Hiri eremuetako ura eta ingurune · PDF fileerabilerak, bai eta ibaietako ekosistemak kaltetu...

16URARI BURUZKO

KOADERNOAHiri eremuetako ura

eta ingurune hidrikoa

www.udalsarea21.net

16. zkia. 2013ko abendua

http://www.udalsarea21.net

www.udalsarea21.net

IDAZLE TALDEA:Andoaineko, Arrasateko, Azkoitiko, Azpeitiko, Balmasedako, Barakaldoko, Hondarribiko, Laudioko, Legutioko, Loiuko, Muskizeko, Zarautzeko eta Zierbenako Udalak; Goieki, Goierriko eskualde-garapenerako agentzia; Enkarterriko Mankomunitatea; Uribe-Kostako Zerbitzu-mankomunitatea; eta Ekogune.Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politikako Saila; URA, Uraren Euskal Agentzia; Ihobe, Udalsarea 21eko Idazkaritza Teknikoa; Víctor Peñas.

Dokumentu honen edukiak, oraingo edizioan, litzentzia honetan argitaratu dira: Aitortu – Ez merkataritzarako – Lan eratorririk gabe 3.0 Unported (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.eu)

Txosten hau egiteko, % 100ean birziklatutako papera erabili da, klororik gabea. Erabilitako paperak egiaztagiri hauek ditu: Aingeru Urdina, Europako Iparraldeko Beltxarga eta Europako Etiketa Ekologikoa.

UDALSAREA 21EKO LAN-KOADERNOEN BILDUMAREN AURKIBIDEA:

1. zenbakia. 2006ko urria « EAE-ko Tokiko Agenda 21 prozesuak aztertzea. Oztopoak eta estrategia arrakastatsuak identifikatzea aurrerapauso gehien eman dituzten udalerrietan kudea ditzaten».

2. zenbakia. 2006ko urria «Oztopo eta estrategiak ekintza-planak abiarazteko. 21 Bulegoak: ereduak formulatzea».

3. zenbakia. 2007ko iraila «Natur inguruneko udal-eskumenei buruzko gida».

4. zenbakia. 2008ko urtarrila « Iraunkortasunaren eta Tokiko Agenda 21en dimentsio soziala. Tokiko Agenda 21etan alderdi sozialak sartzeko irizpideak».

5. zenbakia. 2008ko urtarrila «Klima-aldaketa. Udaleko CO2e-emisio baliokideen kalkulua. Tresnari buruzko erabiltzaile-eskuliburua».

5. zenbakia. 2011ko urtarrila « Klima-aldaketa. Udaleko CO2e-emisio baliokideen kalkulua. Tresnari buruzko erabiltzaile-eskuliburua» (Eranskina)

6. zenbakia. 2008ko urtarrila «Sailkatutako jardueren erregularizazioa. Laguntza tresnak». (1. zatia)

7. zenbakia. 2008ko urtarrila «Sailkatutako jardueren erregularizazioa. Laguntza tresnak». (2. zatia)

8. zenbakia. 2009ko otsaila «Klima-aldaketaren aurkako tokiko estrategiak martxan jartzeko gida».

9. zenbakia. 2009ko otsaila « Lehenengo pausuak genero-ikuspegia Tokiko Agenda 21 prozesuetan txertatzeko. Jarraibide metodologikoak».

10. zenbakia. 2009ko uztaila « Ingurumen-hezkuntza iraunkortasunerako: Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzea. Hausnarketa estrategikoa eta gako operatiboak Udal garapen iraunkorraren esparruan».

11. zenbakia. 2010eko abendua «Biodibertsitaterako hurbilpena tokiko eremutik».

12. zenbakia. 2011ko urtarrila «Klima-aldaketara egokitzeko udal-programak egiteko gidaliburua».

13. zenbakia. 2011ko maiatza «Airearen kalitatea. Airearen kalitatea udal mailan kudeatzeko gakoak eta laguntza-tresna».

14. zenbakia. 2012ko urtarrila «Komunika. Komunikaziorako gida praktikoa Tokiko Agenda 21ean».

15. zenbakia. 2012ko martxoa «Biodibertsitatea kudeatzea eta kontserbatzea, tokian-tokian. Diagnostikoa, ekintzak eta tresnak».

16. zenbakia. 2013ko abendua «Urari buruzko koadernoa. Hiri eremuetako ura eta ingurune hidrikoa».

ARGITARALDIA:1.a, 2013ko abendua

Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate PublikoaIngurumen eta Lurralde Politika SailaUrkixo Zumarkalea, 36-6.a. 48011 BilbaoTel.: 900 150 864

www.ihobe.netwww.udalsarea21.netwww.ingurumena.net

ARGITARATZAILEA:Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa

DISEINUA ETA DIAGRAMAZIOA:Canaldirectowww.canal-directo.com

ITZULPENA: Mara mara taldea

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.eu

http://www.ihobe.net

http://www.udalsarea21.net/pags/AP/Ap_Inicio/Index.asp?cod=19849248-2EF6-488F-A7F3-4C9F67DCCBCE

http://www.ingurumena.net

http://www.canal-directo.com

16 www.udalsarea21.net

16. zkia. 2013ko abendua

URARI BURUZKO KOADERNOA

Hiri eremuetako ura eta ingurune hidrikoa



05. orrialdea

07. orrialdea

10. orrialdea

25. orrialdea

34. orrialdea

AURKIBIDEA

01. SARRERA

02. URA ETA INGURUNE HIDRIKOA 2.1. Ura: baliabide natural berriztagarria, aktibo ekologiko

eta soziala, eta natur ondarea

2.2.Gizarteak zein ikuspegi du urarekin lotutako gaien inguruan?

03. URAREN KUDEAKETA3.1. ‘ Ura-baliabidea’ kudeatzetik ‘ura-ekosistema’ kudeatzera. Uraren

Esparru Zuzentaraua (2000/60/EE)3.2. Etika hidrologiko berri baten erronka: uraren kultura berri baterantz3.3. Uraren kudeaketa, Euskal Autonomia Erkidegoan

3.3.1. Lege-esparrua3.3.2. Plangintza hidrologikoa egitea

04. URAREN KUDEAKETA ETA ERABILERA, UDAL ESPARRUAN4.1. Hiriko uraren kudeaketarekin lotutako zerbitzuen eskumen-esparrua4.2. Eskaria kudeatzeko plan integralak. Zer dira? Zein aukera ematen

dituzte? Printzipioak eta oinarriak4.3. Futura Plana: Gasteizen hiriko uraren kudeaketa hobetzeko apustua

05. MUTURREKO FENOMENO HIDRIKOAK ETA HIRI EREMUETAN DUTEN ERAGINA

5.1. Eskastasun plubiometrikoko gertaerak: Lehorteak. Nola kudeatu behar ditugu lehorteak? Hiriko hornidura-sistemen ahultasuna

5.2. Ibaien ur-goraldiak eta uholdeak: Arriskuaren kudeaketa5.3. Uholdeek hiri-eremuetan eragiten dituzten ondorioak arintzeko

neurriak, egiturazkoak eta ez-egiturazkoak5.4. Klima-aldaketak baliabide hidrikoen kudeaketan daukan eragina

::::::: 3

06. HIRI EREMUETAKO INGURUNE HIDRIKOA ZAINTZEA ETA BABESTEA

6.1. Egoeraren diagnostiko orokorra. Nola daude EAEko hiriguneak zeharkatzen dituzten ibai eta errekak? Arazo, eragin eta kalte nagusiak. Kausak eta ondorioak

6.2. Ingurune hidrikoaren degradazioa geldiarazteko neurriak eta hobetzeko proposamenak

6.3. Ibaiak zaintzea, babestea, antolatzea eta berroneratzea, ingurune hidrikoaren garapen jasangarriaren giltzarri

6.4. Ibilguen mantentzean kontuan hartu beharreko irizpideak

I. ERANSKINA. LOTURAK

ERREFERENTZIAK ETA BIBLIOGRAFIA

45. orrialdea

65. orrialdea

67. orrialdea

4 :::::::

01. SARRERA

Urarekin eta ingurune hidrikoarekin lotutako gaiek garrantzi berezia daukate Euskadiko udalerrietan, ingurumenari, ekonomiari eta gizarteari buruzko politikak integratzeko orduan. Integrazio horren helburua garapen sozioekonomiko egokiaren bidean aurrera egitea da, ekitatearen, efizientziaren, aurrezpenaren eta zaintzaren printzipioetan oinarritutako eredura hurbiltzeko. Herritarren ongizatea eta bizi-kalitatea hobetzearren, hainbat eta hainbat alderdi jaso behar dira Tokiko Agenda 21en Tokiko Ekintza-planen gaineko politiketan: udalerrietako hornidura eta saneamenduarekin lotutakoak, eta uholde-arriskuaren nahiz ingurune hidrikoa zaintzearen ingurukoak, besteak beste.

Oinarri horrek bultzatu gaitu, hain zuzen, 2012ko URA Ekitaldea sortzera. Lantalde proaktibo horretan, urarekin, ingurune hidrikoarekin eta horiek udalerrietan dituzten inplikazioekin lotutako alderdiak izan dira eztabaidarako eta gogoetarako gai. 2012an, bost lan-bilera egin ditu Ekitaldeak, ondoko auzi hauek jorratzeko: ura eta ingurune hidrikoa, muturreko fenomeno hidrikoak (ibaien ur-goratzeak, uholdeak eta lehorteak), uraren tokian tokiko kudeaketa, ura aurrezteko Gasteizko plana eta hiri-eremuetako ingurune hidrikoaren zaintza eta babesa. Aldez aurretik, gainera, beste hainbeste koordinazio-bilera egin ditu Ekitaldeak, URA agentziaren proposamena ontzat emateko, lan-bilerak prestatzeko, eta lantaldearen metodologiarekin eta kudeaketarekin lotutako alderdiak antolatzeko.

Lan-bilera horiekin, bestalde, Administrazio Hidraulikoa eta udalak harremanetan izateko bide bat sortu nahi izan dugu —udal batzuek denbora luzea daramate toki-esparruan urarekin lotutako gaiak jorratzen—, bai

informazioa partekatzeko, bai uraren arloko kontsultak egin eta kezkak helarazteko. Ildo horretan, ugariak izan dira ibaien ur-goraldiekin eta uholdeekin, uholde-arriskua dagoen eremuetako lurzoru-erabileren antolaketarekin eta ibilguen garbiketekin lotutako auziak. Kudeaketarekin lotutako gaiak ere hizpide izan ditu Ekitaldeak. Parte hartu duten udalerriek administrazioen arteko koordinazioa hobetu egin behar dela adierazi dute, uholde-egoeren kudeaketa hobetzeko.

Koaderno honetan, 2012an egindako bost tailerretan eztabaidatutako gaiak jaso eta laburbildu nahi ditugu. Lehenik eta behin, urari eta ingurune hidrikoari buruzko gogoeta agertuko dugu, jasangarritasunaren ikuspun-tutik, eta gizarteak uraren inguruan daukan ikuspegia aztertuko dugu. Bigarrenik, uraren kudeaketarekin lotutako hainbat alderdi landuko ditugu, eta etika hidrologiko berri bateranzko pausoak nola eman behar ditugun ikusiko dugu, bi ikuspegi lehenetsiz: ikuspegi ekosistemikoa (Uraren Esparru Zuzentaraua) eta ikuspe-gi holistikoa (Uraren Kultura Berria). Euskal Autonomia Erkidegoko uraren kudeaketa ere xehetasunez aztertuko dugu atal horretan. Hirugarrenik, ura udalerrietan nola kudeatu eta erabiltzen den azalduko dugu. Aurrena, uraren kudeaketarekin lotutako zerbitzuen eskumen-esparrua ikusiko dugu, eta hirietako ur-eskaria kudeatzeko plan integralen oinarriak analizatuko ditugu; gero, aztertzeko kasu bat aurkeztuko dugu: Gasteizko Futura Plana. Koadernoko laugarren kapituluan, udalerrientzat interes handikoa den auzi bat landuko dugu: muturreko fenomeno hidrikoak eta hiri-eremuetan duten eragina. Hor, arreta berezia eskainiko diegu uholde-arriskuei eta arriskuaren kudeaketari. Koadernoko azken kapituluan, hiri-eremuetako ingurune hidrikoa zaindu eta babestearekin lotutako hainbat alderdi aztertuko ditugu. Xede horretarako neurriek izaten dituzten

::::::: 5

6 :::::::

01. SARRERA

01 eragin eta ondorio nagusien diagnostikoa egin ondoren, Administrazio Hidraulikoak degradazioa geldiarazteko lehentasunezkotzat jotzen dituen neurriak aurkeztuko ditugu. Kapitulu horretan bertan, ibai-espazio degra-datuak leheneratu eta berroneratzearekin lotutako jardunbide egokien inguruko hiru esperientzia ere badira. Kapituluaren bukaeran, Uraren Euskal Agentziak

ibilguak mantentzeko aplikatzen dituen irizpideak aipatuko ditugu. Azkenik, I. eranskinean, lotura inte-resgarri batzuk aipatuko ditugu, ondokoei buruzkoak: Uraren Esparru Zuzentaraua, Euskadiko Uraren Legea, Kantauri Ekialdeko Mugapearen Plan Hidrologikoa, Euskadiko Barneko Arroen Eremua, eta Ekitaldeko parte-hartzaileen zerrenda.

::::::: 7

2.1. URA: BALIABIDE NATURAL BERRIZTAGARRIA, AKTIBO EKOLOGIKO ETA SOZIALA, ETA NATUR ONDAREA

Planeta Urdinean (Lurra) biziak dituen agerbide guztiei eusteko elementu naturalik garrantzitsuena ura da. Baliabide naturala izateaz gain, Natura ondarea ere bada; aktibo ekologiko eta soziala, interes komuneko ondasuna. Funtsezko fluido hori berriztagarria da; horixe du ezaugarri nagusi. Ziklo hidrologikoari esker berriztatzen da ura: prozesu magiko horrek, eguzkiaren laguntzarekin, toki batetik bestera eramaten du dinosauroen garaitik ia egonkor dagoen ura. Baldintza klimatikoak eta ezaugarri geografikoak Lurrean diren ibai-ekosistemen ezaugarriak modelatzen joan dira. Urak, ezinbestekoa denez, munduan dauden ekoizpen-sistema guztietan esku hartzen du: industrian, nekazaritzan, energiaren ekoizpenean, ibai-garraioan, aisialdi eta jolasarekin lotutako erabileretan… Ura, Lurreko ekosistemak elikatzen eta gaitzen dituen pizgarria, denboraren igarotzearen memoria zizelkatzen joan da. Ibaiak arroen eremua egituratzen joan dira, estatuei eta mugei muzin eginez; batzuk besteekin elkartuz joan dira, itsasora bat eginda iristeko; deltak eta estuarioak emankortu dituzte. Betidanik izan da horrela: uraren jarioak Lurraren azala blaitu eta ongarritu du, eta edertasunez beteriko formak eta paisaiak marraztu ditu. Uraren eta ibaien joanari

esker, natura eta kultura ur-paisaien muinean daude. Urak, ikusezin bihurtuta, lurraren erraiak zizelkatzen dituenean, eta magiaz eta misterioz beteriko barrunbeak sortzen, gorenera iristen da edertasun hori. Izan ere, ura, bizitza bera bezala, funtsean jariakorra da: leku batzuetatik beste batzuetara bidaiatzen du, bizitzeko moduak espazioan eta denboran elikatuz eta lotuz. Ura ezinbestekoa eta berdingabea da, beste baliabide natural batzuk ez bezalakoa (adibidez, petrolioa edo gasa). Urak ez dauka parekorik.

Ibaiak natur ondareak dira: funtzio natural batzuk betetzen dituzte, eta ura ematen digute. Baina, gainera, lurraldearen bizkarrezurra dira. Miguel Unamunok esaten zuen ibaiak paisaiaren arima direla. Egia da ibaiak lurraldeen arimaren berezko zati direla, eta pertsonen sentimenduen memorian erreferentziazko puntu. Azken urteetan, hirien garapenaren ondorioz, ingurune hidrikoaren ingurumen-kalitatea degradatzen joan da, eta gizakiak ibaiekin tradizioz izan dituen loturak desagertzen joan dira. Javier Martínez Gil1 irakasleak, Uraren Kultura Berriaren aitak, hauxe adierazi du, zuzen adierazi ere: «Urak transmititzen digun botere emozionalak magia berezia dauka. Gure ondare genetikoan nonbait erregistratutako antzinako lotura batean oinarritzen da. Lotura horren eraginez, uraren zurrumurrua entzute soilak edota uraren gardentasuna ikusteak, adibidez, erakarri egiten gaituzte, liluratu, terminoaren zentzu kantiarrean; hau da, edozein ekuazio akademikotik edo kulturatik

02. URA ETA INGURUNE HIDRIKOA

1 Zaragozako Unibertsitateko Hidrogeologiako katedraduna eta Uraren Kultura Berriaren aita.

8 :::::::

02. URA ETA INGURUNE HIDRIKOA

02 haratago, ondo sentiarazten gaituzte, zergatik ez dakigula». Planteamendu horrek baliabide natural preziatuena hobeto kudeatzeko eta modu jasangarrian erabiltzeko beharrari buruzko gogoeta egitera bultzatzen gaitu, oreka egokia lor dezagun urari ematen dizkiogun erabilera ekonomiko-produktiboen eta urak dituen balioen artean (sinbolikoak, kulturalak, ludikoak, emotiboak, sentsorialak eta, nola ez, ingurumenekoak).

Historian zehar, zibilizazio zaharrenak uraren ibilbi- deetatik gertu garatu dira. Ezinezkoa da Mesopo- tamiako zibilizazioaren garapena Tigris eta Eufrates ibaien jariorik eta magiarik gabe ulertzea; ezinezkoa, halaber, Egiptoko kultura Nilo ibaiaren ekarpen itzela aintzat hartu gabe aztertzea. Ordutik hona, gizakia ibaien arro hidrografikoak kontrolatzen saiatu da, lurraren erabilgarritasun ekonomikoa handitzeko, lurraren drainatzea hobetzeko, ibaien emaria zuzentzeko, ureztaketarako eta industriarako nahikoa ur bermatzearren, ereiteko egokia den lur-eremua handitzeko, eta uholdeek sortzen dituzten arriskuak murrizteko. Gizakiek sortu zirenez geroztik maite izan dituzte ibaiak. Hasieran, ibaiak eta ibai-urak lehenengo kulturen bizimoduaren parte ziren. Gizatalde askok begirune sakon eta mistikoa sentitzen zuten baliabide naturalaren inguruan, eta jainkotiartzat jotzera iritsi ziren. Ibaiak egarria asetzen zuen, elikagaiak ematen zituen, eta pertsonak eta salgaiak garraiatzea ahalbidetzen zuen. Ondoren, nekazaritza lantzen hasi zirenean, erriberako basoak eraldatzeari ekin zioten; kasu askotan, soildu egiten zituzten, ibaien ibar emankorrak erabiltzeko. Nekazaritzako teknologia garatzean —bereziki, ureztaketarekin loturikoa—, hainbat obra egin zituen gizakiak (presa txikiak, ureztatzeko kanalak, akueduktuak, eta abar), ibaiaren erabilerak ugaritzeko, baina, era berean, ibaietako ekosistemaren gaineko presioak eta ibaien degradazioa ere handitu egin ziren. Horri guztiari, gizadiaren historian etengabea izan den jarduera bat erantsi behar diogu: ibaia energia-iturri gisa erabiltzea. Horrela, uraren indarra energia lortzeko baliatuz, azpiegitura hidraulikoen ondare garrantzitsu bat sortzen joan zen paisaian: presa txikiak, errotak, bolategiak, burdi- nolak eta, aurrerago, zentral hidroelektriko txikiak. Euskadiko ibaietan, barra-barra ikus daiteke ondare hidrauliko hori.

Azken hamarkadetan, garapen sozioekonomikoaren ereduak areagotu egin ditu ibaiei ematen zaizkien erabilerak, bai eta ibaietako ekosistemak kaltetu eta degradatu ere. Ibaia, duela gutxira arte baliabide, energia-iturri eta garraiobide zena, sortzen ditugun hondakinen hartzaile ere bihurtu da: hara bidaltzen ditugu, bereziki, etxeko, industriako eta nekazaritza zein abeltzaintzako hondakinak. Tamalez, ia konturatu ere egin gabe iritsi gara egoera negargarri horretara.

Zoriontasuna eta ongizatea lortzen laguntzen diguten natur ondareak galtzen ari gara. Ibairik gabe geratzen ari gara! Uren politiketan nagusi izan den kudeaketa-ereduaren eraginez iritsi gara egoera horretara; ingurune hidrikoa zaintzea baino gehiago, ustiatzea lehenetsi dute eredu horiek, eta, gainera, gatazkak eta tentsioak piztu dituzte gizartean. Euskadiko Administrazio Hidraulikoa aspalditik ari da etika hidrologiko berri bat ezartzearen alde lan egiten; ura garapenerako lehentasunezko baliabide gisa erabiltzetik haratago, ingurune hidrikoa zaintzea eta babestea hobetsiko duen etika baten alde. Eta horixe islatu nahi izan du Kantauri Ekialdeko Mugapearen Plan Hidrologikoa: Euskadiko Barneko Arroen Eremuaren proiektuan.

2.2. GIZARTEAK ZEIN IKUSPEGI DU URAREKIN LOTUTAKO GAIEN INGURUAN?

Gizarteak uraren eta ibaien inguruan daukan ikuspegia, normalean, ingurune sozial, ekonomiko eta kulturalak eta garapen teknologikoak baldintzatzen dute. Horregatik, faktore horiek garatzen joan ahala, gizartearen pentsamendu-ereduak aldatzen joan dira. Horri guztiari gizarte modernoetan gero eta indar handiagoa hartzen ari den ingurumen-kontzientzia erantsi behar diogu, gainera. Hortaz, uraren inguruko lau ikuspegi-maila aipa ditzakegu, lau pentsamendu-mailarekin lotuak:

Lehenik eta behin, ikuspegi eta pentsamendu maila oinarrizkoena dago, hidraulikoa, zeinaren arabera ura baliabide ekonomikoa eta diru-etekina lortzeko ustiatu beharreko ekoizpen-faktore hutsa baita. Hau da, ura ekoizpenaren zerbitzura dago, eta, beraz, uraren kudeaketan, urari etekina atera ahal izateko azpiegitura hidraulikoak eraikitzeari eman behar zaio lehentasuna. Politika mota horrek ingurune hidrikoaren degradazioa ekarri du, eta degradazio hori garapen sozioekonomikoaren alde ordaindu beharreko prezioa dela uste izan du gizarteak.

Bigarrenik, ikuspegi hidrologikoa dago. Horren arabera, ura hidrosferaren barruko baliabide natural berriztagarria da, Lur planetako gainerako elementuekin elkarrekintzan arituz ziklo hidrologikoaren dinamika elikatzen duena. Ikuspegi horretan, kudeaketako oinarrizko unitatea arro hidrografikoa da. Hala, lurrazaleko eta lurpeko urak elkarrekin aztertzen eta kudeatzen dira, eta plangintzak kontuan hartzen ditu lehorte eta uholdeak, muturreko fenomeno gisa. Hain zuzen ere, pentsamendu-maila hori nagusitu da uren plangintzan, hidraulikoarekin batera, Erregene-

::::::: 9


razionismo Hidraulikotik hasita, Uraren Esparru Zuzentaraua2 onartu zen arte (aurrerantzean, UEZ). Ikuspegi horren arabera, obra hidraulikoak jada ez dira plangintza hidrologikoaren oinarrizko helburua, eta, gainera, obra horiek ingurune hidrikoan sortzen dituzten eraginak baloratzeko eta ahalik eta gehien murrizteko beharra sumatzen hasten da.

Maila hidrologikoaren gainean, hautemate eta pentsamendu ekosistemikoaren maila dago. Horren arabera, ura ekosistema konplexu eta dinamiko bateko bizitza elikatzen duen elementu bat da. Hortaz, ekoizpenerako baliabide natural eta berriztagarria izateaz gain, ura, bere horretan, dagoen tokian funtsezko funtzio bat betetzen duen elementu bat da. Utzi egiten zaio ibai, erreka, aintzira, hezegune, akuifero, delta eta trantsizioko eta kostaldeko urak ur-biltegi huts gisa ikusteari, eta bizitza besarkatzen duten eta gizarteari onurak ekartzen dizkioten ekosistema gisa behatzen dira. Pentsamendu-maila horretan kokatzen da UEZ. Gainera, egoera ekologiko ona lortu behar dugula defendatzen du, edo, beste hitz batzuekin esateko, ingurune hidrikoaren osasun-egoera ona.

Bada laugarren maila bat, altuena, aurreko hirurak biltzen dituena (hidraulikoa, hidrologikoa eta ekosistemikoa): maila holistikoa, alegia. Ikuspegi horrek ekoizteko baliabide gisa eta bizitzaren euskarritzat jotzen du ura, eta, horrez gain, kontuan hartzen ditu urak eta ibaiek pertsonekin eta kulturekin dauzkaten harremanak. Hidrologia gizatiartzea aldarrikatzen du, eta uraren eta ibaien ingurumen-balioez gain, balio ekosozial eta kulturalak goraipatzea. Ibaiak, dinamika geomorfologiko bat duten korridore ekologikoak izateaz gain, emozioak ere badira, eta gizakien zorion-iturri. Maila horretan kokatzen da Uraren Kultura Berriaren pentsamendua: ibai-ondarea babestearen alde egiten du, gaur egungo eta etorkizuneko pertsonek gozatu ahal izan dezaten. Ura jasangarritasunez kudeatzeko, oreka bilatu behar da bere erabilera ekonomiko-produktiboen, natur funtzioari eustearen, eta alderdi kultural, ludiko, eszeniko, emotibo, emozional

eta estetikoei garrantzia ematearen artean, eta balio horiek ikuspegi hidrologiko klasikotik kanpo geratzen dira. Ikuspegi horretatik, uraren gobernantza berriak sozioekonomiaren eta lurraldearen eredu berri bateranzko pausoak ematea ere eskatzen du. Baliabide naturalak mugatuak direnez, garapena ere, agian, neurri berean mugatu beharko litzateke. Auzi horrek gogoeta eginarazi beharko liguke. Eta, zentzu horretan, logikoa litzateke «Kosta ahala kosta haztea aurrerapausoak ematea eta aurrera egitea da» leloa berriz pentsatu behar izatea. Planteamendu berri horretan, energia ekoizteko eta kudeatzeko eredu jasangarri berri bat integratu egin behar da. Orain arteko ekoizpen-ereduak agortzen ari dira, eta horrek krisi sakona eragin du finantza, ekonomia, energia, klima eta ingurumena ardatz dituzten arloetan. Gainera, gizartea krisi soziokultural sakon batean murgilduta dago, balioen munduak hondoa jo baitu. Gaur egun, arroetako plan hidrologikoak egitean, beste ildo bati heltzen zaio, UEZek eskatzen dituen ingurumen-betebeharren eraginez. Uraren kudeaketan jarrera eta ikuspegi berriak sartzeko bidean gaude, proposamen eta erronka berriak bilduz, eta horiek ere gizarteari helarazi behar dizkiogu. Gizartearen erronka hauxe da: ingurune naturala menderatzean eta ustiatzean oinarritutako paradigmatik ingurunea zaintzean oinarritutakora pasatuz, ingurune natura- larekin harremanetan izateko eredu berri bat sortzea. Horretarako, mentalitatea aldatu behar dugu, pentsamendu hidrologiko kolektibo berri bat egituratu, joera semantiko nahasgarririk gabeko lengoaia batean oinarrituz. Arrazionaltasun hidrologiko eta humanismo hidrologiko berriak ezarri behar ditugu, eta, testuinguru horretan, heziketak izan behar du, segur aski, pentsamenduaren eta garapenaren eredu sozial berri bateranzko aldaketaren oinarria. Hezkuntzaren bidez, xahutzea eta kontsumismoa bultzatzen dituen gaur egungo eredu sozioekonomikoaren ikuspegia aldatzen saiatu behar dugu, eta ingurune naturala degradatzeari utziko dion eredu berri baten oinarriak jarri behar ditugu, babesa eta zaintza erronkatzat hartuta. Horixe izango da guretzat eta hurrengo belaunaldientzat etorkizun jasangarriago bat begiz- tatzeko modu bakarra.

2 Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren Uraren Esparru Zuzentarauaz (UEZ) ari gara (2000/60/EE). Europar Batasunean, 2000ko abenduaren 22tik dago indarrean. Zuzentarauan xedatutakoa Espainiako legedira ekartzean, sakonki aldatu da Espainian ura kudeatzeko azken mendean garatu den eredua. Europako arau horrek uren politikaren arloan jarduteko esparru komunitario bat sortu du. Hainbat alderdi berritzaile hartzen ditu; horien artean, uraren ziklo osoaren ezaugarri ekosistemikoa nabarmentzen da. UEZen finkatutako epeen barruan, 2004aren bukaerarako, giza jarduerek ibaien ekosistemetan dituzten eraginak zehaztu behar zirela jaso zen. Horrela, demarkazio edo mugape demografikoa kudeaketa-unitate gisa erabiltzea bultzatu zuen, lurrazaleko ur kontinentalak (ibaiak eta aintzirak), lurpeko ur kontinentalak, trantsizioko urak eta kostaldeko urak barnean hartuta. UEZek finkatu duenaren arabera, estatu-kideek beren uren etorkizuneko degradazioa prebenitu behar dute, baita urak babestu, hobetu eta berroneratu ere, 2015. urteko horizonterako egoera ekologiko «ona» edo «ezin hobea» lortzeko.

10 :::::::

3.1. ‘URA-BALIABIDEA’ KUDEATZETIK ‘URA-EKOSISTEMA’ KUDEATZERA. URAREN ESPARRU ZUZENTARAUA (2000/60/EE)

Oro har, tradizioz, ura ekoizpenerako baliabide soiltzat jo izan dute ur-politikek; garapen ekonomikoaren zerbitzura dagoen eta azken helburua aberastasuna sortzea duen baliabidetzat, hain zuzen. Ekoizpenera mugatutako ikuspegi horretan, ingurumen-alderdiek ez dute batere lekurik izan. Urari buruz hitz egitea, azpiegitura-kontuez aritzea zen (urtegi, presa, kanal-sare, ubide, defentsa-horma, harri-lubeta, eta abarrez). Ibaiak, gizartearentzat, ura igarotzeko kanal hutsak izan dira; herritarren beharrak asetzeko erregulatu, bildu eta banatu beharreko baliabidea, ibaien ur-goraldien eta uholdeen kontrako defentsa-azpiegiturak eraikitzea barnean hartuta. Kutsu hidrauliko nabarmeneko politika horren ondorioz, hirietako eta industriako hornidura unibertsalizatu egin da, ustiaketa hidroelektrikoak sustatu dira, eta herrialdeko eremu zabalak ureztatu. Horrek guztiak sortu duen pentsamendu-ereduan, ingurumenaren ustiapenak agonia-prozesuari eman dio hasiera, eta gizarteak, pixkanaka, ingurune naturalaren degradazioa —ibaiena, bereziki— aurrerabidetik bereizezina zela sinetsi du. Ukaezina da garapen teknologikoak, oro har, aurrerapen ikaragarriak ekarri dizkiola gizarteari,

baina ingurune naturalaren degradazio izugarria ere eragin du; bereziki, ur gozoko ekosistemei dagokienez. Ildo horretan, nazioarteko ehundik gora zientzialarik sinatutako Uraren Kultura Berri baten Aldeko Europako Adierazpenean3, argi eta garbi esaten da ibaietako ekosistemak jasangarritasun-krisi sakon batean daudela, baliabide naturalak xahutzean eta neurrigabe kontsumitzean oinarritzen den garapen-ereduaren ondorioz. Ingurune hidrikoa osasun-egoera kaskarrean egotea oso arazo latza da, mundu osasungarriago, garbiago eta jasangarriago bateranzko pausoak ematea eragozten duelako.

Ura funtsezko baliabide naturala da, eta, era berean, baliabide ahulena eta arrisku handienean dagoena. Egoera horretaz jabetuta, gero eta agerikoagoa da aldaketak, ur-politiketan ez ezik, politika horien oinarrian dagoen kudeaketa-ereduan ere egin behar direla, jasangarritasunaren paradigma berriaren izenean. Hain zuzen ere, ur-politikaren arloan jarduera-esparru komunitario bat finkatzen duen Uraren Esparru Zuzentarauak (2000/60/EE), zeina 2000ko urriaren 23an sartu baitzen indarrean, uraren plangintzaren eta kudeaketaren helburu nagusia ibaietako ekosistemen «egoera ekologikoa ona» izatea lortzea dela zehazten du, eta, horretarako, zaintza eta ez-degradatze printzipioak bere egin behar dituztela. Zuzentarauak, Espainiako legedira eramatean, aldaketa sakonak eragin ditu —Zerga-, administrazio- eta gizarte-mailako neurriei buruzko

03. URAREN KUDEAKETA

3 Uraren Kultura Berri baten Aldeko Europako Adierazpena 2004ko otsailaren 18an sinatu zuten, Madrilen, hamasei herrialdetako ehun bat zientzialarik eta adituk. Uraren Kultura Berria Fundazioak bultzatu zuen ekimena. Adierazpeneko testuan, funtsezko bi helburu agertzen dira: alde batetik, Europar Batasuneko herrialdeetan UEZen ingurumen-helburuak gara daitezen bultzatzea, eta, bestetik, uren politikaren arloko konpromiso berrietan aurrerapausoak ematea, gardentasunaren eta kudeaketa ekosistemiko eta partaidetzazkoaren alde eginez.

::::::: 11


2003ko abenduaren 30eko 62/2003 Legearen bidez jaso zen haren edukia Espainiako araudian, 129. artikuluan xedatutakoa aintzat hartuta: «Ur-politikaren arloan jarduera-esparru komunitarioa zehaztu zuen 2000/60/EE Zuzentaraua Espainiako zuzenbidean sartu zuen 2001eko uztailaren 20ko 1/2001 Legegintzako Errege Dekretuak onartutako Uraren Legearen testu bategina aldatzea»—. Eta aldaketa horiek hainbat esparrutan gertatu dira: bai Administrazioak, tradizioz, XX. mendearen zati handi batean aplikatutako kudeaketako estrategietan eta irizpideetan, bai gizarte osoak ingurumenarekin eta, bereziki, ibaietako ekosistemekin izan duen harremanaren ikuspegi globalean.

UEZen testuak ingurumenaren arloko balio berrien eragina jaso du, eta balio horiek erabateko aldaketa ekarriko dute orain arte nagusi ziren kudeaketa-ereduetan. Baliabide hidrikoak kudeatzeko irizpide eta jarraibide berriak zehazten ditu, arrazionaltasunean eta ibaietako ekosistemak errespetatzeko konpromisoan oinarrituta, eta ekosistema horiek bizitza aterpetu eta gizartearentzat ondasun eta zerbitzuak sortzen dituztela ulertuta. Alde batera uzten ditu ur-politikak gidatu dituzten eredu anakroniko eta zaharkituak; hots, ibaietako ekosistemak —kasu askotan, modu atzeraezinean— eraldatu dituztenak. UEZ estatu-kideen ordenamendu juridikora egokitzean, uraren arloko ingurumen-politika komunitarioa sakontasunez berrikusi behar dugu, eta horrek, era berean, ura modu integratuan eta integratzailean planifikatzeko eta kudeatzeko aukera ematen digu. Horretarako, kudeaketa-unitatea mugape hidrografikoa dela finkatzen du. Mugapeak ibai-arro osoa eta kostaldeko urak hartzen ditu, lurraldearen banaketa administratiboa edozein dela ere. Hortaz, UEZek ur guztiak (lurrazalekoak, lurpekoak eta kostaldekoak) modu integratuan planifikatzea eta kudeatzea eskatzen du. Zuzentarau hori geure egitean, uraren kudeaketaren paradigma aldatu egingo da, eta ekosistema urtarren kudeaketa integratuari emango dio bide. Horrela, uraren gobernagarritasunaren ikuspegi tradizionala baztertu, eta ekosistema urtarren gobernagarritasunaren aldeko apustua egingo da. Ikuspegi berri horren ondorioz, erakunde publikoek ura bere dimentsio guztietan kudeatzen hasi beharko dute4: kultur, gizarte, ondare, emozio-sentsorialtasun eta ekologia arloetan, besteak beste. Uraren esparruko ordenamendu juridiko berri horrekin, uraren kudeaketa jarraian aipatuko ditugun bost fronteetan antolatzeko eta arautzeko oinarriak jarriko dira:

1. Ura ikuspegi antropozentrikotik kudeatzeari utzita —tradizioz, plangintza hidrologikoan nagusitu den ikuspegia—, ikuspegi ekosistemiko batera igaroko

gara. Ikuspegi horrek pertzepzio-mailak hartzen ditu (hidraulikoa, hidrologikoa eta ekosistemikoa), eta arreta berezia ematen die uraren eta biosferaren arteko elkarrekintzei, lehentasunezko helburua ur-masen «egoera ekologiko ona» dela defendatuz. Ibaiek, aintzirek, hezeguneek, akuiferoek, estuarioek eta deltek ur-biltegi huts izateari utziko diote, eta bizitza aterpetzen duten eta gizartearentzat zerbitzuak sortzen dituzten ingurune hidriko gisa ulertzen hasiko gara. Ekosistema urtarrak leheneratzea eta egoera ekologiko ona izatea lehentasunezko helburutzat hartuko ditugu —epe finkoa du helburu horrek: 2015. urtea—. UEZek gogorarazten du ura ez dela besteak bezalako merkataritzako ondasun bat, babestu eta defendatu beharreko ondare bat baizik.

2. Ikuspegi ekonomiko berri bat hartu behar da, kostuak berreskuratzeko irizpidearen ikuspegitik, diru-laguntza publikoen bidezko ohiko «eskaintza» estrategien oinarriak zalantzan jarriz. Uraren gobernantza berriak urarekin lotutako zerbitzuen kostuak berreskuratzearen printzipioa jaso behar du (UEZen 9. artikulua). Printzipio hori da, zalantzarik gabe, indarrean dagoen plangintza hidrologikoa zorrozki berrorientatzeko gakoa. Gizartea ur-politikaren kontu ekonomikoak ezagutzen joate hutsak lagundu egingo digu mitoak hausten eta ogasun publikorako lehentasunak argitzen, biziki lagundu ere.

3. Baliabidea eskaintzeko ohiko estrategien aurrean, eskariaren kudeaketa nagusituko da. Erronka zaila da, eskaintza-politikek onarpen handia izan dutelako klase politikoaren eta sozialaren artean. Kostu txikiaren truke ur gehiago agintzea hauteskundeetan emaitza onak lortzen lagundu duen eslogan bat izan da beti. Baina egoera horrek hondoa jo du, ikuspegi bikoitzetik: lehenik, eskastasuna kudeatu behar dugulako, eta, gero, ibaiei gainustiatutako ura itzultzera behartuta gaudelako, osasun ona izan dezaten eta guk «egoera ekologiko onaren» helburua lor dezagun nahi badugu. Ibai biziak izateko, emariak leheneratzea premiazkoa dela aldarrikatu behar da.

4. Beste erronketako bat kudeaketa-esparruaren kontzeptuarekin lotuta dago. Arro hidrografikoa, unitate ekosistemiko konplexua bera, muga administratiboen eta interes alderdikoi eta opor-tunisten gainetik dago. Bereziki interesgarria da orain ñabardura hori egitea, autonomia batzuk beren lurraldeko ibai-sarearen portzentajearen arabera dagokien emariaren kuota-zatia politikoki eskatzen hasi baitira. Arro hidrografikoen gaineko

4 UEZen behar bezainbeste landu ez den dimentsioa uraren paisaien ingurukoa da. UEZen ez dira ez paisaia ez lurraldea aipatzen, nahiz eta paisaia, egiazki, lurraldean egiten dugunaren adierazpena den.

12 :::::::


03 erantzukizuna eskualdeen eta herrialdeen artean partekatzera jo behar dugu. Hor, koherentzia kolektiboarekin zerikusia daukan arazo bat sortzen zaigu, ahaztu egiten zaigulako ibaian gertatzen denaren erantzukizuna guztiona dela; izan ere, ibai bat, UEZek Uraren Kultura Berriaren printzipioetako bati jarraituz adierazten duen bezala, kudeaketa ekosistemikoko unitate bat da.

5. Uraren gobernantza berri bat ezartzeko, kudeaketa teknokratikoa utzi, eta partaidetza handiagoko kudeaketa batera pasatzea planteatu behar dugu, ura kudeatzea adituei bakarrik ez dagokiela ulertuz. Uraren kudeaketan, ezinbestekoa da gizartea partaidetza proaktiboko prozesu batean sartzea. Ildo horretan, herritarrengan partaidetzarako interesa aktibatzeko, behar beste baliabide jarri behar ditugu. Ikuspegi horretatik, egokia izan liteke Administrazio Hidraulikoaren eta aldaketaren dinamizatzaileen (nagusiki, gizarte-mugimenduak eta komunitate zientifikoa) arteko konplizitatea indartzea. Elkarlan eta konplizitatearen ildo horretan, interesgarria litzateke uraren behatoki instituzional iberiar on bat sortzea. Uraren kudeaketari buruzko eztabaida zentralizazioaren edo deszentralizazioaren ingurukoa den garaiotan, ahaztu egiten zaigu uraren kudeaketak nagusiki partaidetza bidezkoa izan behar duela. Urak eta ibaiek ezin dute eragile tradizional batzuen

ondare izaten jarraitu; adibidez, ureztatzaileena eta enpresa hidroelektrikoena. Kudeaketaren puzzlean, eragile parte-hartzaile berriak sartu behar ditugu.

Testuinguru horretan, aurrean daukagun erronketako bat urak dituen balioekin lotuta dago. Balio horiek berreskuratu egin behar ditugu, herritarrak ingurumenaren arloan sentsibilizatuz eta heziz. Hezkuntzak lehentasunezko estrategia izan behar du, Uraren Kultura Berriaren printzipioak geure egitea lortu nahi badugu. Sarritan, berehalakotasunaren urgentziagatik, ez gara konturatzen ingurumen-hezkuntza funtsezkoa dela ura kudeatzeko mentalitatea aldatzeko, eta hori ezinbestekoa dela bizitzeko garrantzitsuena den baliabidea ondo gobernatu ahal izateko. UEZek eratu duen «ibilbide-orri» berriak pentsamendu-eredu berri bat eskatzen du, eta gizartea ibaietako ekosistemen kudeaketan eta gobernantzan gehiago inplikatzea. Horretarako, lan handia egin behar da gizarte-pedagogian eta «ibaien inguruan alfabetatzen», baita eragile interesdun guztien erantzunkidetasun erabakigarria bultzatzen ere. Ezinezkoa da ura kudeatzeko modu berri eta moderno bat ezartzea, ura eta lurraldea kudeatzeko ikuspegi berri eta modernorik gabe. Eta, zeregin horretan, trebakuntza, ingurumen-hezkuntza eta herritarrak uraren arloan sentsibilizatzea funtsezko piezak izango dira UEZen eskakizunak lortu ahal izateko.

1. irudia. UEZen printzipioak eta helburuak

Iturria: Guk geuk egina. URA

BOST PRINTZIPIO

ERRONKA BAT: URA KUDEATZEKO ETA ERABILTZEKO PENTSAMOLDEA ALDATZEA

HELBURU BAT

EKOSISTEMEN KUDEAKETA

KUDEAKETA INTEGRATUA

JASANGARRITASUN PRINTZIPIOA

ARRAZIONALTASUNEKONOMIKOAREN

ETA KOSTUEN BERRESKURAPEN

PRINTZIPIOA

EZ NARRIATZEKOPRINTZIPIOA

EGOERA EKOLOGIKO ONERA IRISTEA

2015

EAEKO URAREN 1/2006 LEGEA,

EKAINAREN 23KOA

EUSKAL URAREN AGENTZIA (URA)

Euskadin uraren politika

planifikatzeko eta kudeatzeko tresna

KONTUZ IBILTZE

ETA EGOKITZEPRINTZIPIOA

PARTAIDETZA BIDEZKOGIZARTE

KUDEAKETARENPRINTZIPIOA

ESKARIEN KUDEAKETA

UEZ

::::::: 13


3.2. ETIKA HIDROLOGIKO BERRI BATEN ERRONKA: URAREN KULTURA BERRI BATERANTZ

Ura gure planetaren arima urdina da; bizitza garatzeko oinarrizko iturria. Alabaina, baliabide zigortuena eta degradatuena ere bada. Kosta ahala kosta hazteko grina produktibistak krisi ekologikoa sortu du ekosistema hidrikoetan, eta horrek epe ertain eta luzera izango dituen ondorioak ezin dira aurreikusi.

Munduko ekosistema urtar asko hilzorian daude, zio askoren ondorioz: munduan 45.000 presa handi baino gehiago eraiki dituzte, ibaien emariaren erregimena aldatu egin da, ibilguen ibilbidea zuzendu, emariak kendu, bideratzeak eta drainatzeak egin, hiri- eta industria-isurketak ugaritu, nekazaritzan kutsadura lausoa eragin, erriberako basoak deuseztatu, isurialde-arroetan landaredia kendu, urpetze-lautadako lurzoruen erabilera aldatu, hiriguneetako azalera iragazgaitza zabaldu, eta jabari publiko hidraulikoa behar baino askoz ere gehiago okupatu, besteak beste.

Bizitza-iturri izan beharko luketen ekosistemak erailtzen ari gara, gaizki ulertutako aurrerabide baten mesedetan. Badakigu giza jarduerak direla ziklo hidrologikoa distortsionatzen duten faktore nagusiak, eta, ibaietako ekosistemetako esku-hartze antropikoekin batera, ekosistema degradatzearen erantzule nagusiak. Ekosistema urtarren zati handi bat zeinen hondatuta dagoen ikusirik, begi-bistakoa da urak kudeatzeko ereduaren norabidea aldatu beharra dagoela. Estrukturalismo hidraulikoa krisian dago, eta natura menderatzearen paradigma, gutxien-gutxienez, onartezina da. Uraren Kultura Berriaren arabera (UKB), naturaren jokabidea, zikloak, bilakaera eta jokabide-pautak hobeto ezagutzea izan behar da helburua, gure garapen- eta bizimodu-eredua puzzlean sartu ahal izateko. Ura baliabide-ondasun produktibo bat baino askoz ere gehiago da, eta ezin dugu input ekonomiko hutsen parametroei jarraiki aintzat hartzen eta kudeatzen jarraitu. Uraren ekoizpen-erabilerak kudeatzeko orduan arrazionaltasun ekonomiko berri eta beharrezkoa aldarrikatzeko, behar-beharrezkoa da urarekin eta lurraldearekin lotuta dauden eta askotan ahazten ditugun ondare, kultur, eszena, emozio-sentsorialtasun, sentimentaltasun eta ludikotasun arloetako balioen garrantzia nabarmentzea.

Arro hidrografikoaren esparruan, ibaiak, aintzirak, hezeguneak eta akuiferoak ez dira ur-biltegi hutsak,

ekosistema bizi eta konplexuak baizik. Eta gure osasuna eta etorkizuneko belaunaldiena ekosistema haien osasunaren mende dago. Gaur egun, gizarteak ekintza-esparru berri bat eskatzen du ur-politiketan, eta Uraren Esparru Zuzentarauan (UEZ) argi eta garbi definituta dago esparru hori. Uren arloko ordenamendu juridiko berri horrekin, uraren kudeaketa antolatzeko eta arautzeko oinarriak jartzen dira, eta garrantzia ematen zaio eskaeraren kudeaketa eraginkorrari, urarekin lotutako zerbitzuen kostuak berreskuratzeari, partaidetza publiko eta sozialari, eta, batez ere, ekosistema hidrikoak berroneratzeari —egoera ekologiko ona izatearren—. Ahalegin handia egin behar da gizarte osoa kontura dadin kudeaketaren helburu nagusia ibaietako ekosistemen egoera ekologiko ona berreskuratzea eta horri eustea dela. UKBk, eztabaida sozial eta zientifikoan oinarrituta, uraren kudeaketaren paradigma aldatzea defendatzen du, eta, hala, urarekin lotutako balioak berreskuratzea. Gure mundua konplexua dela kontuan hartuz, eta kasuistikari so eginez, UKBk baiesten du urarekin lotutako arazoen aurrean ez dagoela irtenbide bat eta bakarra; alderantziz, konplexutasun horren aurrean, ahaleginak bateratu, eta hainbat diziplina, kontzeptu eta pentsamendu-ildo barneratu beharra dagoela aldarrikatzen du. Ildo horretan, egokitzat jotzen du ibaien ekosistemetan esku hartzeko proposamenak aurkezteko orduan gizarte-adostasuna bilatzea. Proposatutako proiektuak bideragarriak diren ikusi behar da, eta sozialki eta teknikoki egingarriak diren. Horrez gain, herritarren partaidetzaren aldeko apustua egiten du UKBk, irtenbideen eraikuntzan esku hartzeko eta partaide izateko aukera eskainiz. UKBren arabera, baliabide hidrikoak planifikatzeko eta kudeatzeko eredu berriak garatu baino lehen, gizartearen pentsamendua eta ibaien inguruko ikuspuntua antolatzeko ahalegin handia egin behar da. Egia da etika hidrologiko berri baten beharra ernaldu dela. Egia da gizartearen etikan eta moralean garaiarekin bat datorren ordena berri bat ezartzeko unea iritsi dela; hau da, ibaien balio naturalak eta metafisikoak goratuko dituen ordena berri bat. Ura eta ingurune naturala ez dira belaunaldi baten jabetzakoak; guztiz kontrakoa: gozamen-eskubidea daukagu, eta lurraldeko baliabideen potentzialta- sunak ezagutzeko konpromisoa eta betebeharra, ahitzeraino ustiatu ordez, babestu eta zaintzeko, beste belaunaldi batzuek gozatu ahal izan ditzaten. UKBren arabera, ibaien ekosistemaren plangintza eta antolaketa egiteko, edozein politikatan kontuan hartu beharreko printzipio batzuk daude. J. Martínez Gil5 irakasleari jarraiki, uraren ikuspegi

5 Javier Martínez Gil irakasleak sortu du «Uraren Kultura Berria» terminoa.

14 :::::::


03 holistikoarekin6 lotuta dauden printzipio horiek bederatzi puntutan laburbil ditzakegu:

1. Ekosistema urtarrak oro har, eta ibaiak bereziki, lurraldearen berezko zatiak dira. Miguel Unamunoren hitzak gogoratuz, «lurraldearen arima eta ahotsa» dira.

2. Ibaiak herrien idiosinkrasiaren zati dira; beren nortasunaren eta historiaren zati. Ibaietako paisaia erriberetako kulturen nortasunaren elementu bat da. Horregatik, zaindu eta babestu egin behar da ur gozoko ekosistemen funtzio naturala. Horretarako, ingurumenaren arloko balio, funtzio, zerbitzu eta onurak berreskuratu behar dira.

3. UKBk ura ikuspegi hidrologiko-holistikotik kudeatzea eskatzen du (pertzepzio-maila holistiko-humanista), auzi tekniko huts gisa kudeatzeari utzita.

4. UKBk, ikuspuntu ekosistemiko eta holistikotik, eta ezagutza zientifikoan oinarrituta, uraren kudeaketaren alderdi ekonomiko, sozial, ingurumeneko eta abarrekin lotutako «arazoen» diagnostiko objektibo eta erreala egitea eskatzen du.

5. Ezagutza zientifikoak ematen duen jakintzatik abiatuz, UKBk urari eta ibaiei buruzko topiko zahar oinarririk gabeak desegiteko gogoeta egitea proposatzen du. Halako topikoak errotu egin dira gizartean, komunikabideek eta agintariek erabili ohi duten dialektika gaizto nahasiaren parte dira, eta nahasmena sortzen dute. Hona funtsik gabeko hidromito horietako batzuk: «ibaietako ura galdu egiten da itsasoan», «nahi beste ur daukate ibaiek», «ur gutxi dago eta gaizki banatuta dago; isuraldatzea da irtenbidea», «uholdeak ibaien patologia bat dira, eta, geure burua babesteko modu bakarra defentsa-lanak, bideratzeak, ibilbideak zuzentzea eta abar dira». Horregatik guztiagatik, UKBren bidez, uraren arloko sentsibilizazio- eta heziketa-politika orokorra sustatzearen eta bultzatzearen aldeko apustua egiten da.

6. UKBren arabera, uraren kudeaketaren zutabeetako bat efizientzia da; hau da, eskaintzan oinarritutako estrategia zaharkituak uzten joatea, eta eskaria kudeatzeak ematen dituen ikuspegi eta aukera berrien aldeko apustua egitea. Ura modu ardura- tsuagoan erabiltzea eskatzen du, gehiago aurreztea, eta, batez ere, gehiago kontrolatzea. Hiriak hornitzen dituzten sistemetan, «kontrolatu gabeko urak» ahalik eta gehien murriztea ezinbestekoa da, baita ureztatzeko sistemak optimizatzea ere. Gainera, garrantzi handia ematen die teknologia berriei, efizientziaren, aurrezpenaren eta berrerabilpenaren arloetan aukera interesgarriak eskaintzen dituztela aitortzen baitu.

7. Herritarrek aktiboki parte hartzea beharrezkoa da. Ildo horretan, gizartearen eta zientzialari zein teknikarien artean adostasun zabala daukaten proiektuak gauzatzea lehenetsi behar da.

8. UKB bakearen eta elkarrizketaren kultura da, natu- rarekiko errespetuan oinarritzen dena, eta gizaki orok edateko ura eta saneamendua edukitzeko eskubidea duela aldarrikatzen du. Horregatik, irmoki salatzen du XXI. mendean gizadiaren zati handi batek edateko ura lortzerik ez izatea, etxean ura edukitzeko aukerarik ez izatea, eta saneamendu-sistema duinik ere ez izatea.

9. UKBk uraren zikloaren plangintza eta kudeaketa integralaren aldeko apustua egiten du. Uholdeak eta lehorteak ibaien patologiak ez direla dio, eta, beraz, egoera horiek plangintzarako dokumentuetan jaso behar direla, eta kudeaketaren arlo guztietan lehorte-planak definitu.

Garbi dago, beraz, tradizioz uraren kudeaketan nagusi izan den ikuspegi murriztaile eta produktibistaren aurrean planteamendu-aldaketa bat egin behar dela, uraren balio natural, sozial, patrimonial, kultural, sentsorial, eszeniko eta ludikoa aldarrikatzeko, eta ibaien inguruko ikuspegi berri bateranzko pausoa emateko. Pentsamolde berri bateranzko pausoa eman behar da (uraren kultura berri bat), baliabidearen kudeaketa ekosistemikoan oinarrituta,

6 Maila holistikoa goi-maila da. Maila hidraulikoa, hidrologikoa eta ekosistemikoa biltzen ditu, eta urak litosferarekin, atmosferarekin eta biosferarekin dauzkan elkarrekintzak jasotzen ditu, ibaiek pertsonen sentikortasunarekin dauzkaten elkarrekintzei, gizakien alderdi espiritualenari, arreta jarrita. Maila horretan, ibaiak prozesu ekologiko eta geomorfologikoen bidez orekei eusten dieten sistema izugarri dinamikoak dira, eta, gainera, inguruko lurraldeetako biztanleei sentimendu positibo asko pizten dizkiete, eta haien bizi kalitateari eta lurralde-kontzientziari dagokionez ekarpen handia egiten dute. UKB maila humanista horretan kokatzen da, eta gutxiengoek beren lurralde historikoetatik ez kanporatuak izateko daukaten eskubidea uraren kudeaketan barne hartzen du, baita etorkizuneko belaunaldiek oraindik ere bizirik geratzen zaigun ondare hidrologikoa erabilgarri izateko eta horretaz gozatzeko eskubidea ere. Planteamendu holistiko horretan oinarrituta, ur-politiketan giza dimentsioa sartzen du UKBk, gizarte-eraginen balorazioa erreklamatuz, baita gizaki orok bere lurraldean jarraitzeko eta sustraiei eusteko dauzkan eskubide urraezinak ere. UKBren arabera, ibaiak hauxe dira: «…sentimendua, memoria-ondarea, ongizate naturala eta ebokazio-ahalmena. Ibaiak zeharkatzen duten lurraldetik ezin bereizizkoak dira, bere zerizanaren beraren parte. Ibaiak lurraldea bera dira!...». (MARTÍNEZ GIL, 2003).

::::::: 15


eta, nagusiki, holistikoan. Gure baliabide preziatuena eta funtsezkoena, ura, modu arrazoizkoan eta jasangarrian erabiltzeari nagusitasuna eman behar diogu. Ingurune hidrikoa iraunarazteko eta zaintzeko unea da, hurrengo belaunaldiek ingurune hidriko egokiaz gozatzea nahi badugu.

3.3. URAREN KUDEAKETA, EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN

EAEko ur-politika Uraren Euskal Agentziak (URA) darama aurrera. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailera atxikita dago agentzia; Uraren Legearen bidez sortu zen (1/2006 Legea, ekainaren 23koa), eta 2007ko abenduaren 18ko 240/2007 Dekretuak ezarri zituen haren estatutuak. Uraren kudeaketaren arloan, ondoko hauek ditu eginkizun nagusi:

— EAEko ur-masen egoera ekologikoa hobetzea. — Hornidura unibertsala lortzea, kantitate eta

kalitate egokian. — EAEko saneamendu-planak burutzea. — Ura modu eraginkorrean administratzea. — Uraren inguruko ikerketak egitea eta ura jasan-

garritasunez ustiatzea.

— Uraren arloan, berrikuntza teknologikoa sustatzea eta indartzea.

— Uraren kudeaketan inplikatutako giza baliabideen maila handitzeko informazioa eta trebakuntza eskaintzea.

— Nazioarteko ekimenetan lankidetzan aritzea, uren arloko milurtekoko helburuak lortzeko.

EAEko uraren kudeaketak, 1/2006 Legearen 3. artikuluan adierazitako printzipio orokorrei jarraiki, ibilbide-orri bat dauka, ondorengo irizpideekin bat datorrena:

— Demarkazio hidrografikoen kudeaketa-unitatea eta plangintza errespetatzea.

— Urari tratamendu eta plangintza integrala ematea, uraren ekonomia, baliabidearen jasangarritasuna, bere egoeraren kontrola eta erabilera arrazionala bultzatuz.

— Ura erabiltzen duten pertsonak eta erakundeak ur-politika egiteko eta aplikatzeko koordinatzea, lankidetza administratiboan aritzea, gardentasuna eta partaidetza bultzatzea.

— Uraren kudeaketa publikoa lurraldearen antolamen- duarekin eta ingurumena zaindu, babestu eta leheneratzearekin bateragarri egitea.

— Hornidura-, saneamendu- eta arazketa-zerbitzu publikoak modu eraginkorrean ematea, hornidura unibertsala lehentasunezko helburutzat izanda.

1. mapa. eaeko unitate hidrologikoak

Iturria: URA

16 :::::::


03 — Elkartasuna eta erantzukizuna sustatzea, eta uraren kudeaketaren eta erabileraren ondorioz sortutako kostuak erabiltzaileari ordainaraztea.

— Uraren inguruko informazioa denen esku jartzea; bereziki, isurketei eta ur-masen egoerari buruzkoa.

— Urak sortutako uholde eta hondamendien aurrean, prebentzio-politika indartzea.

— Ura merkatuko legeetatik eta salerosketa asketik kanpo dagoen ondasun publikotzat aldarrikatzen duen politika sustatzea.

Beraz, EAEko ura kudeatzeko zeregina ura baliabide publikotzat jotzen duten politikak ezartzearekin lotzen dugu; ura jasangarritasunez kudeatzearen alde egiten dugu, baina, betiere, toki ahulenekiko elkartasunez jokatuz. Gainera, urarekin lotutako zerbitzuak emateko orduan, kontuan hartu beharrekoak dira erabiltzaileen hurbiltasuna, azkartasuna, gardentasuna, eraginkortasuna eta erraz eskuratzeko aukerak. Hori guztia, ingurune hidrikoari eta berau kudeatzeari buruzko informazioa eta ezagutza sortu behar ditugula ahaztu gabe; horretarako, alderdi interesatuek parte hartzeko prest egon behar dute beti, gizarte-erantzukizun osoaren ikuspegian oinarrituta. Azken finean, uraren kudeaketa publiko integral berri batekin lotutako politika propioa garatu behar dugu. Politika horrek ustiapenaren eta jasangarritasunaren arteko beharrezko oreka bermatu behar du, uraren erabilera eta babesa bateragarri egiteko.

3.3.1. LEGE-ESPARRUA

Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuak baliabide eta ustiapen hidraulikoen gaineko eskumen esklusiboa ematen dio Euskadiri. Eskumen hori gauzatzeko bidea 1994ko maiatzaren 31n ezarri zuen Eskualdaketen Askotariko Batzordeak, uztailaren 12ko 297/1994 Dekretuaren bidez. Dekretu horri jarraiki, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eskumen esklusiboa da EAEko arroen plangintza hidrografikoa egitea, arro horiek oso-osorik Euskadin daudenean. Gainera, 1989ko uztailaren 29ko 927/1989 Errege Dekretuak onartutako Uraren Administrazio Publikoari eta Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamenduaren arabera —1994ko uztailaren 8ko 1451/1994 Errege Dekretuak aldatu egin zuen—, autonomia-erkidego batean baino gehiagotan diren arroen plan hidrologikoa lantzeko eta berrikusteko prozesuetan, autonomia-erkidego horiek parte hartzeko aukera daukate, arroko Ur Kontseiluan duten ordezkariaren bitartez. Era berean, Uraren Euskal Agentziaren Estatutuak onartzen dituen 2007ko

abenduaren 18ko 240/2007 Dekretuaren 4. artikuluaren arabera, Agentziak, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrari dagozkion eskumenen esparruan uraren arloaz arduratzen den erakunde gisa, 2006ko ekainaren 23ko 1/2006 Legearen (Uraren Legea) 7. artikuluan adierazitako funtzioak betetzen ditu; horien artean, proiektu honen helburuari dagokionez, ondorengoak nabarmendu ditzakegu:

— Aipatutako legean aurreikusitako plangintza hidrologikorako tresnak sortzea eta Eusko Jaurlaritzari helaraztea, onartu, aldatu edo dagokien agintaritzen aurrean izapidetu ditzan.

— Erkidegoen arteko arroen Estatuko Plangintza Hidrologikoan parte hartzea, beren araudi erregulatzailearen arabera.

Uraren kudeaketaren lege-esparruaren zutoina arau-erreferentzia multzo bat da; garrantzitsuenen artean, ondokoak aipa ditzakegu:

— 2000/60/EE Zuzentaraua, 2000ko urriaren 23koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, urari buruzko politikan jarduera-esparru komunitarioa ezartzen duena7.

— 2006/118/EE Zuzentaraua, 2006ko abenduaren 12koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, lurpeko urak kutsaduraren eta degradazioaren aurka babesteari buruzkoa.

— 1/2001 Legegintzako Errege Dekretua, uztailaren 20koa, Uraren Legearen testu bategina eta haren ondorengo aldaketak onartzen dituena.

— Jabari Publiko Hidraulikoari buruzko Erregelamendua, 1986ko apirilaren 11ko 849/1986 Errege Dekretuaren bidez onartua, eta ondorengo aldaketak.

— Euskadiko 1/2006 Legea, ekainaren 23koa, Urarena.

— 927/1988 Errege Dekretua, uztailaren 29koa, Uraren Administrazio Publikoari eta Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamendua onartzen duena, Uraren Legearen II. eta III. tituluak garatuz —1994ko uztailaren 8ko 1541/1994 Errege Dekretuak aldatu zuen aipaturiko erregelamendua—.

— 1161/2010 Errege Dekretua, irailaren 17koa, Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamendua onartzen duen 2007ko uztailaren 6ko 907/2007 Errege Dekretua aldatzekoa.

— 907/2007 Errege Dekretua, uztailaren 6koa, Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamen- dua onartzen duena.

— ARM/2656/2008 Agindua, irailaren 10ekoa, Plangintza Hidrologikoaren Jarraibidea onartzen duena, eta hura aldatu zuen ARM/1195/2011

7 Zerga, administrazio eta gizarte arloetako neurriei buruzko 2003ko abenduaren 30eko 62/2003 Legearen 129. artikuluak aldaketa batzuk sartu ditu Uraren Legearen Testu Bateginean, Estatuko ordenamendu juridikoan 2000/60/EE Zuzentaraua sartzean. Autonomia-erkidegoaren esparruan, Zuzentarauaren edukia Uraren 2006ko ekainaren 23ko 1/2006 Legearen bitartez sartu da.

::::::: 17


Agindua, maiatzaren 11koa; nolanahi ere, jarraibide hori ez da Euskadiko barneko arroen eremuan nahitaez bete beharrekoa.

— 29/2011 Errege Dekretua, urtarrilaren 14koa, ondoko bi arau hauek aldatzen dituena: 2007ko otsailaren 2ko 125/2007 Errege Dekretua (mugape hidrografikoaren barruko lurralde eremua finkatzen duena) eta 1987ko maiatzaren 8ko 650/1987 Errege Dekretua (arroko erakundeen eta plangintza hidrologikoen lurralde-eremuak definitzen dituena).

— Kantauriko Konfederazio Hidrografikoaren 2012ko uztailaren 25eko Ebazpena, Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Espainiako zatiko uraren plangintza eta kudeaketa Uraren Euskal Agentziarekin koordinatzeko elkarlanerako hitzarmena argitaratzen duena.

— 1626/2011 Errege Dekretua, azaroaren 14koa, Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoko Uraren Kontseiluaren osaketa, egitura eta funtzionamendua ezartzen duena eta 2007ko otsailaren 2ko 126/2007 Errege Dekretua aldatzen duena —azken arau horrek erkidegoen arteko arroak dituzten mugape hidrografikoetan eskudunak diren agintarien batzordeen osaketa, funtzionamendua eta eskuduntzak arautzen ditu—.

— 11/2005 Legea, ekainaren 22koa, ondoko hauek aldatzen dituena: Plan Hidrologiko Nazionalaren 2001eko uztailaren 5eko 10/2001 Legea eta Euskadiri eragiten dion demarkazio hidrografiko bakoitzeko arroetako plan hidrologikoak.

— 2007/60/EE Zuzentaraua, urriaren 23koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, uholde-arriskuak ebaluatzeari eta kudeatzeari buruzkoa, eta berau Espainiako ordenamendu juridikoan barneratzen duen 903/2010 Errege Dekretua, uztailaren 9koa, uholde-arriskua ebaluatzeari eta kudeatzeari buruzkoa.

— 27/2006 Legea, uztailaren 18koa, ingurumenaren arloko informazioa eskuratzeko, partaidetza publikorako eta justiziara jotzeko eskubideak arautzen dituena.

— Plangintza hidrologikoetan jasotzen diren ingurune hidrikoko hainbat elementuri eragiten dieten EAEko lurralde-antolaketarako tresnak.

— 9/2006 Legea, apirilaren 28koa, ingurumenaren arloko plangintza eta programa zehatz batzuen eraginen ebaluazioari buruzkoa, eta 211/2012 Dekretua, urriaren 16koa, planen eta programen ingurumen-balioztatze estrategikorako prozesua arautzen duena.

Kontuan hartu beharrekoak dira, era berean, auzi zehatzagoei buruzko Europako beste zenbait zuzentarau:

— Bainatzeko urei buruzko Zuzentaraua (76/160/EEE).

— Hegazti basatiei buruzko Zuzentaraua (79/409/EEE).

— Giza kontsumora bideratutako urei buruzko Zuzentaraua (80/778/EEE), 98/83/EE Zuzenta- rauak aldatua.

— Istripu larriak gertatzeko arriskuei buruzko Zuzentaraua (96/82/EE).

— Ingurumenaren gaineko eraginen ebaluazioari buruzko Zuzentaraua (85/337/EEE).

— Araztegiko lohiei buruzko Zuzentaraua (86/278/EEE).

— Hiriko hondakin-uren tratamenduari buruzko Zuzentaraua (91/271/EEE).

— Produktu fitosanitarioak merkaturatzeari buruzko Zuzentaraua (91/414/EEE).

— Nitratoei buruzko Zuzentaraua (91/676/EEE).

— Habitat naturalei buruzko Zuzentaraua (92/43/EEE).

— Kutsaduraren prebentzio eta kontrol integratuari buruzko Zuzentaraua (96/61/EE).

3.3.2. PLANGINTZA HIDROLOGIKOA EGITEA

Uraren Esparru Zuzentarauak (2000/60/EE) goitik behera aldatu du Europan uren arloan zegoen legedia. Zuzentarauaren bidez, sistema urtarren egoera ona eta babes egokia bermatu nahi dira, ur-eskaerei erantzun hobea eman, eta uholde zein lehorteek sortutako kalteak murriztu. Hori guztia, ingurumenarekiko eta gainerako natur baliabideekiko harmonian. UEZek helburu horiek lortzeko aurreikusten dituen tresna nagusiak plan hidrologikoak dira. Plan horiek arro hidrografiko bakoitzerako egin behar dira, eta horietan, beste alderdi batzuen artean, ezarritako helburuak 2016a baino lehen betetzeko beharrezkoak diren arau-xedapenak eta jarduerak jaso behar dira, hala ur-masei nola demarkazioan diren eremu babestuei dagokienez. Euskadin, plangintza hidrologikoko hiru esparru daude: Kantauri Ekialdea, Kantauri Mendebaldea eta Ebroko Arroa. Uraren Euskal Agentziari «Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa: Euskadiko Barneko Arroen Eremua» egitea dagokio (oso-osorik autonomia-erkidegoan kokatuta dauden arroena). Arro horiek Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoan sartuta daude, 2011ko urtarrilaren 14ko 29/2011 Errege Dekretuan zehaztutakoari jarraiki, Estatuaren

18 :::::::


03 eskumenekoak diren gainerako arroak bezala8 (ikusi 2. mapa).

UEZeko plan hidrologikoak egiteko, hiru etapa finkatu dira:

a) Programa, egutegia eta partaidetzarako formulak. Plangintza hidrologikoaren prozesuaren ezaugarriei eta parte hartzeko mekanismoei buruzko informazioa biltzen duen aurretiazko dokumentua da. Etapa hori 2006an egin zen Euskadiko Barneko arroetan.

b) Uren kudeaketaren arloko gai garrantzitsuen eskema. Dokumentu horretan, arazo nagusiak eta horiek konpontzeko estrategiak identifikatzen dira. Etapa hori 2007. eta 2008. urteen artean egin zen Euskadiko Barneko arroetan.

c) Plan hidrologikoaren proiektua. Azken etapa horretan, UEZen helburuak lortzeko neurri zehatzak garatzen dira, diagnostikoa eta aurreko fasean definitutako estrategiak aintzat hartuta. Prozesu horretan, funtsezko garrantzia ematen diogu uraren arloan eta uraren kudeaketan interesaturiko alderdien parte-hartze aktiboari (herri-administrazioak, ur-zerbitzuen eskaintzaileak, erabiltzaileak eta herritarrak, oro har).

Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa 2013ko ekainaren 7ko 400/2013 Errege Dekretuaren bidez onartu da. Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoa definitzen duen 29/2011 Errege Dekretuan zehaztutakoari jarraiki, plan hidrologiko hau egiteko orduan, bi eskumen-esparrutako plan hidrologikoak harmonikoki bateratu ditugu: alde batetik, Euskal Autonomia Erkidegoaren eskumen-esparruan, barneko arroetakoa dago —Uraren Euskal Agentziak egiten du plangintza—, eta, beste batetik, Estatuaren eskumen-esparruan, erkidegoen arteko arroetakoa —Kantauriko Konfederazio Hidrografikoak egiten du plangintza—. Bateratze hori 29/2011 Errege Dekretuan aurreikusitako kide anitzeko koordinazio-organoaren barruan egin da. Organo hori Kantauriko Konfederazio Hidrografikoak eta Uraren Euskal Agentziak 2012ko uztailaren 18an sinatu zuten elkarlanerako hitzarmenaren esparruan sortu zen. 2. irudian, Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa egiteko faseak laburtu ditugu (2009-2015) (ikus 2. irudia).

Plan Hidrologikoaren edukia eta egitura xedatzean, Europako, Estatuko eta Autonomia Erkidegoko araudiak hartu behar dira kontuan. Plan Hidrologi-koak, funtsean, ondoko lau dokumentu hauek ditu:

1. Memoria. Dokumentu horretan, alde batetik, UEZ onartu baino lehenagoko plan hidrologikoetan ohikoa zen informazioa dago; adibidez: arroen, baliabide hidrikoen, uraren erabileren eta horien arteko balantzearen deskribapena. Beste alde batetik, eduki berriagoak dauzka, hala nola Eremu Babestuen Erregistroa, sistema hidriko bakoitzaren ingurumen-helburuak eta horien betetzearen inguruko diagnostikoa. Azken horretan oinarrituz zehazten dira planeko neurriak. Gainera, gure arroetako uraren erabilerarekin lotutako alderdi ekonomikoak ere barne hartzen ditu.

2. Memoriaren eranskinak. Memorian labur jasota dauden zenbait alderdi xehetasunez garatzea dute helburu.

3. Neurrien Programa. Dokumentu horretan, administrazio eskumendunek 2015 arte garatuko dituzten tresna orokorrak eta jarduera zehatzak jasotzen dira. Tresna eta jarduera horiek helburuak lortzera bideratuta daude, bai ingurumen-auziekin lotutako helburuak, bai eskaerei erantzutearekin eta uholde- edo lehorte-arriskuekin lotutakoak. Neurrien programarekin lotuta, jarraipen-programa bat ere badago; bigarren horren bidez, jarduerek helburuen gainean duten eragina baloratzen dugu; bereziki, ingurumen-helburuen gainekoa. Programa hau ingurune hidrikoaren gaineko hainbat jarraipen-saretan gauzatuko da, eta ibaiak, hezeguneak, urtegiak, estuarioak eta barneko arroetako kostaldeko eta lurpeko urak hartzen ditu. 2015aren bukaeran, neurrien benetako emaitza aztertzeko aukera emango du, eta plan hidrologikoaren berrikuspen egokia egitekoa.

4. Araudia. Dokumentu horretan, Planaren helburuak lortzeko beharrezkoak diren arau-xedapenak zehazten dira.

Plan Hidrologikoaren dokumentazioaren osagarri gisa, Ingurumenaren gaineko Eraginaren Baterako Ebaluazioari buruzko Azterketa eta dibulgaziozko honako laburpen hau prestatu ditugu (ikus 3. irudia 20. orrialdean).

8 2011ko urtarrilaren 14ko 29/2011 Errege Dekretuan (Mugape hidrografikoetako lurralde-eremua finkatzen duen 2007ko otsailaren 2ko 125/2007 Errege Dekretua aldatu du, baita Arroetako erakundeen eta plan hidrologikoen lurralde-eremuak definitzen dituen 1987ko maiatzaren 8ko 650/1987 Errege Dekretua ere), Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografiko berria zehazten da. Mugape horren barruan, bai Euskadiko barneko arroak (Uraren Euskal Agentziak egiten du horien inguruko plangintza), bai erkidegoen arteko arroak (Kantauriko Konfederazio Hidrografikoak egiten du plangintza) sartzen dira. Era berean, aipatutako errege dekretuan aurreikusten denez, mugape berriko plan hidrologikoa egiteko bi eskumen-esparruetako plan hidrologikoak harmonikoki bateratu behar dira, baita haietako bakoitzaren neurri-programak ere, eta helburu hori Kantauriko Konfederazio Hidrografikoak eta Uraren Euskal Agentziak 2012ko uztailaren 18an sinatutako elkarlanerako hitzarmenari jarraiki sortutako Kide Anitzeko Koordinazio Organoaren barruan lortu behar da.

::::::: 19


2. mapa. Euskal Autonomia Erkidegoko eskumen-esparruak

Iturria: Eusko Jaurlaritza (2012). Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoaren proiektua (2010-2021). Euskadiko Barneko Arroen Eremua. Laburpen-dokumentua.

Kantauri Ekialdeko Mugapea(Euskadiko barneko arroak)Kantauri Ekialdeko Mugapea (erkidegoen arteko arroak)Kantauri Mendebaldeko MugapeaEbro Arroko Mugapea

Iturria: http://www.uragentzia.euskadi.net/u81-0003/eu/contenidos/informacion/antecedentes_plan_hidrologico/eu_docu/index.shtml

2. irudia. Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa egiteko faseak (2009-2015)

5. eta 6. artikuluei buruzko informazioa

Hasierako dokumentuak

Ingurumenizapidetzea

Ingurumenizapidetzea

Gai garrantzitsuen eskema

Hasierako dokumentuak

Gai garrantzitsuen eskema

Plan Hidrologikoaren proiektua Plan Hidrologikoaren proiektua

Estatuko Administrazio Orokorreko eskumen-esparrua

xvxscb5. eta 6. artikuluei buruzko informazioa

Euskal Autonomia Erkidegoko eskumen-esparrua

Euskal Autonomia Erkidegoaren onarpenaMugapeko Ur Kontseiluaren onarpena

Kantauri Ekialdeko MHaren PHa egitea, integrazio harmoniko baten bidez (Kide Anitzeko Koordinazio Organoa)

Kide Anitzeko Koordinazio Organoaren adostasuna

Uraren Kontseilu Nazionalaren nahitaezko txostena

Estatuko Gobernuaren onarpena (400/2013 Errege Dekretua)

http://www.uragentzia.euskadi.net/u81-0003/eu/contenidos/informacion/antecedentes_plan_hidrologico/eu_docu/index.shtml

20 :::::::


03

Ingurumen-helburuak Emari ekologikoak Ur-eskaerei erantzuteko neurriak

Jabari publiko hidraulikoaren erabilera

Betetzeari buruzko diagnostikoa

Baliabideen esleipena eta erreserba

Uholdeen aurrean arriskua kudeatzeko neurriak

Jabari publiko hidraulikoaren eta itsaso eta leho-rraren artekoa babestea

Uraren erabilerari buruzko azterketa ekonomikoa

Gune babestuen erregistroa

Administrazio eta kudeaketa arloko neurriak

Ur-zerbitzuak kudeatzeko antolaketa-egiturak

Planaren jarraipena eta berrikuspena

Neurrien programaren laburpena

Ingurumen-helburuak eta salbuespenak Laburpena Planaren jarraipena

eta berrikuspena

Partaidetza publikoa Partaidetza publikoa Berrikuspen mekanismoak

Iturria: Eusko Jaurlaritza (2012). Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa (2009-2015)

3. irudia. Plan Hidrologikoari buruzko dokumentazioaren egitura

MEMORIA MEMORIAREN ERANSKINAK

NEURRIEN PROGRAMA ARAUDIA

Arroen deskribapen orokorra Oinarri arautzailea Arazo nagusien

diagnostikoa

Lurralde-eremua, ur-masen definizioa, eta eremu babestuen erregistroak

Erabilerak, ur-eskariak eta presioak Ur-masen ezaugarriak Neurrien Programa

egiteko metodologia Ingurumen-helburuak

Gune babestuen erregistroa Ur erabilerak eta eskariak Ur masak leheneratzeko

neurriak

Lehentasunezko erabilerak eta bateragarritasuna

Baliabidea erabiltzeko lehentasuna eta esleipena

Baliabide hidrikoen inbentarioa

Uren kalitate- helburuak betetzeko neurriak

Emari ekologikoen erregimenak

Jarraipen-programak Presioen inbentarioa Emari ekologikoen araubi-deak betetzeko neurriak Esleipena eta erreserba

::::::: 21


Oro har, Plan Hidrologikoaren helburu nagusiak hiru ataletan bana daitezke:

1. Ingurumen-helburuak: sistema urtarrak egoera onean egotea lortzea.

2. Ur-eskariak asetzeko bermea hobetzea.3. Uholdeek eta lehorteek sortzen dituzten kalteak

murriztea.

Helburu horiek lortzeko, nahitaezkoa da ekosistema urtarrak epe luzera babestea, ura arrazionalki kudeatzea, eta efizientziaz erabiltzea.

Plangintza hidrologikoaren prozesuan partaidetza publikoa izateaUEZen 14.1 artikuluan finkatuta dagoenez, estatu-kideek UEZen aplikazioan aktiboki parte hartzera bultzatuko dituzte interesdun guztiak; bereziki, plan hidrologikoak lantzeko, berrikusteko eta eguneratzeko orduan. Era berean, 2007ko uztailaren 6ko 907/2007 Errege Dekretuaren bidez onartutako Plangintza Hidrologikoaren Erregelamenduaren 72.etik 75.era bitarteko artikuluetan, hainbat xedapen daude, partaidetza hori nola gauzatu adierazteko. Horrela, arroko erakundeak elkarlanean aritu behar du Plan Hidrologikoaren eraginpean egon daitezkeen jardueren edo interesen jabe diren eragile guztiekin, azken horien partaidetza funtsezkoa baita planean finkatutako helburuak lortzeko. Partaidetza publikoa, beraz, plan hidrologikoak lantzean, berrikustean eta eguneratzean bultzatu behar da. Planak prestatzeko orduan partaidetza bideratzeko dauden printzipio eta oinarri garrantzitsuenak ondoko hauek dira:

— Elkarrizketa eta bitartekaritza sustatzea, plan hidrologikoak egiteko estrategia gisa.

— Jarrera guztiak zilegi direla onartzea.

— Uraren kudeaketarekin zerikusia daukaten protago-nista guztien artean, egoera bat oinarri gisa ezartzea, interes komunak nabarmenduz eta gatazkei aurre egiteko bide egokiak sortuz.

— Prozesutik ateratako ondorioak foro esanguratsuetan aurkeztea.

— Tokiko, autonomia-erkidegoko eta estatuko erakunde guztiak planaren berrikuspenean inplikatzea.

— Botere publikoen eta gizarte zibilaren arteko bateragarritasun-politiketan sakontzea, ahalik eta informazio gehien emanez eta jarrerak errespetatuz.

UEZek agindutakoaren arabera, plangintza hidrologikoaren prozesuan, partaidetza publikoa hiru mailatan ziurtatu behar da: informazio-ematean, kontsulta

publikoan, eta partaidetza aktiboan. UEZen arabera, lehenengo bi partaidetza-mailak bermatu egin behar dira; hirugarrena, berriz, sustatu.

4. irudia. Partaidetza publikoaren mailak

Iturria: URA

Plangintza Hidrologikoaren Erregelamenduaren (PHE) 72. artikuluan zehaztuta dagoen bezala, plangintza-prozesuan parte-hartze publikoa eraginkorra izan dadin jarraitu beharreko prozeduren deskribapen zehatza Parte-hartze Publikoaren Proiektuan jaso behar da. Proiektu hori prestatzen ari gara jada. Proiektu horrek lehenengo plangintza-ziklokoa eguneratuko du, orain arte eskuratutako esperientziak eta ezagutzak aintzat hartuta. Modu osagarrian, eta PHEren 77.3 artikulua betez, auzi nagusien laburpen bat eskainiko dizuegu, baita oinarrizko dokumentazioa eta kontsulta publikoek eskatutako informazioa lortzeko arreta-guneei eta prozedurei buruzko informazioa ere.

A FASEA: INFORMAZIOA EMATEA

Informazioa ematea parte-hartzearen maila oinarrizkoena da. Informazioa eskuratzeko aukera ematean datza, eta informazio hori bai alderdi interesdunen, bai publiko orokorraren artean aktiboki zabaltzean. Jarraian, parte-hartze maila hori bermatzeko erabiltzen diren tresnak aipatuko ditugu.

Tresna elektronikoak:Uraren Euskal Agentziaren webgunean (www.uragentzia.net), Kantauriko Konfederazio Hidrografikoarenean (www.chcantabrico.es) eta Ebroko Konfederazio Hodrografikoarenean (www.chebro.es), plangintza hidrologikoko zikloari buruzko informazioa bilduko duen atal bat egongo da.

Beste alde batetik, herritarrek kontsultak, oharrak eta ekarpenak egiteko aukera izango dute, ondorengo tresnen bitartez:

— Uraren Euskal Agentzia. Posta elektronikoa: [email protected], Foro Birtuala www.irekia.es eta twitter: @uraEJGV.

Informazioa ematea

Kontsulta publikoa

Kontsulta publikoa

http://www.uragentzia.net

http://www.chcantabrico.es

http://www.chebro.es

mailto:ParticipacionPlanHidrologico%40uragentzia.net?subject=

mailto:ParticipacionPlanHidrologico%40uragentzia.net?subject=

http://www.irekia.es

22 :::::::


03 — Kantauriko Konfederazio Hidrografikoa. Posta elektronikoa: [email protected] eta Foro Birtuala: www.chcantabrico.es

Paperezko dokumentazioaPHEren 74.2 artikuluari jarraiki, ondorengo taulan agertzen diren Administrazio Hidraulikoen bulegoetan, kontsultarako dokumentuen eduki osoa jasotzen duen paperezko kopiak eskura egongo dira.

Gainera, Administrazio Hidraulikoek dokumentu horien CD formatuko kopiak emango dizkiete hala eskatzen duten interesdunei —kasu horretan, interesatzen zaizkien dokumentuak idatziz eskatuko dituzte, eta tarifa baten truke helaraziko zaizkie—.

Dibulgaziozko argitalpenakInformazioa emateko ekintzak osatzeko, plangintza-prozesuko elementu garrantzitsuenei buruzko dibulgaziozko argitalpenak egingo ditugu.

1. taula. Kontsulta publikoetan eskatutako oinarrizko dokumentazioa eta informazioa begiratzeko eta eskuratzeko arreta-guneak

URAREN EUSKAL AGENTZIA

Bulegoa Harremanetarako datuak

Egoitza nagusia

Kantauri Ekialdeko Arroen Bulegoa

Kantauri Mendebaldeko Arroen Bulegoa

Mediterraneoko Arroen Bulegoa

Orio kalea 1-3. 01010 GasteizTelefonoa: 945 01 17 00 • Faxa: 945 01 17 01

Infanta Kristina kalea 11. Begoña etxea. 20008 DonostiaTelefonoa: 943 024 800 • Faxa: 943 024 801

Uribitarte kalea 10. 48001 BilboTelefonoa: 944 033 800 • Faxa: 944 033 801

Forondako Atea kalea 9-11. 01010 GasteizTelefonoa: 945 011 898 • Faxa: 945 011 880

EBROKO KONFEDERAZIO HIDROGRAFIKOA


Zaragozako egoitza nagusiaPaseo de Sagasti 24-26. 50071 ZaragozaTelefonoa: 976 711000 • Faxa: 976 711915

KANTAURIKO KONFEDERAZIO HIDROGRAFIKOA


Oviedoko egoitza nagusia

Plangintza Hidrologikoaren Bulegoa

Bizkai eta Arabako Lurralde Bulegoa

Gipuzko eta Nafarroako Lurralde Bulegoa

Plaza de España, 2. 33071 OviedoTelefonoa: 985 968400 • Faxa: 985 968405

C/ Asturias, 8. 33071 OviedoTelefonoa: 985 965910 • Faxa: 985 965906

Kale Nagusia, 57. 48011 BilboTelefonoa: 944 411700 • Faxa: 944 415019

Errotaburu pasealekua, 1. 20018 DonostiaTelefonoa: 943 223799 • Faxa: 943 311964

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://www.chcantabrico.es

::::::: 23


B FASEA: KONTSULTA PUBLIKOA

Kontsulta publikoa nahitaez gauzatu beharreko prozedura formal bat da, UEZen eta Uraren Legea- ren testu bateginean (ULTB) xedatuta dagoena. Kontsulta publikoan, dokumentuak jendearen esku jartzen dira, haien oharrak idatziz, ahoz edo jardunaldien bitartez egin ditzaten, edota herritarrei inkestak eta elkarriz-ketak egiten zaizkie, haien iruzkinak eta iritziaz aktiboki jasotzearren. Helburu nagusia hauxe da: eragile interesdunen eta, oro har, jendearen oharretatik, ikuspegietatik, esperientzietatik eta ideietatik ikastea.

PHEren 74. artikuluaren eta Ingurumenaren gaineko Ebaluazio Estrategikoari (IEE) buruzko legediko eskakizunen arabera, ondorengo dokumentuak aztertu beharko dira kontsulta publikoan:

— Programa, egutegi eta kontsultarako formulekin lotutako txosten hau eta Mugapearen Azterketa Orokorra.

— Parte-hartze publikoaren proiektua.

— Uraren kudeaketaren arloko gai garrantzitsuen behin-behineko eskema.

— IEEri buruzko hasierako dokumentua.

— Plan Hidrologikoa berrikusteko proiektu-proposamena eta horrekin lotutako ingurumen-jasangarritasuneko txostena.

Kontsulta publikoaren prozesuak sei hilabeteko irau- pena izango du, kasu bakoitzean. Prozesu horretan jasotako ekarpenak plangintza-prozesuaren parte izango diren txostenetan sartuko dira, eta txosten horiek planaren eranskin batean jasoko dira. Kontsulta publikoa egiten denean, alderdi interesatuei gai garrantzitsuen eskemari (GGE) eta plana berrikusteko proposamenari (PBP) buruzko dokumentuen inguruko kontsulta zuzena egingo zaie, gutxienez hiru hilabeteko iraupenekoa.

C FASEA: PARTE-HARTZE AKTIBOA

Parte-hartze publikoaren maila honek, tradizioz uraren kudeaketaren inguruan interes handiena izan duten alderdiak ez ezik, gizarte osoa ere bultzatu nahi du arlo horretara, berariazko foro edo lantaldeen bitartez. Parte-hartze aktiboak hurrengo faseak hartuko ditu:

— Gai garrantzitsuen eskema egitea.

— Plan Hidrologikoa eta Neurrien Programa egitea.

— Plan Hidrologikoaren eta Neurrien Programaren ezarpena, jarraipena eta ebaluazioa egitea.

Horretarako, Uraren Euskal Agentzia EAEko eskumen-esparruari dagokion plan hidrologikoari buruzko dokumentazioa, plangintza hidrologikoko lehenengo ziklokoa (2010-2015), honela egituratuta geratu zen prozesu batean sartu zuen:

Kontsulta publikoko faseari dagokionez907/2007 Errege Dekretuaren 74. artikuluko jarraibi-deak bete zituen. Horren arabera, Plan Hidrologikoaren Proiektua gutxienez sei hilabeteko epean jarri behar da jendaurrean, nahi duenak kontsulta dezan.Prozedura horrek, ikusi dugun bezala, jendeari, oro har, eta eragile publiko eta pribatuei, bereziki, edukia-ren inguruko alegazioak egiteko aukera eman behar dio, eta administrazio hidraulikoak aztertu behar ditu, txostenak egin eta behin-behinekoz onartu baino lehen. Ondorioz, 2010eko abenduaren 20an, EHAAren 242 zenbakian, Uraren Euskal Agentziako zuzendari nagusiaren 2010eko azaroaren 22ko Ebazpena kale-ratu zen. Horren bidez, Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoaren Proiektua. Euskadiko Barneko Arroen Eremuari eta EAEko Neurrien Programari buruzko dokumentazioa kontsul-tatzeko epea zabalduko zela iragarri zuen.Kontsulta publikoa, neurri handi batean, aipatutako dokumen-tuak egiteko parte-hartze aktiboaren garaian egin zen. Horri esker, publiko orokorrari plan hidrologikoen edukiak eta aurreikuspenak ezagutarazi ahal izan genizkion, eta, hala, neurri handi batean, dokumentu horiei edo, oro har, uraren kudeaketarekin lotutako beste auzi batzuei buruzko zalantza asko zuzenean argitu genituen, eta azkenik, plan hidrologikoetako edukiak aberasteko, osatzeko edo zuzentzeko ekarpe-nak eta ideiak jaso genituen.

Parte-hartze prozesuan jasotako alegazioak —plangintza hidrologikoko lehenengo zikloarekin lotuta- koa—, azkenean, 21 izan ziren. Ez da oso kopuru handia. Alegaziook nagusiki ondoko gaiekin lotuta daude: emari ekologikoen ezarpenarekin, ibilguen morfologia eta ingurumen-kalitatea hobetzearekin eta Eremu Babestuen Erregistroarekin. Bai aurkeztu- tako alegazioak, bai Administrazioak egindako analisia eta emandako erantzuna, lotura honetan kontsulta daitezke:

http://www.uragentzia.euskadi.net/u810003/es/contenidos/informacion/2012_doc_actual_planhirologico/es_docu/adjuntos/06_Apendice_2_Consulta_publica_Plan_PH_CI_Pais_Vasco_20121017.pdf

Parte-hartze publikoko faseari dagokionez

Uraren Euskal Agentziak planaren lanketan bai uraren maneiuan eta kudeaketan zuzenean inplikatutako eragileak bai publiko orokorra barne hartzen dituen prozesu bat jarri zuen martxan, hainbat mailatako





24 :::::::


03 parte-hartze publikoa duela. Prozesua aurkezteko jardunaldia 2010eko azaroaren 14an egin zuen, eta amaiera eta baloraziokoa 2011ko ekainaren 6an. Parte-hartze prozesu hori EAEko barneko arroetarako ez ezik (autonomia-erkidegoak plangintza hidrologikoaren gaineko eskumen esklusiboa dauka), euskal lurralde osorako ere egin zuen, emaitzek erkidegoen arteko arroetan eskumena daukaten beste erakundeei beren betebeharrak betetzen laguntzeko. Planaren lanketa-prozesuan interesa daukaten guztiak barneratzea errazteko, UEZen eskatzen den bezala, parte-hartze ereduak bi inplikazio-maila izan ditu, arlo sozialean zein administratiboan. Horietako bat gizarte osoarentzat irekia zen, eta bestea mugatuagoa (parte-hartze aktiboa), uraren gaietan esanguratsuenak diren eragileei zuzendua. Gizarte osoari irekitako parte-hartze prozesuaren muina alderdi interesdun guztiei informazioa modu aktiboan zabaltzea izan da. Horretarako, egindako dokumentuen paperezko argitalpenak kontsultatzeko aukera emateaz gain, aurretik aipatu dugun tresna elektroniko sorta bat sortu dugu. Tresna horietan, herritarrek UEZen edukiei, horrekin lotutako dokumentu teknikoei eta parte-hartze prozesuari berari buruzko informazio guztia izan dute eskura. Gainera, aurrekoaren osagarria den parte-hartze aktiboak uraren gaietan inplikazio handiagoa daukaten gizarte-eragileen esku-hartze selektiboagoa izan du. Prozesuaren kudeaketan operatibitatea eta efizientzia lortzearren, parte-hartze hori foro edo tailerren bidez antolatu dugu, horiek lurralde-esparruen eta gai sektorialen arabera banatuta. Tailerrak lurralde-esparruen eta gai sektorialen arabera egituratu genituen.

Lurralde-banaketa egiteko orduan, arro hidrografikoen banaketa naturalari begiratu diogu, zeina, neurri batean, hiru lurralde historikoen banaketa administratiboarekin bat datorren:

— Kantauri Ekialdeko arroak: Bidasoa, Oiartzun, Urumea, Oria, Urola eta Deba.

— Kantauri Mendebaldeko arroak: Artibai, Lea, Oka, Butroe, Ibaizabal, Barbadun, Agüera eta Karrantza.

— Isurialde mediterraneoa: Purón, Omecillo, Baia, Zadorra, Jugalez, Ega, Arakil eta Ebro.

Bestetik, foroak egituratu zituzten gai sektorialak hauek izan ziren:

— Ura eta energia.

— Nekazaritza eta abeltzaintza.

— Hornidura eta saneamendua.

— Ura eta industria.

— Ingurune hidrikoa eta ekosistemak.

— Emari ekologikoak.

— Uholde-arriskua eta urpean gera daitezkeen eremuetako lurzoru-erabilerak.

— Ingurumen-helburuak.

— Kostuak berreskuratzea.

Era berean, parte-hartzea gizarte espektro handiagora zabaltzeko helburuarekin, Tokiko Agenda 21 foroak plangintza hidrologikoari eta UEZen aplikazioari buruz eztabaidatzeko baliatu genituen. Parte-hartze publikoko prozesuaren garapenari buruzko informazio guztia ondorengo loturan dago eskuragarri:

http://www.uragentzia.euskadi.net/u810003/es/contenidos/informacion/2012_doc_actual_planhirologico/es_docu/internas.html

Parte-hartze eta kontsulta publikoko prozesuak eginez, tartean sartutako herri-administrazioen eta eragileen laguntzari esker, nabarmen aberastu ahal izan ditugu Uraren Euskal Agentzian hasieran idatzitako dokumentuak. Une honetan, plangintza hidrologikoko bigarren zikloarekin (2015-2021) lotutako parte-hartze publikoko proiektua prestatzen ari gara agentzian.




::::::: 25

04.URAREN KUDEAKETA ETA ERABILERA, UDAL ESPARRUAN

4.1. HIRIKO URAREN KUDEAKETAREKIN LOTUTAKO ZERBITZUEN ESKUMEN-ESPARRUA

Ur-zerbitzuen osaketak, azpiegiturek, azpiegitura horien bidez hornitzen diren zerbitzu-zatiek, kudeaketa-moduek, finantzaketa-sistemek eta kostuak erabiltzaileei karga- tzeko tresnek ur-zerbitzuen eskumenen mapa deiturikoa osatzen dute. Ingurune hidrikoa babestea eta ura kudeatzea Uraren Euskal Agentziaren eskumenak dira; hirietako ur-zerbitzuak, berriz, toki-erakundeenak

(Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen Legearen 25. eta 26. artikuluak). Kasu askotan, toki-erakundeak udalerriz gaindiko erakundeetan biltzen dira, partzuer- goetan eta/edo mankomunitateetan, urarekin lotutako zerbitzuak elkarrekin emateko. Ur-zerbitzuen eskumenen mapan, hiri-zerbitzuak emateko azpiegituren finantzaketan edo eraikuntzan zuzenean esku hartzen duten bestelako eragileek parte hartzea oso garrantzitsua da; adibidez, Eusko Jaurlaritzako beste sail batzuek, foru-aldundiek, Ingurumen, Landagune eta Itsas Ingurune Ministerioak eta Herri Administrazio Ministerioak.

2 taula. Ur-zerbitzuen eskumen-esparrua

Iturria: Eusko Jaurlaritza (2012). Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa (2009-2015). Euskadiko Barneko Arroen Esparrua. Memoria-dokumentua.

ZERBITZUA

Uraren goi-hornidura

Hiriko ur zerbitzuak (banaketa, estolderia eta arazketa)

Ingurumen-babesa

Ur-administrazioa

KUDEATZAILEA

PartzuergoakMankomunitateak

PartzuergoakMankomunitateakUdal-enpresakUdalakBatzorde administratiboak

Uraren Euskal Agentzia


ERAKUNDE FINANTZATZAILEAK

MAGRAMAEusko JaurlaritzaForu aldundiak

Eusko JaurlaritzaForu aldundiakNekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa (MAGRAMA)

MAGRAMA

Hornidura-tarifak

Hornidura zerbitzuaren tarifakEstolderia-tasaSaneamendu-tarifak

Isurketen kontrolaren kanona

Uraren kanona (EAE)

KOSTUAK BERRESKURATZEKO TRESNAK

26 :::::::

04. URAREN KUDEAKETA ETA ERABILERA, UDAL ESPARRUAN

04 Udalerriek hainbat modu dauzkate hirietako ur-zerbitzuak kudeatzeko; oro har, zuzenean edota zeharka kudea ditzakete. Kudeaketa zuzena modu hauetakoren batean egin daiteke:

— Toki-erakundeak berak (udal-zerbitzuak, zerbitzu-mankomunitateak).

— Tokiko erakunde autonomoak.

— Merkataritza-sozietate batek, kapital sozial osoa toki-erakundearena izanik (enpresa publikoa).

Zerbitzuen zeharkako kudeaketa modu hauetakoren batean egin daiteke:

— Emakida.

— Kudeaketa interesatua.

— Ituna.

— Alokairua.

— Legez eratutako merkataritza-sozietateak eta kooperatibak, kapital soziala toki-erakundearena partzialki bakarrik izanik (enpresa mistoa). Kudeatzeko modu horretan, zerbitzua emateko, enpresa bat kontratatzen da.

Kudeaketa zuzenean, toki-erakundeak erabateko kontrola dauka, bai zerbitzuaren titulartasunari, bai kudeaketari dagokienez. Zeharkako kudeaketan, kudeaketaren eta arriskuaren zati bat eragile pribatu baten esku uzten du. Zerbitzua kontrolatzeko

mekanismoak nahiko zeharkakoak dira (sozietate kudeatzailean parte hartzea, tarifak finkatzea, emakidaren baldintzak interes publikoko arrazoiengatik aldatzeko ahalmena, eta abar). Udalerriek, askotan, goi-hornidurarekin eta -saneamenduarekin lotutako arazoak ondo konpontzeko gabeziak edo zailtasunak izaten dituztenez, udalerriz gaindiko erakundeak sortzen dituzte (partzuergoak eta mankomunitateak), aipatutako zerbitzuak kudeatzeko. Ildo horretan, aipatzekoa da Euskadiko barneko arroko udalerri gehienek mankomunitate edo partzuergoen esku utzi dituztela beren goi-hornidurako eta saneamenduko eskumenak. Behe-hornidura eta -saneamenduari dagokienez ere, udalerri askok aipatutako erakundeen esku uzten dute kudeaketa. Beste kasu batzuetan, behe-hornidura eta -saneamenduko zerbitzuak kudeatzeko arazoak dauzkaten udalerriek kudeaketa zeharka lagatzen dute, emakida, alokairu, enpresa misto eta abarren bidez. Aurretik aipatutako auziak gorabehera, aipatzekoa da Euskadiko barneko arro batzuetan udalak berak ematen dituela goi- eta behe-hornidura eta saneamenduko zerbitzuak. Nolanahi ere, uraren kudeaketa erakunde kudeatzaile txikitan atomizatzeak arazoak ematen ditu, kontuan izanda kasu askotan ez daukatela kudeatzeko nahikoa ahalmen. Beraz, arazo horiek planteatu, eta integrazioaren ikuspegitik konpondu behar dira.

3. mapan, hirietako ur-zerbitzuen kudeaketan parte hartzen duten Euskadiko barneko arroetako erakunde

3. mapa. eaen ur-zerbitzuak kudeatzen dituzten erakundeak

Iturria: Eusko Jaurlaritza (2012). Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa (2009-2015)

Erakunde kudeatzaileak

Servicios de Txingudi, SA

Añarbeko Uren Mankomunitatea

Gipuzkoako Ur Partzuergoa

Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoa

Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoarekin Hitzarmena

Busturialdeko Ur Partzuergoa

Aguas Municipales de Vitoria, SA

Zanbrana eta Berantevillako Ur Partzuergoa

Iruña Okako Ur Partzuergoa

Mendiarango Ur Partzuergoa

Arabako Errioxako Ur Partzuergoa

Zigoitiko Ur Partzuergoa

Ekialdeko Lautadako Ur Partzuergoa

Lautadako eta Elgeako Zerrako Partzuergoa

Kuartangoko Ur Partzuergoa

Urkabustaiz Ermandadea

Kantauriko Urkidetza

Administrazio-batzarrak

Udalerria

::::::: 27


nagusiak agertzen dira. Hirietako ur-zerbitzuek bi ezaugarri nagusi dituzte: kudeatzeko moduen heterogeneotasuna eta tokiko administrazio-eskumenen arloko zerbitzuen atomizazioa. Behe-saneamendu zerbitzua, hiriguneetako estolda-sareen bidez hondakin-urak eta euri-urak jasotzea, toki-erakundeek beraiek kudeatzen dute, dela zuzenean, dela enpresa pribatuen edo aurretik aipatutako beste modu batzuen bidez. Zerbitzu horiek toki-erakundearen eskumenekoak dira, Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen Legearen 26.1 artikuluaren arabera. Dena den, kasu batzuetan, eskumen horiek udalerriz gaindiko erakundeen esku utzi dituzte. Goi-saneamenduko zerbitzuari dagokionez, gehienetan, erakunde kudeatzaile handiak arduratzen dira zerbitzu hori emateaz, hainbat arrazoi direla medio: sinergiak, eskala-ekonomiak eta, batez ere, udalerriei zerbitzuaren zati hori kudeatzeak eragiten dien kostu handia.

Hirietako ur-zerbitzuen kudeaketan interes handia duen alderdietako bat zerbitzuen kostuak berreskuratzeari buruzkoa da. Ur-zerbitzuen kudeatzaileek hainbat lege-tresna dauzkate, aipatutako zerbitzuak emateak eragiten dizkien kostuak neurri batean berreskuratu ahal izateko.

3. taulan, tresna horietako batzuk ditugu.

Ur-zerbitzuen kudeaketa finantzatzeko diru-sarrerak bi taldetan banatzen dira, nagusiki:

— Erabiltzaileengandik datozen diru-sarrerak (tarifak, kanonak eta tasak).

— Erabiltzaileengandik ez datozen diru-sarrerak (diru-laguntzak): erakunde publikoen aurrekontuen bidez finantzatzen diren kostuak dira. Diru-sarrera horiek

dira, neurri batean behintzat eta ahal den neurrian, ur-zerbitzuen erabiltzaileek ordaindu beharko lituzketenak.

Zerbitzua ematen duena sektore publikoa bada, uraren tarifak tribututzat edota prezio publikotzat jo daitezke. Bien arteko alde nagusia zerbitzua jasotzearen nola- kotasunean dago: boluntarioa edota nahitaezkoa izatean, alegia. Biak premiamendu bidez eska daitezke. Beste alde aipagarrietako bat hauxe da: prezio publikoetan BEZa aplikatzen dela.

Hornidura-zerbitzuaren tarifakKontuan hartu behar da ura banatzeko zerbitzua hiri-sareen bitartez emateagatik ezartzen direla tarifak prezio publiko edo tasa gisa —kobratu beharreko zerbitzuaren titularra den toki-erakundeak zerbitzua arautzen eta antolatzen duen moduaren arabera—, Tasa eta Prezio Publikoen 1989ko apirilaren 13ko 8/1989 Legeak xedatutakoan oinarrituz. Edateko uraren zerbitzuaren truke, hiriko ur-horniduraren zerbitzuko tarifak ordainarazten dira. Fakturazio-epeak urtea, hilabetea edota bi horien arteko epeak izan daitezke; ohikoena, hala ere, hiru hilean behin kobratzea da. Oro har, zerbitzuaren onuradunek ordaindu behar izaten dute; nolanahi ere, ordenantza batzuetan, tasa higiezinen jabeek ordaindu behar dutela xedatzen da, baina higiezina okupatzen duten pertsonei egotzaraz diezaieketela.

Araututako zerbitzuen tarifak botere publikoek finkatzen dituzte, irizpide eta helburu batzuk kontuan hartuz; kasu eta egoera batzuetan, baina, zaila izaten da irizpide eta helburu horiek ekonomikoki kuantifikatzea. Tarifek, oro har, prezioekin gutxi-asko bat datorren egitura bat islatzen dute; hori baino gehiago, zerga-kontzeptu eta ordainarazpenen

Iturria: Eusko Jaurlaritza (2012). Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoko Plan Hidrologikoa (2009-2015).

3. taula. Ur-zerbitzuen kostuak berreskuratzeko tresnak

KOSTUAK BERRESKURATZEKO TRESNAKZERBITZUA

GOI-HORNIDURA

BEHE-HORNIDURA

BEHE-SANEAMENDUA

GOI-SANEAMENDUA

INGURUMEN-BABESA

UHALDIEN KONTRAKO BABESA

UREZTAKETA

Goi-horniduraren tasak

Behe-horniduraren tasak

Estolderia-tasa

Saneamendu-tasa

Uraren kanona

Onura publikoko zerbitzutzat jotzen da, beraz, ez du eraginik erabiltzaileengan

Euskadiko barneko arroetan ez da kontuan hartzen

28 :::::::


04 multzoa dira. Hiriko ur-banaketa zerbitzuaren prezioak tarifen bidez arautzeko orduan, helburu asko bete nahi izaten dira. Goi-hornidurako zerbitzua ematen duena behe-hornidurako sarea kudeatzen ez duen udalerriz gaindiko erakunde bat den kasuetan, horrek goi-hornidurako tasa bat kobratzen die urez hornitzen dituen udalerriei.

Erabiltzaileei ezartzen zaizkien beste figura, ordainarazpen eta kobrantza batzuk berariazko araudietatik abiatuta finkatzen dira, kasu bakoitzaren arabera. Hiriko erabiltzaileei (etxeak edota industria), sarera konektatu edo lotzeagatiko kuota bat ezartzen zaie (tasa bat), eta behin kobratzen zaie (banaketa-sarera konektatzean). Udalerri txikietan, herri-lan eta azpiegitura batzuk kontribuzio berezien bitartez kobratzen zaizkie erabiltzaileei.

Estolderia-tasaTasa eta Prezio Publikoei buruzko 1989ko apirilaren 13ko 8/1989 Legearen eta Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen 7/1985 Legearen arabera, estolderia-zerbitzua udalerrien eskumenekoa da, eta, zerbitzu horren truke, tasa bat ordainaraz dezakete. Estolderia-tasa tasa bat da (zerga bidezko diru-sarrera), eta udalbatzak onartzen du; horregatik, tasaren maila eta aplikazioa ez dira udalerri guztietan berdinak izaten. Estolderia-tasak ondoko zerbitzu hau hartzen du: udalerriko estolderia-sarearen bitartez, iraizkinak, euri-urak, ur beltzak eta hondakin-urak ebakuatzea. Arazketa-zerbitzua kobratzeko berariazko figurarik ez dagoen kasuetan, estolderia-tasan biltzen dira ebakuatutako urak tratatzeko eta arazteko zerbitzuari dagozkion ordainarazpenak. Hirian ura banatzeko zerbitzua- rekin gertatzen den bezala, zerbitzua jasotzean sortzen da ordaintzeko betebeharra. Fakturazio-epeak hiriko ur-banaketa zerbitzukoaren bertsuak izaten dira.

Oro har, zerbitzuaren onuradunek ordaindu behar izaten dute tasa. Ordenantza batzuetan, hala ere, higiezinen jabeei ordainarazten zaie, baina higiezina okupatzen duten pertsonei egotzaraz diezaieketela xedatzen da. Egiturari dagokionez, estolderia-tasak zati bat edo bi izan ditzake —bi zati dauzkate hornidura-tarifek ere—. Bestalde, edateko uraren banaketako tarifaren kasuan bezala, kontsumoaren araberako bloke-egitura ere eduki dezake, baina tarte bakoitzean prezio-maila ezberdina izanda. Beste batzuetan, kontsumo-unitateak, etxebizitzak edo lokal komertzial eta/edo industrialak okupatzen dituen metro koadroen araberakoa izan daiteke tasa.

Saneamendu-tasakOro har, Euskadiko barneko arroetan, udalek eurek kudeatzen dute zerbitzua, edota udalerri multzoek osatzen dituzten partzuergoek edo mankomunitateek. Beraz, eremu bakoitzean, saneamendu-tasa jakin bat kobratzen da; tasa hori saneamendurako eta arazketarako instalazioen funtzionamendu- eta ustiaketa-gastuak finantzatzearekin lotuta egoten da, eta, kasu askotan, horietan egindako inbertsioaren kostuaren zati handi batekin.

Isurketak kontrolatzeko kanonaFigura hori bi arautan dago jasota: Uraren Legearen testu bateginaren 13. artikuluan, eta Jabari Publiko Hidraulikoaren Erregelamenduaren III. tituluko II. kapi-tuluan (245. artikulua eta hurrengoak). Isurketak kon-trolatzeko kanonaren helburua hauxe da: uraren kalita-te-mailari eustea eta haren degradazioa saihestea, urak kutsatzen dituzten isurketak egitea debekatuz, baina isurketa egiteko baldintzak zehazten dituen baimena lortzeko aukera baztertu gabe. Uraren Legearen testu bateginaren 113. artikuluak adierazten duenez, jabari publiko hidraulikora isurketak egiten dituenak zerga bat ordaindu beharko du (isurketak kontrolatzeko kanona, hain zuzen), eta zerga horren bidez jasotako dirua arro hidrografiko bakoitzeko ingurunea aztertu, kontrolatu, babestu eta hobetzera bideratuko da. Kanon horrek ez du zerikusirik autonomia-erkidegoek edo toki-erakundeek saneamendu- eta arazketa-lanak finantzatzeko ezartzen dituztenekin. Kanona jabari publiko hidraulikora isurketak egiten dituztenei kobratzen zaie, dela isurketak egiteko baimen baten titular direlako, dela baimendu gabeko isurketen erantzule direlako. Ordainarazpen horren zenbatekoa kalku-latzeko, isurketaren karga kutsatzailea (kutsadura-unitatetan adierazia) unitateari esleitzen zaion balioaz biderkatuko da. Unitateko prezio hori kalkulatzeko, metro kubikoko oinarrizko prezioa (0,01202 euro, hiriko hondakin-uraren kasuan; 0,03005 euro, industriako hondakin-uraren kasuan) maiorazioko 15 koefiziente batez edo 1etik 4ra bitarteko eskalako minorizazio-koefiziente zehatz batez biderkatuko da, isurketaren kutsadura motaren, ezaugarrien eta mailaren arabera, baita isurtzen den ingurune fisikoko ingurumen-kalitate handienaz ere. Euskadiko barneko arroetako kanona kudeatzea eta biltzea Uraren Euskal Agentziari dagokio.

Uraren kanonaEuskadiko Uraren 1/2006 Legeak ezartzen duen araubide ekonomikoak uraren kanon bat sortzea aurreikusten du. Kanon hori ingurune urtarra

::::::: 29


babestera, berroneratzera eta hobetzera zuzenduta dago, baita administrazio eskudunekin lankidetzan arituz hornidura- eta saneamendu-zerbitzu eraginkorra lortzera, eta lurraldeen arteko elkartasuna lortzera ere. Uraren Euskal Agentziak kudeatzen du delako kanona.

Jabari publiko hidraulikoko ondasunak erabiltzeko kanonaEstatuan, uraren ustiaketa eta erabilera zergapetzen duten beste figura batzuk ere badaude; adibidez, jabari publiko hidraulikoko ondasunak erabiltzeko kanona. Kanon horrek jabari publiko hidraulikoaren erabilera, okupazioa edo ustiaketa zergapetzen du, sortutako jarduerak dakarren etekina kontuan hartuz. Figura horren xedea jabari publiko hidraulikoa babestea eta hobetzea da.

4.2. ESKARIA KUDEATZEKO PLAN INTEGRALAK. ZER DIRA? ZEIN AUKERA EMATEN DITUZTE? PRINTZIPIOAK ETA OINARRIAK

Baliabide hidrikoen kudeaketa, orain arte, ingeniaritza hidraulikoko proiektu garestien bitartez baliabidea ugaritzera zuzenduta egon da; azken urteetan, berriz, eta bereziki hirietako uraren kudeaketari dagokionez, eskaria kontrolatzeko eta ez handitzeko ikuspegi eta proposamen berriak sortzen ari dira. Hiri-eremuek kudeaketa-politika integralak garatu behar dituzte; ura aurreztea eta hobeto kudeatzea lehenesten duten tekniken bidez, baliabidea zaintzera bideratutako politikak, hain zuzen. Azken finean, gutxiago eta hobeto kontsumitu behar dugu. Erronka hori gainditzeko —edo gainditzen ahalegintzeko, behintzat—, uraren kontsumoa hornitutako komunitatearen bizi-kalitatea kaltetu gabe murriztera bideratutako politikak ezarri behar dira. Larrialdi-egoeretan unean uneko erantzunak ematetik haratago joan, eta baliabidearen kudeaketa jasangarriago bateranzko pausoak eman behar ditugu. Irtenbide teknikoak aplikatzeak eta herritarrak kontzientziatzeak eskariaren kudeaketa integrala ezartzen lagunduko digu. Hurrengo taulan, hiri-eremuetan ura modu eraginkorragoan erabiltzeko pausoak emateko irtenbide tekniko batzuk jaso ditugu (ikus 4. taula).

Baliabidea ondo kudeatzeko, planifikazio jasangarri batek eskaintzen dituen bermeekin, diagnostikatu

eta kuantifikatu egin behar dira dauden baliabideak, haien erabilgarritasuna, gaur egungo eskari-mailak eta eskari-maila aurreikusgarriak, hornidura-sistemak, problematika eta hobetzeko aukerak. Hortik aurrera, jarduera-estrategiak definitu ahal izango dira, ondorengo helburuak dituztela:

— Dauden baliabideak kuantifikatzea, eta eskariaren aldetik dauden beharrak zehaztea.

— Horniduraren bermea eta jardueren segurtasuna areagotzea.

— Herritarrei hornidura bermatuko dieten hornidura-sareak edukitzea.

— Hornidura- eta eroanbide-sareen galerak murriztea, sareen errendimendu-mailak optimizatzeko.

Hiri-eremu gehien-gehienetan, kalitate handiko ur-baliabideak ekonomikoki eta ekologikoki arrazoizkoak diren prezioetan eskuratzeko aukerak mugatuak dira, edo presio handien pean daude. Ondorioz, hirietako ur-eskariaren segmentuak erabilgarri dauden baliabideen kalitatearen arabera kudeatu behar dira. Ildo horretan, arrazoizkoa dirudi, aurrezpenaren eta efizientziaren printzipio orokorrari jarraiki, baliabide onenak erabilera zorrotzenetara bideratzea; hau da, edateko urarekin zerikusi zuzenena daukatenetara. Beste muturrean, funtzionaltasuna galdu gabe, kalitate txikiagoko ura onartzen duten beste erabilera batzuk daude: parkeak eta lorategiak ureztatzea, kaleak garbitzea, ibilgailuak garbitzea, industria-erabilerak, etab.

Baliabide hidrikoen kalitatea erabileraren arabera esleituta kudeatzeko, erabilgarri dauden baliabide hidraulikoen iturrien kopurua, kalitatea eta kokapena aztertu behar dira, baita ur-kontsumoaren egitura sektoriala eta erabilera bakoitzerako minimotzat jotzen diren kalitate-mailak ere9. Horrela, kalitate-maila bakoitzerako erabilgarri dauden ur-baliabideak kontuan hartuta, erabilera bakoitzak dauzkan beharrei erantzuteko gutxi gorabeherako hasierako esleipena egin daiteke. Beste alde batetik, urari eman beharreko erabilera bakoitzak kalitate jakin bateko ura behar duela aintzat hartzen badugu, interesgarria izan liteke hainbat banaketa-sare edukitzea. Adibidez: edateko uraren sare bat, herritarrak hornitzeko, eta «kalitate txarragoko ura» hornitzeko beste sare bat, beste erabilera batzuetara zuzendua (kaleak garbitzera, parkeak eta lorategiak ureztatzera, eta abar). Egile batzuek (LANZ, 1997) horren alde egiten dute. Eta proposamena ez da berria. Erroma inperialean,

9 Uraren erabilera bakoitzari uraren kalitatea esleitzeko orduan, garrantzitsua da hori guztia kontuan izatea. Baliabidearen ezaugarri fisikoek eta kimikoek ur horiek erabiliko diren prozesuetan negatiboki eragingo ez ote duten aztertu beharko da.

30 :::::::


04

HIRIA

ETXEBIZITZAK

INDUSTRIA

EREMUA TEKNIKAK ETA BITARTEKOAK APLIKAZIOA ABANTAILAK ERAGOZPENAK

• Herritarren kontzientziazioa

• Hornidura-sarea modernizatzea

• Ihesak antzeman eta konpontzea

• Neurketa

• Sarea denbora errea-lean kontrolatzeko sistema automatizatuak

• Aurrezpena sustatzen duten tarifak

• Lorategiak eraginkor-tasunez ureztatzea

• Kontsumo txikiko gailuak instalatzea

• Berriz zirkulatzea

• Errefusatzea eta berrerabiltzea

• Kontsumoa murriztea

• Murrizketak

• Lorategi pribatuak eraginkortasunez ureztatzea

• Etxebizitzen barruko ihesak antzematea

• Berariazko araudia

• Hezteko programak eta kanpainak

• Egoera txarrean dauden tarteak ordezkatzea

• Barruti pitometrikoak

• Uraren ikuskaritzak• Makroneurketa eta

mikroneurketako sistemak

• IGS bat garatzea

• Tarifen politika aldatzea

• Bertako espezieak ezartzea

• Kontsumo txikiagoko ureztaketa-sistemak erabiltzea

• Instalatu edo ordezkatzea• Presioa txikitzeko

balbulak

• Hasierako prozesuetako uraren erabilera

• Prozesu bateko efluentea beste prozesu batean erabiltzea

• Prozesuak optimizatzea• Ekipoak modifikatzea• Erabiltzaileen jarrera-

aldaketa sustatzea

• Ureztaketa egokiak• Bertako espezieen

egokitzapena

• Ihes-puntuak aurkitzea

• Legearen atalak garatzea

• Ohitura txarrak aldatzea• Epe luzerako emaitzak• Elkartasuna

• Kontrol handiagoa• Optimizazio hobea

• Zenbatu gabeko ur kopurua murriztea

• Erraz ezartzen da• Aurrezpena bultzatzen du

• Prozesuak automatizatzea• Diagnostikoa denbora

errealean egitea

• Aurrezpena sustatzen dute

• Aurrezpen adierazgarriak• Bertako landareen

mantentze txikia

• Merkeak• Berehalako aurrezpena

• Hozte-sistemak• Garbiketa-sistemak• Materialak garraiatzeko

prozesua

• Airea garbitzea• Materialen garraioa• Garbiketa-prozesua

• Epe motz eta ertainean aurrezpen nabarmena izatea

• Kontsumoari dagokionez pentsamoldea aldatzea

• Lehorte garaietan eraginkorra

• Kontsumo txikiagoa

• Hodietako eta komun-ontzietako ihesak kontrolatzea

• Etxeko aurrezpena

• Aurrezpena bultzatzea• Hondakin-urak murriztea

• Ahalegin handia eskatzen du• Koordinazioa

• Kostuak• Herri-lanak

• Kostuak aurreztutako urarenak baino handiagoak izan daitezke

• Kostu handia• Tarifaren egituran aldaketak

• Erabiltzaileen aurkakotasuna• Egitura berriz diseinatzea

• Herritarren onarpen maila txikia• Bertako landareen eskuragarri-

tasun txikia• Landare aloktonoak hobestea

• Erabiltzaileen parte-hartzea

• Inbertsio teknologikoak

• Prozesu bakoitzean uraren kalitatea zehaztu behar da, eta zein efluente erabil daitezkeen identifikatu

• Langile guztiek parte hartzea

• Erabiltzaileen laguntza

• Kontsumo txikiagoa

• Erabiltzaileen konturako kostuak

• Tartean sartutako enpresen aurkakotasuna

Iturria: Peñas (2004).

4 taula. Hiri-eremuetan uraren kontsumoa murrizteko teknikak eta aplikazioak

::::::: 31


II. mendean, Aqua Alsietinaren bidez, lorategiak ureztatzeko eta kaleak garbitzeko banatzen zuten Martignano aintzirako ura.

Azken finean, uraren kalitateak erabilera motaren arabera esleitzea aukera bat izan daiteke hiri-eremuetan kalitate txikiagoa eskatzen duten erabileretan edateko ura «xahutzea» saihesteko. Epe motz eta ertainean, dirua aurreztea ere ekarriko du, edateko ura baita arazketa-prozesuetan tratamendu konplexuenak behar dituena.

Hornidura-sistema baten efizientzia eskari garbiaren eta eskari gordinaren arteko erlazioa dela esan daiteke (BALEIRÓN PÉREZ, L., 2002); hau da, erabilera zehatz bati erantzuteko beharrezkoa den bolumenaren eta erabilera asetzeko benetan hornitzen denaren arteko erlazioa. Indizea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da xahututako uraren bolumena. Aldiz, efizientzia-balio txikiek galerak daudela adierazten dute, baina, aldi berean, «ura eralgitzea eta xahutzea» kontrolatzeko aurrezpen-estrategiak ezartzeko aukera ematen dute. Horrek esan nahi du efizientzia-ratio txikieneko sistemek daukatela, potentzialki, egoera hobetzeko ahalmen handiena. Dena den, efizientzia-maila handiko sistemetan, kudeaketarako jarraibideak ezarri behar dira, egoera mantentzeko eta hobetzeko. Hurrengo taulan, efizientzia-balioak jaso ditugu, uraren kontsumo motaren arabera.

5. taula. Hiri-eremuetan uraren kontsumoak murrizteko teknikak eta aplikazioak

URAREN ERABILERA EFIZIENTZIA

ETXEKOA 0,8-0,9

INDUSTRIALA 0,8-0,9

NEKAZARITZAKOA 0,2-0,8

Iturria: Baleirón Pérez, L.; 2002

Efizientzia kontrolatzeko ildo estrategiko horren barruan, hiriko uraren zikloko jarduera guztiak jasotzen dira: erabilgarri dauden baliabideen goi-sarreratik, ura kontsumitzaileek erabiltzeko erabilgarri jartzearen artekoak. Sistemaren efizientzia-maila handitzen

laguntzeko, hainbat jarduera multzo hartu behar dira kontuan; adibidez, uraren kalitateetara egokitutako banaketa-sareak garatzea; sare horiek kontrolatu, jarraipena egin eta mantentzea; eta kontsumoa kontrolatzeko kontagailuak unibertsalizatzea eta kudeatzea10. Errendimenduei dagokienez, EAEko hiri-eremu batzuetan (adibidez, Gasteizen), ura banatzeko sarearen maila onargarria da, oro har, Espainiako testuinguruan; nolanahi ere, Espainiako hiri batzuetako esperientzia ikusita, eta, batez ere, beste herrialde batzuetakoa, esan daiteke oraindik ere badela zer hobetu. Hori aintzat hartuta, proposamen honek banaketaren errendimendu osoa epe ertain/luzean hobetzeko helburua du. Kontagailuen kudeaketan fakturazio-etekinak optimizatzeko, ura erabiltzen den edozein puntutan kontsumoak kontrolatzeko irizpide zorrotzak jartzea komeni da, baita erakundeen arteko akordioei jarraiki kontsumitutako ura kobratzeari uko egiten bazaio ere. Halaber, kontagailuen desbideratzeei, kontsumo-iruzurrei eta kontrolatu gabeko hartuneei dagokienez, helburu zehatzak finkatu behar dira.

Hala Euskadiko nola Espainiako erakundeek lehorte-zikloetan edo ur-eskasia zegoen bestelako egoeretan uraren eskaria murrizteko hartutako neurri ia bakarrak uraren kontsumoa norbere borondatez murrizteko egindako deiak izan dira. EAEn, 1989-1990ean izandako garai lehorrak hornidura-sistema batzuen ahultasuna eta defizita jarri zuen agerian (ANTIGÜEDAD, I., 1991). Estres plubiometriko horren aurrean, hornidura-sistema batzuen arduradunek halako egoerak saihesteko erregulazio-lan berriak (urtegiak) egin behar zirela pentsatu zuten. Berriz ere, eskaintzan oinarritutako estrategiak lehenetsi zituzten, eskaria kudeatzeko estrategien aurrean.

Azken urteetan, eskaria kudeatzeko egiturazko programek indarra hartu dute. Programa horiek bi helburu nagusi dauzkate: alde batetik, eskariak pixkanaka murriztea, eta, beste alde batetik, baliabideak efizientziaz erabiltzea eta, hala, horiek ez degradatzea. Beste herrialde batzuetako hiri-eremuetako esperientzietan oinarrituta (adibidez, Ameriketako Estatu Batuetakoa11), Espainiako zenbait hiritan arrakasta lortu dute kudeaketarako programa horiek; esaterako, Alacanten12. EAEn, Gasteiz hiriak eta hiriko hornidura kudeatzen duen AMVISA enpresa Ura Aurrezteko Plan Integrala jarri zuten martxan 2004an, udalerriko erabilera eta kontsumoak arrazionalizatzeko.

10 Kontagailuak irakurtzeko programek protokolo bat betetzea garrantzitsua da; batez ere, irakurketa-epeak beti berdinak izan daitezen. Epe horiek ezberdinak izanez gero, sarearen errendimenduari esleitutako portzentajeek ematen dituzten balioak errealak ez izatea gerta daiteke. Horixe gertatu zen, adibidez, AMVISA sarearen errendimenduari buruzko datuarekin, 2002an. Datuak adierazten duen balioa (% 80,92) 2001ekoa baino pixka bat txikiagoa da (% 85,23).11 Programa horiek arrakasta handia lortu dute hainbat ingurunetan; adibidez, Kalifornian.12 Ingurumen Ministerioak eman zuen Ur Eskaria Kudeatzeko Plana Alacant hirian ezartzeko baimena, eta Espainiako hiri-eremu batean hiri-ura aurreztu eta kudeatzearen arloan aurrera eramandako garrantzi handiko lehenengo proiektu pilotua izan zen. Alacanteko Eskariaren Kudeaketa Integraturako Programari esker, urtean 5.946.000 m3 aurreztu zituzten.

32 :::::::


04 Hiri-eremuetako uraren kudeaketan, eskaintzan oinarritutako estrategiak nagusitu dira orain arte, baina, estrategia horren aurrean, eskaria kudeatzea tresna eraginkorra da, ura aurreztea sustatzeko ahalmena daukalako, kontsumoetan ongizate-mailak murriztu gabe. Nahiz eta, dokumentu batzuek ondorioztatzen zutenaren arabera (adibidez, Uraren Liburu Zuria), hiriko eskaria kudeatzeak ez zuen aurrezteko aukera handirik ematen. Horrela dio testuak: «[…] Oro har, horniduretan aurrezpen-teknikak ezartzeak tokiko egoerak arintzen lagun dezake, eta, batez ere, balio pedagogikoa du eta kontzientzatzailea dauka; baina, baliabide hidrikoen testuinguru nazio- naleko erabilerari dagokionez, emaitza globala ez da oso esanguratsua…». (Uraren Liburu Zuria, 771. or.). Nolanahi ere, hiriko hornidurekin lotutako eskaria kudeatzeko ikuspegi berria Uraren Kultura Berriaren pentsamendua gidatzen duten printzipioetatik dator. Pentsamendu horren arabera, ura ekoizpenerako faktore ekonomiko hutsa baino gehiago da; hala, bere balio ekonomiko, sozial eta ondarezkoa nabarmentzen ditu.

Hiri-eremuetan ura kudeatzeko bestelako tresnak xedatzeko asmoz, Eskaria Kudeatzeko Plan Integralak (EKPI) sortu dira; hots, Ura Aurrezteko Planak (UAP). Plan horietan, aztergai dugun esparruan uraren eskaria murrizteko eta baliabide hidrikoak efizientzia handiagoz erabiltzeko hainbat jarduera koordinatu ezartzen dira. Planak programa sektorialez eta azpiprogramez osatuta daude, bost bloketan banatuta: azpiegitura-programak, aurrezpen-programak, efizientzia-programak, ordezkapen-programak eta kudeaketa-programak (EstEvan, A., 1997).

— Azpiegitura-programak: oinarrizko banaketa-sistema doitzea dute helburu, sareetako galerak murrizteko eta askotariko erabiltzaileek kontsumitzen duten ura kontrolatu ahal izateko.

— Aurrezpen-programak: uraren kontsumoa hornidura-sistemen edo kontsumorako ekipo edo gailuen gaineko esku-hartze teknikorik egin gabe murriztera bideratuta daude. Funtsean, bi motatakoak dira: herritarren kontzientziazioa indartuz, ura boluntarioki aurreztea sustatzen dutenak daude, batetik; eta, ura xahutzeko asmoa kentzearren, prezioan eragiten dutenak, bestetik.

— Efizientzia-programak: kontsumorako ekipoetan eta gailuetan aldaketa teknikoak eginez, edateko uraren kontsumoa murrizteko programak

dira. Askotarikoak izan daitezke, xede diren kontsumitzaile-sektore moten arabera, baina hiru segmentu handitan bil daitezke: etxeko programak, lorezaintza-programak eta merkataritzako/industriako programak.

— Ordezkapen-sistemak: sare orokorrean edateko ura erabili ordez, gaur egun erabiltzen ez diren beste jatorri bateko urak erabiltzea sustatzen dute. Bi talde handitan sailka ditzakegu: alde batetik, ur araztuak berrerabiltzean oinarritutakoak daude, eta, beste batetik, edateko uraren sare orokorraren bitartez banaezinak diren ordezko ur-iturriak erabiltzean oinarritutakoak (ur gazikarak, edateko txarra den uraren tokiko akuiferoak, euri-urak, etab.).

— Kudeaketa-programak: programa instrumental sorta zabal bat hartzen dute; hau da, beste programa sektorial batzuetara edo zaintza programa osora zuzendutako kudeaketa-tresnak.

4.3. FUTURA PLANA: GASTEIZEN HIRIKO URAREN KUDEAKETA HOBETZEKO APUSTUA

Gasteiz hirian, azken urteetan, ahalegin handia egin dute hiriko ura jasangarritasunean oinarrituta kudeatzeko. Ikuspegi horren arabera, ura ez da hiriko beharrak asetzeko beharrezko baliabidea soilik; uraren ingurumen- eta ondare-balioak ere kontuan hartzen ditu. Eskaintzan oinarritutako estrategien aurrean, eskaria kudeatzearen aldeko apustua egin dute, hornidura bermatzeko eta ingurune hidrikoa zaintzeko, sei jarduera-ildo orokorretan oinarrituta:

1. Hiriko erabilerarako ur-baliabide naturalen erauz- keta minimizatzea.

2. Hiriko askotariko zerbitzu hidraulikoen beharrak asetzea.

3. Uraren kalitatea erabilera mota bakoitzaren eskakizunetara egokitzea.

4. Horniduraren berme-mailak handitzea, banaketaren eta erabileraren efizientzia handituz, ez hornidura handituz.

::::::: 33


5. Sistemaren kostuak harpidedun guztien artean modu bidezkoan banatzea.

6. Erakunde hornitzaileen oreka ekonomiko eta finantzarioari eustea.

Hori dena kudeaketa-plan batean jaso dute (Futura Plana). Gasteizko Ura Aurrezteko Plan Integralak (2004-2008)13 emaitza onak lortu zituelako ezarri zuten aipatutako Futura Plana. Planaren ildo estrategikoen ardatzak efizientzia, aurrezpena eta zaintza dira (ikus 5. irudia).

Futura Planari eta Ura Aurrezteko Plan Integralari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, ondorengo loturetara jo:

— Ura Aurrezteko Plan Integrala: http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&nuevaPag=&uid=u5df1b3b6_132d2571a89__7fac&aplicacion=wb021&id=&tabla=contenido

— Ura Aurrezteko Planaren aurretiazko azterketa: http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/es/17/01/41701.pdf

— 2004-2008ko jardueren memoria: http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/eu/17/02/41702.pdf

— 2004-2008 aldirako Ura Aurrezteko Plan Integralaren (UAPI) aurkezpena: http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/eu/17/03/41703.pdf

13 Lan horri dagokionez, lotura hau kontsulta daiteke: http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&nuevaPag=&uid=u5df1b3b6_132d2571a89__7fac&aplicacion=wb021&id=&tabla=contenido

5. irudia. Futura Planeko estrategiak

Iturria: AMVISA. Futura Plana. 2012

+ EFICIENCIA

Harpidedunak kudeatzea

Edateko uraren ordezko baliabideak erabiltzea

Banaketa-sarea optimizatzea

Horniduraren kalitatea

Komunikazioa eta informazioa

Inkontrolatuak murriztea

Kostuak berreskuratzea

Herritarrekin lan zuzena

Kontsumoak minimizatzea

http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&nuevaPag=&uid=u5df1b3b6_132d2571a89__7fac&aplicacion=wb021&id=&tabla=contenido



http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/es/17/01/41701.pdf

http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/es/17/01/41701.pdf

http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/eu/17/02/41702.pdf




5.1. ESKASTASUN PLUBIOMETRIKOKO GERTAERAK: LEHORTEAK. NOLA KUDEATU BEHAR DITUGU LEHORTEAK? HIRIKO HORNIDURA-SISTEMEN AHULTASUNA

Lehortea klimaren ezaugarri arrunt eta ohikoa da, eta, ezusteko eta ezohiko gertaeratzat jotzen dugun arren, naturaren aldakortasunaren barruko aldi baterako anomaliatzat har daiteke. EAEren eremuan, lehorteak ez dira Estatuko beste zonalde batzuetan bezain arazo larria. Hala ere, azken hamarkadetan, egoera oso kritikoak eragin dituzten eurite eskaseko garaiak izan ditugu, kalte handiak eragin dituztenak hiriko eta industriako horniduran eta nekazaritza-sektorean. 1989-1990 garaian, esaterako, Bilbo Metropolitanoko hiri-horniduran egunean hamabi ordura arteko ur-mozketak eragin zituen. Horren ondorioz, administrazioek hainbat lan-ildo garatu behar izan dituzte: alde batetik, eskaria eta baliabideak hobeto kudeatzeko, egunero baldintza normaletan hornitu ahal izateko, eta, bestetik, muturreko lehorte-egoerak ahalik eta gutxien aztoratuz konpontzeko. Gainera, klima-aldaketak EAEn izango dituen eraginetara egokitzen joan beharra dago; bereziki, mediterraneo-isurialdean. Horretarako, EAEko Administrazioak hainbat azterketa eta lan bideratu ditu. Lan horietan guztietan, bai kontsumoa arrazionalizatzeko bai baliabide gehigarriak jartzeko neurriak aurreikusten dira, egoera normaletarako eta ezohikoetarako; adibidez, erregulatzeko sistemak elkarlotzea (kasu batzuetan, erkidegoen barruko eta erkidegoen arteko arroen artean) edota urtegien ustiaketan eta lurpeko uren erauzketan aldaketak egitea,

larritasun-egoera eta -maila bakoitzerako, erabilgarri dauden baliabideen eta unean uneko aurreikuspenen arabera. Erabilerarekin eta ustiaketarekin lotutako prebentzio- eta arintze-neurri horiek diseinatzeko, eta ezagutu ditugun egoera okerrenak gainditu ahal izateko, jasandako lehorte-egoeren erregistro historikoak kontuan hartzen ari gara, baita elkarren ondoren gertatzearen simulazioak eginda ere, eskuragarri dauden ekarpen-serieen eta gaur egun sistema bakoitzean martxan dauden azpiegituren argitan.

Euskadiko eremuan, jarduera horiek, gaur egun, Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoko eta Ebro Arroko alerta- eta balizko lehorte-egoeretan esku hartzeko plan berezietan (LPB) biltzen dira. Helburu orokorra balizko lehorte-egoeren aurrean ingurumen-, ekonomia- eta gizarte-eraginak ahalik eta gehien murriztea da. Horretarako:

— Lehorte-egoerak aurreikusteko eta hautemateko mekanismoak definitzen dituzte.

— Lehorte-egoeren larritasuna zehazteko atalaseak finkatzen dituzte (larrialdi progresiboko faseak).

— Lehorte-egoerako fase bakoitzean aipatutako helburuak lortzeko neurriak definitzen dituzte.

1. Erabiltzaile multzo bakoitzarentzako hornidura-sistemei indar handiagoa ematera zuzendutakoak: eskarien hornidurarekin lotutako alderdien inguruko atalean deskribatu ditugu; horien artean, funtsean, azpiegitura berriak gauzatzea, daudenak modernizatzea, eta kudeaketa hobetzeko eta baliabideak modu eraginkorrean erabiltzea sustatzeko jarduerak daude.

34 :::::::

05.MUTURREKO FENOMENO HIDRIKOAK ETA HIRI INGURUETAN DUTEN ERAGINA

::::::: 35


2. Balizko lehorte-egoeren aurrean erantzun orokorra emateko diseinatutakoak. Euskadiko barneko arroen kasuan, neurri horietako gehienak Euskadiko barneko arroetako alerta- eta balizko lehorte-egoeretan esku hartzeko plan berezian (LPB) jasota egongo dira, eta plan horri heldu beharra dago. Esku-hartze multzo horren barruan, hornidura-sistemen lehorte-egoeren aurreko larrialdiko planak egitea eta aplikatzea ere sartzen da.

Esku-hartze horien osagarri gisa, klima-aldaketak Euskadin izango dituen balizko ondorioetara doitu beharra dago.

Beste alde batetik, Plan Hidrologiko Nazionalaren 2001eko uztailaren 5eko 10/2001 Legearen 27. artikuluan, lehorteen kudeaketari buruzkoan, alerta- eta balizko lehorte-egoeren aurrean esku hartzeko plan bereziak landu beharra ezartzen da, egoera horiek aurreikusteko adierazle hidrologikoen sistema bat barne hartuta. Horrez gain, sistemak ustiatzeko arauak eta kasu horietan jabari publiko hidraulikoaren erabilerarekin lotuta aplikatu beharreko neurriak zehaztu beharra ere zehazten da. Lehorteetarako Plan Berezien (LPB) helburu orokorra, 10/2001 Legearen 27.1 artikuluaren arabera, balizko lehorte-egoeren ingurumen-, ekonomia- eta gizarte-eraginak minimizatzea da; helburu zehatzak, berriz, uraren erabilgarritasuna bermatzea, herritarren osasuna eta bizitza ziurtatzeko, eta lehorteak ur-masen, hiriko horniduraren eta jarduera ekonomikoen gainean eragin kaltegarriak izatea saihestea edo minimizatzea dira.

LPB planetan, lehortearen diagnostikoa eta neurrien programa egiteaz gain, kudeatzeko eta segimendua egiteko sistema bat ezartzen da. Horietan, adierazleak, atalaseak eta hainbat lehorte-fase zehazten dira, lehorte historikoak kontuan hartuz. Gainera, fase bakoitzean muturreko fenomeno horien balizko eragin kaltegarriak arintzeko aplikatu behar diren neurriak deskribatzen dira, eta, azkenik, neurrien gauzatzea aztertzeko eta bilakaeraren jarraipena egiteko metodologia definitzen da. Plan Hidrologiko honetan, Euskadiko barneko arroen LPB idaztea eta adierazleen jarraipena egitea aurreikusten da.

Lehorte-egoerei aurre egiteko, 20.000 biztanleko edo hortik gorako udalerriak euren kabuz edo mankomunitate baten bidez hornitzen dituzten herri-administrazioek lehorte-egoeretan jarduteko larrialdiko plan bat eduki beharko dute, Plan Hidrologiko Nazio- nalari buruzko 2001eko uztailaren 5eko 10/2001 Legearen 27.3 artikuluaren arabera. Planak kontuan hartu beharko ditu Lehorteetarako Plan Berezietan aurreikusitako arauak eta neurriak, eta dagokion arroko erakunde edo administrazio hidraulikoak aipatutako planari buruzko txostena egin beharko du. Larrialdiko planek LPBn zehaztutako adierazleak eta atalaseak hartuko dituzte erreferentziatzat,

baina dagokien sistemetara egokitu beharko dute, adierazleen eta atalaseen definizio askoz ere zeha- tzagoa eginez. Neurri horiek osagarriak dira, eta EAEko barneko arroen esparruan aplikatu beharreko tresna orokortzat jotzen dira.

Kapitulu honetan jasotako jarduerek, aipatutako jarduera-planari jarraiki, hurrengo aurrekontua osatzen dute 2010-2015 aldirako.

6. taula. Lehorteen aurkako neurrien programa. 2015eko horizontea

JARDUERA-LERROA AURREKONTUA 2015

Lehorte-egoeretarako plan bereziak 150.000 E

Lehorte-egoeren aurreko larrialdiko planak

Guztira 150.000 E

Iturria: Eusko Jaurlaritza, 2012

LPBrekin lotutako jarduerak URAk finantzatuko ditu; larrialdiko planekin lotutakoak, berriz, horniduren titularrek.

5.2. IBAIEN UR-GORALDIAK ETA UHOLDEAK: ARRISKUAREN KUDEAKETA

LUholdeak fenomeno natural saihestezinak dira. Hala ere, gizakien jarduerek areagotu egin ditzakete uholdeak gertatzeko aukerak eta ondorio negatiboak. EAEko lurraldea bereziki ahula da uholde-arriskuen aurrean, bere ezaugarri orografiko, klimatiko eta hidrografikoen eta presio antropiko handiaren eraginez. Azken hori, nagusiki, ibilgu nagusietako urpetze-lautaden okupazioarekin lotuta dago. Euskadin aspaldidanik izan dira uholdeak, eta askotarikoak. Adibide gisa, esan dezagun Bilbon hondamendia eragin duten 39 uholde daudela dokumentatuta. Joan den mendean gertatutakoei dagokienez, nabarmentzekoak dira 1953an, 1975ean, 1977an eta 1988an jazotakoak, bai eta ezagutzen dugun handiena ere, 1983ko abuztukoa. Guztiek ere eragin suntsitzailea izan zuten, hildakoen kopurua eta kalte ekonomikoak aintzat hartuta. Uholde-arriskuaren arazoari heltzeko, ikuspegi tradizionalak egiturazko neurriak planteatu izan ditu, baina neurriok kalte handia egiten diote ingurumenari, eta ez dira nahikoak; hau da, defentsa-neurriek arriskua murritz dezakete, baina ez dute desagerrarazten. Herri-administrazioak garapen berrien segurtasuna bermatu behar du, uholde-arriskutik kanpo egotea, baita urpetze-

36 :::::::


05 lautadak eta urpetze-ertzak beren xede naturalerako erabiltzea, eraginkortasunez funtzionatzen jarraitzea, eta jarduera desegokien arrean babestuta egotea ere. Horrekin bat etorriz, Europako Parlamentuak Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren uholde-arriskuen ebaluazioari eta kudeaketari buruzko 2007ko urriaren 23ko 2007/60/EE Zuzentaraua onartu zuen. Zuzentarau horrek, zenbait tresnaren bitartez (adibidez: kalte-eraginen mapak), hiru uholde-probabilitate mailatan arriskua prebenitzeko joera argia islatzen du. Bai aipatutako 2007/60/EE Zuzentaraua, bai araudi hori Estatuko ordenamendu juridikoan barneratzen duen uholde-arriskuak ebaluatzeko eta kudeatzeko 2010eko uztailaren 9ko 903/2010 Errege Dekretua, orain arte egindako jarduerak aztertzeko tresna baliotsuak dira, baita etorkizunean ezarri beharreko jarduera-irizpideen inguruko gogoeta egiteko ere, eta hala, kaltetutako administrazio guztiak koordinatzeko. Azken urteetan, Euskadiko Administrazioak 2007/60/EE Zuzentarauan planteatutako ikuspegiari jarraitzen dioten hainbat ildo landu ditu. Jarraian laburbilduko ditugun jarduera-ildo horiek bai aipatutako zuzentarauan, bai 903/2010 Errege Dekretuan jasotako Uholde Arriskua Kudeatzeko Planetan aurreikusi eta garatu beharko ditugu:

— 500 biztanle baino gehiago dauzkaten EAEko ia udalerri guztiek uholde-arriskuaren inguruko kartografia daukate (Uholdeak Prebenitzeko Plan Integrala eta horren berrikuspena).

— Uholdeak denbora errealean aurreikusteko tresnak garatzen hasi gara, baita fenomeno meteorologiko kaltegarriak aurreikusteko, zaintzeko eta esku hartzeko protokoloa ere. Protokolo horrek uholdeen kaltegarritasun-atalaseak, kontrol-estazioetako alerta- eta urpetze-mailak, eta azkenik, administrazioen arteko lankidetzarako mekanismoak (besteak beste, Uraren Euskal Agentziaren eta Eusko Jaurlaritzako Larrialdiei Aurre Egiteko eta Babes Zibileko Zuzendaritzaren artekoa) zehaztuko ditu.

— Eusko Jaurlaritza Ibaien eta Erreken Ertzak Antolatzeko Lurraldearen arloko Planaren aldaketa izapidetzeko prozesua bultzatzen ari da, bi helbururekin: aipatutako dokumentua eguneratzea, legedian ondoren izandako berrikuntzak hartuta (Uraren 2000/60/EE Zuzentaraua, Uraren Legearen testu bategina, Uraren 2006ko ekainaren 23ko 1/2006 Legea, eta abar), baita uholdeak prebenitzearen inguruko arau-irizpide berriak ere.

— Duela zortzi urte baino gehiagotik, Uraren Euskal Agentziak «lurzorua erabiltzeko irizpideak, urpean gelditzeko duen arrisku-mailaren arabera» aplikatu ditu bere txostenak egiterakoan. Irizpide horiek pertsonak eta ondasunak uholdeen aurrean babesteko tresna erabilgarria direla frogatu da urteotan. Ildo horretan, ez da ahaztu behar, alde batetik, 9/2008 Dekretuaren interpretazio egokiak

eta, era berean, errespetuzkoak direla irizpideok, eta, beste alde batetik, lurraldea antolatzeko eskumena daukaten administrazioei erraz erabiltzeko moduko tresna bat eman dietela, araudi horretako edukiak laburtuta. Horrela, uholde-arriskua dagoen eremuetako etorkizuneko hirigintza-garapenak aztertzea erraztu dute.

— Hala ere, azken hilabeteetan, uholde-arriskuaren arloko harmonizazio-lan teknikoen emaitza gisa, 29/2011 Errege Dekretua onartzearen ondorioz, edukia doitu egin da, irizpide horietako elementu garrantzitsuenak bilduko dituen testu arautzaile berri bat sortzeko helburuarekin (jada indarrean dago), uholde-arriskua dagoen eremuetako erabilerak uholdeak prebenitzeari eta arriskuak kudeatzeari buruzko gaur egungo arau-esparrura egokituta antola daitezen.

— Era berean, Uholde-arriskuen ebaluazioari eta kudeaketari buruzko 2010eko uztailaren 9ko 903/2010 Errege Dekretuarekin bat (Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2007ko urriaren 23ko 2007/60/EE Zuzentaraua Estatuko ordenamendu juridikoan sartu du), Uraren Euskal Agentziak eta Kantauriko eta Ebroko konfederazio hidrografikoek, Eusko Jaurlaritzako Larrialdiei Aurre Egiteko eta Meteorologiako Zuzendaritzarekin batera, EAEko Uholde Arriskuaren Aldez Aurretiko Ebaluazioa (UAAE) egin dute. Euskadiko barneko arroei dagokienez, UAAE Uraren Euskal Agentziako zuzendari nagusiak 2011ko abenduaren 13an emandako ebazpen baten bitartez onartu da (EHAA, 2012ko urtarrilaren 11koa).

— Paraleloki, plan ugari prestatzen ari gara, hiri-eremu finkatuetan uholde-arriskua murrizteko egiturazko jarduera garrantzitsuak egiteko.

— Eta, azkenik, uholde-arriskua murrizteko eraikuntza-lanak ur-masen egoera ekologikoa ez degradatzeko printzipioari jarraiki diseinatzen ari gara.

Aurretik aipatu dugun Errege Dekretuarekin bat (2007/60/EE Zuzentaraua Estatuko ordenamendu juridikoan barneratzen duen 903/2010 Errege Dekre- tua), jardueren xedea hauxe da: gaur egungo egoeran dagoen uholde-arriskua eta kalte-eraginak zehaztea, eta aipatutako arriskuak murrizteko neurri posibleak definitzea, Uholde Arriskua Kudeatzeko Plana izeneko tresna baten barruan. Plan horren alderdi nagusiak jarraian laburbilduko ditugu:

— Gaur egungo egoeran dagoen uholde-arriskua eta horren kalte-eragin posibleak zehaztea.

— Uholde-arriskua eta kalte-eragin posibleak zehazten dituzten faktoreak aztertzea eta arriskua murrizteko neurriak planteatzea.

::::::: 37


— Uholde-arriskua dagoen eremuetan, lurzoruaren erabilerak arautzea edo mugatzea.

— Uholdeen kontrako bestelako defentsa-neurri ez-egiturazkoak; horien artean, uholdeak denbora errealean aurreikusteko tresnak, uholde-garaian urtegiak kudeatzekoak, babes zibileko neurriak, etab.

— Uholdeen kontrako egiturazko defentsa-neurriak, adibidez: defentsa-obra hidraulikoak, azpiegitura linealetako drainatzea hobetzea, etab. Neurri horiek ezartzea erabaki aurretik, dagokien kostu-onuraren azterketa eta ingurumen-bideragarritasunaren azterketa egin beharko da. Beste alde batetik, horien gauzatze-lehentasuna zehaztuko da.

Aurretik adierazi dugun bezala, Euskadiko Administra- zioa, azken urteetan, 2007/60/EE Zuzentarauan eta 903/2010 Errege Dekretuan planteatutako eskemaren arabera lan egiten aritu da, eta ondorioz, une honetan, aipatutako Zuzentarauak eta Errege Dekretuak inplikatzen dituzten zereginak garatzeko kalitatezko informazioa dauka. Era berean, lurraldearen uholde-arriskuaren problematikaren azterketan, askotariko neurrien eraginkortasuna kontuan hartu, begiratu eta alderatu beharko dugu. Horien artean, egiturazko eta ez-egiturazko neurriak daude: prebentziozkoak, larrialdi-egoeretarako kudeaketa-neurriak, etab. Era berean, aipatu dugun uholde-arriskuaren problematikaren azterketak lehentasunak zehazteko eta uholde-arriskua kudeatzearekin lotutako erabaki tekniko, ekonomiko eta politiko gehigarriak hartzeko oinarria izan behar du.

Labur esanda, 2007/60/EE Zuzentaraua eta 903/2010 Errege Dekretua aplikatzeak ondoko zereginak dakartza:

1. Uholde Arriskuaren Aldez Aurretiko Ebaluazioa (UAAE) eta uholde-arrisku potentzial esanguratsuko eremuen (UAPEE) identifikazioa:

903/2010 Errege Dekretuan, uholde-arriskuaren aldez aurretiko ebaluaketa egitea aurreikusten zen, eta jarraian, uholde-arrisku potentzial esanguratsuko eremuak identifikatzea.

Azken alderdi horrek uholdeek birgertatze-aldietan sortzen dituzten kalte potentzialen ebaluazio kuantitatibo bat egitea eta «esanguratsu» kon- tzeptua definitzeko atalaseak zehaztea eskatzen zuen. EAEn, uholde-arriskuaren aldez aurretiko ebaluazioa (UAAE) egiteko beharrezko informazioa

geneukan, baina ebaluazio kuantitatiboa behar genuen, uholde-arrisku potentzial esanguratsuko eremuak (UAPEE) identifikatzeko. Errege Dekretuan zehazten zenez, 2011ko abenduaren 22a zen zeregin horiek egiteko epemuga.

2. Uholde-arriskuen mapak eta kalte-eraginen mapak:

Aurreko atalean identifikatutako eremuen kasuan, uholde-arriskuaren eta kalte-eraginen mapak egin behar ziren. Zeregin hori egiteko epemuga 2013ko abenduaren 22a da.

Nolanahi ere, uholde-arriskuari buruzko informazioa lantzea eta/edo eguneratzea aurreikusten zen, gutxienez, EAEko hiri-eremuei dagokienez.

Gaur egun, EAEko 500 biztanletik gorako ia udalerri guztietako uholde-arriskuen mapak dauzkagu, eta, informazioaren kalitatea hobetu ahala, mapa horiek etengabe berrikusten ditugu. Uholde-arriskuen mapetan, ondorengo egoerak hartzen dira kontuan:

— Uholdeak gertatzeko probabilitate handia (10 urteko birgertatze-aldia).

— Uholdeak gertatzeko probabilitate ertaina (100 urteko birgertatze-aldia).

— Uholdeak edo muturreko fenomenoak gertatzeko probabilitate txikia (500 urteko birgertatze-aldia).

3. Uholde Arriskua Kudeatzeko Planak

Uholde Arriskua Kudeatzeko Planak lehenengo puntuan identifikatutako eremuen esparruan (UAAEak eta UAPEEak) egingo ditugu. Plan horien edukian, neurri prebentiboak eta aringarriak jasoko dira, egiturazkoak eta ez-egiturazkoak. Neurri sorta horrek kokaleku seguru berriak izatea, gaur egungo arriskua murriztea eta lurrazaleko ur-masen baldintza morfologikoak hobetzea bermatuko du. Plan horiek egiteko epemuga 2015eko abenduaren 22a da. Hortik aurrera, Plangintza Hidrologikoan integratu beharko ditugu. Nolanahi ere, uholde-arriskua daukaten eremuetan lurzoruaren erabilera arautzeko edo mugatzeko neurriak etorkizuneko uholde-arriskua eta kalte-eraginak prebenitzeko funtsezko tresnak dira, eta, beraz, EAE osoan aplikatuko ditugu. Jarraian, aurretik azaldutako planteamenduarekin lotutako neurrien edukia zehaztuko dugu. Neurri horiek dagoeneko martxan daude EAEn.

38 :::::::


05 5.3. UHOLDEEK HIRI-EREMUETAN ERAGITEN DITUZTEN ONDORIOAK ARINTZEKO NEURRIAK, EGITURAZKOAK ETA EZ-EGITURAZKOAK

A. UHOLDE-ARRISKUA DAGOEN EREMUETAN LURZORUAREN ERABILERA ARAUTZEKO EDO MUGATZEKO NEURRIAK

Neurri horiek funtsezkoak dira uholde-arriskua ez areagotzeko, eta uholdeen kalte-eraginak handitzea ekiditeko. Neurri horiek araudiko 7. kapituluan agertzen diren artikulu batzuetan zehazten dira. Artikulu horietan, egiturazko eta ez-egiturazko neurriak aplikatuz uholde-arriskua kudeatzeari eta pertsonen eta ondasunen gaineko kalteak prebenitzeari buruzko hainbat alderdi arautzen dira. Neurri horien irizpide orokorra uholde-arriskua dagoen eremuetan arrisku horien aurrean babestea da –batez ere, hirigintzaren aldetik garatuta dauden eremuetan–, eta urpetze-lautadan, oro har, lurzoruaren erabilerak mugatzea. Horrela, uholde-arriskua dagoen eremuetan erabilerak eta jarduerak mugatzen dituzte, lehentasunezko fluxu-gunearen barruan eta kanpoan. Lehentasunezko fluxu-gunearen barruan, baimendutako erabilerak eta jarduerak Jabari Publiko Hidraulikoaren Errege- lamenduaren (1986ko apirilaren 11ko 849/1986 Errege Dekretuaren bidez onartua) 9.2 artikuluan xedatutakora egokitu beharko ditugu. Uhaldien aurrean urrakortasunik eragiten ez duten eta aipatutako gunearen huste-ahalmena nabarmen murrizten ez duten erabilera eta jarduerak izan beharko dute.

Lehentasunezko fluxu-guneen barruan, baimendu ezin diren erabileren zerrenda agertzen da, baita, salbuespen gisa, Lurzoruaren Legearen testu bateginaren 12.2.a) atalean xedatutakoaren arabera (2008ko ekainaren 20ko 2/2008 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onartua) lurzoru urbanizatukoak diren esparruetan beharrezko zerbitzu edo ekipamenduak eta/edo funtsezko azpiegitura publikoak ez beste eraikin berriak egitea baimendu ahal izateko bete behar diren premisena ere. Premisa horiek, besteak beste, erabilera berriak 500 urteko birgertatze-aldia daukaten urpetze-koten gainean kokatzea bermatuko dute, inguruneko uholde-arriskua modu esanguratsuan ez handitzea, eta hiri-eremuko uholdeen kontrako defentsa-jarduera posibleak ez baldintzatzea, Uholde Arriskuak Kudeatzeko Planean ezartzen diren irizpideekin eta prebentziozko neurriekin bateragarria izango dela bermatuta.

Uholde-arriskua kudeatzeko neurrien artean, Lankidetza Protokolo Orokorraren figura jasotzen da. Horrela, Administrazio Hidraulikoak autonomia-erkidegoetako

eta tokiko administrazioekin lankidetzan aritzeko protokolo orokorrak sustatuko ditu, uholde-arriskua dagoen eremuko erabilerak antolatu ahal izateko neurri-programak ezartzearren; hala, pertsonak eta ondasunak uholdeen aurrean babestuko dira, eta, horrez gain, uhaldietan korronteen erregimena babesten eta ur-masen egoera ekologikoa ona izaten edo egoera onari eusten lagunduko du.

Beste alde batetik, uholde-arriskuaren kartografiari dagokionez, arriskua dagoen eremuetan ondorengo guneak mugatuko dira, oro har:

— 10 urteko birgertatze-aldiko uhaldietan urpetutako eremuak.

— 10 eta 100 urte bitarteko birgertatze-aldiko uhaldietan urpetutako eremuak.

— 100 eta 500 urte bitarteko birgertatze-aldiko uhaldietan urpetutako eremuak.

— Lehentasunezko fluxu-guneak: Jabari Publiko Hidraulikoaren Erregelamenduaren (2008ko urtarrilaren 11ko 9/2008 Errege Dekretuaren bidez aldatua) 9. artikuluari jarraiki mugatutako urpetze-eremuaren zatia da.

Azken finean, plan honen araudiarekin bat etorriz, hauek dira uholdeek sortutako kalteak handiagoak ez izateko bete beharreko gidalerroak:

Orokorrak:

— Uholde-arriskuak ebaluatzeari eta kudeatzeari buruzko 2010eko uztailaren 9ko 903/2010 Errege Dekretuari jarraiki, herritarren segurtasuna ahalik eta gehien bermatuko duten uholde-arriskua kudeatzeko prebentziozko politikak barne hartu beharko dira, eta lurzoruaren erabilerak ondo kokatzeko irizpide egokiak ezarri. Erabilera horiek emariak laminatzea ahalbidetu beharko dute, erabilgarri dagoen ibai-eremua, ahal den neurrian, zabaltzeko.

— Uholde-arriskua kudeatzeko prebentziozko politiketan, gaur egungo uholde-arriskuaren kartografiak erabiliko dira, eta etorkizuneko egoerei begira uholde-arriskua eta uholdeen kalte-eragina murrizteko neurriak zehaztuko dira, Uholde Arriskua Kudeatzeko Planen esparruan.

Berariazkoak:

— Uholde-arriskua dagoen eremuetan erabilerak eta jarduerak baimentzeko, gaur egungo uholde-arriskua aztertu beharko da, uholde-arriskuaren eta kalte-eraginen kartografia erabiliz, eta arriskurik ez dagoen eremuetan, eskatzaileak uholde-arriskuaren inguruko berariazko azterketa bat egingo du.

::::::: 39


— Uholde-arriskua zehaztu ondoren, araudiko 7. kapituluan jasotzen diren arauak aplikatu beharko dira14.

Neurri osagarritzat jotzen diren tresna orokorrak dira.

B. UHALDIEN KONTRAKO DEFENTSARAKO BESTELAKO EZ-EGITURAZKO NEURRIAK

Uhaldien aurreikuspen goiztiarra hobetzeko eta uhaldietan urtegiak kudeatzeko tresnak dira, eta, oro har, babes zibileko neurriak. Nabarmentzekoak dira Erabakiak Hartzeko Laguntza Sistema eta Eusko Jaurlaritzako Larrialdiei Aurre Egiteko eta Babes Zibileko Zuzendaritzarekiko elkarlana. EAEn, estazio hidrometeorologikoen sare bat dago, Eusko Jaurlaritzak eta foru-aldundiek kudeatua. Sare horrek baldintza meteorologikoak eta ibaietako ur-laminaren altuera ezagutzeko beharrezkoak diren parametro hidrometeorologikoen datuak ematen ditu, denbora errealean. Informazio horrek eta iragarpen meteorologikoetarako bestelako instalazioetatik datorrenak (Kapilduiko radarra, Meteosat satelitea, eta abar) uholdeak denbora errealean prebenitzeko sistema eraginkor bat sortzen lagunduko dute.

Beste alde batetik, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailaren eta Ingurumen, Lurralde Plangintza, Neka- zaritza eta Arrantza Sailaren artean uholde-arriskua kudeatzeko akordio bat dago. Akordio horri esker, uhaldi-kasuetan Erabakiak Hartzeko Laguntza Sistema bat (ELS) eratu eta martxan jarri ahal izango da, iragarpen meteorologikoak barne hartuta, EAEko sare hidrografikoan sortuko diren emarien aurreikuspen goiztiarrak eskaintzeko. Horri esker, hiri-eremuetan nabarmen murriztuko da ibaien eta erreken gainezkatzearekin lotutako arriskua. Uholdeen aurreikuspen goiztiarra eginez gero, babes zibileko operazioak optimizatu ahal izango dira, eta, hala:

— Aurreikuspenen arabera uholdeen eraginpean geratuko diren eremuetako biztanleak etxetik atera eta beren ondasun materialak, ahal den neurrian, lekualdatu ahal izango ditugu.

— Uhaldi-gertaeretan, urtegien kudeaketa hobetu eta optimizatu ahal izango dugu.

— Eraikinetan ahalik eta ur gutxiena sartzea lortuko dugu, defentsa-neurri zehatzak hartuta; adibidez: hondar-zakuak jartzea, pantailak, sarbideak ixtea, etab.

Azkenik, ur-emarien neurtoki osagarriak egitea aurreikusten da, informazio hidrologiko eskuragarriaren kalitatea handitzeko, eta, beraz, aurreikuspen hidrologikoarena, baita informazio hidrometeorologiko guztia barneratu ahal izango duen kontrolgune bat ere, uholde-arriskuen aurrean alerta goiztiarrak ezartzeko.

Neurri osagarritzat jotzen diren tresna orokorrak dira.

C. HIRI-EREMU FINKATUETAKO UHALDIEN KONTRAKO DEFENTSARAKO EGITURAZKO NEURRIAK

Historikoki, uholde-arriskuen arazoa konpontzeko, egiturazko jarduerak planteatu dira; teorikoki behintzat, uholdeen eraginak ia erabat deuseztatzen zituzten jarduerak. Iparraldeko III. Plan Hidrologikoari jarraiki (2.1.5.1.6 araua), hiri-eremuetako edo eremu urbanizagarrietako defentsarako azpiegiturak 500 urteko birgertatze-aldia daukaten uhaldiek ez urpe- tzeko helburuarekin diseinatu behar ziren. Horrela, hiri-eremu finkatuetako uholde-arriskua murrizteko egindako bideratzeak, ahal izan den neurrian, defentsa-helburu oso altuekin diseinatu dira, 2.1.5.1.6 arauan jasotakoekin; hau da, eremu horiek 500 urteko birgertatze-aldia daukaten uhaldietatik libre geratzeko.

Aurrekoari dagokionez, uholde-arriskua dagoen herri- guneetan egindako eta/edo proiektatutako bideratzeen kasuistika aintzat hartuz, uholdeen kontrako defentsarako egiturazko neurrien helburuei buruzko gogoeta sakona egin dugu. Horri esker, defentsarako helburu hain altua jartzeak ondorio oso esanguratsuak izan dituela ikusi dugu. Horrela laburbil daitezke:

— Ibai-sistemen gaineko eraginak handitu egin dira, eta, beraz, haien artifizializazioa ere bai. Jarduera horietako asko nekez batera daitezke Uraren Esparru Zuzentarauarekin; horregatik, neurri horiek aurrera eraman ahal izatearen inguruko zalantza handia sortzen da.

— Baliteke jarduera horietako asko benetan eragin- korrak ez izatea, ibilguaren-hondoa finkoa dela oinarritzat hartuz sortu direlako. Hala ere, luzera mugatuko tarteetan ibilguak gehiegi zabaltzeak sedimentazio-prozesuak aktibatzen ditu, eta horrek, epe ertain/luzean, bideratze-planekin lotutako hobekuntza hidraulikoak deuseztatzea eragin dezake.

— Defentsa-helburuaren birgertatze-aldia handitzen den heinean, jardueren kostua ere nabarmen

14 Gai zehatz horri buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, kontsulta ezazu Plan Hidrologikoaren Araudiaren atala. www.uragentzia.net

http://www.uragentzia.euskadi.net/u81-0002/eu/

40 :::::::


05 handitu ohi da. Oro har, 500 urteko birgertatze-aldia duten jarduerak ez daude justifikatuta 100 urteko birgertatze-aldia duten esku-hartzeekin alderatuta, kostuen igoera kalteen murrizketarekin erkatzen badugu.

Funtsezko auzi hori ere kontuan hartu dugu plan honen araudiari buruzko dokumentuan. Horrela, 7. kapituluko artikuluetan adierazten denez, pertsonak eta ondasunak babesteko egiturazko jardueren kasuan, babes-maila Uholde Arriskua Kudeatzeko Planak udalerri bakoitzerako zehaztutakoa izango da. Halakorik ez baldin badago, oro har, babestekoak diren elementuak gutxienez 100 urteko birgertatze-aldia duten uholde-arriskuko eremutik kanpo utzi ahal izateko irtenbideak diseinatuko ditugu.

Beste alde batetik, Uholde Arriskua Kudeatzeko Planen lanketaren esparruan, mota honetako jarduera programatuak berrikusiko dira, aurretik adierazitako oharrei jarraiki. Horrek Bideratze Plan deiturikoak izapidetzeko zailtasun tekniko eta administratiboak konpontzea ahalbidetuko du, neurri handi batean. Hain zuzen ere, azken urteetan, plan horietako batzuen gauzatzean atzerapen handiak izan dira, hasierako aurreikuspenekin alderatuz.

Era berean, jarduera horiek gauzatzeko lehentasunak ezarriko dira, ondorengo irizpideen arabera:

— Eremuan uholde-arrisku adierazgarria dagoen eta zein mailatakoa den.

— Gauzatzeko aukera erreala; hau da, toki-administrazioen konpromisoa, lurrak eskura dauden eta beharrezko baimenak.

— Neurri eta/edo jarduerak dakartzan ingurumen-eraginak eta Uraren Esparru Zuzentarauaren helburuak betetzetik zenbateraino urrun- tzen den.

— Kostu-onuraren azterketa.

Jarduteko dauzkagun aurreikuspen batzuk berrikusi egingo ditugu etorkizunean, aurretik azaldutako premisei jarraiki. Hala ere, magnitudea aintzat hartuko dugu, arazoaren garrantzia adierazten duelako. Aurreikuspenak arro hidrografikoen arabera taldekatu ditugu:

7. taula. Arroetan aurreikusitako kostuak

ARROA AURREIKUSITAKO KOSTUA (€)

Artika 133.000

Asua 19.000.000

Barbadun 10.000.000

Butroe 25.108.000

Estepona 13.159.000

Gobela 25.228.000

Cadagua 9.458.000

Oka 584.000

Ibaizabal 77.463.000

Omecillo 551.000

Zadorra 36.562.000

Deba 10.580.000

Bidasoa 14.725.000

Oria 31.036.000

Urumea 60.342.000

Guztira 334.000.000

Iturria: Eusko Jaurlaritza, 2012. Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa (2009-2015)

Neurri horien kostu aurreikusia, lurzoruak eskuratzearen kostua kontuan hartu gabe, 334.000.000 € ingurukoa dela ikus dezakegu. Dena den, kostu horiek lehenengo hurbilpena baino ez dira, eta plangintza-fase honetan nekez kuantifika daitezkeen faktore askoren mende daude; beraz, bukaerako zenbaketaren inguruan zalantzak izan daitezke. Horrenbestez, EAEko uholde-arrisku arazoaren magnitudea eta ezaugarriak ikusita, kokaleku seguru berriak sortzea, gaur egungo arriskua murriztea eta lurrazaleko ur-masen baldintza morfologikoak hobetzea bermatuko duen prebentziozko eta egiturazko neurri sorta bat biltzea ezinbestekoa dela berresten dugu.

Azkenik, aipatzekoa da a priori aurretik azaldutako oharrak betetzen dituen jarduera multzo bat martxan edo lehenetsita dagoela. Horien zerrenda jarraian erantsiko dugu. Aipatutako jarduerak Uraren Euskal Agentziak finantzatuko ditu.

— Getxoko Gobela ibaia hidraulikoki hobetzeko jardueren proiektua, aurretiazko jarduerak.

::::::: 41


— Getxoko Gobela ibaia hidraulikoki hobetzeko jardueren proiektua, bestelako jarduerak.

— Donostian, Errekalde eta Errotaburu artean, Añorga erreka uholdeen kontra babesteko eta saneamendurako obrak.

— Urumea ibaia bokalearen eta Altzuetaren (Hernani) artean hidraulikoki hobetzeko jarduerak.

— Urrestillan, Ibai Eder ibaia uholdeen kontra babesteko eta saneamendurako proiektua.

— Loiolako zubia ordezkatzea.

— Mungian, Butroe ibaia bideratzeko eraikuntza-proiektuaren bigarren fasea.

Beste administrazio batzuen esku dauden jarduerak hauek dira:

— Bilbon eta inguruetan uholdeak prebenitzea (Kantauriko Konfederazio Hidrografikoa aukerak aztertzen ari da).

— Deustuko kanala irekitzea (Zorrotzaurre).

Neurri osagarritzat jotzen diren berariazko jarduerak dira.

Horrekin guztiarekin, hiriguneetako uholde-arriskuarekin lotutako neurrien programa hau osatzen duten hiru atalen aurrekontu-banakapena hauxe dela esan dezakegu (ikus 8. taula).

Lurzoruaren erabilera arautzeko neurrietarako ez dago aurrekonturik esleitu beharrik, haien ezaugarriak direla medio. Bestelako ez-egiturazko neurriak finantzatzea Uraren Euskal Agentziari dagokio. Aurrekontua zehazteko, EAErako aurreikusitako aurrekontu osotik

Euskadiko barneko arroei dagokiena bereizi dugu. Egiturazko neurrietarako aurreikusitako finantzaketa, nagusiki, Uraren Euskal Agentziaren kontura izango da, baina udalerriek lurzorua beren esku eduki behar dute.

Aipatutako jarduerak, printzipioz, planaren lehenengo horizontean egin daitezkeela pentsatzen dugu, bi izan ezik: «Bilbon eta inguruetan uholdeak prebenitzea» _oraindik ez dauka aurrekontu zehatzik— eta «Urumea ibaia bokalearen eta Altzuetaren artean hidraulikoki hobetzeko jarduerak». Bi horiek planaren bigarren horizontera luzatuko direla aurreikusten dugu.

2015 horizonteari dagokion aurrekontu osoa finantzatuko duten eragileak hauek dira:

9 taula. Aurrekontua finantzatuko duten eragileak

2015EKO HORIZONTEA, % -TAN FINANTZATZAILEEN TALDEA

Uraren Euskal Agentzia % 60,8

Toki-administrazioa % 14,3

Hornidura eta saneamendua % 5,3 kudeatzen dituzten erakundeak

Eusko Jaurlaritza % 1,1

Bestelako administrazioak % 18,4

Guztira % 100,0



8. taula. Arroetan aurreikusitako kostuak

Uholde-arriskua dagoen eremuetan lurzoruaren erabilera arautzeko edo mugatzeko neurriak

Uholdeen kontrako defentsarako ez-egiturazko bestelako neurriak

Hiriguneetako uholdeen kontrako defentsarako egiturazko neurriak

Guztira

JARDUERA-LERROA 2015ERAKO KALKULATUTAKO AURREKONTUA

2021ERAKO KALKULATUTAKO AURREKONTUA

–

3.406.667 € 2.800.000 0

94.322.770 € 284.321.250 0

97.729.437 € 287.121.250 0

42 :::::::


05 5.4. EUSKO JAURLARITZA, 2012. KANTAURI EKIALDEKO MUGAPE HIDROGRAFIKOAREN PLAN HIDROLOGIKOA (2009-2015)

Berotegi-efektuko gasen (BEG) atmosferako kontzentrazioa aldatu egin da historian zehar, arrazoi naturalak medio, baina, XVIII. mendearen erdialdetik aurrera, Industria Iraultzaren ondorenetik, gas horien kontzentrazioak kontrolik gabe hazi dira. Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldearen (IPCC) laugarren txostenak adierazten duenez, gero eta argiago dago klima-aldaketa gertatzen ari dela, eta aldaketa horren eragileak giza jarduerak direla. Besteak beste, eragin hauek ikusi dira: tenperatura-aldaketak, eurite-erregimenen alterazioa, basamortutze handiagoa, poloetako ur-masak urtzea eta itsasoaren maila handitzea. Fenomeno horren ondorioz, eta EAEko lurralderako aurreikuspenek adierazten dutenez, gaur egun eskuragarri dauden datuei jarraiki, baliabide hidrikoen erabilgarritasuna, eremuaren arabera, % 2 eta % 5 artean murriztuko da. Klima-aldaketak EAEko baliabide hidrikoen gainean izango dituen balizko eraginak hainbat azterketatan jorratu da:

Lehenik eta behin, Azterlan Hidrografikoen Zentroak (Centro de Estudios Hidrográficos, CEDEXen egituraren barruko organoa) ebaluazio bat egin du, klima-aldaketak erkidegoen arteko demarkazioetako baliabide hidrikoetan dituen eraginak zehazteko, plan hidrologikoak egiteko lanen esparruan; eta, demarkazio edo mugape horiek oinarri gisa erabilita, klima-aldaketari dagokionez dauden aurreikuspenen ondorioz eremu horietan gertatuko diren ekarpen-murrizketen koefizienteak definitu ditu. Koefiziente horiek 2008ko otsailean argitaratu zen Plangintza Hidrologikorako Jarraibidean jaso ziren. Kantauriko Mugaperako kalkulatutakoa % 2koa da.

Bestetik, Uraren Euskal Agentziak EAEko ur-azpiegiturak eta klima-aldaketa izeneko azterlana egin du, zeina oinarrizko erreferentzian dugun, atal honetarako. Az- terlan horretan, hornidura-sistemek klima-aldaketaren aurrean duten ahultasuna aztertu du agentziak, oinarri gisa Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministeriora atxikitako Estatuko Meteorologia Agentziak (AEMET) egindako klima-proiekzioa hartuz, Generación de escenarios de cambio climático para España izenekoa. Klima-proiekzio horiek 2040, 2060, 2070, 2080 eta 2100 denbora-epeetarako definitu ditu.

2020ko horizonteari begira egindako aurreikuspenen arabera, Euskadiko batez besteko tenperatura maximoa 1,5 ºC igoko da, eta minimoa 1,2 ºC (1961-1990 kontrol-epearekin alderatuz). Aurreikusitako eurite-murrizketa % 5ekoa da. Horizonte urrunagoetan, joera hori etengabe areagotzen da; adibidez, 2100eko denborazko horizontean, ereduen arabera, Euskadiko batez besteko tenperatura maximoa 3,3 eta 4,75 ºC artean igoko da, eta minimoa 2,75 eta 4,0 ºC artean; euriteak, berriz, % 20 murriztuko direla aurreikusi da kasu horretan. Aldaketa plubiometriko nagusia euriteen sasoikako banaketak baldintza dezake (espazioaren eta denboraren aldetik, heterogeneotasun handiagoa), eta ez balio absolutuen portzentajezko murrizketak bakarrik. Euritearen banaketak jokabide-patroi garbirik erakusten ez duenez, proiekzioen fidagarritasuna erlatiboki txikia dela esan daiteke. Bestetik, 2060. urte ingururako, uraren eskuragarritasuna gutxi gorabehera % 11-14 murriztea aurreikusten da, bai prezipitazioak urritzeagatik, bai lurruntzea eta transpirazioa handitzeagatik. Beste alde batetik, lurrazaleko ur-masen estresa handitzearen ondorioz, 2070erako batez besteko emariak % 25 murriztera iritsiko direla aurreikusten da.

Muturreko fenomeno klimatikoei dagokienez, azterlan horrek ez du aurreikusten 100 urteko birgertatze-aldia daukaten uholdeen maiztasuna handituko denik, ez 2020an, ez 2070ean. Lehorteei dagokienez, Europako hegoaldean 100 urteko birgertatze-aldia dutenen maiztasuna nabarmen igoko dela aurreikusten da, eta eremu geografiko horretan dago, hain zuzen ere, Euskadi. Oro har, eta lehenik eta behin, klima-aldaketak EAEko lurraldean izango dituen eraginak hobeto ezagutzera bideratu behar dira jarduerak, eta, bigarrenik, klima-egoera berri hori diagnostiko baldintzetan sartu behar da, eta herri-administrazioek martxan dauzkaten edo izango dituzten plangintza-lerroen estrategiak definitu behar dira.

Lehen multzoko jarduerei dagokienez, Klima Aldaketaren Aurka Borrokatzeko Euskal Plana da esparru orokorra. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailak prestatu zuen.

Esparru horretan, «Klima Aldaketa: Inpaktua eta Egokitzea» izeneko K-Egokitzen proiektua garatzen ari da.Eusko Jaurlaritzaren ETORTEK 2010 programaren finantzaketa jasotzen du proiektuak. Haren helburu nagusia klima-aldaketaren ebidentziak aztertzea da, bai eta baliabide hidrikoetan, azpiegituretan, hiri-eremuetan, kostaldeetan edo itsasoko, lurreko eta nekazaritzako ekosistemetan izango dituen eraginen

::::::: 43


aurrean modu eraginkorrenean egokitzeko neurriak proposatzea. Bukatu berria den lehenengo faseak hiru urte iraun du. Tecnaliako Ingurumen Unitateak koordinatzen du proiektua, eta ondoko hauek hartzen dute bertan parte: Tecnaliako hiru ikerketa-zentrok eta Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) hamabi ikerketa-taldek baino gehiagok. Lehenengo fasean plangintza hidrologikoarekin lotuta atera dituzten ondorio adierazgarrienak honela laburbil ditzakegu:

— Baliabide hidrikoen kasuan, etorkizuneko emariak aztertzen jarraitu beharra dago, une bakoitzean doi- tuen dauden klima-aurreikuspenak kontuan hartuz.

— Uraren hornidurarako sareen ahultasuna ezagutzeko pausoak ematen jarraitu behar dugu.

— Uholde-arriskuari buruzko azterketetan, prezipitazioarekin lotutako muturreko fenomenoen balizko ugaritzea kontuan hartu behar dugu, eta, aspalditik egiten dugun bezala, itsasaldien dinamika ere aintzat hartu.

Proiektuaren hurrengo faseak helburu hauek ditu: etorkizuneko klima-eraginei buruzko aurreikuspenak gero eta zehaztasun handiagoz egitea, aurreikuspen horiek egoera sozioekonomikoetan integratzea, eta aztertutako sistemek etorkizunean izango duten egoerarekin eta beren urrakortasunarekin bat datozen egokitzapen-estrategiak eta neurriak garatzea. Beste ekimen aipagarrietako batzuk hauek dira: EAEko 3E2010 energia-estrategia —berrikuspen-fasean dago—, BC3 puntako ikerketa-zentroa, egokitzeari buruzko ikerketa-proiektuak, CIC energiGUNE eta STOP CO2 ekimena.

Bigarren multzoko jarduerei dagokienez, identifikatutako neurriak (eskaria kudeatzea, hornidura-iturriak dibertsifikatzea, sistemak elkarlotzea, emari ekologikoak ziurtatzea, eta abar) jadanik landu dira eskariak asetzearekin eta baliabidea modu eraginkorrean erabiltzearekin lotutako hainbat programatan. Neurri hori osagarria da, eta EAEko barneko arroen eremuan aplikatu beharreko tresna orokortzat jotzen da (ikus 10. taula).

05


44 :::::::

10- taula. Klima-aldaketaren ondorioekin lotutako neurriak (Klima Aldaketaren Aurka Borrokatzeko Euskal Plana)

Uraren eskaria kudeatzea

Sistemaren ahalmena handitzea

Baliabide-iturrien dibertsi-fikazioari balioa ematea

Elkarren arteko loturak handitzea, beharrezko baldintza ekologikoak bermatuz

Hezeguneen ingurua indartzea

Itsasoaren maila handitzeak kaltetu ditzakeen saneamendu-sareko puntuak berregituratzea

Alderdi interesatuen artean informazioa, komunikazioa eta partaidetza bultzatzea

Baliabidea pilatzeko interesgarritzat edo kritikotzat jotzen diren arro hidrologikoetako lurzoru-erabilerak aztertzea

Alerta eta zaintza goiztiarreko sistemak indartzea

Ur-masen emari ekologikoak ziurtatzea

Baliabidea gehien erabiltzen duten sektoreen eskaria kudeatzea

Ikerketa sustatzea: eskual-dekako eredu klimatikoak eta baliabide hidrikoetan izango dituzten eraginen simulazioa

Saneamendu-sistema sare hidrikoko emarien aldaketara egokitzea

JARDUERA NEURRIEN DESKRIBAPENA

Eskaria kudeatzeak hauxe esan nahi du: baliabidea zaintzeko ekimenen bidez, ur-eskariak murriztea eta erabileraren efizientzia hobetzea. Klima-aldaketara egokitzeko politiketan, eskaria kudeatzea da lehenengo lan-ildoa eta garrantzitsuena.

Azpiegituren ahalmena handitzea, bi jardunbidetara zuzenduta:

Defizit hidrikoak dituzten sistemetan, planteatutako hobekuntzak gauzatzea Gaur egungo urtegien ahalmena fisikoki handitzearen komenigarritasuna eta aukera ebaluatzeko azterketa tekniko eta ekonomikoak egitea.

Ura hartzeko eta/edo biltzeko ahalmen esanguratsua daukaten eta ingurumen- eta gizarte-arloetan ondorio latzik eragingo ez duten tokien existentzia ebaluatzea.

Ura modu naturalean eskuratzea zailagoa izango dela aurreikusita, zentzuzkoa da hiriburuetako eta beren eremu metropolitanoetako hornidura epe luzera indartzea, iturriak ondo dibertsifikatuz eta kostuen aldetik efizienteena den modua bilatuz.

Sistema urrakorrenetako nodo giltzarrien arteko lotura paraleloak zehaztea komeni da, sisteman krisia sor dezaketen puntu kritikoekiko mendekotasunak saihesteko, bereziki lehorte-garaietan.

Klima-aldaketak hezeguneetan eragin txikiagoa izango duenez, eremu hori indartzea komeni da, haren ahalmena handituz, iturrien dibertsitateari garrantzia emanez, eta nodoen arteko loturak ugarituz.

Sistema hidrikoek emari txikiagoa badute, eta hondakin-uren araztegietan tratatutako uren irteera- eta isuri-fluxuak konstanteak baldin badira, kutsatzaileen kontzentrazioa handitu egin daiteke. Azpiegituren bizi-zikloa kontuan hartuta, eragin horietara egokitzeko ez da berehalako neurririk hartu behar; aitzitik, balio-bizitza bukatutakoan egokituko dira.

Saneamendu-sarea egokitzeko, sarearen kokapenari eta ezaugarriei buruzko informazio zehatza sortu beharko da, eta, horrela, itsasoaren mailaren igoerak kaltetu dezakeen sistemako puntu bakoitzaren urrakortasun zehatza ezagutu.

Kontsumoa optimizatzearren, baliabideak modu eraginkorrean kudeatzean oinarritzen da. Atal honetan, askotariko jarduerak proposatzen dira; adibidez, udalerrien esparruan, ur-balantzeak egitea, kontsumo handiko guneak edo eremuak antzematea, ondoren baliabidea optimizatzeko planteamenduak egiteko, edo hornidura sarea zaindu eta hobetu dadin sustatzea (galerak saihestea).

2008-2012 aldirako Klima Aldaketaren Aurka Borrokatzeko Euskal Planean, ikerketarekin lotutako jarduera multzo bat dator. Jarduera horiek hornidura- eta saneamendu-sistema egokitzeko prozesuan kontuan hartu beharrekoak dira.

Alderdi interesatuen partaidetza aktiboa sustatzea; bereziki, plan hidrologikoak lantzean, berrikustean eta eguneratzean. EAEko Plangintza Hidrologikoa egiteko prozesuan, gizarte-era-gileak aktiboki ari dira parte hartzen, bai gai sektorialen arabera, bai arroen arabera, eta Uraren Euskal Agentzia osatzen duten organoak ere bai.

Jarduera hori funtsezko hiru ildotan laburbiltzen da:1. Hornidurarako ura biltzearen ikuspegitik garrantzitsuak diren lurralde-esparruak identifikatzea.2. Hornidurarako urak hartzeari eta biltzeari dagokienez kaltegarriak diren lurraldeko jarduerak

identifikatzea.3. Interes bereziko eremuetan garatu beharreko hobekuntza-jarduera posibleak identifikatzea.

Klima-aldaketen ondorioz, ura banatzeko eta saneamendurako azpiegiturak mantentzeko lanen maiztasuna handitu egingo dela aurreikus daiteke. Hornidurarako eta saneamendurako sarean zaintza eta alerta goiztiarreko sistema indartzeak erantzuteko ahalmena handituko du, eta, beraz, baita sistemaren erresilientzia ere.

Epe luzera, 2070 aldera, Euskadi osoko ibaien batez besteko emaria % 25 inguru txikituko dela aurreikusten da. Beraz, funtsezkoa da baliabide-eskariak kudeatzen joatea, baliabidea eskasagoa denean –eta horrekin lotutako erabileren ondorioz, presio soziala eta ekonomikoa handiagoa– ur-masen osasun ekologikoa erabat bermatu ahal izateko.


::::::: 45

06.HIRI EREMUETAKO INGURUNE HIDRIKOA ZAINTZEA ETA BABESTEA

6.1. EGOERAREN DIAGNOSTIKO OROKORRA. NOLA DAUDE EAEKO HIRIGUNEAK ZEHARKATZEN DITUZTEN IBAI ETA ERREKAK? ARAZO, ERAGIN ETA KALTE NAGUSIAK. KAUSAK ETA ONDORIOAK

Administrazioek eta, bereziki, Uraren Euskal Agentziak egindako analisiak agerian utzi duenez, EAEko hiri-eremuekin lotutako ibaietan zabalduen dagoen presioa hidromorfologikoa da (Eusko Jaurlaritza, 2012). Hain zuzen ere, Kantauriko arroko erliebe topografiko markatuaren ondorioz, eta industriaren zein hirien garapen handiaren eraginez, ibarrak gero eta gehiago okupatzen joan gara, eta ibai-espazioen gainean gero eta presio handiagoa egiten; hori oso garbi ikusten da gaur egun erabiltzen ditugun adierazleetan. Mediterranear isurialdean ere, hiri-garapenak presio handia egin du ibaien ibilguen eta urpetze-lautaden gainean, baina neurri txikiagoan.

Hala, ibaietako ekosistema eta hirien zein industriaren garapena bateragarriak izan daitezen

lurralde-antolamenduko tresnak dauzkagun arren, Euskadiko barneko arroen lurralde-eremuko ibaien % 85 presio morfologiko handien eraginpean daude. Presioaren hedadurari dagokionez magnitude pixka bat txikiagoan, ibai-sarean egiten ditugun isurketak daude, uren kalitatea kaltetzen dutenak. Gauzatu ditugun saneamendu- eta arazketa-planei esker ibaietako uraren kalitatea nabarmen hobetu den arren, planetatik kanpo gelditu diren ibaietan —esaterako, Deban—, adierazleek balio altuak ematen dituzte. Beraz, isurketek oraindik ere ibai-sarearen % 40an eragina daukate, gutxi-asko.

Kostaldeko udalerrietan, Euskadiko trantsizioko eta kostaldeko ur-masek presio asko jasaten dituzte, indar eragile handien mende daudelako (demografia, industria eta portuen garapena). Presio handienetako bat marearteko azalera galtzea izan da; bereziki, trantsizioko ur-masen kasuan. Mantenugaiak sartzea eta kanalizazioa dira hurrengo presio handienak, bai trantsizioko ur-masei, bai kostaldekoei dagokienez —bigarren kasuan, neurri txikiagoan—. Uren eta sedimentuen kutsadura ere handia da —amarratzeak iturri kutsatzaile gisa erantsi ditzakegu—. Hurrengo taulan, ingurune hidrikoaren gaineko presio nagusiak laburbildu ditugu, ibaiei eta kostaldeko eta trantsizioko urei dagokienez (ikus 11. taula).

46 :::::::


06 11. taula. Ur-masen gaineko presioak

IBAIAK

Presio mota Presioa

Unean uneko iturrien kutsadura

Erregimen hidrologikoaren arauketa

Aldaketa morfologikoak

Kontsumorako erabilerak

Kontsumoarekin zerikusirik ez daukaten erabilerak

Biologikoa

Iturri lausoek eragindako kutsadura

Materia organiko eta mantenugaien ekarpena (oxigeno-eskaera kimikoa, OEK)Materia organiko eta mantenugaien ekarpena (fosforoa, guztira)Materia organiko eta mantenugaien ekarpena (nitrogenoa, guztira)I. zerrendan, II.ean (hobespenak) eta III.ean (lehentasunak) agertzen diren substantziek eragindako kutsatzaileen ekarpena

Nitrogeno ekarpen osoa (kg/ha), nekazaritza eta basogintzako erabileren ondoriozFosforo ekarpen osoa (kg/ha), nekazaritza eta basogintzako erabileren ondoriozNitrogeno ekarpen osoa (kg/ha), abeltzaintzako erabileren ondorioz Fosforo ekarpen osoa (kg/ha), abeltzaintzako erabileren ondoriozPotentzialki kutsatutako kokalekuen azaleraren %-a

Osagai hidraulikoaren kategoria-aldaketa eta urtegiaren ahalmen erregulatzailea

Urtegi txikiak (gehieneko altuera (m) eta metatua (m))Estaldurak (Gehieneko estaldura (m) eta estalitako ur-masaren %-a).Defentsak (defentsak dauzkaten erriberen %-a)Zubiak (Kopurua (kop./km))Jabari publiko hidraulikoko beste okupazio batzuk (kop./km)

Kendutako emaria (Q naturalaren %-a)

Kendutako emaria, zentral hidroelektriko moten eta ur-masaren arabera

Espezie inbaditzaileen presentzia

TRANTSIZIO-URAK ETA KOSTAKO URAK

Presio mota Presioa

Kutsadura

Itsas-dinamikaren erregimen hidrologikoaren alterazioa

Aldaketa morfologikoak

Biologikoa

Nitrogeno kargaren ekarpena (kg N egun-1 km-2) eta mantenugaien sentsibilitatea

Kutsatzaile zehatzen ekarpena ur-laginen %-a > kutsatzaileren baterako mugak

Kutsatzaile zehatzen ekarpena metal astunek kutsatutako sedimentu-azaleraren %-a

Kendutako ur-bolumena (m3 egun-1)

Dragatze-prozesuak. Dragatutako sedimentu bolumena (m3 urte-1)

Kanalizazioa (kanalizatutako perimetro %-a)

Marearteko azalera-galera (%)

Amarratzeak (kopurua)

Espezie aloktonoak sartzea

Gaixotasunak sartzea


::::::: 47


6.2. INGURUNE HIDRIKOAREN DEGRADAZIOA GELDIARAZTEKO NEURRIAK ETA HOBETZEKO PROPOSAMENAK

Ingurune hidrikoaren degradazioa geldiarazteko eta egoera ekologiko ona berreskuratzeko hobekuntzak egin beharraz jabetuta, Euskadiko Administrazio Hidraulikoak hainbat neurri hartu ditu. Ondorengo ataletan bana ditzakegu neurriok:

A. ALTERAZIO FISIKO ETA KIMIKOEN ONDORIOZ, HIRIKO INGURUNE HIDRIKOAN IZANDAKO ERAGINEKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Atal honetan, lehenik eta behin, hiriko hondakin-uren (etxekoak eta industriakoak) saneamendu eta arazketarekin zerikusia daukaten jarduerak sartzen dira. Ildo horretan, kontuan hartu behar dugu EAEn oraingoz gauzatu gabe daudela hiriko hondakin-urak tratatzeari buruzko 91/271/EEE Zuzentarauan jasotako zehaztapenekin lotutako jarduera batzuk —nahiz eta, gehienak, antolatze-prozesuan edo programatuta dauden—. Azpiegitura horiek martxan jartzean, efluenteak ingurune urtarrera isurtzeko baldintzak nabarmen hobetuko dira; hedaduraz, saneamendu-azpiegitura horiek martxan jarri arte, isurketek beren eraginpean dauden arroetan ingurune hidrikoarekin lotutako arazo nagusietako bat izaten jarraituko dute, eta, ondorioz, ur-masa batzuek Uraren Esparru Zuzentarauko ingurumen-helburuak ez lortzeko arriskua egongo da. Beste alde batetik, batzuetan, azpiegitura horiek martxan jarri arren, ez dira helburuak lortu; eta, ur-masen egoeraren jarraipen-sareen bitartez lortutako emaitzetan ikusi denez, irtenbideak ezarri diren ingurune batzuetan, oraindik ere kalitatea falta da.

Aurrekoarekin lotuta, garbi dago, askotan, egoeran eragina daukaten beste arazo batzuk daudela. Alde batetik, martxan dauden HUA batzuen diseinuan eta/edo funtzionamenduan zuzendu beharreko akatsak daude. Horri dagokionez, 91/271/EEE Zuzentarauaren eskakizunei jarraiki egin ditugun bi urtean behingo azken txostenetan agerian geratu denez, hondakin-uren araztegien egituraren eta/edo funtzionamenduaren hainbat alderdi ez daude beharko luketen moduan. Beste alde batetik, hiriko hondakin-uren hornidura-

eta saneamendu-sistemekin lotutako isurketen zati esanguratsu bat industria-jarduerei dagokie. Isurketa horiek hondakin-uren araztegietara (HUA) iristen den kutsadura-kargaren eragileak dira, neurri handi batean, eta arazketa-sistema guztiak ez daude industria-jardueratik datozen elementu batzuek eragiten dituzten beharrei erantzuteko prestatuta.

Baina kutsadura lausoak hirigune askotan daukan eragina da, agian, auzi garrantzitsuenetako bat, eta, era berean, konpontzeko zailena. Alde batetik, hondakin-urak euri-uren biltodi-sistemetara legez kanpo edo oker lotzeaz ari gara —lotura horiek unean uneko isurketak sortzen dituzte—, eta bestetik, sistema unitarioetako ekaitz-uren isurketaz —gaina- zaleko isurketa-osagaiak lausoak izatea eragiten du—. Saneamendu-sistemarik ez dagoen arroetan, edo nahikoak ez direnetan, emari zehaztugabe horien eragina unean uneko iturrien aurrean ezkutuan geratzen da. Hala ere, iturri horiek deuseztatzen diren neurrian, kutsadura lausoak garrantzia hartzen du; kasu batzuetan, ur-masen ingurumen-helburuak lortzeko oztopo nagusietako bat bilakatzeraino.

Nolanahi ere, Uraren Esparru Zuzentarauak ingurumen-helburuei dagokienez ezarritako ikuspegi berriak 91/271/EEE Zuzentaraua (hiriko hondakin-uren tratamenduari buruzkoa) betetze hutsean oinarritutako saneamendu-planak goitik behera birpentsatzera eraman behar gaitu15.

Neurrien Programak hiriko hondakin-uren saneamendu eta arazketarako irtenbide mankomunatuen aldeko apustua egiten jarraitzen du, oro har; betiere, baldintzek ahalbidetzen badute. 2015erako EAEko Saneamendu eta Arazketa Planean jasotako irizpideari jarraiki, Neurrien Programak ez du tratamendu-sistemetarako teknika zehatzik finkatzen, baina kasu bakoitzean ezartzen den irtenbideak ur-masa hartzailean ingurumen-helburuak betetzea ahalbidetu behar duela jasotzen du.

Horrez gain, plan honek, dagokion araudiaren bidez, 2.000 biztanle baino gutxiagoko hiriguneetan urak arazteko ezarri beharreko jardueren esparrua finkatzen du, hiri horietarako erreferentziazko murrizketa-teknikak eta -portzentajeak zehaztuta.

Plangintza Hidrologikoan sartzeko, 2015erako EAEko Saneamendu eta Arazketa Planean jasotako jarduerak eguneratu ditugu, baita lehentasunen eta administrazioen aurrekontuaren eta gauzatze-ahalmenaren arabera programatu ere. Horrela,

15 Ikuspegi horren oinarriak 2015erako EAEko Saneamendu eta Arazketa Plana garatzea izan behar du (Uraren Euskal Agentzia, 2008). Planean, 91/271/EEE Zuzentaraua betetzeko egiteke dauden oinarrizko jarduerak identifikatzen dira, eta horien aurrekontua zehazten da, baita gaur egungo eta etorkizuneko hiriko hondakin-uren isurketek kalitate-helburu berrien gainean izango duten eragina aztertu eta helburu horiek lortzeko beharrezkoak diren jarduera osagarriak identifikatu ere.

48 :::::::


06 Saneamendu Planean jasotako neurri sorta bat Plan Hidrologikoaren bigarren horizonterako (2021) utzi behar izan dugu. Laburbilduz, aurreikusitako jarduera esanguratsuenak bost kategoriatan bil ditzakegu16:

— Saneamendu eta arazketarako azpiegitura berriak ezartzea.

— Dauden sistemak ingurumen-kalitate arloko helburu berrietara egokitzea.

— Euri-urak jasotzeko sistemak ezartzea.

— Hirigune txikietako saneamendu-irtenbideak proposatzea.

— Bestelako neurriak.

Jarduera horietako aurrekontu osoa, barneko arroen eremua bakarrik kontuan hartuta, 850 milioi eurokoa dela kalkulatu dugu. Horietatik 376 milioi 2010-2015 aldian erabiltzea planteatu dugu; gainerako jarduerak, berriz, planeko hurrengo horizonteetarako utziko ditugu.

B. ALTERAZIO HIDROMORFOLOGIKOEN ONDORIOZ, HIRIKO INGURUNE HIDRIKOAN IZANDAKO ERAGINEKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Azaldu dugun bezala, lurrazaleko ur-masa gehienetan, baldintza morfologikoak oso eraldatuta daude, hirigintzaren eta industriaren okupazioaren ondorioz. Hain da handia eraldaketa hori, ezen ur-masa horien gaineko presio handienetakotzat jo daitekeen; eta praktikan, askotan, atzeraezina da. Ibilguen berezko ezaugarri morfologikoak eraldatzen dituen beste elementuetako bat, eta ibai-tarteen arteko lotura oztopatzen duena, presa txiki asko izatea da –horietako asko jada ez ditugu erabiltzen–. Azpiegitura horiek eten egiten dituzte arrain-espezieen mugimenduak eta migrazioak.

Neurrien Programan, emari ekologikoen erregimenak lortzeko jarduerak, lurrazaleko ur-masak leheneratzeko eta berroneratzeko neurriak, eta ibaien arteko lotura hobetzeko neurriak jaso ditugu. Gainera, EAEko Ekosistema Urtarrak Leheneratzeko Gidaplan bat idaztea planteatu dugu, etorkizunean ekosistema horiek zaindu, leheneratu eta hobetzeko egingo diren planen eta programen erreferentziazko esparrua izan dadin.

2010-2015 aldian barneko arroetara zuzendutako aurrekontua 52 milioi euro ingurukoa da. 2015-2021

horizonterako, gainera, beste 19 milioi euroko jarduerak planteatu ditugu.

2015eko horizonterako, Estatuko Administrazio Oroko- rrak finantzatu beharreko jarduerak nabarmentzen dira; aurrekontu osoaren % 66 osatzen dute, hain zuzen.

C. INGURUNE HIDRIKOKO BIODIBERTSITATEAREN ALTERAZIOAREKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Emari zirkulatzaileak murriztearen, kutsadura-fenomenoen, eta ibilgu zein erriberen alterazio fisikoaren ondorioz, habitat naturalen eta bertako fauna eta flora urtarreko espezie askoren hedadura murriztu egin da.

Arazo horri dagokionez, Uraren Esparru Zuzentarauak eskaera-maila zorrotzagoa xedatzen du ekosistema babestuetako ur-masetarako, bai habitat horiek iraunarazteko, bai desagertzeko arriskuan dauden espezieei eusteko.

Neurrien Programan, bereziki Natura 2000 Sareko espazioetara zuzenduta dagoen neurri-sorta bat jaso dugu; funtsean, kudeaketa-helburuak betetzeko neurriak. Horrez gain, desagertzeko arriskuan dauden ekosistema urtarretako espezieak babestearekin eta espezie inbaditzaileen jarraipena egin eta desagerraraztearekin lotutako neurriak bildu ditugu.

Atal horretako 2010-2015 aldirako aurrekontua 1,7 milioi eurokoa dela kalkulatu dugu. Finantzaketa, funtsean, Eusko Jaurlaritzaren eta Landa Garapenerako Europako Nekazaritza Funtsaren (gaztelaniazko FEADER) konturakoa da.

D. ESKARIAK HORNITZEAREKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Euskadiko barneko arroen eremuan, eskarien horniduraren egoera, bai bolumenari bai kalitateari dagokienez, nahiko egokia dela esan genezake. Dena den, gaur egun, egoera jakin batzuetan, oraindik ere ez daude behar bezalako bermeak.

Aurreikuspenek adierazten dutenez, datozen horizon- teetan eskariak egonkortu egingo dira, baina, klimaren etorkizuneko jokabidearekin lotutako zalantzen eta baliabide hidrikoen eskuragarritasunean izango duten eraginen ondorioz, baliabide horien erabileran

16 Kategoria horiei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, «2010-2021 aldirako Kantauri Ekialdeko Mugapearen Plan Hidrologikoa. Euskadiko Barneko Arroen Eremua» proiektuko neurrien programari buruzko dokumentazioa kontsulta daiteke.

::::::: 49


eraginkortasun-irizpideak bultzatzean oinarritutako kudeaketa-ereduak aplikatzea komeni da.

Horregatik, Neurrien Programan aurreikusitako jarduerak berme-arazoak konpontzeko beharrezkoak diren azpiegiturak egitera zuzenduta daude, batetik, eta eskarien hornidura-zerbitzuen antolaketa-egitura hobetzeko politikarekin jarraitzera, bestetik. Hala, sistemak sinplifikatu eta elkarren artean lotuko ditugu, bermeak areagotzeko eta urrakortasuna murrizteko.

Beste neurri batzuk ere jasotzen ditu programak; besteak beste, gaur egun Euskadiko Administrazioek hiriko hornidura-sistemen efizientzia hobetzeko egiten duten lanarekin jarraitzeko neurriak, gutxiago kontsumitzeko mekanismoak ezartzeko neurriak, eta onera ekarritako urak erabiltzea sustatzeko neurriak.

Jarduera horien aurrekontu osoa 102 milioi eurokoa da.

2015eko horizontean, batez ere foru-aldundiek eta hornidura eta saneamendua kudeatzen duten erakundeek finantzatuko dituzte jarduera horiek (bien artean, % 78), indibidualki edo eragile horien arteko elkarlanerako hitzarmenak sinatuz. URAk aurrekontuan jasotako jardueren % 1 finantzatuko du. Beste % 20a nork finantzatuko duen oraindik ez dago zehaztuta.

E. ADMINISTRAZIOAREN, ANTOLAKETAREN ETA KUDEAKETAREN ARLOKO AUZIEKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Neurri multzo horren funtzioa araudi, antolaketa, administrazio eta kontzientziazio sozialarekin lotutako auziak hobetzea da, baliabide hidrikoak modu eraginkorragoan kudeatu daitezen, eta, hala, ur-zerbitzuen eskaintzaren kalitate-mailaren handitzea Uraren Esparru Zuzentarauko ingurumen-helburuak betetzearekin bateragarria izan dadin, baita, oro har, barneko arroetako ekosistema urtarrei arreta gehiago jartzearekin eta balioztatzearekin ere.

Besteak beste, ondoko xedeak dituzte neurriok: Uraren 2006ko ekainaren 23ko 1/2006 Legean (Euskadiko Uraren Legea) aurreikusitako arauak

garatzea, aurrezpena sustatzeko prezio-politikak aplikatzea, ur-zerbitzuak modu eraginkorrean emateko behar adinako gaitasuna daukaten erakunde kudeatzaileak indartzea, ur-emakiden eta isurketa-baimenen espedienteen izapidetzea eguneratzeko zeregin administratiboak bultzatzea, eta urarekin lotutako eragileak eta gizarte-eragileak sentsibilizatzeko eta kontzientziatzeko programak garatzea.

2015erako kalkulatutako aurrekontua gutxi gorabehera 7 milioi eurokoa da. Gehiena Uraren Euskal Agentziak finantzatuko du.

F. INGURUNE HIDRIKOAREN GAINEKO EZAGUTZA HOBETZEAREKIN LOTUTAKO NEURRIAK

Neurriok, lehenik eta behin, ingurune hidrikoari eta ekosistema urtarrei buruzko informazioa hobetzera zuzenduta daude. Alde batetik, ur-masen eta eremu babestuen egoeraren segimendua existitzen diren kontrol-sareen bitartez egiten jarraitzeko, horiek etengabe hobetzeko, eta eragileen arteko koordinaziorako eta informazio-transmisiorako mekanismoak hobetzeko neurriak daude.

Bigarrenik, baliabide hidrikoari buruzko informazioa ordenatzeko eta antolatzeko tresnak garatzea aurreikusten dute (Urari buruzko Informazio Sistemak), administrazioko teknikariei, eragile pribatuei eta, oro har, herritarrei informazioaren eskuragarritasuna eta erabiltzeko baldintzak errazteko.

Azkenik, Plan Hidrologikoaren jarraipen egokia egiteko beharrezko neurri sorta bat hartzen dute.2015erako kalkulatutako aurrekontua 11 milioi euro ingurukoa da. Gehiena URAk finantzatuko du.

Hurrengo tauletan, laburbilduta, Kantauri Ekialdeko Mugapearen eremuan (barneko arroak eta erkidegoen artekoak) eta Ebroko arroaren eremuan sartzen den EAEko zatirako aurreikusita dauden inbertsioak ikus daitezke, programen eta jarduera-ildoen arabera banatuta.

50 :::::::


0612. taula. Kantauri Ekialdeko Mugapean aurreikusitako inbertsioen laburpena.

Barneko arroen eta erkidegoen arteko arroen eremua

PROGRAMA 2015EKO HORIZONTEAAurrekontua (€)

2021EKO HORIZONTEAAurrekontua (€)

1. Ingurumen-helburuak betetzearekin lotutako neurriak1.1. Eraldaketa fisiko eta kimikoek ingurune hidrikoan dituzten eraginekin lotutako neurriak

1.1.1. Hiriko-industriako hondakin-uren saneamendu eta arazketarekin lotutako neurriak1.1.1.1. Saneamendu- eta arazketa-azpiegitura berrien ezarpena1.1.1.2. Saneamendu eta arazketa sistemen egokitzapena1.1.1.3. Euri-urak jasotzeko sistemak1.1.1.4. Nukleo txikietako saneamendu irtenbideak1.1.1.5. Mantentzea eta saneamendu- eta arazketa-lanak1.1.1.6. Bestelako neurriak

1.1.2. Industriako hondakin-uren arazketarekin lotutako neurriak1.1.3. Lurzoru eta sedimentu kutsatuekin lotutako neurriak1.1.4. Nekazaritza sektorearekin lotutako neurriak1.1.5. Basogintza sektorearekin lotutako neurriak1.1.6. Lurpeko uren egoera hobetzeko neurriak

Guztizko partziala

1.2. Alterazio hidromorfologikoek ingurune hidrikoan dituzten eraginekin lotutako neurriak1.2.1. Emari ekologikoen erregimenak lortzeko neurriak1.2.2. Lurrazaleko urekin zerikusia daukaten ekosistemak zaintzea, leheneratzea eta hobetzea 1.2.3. Ibaiak elkarrekin lotzeko neurriak

Guztizko partziala

1.3. Ingurune hidrikoko biodibertsitatearen alterazioarekin lotutako neurriak1.3.1. Ingurune hidrikoko biodibertsitatearen alterazioarekin lotutako neurriak1.3.2. Desagertzeko arriskuan dauden espezieen kudeaketa-planen helburuak plangintza

hidrologikoan barneratzea1.3.3. Espezie inbaditzaileen jarraipena eta kontrolaGuztizko partziala

2. Eskarien hornidurarekin lotutako neurriak

2.1. Hiri-hornidura eskariak asetzea eta baliabidearen erabilera eraginkorra2.1.1. Hiri-hornidurarako azpiegitura berriak egitea edo daudenak indartzea2.1.2. Hornidura-sistemen eraginkortasunaren hobekuntzak2.1.3. Hiri-horniduretan uren kalitatea babesteko neurriak2.1.4. Hornidura-sare eta -instalazioen mantentzea eta martxan egotea

2.2. Hiri-eskariarekin zerikusirik ez daukaten eskariak asetzea 2.3. Ura berrerabiltzeko neurriak

Guztizko partziala

3. Muturreko fenomenoekin lotutako neurriak

3.1. Uholde-arriskua daukaten eremuetan arriskua kudeatzea3.2. Lehortearen aurkako neurriak3.3. Suteen eraginak prebenitzeko eta murrizteko neurriak3.4. Klima-aldaketaren eraginei aurre egiteko neurriak3.5. Istripuzko kutsaduraren eraginak prebenitzeko eta murrizteko neurriak3.6. Azpiegituren segurtasuna bermatzeko neurriak

Guztizko partziala

4. Gobernantzarekin eta jakintzarekin lotutako neurriak

4.1. Administrazio, antolaketa eta kudeaketa arloekin lotutako neurriak4.1.1. Administrazioen arteko koordinaziorako neurriak 4.1.2. Hiri-hornidurako sistemen antolaketa eta kudeaketa alderdiak hobetzea4.1.3. Ur ustiapenen eta isurketen arauketa administratiboa4.1.4. Sentsibilizazio- eta prestakuntza-planak4.1.5. Agintaritza eskumendunen unitate administratiboak kudeatzea

Guztizko partziala

4.2. Ingurune hidrikoaren gaineko ezagutza hobetzeko neurriak4.2.1. Ingurune hidrikoaren kontrol eta jarraipenerako sareak4.2.2. Urari buruzko informazio-sistema4.2.3. Plan Hidrologikoaren jarraipena4.2.4. Berrikuntza-programa eta -proiektuetarako diru-laguntzak

Guztizko partziala

GUZTIRA

Iturria: Eusko Jaurlaritza. 2012.Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa (2009-2015)

379.314.4613.605.802

48.401.8826.749.931

86.502.000624.655

52.276.4388.283.333

11.748.9744.204.614

601.712.090

416.493.5171.150.000

59.359.900202.916.486

400.000

680.319.903

140.803.1406.976.326

226.667129.122.003

1.286.123

32.016.335

310.430.594

341.276.681

341.276.681

374.1621.077.188

852.3486.991.513

13.803.229

23.098.440

800.000

950.000

1.750.000

15.409.684

1.249.009

1.612.380

266.667

18.537.740

1.168.743.912

9.810.000

950.000

630.333

11.390.333

1.621.978.490

142.138.402

150.000

58.500

870.000

173.345

143.390.247

557.256.808520.000

557.776.808

174.00065.051.9394.580.333

69.806.272

85.897

1.682.633

1.768.530

136.00021.060.7648.050.000

29.246.764

218.000

218.000

::::::: 51


13. taula. Ebroko arroan aurreikusitako inbertsioen laburpena. Euskal Autonomia Erkidegoaren eremua

HONDAKIN UREN SANEAMENDU ETA ARAZKETARAKO PLANAKEAEKO KALITATEA HOBETZEKO NEURRIAK

U.H. JARDUERA FINANTZAKETA KALKULATUTAKO AURREKONTUA HORIZONTEA OHARRAK

Omecillo

Baia

Baia

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Omecillo

Gaubeako HUA eta biltodiak

Zuiako HUA eta saneamendua hobetzea

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago

Iruña Oka eskualdeko HUAko biltodiak bukatzea

Legutioko saneamendu-jarduerak definitzea eta egitea (2. fasea eta ondorengoak)

Gopegiko eta Ondategiko arazketa

Lacorzanilla, Berantevilla eta Zanbranako eskualdeko HUA

Dulantziko arazketa hobetzea

Otxandioko hondakin-uren arazketa hobetzea

Ekialdeko Lautadan hornidura hobetu, Aguraingo isurketetarako irtenbidea hobetu eta ziklo integrala kudeatzeko aukerak aztertzea

Iparraldea I espetxea eskualdeko HUArekin lotzea

Gesaltza Añanako hondakin-uren arazketa hobetzea

AFA

URA

AFA

AFA

URA

AFA

URA

URA/AFA

BFA

URA/AFA

Estatuko Administrazio

Nagusia

Zehaztu gabe

2015

2015

2015

2015

2021

2015

2021

2021

2021

2015

2021

2015

2021

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea Arabako Foru Aldundiaren esku dago

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago


Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea AFAren esku dago Aurrekon-tuan, dagoeneko eraikita dagoen HUA eta biltodien sistema sartzen dira.

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago. Aurrekontua irtenbide autonomoari dagokiona da. AMVISA sistemarako bilto-dian oinarritutako irtenbide baten aukera kontuan hartuta berrikusi behar da.



Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Irtenbidea Aguraingo isur- ketarako aukerekin batera aztertzen ari gara.

Irtenbideak, aurrekontuak eta finantzaketa-mekanismoak definitu behar dira.

[.../...]

Azterketan, planteatutako aukera guztiak hartu behar dira kontuan (Korrosparri, Gordoa, Urdalur, Zadorrako sistema…). Jarraipena egiteko, tartean sartutako gainerako eragileen laguntza behar da.

Irtenbideak, aurrekontuak eta finantzaketa-mekanismoak definitu behar dira.

9.000.000 €

5.168.868 €

8.600.000 €

10.160.000 €

11.400.000 €

1.857.000 €

4.600.000 €

2.940.000 €

1.884.865 €

3.000.000 €

52 :::::::


06 HONDAKIN UREN SANEAMENDU ETA ARAZKETARAKO PLANAK (JARR.)EAEKO KALITATEA HOBETZEKO NEURRIAK


Zadorra

Ebro

Ebro

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Ega

Ega

Ebro

Manzanoseko saneamendua

Arabar Errioxako HUA eta biltodiak (Oion eta Moreda)

Arabar Errioxako saneamendu-jarduerak hobetzea eta berriak egitea (Kripan, Ekora, Gorre-busto eta Labraza)

Araba Lurralde Historikoko hornidura eta saneamendu sistemen egoeraren azterketa

Isurketen eta helburuak gain-ditzearen arteko erlazioaren ezagutza hobetzea Programa egitea eta garatzea. Infor-mazioa eskuratzeko aukera sustatzea. Eragileen arteko koordinazioa

Kenkari fiskalen programa, Teknologia Garbien Euskal Zerrendan barne hartutako ekipoak ezartzearekin lotua

EAEn erabiltzen diren pestiziden errolda aldizka eguneratzea

Enpresek ingurumena babesteko inbertsioak egiteko diru-laguntza programa

Ekoeraginkortasuna Euskal Enpresan 2010-2014 Programa

Ekoscan programak

EAEn erabiltzen diren pestiziden errolda aldizka eguneratzea

Haranako arazketa

Lagraneko saneamendu-jarduerak definitzea eta egitea

Errioxarako saneamendu-hitzarmena (Villabuena, Samaniego, Mañueta, Lezako ospitalea)

URA

URA

AFA

URA

URA

Ez da behar

URA

EJ

EJ

EJ

EJ

AFA

URA

URA

2021

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2021

2015

2021



Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea AFAren esku dago

Ingurune hidrikoan daukaten eragina eba- luatzera, aukerak aztertzera eta Arabako nukleo txikiak hobetzeko proposamen bat egitera zuzendua.

EAErako aurrekontu osotik dagokion kopurua.

Neurri horretarako ez da aurrekonturik behar, bere ezaugarriengatik.




Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea AFAren esku dago

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago. Aurrekontua irtenbide autonomoari dagokiona da. AMVISA sistemarako biltodian oinarritutako irtenbide baten aukera kontuan hartuta berrikusi behar da. Bernedoko HUArekin lotzeko aukera kon-tuan hartuta berrikusi behar da.

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidraulikoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago. Samaniego, Eskuernaga eta Mañueta Herrietako eta HUAko Isurketak Biltzeko Hoditeria Nagusia-ren Proiektuaren obra gauzatzea.

1.533.000 €

10.300.000 €

2.500.000 €

100.000 €

83.333 €

18.000 €

5.000.000 €

5.000.000 €

170.000 €

18.000 €

1.218.733 €

3.500.000 €

2015

2021

120.000 €

7.000.000 €

::::::: 53



IBAIAK ETA ERRIBERAK INGURUMEN IRIZPIDEAK BARNERATUTA LEHENERATZEKO JARDUERAKEAEko BARNEKO ERRIBERAK ETA HEZEGUNEAK ZAINTZEKO ETA LEHENERATZEKO NEURRIAK

Omecillo

Baia

Ega

Ega

Ebro

Ebro

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Gatz Harana leheneratzea

Baia ibaiaren arroko ibilgu batzuen ertzak babesteko eta leheneratzeko lanak

Babes Bereziko Eremuetan (BBE) erriberak zaintzea eta leheneratzea

Olandina urmaela zaintzea eta ingurumen aldetik hobetzea

Arreo-Caicedo Yuso aintzi-ra zaintzea eta ingurumen aldetik hobetzea

Landaberde urmaela zaintzea eta ingurumen aldetik hobetzea

Barneko hezeguneetan babes-perimetroak definitzea

Ibilguak eta erriberak zaintzeko eta mantentzeko neurriak

Erriberako basoa leheneratzeko neurriak

Europako Natura 2000 Sare Ekologikoaren EAEren ere-murako gidaplan bat egitea

EAEko ekosistema urtarrak leheneratzeko gidaplan bat idaztea

URA

URA

Zehaztu gabe

URA

URA/AFA

URA

URA

URA

URA

EJ

URA

2015

2015

2015

2021

2015

2021

2015

2015

2015

Arabako Foru Aldundiaren eta Añanako Gatz Harana Fundazioaren arteko lankidetza hitzarmena, Añanako Gatz Hararen Goialdeko Iturburu eta Larrainak Leheneratzea, 2009, 2010 eta 2011ko Kanpainak proiektuko obrak egiteko

Lurrak eskuratzeko aurreikuspena barne hartzen du



Arreo aintzira, Salburua eta Guardiako urmael-multzoa

EAErako aurrekontu osotik dagokion kopurua


1.800.000 €

34.278 €

224.000 €

456.062 €

565.908 €

588.519 €

30.000 €

3.866 €

66.667 €

2015

2021

2015

2021

3.620.000 €

4.500.000 €

3.000.000 €

3.200.000 €

54 :::::::


06


SEDIMENTU KUTSATUEN TRATAMENDUAEAEko LURZORU ETA SEDIMENTU KUTSATUEKIN LOTUTAKO NEURRIAK


Uren kutsaduraren eta kutsatzai-leak izan daitezkeen kokalekuen arteko kausa/ondorio erlazioen ezagutza hobetzea

2007-2012 aldirako EAEko Lurzoru Poluituen Plana

URA/Ihobe

EJ 2015

Jarduerak erakunde bakoitzaren eskumen-esparruaren arabera finantzatuko ditugu, baina % 50ekoa izango dela kalkula daiteke

650.000 €

2015

2021

133.333 €

400.000 €

ESPEZIE ALOKTONOEI AURRE EGITEKO PLANAEAEko ESPEZIE INBADITZAILEEN JARRAIPENA EGITEKO, KONTROLATZEKO ETA DESAGERRARAZTEKO NEURRIAK

Espezie inbaditzaileen hedapen-egoerari buruzko ezagutza hobetzeko eta ingurune naturaletik desagerrarazteko jarduerak

Zebra-muskuiluek EAEko ur-masak kolonizatzeko arriskuaren azterketa

Erkidego ureztatzaileetan zebra-muskuiluak prebenitzea eta haien kontra egitea

Dibulgazio eta sentsibilizazio lanak

Euskadin zebra-muskuiluen populazioaren jarraipena egitea

Zebra-muskuiluen populazioak agertzeko arriskua dagoen ur-masetan seinaleak jartzea

URA

URA

AFA

URA

URA

URA

2015

2015

2015

2015





50.000 €

5.000 €

6.667 €

6.667 €

2015

2021

2015

2021

15.000 €

18.000 €

166.667 €

200.000 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

::::::: 55


INGURUMEN HEZKUNTZAKO PLANA ETA BOLUNTARIOAKEAEko SENTSIBILIZAZIO ETA PRESTAKUNTZA NEURRIAK


Komunikazioarekin lotutako jardue-rak: irratiko prestakuntza-programa bat, dibulgazio-kanpainak, erakusketa ibiltariak

Biodibertsitateari buruzko dibulgazioa eta ingurumen-hezkuntza, ingurune hidrikoarekin lotua (ibai eta kostaldeen inguruko Aztertu programa barne hartzen du)

Milurtekoko 7. helburua-10. XEDEA-Garapen Plan Nazionala, emandako diru-laguntzak

Uraren inguruko trebakuntza, hezkuntza, sentsibilizazioa eta ingurumen-kontzien-tziazioa bultzatzen dituzten jarduerekin lotutako diru-laguntzak

Uraren inguruko Ingurumen Sentsibiliza-ziorako Zentro Tematikoen Pirinioetako Sarean (HYDRAPIR) parte hartzea

URA

EJ

URA

URA

URA

2015

2015

2015

2015




4.100.000 €

1.400.000 €

95.533 €

129.000 €

2015

2021

500.000 €

500.000 €

IBAIEN JARRAITUTASUNA HOBETZEKO PLANAEAEko IBAIEN JARRAITUTASUNA HOBETZEKO NEURRIAK


Zadorra

Arakil

Burguko Dulantzi ibaiaren erriberako presa txikiak desagerrarazteko eta ibaia leheneratzeko proiektua

Erabiltzen diren presa txikietako pasabide-sistemen egoera berrikustea

Babes Bereziko Eremuetan igotzeko eta jaisteko trabak gaintzeko gailuak definitzea eta jartzea

Erabiltzen ez diren presa txikiak desagerraraztea edo ingurumen baldintzetara egokitzea

Sistema berriek trabak iragazkortzeko duten eraginkortasun mailari buruzko azterketak

Arrain-fauna igarotzen den tokietako trabak iragazkortzea

URA

URA

Zehaztu gabe

URA

URA

URA

2015

2015

2015

Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Biodibertsitate eta Ingurumen Par-taidetzarako Zuzendaritzak, Arakil ibaia BBEra zuzenduta, egin zuen Eskualde biogeografiko atlantikoko 14 ibai eta estuario BBE izendatze-ko Dekretu Proiektuan barne hartu-tako neurria (2010eko abendua).

Natura 2000 Sareko eremuetako jarduerak lehentasunezkotzat jotzen dira



118.364 €

30.000 €

150.000 €

2015

2021

2015

2021

2015

2021

510.000 €

3.450.000 €

83.333 €

100.000 €

510.000 €

3.450.000 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

56 :::::::


06 ERREGULAZIORAKO AZPIEGITURAK ETA BARNE ERREGULAZIOAK GAUZATZEAEAEko ESKAEREI ERANTZUTEKO JARDUERAK ETA NEURRIAK


Baia

Zadorra

Ebro

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Hereñako biltegia

Arakako EUAko lohiak tratatzeko planta

Subilla-Langraiz-Araka eroanbidea

Babes-perimetro integra-lei buruzko dokumentuak egitea

Subilla-Langraizen zundaketak egiteko ekipamendua

Industria-sektoreetan sortutako urak berrabiltzearen inguruko bideragarritasun-azterketa

Edateko uraren hornidura-sareak hobetzeko diru-laguntzak

Araba Ur Edateko uraren Agentziaren hornidura-sareak hobetzeko diru-laguntzak

Sobróngo sistemako hornidura

Bostibaieta urtegia ustiapen-arauetara egokitzea

Berantevillako biltegia

Maurgako biltegi erregulatzailea

Ekialdeko Lautadan hornidura hobetzeko eta uraren zikloa integralki kudeatzeko aukerak aztertzea

Bostibaieta-Araka eroanbidea

Gasteiz hornitzeko hodia eraikitzea Abetxukoko adar-hoditeria

AFA

URA/ AMVISA

URA/ AMVISA

URA

URA/ AMVISA

URA

URA

AFA

URA

AMVISA

AFA

AFA

URA/AFA

URA

URA

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2021

2015

2015

2015

20152021

2015

2015

URAren eta AMVISAren arteko elkarlane-rako hitzarmena, hainbat hornidura-obra egiteko proiektuak idatzi eta gauzatzeko. Gauzatzea AFAren esku dago

URAren eta AMVISAren arteko elkarlanerako hitzarmena, hainbat hornidura-obra egiteko proiektuak idatzi eta gauzatzeko


Subilla, Kantabria mendilerroa, Zadorra sistema



Aurrekontua egiteko, EAEko 2011-2015 aldirako programa osorako 12 m€-ko estimazioan oinarritu gara

2011-2015 aldirako Araba LH osorako kalkulatutako aurrekontua

Araba Lurralde Historikoan azpiegitura hidrau-likoak eraikitzeko esparru-akordioa Gauzatzea URAren esku dago. 2. fasea eta hurrengoak barne hartzen ditu (Sobron-Lantarón tartea)


URAren eta AMVISAren arteko elkarlanerako hitzarmena, hainbat hornidura-obra egiteko proiektuak idatzi eta gauzatzeko. Gauzatzea AFAren esku dago

URAren eta AMVISAren arteko elkarlanerako hitzarmena, hainbat hornidura-obra egiteko proiektuak idatzi eta gauzatzeko. Gauzatzea AFAren esku dago

Ez dago aurrekontu-partidarik, izan ere, «A1. Ekialdeko Lautadan hornidura hobetu, Agu-raingo isurketetarako irtenbidea hobetu eta ziklo integrala kudeatzeko aukerak aztertzea» neurrian agertzen den jarduerari dagokio


235.000 €

1.420.000 €

13.620.000 €

66.667 €

1.200.000 €

116.667 €

800.000 €

1.500.000 €

5.962.000 €

680,000 €

228.000 0

1.153.125 €

Baia Baia Garaiko hornidura URA

2015

2021

15.000 €

18.000 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

::::::: 57


UHOLDE ARRISKUA DAGOEN EREMUETAKO KARTOGRAFIA (UHOLDE ARRISKUAREN AZTERKETA. UHOLDE ARRISKUA DAGOEN EREMUEN MUGAKETA. JPHren KUDEAKETA)

UHOLDE ARRISKUA DAGOEN EAEKO EREMUETAN ARRISKU HORI KUDEATZEKO NEURRI EZ-EGITURAZKOAK ETA AZTERKETAK


Neurri ez-egiturazkoak definitzea eta azterketak egitea

Kontrol hidrometeorologikoak egiteko azpiegiturak

EAEn ur-emariaren neurtokiak eta IHSA kontrolatzeko zentroa eraikitzeko proiektuak idaztea

EAEko uholde-ohartarazpenen aurrean erabakiak hartzeko sistema bat ezartzea

Neurri ez-egiturazkoak definitzea eta azterketak egitea

Kontrol hidrometeorologikoko azpiegiturak

URA

URA

URA

URA

URA

URA

2015

2015

2015

2015

2021

2021



1.373.333 €

2.033.333 €

28.680 €

105.930 €

1.200.000 €

1.600.000 €

HIRI/HERRI BARRUKO TARTEETAKO ETA PUNTU KRITIKOETAKO DEFENTSA JARDUERAKEAEko HIRIGUNEETAKO UHOLDEEN KONTRAKO DEFENTSARAKO EGITURAZKO NEURRIAK


Omecillo

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Zadorra

Osman, Tumecillo ibaia bideratzeko proiektua

Gasteizen hegoaldeko ibaietan, jarduera hidraulikoak

Agurainen, uholdeen kontrako defentsa jartzeko proiektua

Gasteiz udalerrian, Batan eta Zapardiel erreketan uholdeen kontrako defentsa jartzeko proiektua

Gasteizko aireportuaren inguruan, uholdeen kontrako defentsa jartzeko proiektua

Gasteizko hirigunean, Zadorra ibaian uholdeen kontrako defentsa jartzeko proiektua

URA

URA

URA

URA

Hainbat administrazio

Estatua/ URA/ Udala

2015

2015

2021

2015

2021

Aurreikuspenen arabera, lanak 2015eko horizontean hasiko dira

500.100 €

9.000.000 €

3.819.000 €

70.418 €

23.000,000 €

2015

2021

2.857.143 €

20.000.000 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

58 :::::::


06


GOBERNANTZA ETA KUDEAKETAEAEKO EZAGUTZA HOBETZEKO NEURRIAK ETA ANTOLAKETA

ETA KUDEAKETAREN INGURUKOAK

EAEko baliabide hidrikoen ebaluaketa eguneratzea

Ureztaketa-eskaeren azterketa

Uraren kanonaren kudeaketa

Neurri-programaren aplikazioaren jarraipena eta Plan Hidrologikoa eguneratzea

Saneamenduaren egoeraren jarrai-pena, eguneratzea eta dagozkion txostenak

Espedienteen izapidetzea hobetzeko aplikazio informatikoak

Gune babestuen erregistroa eguneratzeko tresnak diseinatzea eta ezartzea

Ingurune hidrikoaren egoerari buruzko informazio-sistema (EUEIS)

Hornidura, saneamendu eta ara-zketari buruzko esparru-erregela-menduak eta zerbitzu horiek emate-ko estandarrak zehaztea

Isurketen arauketa administratiboa

Nekazaritza eta abeltzaintza jarduerako ur-kontsumoaren berariazko azterketa zehatza

URAren EDA garatzea

Kostuak berreskuratzeari buruzko siste-ma estatistikoa Ur-zerbitzuen kostuen berreskurapenaren jarraipena egiteko tresnak diseinatzea eta ezartzea

Obrak emateko eta/edo baimen eskaerak izapidetzeko laguntza

URA

URA

URA

URA

URA

URA

URA

URA

Ez da behar

Ez da behar

URA

URA

URA

AFA

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015

2015







Ez da aurrekonturik esleitu behar

Neurri horrek ez du aurrekonturik behar, bere ezaugarriengatik

Uraren Euskal Agentziako zuzendariaren abenduaren 14ko Ebazpenean finkatuta dagoen bezala, nekazaritza eta abeltzaintza jarduerako ur-kontsumoaren bera-riazko azterketa zehatza egingo dugu, eta horretatik abiatuta, ur-kanonetik salbuetsita egongo den kontsumo maximoa plan-teatuko dugu



53.333 €

333.333 €

86.667 €

76.667 €

30.000 €

83.333 €

100.000 €

Eskarien azterketa eta horniduraren inguruko diagnostikoa (ureztaketak izan ezik)

URA EAErako aurrekontu osotik dagokion kopurua

2015

2021

2015

2021

2015

2021

2015

2021

2015

2021

75.000 €

75.000 €

858.333 €

800.000 €

166.667 €

166.667 €

41.667 €

41.667 €

126.667 €

126.667 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

[.../...]

::::::: 59



GOBERNANTZA ETA KUDEAKETA (JARR.)EAEKO EZAGUTZA HOBETZEKO NEURRIAK ETA ANTOLAKETA

ETA KUDEAKETAREN INGURUKOAK

Urarekin eta ekosistema urtarrekin lotutako berrikuntza-, ikerketa- eta garapen- programetarako eta proiektuetarako diru-laguntzak

EAEko baliabide hidrikoen ebaluaketa eguneratzea

Espedienteen izapidetzea hobetzeko aplikazio informatikoak

URAren EDA garatzea

URA

URA

URA

URA

2015

2021

2021

2021




266.667 €

53.333 €

400.000 €

100.000 €

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak


Beste jarraipen osagarri batzuk

Bainu-eremuetako kalitatea kontrolatzeko sarea

Kontrol hidrometeorologikorako sarea

EAEko lurpeko urak kontrolatzeko sarea

EAEko ibaien egoera biologikoaren jarraipena egiteko sarea

EAEko barne-hezeguneen egoera ekologikoaren jarraipena egiteko sarea

EAEko ibaien egoera kimikoaren jarraipena egiteko sarea

URA

EJ

EJ

URA

URA

URA

URA

2015

2015

2015


Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren barne-bitartekoekin gauzatuko da






100.000 €

850.000 €

GOBERNANTZA ETA KUDEAKETAEAEko INGURUNE HIDRIKOA KONTROLATZEKO ETA JARRAIPENA EGITEKO SAREAK

2015

2021

2015

2021

2015

2021

2015

2021

600.000 €

600.000 €

550.000 €

550.000 €

150.000 €

150.000 €

1.600.000 €

1.600.000 €

Iturria: Eusko Jaurlaritza. 2012. Ebroko Mugape Hidrografikoko EAEko Mediterranear Isurialdearen Plan Hidrologikoa egiteko ekarpena / Uraren Euskal Agentziak Ebro Arroko Plan Hidrologikoaren proiektu-proposamenari jarritako alegazioak.

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

Askotarikoak

60 :::::::


06 6.3. IBAIAK ZAINTZEA, BABESTEA, ANTOLATZEA ETA BERRONERATZEA, INGURUNE HIDRIKOAREN GARAPEN JASANGARRIAREN GILTZARRI

Aztertzeko esperientzia eta kasu batzukBadira gauzatu gabe dauden berroneratze-programa eta -proiektu batzuk, kontuan hartu beharrekoak direnak, bai abiapuntu gisa, bai zuzenean gauzatzeko. Horixe da Bizkaiko Lurralde Historikoko Ingurumen eta Hidrologiako Jardun Planean jasotako jardueren kasua. Bizkaiko Foru Aldundiak egin zuen plana, lurralde horretako ibai-ibilguen ingurumen-egoera orokorra hobetzea bultzatzeko.

— Lea ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Galindo ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Barbadun ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Artibai ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Asua ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Butroe ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Bakio udalerrian, Estepona ibaia hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

— Sopelan, Gobela eta Torre errekak hidrologia eta ingurumen aldetik leheneratzeko proiektua.

Debabarrena eskualdean, Deba eta Ego ibaiak berroneratzea eta balioztatzeaDebabarrenean, historikoki, lurraldearen antropizazio oso handia gertatu da, eta industria-jarduerarako joera nabarmena izan da. Garapen ekonomikoak, giza kokalekuek eta garraio-azpiegitura linealek Deba ibarraren hondoak modu masibo eta trinkoan okupatu dituzte. Hirigintzaren presio handiaren eta lurraldearen malkartasunaren ondorioz, ibarreko eremuak okupatu, eta hala, ibai-ibilguak inbaditu eta aldatu dituzte. Industria-isurketen ondorioz, herritarrek ibaiari bizkarra eman diote eta hara gerturatu gabe bizi dira. Garatzen ari garen proiektuarekin, besteak beste, Deba eta

Ego ibaiak, Debabarrena eskualdeko herritarren bizi-kalitatearen osagai garrantzitsuak izanik, natur arloko aktibo gisa ikusi eta balioztatzea lortu nahi da, eta paisaia naturalaren funtsezko parteak izatea.

Gipuzkoan, ildo horretan, Uraren Euskal Agentziak eta Debegesak sinatutako elkarlanerako hitzarmenaren bidez martxan jarritako Deba eta Ego Ibaiak Berres- kuratzeko eta Balioa emateko Programa Integrala aipa dezakegu. Programa horretan, beste helburu batzuen artean, funtsean hidrologiarekin lotutako ikuspegi batetik egoera txarrean dauden ibai-tarte kopuru handi bat leheneratzea eta balioztatzea proposatzen dugu. Programan jasotako ekintzen xedea landaredia bizirik dagoen erriberetan horri eustea, eta galeria-baso hori galdu den tarteetan, degradatutako eremuak landareztatzea da. Normalean, bideratze berriek, estaldurek, ibaiertzak askotariko hirigintza-garapenen bidez okupatzeak, eta errepideak egokitzeko eta hobetzeko egindako lanek eragin dute galera hori.

Ego eta Deba Ibaiak Berreskuratzeko Plan Integrala ohiko plangintza sektoriala gainditzeko ahalegin bat da. Zeharkako ikuspegi baten bidez, ibaien hidrografia- eta ingurumen-hobekuntzarekin lotutako aukerak ikusteko ahalegina. Ego eta Deba ibaiak leheneratuz, Uraren Esparru Zuzentarauarekin bat (2000/60/EE), bi ibai-espazio horiek Debabarrena eskualdearen bizkarrezur gisa balioztatzeko asmoa daukagu, ondoko helburuekin:

— Deba eta Ego ibaietan hobekuntza-ekintzak egitea, Uraren Esparru Zuzentarauko helburuak lortzeko.

— Ibaiertzak ingurumen aldetik hobetzea.

— Debabarrenako biztanleen bizi-kalitatea hobetzea, ibaia garapen jasangarriaren printzipioen barruan erabiliz, gozatuz eta errespetatuz.

— Ibaietako paisaia hobetzea.

— Ibaiertzetako eta ibaietako flora eta fauna basatiko espezieak, espezie inbaditzaileak, paisaia eta habitat interesgarriak, indarguneak eta arriskuak, galzorian dauden espezieak, eta abar identifikatzea eta ezagutzea.

— Ibaiekin lotutako kultur, gizarte eta ekonomia arloetako baliabideak identifikatu, ezagutu, aztertu eta sustatzea.

— Deba eta Ego ibaiekin lotutako arazo nagusiak antzematea.

— Ego eta Deba ibaien indargune eta ahuldade nagusiak antzematea.

— Debabarrenaren garapenaren eta ibaiarekin izan duen loturaren inguruko memoria historikoa berreskuratzea.

::::::: 61


— Ibaia eta ibaiarekin lotutako azpiegiturak balioztatzea, Debabarrenaren susperraldi ekonomikoaren elementu katalizatzaile gisa.

Azken finean, proiektu hau, alderdi hidrologiko eta ingurumenekotik haratago, Debabarrena eskualdeko lurraldean Deba eta Ego ibaien igarobidearen idiosinkrasia berreskuratzeko etorkizunera begirako apustua da.

Proiektu honi buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, ondoko loturak kontsultatu:

— http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia?set_language=eu

— http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia/bizigura-proiektuak?set_language=eu

— http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia/ibai-lagun-2012?set_language=eu

Irungo ARTIA erreka berroneratzeaArtia errekaren ibilgua leheneratzea izan da Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailak Euskadin ibaiak leheneratzearen arloan egindako jarduera aitzindarietako bat. Zalantzarik gabe, EAEko lurraldean bioingeniaritza teknikak aplikatuz egin den lehenengo jarduera garrantzitsua izan da. Hala, ibaiertzak eta haien inguruak finkatzeko, landaredia erabili da. Jarduera-tartea Bidasoaren unitate hidrologikoan dago, urak Bidasoara isurtzen diren estuarioaren inguruko azpiarro txiki batean. Esku-hartze eremua Artia kanala deiturikoa izan da, oso-osorik Irun udalerrian kokatua, Montero enpresaren antzinako instalazioen parean. Irungo saihesbidearen hegoaldean dago, Irun eta Oiartzun Erlaitzetik lotzen dituen GI-3631 errepidearekiko paraleloan.

Artia kanalaren erditik gorako eremuan egin da jarduera. Kanal artifiziala da, hormigoizko hormekin eratua, eta ibaiaren hondoa ere hormigoi-masazko zolata batez osatuta dago. Bideratu aurretik, Ibarla errekaren ibilgua oso bestelakoa zen, gaur egun baino ehunka metro beherago isurtzen zituelako urak Bidasoara. Errekaren bukaera erabat desbideratu eta zuzendu zen, Artia kanala eraikiz, garraio-azpiegiturak eraikitzeko lurzoruak lortzearren. 1940ko hamarkadan egin ziren lan horiek. Tarte hori interes ekologiko handikoa da, itsasaldien eraginpean dagoen errekaren behealdeko tarte bat delako. Mota horretako eremuetan, espezie oso espezializatuak bizi dira,

gune potentzial oso txikitan. Gainera, gune potentzial horiek oso eraldatuta daude, askotan hirigintza-presio handiarekin topo egiten dutelako.

Artia errekan egindako lana bideratzea eraistea, eta horren ordez, gutxi gorabehera 400 metroko tarte batean, ibaiertzeko landaredia jartzea izan da. Horretarako, bioingeniaritzako teknikak aplikatu dira, Krainer Horma izeneko egurrezko egitura baten bidez. Oinarri gisa, elkarren artean lotutako enbor-sistema bat erabiltzen da eta enbor horien gainean, landare-lurrez estali ondoren, ibaiertzean berezkoak diren zuhaixka eta landareak jartzen dira. Teknika horri esker, ibaiertzak lurrera euskarrien bidez finkatuta dauden adar gurutzelkartuz estaltzen dira. Ondoren, naturak bukatzen du prozesua, landatutako espezieak haztean. Gainera, ibilgu berriak uhaldien aurrean ematen duen erantzuna hobetzearren, uhaldiei eusteko, lur ezpondadun urpetze-eremu bat izatea aurreikusi da. Errekaren goialdean, gainera, sedimentazio-putzu bat eraiki da, uhaldi-uneetan errekak dakartzan sedimen- tuei eusteko.

Ingurumenaren ikuspegitik, ibaian funtzionaltasun minimo bat berreskuratu nahi da; bideratze-lanen eraginez galdutako funtzionaltasuna. Horretarako, ezkerraldeko horma eta hormigoizko zolataren zati bat eraistea proposatu da, baita bi aldeak ingeniaritza naturalistikoko tekniken bidez egonkortzea ere. Teknika horiek eremuan berezkoa den landaredia garatu ahal izateko modua ematen dutela dirudi. Eremuko landarediari eta existitzen zen landarediari buruzko azterketa bat egin zen. Lortutako emaitzetatik abiatuz, jardueraren eremuan berezkoak ziren bertako espezieen landareztatze multzo bat egitea proposatu zen. Halaber, erabilitako tekniken bidez, faunarentzako aterpeak eta habitatak ere sortu nahi ziren. Beste alde batetik, atal hidraulikoan, zeharkako profilak diseinatu ziren. Ibilgu bikoitza daukate, eta ibilgu horrek urpetze-pasealeku bat barne hartzen du. Haren kota ibaiaren hondoaren kotatik metro bat gorago dago. Ibaia estutu egin zen, emari ertain-baxuko sekzio egoki bat lortzeko.

Obra bi fasetan egin zen eta behin betiko kostua 600.000 eurokoa izan zen. Lehenengo fasea, 2001eko azaroan hasi eta 2002an bukatua, Osinbiribiletik abiatu eta zubi berriraino iritsi zen. Bigarren fasea zubi berritik San Martzial zubiraino iristen zen, eta 2003 eta 2004 artean gauzatu zen.

Proiektu horri buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, kontsulta ezazu ondoko loturan: www.uragentzia.net

http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia?set_language=eu

http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia?set_language=eu

http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia/bizigura-proiektuak?set_language=eu



http://www.debegesa.com/eu/garapen-jasangarria/bizigura-deba-ibaia/ibai-lagun-2012?set_language=eu



http://www.uragentzia.net

62 :::::::


06 Gasteizko Salburuko hezegunea leheneratzea eta balioztatzeaSalburua hezegune naturala da, Gasteizko akuifero kuaternarioko lurpeko uren deskargaren bidez osatua —Arabako Lautadaren zati handi batera zabaltzen den ur-poltsa izugarri handia da akuiferoa—. 1857a baino lehen, gutxienez hiru urmael nagusi zeuden Salburuko hezeguneetan: Betoñu, mendebaldean; Larregana, iparraldean, eta Arkauti, hego-ekialdean. Jakina da larratzea, ehiza eta arrantza izugarri aberatsak izan zirela, eta horrek eskualde osoan ezagun egin zituela. Garai hartan, zalantzarik gabe, Euskadi osoko urmael-multzo baliotsuenetako bat izango zen, ikuspuntu ekologikotik. Arkautiko putzuaren inguruan, lautadako harizti zabal bat zegoen, Arabako Lautadako baso-paisaiaren bereizgarria. XIX. mendearen erdialdean, urmaelak lehortzen eta basoak mozten hasi ziren, lurrak nekazaritza-ustiaketarako erabiltzeko. Lehenik eta behin, Larregana urmaela drainatzeko lanak egin zituzten, geroago Arkautikoak drainatzekoak, eta azkenik, XX. mendearen erdialdean, Betoñu urmaela drainatu eta lehortu zuten. Laurogeita hamarreko hamarkadan (1994), espazioaren ingurumen-garrantziaz eta kokapen onaz jabetuta —hiriko ekialdeko periferian—, antzinako paisaia leheneratzeko lanei ekin zieten. Elorriagako iparraldean baso-zoko bat eta Betoñu ondoan gune heze txiki bat besterik ez ziren geratzen. Azken horretan, gune horietako berezko azken animalia eta landareak bizi ziren, era guztietako inpaktuen mende: ezkutuko ehiza, txabolismoa, hondakinen isurketa, etab. Leheneratze ekologikoko lanak Betoñu urmaelaren drainatzea bertan behera utziz abiatu zituzten. 1998an, urmaeleko kanala ixteko dike bat eraiki zuten —Larregana eta Arkauti urmaelak drainatzen zituen, Dulantzi ibaiaren ibilgurantz—. Jarduera horien bitartez, 200 hektarea baino gehiagoko espazio bat leheneratzea lortu zuten; uholde handieneko garaian, horietatik 60 ur-laminak dira. Berriki, parkeko urmael-azalera handitu egin da, Duranzarra urmaela berroneratuz.

Salburua leheneratzeko lanek Gasteizko hirigunea uholdeen kontra babesteko funtzioa ere betetzen dute, bertako urmaelak San Tomas eta Errekaleor ibaien ezohiko uhaldietan laminazio-putzu gisa erabiltzen baititu. Neurri horri esker, Betoñuko saneamendu-sarearekin lotzen diren tokian, ibaien goraldien eragina arintzen ari da.

Gainera, 1994tik aurrera, urmaelen inguruan eta ur-ibilguetan, landaredia eta paisaia leheneratzeko lanak egiten ari dira, eta Salburuko jatorrizko abe- rastasunaren zati bat berreskuratzeko lagungarria izaten ari da.

Leheneratze ekologikoaz gain, hezegunearen erabilera publikoa eta ezagutza sustatzeko jarduera asko egin dira; esaterako, bideak txukundu, informazio-panelak

jarri, norbere burua gidatzeko ibilbideak eta atseden hartzeko tokiak sortu, bi hegazti-behatoki jarri, eta ondoren, 2009an, Salburuko Hezeguneen Interpretazio Zentroa (Ataria) martxan jarri –ingurumenaren arloko trebakuntza-, heziketa- eta sentsibilizazio-jarduera ugari egiten dituzte han–. Azken finean, Salburuko hezegunea leheneratzeko lanekin, hiri-inguruko parkeen sareari (eraztun berdea) jarraitutasun ekologikoa eta aisialdikoa eman nahi izan zaio, eta era berean, espazioa erabilera publikoa eta ingurumen-hezkuntza sustatzeko egokitu. Horrez gain, ikerketa zientifikoa bultzatzen da, hezegunea ezagutzeko eta kudeatzeko funtsezko tresna gisa.

Hiri-inguruko hezegune hori leheneratuz erdietsitako emaitzen eta lorpenen artean, ondokoak nabarmendu ditzakegu:

— Salburuko antzinako hezeguneetatik 200 hektarea leheneratzea, eta ondorioz, toki horretan berezkoa den flora eta fauna leheneratzea. 2002an, Nazioarteko Garrantziko Hezegune izendatu zuten, Ramsar Hitzarmenaren barruan, eta berrikiago, Natura 2000 Sareko BIL eremu.

— Urmaeletan azaleratzen diren lurpeko uren kalitatea hobetu da.

— Zenbait eurite gogorretan, uhaldiak arindu egin dira.

— Aldameneko naturguneekiko lotura ekologikoa hobetu da.

— Irisgarritasuna eta segurtasuna hobetu dira, eta ondorioz, jende gehiagok erabiltzen du espazioa. Zenbakitan, Ataria zentroa 2009an 49.097 bisita izatetik 2012an 94.947 izatera pasatu da; 2011rekin alderatuz, % 7,7ko hazkundea izan du. Eraztun Berderako bisitak 2009an 536.384 izatetik 2012an 1,6 milioi izatera pasatu dira; 2011rekin alderatuz, % 30eko hazkundea izan da. Eta Salburuko parkea bera hiriko parke bisitatuena izan da (559.551).

— Salburua ingurumenaren arloko hezkuntza eta sentsibilizaziorako baliabide gisa sendotu da. 2007an, 8.000 pertsonak baino gehiagok parte hartu zuten, helduak eta eskolaumeak kontuan hartuta.

— Hiria hirigintzaren alderdian ekialdera zabaltzea eragin du, eta, hala, mugako eremuen diseinu «atsegina» egitea bultzatu du.

Informazio gehiago nahi izanez gero, ondorengo loturak kontsulta daitezke:

— http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&nuevaPag=&uid=u_3d0924cc_12da3712de4__7fef&aplicacion=wb021&id=&tabla=contenido

— http://www.udalsarea21.net/paginas/ficha.aspx?IdMenu=8ED0CB4A-472E-4634-8CCA-06FA8B173108

http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&nuevaPag=&uid=u_3d0924cc_12da3712de4__7fef&aplicacion=wb021&id=&tabla=contenido




http://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?aplicacion=wb021&tabla=contenido&idioma=es&uid=u_3d0924cc_12da3712de4__7fef

http://www.udalsarea21.net/paginas/ficha.aspx?IdMenu=8ED0CB4A-472E-4634-8CCA-06FA8B173108



::::::: 63


6.4. IBILGUEN MANTENTZEAN KONTUAN HARTU BEHARREKO IRIZPIDEAK

Oro har, ibaiak ez ditugu aldizka garbitu beharreko kaletzat hartu edo kale gisa tratatu behar. Barnean bizitza biltzen duten igarobide biologiko eta ekosistemak dira, eta dagokien bezala kudeatu behar dira. Ibaiek ur-bazterreko landaredia izatea ona da, baita enborrak eta adarrak egotea ere. Era berean, ona da harriak, haitzak, hartxintxarrak, uharriak, hondarrak, barrunbeak, putzuak eta hainbat korronte mota egotea. Beste kontu bat da zenbait mantentze-lan egin behar izatea, kasuistikaren eta ibilguaren ezaugarrien arabera. Normalean, ondorengo alderdiak hartuko ditugu kontuan:

Gogoeta orokorrak

A. Hormigoizko kaxen bidez bideratutako ibai-tarteak baldin badira

Dagokion tartearen ahalmen hidraulikoari eustea eta ingurumenaren aldetik hobetzea izango dira helburuak. Mantentze-lanak ondorengoetara mugatuko dira:

— Ibilguaren hondoan jaiotzen den landaredia guztia deuseztatzera.

— Goialdean sustraitu eta horman hazi diren landare igokariei edo beherakariei eustera.

— Horma goialdean sustraitutako landare igokari edo beherakariz landareztatzea, itxura naturalagoa emateko.

B. Hormen edo hormigoizko harri-lubeten bidez bideratutako ibai-tarteak badira

Tarteko hustubidearen ahalmenari eustearen eta tartea ingurumenaren aldetik hobetzearen arteko oreka ezartzea izango da helburua (Kaxen bidez bideratutako tarteekiko aldea da ibilguaren hondoa naturala dela). Horrelakoetan, mantentze-lanak hauek izango dira:

— Ibilguaren erdian hazi eta buxadurak sor ditzakeen landaredia kentzea.

— Ahalmen hidraulikoa nahikoa baldin bada eta ez badu kanalizazioaren erdigunea inbaditzen, hazitako landaredia utzi behar da, ondorengo baldintzaren bat betetzen baldin badu:

• Dagokion eremuko berezko espezie bat baldin bada, eta formazioaren beharrezko kimatzeak egin ondoren enborrek bakarrik egiten badiete aurre uhaldiei.

• Dagokion eremuko berezko espezie bat bada, zuhaitz-erakoa edo zuhaixka-erakoa, neurri txikikoa, eta, ahal dela, malgua.

— Horma goialdean sustraitutako landare igokari edo beherakariz landareztatzea, itxura naturalagoa emateko.

— Ahalmen hidraulikoa nahikoa baldin bada, eremuan berezkoak diren zuhaitz-erako edo zuhaixka-erako espezie malgu eta txikiz landarezta daiteke, edo formazioaren kimatzeak egin ondoren uhaldi-emariei enborrek bakarrik aurre egingo dioten berezko espezieak.

C. Ibai-tarte naturalak eta Batasunaren Intereseko Lekuetako (BIL) ibai-tarteak badira

Kasu horietan, ahalik eta jarduera gutxien egin behar dira; buxadurak sortuz hustubideen ahalmena murrizten duten eta, beraz, ondasunak edo lurrak kaltetu ditzaketen landareak kentzera mugatu behar dute jarduera horiek.

D. Batasunaren Intereseko Lekuetako (BIL) ibai-tarte naturalak eta ibai-tarteak badira, eta hirigune batean kokatuta badaude

Modu berean, hiriguneetako ibai-tarte horietan, ahalik eta jarduera gutxien egin behar dira. Buxadurak sortuz hustubideen ahalmena murrizten duten eta, beraz, ondasunak edo lurrak kaltetu ditzaketen landareak kentzera mugatu behar dute. Eta, halaber, erori eta etxe, azpiegitura edo pertsonei kalte larriak eragiteko arrisku frogatua sortzen duten zuhaitzen oinak kentzera.

Irizpide orokor gisa, hiri-hondakin solidoak (HHS) ken- tzeari dagokionez, udalei beren ardurapeko lana dela gogorarazi behar zaie, eta ekiteko eskatu. Beste alde batetik, kaxen bidez bideratutako ibai-tarteei eta hormen edo hormigoizko harri-lubeten bidez kanalizatutako tarteei dagokienez, jarduera berezi batzuk egin daitezke; adibidez:

— Ahal den kasuetan, hormen ordez paisaiaren gaineko ingeniaritza biologikoko teknika bigunak aplikatu, ibilguari itxura naturalagoa eman diezaioten.

— Tarte higatuak paisaiaren gaineko ingeniaritza biologikoko teknika bigunak erabiliz leheneratu, ibilguari itxura naturalagoa eman diezaioten.

— Ibilguan agregakinak jalkitzea errazteaz gain, landaredia haztea eta fauna iktiologikoarentzat arrabalekuak eta babeslekuak sortzea ahalbidetzen duten deflekto-reak edo bestelako egiturak sortu, ura igarotzeko eragozpen txikiagoa sortzen duten tokietan.

— Sedimentu eta/edo jalkinak kendu, kanalizazioaren hustutze-ahalmena oztopatzen duten kasuetan.

64 :::::::

07. I. ERANSKINA. LOTURAK

07


06

64 :::::::

Ur-bazterreko landaredia kimatzeaAzpiegitura linealei, argindar-sareari, trenbideari, errepideei eta abarri eragiten dien ibaiertzeko landaredia kimatzeari dagokionez, lan-baimenak izapidetzerakoan, ondoko alderdiak hartu beharko dira kontuan:

A. Zuhaitz aloktonoak badira (akaziak, makalak, eukaliptoak, astigar zuriak)

Ibaiertzeko espezieak ez direnez, erabat ebaki daitezke; betiere, berehala tamaina txikiko edo hazkunde moteleko espezieak landatzen badira (sahatsak, hurritzak, haritzak), eta mozketa neguan egiten bada, ibilguetan eragin txikiagoa izateko.

B. Ibaiertzeko zuhaitz autoktonoak badiraIbaiertzeko espezieak dauden tokian (haltzak, lizarrak, haritzak, sahatsak), dagokion linea edo azpiegiturari eragiten dioten adarrak bakarrik ebaki ahal izango dira.

Linea elektrikoak Linea elektrikoen kasuan, kimatzeak ez dira zuhai- tzaren altuera osoaren 1/3 baino handiagoak izango; kimatzeak eremuko zaintzailearen begiradapean egingo dira, eta geldialdi begetatiboan (negua).

Errepide-azpiegituretako obrakErrepide-azpiegituretako edo trenbide-azpiegituretako obrak egiteko, aipatutako bideei eragin diezaieketen adarrak bakarrik kimatu ahal izango dira; ezingo da arraseko mozketarik egin.

Ibilguetako uharteak Beste alde batetik, ibilguetako uharteak drainatzeko jarduerak egin behar badira, oro har, ez da emango ibilguetako uharte naturalak drainatzeko baimenik. Dena den, batzuetan, horrelako jarduerak egin ahal izango dira, ibilguaren arabera:

Ibilgu naturaletako uharteakBehar bezala justifikatutako arrazoiak baldin badaude bakarrik emango da uharteak drainatzeko baimena; adibidez, pertsonei eta ondasunei eragiten dieten uholde-arrisku larri frogatuak dauden kasuetan.

Ibilgu eraldatuetako uharteakIbilgu eraldatuen kasuan, sekzio hidraulikoari eutsi behar bazaio, agregakin metatuak kendu egin beharko dira; ahal bada, haien gainean landare-espezieak hazi baino lehen.

::::::: 65

I. eranskina LOTURAK

LOTURAK

Uraren Esparru Zuzentaraua (2000/60/EE)


Euskadiko Uraren Legea (1/2006 Legea, ekainaren 23koa)

Kantauri Ekialdeko Mugapearen Plan Hidrologikoa

http://www.boe.es/doue/2000/327/L00001-00073.pdf

http://www.bopv.euskadi.net/cgi-bin_k54/ver_e?CMD=VERDOC&BASE=B03D&DOCN=000069767&CONF=/config/k54/bopv_e.cnf

http://www.uragentzia.euskadi.net/informacion/kantauri-ekialdeko-mugape-hidrografikoaren-plan-hidrologikoa-2009-2015/u81-0003/eu/

http://www.uragentzia.euskadi.net/u81-0003/eu/contenidos/informacion/ava/eu_agencia/que_es_ura.html

URAREN EUSKAL AGENTZIA


Egoitza nagusia

Kantauri Ekialdeko Arroen bulegoa

Kantauri Mendebaldeko Arroen Bulegoa

Mediterraneoko Arroen Bulegoa

Orio kalea, 1-3. 01010 GasteizTelefonoa: 945 01 17 00 • Faxa: 945 01 17 01

Infanta Kristina kalea, 11. Begoña etxea. 20008 DonostiaTelefonoa: 943 024 800 • Faxa: 943 024 801

Uribitarte kalea, 10. 48001 BilboTelefonoa: 944 033 800 • Faxa: 944 033 801

Forondako Atea kalea 9-11. 01010 GasteizTelefonoa: 945 011 898 • Faxa: 945 011 880

http://www.boe.es/doue/2000/327/L00001-00073.pdf





66 :::::::

I. eranskina. LOTURAK

KANTAURIKO KONFEDERAZIO HIDROGRAFIKOA


Oviedoko egoitza nagusia

Plangintza Hidrologikoaren Bulegoa

Bizkai eta Arabako Lurralde Bulegoa

Gipuzko eta Nafarroako Lurralde Bulegoa

Plaza de España, 2. 33071 OviedoTelefonoa: 985 968400 • Faxa: 985 968405

C/ Asturias, 8. 33071 OviedoTelefonoa: 985 965910 • Faxa: 985 965906

Kale Nagusia, 57. 48011 BilboTelefonoa: 944 411700 • Faxa: 944 415019

Errotaburu pasealekua, 1. 20018 DonostiaTelefonoa: 943 223799 • Faxa: 943 311964

EBROKO KONFEDERAZIO HIDROGRAFIKOA


Zaragozako bulegoaSagasta pasealekua 24-26. 50071 ZaragozaTelefonoa: 976 711 000 • Faxa: 976 711 915

::::::: 67


AMVISA (Gasteizko Udal Urak, SA): Plan Integral de Ahorro de Agua de Vitoria-Gasteiz. 2004-2008ko txostena, 2008.

ANTIGÜEDAD, I.: «Debate social en el País Vasco como consecuencia de la situación de sequía en 1989», in Revista de la Real Academia de Ciencias, LXXXV (1991), 491-498, Madril.

Arrojo, P.; Naredo, J.M.: La gestión del agua en España y California, Bakeaz, Bilbo, 1997.

Ayala Carcedo, F.J.: «La ordenación del territorio en la prevención de catástrofes naturales y tecnológicas. Bases para un procedimiento técnico-administrativo de evaluación de riesgos para la población» in Boletín de la AGE, 30 (2002a), 37-49.

— «El sofisma de la imprevisibilidad de las inunda-ciones y la responsabilidad social de los expertos. Un análisis del caso español y sus alternativas» in Boletín de la AGE, 33 (2002b), 79-92.

Bailarón, L.: Gestión de los recursos hídricos, UPC, Bartzelona, 2002.

Brufao, P.: La revisión ambiental de las concesiones y autorizaciones de aguas, Bakeaz, Bilbo, 2008.

Cabrera, E.: «Estado general de los abastecimientos de agua en España», in Estevan, A.; Viñuales, V. (biltz.): La eficiencia del agua en las ciudades, Bakeaz, Bilbo, 53-91.

Confederación Hidrográfica del Ebro: «Agua y Territorio» txostena, in Esquema de Temas Importantes. Plan Hidrológico de la Cuenca del Ebro, 2008.

Europako Kontseilua: Lurralde Antolamenduaren Europako Karta, 1983.

— Uraren Esparru Zuzentaraua (2000/60/EE), 2000.

Arabako Foru Aldundia: Plan de regadíos de Álava, Arabako Foru Aldundiko Argitalpen Zerbitzua, Gasteiz, 1997.

— Arabako Foru Aldundia: Arabako uraren liburua, Arabako Foru Aldundiko Argitalpen Zerbitzua, Gasteiz, 2001.

— Plan integral del agua en Álava. Fase estratégica, Fundación Nueva Cultura del Aguak egindako azterlana (argitaratu gabe), 2003.

Energiaren Euskal Erakundea (EEE): Euskal Autonomia Erkidegoko mapa hidrogeologikoa, 1996.

Estevan, A.; Naredo, J.M.: Ideas y propuestas para una nueva política del agua en España, Bakeaz, Bilbo, 2004.

Fundación Nueva Cultura Del Agua: Veinte propuestas para un cambio tranquilo hacia una nueva cultura del agua, kide sortzaileen batzar nazionala, Jaca, 2004ko martxoaren 22a.

Eusko Jaurlaritza: Euskal Autonomia Erkidegoko mapa hidrologikoa, 2001, 2006.

— EAEko baliabide hidriko guztien ebaluazioa, Lurralde Antolaketa eta Ingurumen Saila, INTECSA-INARSA. Vitoria-Gasteiz, 2003a.

— 2003ko otsailaren 4 eta 5eko uholdeari buruzko argazki-dokumentazioa, 2003b.

— Caracterización y cuantificación de las demandas de agua en la CAPV y estudio de prospectivas, 2004a. IKAUR.

68 :::::::


— Guía de criterios de gestión de zonas inundables de la Comunidad Autónoma del País Vasco, 2004d.

— Proyecto de Plan Hidrológico. Esquema de Temas Importantes en materia de gestión de aguas en la CAPV. Diagnóstico del sector agrario, 2007.

— Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Espainiako zatiaren Plan Hidrologikoa. Ekainaren 7ko 400/2013 Errege Dekretua. 2013ko ekainaren 8ko Estatuko Aldizkari Ofiziala. Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa (2013).

Gómez Orea, D.: La Ordenación del Territorio. Una aproximación desde el medio físico, ITGE-Editora Agrícola, Madril, 1994.

Naredo, J. M.: «Costes y cuentas del agua. Propuestas desde el enfoque ecointegrador» in Costes y cuentas del agua en Cataluña en relación con la Directiva Marco del Agua mintegia, Kataluniako Ur Agentzia, 2007ko ekaina, 18-19.

Ollero, A.: Territorio fluvial. Diagnóstico y propuesta para la gestión ambiental y de riesgos en el Ebro y los cursos bajos de sus afluentes, Bakeaz, Bilbo, 2007.

Peñas Sánchez, V.: «Disponibilidad, uso y gestión del agua en un entorno urbano: el caso de Vitoria-Gasteiz» in Revista de Gestión Ambiental (2001eko apirila), 2001a, 13-23.

— «Agua y regadío» in El Correo (2001/08/27), 2001b.— El Plan Hidrológico Nacional y sus implicaciones en

el País Vasco, Bakeaz, Bilbo, 2004a.— «Uso y gestión del agua en los entornos urbanos

del País Vasco» in Nueva Cultura del Agua, Serie Informes 10 (2004b), Bakeaz, Bilbo.

— El paisaje fluvial del río Zadorra a través de las imágenes. Análisis y estudio, Arabako Foru Aldundiko Argitalpen Zerbitzua, Vitoria-Gasteiz, 2005.

— ¿Llueve a gusto de todos?, Espasa Calpe, Madril, 2006a.

— El río Zadorra: análisis ecogeográfico de la actividad antrópica en el ecosistema fluvial, 1932-2004, doktorego-tesia (argitaragabea), 2006b.

— Destejiendo tópicos del Agua, Tomás y Valiente prestakuntza-eskola eta Solidaridad Internacional, Bilbo, 2011.

— Hacia una gestión sostenible del agua en Álava, Bilbo, 2009.

Ruiz, E.: La transición climática del Cantábrico Oriental al Valle Medio del Ebro, Arabako Foru Aldundia, Vitoria-Gasteiz, 1982.

Témez, J.R.: «Áreas inundables, zonas de dominio público y zonas de policía», in Riesgos de inundación y régimen urbanístico del suelo (2000), Aseguruen Konpentsazio Partzuergoa, 51-60.

Hiri eremuetako ura eta ingurune · PDF fileerabilerak, bai eta ibaietako ekosistemak kaltetu...

Documents

Transcript of Hiri eremuetako ura eta ingurune · PDF fileerabilerak, bai eta ibaietako ekosistemak kaltetu...