Heziketa kooperatiboa (IK-KI)patxilarrainzar.educacion.navarra.es/dokumentuak/Heziketa...

Heziketa kooperatiboa (IK-KI)


( «Ikasteko Kooperatu / Kooperatzen Ikasi» )

Pere Pujolàs eta José Ramón Lago (Koordinatzaileak)Mila Naranjo, Olga Pedragosa, Gemma Riera, Jesús Soldevila, Glòria Olmos, Alba Tornereta Carles Rodrigo

Vic-eko Unibertsitatea

LABURPENA

Parte-hartzaileen arteko elkarreragina sustatuko duen heziketa da, talde-lanaren inguruan aritzen dena. Esan gabe doa, jakina, irakasleen eta ikasleenarteko elkarreraginean eta banakako lanean ere oinarritzen dela. Historikoki,irakasleak erakusteko zerbait zuena izan da. Ikuspegi horretatik, garrantzieskasa ematen zaio hezkuntza-jardueretan ikasleen artean ezar daitekeenelkarreragina, berdinen tartekoa eta ikasleak edo ikasle taldeak, irakasleariedo talde osoari ekar dezakeana.

Ikuspuntu intelektualetik begiratuta, berdinen arteko harremana da egokienabenetako ideia-trukea eta eztabaida sustatzeko. Hau da, pentsamoldekritikoa, objektibotasuna eta diskurtso gogoetatsua hezteko gai direnjokabide guztiak.

Kontua ez da, jakina, bata bestearen ordez sartzea, baizik eta lehen egitenzenari beste zerbait eranstea.

EZAUGARRIAK

Irakaskuntza pertsonalizatzea: hau da, irakasten duguna eta irakastekomodua ikasleen ezaugarri pertsonaletara egokitzea eta doitzea. Ikasle guztiakez dira berdinak (motibazio, ahalmen, ikasketa-erritmo, eta abar desberdinakdituzte).

Ikasleen (neska eta mutil) autonomia edo beregaintasuna (ikasketaautorregulatzeko estrategiak): ikasteko orduan, zenbat eta ikasle beregaingehiago eduki, edo, gutxienez, zenbat eta beregainagoak izan, denboragehiago izango dugu hasieratik horren beregain ez diren ikasleei eskaintzeko.Modu horretaz irakaslearenganako menpekotasun gutxiagoa izango dute,autonomoagoak izango dira.

1. orrialdea


Ikasketaren egitura kooperatiboa: gela egituratzeko garaian «irakasten»duten bakarrak maisua edo maistra izan ordez, ikasleak ere, lankooperatiboko talde txikietan, elkarri «irakasteko» gai eta elkarri laguntzekogauza izan daitezela, ikasteko orduan.

Frogatuta geratu da era kooperatiboan antolatutako jarduerekin eduki guztienikasketa indartzen dela, ez soilik elkartasuna, elkarri laguntzea,desberdinekiko errespetua eta gisako balioen ingurukoak, baizik etacurriculumeko eremu guztietako eduki espezifikoagoak; eta esandakojardueretan parte hartzen duten ikasle guztien ikasketa bultzatzen da, ezbakarrik ikasketarako zailtasunak dituztenena, baita, beregaintasunhandiagoa ez ezik, ikasteko erraztasun handiagoa dutenena ere; bestalde,ikasle guztien parte-hartze aktiboa ere sustatzen du antolatzen direnirakaskuntza- eta ikasketa-jardueretan.

Jardueraren egitura kooperatiboan ikasleak lantalde txiki heterogeneoetanbanatuta daude, elkar lagundu eta adoretu dezaten ariketak edo gainerakoikasketa-jarduera egiten ari direnean. Ikasle bakoitzak irakasleak irakatsitakoaikastea ez ezik, bere taldeko ikaskideek ere ikas dezaten laguntzea bilatzenda, alegia, guztiek taldean lan egiten ikastea. Ikasleek helburu bikoitz horilortzen dute baldin eta besteek ere –eta kasu horretan bakarrik– lortzenbadute (helburuetan elkarren arteko mendekotasun positiboa gertatzen da).Egitura horrek sortzen duen efektua edo «mugimendua» ikasleen«kooperatibotasuna» da, ikasteko orduan.

2. orrialdea


TALDEAKLau kideko talde batean aldibereko elkarreragin gehiago egongo da beti, bostedo hiru kidez osatutako batean baino. Taldeko kideen kopurua bakoitiabaldin bada (hiru edo bost) askoz ere errazagoa da, une jakin batean, bestebatekin elkarreraginean ez dagoen norbait egotea, hau da, jardueratik kanpogeratzea.

Jarduera horiek era kooperatiboan (ez banakakoan) gauzatzeko, hezitzaileaklau kideko taldetan banatzen ditu programan parte hartzen duten pertsonak.Talde horiek heterogeneoak izango dira alderdi guztietatik begiratuta,autonomia edo beregaintasun maila barne dela. Hala, pertsona bat egongoda beregaintasun handikoa, bi ertainekoak eta bat autonomia gutxiagokoa.Gai bakoitzean aurreikusitako jarduerak gauzatzean, nork bere aldetik etabere ikasmahaian egin ordez, lauko taldetan lan egiteko gonbita egingo die,nork bere koadernoan edo fitxan, baina elkarri lagunduz.

Zeri esaten zaio ikasketa kooperatiboa?

Ikasketa kooperatiboko talde bateko kideek erantzukizun bikoitza dute:irakasleak irakatsitakoa norberak ikastea eta taldekideek ere ikasdezaten laguntzea.

3. orrialdea


Irakasleek, berriz, bi xedetarako erabiltzen dute ikasketa kooperatiboa:ikasleek eskolako edukiak ikas ditzaten eta, aldi berean, taldean lanegiten eta solidario izaten ikas dezaten, azken bi horiek eskolako edukigisa hartuta. Alegia, ikasteko kooperatu eta kooperatzen ikasi…

Ikasketa kooperatiboa ez da soilik eskolako edukiak hobeto ikasteko metodoedo baliabide bereziki baliagarri bat, baizik eta ikasleek ikasi beharrekocurriculum eduki bat gehiago, hau da irakatsi behar zaien ikasgai bat.Ikasketa kooperatiboko talde bateko kideek erantzukizun bikoitza dute:irakasleak irakatsitakoa norberak ikastea eta taldekideek ere ikas dezatenlaguntzea.

Zergatik da hain garrantzizkoa kooperatzen eta elkarrekin lan egiten ikastea?Mendebaldeko gizarte garatuetako tradiziozko hezkuntzak, denbora luzean,balio handiagoa eman dio gizabanakoaren lorpenari, taldearen lorpenaribaino. Ikasleen arteko lehiakortasuna bultzatzen da. «Ikasgelako lehena»baldin badago, «azkena» ere egongo da: irabazleen eta galtzaileen logika da,oihaneko legea, eskolaren barruan. Mota horretako hezkuntzaren emaitzakmugatuak dira, ikasleek ez baitute gizarte-gaitasun ona lortzen. Gizarte-arazoak konplexuak dira eta eraginpekoen –hau da, guztion– lankidetzaeskatzen dute, konponduko badira. Azken urteotan, enpresak kooperatzeneta taldea osatzen dakiten langileak eskatzen hasi dira, lan-inguruneeraginkorrak –baina ez zurrunak– lortzen saiatzen dira, eta alderdi informalakgehitzen dituzte motibazioa eta taldeen kohesioa hobetzeko: aisialdikojarduerak, lan-ingurune atsegina, harreman-moduak, eta abar.

Ez dira gauza bera kooperatzea eta kolaboratzea. Kooperazioak plus bateransten dio lankidetzari: elkartasuna, elkarri laguntzea, eskuzabaltasuna…Hori dela-eta, hasieran, eraginkortasun soilaren mesedetan lankide zirenek,azkenean afektibitate-lotura sakonagoak bilatzen dituzte beren artean.

4. orrialdea


IK/KI Programa: Gelako ikasketa modu kooperatiboanegituratzeko esku-hartze eremuak A esku-hartze eremuak taldearen kohesioarekin loturiko jardun guztiak

biltzen ditu, pixkanaka, gela bateko ikasleek talde-kontzientzia har dezateneta denborarekin ikasketa-komunitate txiki bilaka daitezen. IK/KIProgramak batik bat tutoretza orduetan gauzatu beharreko eta gelakogiroa hobetzera bideraturiko jarduera-sorta biltzen du (taldeko dinamikak,jolas kooperatiboak, jarduerak...).

Taldearen kohesio-mailaren azterketaren dimentsioakIK/KI Programan bost dimentsio hartu dira aintzat, guztiak ere taldearenkohesio deitu dugunarekin loturikoak. Honako hauek dira:

1. Gelako ikasle guztien parte-hartzea eta erabakiak adostasunezhartzea.

2. Elkarrezagutza eta harreman positiboak eta laguntasunekoak gelakoikasleen artean.

3. Elkarrezagutza eta harreman positiboak eta laguntasunekoak ikaslearrunten eta urritasunen bat edo jatorri kultural ezberdina dutenenartean.

4. Taldean lan egiteko gogoa eta talde-lana egungo gizarterako gauzagarrantzitsutzat eta lan indibiduala baino eraginkorragotzat hartzea.

5. Solidario izateko gogoa, elkarrekiko laguntza, desberdintasunekikoerrespetua eta bizikidetza.

Dimentsio horietako bakoitzarentzat programak ikasleekin dimentsio horieklantzeko erabilgarriak izan daitezkeen jardueren sorta eskaintzen dieirakasleei (hausnarketa-jarduerak eta talde-dinamikak);

TALDEAREN AUTOEBALUAZIOA EGITEKO GALDETEGIA

1. Denek parte hartu al dute talde-lanean?

2. Egon al da gehiegi parte hartu duenik?

3. Egon al da taldeko gainerako kideen parte-hartzea oztopatu duenik?

4. Guztiok batera hitz egiten zenuten?

5. Denek entzuten zioten hizketan ari zenari?

6. Desbideratu al zarete egin beharreko lanetik? Maiz?

5. orrialdea


7. Zer sistema erabili duzue erabakiak hartzeko? ados jartzea, bozketa, egon alda iritzia inposatu duenik?

8. Eskatu al duzue laguntzarik behar izan duzuenean?

9. Laguntzarik eman duzue eskatu dizuetenean?

10. Harreman ona egon al da taldeko kide guztien artean?

11. Pozik al zaudete egindako lanarekin? Lortu al dituzue aurreikusitakohelburuak?

12. Zer zailtasun izan dituzue?

13. Nola konpondu dituzue?

14. Hurrengo talde-lanerako ondorioak eta iradokizunak.

B esku-hartze eremuak

Esku-hartze eremu horretarako IK/KI Programak hainbat jarduera-egiturakooperatibo biltzen ditu, ikasleek curriculumaren alderdi guztietanaurreikusitako ikasketa-jarduerak egiterakoan irakasleak talde-lana geroeta gehiago erabiltzen duen baliabidea izan dadin.

C esku-hartze eremuak ikasleei taldean lan egiten modu esplizituan etasistematikoan irakasteko eta gelako saioak horrela antolatzeko jarduerakbiltzen ditu.

Programak, azkenean, bi baliabide didaktiko oso erabilgarrirendeskribapena biltzen du –Taldearen Planak eta Taldearen Koadernoa–,baita gizarte-trebeziak eta kooperatiboak modu sistematikoan irakastekoeta indartzeko talde-dinamika eta egitura multzoa ere.

6. orrialdea


Taldean lan egiten irakasteko honako alderdi hauek osoaintzat hartu behar dira:a) Talde-lana eraginkorra izan dadin, taldekideek oso argi izan behar dute zer

helburu lortu behar dituzten. Hau da, ikastea eta elkarri ikasten laguntzea.Helburuok argi edukitzeak eta hobeto lortzeko elkartzeak teknikokihelburuen interdependentzia positiboa areagotzea dakar.

b) Horretaz gain, taldearen barruan hainbat rol egotea, garrantzitsua ez ezik,ezinbestekoa ere bada: koordinatzailea, idazkaria, material arduraduna,bozeramailea, laguntzailea, eta abar. Rolen interdependentzia positiboanabarmentzeko, beharrezkoa da taldeko kide bakoitzak rol bat izateaesleituta eta rol hori betetzeko zer egin behar duen zehatz-mehatz jakitea(zer erantzukizun dituen jakitea); gauza bera taldeak zerbait egin edoekoitzi behar badu (idazlana, murala, ahozko aurkezpena...). Eginbeharreko lana banatu beharko dute (guztiek parte har dezatela lanean);hala, zereginen elkarreragin positiboa izenekoa areagotuko dute.

c) Pixkanaka, talde-lan horiek –sendotzen direnean oinarri-talde izenaemango diegu– programa bateko parte-hartzaileen oinarrizko banaketa-unitate bilakatzen dira. Ez da talde esporadiko bat izango, eskola-saio jakinbaterako aurreikusitako lanak egiteko osatutakoa; aitzitik, irakasleek halaeskatzen duten bakoitzean batera lan egiten duten talde egonkorrakizango dira. Elkarrekin lan egiten duten heinean, hobeto ezagutuko duteelkar eta lagun egingo dira; horrek areagotu egingo du taldekideengannortasunaren interdependentzia positiboa. Nortasun hori areagotzekohainbat baliabide erabil daitezke: taldeari izen bat jartzea, logotipo batdiseinatzea, beren «paperak» taldearen koadernoan gordetzea, eta abar.

d) Talde txikietan lan egiteak hainbat gizarte-trebezia ditu. Esate baterako:taldekideei arretaz entzutea, ahots-tonu leuna erabiltzea, hitz egitekotxanda errespetatzea, zuzentasunez galde egitea, gauzak eta ideiakpartekatzea, laguntza behar bezala eskatzea, taldekideei laguntzea,zereginak amaitzea, adi egotea, lan-denbora kontrolatzea, eta abar.Gizarte-trebezia horiek taldeko kide bakoitzaren konpromiso pertsonalbilaka daitezke; alegia, kide horrek taldearen funtzionamendu egokirakoegiten duen ekarpen pertsonala izango da, taldeak bere funtzionamenduaaztertzeko eginiko aldizkako berrikuspenetan egiaztatutakoaren arabera.

Taldearen Planak talde bakoitzak denbora-tarte jakin baterako ezarritako«asmo adierazpenak» dira. Adierazpen horretan bakoitzak beteko duenkargua edo rola zehaztuko dute, baita bereziki aintzat hartu nahi dituztenhelburuak eta konpromiso pertsonalak ere («perfekzionatu» beharreko

7. orrialdea


gizarte-trebeziaren batekin lotutakoak). Taldearen plan jakin batenindarraldia amaitzera doanean, taldeak plana ebaluatzeko bilera bat eginbeharko du, denbora-tarte horretan taldeak nola funtzionatu duenaztertzeko. Zer egin duten bereziki ondo eta zer hobetu behar dutenidentifikatuko dute, eta, balorazio horretatik abiatuta, hurrengo TaldearenPlanaren helburuak eta konpromisoak zehaztuko dituzte.

Taldearen «bizitza» eta «historia» artikulatzea, TaldearenKoadernoaren bitartez.

8. orrialdea


Oinarri-taldeko kide bakoitzak kargu bat bete beharko du. Hortaz, taldekideakadina kargu egongo dira. Parte-hartze ekitatiboko printzipioarekin bat,karguak txandakakoak dira: denborarekin, talde bateko kide guztiek karguguztiak betetzea mesedegarria da. Taldekideren batek kargu jakin batbetetzeko zailtasunak baditu, kargua betetzea egokitzen zaionean beretaldeko «laguntzailearen» babesa jasoko du.

Taldearen koadernoa

Taldean lan egiten irakasteko tresna didaktikoa Taldearen Koadernoa da.Erreminta didaktiko erabilgarria dugu hau, ikasketa kooperatiboko taldeeigero eta hobeto antolatzen laguntzen diena. Koaderno horretan –normaleanuztai-koadernoa izango da, behar diren orriak erantsi ahal izateko–, taldeekhonako alderdi hauek ezarri beharko dituzte

9. orrialdea


1. Taldearen izena eta logotipoaTaldearen koadernoaren azalean edo lehenengo orrian, taldeari jarritakoizena egongo da idatzita. Izen bat jartzeak taldearen nortasuna etapertenentzia-sentimendua areagotzen ditu: «...(r)en taldekoa naiz» edo «...taldekoa naiz». Zenbait esperientziatan, talde bakoitzari bere izaeraadieraziko duen logotipoa marrazteko eskatzen zaio. Jarduera horiek guztiek,gainera, ados jartzeko gaitasuna lantzeko, norberaren ikuspuntuadefendatzeko, besteen ikuspuntua onartzeko eta gehiengoaren iritziaonartzeko balio dute.

2. Taldeko kideen izenakBeste orri batean taldeko kideen izenak idatziko ditugu. Zenbaitesperientziatan taldeko kide bakoitzaren argazki bat ere jarri ohi da, edoautorretratu bat... Beste batzuetan, berriz, taldeko kide bakoitzaren ezaugarriberezi batzuk zehazten dira (zaletasunak, trebeziak, gustuak edolehentasunak), taldearen aniztasuna erakusteko modu gisa. Bestalde, zatihonetarako, elkar hobeto ezagutzeko lehenago egin duten taldekodinamikaren bati dagokion koadernoaren zatia balia dezakegu.

10. orrialdea


3. Taldearen xedea edo helburuak

Jarraian, idatziz zein irudien bitartez, beren erara islatuko dute talde gisa batubehar dituen ezaugarria, gogotsu lortzen saiatu behar direna: «Azkenean,bakoitzak hasieran zekiena baino gehiago jakitea; horretarako, elkarrilagundu beharko diote, inor ez dadin konforme edo lasai geratu taldekiderenbatek ez badu bere ikasketan aurrera egitea lortu».

4. Taldearen karguak eta funtzioak

Atal honetan bilduta daude taldeak izango dituen karguak –txandaka betekodituztenak–, baita kargu bakoitzaren funtzioak eta erantzukizunak ere

5. Funtzionamendu-arauak

Koadernoaren atal honetan gelaren funtzionamendu-arauak ezar daitezke, baieta talde bakoitzaren arau espezifiko batzuk ere, talde jakin batek berezikikontuan izan beharrekoak, ikasgela guztiak aintzat hartu behar ditueneikalterik eragin gabe

6. Taldearen Planak eta hobetzeko helburuak ezartzeko aldizkakoberrikuspenak

Taldearen koadernoan gordeko dira taldearen plan guztiak. Plan horietan,talde bakoitzak denbora-tarte jakin baterako dituen helburuak bilduko dira,lehen adierazi bezala.

7. Saioen egutegiakLan-saio bakoitzaren amaieran, taldekideek ebaluazioa egin behar dute, zermoduz joan den jasota gera dadin. Idazkariak Saioen Egutegia izeneko atalbatean jasoko du, saioan egin dutenaren laburpen txiki batekin batera.

Saio bakoitzaren amaierako –edo astean behingo– aldizkako berrikuspenhoriek oso garrantzitsuak dira, taldean egin dutenari eta egiteko moduariburuzko kideen hausnartzeko gaitasun metakognitiboa garatzen laguntzenbaitute.

11. orrialdea


Taldearen lana ebaluatzea

Talde-lanaren ebaluazioaren talde-dimentsioa: oinarri-taldeetan

Taldekideek taldearen planean azaltzen dituzte asmoak –taldearenfuntzionamenduari dagokionez zer lortu nahi duten denbora-tarte jakinbatean–, eta aldizkako berrikuspenetan tarte bat hartzen dute zer egitenduten ongi eta zer alderdi hobetu behar dituzten hausnartzeko.

Talde gisa ezarri zituzten helburuak lortzea.

Taldearen Planaren indarraldian izan duten karguari dagozkionfuntzioak edo erantzukizunak betetzea.

Taldearen onerako hartutako konpromiso pertsonalari atxikitakoerantzukizun indibiduala.

Azkenik, jarrerarekin lotutako alderdi orokorragoak: prestasunazereginak egiterakoan, denbora aprobetxatzea eta egindako esfortzua.

Talde-lanaren ebaluazioaren talde-dimentsioa: ikasgela batean

Oinarri-taldeen aldizkako berrikuspenen antzeko zerbait egin behar daikasgela guztiarekin: aldizkakotasun handiagoarekin (adibidez hiruhilekoanbehin), ikasgela guztiak bilera egingo du talde gisa nola funtzionatzen dutenpentsatzeko: zer egiten duten bereziki ondo, eta zer hobetu behar dutentalde gisa. Bilera horietan lehenengoa funtzionamendu-arauak ezartzeko izandaiteke.

Talde-lanaren ebaluazioaren dimentsio indibiduala:

Ebaluazio hori indibiduala da, irakasleak ikasle bakoitzari eskaintzen dioarreta indibidualki; izan ere, talde-lanarekin loturiko gaitasunetan egindakoaurrerapena, beste gaitasunena bezalaxe, oso desberdina izan daiteke ikaslebatetik bestera.

Hau IK/KI programaren laburpena izan da. Horretan agertzen diren helburuasko betidanik izan ditugu gure eskolan jomugan, baina programa honenbidez sistematizatu nahi ditugu eta kooperatibo lan filosofian poliki polikisartu.

12. orrialdea

Heziketa kooperatiboa (IK-KI)patxilarrainzar.educacion.navarra.es/dokumentuak/Heziketa...

Documents

Transcript of Heziketa kooperatiboa (IK-KI)patxilarrainzar.educacion.navarra.es/dokumentuak/Heziketa...