EAJk bultzatzen zituen proiektuen kutsua zuen (bost urte baino gehiago a tzeratu baitzen tramitazioa). Plan honen ……….. aldaketa puntualak gauzatu zituen Odonek espekulazioarenhirigintza hirian zehar zabalduz eta hedatuz.

4. 2010eko Plan Orokorrak hirigintza jasangaitzaren ikurra da. Etxebizitza mailan adibidez, biztanleriarenhazkuntzarik ez dela izango onartu arren 15.000 gora etxe berrientzako lurrak sailkatzen ditu. Eremu berrihorien artean bereziki larria da Martutene, Altza eta Zubietakoak 300 hektarea baino gehiago hartzen dituz-tela nekazaritzarako gaitasun nabarmena dutenak, gaur egun erabat libre eta bere egoera naturalean dau-denak. Gainera, zonifikazioaren bultzatzaile izaten jarraitzen du (naiz eta teorian erabileren mistura saldu).Jarraitzen du herritarren artean klase desberdinenak egiten dituen politika eta helburu hori DonostialdeakoPTPraino iristea lortu du (hiri erdian nahi ez duena alboko herrietara bidaliz: Kartzela …).

5. Hiria gizartearen ispilu da. Ikuspuntu sozialetik begiratuta ugazaba eta langileen hiria da, baina hiriarenalde desberdinak okupatzen dituzte eta hiriaren kalitatea ere horren araberakoa da. Baina urte batzuetatikhona eta gero eta gehiago hiri kapitalistak dirudunak nahi ditu eta dirurik ez dutenak bota egiten ditu (La-sartera, Orereta, …), eta era berean herrialdeko diruaren inbertsio lekua da. Horrela etxebizitza garestienakdituen hiria bihurtu arte. Eta efektu hori, ureko uhinen antzera, eskualdeko eta iparralderaino ere iritsi da,bertako etxeen garestitzea eraginez.

Eredu horrekin donostiarrek bizitza osoko hipotekak ditugu, ibilgailu pribatuari lotuta bizi izan gara (horrensuposatzen duen dependentzia mailarekin eta gastuarekin). Donostia kapitalaren hiria da, kontsumoarena, ikus-kizunarena. Jasangaitza da aztarna ekologikoa izugarria izanik. Ingurunearekin insolidarioa da, 1. sektorea de-sagertua dago (PTPko idazleak gai honengatik galdetuta letxugak inguru honetan museoetarako zirela erantzunzuen). Eta 2. sektorea etxebizitzak plusbalioa gehiago emateari makurtu arazi du (birkalifikazio sistematikoenbitartez jarduera ekonomikoetarako izan zitezkeen eremu industrialak eta pabiloiak etxebizitzetarako birkalifikatudira, jabeen patrimonioa izugarri biderkatuz eta udalarentzat diru iturria ere bideratuz).

Donostia izan da prezioa eta balorea nahastu izanaren adibidea. Etxebizitzaren prezioa, merkatuko edozeinproduktuarena bezala, bere produkzioan inbertitu den elementu desberdinen balorearen gehikuntza izan beharkolitzateke: lurra, urbanizazioa, adreiluak eta eraikitzeko gaiak, etxeko tresnak, eta abar. Eta ia leku guztietan etxekprezio berdina izan beharko lukete, bere eraikuntzan erabilitako materialak balore berdina dutelako (lurrarenaizan dezakeen aldeekin). Aldiz, balore berdinarekin etxeek kokapenaren arabera izugarrizko aldea dute bere pre-zioan. Donostiako etxebizitzen prezioa aparra bezala igo zen norbaitek ordaintzeko prest zegoenaren kopururainoigo zirelako. Baina hori ez da balorea, prezioa baizik. Eta bien arteko diferentzia plusbalioa da. Horrela bada,kontzeptu marxista horrek aplikazio garbia du hirigintzan, balore eta prezio arteko diferentziarekin banketxeak,sustatzaileak eta espekulatzaileak gelditu direlako.

Eta jakina da, sektore horrek balorea eta prezioaren arteko nahasketa bultzatu du bere mesederako.Eta beti gogorarazi beharko dugu esaldi hori "Es de necios confundir valor y precio" (A. Machado).

87

4. GURE HIRI EREDUA: ARDATZ NAGUSIAK

1. OROKORRA: Hiriaren antolaketa jasangarritasunetik egitea: erabilera urbanoentzako lurrak hirieremu barnekoak.

Ez dira lur libreak erabilera urbanoetarako hartuko. Hiriaren garapena bere baitan egingo da (birgaikuntza,barne erreforma).

Horretarako antolaketan erabili ohi diren tendentziak aldatu beharko dira eta bide horretan Plan Orokor berribat egin beharko litzateke, hiriko sektore eta herri-auzo desberdinak inplikatuaz, beraiekin batera teknikari etalangile berrien laguntzarekin.

Plan Orokorrentzako irizpideak: (eranskinean).

Horretaz gain orokorra den lehen ardatz hau -antolaketa jasangarriarena- jarraian jasotzen diren beste ga-rapeneko ardatz hauekin batera osatuko da.

2.Nekazaritzarako lurren erreserba egingo da.

Aztarna ekologikoa jaisteko tendentzia martxan jarri behar da, hurrengo hamarkadetan progresiboki aztarnahori jaisteko. Helburu zehatzak jarri. Adibidez, 2030.ean donostiar bakoitzeko 10 m2 baratz egotea eta2040.erako 20 m2 izan daitezela.

Hirigintzak bakarrik ezin du hau lortu baina lehendabiziko bitartekoa da, lurren erabilera agintzea legez egitenduen aldetik, Plan Orokorra, lurraldearen antolaketan eremu zabal horietan erabilera urbanoak jarri beharreannekazaritzarako gorde behar ditu, erabilera urbanoak debekatuz. Kontuan izan % 30eko aldapa arte baratza eginlitekeela eta % 65a arte abeltzaintza.

Nekazaritzarako lurrak gordetzeaz gain, beste programa batzuk jarri beharko dira martxan, administrazio des-berdinetatik.

Udalari dagokionez, baratzen antolaketa eta sustapeneko programak bultzatu beharko lirateke. Hona hemen programa horientzako proposamen bat:

Abiapuntua filosofiaren aldaketa bat da. Norberak bere jabetzako lurretan edozein gauza eraikin ezin duen be-zala, nekazaritzako lur estrategikoak dituzten jabeei beraien lurrak nekazaritza destinatu behar direla modu efek-tibo batean esan behar zaie. Eta beraiek ez badute nahi, alokatzera "behartuko" zaie (epe bat utzita beraiekustiaketa antolatu dezaten; aztertu egin beharko legez oinarria duen; beti planteatu ahal zaie salmenta). Eta hauhorrela da nekazal lurra lehen mailako baliabidea delako eta ezin ditugu alperrik eduki. Planteamendu iraultzailehonek nekazaritzako lurra interes publikoa aldarrikatzetik etorriko litzateke, etxebizitza eskubidearekin egin denbezala.

Bestalde, hori baino lehen, Udala bere lurretan nekazaritzako erabilerak sustatze-programarekin hasi liteke.Udal lurretan familia-baratzak edo aisialdi-baratzak sustatu eta antolatu beharko lituzke. Horretarako programaoso bat beharko litzateke udal departamentu batetik zuzenduta. Ideia zera da, egon dadila teknikari multzo bathorretara dedikatua: udal lurretan edo lur pribatuetan okupazioren ondorioz dauden baratzen zentsu bat egitea,beste lur batzuekin osatzea eta guztiak gutxieneko arau batzuen arabera antolatzea. Arau horien artean, erabililitezkeen eta ezin litezkeen materialak (txabolak eta itxiturak egiteko) gaur egun dagoen degradazio maila ekiditealdera, eta nekazaritzako ekologikoaren aldeko pixkanakako apustu progresiboa, adibidez.

88

Eta jarraian baratza profesionalak bultzatzeko programa abiatu ahal izango litzateke: lurren bila dabiltzanaketa lurrak eskaintzen dituenak harremanetan jar daitezen lagunduz eta sustatuz, eta abar (etxebizitza hutsekinbizigune programaren bitartekaritza lanaren antzera).

3.Eremu urbanoetan erabileren nahasketa: zonifikazioaren tendentzia irauli.

Jarduera ekonomikoak dituzten lurrak horretarako mantendu eta etxebizitzetako eremuekin lotu, edo nahasi.Eta berdin ekipamenduekin.

Jarduera ekonomikoetarako eremu zaharkituak eta abandonatuak ezin dira orain arte bezala tratatu. Zergatikuzten zaie jabeei eraikinak abandonatzea ? Legez egoki mantentzera behartu ahal zaienean ? Hau izan da eremuhorietan, zaharkituak egoteagatik, etxebizitza erabilerak sistematikoki uztartzeko eskaeraren jatorria. Baina ezdu zertan horrela izan behar. Mantendu ditzatela behar bezala eta ondoren ikusiko da zein jarduera mota denetxebizitzarekin bateragarri.

Pentsa dezagun honek derrigorrezko mugikortasun jaisteko izugarrizko zerikusia eta garrantzia duela, horrekduen gizarte mailako ondorioekin..

4.Deszentralizazioa.

Hobe ekipamendu anitza, naiz txikiagoak izan, hiri erdiko handi bat baino. Honek derrigorrezko mugikortasu-narekin ere harremana du. Eta gizarte mailako gaiarekin ere, gure inguruan 24 ordu bizitzea ahalbideratu behar da.

Tendentzia aldaketa behar da berriro ere. Auzo bat ez da ondo antolatua hiriaren erdigunearekin lotzeko au-tobus ugari eta maiz dituenean, desplazatzeko behar hori ekiditen dugunean baino.

Honekin lotuko genuke ere, gizarte batek bere geroa erabakitzeko ahalmena, bere ingurua zaindu eta anto-latzeko lanetan parte hartze aktiboa duenean hasten dela. Beraz deszentralizazioa erabaki eta kudeaketa ad-ministratibo mailan ere eman beharko da.

5.Horrek eramaten gaitu herritarren eskubideez hitz egitera.

Hiritar gisa eskubide berdinak dituzten herritarrak nahi ditugu, erdian bizi ala auzo batean. Horretarako zentroaeta auzoetako diferentziak ezabatzeko tendentzia hasi beharra dago.

Eta bidea inbertsioetan diskriminazio positiboa izango da neurririk egokiena.Zonifikazioaren tendentzia ere balio izan du diferentzia horiek areagotzeko. pentsa dezagun Martutenetik kar -

tzela kendu eta Zubietara ematearen proposamen horretan eta bere ondorioetan, adibide gisa.…..

6.Herrialdearekin eta eskualdearekin hiri solidarioa.

Ezin du jarraitu inguruari bizkarra ematen eta aldiz Baiona-Donostia korrekorea saltzen. Donostiak korridorearen ideiaren bultzatzailea da bere barnean nahi ez dituen azpiegiturak eta erabilerak in-

guruko herrietara bidali nahi dituelako. Pasaiarekin duen mendetako ez ulertua hortik dator.

Bateragarritasuna, ez norgehiagoka, konpetentzia.

89

7. Derrigorrezko mugikortasuna jaistea.

Mugikortasuna derrigorrezkoa denean dena da txarra, bizikletaz egiten dena barne. Ingurumenarentzat kaltegutxiago eragingo du ez duelako kutsatzen, baina errepidea edo bidegorriak behar ditu eta batzuetan horiek es-kakizun gogorrak dituzte (aldapak malgutu, …).

Planteamendu hau muturrekoa dela pentsa liteke, eta horrela da baina borondatezko mugikortasunerako ten-dentzia areagotzeko beharraz jabetzeko egiten dugu.

Zonifikazioarekin bukatu, ekipamenduen deszentralizazioa bultzatu eta horrelako neurrien atzean mugikorta-suna murrizteko helburua ere dago, besteak beste.

Hala ere, beti egongo denez derrigorrezko eta borondatezko mugikortasuna, hiriaren antolaketa garraio pu-blikoaren antolaketarekin batera etorri beharko litzateke. Horregatik, enpresa publikoaren arteko uztarketa, he-rrialdeko sarearekin intermodalitatea bultzatuz, ordutegien eta geralekuen uztarketa …, trenbide sarearenantolaketa termino hauetan, eta aparkaleku disuasorioak zabaltzea hiriko sarrera-irteeretan.

8. Eta bukatzeko, hori guztiaren zehar-lerroa: ingurumenari, medio fisikoari, paisaiari eta historiak utzi digunondareari, naturala zein artifiziala izan, lurra eta gizakien kulturari, hitz batean, errespetua, miresmena.

90

GAIA: HIRIGINTZA

1. GAIAREN GARRANTZIAHirigintza gai arrotza da askorentzat; baina hirigintzak gure bizimodua era askotan baldintzatu dezake. Esa-

terako, eraikin kopuruak, kaleen tamainak, gune berdeen existentziak, denden kokapenak edo azpiegiturek, gureegunerokotasunean eragin zuzena dute.

Hirigintza hiriaren antolaketaz arduratzen den diziplina da. Diziplina konplexua denez, beste hainbat jakintza-arlorekin erlazio zuzena du, besteak beste, arkitektura, lurraldearen antolakuntza, zuzenbidea, soziologia , eko-logia, ingeniaritza eta politikarekin. Hirigintza arloan eragiten duen legedia ugaria da, eta administrazio ezberdinugarik egindakoa, eta batzuetan oztopo gehiegi izaten dira aldaketa txiki bat ere egin ahal izateko.

Hiria gizartearen islada denez, gizarte eredua aldatzeko hiri eredua ere aldatu egin beharko litzateke.

Hemendik aurrera, hirigintza arloan burutu beharreko lanek zentzuzkoak izan behar dute, beste hiri eredu batahalbideratuko dutenak, elkarrekin erabakitakoak eta benetako beharrei erantzuna emango dietenak.

Jadanik eraikita dagoena aztertu egin beharko dugu, hobetu daitekeena zehaztuz, onurak indartuz eta akatsaklokalizatu eta konponduz.Orain arte norbanakoaren interesak, gizarte eredu kapitalista eta patriarkala indartunahiak eta utzikeriak errepikatu behar ez diren akats eta adibide asko utzi diztuzte. Hauek ere aztertu egin behardira, nola eraiki behar ez den ulertzeko.

2. GURE PROIEKTUAREKIN LOTURA

Hirigintzak gure gizarte eredurako egokiak diren bizilekuak, eraikinak, egonlekuak, languneak, erosteko guneak… zehazten ditu, besteak beste, gune edo toki horiek non kokatu behar diren, zein tamaina edukiko duten, zeinbaldintza bete behar dituzten eta zein beharrei erantzun behar dien. Era horretara, pertsona baten bizimoduamodu zuzen batean alda dezake: bere etxebizitza, bere ingurunearen kalitatea, bere lantokiaren kokapena eta hartarairisteko erabiliko duen garraio bidea, aisialdirako guneen hurbiltasuna, harremantzeko gunearen gertutasuna …

Hirigintzaren bidez, guztion oinarrizko eskubidea den etxebizitza duin bat izateko eskubidea bermatu daiteke.Etxebizitza berriak eraikitzea ez da irtenbiderik egokiena gaur egun, egoeraren azterketa sakon baten ondoren daudenetxebizitzak merkaturatzeko baliabideak aurkitu behar dira; eta horretarako, politika eraginkorren beharra dago.

Hiria guztiontzat izan dadin, irisgarritasuna bermatzeaz gain puntu beltzak saihestu behar dira; egun daudenaklehen bait lehen desagerraraziz.

Hirigintzak zuzenean eragiten dio ekologiari, eta modu ezberdin askotan.Adibide gisa, energia-kontsumoamurriztu, industria guneen kokapenarekin airearen kalitatea hobetu, garraiobide sarearen bidez isurtzen denkarbono dioxidoaren kopuruan eragin, planteatzen dituen azpiegituren bitartez itsasora botatzen dugun urarenkalitatea erregulatu eta gune berdeen kokapena eta tamaina zehaztu ditzake.

Salbuespen gisa, auzo berri bat eraikitzeko erabakia hartuz gero, eraikinez gain, beste kontzeptu batzuei ereerreparatu behar zaie: auzoak hiriko gune ezberdinekin izango duen garraio-lotura adibidez, eraikinen trazatuakbertako biztanleen artean sortuko dituen harremanak edo eta auzoak bermatuta izango dituen zerbitzuak...

91

auzo berri bat eraikitzeak arlo linguistikoan ere berebiziko garrantzia dauka. Euskararen arnas gune bezala de-finituriko auzoetan etxebizitza kopurua epe motzean eta portzentaje handian igoz gero, bizilagun berriek bertakohizkuntza ohitura kolokan jarri dezakete. Zentzu honetan ere hirigintzak eguneroko bizitza baldintzatu eta mugatudezake. Eta euskararekiko kalterik gerta ez dadin eta euskarak kalterik jasan ez dezan, auzo berriaren proiektuahizkuntza babesteko plan zehatz batekin aurkeztu beharko litzateke.

Biztanle guztien integrazio egoki bat egin ahal izateko, ghetoak ekidin behar dira. Administrazioaren esku da-goenean, etorkinak bertakoekin nahasten saiatu behar da, eta etorkinen auzo edo guneak osatzea saihestu.

Hirigintza arauen bidez gure historiako pasarte eta gertaeren lekuko diren elementu arkitektonikoak babestuegin behar dira; eta, nahiz eta esku pribatuetan izan, administrazioaren lana izan behar da eraikin horien babesa.

Hirigintza arauen bidez hirian, zuhaitzez gain, benetako gune berdeak bermatu behar dira.

3. DONOSTIA: DIAGNOSIA

Orain arteko bideaHirian gertatutakoak

Orain arte Donostiako udaletik bultzatu diren politikek ez dute donostiar guztien beharrei erantzuten jakinizan, gutxi batzuenei bakarrik. Diru eta esfortzu gehiena “Belle Epoque”a gogorarazten digun hiria osatzera bi-deratu zen, klase altuentzat eta kanpotarrentzat pentsatutako hiria eraiki nahi izan zelarik. Horren adibide garbiaDonostiako Aste Nagusia da, non, orain dela gutxi arte, donostiarrok parte hartzeko aukerarik ez genuen.

Ildo horretatik jarraituz, hemen ere ez zen jakin gelditzen estatu mailan eraikuntzaren inguruan bizi izan zen“boom”a, eta horrek ondorio larriak ekarri zizkion hiriari, besteak beste, estatu mailako bigarren hiririk garestienabihurtu zen. Garai hartan donostiar askok inguruko herrietan bilatu behar izan zuten etxebizitza; eta erostekoahalmen handiagoa zutenak aldiz Donostiara etorri ziren.

Donostiako auzoen artean diskriminazioak izan dira, eta batzuk besteak baino gehiago zaindu izan dira. Nolaulertu daiteke bestela dentsitate handieneko auzoan “Auditz Akular” bezalako proiektua planteatu izana, edo Zu-bieta, espetxearen eta errauskailuaren kokalekua bihurtu nahi izatea?

Garai horretan guztia salduko zenaren susmoarekin urbanizazio eta eraikin berri gehiegi eraiki ziren, bainaasko, krisia tarteko, bidean geratu dira amaitu ezinik. Donostian dagoen etxebizitza hutsen arazoari ez diote inoizerantzunik eman, eta dagoena erabili ordez, berria eraikitzea izan da orain arte jarraitu den leloa askoren negozioa.

Babes ofizialeko etxe ugari eraiki dira, eta etxe beharraren irtenbidea balitz bezala saldu digute; etxebizitzarenarazoa errotik heldu gabe utziz.

Hirian zeuden gune berde askotan eraiki egin da, biztanleen bizi-kalitatea murriztuz. Bestalde, lur azpian ereparking ugari eraiki izan da eta hauen gainean gune berdeak sortzea ezinezkoa dela sinestarazi nahi izan digute,baina hori ez da horrela. Egia da mota hauetako gune berdeen diseinuan kontu handia izan behar dela etabertan ezin dela edozein zuhaitz landatu, baina egia da forjatu gainetan arnasgune berdeak erein daitezkeela.

Sektore tertziarioari dagokionez, bertako komertzioa bultzatu ordez, atzerriko modeloak ezarri dituzte, etagune komertzial handiak eraiki: Garbera, San Martin edo Bretxa, esaterako. Ilunbeko gunea ere, erabilera egokirikizan ez eta ilunpetik atera ezinean.

Garraiobideen arloan, intermodalitatea bultzatu da garraio publikoaren artean, zerbitzu publikoak hobetzearenhelburuarekin. Era berean, autobus txikiekin, hiriko txoko guztietara iristeko ahalegina egin da. Garraiobide pri-

92

batuen erabilera murrizteko, aldiz, aparkatzeko ordaindu beharreko guneak ugaritu dira, eta aparkaleku pribatuenprezioen garestitzea eman da.

Irisgarritasunari dagokionez aurrerapausoak eman dira, eta kaleko igogailuak, arrapalak edo eskailera meka-nikoak instalatu dira hainbat auzotan.

Urumea ibaiak noizean behin sortzen dituen uholdeei ez zaie irtenbide bat ematen jakin izan; are gehiago,ibaiertzean eraiki izan dira etxebizitzak arazo horri erreparatu gabe. Azken boladan, ordea, arazo horrekin amai -tzeko behin-betiko irtenbidea bilatzen ari dela dirudi.

Hiriaren egoera

Aukerak

• Erabiltzen ez diren eta hutsik dauden etxeen merkaturatzea• Gune degradatuen birgaitzearen ondorioz sortu daitezkeen espazio berrien erabilera• Energia berriztagarrien erabilera bultzatuz energia-kontsumoaren beherapena lortzea• Auzo bakoitzean behar diren azpiegituren ziurtatzea: kiroldegia, kultu-etxea, ikastolak, gune berdeak …• Hiriak behar duena bertako biztanleek adieraztea; parte-hartzea bultzatzea. Auzoz auzo adibidez.• Inguruko landa-lurrei erabilera egokia emanez horiek zaintzea.• Udalak auzo bakoitzarentzat izan dezakeen diru partida, auzokideek erabakitako hirigintza lanerako bi-

deratzea.• Etxebizitza arazoa konpontzeko eraikin dotazionalak eraikitzea.• Hiriak dituen elkartze-gune eta enparantzak. Dagokien garrantzia eman behar zaie, soziologikoki zein

hirigintza arlotik ikertuz eta duten funtzioa benetan betetzea ahalbideratuz.

Mehatxuak

• Antiguotik metroa ezarri nahi izatea• Bertako komertzioaren desagertzea eta kaleko bizitzaren baretzea• Hiri ereduak bere horretan jarraitzea, kapitalista eta patriarkala.• Alokairua ordaintzearen ezintasuna.• Aisialdia garestia izatea.• Gune berde erabilgarri gutxi izatea.• Hiria bizigarri beharrean erakusgarri egin nahi izatea.

Indarguneak

• Donostiak arlo turistikoan duen indarrari probetxua ateratzen jakitea. • Biztanleek barneratua dute etxebizitzaren arloan espekulazioaren garaia amaitu dela, eta, politika berriek

hartu behar dutela parte• Turista mota berriak erakartzeko aukera• Dituzten arazo, behar eta indarguneak ezagutu eta konpondu nahi dituzten auzotarrak izatea. • Gizarte eta hiri eredu ezberdina nahi duten hiritarrak.• Etxebizitza eskubidearen alde lana egiteko prest dauden hiritarrak.

Ahulguneak

• Udaletxeko teknikoen balizko jarrera ezkorra• Etxebizitza hutsen gaineko politika gogorrak onartzeko beldurra• Hirigintzak gizarte ereduan duen garrantziaren ezjakintasuna. • Gune berdeekiko beharrean baldosa eta hormigoiarekiko miresmena.• Etxebizitza jabetzan ez izateak biztanleengan sortzen duen beldurra eta segurtasun eza.

93

4. GURE HIRI EREDUA: ARDATZ NAGUSIAK

1.DONOSTIA: GUZTION HIRIA

1.1.PARTE HARTZEA

Orokorrean denon artean eraikitako hiria izan beharko litzateke. Erabakiak parte-hartze bidez hartzen dituena.Era horretara, auzo bakoitzean dauden beharrak ezagutu eta erantzun egokia emango zaion bermea legoke.

Biztanle, auzotar edo hiritar bakoitzak bere kezkak eta proposamenak planteatzeko aukera bermatu behar da.Horretarako, bai era fisikoan, bileren bitartez; bai, era telematikoaren bitartez, bakoitzaren zalantzak edo nahiakazaltzeko aukera ziurtatu behar da. Proposamen horiek erantzun egoki bat jaso beharko lukete, eta asanbladetanedo foroetan eztabaidatu.

Proposamenak bozkatzeko aukera egon beharko litzateke; horretarako egun donostiarrok daukagun txartelarenbitartez egin zatekeen udaleko web orriaren bitartez. Web orrian bozkatu behar denaren inguruko informazioguztia azaldu beharko litzateke, baita proposamena aurrera eramateak izango lukeen kostua ere; baita alderdibakoitzak horren inguruan duen jarrera ere, aldekoak eta kontrako argudioak ezagutu ahal izateko.

Hiritarrek inplikazioa handiagoa izan dezaten, udalean mugitzen den euro bakoitzaren nondik norakoak jakiteaezinbestekoa da, eta horretarako, urteko aurrekontutik hasita, hilabeteko gastuak azaldu beharko lituzke; etaekonomia garbi bat eraman, arloka banatuta.

Parte hartzearen bidez, eta ahal den heinean, hiritarren ideiak eta proposamenak zabaltzeko era bat izateazgain, era aktibo batean parte hartzeko aukera ere eman beharko luke; eta auzo-lanaren bidez proposamenakaurrera eramaten saiatu beharko ginateke.

Parte hartzeak donostiarron beharretara egokitutako hiri bat gauzatzea ahalbideratuko du, eta inork erabilikoez dituen azpiegituren eraikitzeak ekidin.

1.2. LAN TALDE EZBERDINEN ARTEKO KOORDINAZIOA

Hirigintza arloa oso zabala da eta esparru askori eragiten dio. Horretaz jakitun, kezka ugari dituzten eta lanegiteko gogoz abiatu diren lan-talde ugari izan dira urtetan zehar Donostian. Talde horiek guztiak ezagutzekoesfortzua egin beharko litzateke, eta arlo berdinean lan egiten duten taldeen arteko koordinazio lana sortu.

Lan talde bakoitzak funtzionatzeko era partikularra duen arren, bertatik sor daitezkeen iniziatibak, ideiak edoekimenak, beste talde batetik sor daitezkeenen antzekoak izan daitezke; eta komuneko ideietatik abiatuz, indarhandiago izan dezaketen lan bateratuak proposa daitezke. Talde askok beste herri batzuetako taldeekin espe-rientziak elkarbanatzen dituzte, eta hori aberasgarria izan daiteke guztiontzat. Hirigintza arloan ekimenak bultzatudituzten erakundeak edo erakunde horietako partaideak ugariak izan dira, besteren artean: Eguzki koordinadora,Donostiako Arkitektura Goi Eskola Teknikoko ikasleak, eta irakasleak; Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialekohainbat kide edo Stop Desahucios adibidez.

2. PUNTU BELTZEN IDENTIFIKAZIOA

Kalteak ekiditeko erarik egokiena prebentzioa dela jakinik, hiritarrentzat arriskuak edo zailtasunak non egondaitezkeen aztertu behar da, eta irtenbidea eman.

94

2.1. EMAKUMEAK

Tamalez, bortxaketak edo eraso sexistak ugariak izaten dira gaur egun ere. Asko ekiditea zaila izan daitekeenarren, hirigintza mailan egin daitekeen guztia egiteko ardura dauka administrazioak. Abiapuntu bezala, arris-kutsuak izan daitezkeen gune guztien identifikazioa egin beharko litzateke, auzoka eta beti ere auzokideen partehartzearen laguntzarekin. Auzo bakoitzean dauden tunel ilunak, pasabideak, txoko isolatu zein sarrera ezkutuakidentifikatu behar dira.Saihestu ezinak baldin badira, aukera berriak proposatu beharko lirateke. Aukera berririkez balego, puntu beltzen gaineko presazko interbentzio zuzena egitea derrigorrezkoa litzateke.

Hiria denon artean egitea litzateke helburuetariko bat, denon artean eta denontzat, inork gure hirian beldurrezibili beharrik izan ez dezan.

2.2. IRISGARRITASUNA

Iritsgarritasuna sarritan gurpil-aulkietan doazenekin soilik erlazionatzen da; baina irisgarritasun arazoak di-tuzten biztanleak anitzak dira:, ikusmen zein entzumen urritasuna dutenak, adinekoak, haur txikien karroakdaramatzatenak, etab.

Gai honen inguruan egun dagoen legedia aplikatzeaz gain, araudi hau indarrean jarri baino lehen eraiki zirenauzoak eta eraikinak aztertu beharko lirateke eta ahal den heinean egungo beharretara egokitu eta moldatu.

Publikoak diren urbanizazioetan moldaketa horiek egitea administrazioari dagokio, baina esku pribatuetakoeraikinetan ere irisgarritasuna bermatzen lagundu beharko luke. Irisgarritasun baldintzak hobetzea ezinezkoaden kasuetan, eta horrek norbaiti etxetik irten ahal izatea galaraziko balio, orduan administrazioak eskua sartubeharko luke, pertsona horri bere etxea irisgarria den batengatik trukatuz.

2.3. OSASUNERAKO KALTEAK

Auzo bakoitzaren egoera aztertu beharko litzateke eta osasunarentzat kaltegarri izan daitezkeen faktoreenmurrizketa edo desagertzea aurrera eraman.

Auzo bakoitzak, bere kokapenagatik, osaketagatik edo jardueragatik bere ezaugarri propioak izango ditu. Nor-malean kutsadura eta kalteak karbono dioxidoarekin erlazionatzen ditugun arren, badira beste hainbat faktoreosasunari kate handiak eragin diezazkioketenak; batzuk erabat frogatuak, eta batzuk frogatzeke daudenak.

Aztertu beharko liratekeen faktoreen artean ondokoak lirateke garrantzitsuenak: soinua ( autoek, trenbideek,jendeak, jarduera jakin batzuk … sortutakoa), telefonia antenak (minbizia sor dezaketenaren susmoa), aireandagoen karbono dioxidoaren kopurua (autoek, kamioiek, autobusek, motorrek, fabrikek … sortutakoa), guneberde gabezia (begetazioak karbono dioxidoa oxigenoa bihurtzeaz gain, euri ura era naturalean bideratzen du,eta hiriaren tenperatura ez igotzen laguntzen du, itzala eta babesa emateaz gain).

95

3. INGURUMENAREN BABESA

3.1. GUNE BERDEAK

Azken aldian eraiki diren gune berriak hormigonatu egin dira, gehienak adokinez edo baldosaz estaliz.

Hirian ingurura begiratuz gero, mendi eta belazeak ikusten dira, baina hirian bertan zelai gune gutxi daude.Eta gune berdeak arnasguneak dira, ezinbestekoak beraz.

Hirigintza arauetan gune berdeen portzentajea tentuz arautu beharko litzateke, ez baita berdina azalera jakinbaten %50a gune bakarrean garatzea edo portzentajea berdina 20 gune berde ezberdinetan zatitzea.

Paisajismoa ere hirigintzari dagokion alorra da, eta beste zenbait lurraldetan dagokion garrantzia eman arren,guk orain arte garrantzi estetikoa baino ez diogula eman esan daiteke.

Egia da azken urteotan hirian lurrazpiko aparkaleku ugari eraiki direla, baina kasu hauetan ere gune berdeagauzatzea posible da; sustrai luzeegiak ez dituzten zuhaitzak landatuz eta lur kaparen sakonera mugatuz.

Bestalde orain dela gutxi martxan jarri diren udal baratzen dinamikari eutsi behar zaio, lur publikoei erabileraduina emanez.

3.2. BASERRI INGURUEN BABESA

Igeldoren desanexioa ulerterrazagoa izan daiteke baserri guneekin azken urteetan eraman diren politikei erre-paratzen badiegu.

Hiriaren garapenean auzo berriak eraiki izan dira, asko baserri auzoetan eta baserrien kokapena kontutanhartu gabe. Ondorioz baserri asko etxebizitza eraikin altuen artean ezkutatuta gelditu izan dira, gehienak eraitsidituzten arte.Baserriaren historiari erreparatuz gero, bizileku eta lantegi izan ziren eraikin haiek, historiari, bizi-molde eta ohiturei buruzko informazio asko dute.

Baserriak banaka aztertu behar dira, ondaretzat jo daitezkeenak babestuz eta horrela eraistea ekidinez. Ba-serrien ondoan edo inguruan eraiki beharra izanez gero ere, baserriari duen garrantzia, behar duen espazioaeta errespetua eman behar zaizkio.

3.3. ENERGIAREN ERABILPENA

Azkeneko urteetan eman den energia-eskaera geroz eta handiago izan da, eta joera horrekin amaitu behardela gehienon buruetan egon arren, eta norbanakoa hainbat ohitura aldatzen saiatzeaz gain, administrazioakhorretan esku hartu behar du premiaz.

3.4. ZABORRAREN KUDEAKETA

Errauskailua ez eraikitzea lortu badugu ere, lan handia dago egiteke gai horren inguruan. Horren jakitun, ahaliketa gehien birziklatzeko ahaleginetan hirigintza arloak ere badu zer esanik; izan ere, ohitura berrien ezar tzeakleku berrien beharrak dakar, bai hirian, bai bakoitzaren etxebizitza barruan.

Zaborraren bilketa selektiboak zaborrontzi asko izatea eskatzen du, eta horrek, sukaldeko edo terrazako gu-neren batean edukiontziak uzteko toki handiagoa. Nahiz eta egungo Eraikinetako Kode Teknikoan espazio horrenbeharra azaltzen den, errealitatean ez da gauzatzen; eta, beraz, azterlan bat izan beharko litzateke; hala etxeberrietan, nola eraikitakoetan.

Donostiako kaleetan ere antzeko arazo batekin aurki gaitezke edukiontziz betetzen baditugu kaleak, edo atez-ateko zabor bilketa gauzatzea erabakiko balitz. Zabor guneak definitzeak azterlan bat beharko luke, eta sor dai-tezkeen ideia ezberdinen balorazioa: adibidez, ordutegi zehatza izango luketen lokalak egokitu, edukiontziakbateratuko lituzkeen egitura batean sartu (ordutegiak betearazteko, usainak ekidin eta estetikan irabazteko),egungo funtzioa betetzen duten edukiontzien heldulekuaren diseinua landu, etab.

96

4.HISTORIA, ARTE ETA KULTURAREN ARLOKO ONDAREEN BABESA

4.1. KATALOGATUTAKO ERAIKINEN BALOREA EZAGUTU ETA ZABALDU

Interesa duten eraikinak babestu behar ditugu, eta horretarako ezinbestekoa da duten interes hori ezagutzeaeta hiritarron artean zabaltzea, guztiok daukagun ondarearen jabe sentitzeko, esku pribatuetan zein publikoetan egon.

4.2. ERAIKINEN BABESA

Administrazioak babesteko beharra du, eta horretarako elementuak duen interesaren araberako katalogaziomota ezberdinen bitartez, elementu horretan burutu daitezkeen aldaketak zehaztu behar ditu. Katalogazioakerrespetatu egin behar dira, behin eraitsitako eraikina berreskuraezina baita eta eraikinarekin batera elementuhistoriko, soziologiko eta kulturalak ere desagerrarazi egiten baitira.

Ondareari buruz ari garenean, ondare industrialari buruz ere ari gara. Baliteke hauek izatea errezen eraitsidiren eraikinak, azalera eraikigarri zabalak lortu baitira ustez baliorik gabeko fabrika “zaharrak” botata.

Askotan, zaila izaten da eraikin pribatuetan eskua sartzea, baina bideak jarri beharko lirateke , eraikin horienjabeek eraikinak hondatzen utzi ez ditzaten, eta Munto baserria edo Bellas Artes eko eraikinarekin gertatutakoaberriro gerta ez dadin.

5. KORAPILOAK

Donostia osatzen dugun hiritarrok pentsaera ezberdinekoak izan arren, oinarrizko helburuak finkatuz guztionartean adostutako eta guztiontzat izango den hiria osatu behar dugu. Hirigintza bezalako arloan ezinbestekoada alderdikeriak, interesak eta diruzalekeria albo batera utzi eta hiriaren eta hiritarren ongizatea begiratzea.

6. ERREFERENTZIAK

Erabilitako materialak:

• 2/2006 LEGEA, ekainaren 30ekoa, lurzoruari eta hirigintzari buruzkoa.• Donostiako Hiria Antolatzeko Plan Orokorra• “Ekai Center”ek Gipuzkoako Foru Aldundiarentzat egindako txostenak (Eñaut Apaolazak idatzitakoak)• 2006 ko Donostiako ezker abertzalearen Herri Programa• 2011ko herri programa.

Iturri interesgarriak:

• www.Kepasaconlacasa.com• www.Esto no es un solar.es ( degradaturiko guneak birsortzeko ideiak)

97

1. GAIAREN GARRANTZIAMugikortasuna gai gakoa da bai gizarteari begira bai ingurugiroari begira; eta honekin batera eztabaida ugari

daude: garraiobideen inguruan (erragaian oinarrituak ala ez), publikoak ala pribatuak, pertsona gutxientzat alapertsona askorentzat, zenbateko espazioa eman behar zaion bakoitzari,...baina badira beste galderak ere, zen-baiteraino eta nola bermatu behar den mugitzeko eskubidea eta ea mugitzeko behar hori sustatu behar ote denere aztergai dago askoren artean.

Beraz, gatazka asko eta interes asko. Batetik, ingurugiroa bera dago jokoan, izan ere gure egungo mugikortasunereduak hein handi batean erregaian oinarrituriko motor kutsakorra du ardatz. Baina kutxatzeaz gain, inguru-menari erreparatuko ez bagenio ere, ereduak berak ezin du horrela jarraitu, izan ere orain arte erregai horiekagortezinak izango bailiran funtzionatu dugu, eta ingurumenarekiko begirunerik txikiena ere ez dutenetako askodagoeneko jabetu dira eredu horrek etorkizunik ez duela. Gainera garraio azpiegiturei emandako tokiak lurrarenustiaketa zabala eman du, orain arte modu akritikoan igo eta igo dena.

Bestetik, mugikortasun sistema hauek egungo eredu ekonomikoaren arrazoi eta ondorio dira era berean, elkarelikatu baitira. Mugikortasuna oinarrizkoa da edozein sistema ekonomikorako, batez ere etengabe hedatzekoasmoa badu, produktuak mugitzeko, kontsumitzaileak dendara edota tabernara eramateko,..beraz mugikortasunerabakiek eragin handia dute eredu ekonomikoan.

Era berean lurralde antolaketan eta hiri bateko orekan ere eragina dute, mugitzeko aukera bermatzeak zentrotikurrun dauden auzoak bizitzeko erakargarriago egin, baina era berean zentrora gerturatzeko aukerak zonaldehorretako komertzio eta ostalaritzan eragina izango du. Hori eman da eta adibide ezberdinek berresten dute.

Zonaldeez gain, pertsonen ekonomian ere eragina du. Egun gure bizitzan oso errotuta dago autoaren erabilera,eredu hori aldatzeak eta hori aldatzeko erabiltzen diren tresna askok (TAO, parkingak, peajeak, zirkulazio zergak,...)eragin ekonomikoa dute pertsonengan. Baina eragina dute, noski, garraio publikoaren eskaintzak eta prezioak,edota mugikortasun azpiegiturek duten kostuan, modu batean edota bestean herritarrok ordaintzen baititugu,beste zerbitzu batzuen kaltetan (osasuna, hezkuntza, ongizatea,...) beraz eztabaida handia dago garraio zerbitzupublikoen zein espazio publikoaren (aparkalekua) eta azpiegituren (errepideak) beharrean zein kostuaren bana-ketan. Eztabaida nahai gainean dago baina erabakitzeko ordua ere.

Laburtuz, hauek dira mugikortasunaren garrantzia azpimarratzen duten kontuetako batzuk:

-Ingurugiroa: kutxadura eta lurraren okupazioa-Hiri barruko bizi kalitatea: pertsonentzako hiria ala autoentzakoa-Hiriaren barne oreka-Sistema ekonomikoaren oinarria: kontsumitzaile nora bideratu?-Mugitzeko eskubidea eta mugitu behar ez izateko eskubideaAuto pribatua egun pairatzen dugun gizarte eta ekonomia ereduaren isla garbi bat dugu. Mugari gabeko

(zentzu guztietan) kontsumoan eta kapitalismoan oinarrituriko sistemaren isla da, mugitzeko behar etengabearenoinarria, besteekin elkarbanaturiko garraioaren ordez bakarrik edo talde murriztean mugitzeko aukera bermatzendizuna patriarkatuaren balore estetiko eta sentimentalekin bat egiten duena.

Mugikortasun eredu honi aurre egitea da ezkerreko proiektu eraldatzaile, feminista eta ekologista baten

98

GAIA: MUGIKORTASUNA

erronka, kontsumo eta hazkunde huts arduragabearen aurrean alternatiba berriak eskaintzea. Izan ere garraiopribatu motordunaren nagusitasuna ia erabateko da geure gizartean eta honi mugak jarri nahi izatea herritaraskoren epe motzeko interes partikularren aurka doa, eta neurri batzuk (batez ere diruaren bitartez autoarenerabilera murriztu nahi izatea) justizia sozialaren eta aberastasunaren banaketaren aurkakotzat jo litezke. Izanere, zoritxarrez, jende askok aberastasuntzat jotzen du gaur egun auto bati lotuta egotea, ikusmolde zuzen horieten egin behar da.

Ingurumen ikuspegitik baina, naturari zor zaion errespetuz eta benetan garapen jasangarria denaren baitanbegibistakoa da kutsadura sortzen, agortzen diren erregaiak xahutzen dituen eta espazio erabilera izugarria es-katzen duen ereduari aurre egitea. Gainera, globalizazioaren fenomenoak kalte gehiago egin dizkio gure ingu-rugiroari. Tokian tokiko aniztasunetik espezializaioetara pasa gara, lehengaiak, jakiak edota lan-indarra berabatetik bestera garraitzeari esker. Baina, garraio honetaz gain espezializazio hauek ere euren arazoak ekarri di-tuzte. EHBilduk honi proposaturiko erantzunetako batzuk elikadura burujabetzan pausoak ematea eta kon tsumoforma ezberdinak sustatzea dira.

Gurera hau ekarriz gero, hipermugikortasun horren inguruko hausnarketa egin beharko genuke. Baina baitagure barruko mugimenduei erreparatu ere. 2030erako hainbat galdera zuzendu behar ditugu, gaur egungokoegoeratik abiatura: Bideragarria al da zonaldeen “espezializazioa” eta gure egunerokotasuna etengabeko mugi-kortasun behartu batean oinarritzea? Bideragarria al da hain zoru gutxi eta “garestiarekin” (ikuspuntu ezberdi-netatik) hainbesteko baliabideak eskaintzea mugitzeari? Eztabaida zaila da, baina bistan da hala behar badu,ezin dugula behintzat eredu hain kutxakorretan oinarritu, edota geure hiri eta herrietako bizi kalitatea hainbestekaltetzen duen (zarata, espazio gabezia,...) ereduetan oinarritu. Hala nahiko bagenu ere, erosotasun faltsuareneroak eta ingurumenarekiko ardurabakeriak horretara eraman bagintu ere, ereduak ezin du jarraitu, agortzenari den lehengai bat baitu ardatz.

Gainera, mugikortasun mailak bermatu behar badira, denontzat eskuragarri izatea bermatu beharko da. Ta-malez verme hori erabilia izan da edozein garraio mota eta edonola diharduteko, horren apustu egiten ez dutenenkalterako, modu batean edo bestean. Egun askok onartu egin dute dirutza suposatzen dien eta lotura askoekartzen dizkien ibilgailu bat dela mugitzea bermatzen diena, baina asko dira horretara iritsi ezin direnak (dirufaltagatik, gidatzeko ezgaituak daudelako, adin edo edozein egoera dela medio,...) eta denok ahal/nahiko bagenuez legokeelako lekurik/baliaberik gutako bakoitza auto batean joateko. Horregatik, eskubide horiek uniber tsalak izatekomugikortasuna publikoa eta kolektiboa izateko saiakera egin behar dugu. Hau da, mugitzeko beharrak sortzen duenkostu (ekologiko, espazial eta ekonomikoak) modu razional eta kolektiboan kudeatzea eta leuntzea.

Mugikortasun hori zertara bideratu behar dugun aztertu behar dugu. Ez du zentzurik tokian tokiko produkzioazedota kontsumo mata berriak lantzea eta horretaz hitz egite eta gero hipermerkatu batera joatea askoz errazagoadela esanez. Era berean ezin dugu auzoen nortasunaz hitz egin, era berean zentrora erosketak egitera joatekobaldintza guztiak errazten baditugu. Hau da, zenbat, zer-nolako eta zertarako edo zer berma tzeko mugikortasunadira erantzun beharreko galderak.

2. GURE HIRI EREDUA: ARDATZ NAGUSIAK

Garraioaren eskuragarritasuna: Inori ez zaio bitxia egingo mugikortasunak Hirigintza eta lurralde antolaketa-rekin duen harremana eta lotura. “Mugikortasun behartua” murriztearen helburua izan behar du, intentsitateaeta aniztasuna kontuan hartu beharko dira.

Garraioaren aldeko politikak edozein herritarri (egoera ekonomikoa, fisikoa, generoa,..albo batera utzita) mu-gitzeko aukera bermatu behar zaio bere indarrez (oinez/bizikletaz,...) edo beste energiatan oinarrituriko modukolektibo publikoetan (tren, autobus,...); baina ez da etengabeko mugikortasuna bultzatuko. Ongizatea, osasunaeta hezkuntza ez bezala, mugikortasunera bideratutako baliabide erabakiak kontuan hartu behar du mugitzeakdakarren aukera eta morrontzaren arteko oreka.

99

Gaur egunera nola iritsi garen aztertzen badugu, onartu beharreko kontu bat da azken urteetan mugikortasuneredu berrietan aurrerapausoak eman direla Donostian. Hala ere, eman zitezkeen akatsak berriz eman ez dai-tezen irakurketa kritiko bat gauzatu beharra dago, “nolako mugikortasunean” jorratu zen ikusirik, aurrera atze-rako pauso asko eman baitziren. Irakurketa honekin batera esan oro har interes ekonomiko jakin batzuei begiramoldatu izan dela urteotan Donostia, eta horrek mugikortasun ereduan arazo handiak sortu dituela. Batetik,hirigintza eta lurralde antolaketari dagokion ponentzian ederki aipatzen den modura garapen sozioekonomikoakmugikortasun konplikatua utzi du gure hirian. Horren aurreko erantzun irmoetariko bat jendeak hainbeste mu-gitu behar ez izateko aukerak eskaintzea da, baina horrek ez du arazoa konpontzen. Hein batean hiri malkartsuaizateak barne konekzioa zailtzen du, baliabide ugari gastatzen dituena (espazioan eta dirutan) hiriko zonalde ez-berdinak konektatzeko, baina halere oso zail daukana (batez ere espazio aldetik) mugimendu kopuru hori jasatea.

Urte hauetan beste hiri modelo baten apustu egiten dutenek orain arteko modelo hori iraunarazteko edozeintrikimalu erabili izan dituzte: Zubieta, Urbieta eta San Martineko karrilbusetan ostiral eta larunbat gauetanautoak aparkatu ahal izatea adibide hutsa da baina agerikan usten duena zertaz ari garen hitz egiten. Eguninolako mugikortasun teknikari edo adituk ez luke halakorik babestuko, ezkerreko politika batera ekarri gabeere gaueko aisialdia eta autoen erabilerak uztartze zaila duela argudiatuz. Baina gaueko ostalaritzarekin loturikointeres jakin batzuen garaipena izan zen, eta horrek luzez baldintzatu du hiriko eredua.

Erdigunean zentratzen bagara agerikoa da parkingez josia dagoela. Erabaki honek argi uzten du hasieranesandakoa, mugikortasun eredua gizarte eta ekonomia eredu baten arrazoi eta ondorio da. Aurreko agindupeanemaniko eredu garbia da, auto horiek lurrazpira sartzea eta Erdialdeko zorugaina atseginagoa, garbiagoa etaibilgarriagoa izatea, bertakoentzako aparkalekua lortuz eta peatonalizazioak egiteko aukera sortuz. Hau noski,zentroari begira egin zen eta hiri ereduari jarraiki, autoak etor zitezela bai baina “nire” Erdiguneko postura za-kartu gabe. Hitzek errealitate bat adierazi nahi dute.

Berez badu alde ona, behintzat autoak lurrazpira eramatea eta TAO-arekin batera, autoz erdira joatea diruzzigortzea. Nahiz planteamenduarekin bat etorri, erabaki hori gure iritziz nahiko katastrofikoa izan dela onartubeharra dago, gehiegizko aparkaleku eskaintza baita, eta interes merkatari eta ostalarien presioari men egitendion erabaki multzo baten azken emaitza delarik; gainera, gure hiri modeloarekin talka egiten duela berrestenduen beste aspektu bat kudeaketa egitera aldera entitate pribatuari eman izana dago. Hots, dirua faktore mu-rriztailetzat erabili baina aldi berean batzuentzako negozio bat bihurtzen delarik; horren adibide Boulevardekoparkinga dugu.

Mugikortasun eredua beraz interes komertzialei begirakoa da, ostalaritzak, hipermerkatuek eta denda batzuekmarkatua. Peatonalizazioak ere, ez dira oinezkoari bide berriak irekitzeko pentsatu, baizik eta terrazen eta os-talarien arabera; hemen ere, kasuak kasu: nabarmenena Blas de Lezo-rena.

Esan moduan, onartu beharra dago garraio motan aurrera pausoak eman direla gurean, bizikleta eta garraiopublikoaren ikuspegitik batez ere. Egungoko analisi horretatik abiatzeak, hau da, “etxeko lan” batzuk egin izanakbeti da mesedegarril baina guzti hau eredu turistiko eta salgarriaren aurpegi polita izan da, bere garaian Euro-pako mugimenduetatik edaten jakin izan zuena eta eztabaida piztu zuena gai hauen inguruan. Guri dagokigu,herritar gisara, azaldutako eztabaida hau berreskuratu, puztu, eta are neurri ausartagoekin aurrera egitea oi-nezkoa, bizikleta eta garraio publikoa ardatz dituen eredu baten fabore.

Garraio publikoari dagokionean erronka nagusia Donostiako auzuneak elkarri lotzea eta Donostia eskualdea-rekin uztartzea dira, aipatu moduan azterketa kritikoa eginda konexio horien eraginaz. Garraio aspektuetan zeresana duten instituzio eta administrazio ezberdinek batze aldera egin behar dute, erabiltzaile-onuradunen etaoro har herritargoak bere egunerokotasunean nabari dezan. Ildo honetatik, egun barruko garraio publiko nagusiaDbus dugu, baina Euskotren linearen geltoki berriek eta integrazio tarifarioak (non espero den Renfe ere inoizsartzea) hiri barruko intermodalitate altuagoa eskainiko dute. Kontuan hartu behar dira baina hiri honen ezau-garriak, fisikoak kasu; Intxaurrondoko geltokiak erabiltzaile askori zentrorako zerbitzu zuzen eta erosoa eskaintzendie, baina Intxaurrondoko milaka eta milaka herritarri ordea ez. Honekin esan nahi dena da ezin direla zuzeneanDbus zerbitzuak murriztu.

Dbus gure hiriko garraio publikoaren oinarri modura aurkez genezake, eta zentsu honetan eztabaida handia

100

izan da Dbusen diru ekarpenen inguruan. Aipatu fenomeno horrek panorama hori zabaldu egiten du, operadoregehiago eta erakunde publiko gehiago baitaude eskura eta txartel beraren barruan.

Aukerarik egokiena Lurralde Agintaritzaren ikuspegiarekin eta Dbus, Lurraldebus, Euskotren eta Renfe zer-bitzuak kontuan hartuta elkarlanera jotzea eta baliabideen ustiapen egokia egitea. Denborari erreparatuz des-kribatutako egoera hau ahalik eta lasterren egotea komeni da. Egituraketa hori noski orekatua izan beharko daeragileekiko (eta atzean herritar/hiritarren ekarpen ekonomikoa egonik).

Kanporako garraio publikoari dagokionez antzeko zerbait gertatzen da, baliabideen ustiaketa egokiena bilatubeharko da. Ezin ahantzi hainbat sektorek estazio intermodala Riberasen kokatzea ikusten zutela eta ikusi izandugula; etorkizuneko (nola ez, 2030) begira estrategikoa izan zitekeen eremua eta jada egoerari buelta egitekoaukera gutxi aurkezten dituena. Horrek aukera emango luke Donostia abiapuntu edo jomuga duten autobusakhiri barruraino ez sartzea eta Donostiako zein Gipuzkoako auzo eta herri ezberdinekin lotura hobeak edukitzeaRenfe edo Euskotren bitartez.

Donostia eskualde eta lurralde baten parte da; zentsu honetan Euskotrenek asko du esateko Gipuzkoari da-gokionez (Renfe linearekin lotu, zerbitzu zuzenagoak jarri,...); zoritxarrez mahai gainean etengabe jarri duenproiektua “metroa” deritzona da, funtsean Easoko “fondo de saco”a eliminatuko duen pasante bat eta Eusko-treneko linea are hirierdigunerago ekarriko duena eta unibertsitateekin lotura handiagoa. Arlo honi dagokionez,lehenbizi esan dirutza xahutzea litzatekeela, eta komeniko litzatekeela epe ertaineiko ikuspegi batekin aztertzea,2030 izan daiteke urte bat horien artean.

Auzoen arteko oreka ere hor dago. Aipatu diren mugikortasun ekimen positiboetako asko hirigunean egin dira,postal turistiko salgarri horren zerbitzura, baina auzo batzuetara ez dira hainbeste iritsi. Baina orekari erreparatunahi izanez gero, erronka zaila dugu aurretik. Auzo batzuk, geografikoki nahiko urruti daude erdigunetik. Hel-buruetako bat pertsona horien derrigorrezko mugikortasuna murriztea da, beraz ez daitezela behartuak egonhainbestetan mugitzera eta izan ditzatela gertu ahalik eta beharrezko zerbitzu gehien. Beste adibide bat mugi-kortasunak izan behar duen garrantzia lurralde antolaketan.

Horrek baina ez du ekiditen euren bizi kalitaterako eta auzo horien garapenerako erdigunearekin loturak edu-kitzea garrantzitsua izatea. Era berean, baina, mugitzeko aukera horrek beti ere hirigunearekiko mendekotasunbati euts diezaioke, izan ere, bertako ostalaritzak eta merkataritzak zail izango du erdigunearekin lehiatzea azkenhoni erraztasun guztiak emanez gero. Batzuen partetik mugikortasun erabakiak ostalaritza eta merkataritzanhartzen dituztela esatean, honakoa ahazten da, ostalari eta merkatari jakin batzuen mesedetan hartzen dituztela,Blas de Lezoko kasuan garbi ikusi den moduan. Interes partikularrak gainditzen dituen hiria eta erabakiak behar dira.

Barne orekaz gain, mugikortasunak eredu ekonomiko bati egiten dio mesede, autoa erabiltzeko aukerak mu-rriztu behar zireneko auzo bateko kexa nagusietako “Garberara erosketak egitera joateko baina autoa behar dut”.Ez du zentzurik komertzio baten alde egiteak gero bestera joateko erraztasun guztiak jartzen baditugu. Halere,horri beste eztabaida bat kontrajartzen zaio, “joatekotan hobe da garraio publikoan joatea pribatuan baino”.

101

1. OROKORRA: Oinezkoa, bizikleta eta garraio publiko/kolektiboa

-Haurretatik hasi eta adinekoetara iritsita herritarrek gure egunerokoan gozatu ahalko dugun hiria helburu,oinezkoak/herritarrak izan behar du nagusi kaleetan, espazioaren banaketan eta batez ere espaloian.

-Bizikleta garraiobide bat da, eta beraz dagozkion eskubide zein betebeharrak aitortu eta eskatu behar zaizkio.Galtzadatik joateko aukera eman behar zaio ziklisten segurtasuna bermaturik (30 guneak, ..) baina baita bestegarraiobideei eskaintzen zaien moduko espazioa ere, bidegorri sare egoki batekin.

-Garraio publikoa, bereziki kolektiboa, da erakunde publikoek sustatu eta herritarren mugikortasun eskarieieskaini behar diegun erantzun nagusia

2. Oinezkoak/herritarrak

-Kaleak batez ere herritarrontzat izan behar du, bai oinez mugitzeko zein besterik gabe kaleaz gozatzeko etaelkar bizitza egiteko. Hiri baruko lur gaineko espazioaren banaketak herritarrak lehenetsi behar ditu ez garraioegiturak edota ibilgailuak uzteko tokiak.

-Herritarrek seguru eta eroso sentitu behar dute kalean ibiltzeko. Ezin dituzte beste garraioak (bizikletak be-reziki) euren espazio naturalaren areriotzat edo arriskutzat ikusi, autoarekin gurutzatzen diren uneetan erabatekosegurtasuna bermatu beharko zaie (fotorojoak, abiadura radarrak,..)

-Espazio publikoaren erabilera ezberdin eta parte hartzaileak. Peatonalizazioak bultzatu behar dira baina ezsoilik interes ostalari edo merkatarien alde, ezta aktuazio garesti eta atzera bueltakorik gabe hutsak ere. Espaziopublikoak erabilera ezberdinak izan ditzake (udan/neguan, egun batzuetan, ordu batzuetan,...) eta herritarreninteresen araberakoa behar du. Horregatik peatonalizazio edo espazio publiko bereganatze dinamiko eta partehartzaileak bultzatuko dira.

-Donostia moduko hiri malkartsuan irisgarritasun formulak aztertu beharko dira, beti ere dugun aldapa ko-purua kontuan hartuta baliabideak ondo ustiatuz, ez igogailu bat jarri horrek mikrobus ugari jartzeko aukeramurrizten badu. Mugikortasun plana 2030ko errealitatera egokitu behar da, irisgarritasun plana bezala, nonoraindik bide asko falta zaioen errealitate bat izateko. Plan hauetan agertzen diren neurriak kalean igarri behardira modu batean edo bestean.

3. Bizikletak

- Bizikletei urte askotan zehar ukatu zaien garraiobide onarpena eman behar zaie eta horretarako galtzadatikjoateko aukera bermatu behar zaie (aukerarik ez dagoenean 30 guneak, ateratzeko gune aurreratuak,...) bainabaita norabide nagusiak modu seguruenean egiteko aukera emango dien bidegorri eta karril sarea.

- Bizikletak uzteko tokiak zabaldu behar dira. Batetik etxebizitzetan bertan (berrietan batez ere) edota berta-koentzako garaje eta parkingetan. Bestetik joan nahi dugun tokietan (lantegietan, hiriko gune ezberdinetan, ga-rraio publikoarekiko konexioan,...). Aparkaleku seguruak izan behar dira ahal den heinean.

- Bizikleta publikoak esandako guztiaren gehigarri izan behar du, baina ezin du beste guztia ordezkatu. Do-nostian egindako apustuak auzo altuetara bizikletaz igotzeko aukera eman behar du edota erabiltzaile ohikoarizein bizikleta eskura ez duenari aukera eman, baina ezin du ordezkatu bizikleta “pribatuaren” aldeko apustua.Intermodalitatea eskaintzeko beste modu bat da.

102

4. Garraio publikoa

- Garraio pribatua alboratzeko apusturik garrantzisuena, herritar guztiei mugikortasun aukera bermatu behardiena.

- Baliabideak handitu behar dira, baina era berean hobeto kudeatu erakunde ezberdinek garraio publikoarenalde egiten duten apustua: intermodalitatea eta koordinazioa. Dbus, Lurraldebus, Euskotren eta Renferen arteko

lotura bilatu behar da baliabideen ustiaketa egokia egiteko, baina ez inolaz ere baliabideak murrizteko edotabaliabideen errentagarritasun ekonomikoa bilatzeko baizik eta errendimendu soziala bermatzeko. Adibiez, In -txaurrondoko Euskotren geltokia dela eta ezin dira Intxaurrondoko herritar guztiak hara bere kabuz joatera eraman.

- Hausnarketa horretarako erakundeen arteko adostasunak bilatu beharko dira eta epe ertaineko plangintzakegin, ezin dira pertsona baten interes elektoralista/partikularren arabera diru publikoa xahutu mugikortasunosoa bere horretan aztertu gabe. Donostiara datozenek eta donostiarrek kanpora joateko, eta hori garraio pu-blikoz egin ahal izateko eta autoa alboratzeko zer behar dute/dugu? Maiztasunak eta zerbitzu zuzenagoak alaEason ordez Kontxa ondoan geratzea?

Baina Donostiko eremuaren barruan ematen diren mugimenduak ere aztertzen badugu, lan tokietara, gureandauden industrialdeetara edota ikasgune espezializatuetara auto pribatuaren erabilera murrizteko saiakeran au-rrera goaz, garraio publikoa, bizikletaz eta oinez joaten lagunduko dituen neurriak ezarri baitira eta bide horretatikjarraitzea funtsezkoa da etorkizunean.

- Bilete bakarraren inguruan pausoak ematen jarraitu behar da, beste garraio azpiegitura batzuetan diru gu -txiago gastatu eta herritarrentzat erakargarriak diren tarifak moldatu, gainera perfil soziala emanez, garraio pu-bliko eta kolektiboa bada zerbitzu publikoa eta berez hor bai bermatu behar ditugu eskubideak pertsona etadiru-irabazi ezberdinentzat.

4. Garraio pribatu motorduna

- Autoaren eta motorraren erabilera murriztea helburu nagusia, orain arte hiriak garraio bide honen nagusi-tasun osoari begira egin dira, erabiltzaileari erosotasuna eta azkartasuna bermatu nahian. Honek gero eta ten-tagarriago egin du autoaren edota motorraren erabilera, laster iristeko eta aparkatzeko aukerak emanda horixebera sustatzen delako.

- Erakundeko politika ezberdinak (fiskalitatea, tasak, laguntzak,...) autoak erostea edota edukitzea saiheste al-dera bideratuko dira. Halere, dirua ezin da izan faktore bakarra, izan ere, diru gehiago edukitzeak ezin dizu ber-matu beste bati ez egiteko eskatzen zaiona egiteko. Beraz, diruaz aparteko formulak bilatu beharko dira autoarenerabilera ekiditeko, adibidez bertakoentzako aparkaleku erreserbak.

- Ahal den neurrian gutxiago kutxatzen duten ibilgailuen aldeko apustua egingo da, baina garbi izanda horiez dela arazoen konponbidea eta ez dela sustatu behar ibilgailu pribatua erosten/erabiltzen jarraitzea, are gu -txiago ibilgailu berriak erosteko aukera dutenei abantailak ematea.

- Autoaren nagusitasuna kolokan jartzeko biderik argiena espazio publikoa da. Batetik beste garraiobideei zeinherritarrei dagokien espazioa eman beharko zaie (peatonalizazioak, bidegorriak, 30 guneak,....), bestetik apar-katzeko aukera unibertsala ez dela jabearazi. Espazio publikoaren erabilerak (eta horren kontrolak) prezio bat du,eta garraio publikoan esandakoaren aurka, pribatuan erabiltzaileari ordainarazi beharko diogu kostu hori (tao).

-TAOak beraz lur-zoru publikoaren erabilera eta bere kontrola ordainarazi behar dio erabiltzaileari, gaineraautoak toki batera edo bestera bideratzeko edota uxatzeko erabiliko ditu prezioak. Halere, esan moduan, autoarenerabilera ekiditeko politika bakarra ezin da izan aparkatzeko eskubidea erostea, baizik eta auzo bakoitzean ber-takoei bermatzen zaien eskubidea eta bertako ez direnei ixten zaien atea.

- Aparkaleku sistemaren publifikazioa: TAO kontrola eta parkingak ezin da izan enpresa pribatuen negozio.

103

Udalaren tresna izan behar dute mugikortasuna arautzeko eta beharrezko bada garraiorako baliabideak lor -tzeko. Donostiak mugikortasun agenteak ditu eta 2030eko eskeman TAOren kontrola eurek eraman beharko lu-kete enpresa pribatuaren langileen eta irabazien ordez lan publikoa sortuta, funtzio eta ordutegi ezberdinakburutuko dituena eta hiri bizi baten beharrak asetuko dituena (S.Sebastian eguna, ihauteriak,...) ez soilik TAOkontrola.

- Konexio parkingak landuko dira hiritik ahal den urrutien garraio publikoarekin konbinatzeko nahitaez autozeman beharreko mugimenduak. Kontua ez da baina Donostiaraino autoz etorri eta gero garraio pribatua hartzea,baizik eta autoz mugitzera behartua dagoenari ahalik eta gertuen garraio publikoarekiko konexioa ematea.

5. Barne oreka

- Mugikortasun eredua aldatzeko ekimen asko erdigunean hastea logikoa da. Horrela gertatu da peatonaliza-zioekin edota bertakoentzako aparkaleku politikekin. Baina ekimen horiek auzoetara ere eraman beharko dira.Auzoetako bizilagunek ere badituzte oinezkoentzako guneen beharrak eta aparkatzeko beharrak, eta eurenakasetu beharko dira hiriko aparkaleku disuasorioak bihurtu ordez. Beraz, hiriko aparkaleku disuasorioak eta er-dialdeetatik urrun diren auzo/herrien barne mugimenduak armonizazioarantz jo behar dute.

- Auzoetako komunikazioak sustatzeak baditu bere alde txarrak erdiguneen betiko nagusitasunari mesede egi-ten baitiezaieke baina beharrezkoa da, eta egiteaz gero garraio publikoan egitea komeni da. Beraz egokiena dahorri eustea, baina neurriak jartzen joatea derrigorrezko mugikortasunera bultzatzen duten faktoreek beheraegiteko.

6. Ekonomiari begira

- Gure eredu ekonomiko eta soziala kontuan hartuko dugu garraio sistema aztertzerakoan, adibidez, erakundepublikoek denon diruarekin ordaindu behar ote dugun autobus bat langileengan zein kontsumitzaileengan eragintxarra duen merkatu batean (Garbera kasu); hausnarketa hau guztion artean burutu beharra dugu.

104

Zer esan nahi dugu Politika Feministaz ari garenean? Emakume eta gizonen aukera berdintasun erreala bizikodugun hiri eredura hurbiltzeko politikez ari gara.

Genero aniztasunaz hitz egitean, emakume eta gizonen dikotomiekin amaitu eta pertsona izateko moduakzabaltzeko nahia azaldu nahi dugu. Honela, gogorarazi nahi dugu beste kultura batzuetan emakume eta gizonazgain hirugarren generoak existitu direla, edo mundu mailan emakume izateko mila modu daudela, baita gizonizateko ere. Emetasun tradizionalari eta maskulinotasun tradizionalari lotutako balio nahizestereotipoetatikurrundu, eta bakoitzak nahi duen modukoa izateko aukera aldarrikatzen dugu.

Genero aniztasunari lotutako txosten honetan, ezin aipatu gabe utzi sexu askatasuna, pertsona orok du nahiduen eran harremantzeko eskubidea. Sexu harreman askeak, maitasun eredu askeak, famili eredu askeak, baitaidentitate askeak aldarrikatzen ditugu. Aldarrikapen hau errealitate egiteko ezinbestekotzat jotzen dugu Politikafeminista eta genero aniztasunaren ildoak lantzea, etorkizuneko Donostia justuagoa izan dadin.

Bide honetan topatzen dugun erresistentzia handiena, berdintasunera iritsi garela pentsatzea da. Emakumeedo gizon izatea berdina dela pentsatzeak, ez dagoela desberdintasunik, gayak eta lesbianak jada ezkondu dai-tezkeela eta jada dena lortua dagoela pentsatzeak deslegitimatu egiten ditu berdintasuna eskuratzeko egitenditugun ekimenak, jarduerak eta politikak.

Baliteke, azken mende eta hamarkadetan, emakumeek munduko leku askotan lortutako eskubideen erreko-nozimenduek eta aukera berdintasunaren bidean eman diren pauso oso esanguratsuek, berdintasunera iritsigarenaren irudi faltsua ematea. Dudarik gabe, mendeetako emakumeen mugimenduek, mugimendu feministek,eta borroka ezberdinek beren fruituak eman dituzte, baina oraindik emakume edo gizon jaiotzeak gure etorkizunabaldintzatzen jarraitzen du gure herrian eta munduko toki guztietan.

Horregatik ikusezinak diren zapalkuntzak hauek, sexu-generoari lotutakoakikustaraztea eta agenda politikoansartzea ezinbestekoa izango daEHBildurentzat.

EHBildun proposatuko dugun Politika feminista eraginkorra izan dadin, zeharkakotasunezko politika moduraulertu beharko dugu eta hiri ereduaren inguruko eztabaida guztietan txertatu beharreko ikuspegia izan beharko da.

Zeharkakotasuna, ulertuta egiten dugun guztian, zeharka berdintasuna txertatu behar dugula. Sexuen artekoberdintasuna eraikitzeko edozein esparru baita tresna baliagarria. Eskolan, sindikatuan, kalean, festatan, litera-turan, euskalgintzan, hirigintzan eta abar… Zeharkakotasunaren estrategia ez dugu guk asmatu. Mainstreaming

105

POLITIKA FEMINISTA ETA GENERO ANIZTASUNA

ere deitzen zaion estrategia hau, emakumeen posizioa hobetu eta berdintasun politikak bultzatzeko estrategianagusi bezala izendatua izan zen Emakumeen Munduko Foroan.

Eta munduko esperientzietatik ikasiz, badakigu zeharkakotasunez lan egiteaz gain, politika espezifikoak etalan ildo espezifikoak ere landu beharko ditugula 2030 urteari begira Donostia emakume eta gizonen aukeraberdintasunean oinarritutako hiria izan dadin. Politika espezifiko hauek lantzeko, subjektu eta eragile espezifi-koekin, alegia, emakume taldeak, mugimendu feminista bezalakoekin batera lan egitea ezinbestekoa izango dagure estrategiaren barruan.

Hiritarron arteko harreman parekideak eraikitzeko, Euskal Herria sexuen arteko botere harreman gabe erai-kitzeko, beharrezkoa izango dugu politika feminista integral bat osatzea, bai barne mailako harreman eta anto-laketan, zein kanpora begirako politiketan aplikatuko dena.

Ikusten ez diren injustiziei aurre egitea ezinezkoa da.

Ikusten ez ditugun injustiziei aurre egitea ezinezkoa delako, “betaurreko moreak” jartzearen beharra garrant-zitsua izango da gure jardunean. Politika egokiak diseinatzeko garrantzi handia du sexuen araberako errealita-tearen azterketak egitea. Honetarako, jasotzen diren datu estatistikoetan emakume eta gizonen portzentajekjasotzea, kontutan hartzen ditugun aldagaien artean generoa jasotzea, eta antolaturiko prestakuntza, hitzaldieta antzerakoetan, berdintasunaren ingurukoak txertatzea ezinbestekoa izango da.

Datu esanguratsu batzuk aipatuko ditugu txosten honetan, desberdintasun egoera batzuk azaleratzeko. 2013urtean Donostiako emakume eta gizonen egoerari buruzko diagnostikotik ateratako datuak dira hauexek, Do-nostiako Udalaren web orrian ikusgarri. Lan berdina egiteagatik, enplegu erremuneratuetan, emakumeek gi-zonek baino %10 eta %37 arteko soldata baxuagoa jasotzen dugu. Urtero, behin behineko kontratuen %83aemakumezkoei eginikoak dira. Kontziliaziorako, zaintzarako, haur edo helduen zaintzarako lan ordu murrizketa,eszedentziak hartzen dituzten langileen gehien gehiengoa, emakumeak dira. Aitatasun baimena ez dira kasikhartzen.

Denboraren erabilerari dagokionez, egunean emakumeek ordu bat eta 34 minutu gehiago eskaintzen dioteetxeko lanei eta 32 minutu zaintzei. Alegia, egunean bi ordu baino gehiago gizonek baino familia eta zaintzari.Gizonek ordea, enplegu erremuneratuari, ordu eta 10 minutu gehiago eskaintzen diote emakumeek baino. Gi-zonek beren aisialdiari eta beren osasunari, emakumeek baino denbora gehiago eskaintzen diote orokorrean.

Gizarte laguntzen onuradunen %67,5 emakumeak dira, honek, pobreziaren aurpegia, emakumearen aurpegiadela erakusten digu. Guraso bakarreko familiak eta pentsiodunak dira pobrezia pairatzeko arrisku gehien dutenak.Bi kasu hauetan, gehien gehiengoa emakumeak dira. Guraso bakarreko familien %90ek ama dute buru, eta biziitxaropena dela medio, pertsona helduen artean emakumeak gehiengoa direla.

Donostian jasotako datuen arabera, zortzi emakumetik batek, eraso sexualak pairatu izan ditu bere bizitzanzehar. Gehienak espazio ezagunetan gertatzen dira, familian, etxean, koadrilan… hala ere, lantokian eta ikaste -txeetan ere gertatzen dira (%5), baita kalean ere (%13). Aipatu beharra dago hala ere, Donostian 2013an eta2014ean jasotako bortxaketa kasu guztietan, emakumeak ihes egitea lortu duela, berak aurre egin duelako,edo inguruak, bizilagunek edo antzerakoek aurre egin diotelako erasotzaileei.

Azkenik, aipatzea indarkeria sexista modu berrien artean aipatzekoa dela sare sozialen, teknologia berrienedota mugikorraren inguruan sortzen diren irain, eraso, jazarpen, edo kontrolak.

Errealitatearen argazki honek, 2030 bitarte lan asko dugula egiteko gogorarazten digu.

106

LAU ILDO ESTRATEGIKO:

1. GENERO PERSPEKTIBADUN GOBERNANTZA:

Gobernantza, ulertuta erabakiak hartzeko prozesu bezala. Prozesu honetan, erabakiak nork hartzen dituen,zein agentek duten boterean eragiteko gaitasuna, erabakiak inplementatzeko moduak eta abar aztertzen dira.Prozesu honetan genero perspektiba txertatu behar dugu, emakumeen parte hartzea erabaki guneetan ziurtatuzeta erabakiak hartzeko estrategiak eta moduak demokratizatuz.

Botere guneekin lotu izan diren balioak, indarra, autoritatea, ziurtasuna, arrazionaltasuna… gizontasunari lotuizan zaizkion balioak dira. Erabakiak ordea modu askotan hartu daitezke eta konfiantzan, parte hartzean, elkar-tasunean eta entzuteko gaitasunarekin ere lotu daitezke. EHBildun, bai barrura nahiz kanpora begira, Gober-nantza genero perspektibatik lantzea ezinbesteko lan ildoa izango da etorkizuneko Donostia parekidetasuneanoinarritutako politika eredu batek gidatzeko.

2. AHALDUNTZEA ETA AUTONOMIA:

Eraldaketarako tresna garrantzitsuenak pertsonak gara. Sexuen arteko desorekari aurre egiteko, emakumeakgaitasunez ahalduntzea ezinbestekoa izango da subjektu aktibo gisa aldaketan eragin ahal izateko. Emakumeakeraldaketarako subjektu aktibo izateko, ahalduntze eta autonomia prozesuak indartu beharko ditugu.

Ahalduntzearen ondorioak gainera, norberaren prozesuak diren kasuetan ere, eragin kolektiboa eragin behardute; eskubide gutxituak dauzkaten kolektiboek ahalduntze prozesuen bitartez, kontzientzia, botere hartzea etaantolatzea ekarriz. Honetarako, Jabekuntza Eskolak, espazio feministak, emakumeentzako eta emakume mugi-menduentzako espazio propioak bultzatzea garrantzitsua izango da.

Aurrez esan bezala, ahalduntzeko tresna garrantzitsuak ezagutza eta espazioak izateaz gain, aipatu beharradago kulturaren garrantzia. Kultura eraldaketarako tresna nagusia dela badakigu, bere zentzu zabalean. Ber-dintasuna eraikitzeko ere espazio oso baliagarria izango da eta aintzat hartu beharrekoa. Kultura genero pers-pektibatik landu beharko dugu jakina, zeharkakotasunak gomendatzen digun moduan, eta kultura feminista eresustatuko dugu ildo espezifiko moduan.

3. ZAINTZA ETA ERANTZUKIDETASUNA:

Pertsonak elkarren artean dependienteak edo menpekoak gara. Pertsona independientearen mitoa eredu so-zioekonomiko honen oinarrietako bat da. Krisira eraman gaituen eredu kapitalista honen mitoa.

Denok egoten gara gaixo, denak izan gara haur eta izango gara zahar. Denok behar dugu laguntza bizitzanzehar. Eta zaintza ez du Estatuak bermatzen, zaintza ez du merkatuak bermatzen. Pertsonen zaintza batez ereedo gehien bat emakumeek bermatzen dute. Zaintzaren ardura soziala argitara atera behar dugu, ikusgarri egin,errekonozitu, konpartitu, partekatu,publiko egin eta duindu. Bizitzaren iraunkortasuna bermatzen baitu zaintzak.

Honela, bizitzaren antolaketa enpleguaren eta soldatapeko lanaren inguruan egiten dugu gehienbat gaur egun.Enpleguaren bitartez, familia “mantentzen” dugunaren ideia sartu nahi izan digute. Familia mantentzeko lanegin. Enplegua egon edo ez egon, dirua egon edo ez egon, familia mantentzen duen eguneroko lana, familiarenzaintza bera da. Fokoa aldatu behar dugu; erdigunean ez dugu familia jarri behar, zaintza baizik.

Badakigu gaur egingo famili eredua bera ez dela justua eta iraunkorra. Famili barruko lan banaketak eta rolakaskotan ez baitira justuak izaten, eta emakumeen rolak familien barruan, espazio publikoan baina askoz gutxiago

107

egin baitute aurrera.

Pertsonak dependienteak garela jakinda, erdigunean zaintza jarri behar dugu, eta bizitzea merezi duen bizitzakjarri helburu; Justizian eta berdintasunean oinarritutako bizitzak.

Honela, baliabide publiko eta sozioekonomikoak jarri behar dira pertsonen zaintzarako. Lana eta enpleguenegiturak eraldatu behar ditugu. Familiaren eredu eta egitura tradizionalak eraldatu behar ditugu. Gizonen partehartzea pertsonen zaintzan handitu beharra dago dudarik gabe. Eta jakina zaintza kolektiborako eredu berriak sortu.

Zaintzaren eztabaidakmahai gainean jartzen ditu eredu sozioekonomiko guzti honen gabeziak eta alternatibakbilatzera behartzen gaitu. Honez gain, familiaren eredu tradizionala ere zalantzan jartzen du. Ongizate sistemabera birplanteatzea dakar, beste ikuspegi batetik begiratzeak, eta jakina, sexuen arabera rolak ere zalantzanjartze ditu. Lan ildo estrategikoa dudarik gabe.

4. INDARKERIA SEXISTA:

Indarkeria sexista emakume eta gizonen arteko botere harremanaren ondorio lazgarriena da. Estatus quo-amantentzeko, “behar bezalako emakumeak” izaten jarraitzeko sistemak erabiltzen duen bortizkeria da.

Askotan, bere bikotekideen eskutik (edo bikotekide ohien eskutik) erailtzen diren emakumeak zenbatzen diraindarkeria sexistaren biktima moduan. Etengabe entzuten dugu ordea erailketa horiek izebergaren punta bakarrikdirela. Zaila da ipurdia ukitu eta emakume izanagatik objektu sentiarazten zaituzten une horiek zenbatzea. Zailada sexu eraso guztiak zenbatzea, jakinik gainera gehienak ez direla salatzen. Indarkeria zuzen guzti hauek, zu-zenean norbaitek eginak dira norbaiti zuzenduak. “Puta bat zara” bezalako izendapen sexistak, edo nahi izangabe gerritik heltzen zaituen ezezagun horren jarrera indarkeria sexista zuzenak dira. Indarkeria sexista zuzenguzti hauei erantzuten ikasiko dugu. Erantzuteko tresna nagusiak, lehenik eta behin, emakume izanagatik ger-tatutako eraso eta gutxiespen hauek eraso sexista bezala identifikatzea izango da. Emakume nahiz gizon, erasoguztiei irmoki erantzuteko jarrera aktiboak sustatuko ditugu. Erasoen aurrean denon ardura erantzutea denarenjarrera gure gain hartuko dugu.

Emakumeok, subjektu bulnerable, ahul edo biktimaren estereotipoetatik atera behar gara. Emakumeon ahal-duntzea eta autonomia sustatzea, garrantzitsua da eraso hauen aurrean jarrera irmoak eta legitimoak dauzkagulasinestarazteko. Ildo honetatik doa feminismotik “Autodefentsa defentsarako” deia sustatzearen beharra. Gureburua defendatzeko gai, emetasunaren rolari lotutako pasibotasunaren/hauskorraren rolei buelta eman eta gureburuan sinesteko jarrerak sustatuz. Erantzuna gure esku ere badagoela ikus araziz.

Indarkeria sexista ordea anitzagoa da; honela, indarkeri estrukturalari ere aurre egin beharko diogu. Jendar-tearen antolamendua berari loturiko indarkeriei, zeinak emakumeoi enplegu batzuetara iristeko zailtasunak jar -tzen dizkigun, espazio publiko batzuk mugatzen dizkigun emakume izanagatik, edo kirol mota batzuetatikemakume izanda ezingo garela bizi esaten diguna eta gizon izanda bai. Estruktura sozial hauek ere bortitzakdira emakumeekin, eta hauei ere aurre egin beharko diegu.

Azkenik, indarkeria sinboliko eta kulturalak ere ez ditugu onartuko. Hizkuntzaren erabilera sexistak edo hiz-kuntza maskulino hutsa erabiltzeak, emakumeen ikusezintasuna sustatzen duenean, edo kurrikulumetan ikastenditugun pertsonai, autore, historialarietan emakumeak eta emakumeon historiak desagertzen direnean bezala.Zer esanik ez festari eta kultur herrikoiaren izenean emakumeoi parte hartzen uzten ez digutenean. Indarkeriasinboliko eta kultural guzti hauei ere erantzungo dio EHBilduk.

108

GURE EREDUAJakinik politika feministak gainontzeko ildo guztietan landu daitezkeela eta hiriaren osotasuna eraldatzeko,

eremu guztietan eragin beharko dugula, hala ere, lehentasunezko hiru lan ildo proposatzen ditugu.

1. HIRIGINTZA

Hiriaren espazioa, gure bizi eremuak berdintasunetik sortu behar baititugu. Honela, hiriaren diseinuak irisga-rritasuna bermatu beharko du hirian zehar ibiltzeko mugikortasuna erraztuz. Kotxe pribatua erabiltzen dutengehiengoa gizonak dira, garraio publikoaren erabiltzaile nagusiak emakumeak direlarik. Honela, garraio publikoasustatzeak, haurren, pertsona helduen, behar bereziak eta zaintza bereziak dituzten pertsonen autonomia sus-tatzen dutenez, emakumeen bizitzak errazten dituzten tresnak izan ohi dira.

Honez gain, tokian tokiko garapenak, gertu kokaturiko ekipamendu publikoak, merkataritza txikiak, lana, familiaeta bizitza pertsonalaren kontziliaziorako neurririk erabilgarrienak direla aipatu beharra dago. Denbora eta di-ruaren aurreztea baitakar batetik eta bestetik zerbitzu publikoengana iristeko erraztasuna.

Hiria espazio sinbolikoz josia dagoela eta hezi eta hazi egiten gaituela jakina da. Horregatik, kaleenizendegian,monumentu eta eskulturen artean, emakumeen presentzia eta ikusgarritasuna egotea ezinbestekoada emakumeen presentzia eta ekarpenak balioan jar daitezen.

Ezin aipatu gabe utzi eraso sexistak ekiditeko, hiriaren diseinuan kontutan hartu beharko dela gune ilun etabakartiak ez sortzea, baita arriskutsutzat har daitezkeen gunean eraldatzeko konpromisoa hartzea ere.

2. HEZKUNTZA

Hezkuntza ezinbesteko tresna izango da balioen, jarreren, ezagutzen bidez errealitatea eraldatzeko. Honela,hezkuntza arautuan neska eta mutilei zuzendutako prestakuntzan, kontuan hartu beharko dugu jendartean eza-rritako emakume eta gizonen estereotipoak ez errepikatzea, famili ereduen aniztasuna ezagutaraztea, generoaniztasuna eta sexu askatasuna gaiak lantzea besteak beste.

Garrantzitsua izango da erakusten diren edukiak androzentrikoak ez izatea, eta emakumeon ekarpenak ere balioanjartzea. Honetarako, irakasleen, hezitzaileen eta baita material didaktikoaren egokitzapena beharrezkoa izango da.

Hezkuntza ez formalean, eskolaz kanpoko jardueretan ere aurrez aipatutako hezkidetzarako neurriak kontuanhartu beharko ditugu. Honez gain, hezkuntza informalean edo aisialdian hezkidetza tresna ezinbestekoa izango dugu.

3. SOZIO EKONOMIKOA

gizartea eta ekonomia, irabazien logikaren arabera antolatzetik, bizitzaren iraunkortasunaren logikaren araberaantolatzeko lan egingo dugu. Pertsonen beharretatik abiatuko den ekonomia sustatu beharko dugu.

Honetarako, zerga sistema berraztertu beharko da, zerga progresiboen alde eginaz, ezkondua izatea edo bi-kote-gabea izateak, ez dadila zigortua edo saritua izateko arrazoi izan zergatan. Pentsiodunen artean, eta gizartelaguntza jasotzen duten pertsonen arteko egoera sozioekonomikoak genero perspektibatik aztertu beharko dira,neurri hauek parekidetasuna sustatu dezaten.

Enplegu publikoan neurriak hartu beharko dira langileriaren artean sexuen araberako lan banaketa egon ezdadin, lanpostu guztietan, emakume eta gizonen presentzia bermatzeko, baita kargu eta botere posizioetan ema-kume eta gizonen presentzia parekidea lortzeko. Dudarik ez lan erremunerazioa parekidea izan beharko dela.

109

Enpresa pribatuetan langileriaren arteko lan baldintzetan genero berdintasuna sustatzeko neurriak eskatukodira EHBilduren ildoetan; bai instituzioen bidez, baita enpresako langile antolatuen bidez ere.

Kooperatibak eta ekonomia sozial eta solidarioaren inguruko ekimenak eta elkarteak sustatuko dira, ekonomiafeministarekin konpartitzen baitute ekonomiaren ikuspegi orokorra.

Azkenik, jakinik erosketen ardura soziala gehienetan emakumeen esku geratzen dela, kontsumoaren ingurukohausnarketa eta ekimenak sustatu beharko dira egoera sozioekonomiko justuago batera iristeko tresna izandaitekeelako kontsumo erak aldatzea.

BOROBILTZEKO

2030 urteari begira, EHBildutik emakume eta gizonen arteko aukera berdintasunean aurrera pausoak ema-teko eta Donostia parekide batetara iristeko, txosten honetan norabidea markatzen lagundu dezaketen ideianagusi batzuk jasotzen dira. Etorkizuneko Donostian, pertsona oro aske izan dadin, bere sexuak edo generoakbaldintzatua izan gabe. Helmuga honetara iristeko, bidea feminista izan behar da. Hemen aipatzen dugu berazDonostiako EHBilduren politika feministaren txostena.

110

GAIAREN GARRANTZIAEuskal Herrian eta, beraz, baita Donostian ere, segurtasun publikoa gatazka politikoak baldintzatuta egon da.

Batetik, Espainiako polizia indarrek (polizia nazionala eta guardia zibila) alde batera utzi dituzte beren eginkizunak,eta haien zeregin ia bakarra euskal herritarren, herri mugimenduaren eta ezker abertzalearen kontra borrokatzeaizan da. Bestetik, polizia autonomikoa haien kopia mimetikoa da. Sortu zenetik politizatuta egon da eta, horrenondorioz, nagusiki errepresio eginkizunak bete ditu bere eguneroko jardunean.

Testuinguru horretan, udaltzaingoak ere gatazka politikoak baldintzatuta egon dira -batzuk beste batzuk bainogehiago-, hiriburuetan eta hiri handietan batez ere. Hala ere, segurtasun publikoaren arloan jendartea gehienkezkatzen duten arazoei erantzun ahal izan diete, eta bestelako zerbitzu bat eskaini, Euskal Herriko udalerrienbeharretatik eta eguneroko errealitatetik gertuago.

Orokorrean, Donostiako udaltzaingoaren azken urteotako historia agintean egon den alderdiaren lehentasu-netan edo interes diskrezionalean oinarritutako jardunbidearen historia da.

Udaltzaingoa herritarrei zuzendutako zerbitzua izan beharko litzateke, baina haren erabilera eta kudeaketainteresatua nabaria izan da. Inon ez dira eztabaidatu eskumenak, barne antolaketa, arazo bakoitzari eman be-harreko erantzuna,…Udal arloan ere, parametro horiek iraultzeko eta funtzio poliziala herritarren interesetatikhurbil kokatzeko unea da.

“Segurtasuna” herritarren interesak, eskubideak eta askatasunak babestera zuzendutako unbide gisa ulertzenbadugu, ezinbestekoa da polizia indarren eta, zehazki, udaltzaingoen antolakuntza arautu behar duen poliziaereduari buruzko irizpide bat finkatzea.

Donostian, polizia eginkizunak betetzen dituen langile multzo bat dago, alkatearen agindupean. Horregatik,ezinbestekoa da arlo horretan bultzatuko ditugun helburuak definitzea.

Herritarrei parte hartzeko aukera emateko burutu ditugun prozesuei esker, badakigu zer eskatzen duten auzoeketa herriek: “udaltzainen presentzia etengabea. ”. Gure iritziz hitz horiek azken finean gertutasuna, prebentzioa,berehalakotasuna, izaera asistentziala eta zerbitzu publikoaren funtsa biltzen duen udaltzaingoa nahi dutelaematen du aditzera. Euskaraz aurki genitzazke hainbat esamolde non balio diezakegu berau deskribatzeko: Au-zoko polizia, gertukoa, edota polizia komunitarioa deritzona.

Garrantzitsua da galdera horiei erantzutea, gure irizpideak definitzeko eta bestelako eredu bat eskaini ahalizateko. Guk udaltzaingo komunitarioa nahi dugu, euskalduna, gertukoa, herritarren zerbitzura egongo dena etaDonostiako jendartearen eskariei erantzungo diena. Iritzi argiak eta lan irizpide zehatzak eduki behar ditugu jar-

111

SEGURTASUNA

duten dugun leku guztietan, gobernuan nahiz oposizioan, helburu argi batekin: udaltzaingoa jendartearen zer-bitzura jartzea, eta ez haren interesen kontra.

Zalantzarik gabe, bestelako polizia eredu batek eredu sozial eta nazional justuago bat lortzen lagunduko du.Aldaketa hori ematen ez bada, helburutzat daukagun eraldaketa sozial eta nazionala lortzeko oztopo handiaizaten jarraituko du poliziak, udal arloan ere.

Espainiako polizia indarrak alde batera utziz, kontuan izan behar dugu euskal polizia zerbitzuek 11.000 kidebaino gehiago dituztela (8.000 ertzain eta 3.000 udaltzain gutxi gorabehera). Donostian 800 polizia inguruditugu (345 udaltzain).

Herriko Segurtasun Kontseilu Zabalak bultzatu. Guzti horrek hierarkizazio handiarekin eta batzutan ikusi izanda militarizazio puntu batekin jardun izan dutela polizi zerbitzuek; polizia herritartze aldera herriko segurtasunkontseilu zabalak bultzatu behar dira, parte hartzea txertatua egon dadin, eta polizi zerbitzu orok identifikaziozenbakia ikusgai eduki behar dute, herritarrak, erabiltzaileak, arrazoia dela medio pertsonarengana gerturatuzaion polizia herritarrak bere eskubidea eduki dezan zeinen aurrean aurkitzen den.

Lehengo haritik tiraz, 2030ko Donostian Udaltzaingoaren papera bultzatu beharra dago, testu honetan lehe-nago edo geroago agertuko diren irizpideak oinarri hartuz; zeren gertutasunaz aparte, beste polizia batzuenpresentzia gutxitzea onugarria izan daiteke Donostiko herritarrentzat, kide kopuruak optimizatze aldera eta bi-koiztasunak ekiditzeko. Udaltzaingoaren betebeharrekin lotuta bere prestaketa edo formakuntza dago ere az-tergai, eta esandako prestakuntza herritarren beharretara egokitu behar da: udal ordenantzak, generoberdintasuna, etorkineekiko errespetu osoa, eta abar. Balore, ardatz hauek bere senan egon behar dira txertatuak.

Aitortu behar dugu segurtasunaren gaia beste aldetik bizi izan dugula askotan, eta giza eskubideen eta aska-tasun publikoen defentsaren arlotik heldu diogula beti, polizia ereduari buruzko eztabaida teoriko sakonik egingabe. Udaltzaingoaren funtsa prebentzioa eta bitartekaritza lehenesten duen zerbitzu bat behar du izan, zigo-rraren edo gatazka hutsaren gainetik doana.

“Euskal Etxea” eraiki nahi dugu, eta etxe bat eraikitzeko orduan segurtasuna garrantzi handiko kontua da.Zerbitzu gisa, eskubideen bermatzaile gisa eta herritarren askatasunak erabiltzeko bide gisa ulertutako segur-tasuna. Segurtasun faltako egoerei era proportzionatuan aurre egingo dien, ahalik eta esku-hartzerik txikieneanoinarritutako irizpide prebentiboz jardungo duen eta eskubide guztiak errespetatuko dituen zerbitzu publikoa.Euskal Herriko errealitate ekonomiko, sozial eta kulturalera egokitutako segurtasuna, hala gaur egungo errea-litateari nola etorkizuneko asmoei dagokienez.

Herri gisa behar dugun polizia ereduari buruzko eztabaida global horren barruan arlo lokalean eragiteko gaigaren neurrian, gure proiektua bultzatzen arituko gara. Eta proiektu horren oinarria giza eskubideak eta herri-tarren askatasunak dira. Orain arte, herritarren asmo hori inoiz ez da gauzatu.

Delitu kopuruari buruzko azken datu estatistikoen arabera, Donostia Hego Euskal Herriko hiririk seguruenada, eta Espainiako estatuko seguruenetako bat. Gainera, delitu larrienek (erailketak, bortxaketak, indarkeriazegindako lapurretak) behera egin dute. Horregatik esan daiteke herritarrek sumatzen duten segurtasun gabeziapertzepzio subjektiboa dela eta, neurri handi batean, udaltzaingoak bere jardunean erakusten duen urruntasu-naren ondorioa dela.

112

GURE ARDATZAKSegurtasunaren arloan herritarrek zer eskatzen duten jakinik, eta hiriko delituei buruzko datu estatistikoak

eskuan, helburu batzuk jartzeko eta haiek lortzera bideratutako estrategia bat lantzeko egoeran gaude.

Hiru helburu nagusi ditugu udal jardueraren arlo horretan:

1. Hirian pertsonen eta haien ondasunen kontrako delituen kopurua txikia izaten jarraitzea. Gogorarazi behardugu poliziaren funtsezko eginkizuna herritarren eskubideak eta askatasunak babestea eta kriminalitatearenkontra borrokatzea izan behar dela. Arlo horretan, prebentzioa izan behar da irizpide nagusia.

2. Herritarren segurtasun sentsazioa areagotzea, udaltzaingo eredu berri baten aldeko apustua eginez.

3. Herritarrei kalitatezko zerbitzuak eskaintzea (zehaztu beharrekoak).

Hiru helburu horiek lortzeko, funtsezkoa da Donostian segurtasun publikoaren eredua aldatzea eta, horrenondorioz, udal eremuari dagokionez udaltzaingo eredua aldatzea.

Honako hauek izango lirateke udaltzaingo eredua aldatzeko jarduera ardatz orokorrak:

1.HIRIAN EUSKAL POLIZIA INDARREN EGINKIZUNAK ETA ZEREGINAK ORDENATZEA, BIKOIZTASUNIKEGON EZ DADIN

Donostiako Udalaren eta Eusko Jaurlaritzaren arteko gaur egungo segurtasun hitzarmena aztertu eta birde-finitu behar da, kontuan hartuz arlo horretako eskumenak, printzipioz, autonomia erkidegoari dagozkiola etabaliabide gehienak Eusko Jaurlaritzak dituela. Tokiko eskumenak “laguntza eta elkarlana” dira. Ebidentzia horrenaurrean, logikoa da proposatzea udaltzaingoaren eginkizun nagusia udalari dagozkion segurtasun eskumenakbetetzea izan

dadila eta eginkizun tekniko-polizial espezifikoagoak polizia autonomikoaren esku gera daitezela.Auzoko poliziak hainbat printzipioetan hartu behar du atseden:

• Norbanakoari zuzenduriko polizia-jarduera: Poliziak kalitatezko erantzuna eskaini behar dio herritarrari; hori eman dadin udaltzaingoa osatzen duten

pertsonek bere lanean zehar diharduen zonaldea ondo ezagutu behar du, eta horretarako erakusten duenjarrera (motibazioa, hulbiltasuna, eta abar, zerbitzu publiko kontzeptua ulertzen duena) ezinbestekoa izango da.

• Harreman Aktiboa:Definizio honekin bilatzen dena poliziak arazoa bere osotasunean aztertzean datza, hots, “arazo poten -

tzialak” sortu aurretik prebentzio lanak egin, herri eta auzoko langile, herritar, dendari, eta abarrekin harre-mana mantenduz, harreman adiskidetsuak, lanak aurreratu ditzake eta, zeren auzo eta herrietako gertaeraketa dinamikak herritarrek dakite inork baino hobeto.

• Arazoari aurre egin: Udal Polizia (udaltzaingoa) da arazoen kudeaketan lehenbiziko kate maila, eta beraz udaleko beste sail ezber-

dinak erlazionatzea edota beste instituzio administrazioko egiturekin erlazioa ahalbidetu ahalko lukeen organoa. • Herritarren parte-hartzea: Poliziak parte-hartze hau uztartu behar du herritarren segurtasun-aferetan, hain zuzen prebentzio eta

babes-politikatan arrakasta izateko giltzarri nagusia delako.

113

2. UDALTZAINGOAREN GIZA BALIABIDEAK ETA BALIABIDE MATERIALAK DIMENTSIONATZEA ETA DOITZEA, BENETAKO BEHARRETARA ETA ESLEITZEN ZAIZKION ZEREGINETARA EGOKITUZ

Udalak udaltzaingoaren bidez betetzen ditu dagozkion segurtasun eskumenak. Gaur egun, udal zerbitzu publikohori 350 langilez osatuta dago (udal langileen %26). Gainera, trafikoa antolatzeko mugikortasun unitate operatibobat dauka (beste 65 pertsona). Orain dela bost urte, unitate horrek bere gain hartu zituen udaltzaingoari da-gozkion zereginetako batzuk.

Nabaria dirudi aurrerantzean ere udaltzaingoak herritarren segurtasunaren arloko prebentzio lana egiten ja-rraitu beharko duela, trafikoarekin zerikusia duten zeregin batzuk bete beharko dituela (eskola-garraioaren kon-trolak, alkoholemia kontrolak, dokumentazio kontrolak, istripuak, trafiko kanpainak) eta udal araudiarekinzerikusia duten eginkizun guztiak ere bete beharko dituela (bando eta ordenantzak zaintzea eta betearaztea).

Trafikoarekin zerikusia duten puntuak aipatu ditugunez, esan Donostian Mugikortasuneko agenteak badirelaeta sakonki edo zeharka baina bai aztertu beharreko parametro bat dela atal honetan, bide segurtasuna segur-tasunaren baitan barnera genezake eta. Modu batera edo bestera, mugikortasun agenteak soilik edo udaltzain-goaren laguntzarekin, badira zeregin aunitz, horien artean: Eskoletan presentzia, batipat ordu zehatz batzuetan(sartu irtenak), abandonaturiko ibilgailuak antzeman, trafikoa, zirkulazioa eta aparkatzeko moduen araudi etakontrola, trafiko istripuen arreta (lekukoak atenditzen lehenak izaten dira maiz), Administrazio-salaketak arau-hausteagatik, Bide-segurtasuneko kanpainetan (motozikleta, oinezkoak, bizikletak, haurrak geratzeko gailuak,segurtasun uhalak, eskuko telefonoa,...) kolaboratu eta abar. Betebehar eta erantzunen zerrenda luze Joanahalko zen, eta askok beste zerbitzu batzuk ere egiten dituzte batzutan:

- Salaketa penalak jasotzea eta epaitegietara bideratzea.- Galdutako objektuak jasotzea eta zaintzea.- Ikastetxeetan bide hezkuntza ematea: - Lokalizazio iraunkorreko zigorrak kontrolatzea.- Jakinarazpen judizialak.- Delituen ikerketatik eratorritako zereginak, begi-ikuskapena barne

Beraz, garrantzitsua da udaltzaingoak bete behar dituen zereginak zehaztea, plantilla dimentsionatzeko etadauden baliabideak era egokian erabiltzeko.

3.ZERBITZUA HERRITARRENGANA HURBILTZEA ETA BERAIEKIN BATERA JARDUTEA

Hori da Donostian polizia eredua aldatzea lortzeko egin behar den urrats erabakigarria. Horretarako, udal -tzainen hedapen orokor eta iraunkorra diseinatu behar da, hiri osoan, jarduteko eremu murriztuak esleituz (au-zoak) eta bertan egin beharreko lana ondo definituz. Hau da, udaltzainen lana eduki zehatzez bete eta oinezegin behar da. Polizia Komunitarioa sortu behar da, eta gertutasuna ezin da hurbiltasun fisiko hutsa izan.

Horrela, hauxe lortuko litzateke: zerbitzua herritarrengana hurbiltzea, auzo guztietan beraiekin batera jardutea,hiriko sektore bakoitzaren arazoak ezagutzea, eta prebentzio lan eraginkorragoa egitea, gatazkak konpontzekobitartekaritza erraztuz. Horren ondorioz, herritarren segurtasun sentsazioa handituko litzateke.

Udaltzainaren inplikazioa ere lortuko da. Izan ere, udaltzainak lan egiten duen auzoko errealitatea ezagutukodu, auzoaren parte izango delako, auzokideekiko harreman estuak sortuko dira eta egoera arazotsuak eraginkortasunhandiagoz antzemango dira, arazoei aurrea hartuz. Hau da, udaltzainaren zeregin nagusia prebentzioa izango da.

Gertutasun eredu hori bateraezina da gaur egun neurri handiago edo txikiago batean egiten diren eta osagai“politiko” nabaria duten zeregin batzuk betetzearekin. Adibide bat jartzearren, udaltzaingoa ezin da erabili, gauregun egiten den bezala, itxita edo abandonatuta dauden eta ekimen sozial edo herritarren bat egiteko okupatzendiren eraikinak husteko. Beste adibide bat gazteriaren control gehiegizkoa/prebentiboa/susmagarria edo karteleieta propagandari dagokien guztia da.

114

Udaltzainak Donostiako auzo guztietan hedatzeko eta lan eredu berria gauzatu ahal izateko, giza baliabideugari bideratu beharko dira horretara. Horregatik, ezinbestekoa izango da udaltzaingoaren egituran oso aldaketasakonak egitea. Izan ere, gaur egungo egitura azken 20 urteotan diseinatu da, agintean zegoenaren interes po-litikoei erantzuteko.

Eredu berri horretako parte bat salaketak jasotzeko bulego mugikor baten experientziak ze nolako erantzunaduen aztertzea izan daiteke. Bertan herritarrek administrazioko puntuetara jo ordez, askotan denborak edo bestegauza batzuk direla medio gune horietara gerturatzen ez denez, eskubide bat dena errezteko helburua litzateke.Esperientziak igartze mail aedo hutsuneak identifikatzen lagundu ahalko luke, bai auzo herrietako kokalekueiburuz, ordutegiez, maiztasunari dagokionez eta abar. Aukerak eskainiko lizkioke herritarrari, bai salaketak jartzekoaukera gertu izateko, bai udaltzaingoaren presentzia bermatu ordu zehatz batzuetan non eskaera aurretik emana den.

Epe laburrean, aldarrikatzen dugun polizia ereduarekin bat datorren UDALTZAIN PROFILA ezarri behar da,eta arreta handiz jokatu beharko da udaltzaingoan sartzeko hautaketa prozesuetan, parekidea eta euskaldunaizango den eta herritarren sentsibilitate sozial, kultural eta politiko guztiak erabat errespetatuko dituen udal -tzaingo bat bultzatuz.

Apurka-apurka, LANERAKO PRESTAKUNTZA aldatu egin beharko da, gaur egun gutxietsitako trebetasunaketa gaitasunak sustatzeko eta, horrela, polizia eredu komunitario berria ahalbidetzeko (gatazkak konpontzekobitartekaritza, mota guztietako arazo sozialak…).

Era berean, eredu berriak POLIZIA GARDENA sustatu behar du, eta horretarako hau egin behar da:

- Polizien jardunbideak ikuskatzeko barne zein kanpo bideak ezarri.- Etengabeko ikuskapen eta kontrol sistema inpartzial bat ezarri.- Protokoloak, aginduak eta jarraibideak egiaztatzeko barne zein kanpo sistema bat ezarri.- Herritarrentzako kontrol tresnak sortu.

Hezkuntzatik segurtasuna lantzen

Gauza anitz egin daitezke hezkuntzaren munduan segurtasunaren gaia landu ahal izateko eta ondorengo be-launaldiek, 2030ko gizartea osatuko dutenek hein batean, balore aberatsagoak ikas dezaten gerora harremansozial eta pertsonaletan eman daitezen. Badira segurtasunaren aldetik gaur egun indarrean dauden programaketa gero eta ohitura gehiagoko jarduerak izatea nahi ditugunak, hala Eskola Bidea deritzona izan daiteke auke-retariko bat. Programa honen bitartez haurrak eskolara bakarrik eta oinez joatea sustatu eta erraztu nahi duenekimena bultzatzen da, hau da, helburua da helduen laguntzarik gabe eta bide seguru batetik joatea.

Nahiz eta eskolara oinez joatea ohikoa izan orain dela denbora gutxi arte, azken urteetan haur gutxik baliatzendute mugikortasun modu hori eta horrek hainbat gabezia garrantzitsu eragiten du neska-mutilen artean: ingu-runea ezagutzeko eta bakarrik mugitzeko zailtasunak, sedentarismoa, beste haurrekin kalean harremanik ezizatea, eta abar. Era berean, gure errepideetako trafikoa handitzea ere eragiten du. Segurtasun planteamenduannoski bermatua egon beharko da. Bestalde beste balore asko jorratzen dira, auzoko umeek haien artean harre-manak izateko aukera dituztelarik eta haien autonomia handiagotzen da aldi berean, pertsona arduratsu gisahazteko erabakigarria den momentu batean, gainera. Bada esaldi bat ideia ulertzeko erraztuko lukeena: “hau-rrentzat auzo seguruagoa dena, helduentzat ere izango dela seguruagoa”.

115