GIZARTERATZEKO ERAKUNDE ARTEKO EUSKADIKO II. PLANA … · 2012-03-12 · GIZARTERATZEKO ERAKUNDE...

GIZARTERATZEKO ERAKUNDE ARTEKO EUSKADIKO II. PLANA 2007-2009,

BUKAERAKO EBALUAZIOAREN TXOSTENA

Aurkibidea

1. SARRERA................................................................................................................ 6

2. METODOLOGIA ..................................................................................................... 10

2.1. INFORMAZIO ITURRIAK............................................................................................. 11

2.2. INFORMAZIO MOTAK .............................................................................................. 12

2.3. LEHEN MAILAKO INFORMAZIOA BILTZEKO PROZESUA ZEHAZTEA........................................ 12

2.3.1. BANAN-BANAKO ELKARRIZKETAK ETA GALDERA SORTAK ................................................................. 13

3. POBREZIAREKIN ETA BAZTERKERIAREKIN LOTURA DUTEN ARAZOEN BILAKAERA ..................... 17

3.1. SARRERA.............................................................................................................. 17

3.1.1. DEFINIZIOAK.................................................................................................................................................18

3.1.2. METODOLOGIA...........................................................................................................................................19

3.1.3. EMAITZA NAGUSIAK....................................................................................................................................20

3.2. TESTUINGURU EKONOMIKOA .................................................................................... 20

3.2.1. EUSKADIKO EKOIZPENA .............................................................................................................................20

3.2.2. ERRENTAREN BANAKETA............................................................................................................................21

3.3. POBREZIA ETA BAZTERKERIA-FAKTOREAK...................................................................... 25

3.3.1. POBREZIA, DIRUAREN IKUSPEGITIK............................................................................................................25

3.3.2. POBREZIA, ALDERDI ANITZETATIK ..............................................................................................................34

3.3.3. POBREZIA, IKUSPEGI SUBJEKTIBOTIK..........................................................................................................69

3.3.4. POBREZIAREN SOSLAI NAGUSIAK.............................................................................................................70

3.3.5. POBREZIA, LURRALDEAREN IKUSPEGITIK ..................................................................................................84

3.4. ERANSKINAK ......................................................................................................... 85

3.4.1. I. ERANSKINA. DEFINIZIOAK........................................................................................................................85

3.4.2. II. ERANSKINA. ENPLEGUAREKIN ZERIKUSIA DUTEN TRANPEN KALKULUA............................................89

3.4.3. III. ERANSKINA. LANGABEZIA-SARIAREN KALKULU SIMULATUA ............................................................89

3.5. BIBLIOGRAFIA ETA ITURRIAK ...................................................................................... 97

4. PLANAREN BALORAZIO OROKORRA......................................................................... 100

4.1. SARRERA............................................................................................................ 100

4.2. PLANA BETETZEAREN BILAKAERA 2007-2009 ALDIAN..................................................... 100

4.2.1. HELBURU ESTRATEGIKOAK, HELBURU OPERATIBOAK, ETA PLANEAN AURREIKUSITAKO JARDUNAK 103

4.3. PLANAREN BALORAZIO OROKORRA......................................................................... 117

4.3.1. EMAITZA NAGUSIAK..................................................................................................................................117

4.3.2. ADMINISTRAZIOAREN BARNEKO AGENTEEK EGINDAKO PLANAREN BALORAZIO OROKORRA...118

4.3.3. KANPOKO AGENTEEK EGINDAKO PLANAREN BALORAZIO OROKORRA ........................................126

4.4. HELBURU ESTRATEGIKOEN BETETZE-MAILAREN BALORAZIOA........................................... 131

4.4.1. BABESEKO ETA GIZARTERATZEKO EUSKAL SISTEMAREN ARLOARI DAGOZKION HELBURUAK ........131

4.4.2. GIZARTE-BABESEKO SISTEMA OROKORREN ARLOKO HELBURUAK ....................................................139

4.4.3. PLANAREN KUDEAKETA ETA HAREN APLIKAZIOAREN ETA INPAKTUAREN JARRAIPENARI DAGOZKION HELBURUAK ...................................................................................................................................142

5. JARDUNEN BETETZE MAILAREN EBALUAZIOA............................................................... 146

5.1. SARRERA............................................................................................................ 146

5.2. BABESEKO ETA GIZARTERATZEKO EUSKAL SISTEMA........................................................ 146

5.2.1. HELBURU ESTRATEGIKOA: ARAU-ESPARRUA EGOKITZEA, BABESEKO ETA GIZARTERATZE ETA LANERATZE PROZESUAK ORDENATU ETA AHALBIDETZEKO ............................................................................146

5.2.2. HELBURU ESTRATEGIKOA: GIZARTERATZEKO ETA GIZARTE-BABESEKO POLITIKEN DIAGNOSTIKO- ETA JARRAIPEN-SISTEMA BATERATU ETA OROKORTZEA .................................................................................154

5.2.3. HELBURU ESTRATEGIKOA: KALITATE-MAILA HANDIENA LORTZEA PRESTAZIO EKONOMIKOETAN, PRESTAZIO HORIEK PREMIA-EGOERAN DAUDEN BIZIKIDETZA-UNITATE GUZTIEI IRITSIKO ZAIZKIELA BERMATUZ ETA OINARRIZKO ESKU-HARTZE INTEGRALA SUSTATUZ ................................................................169

5.2.4. HELBURU ESTRATEGIKOA: BAZTERKERIA-ARRISKUAN DAUDEN PERTSONENTZAKO PRESTAKUNTZA- ETA ENPLEGU-PROGRAMAK GEHITZEA ETA HOBETZEA, ETA PERTSONA HORIEK LAN-MERKATUAN SARTZEKO ETA ATXIKITZEKO AUKERA SUSTATZEA .............................................................................................182

5.3. GIZARTE BABESERAKO SISTEMA OROKORRAK ............................................................. 205

5.3.1. HELBURU ESTRATEGIKOA: GIZARTE ZERBITZUEN EUSKAL SISTEMA PUBLIKOTIK EGITEN DEN ESKU-HARTZEA HOBETU ETA INDARTZEA .....................................................................................................................205

5.3.2. HELBURU ESTRATEGIKOA: GIZARTE-BABESEKO GAINERAKO SISTEMETATIK EGITEN DEN BAZTERKERIAREN AURKAKO ESKU-HARTZE INTEGRALA HOBETZEA ETA INDARTZEA ...................................214

5.4. PLANAREN KUDEAKETA ETA HAREN APLIKAZIOAREN ETA INPAKTUAREN JARRAIPENA .......... 239

5.4.1. LEHEN HELBURU ESTRATEGIKOA. PLANA KUDEATZEKO TRESNAK HOBETZEA ETA JARRAIPENEKO ETA EBALUAZIOKO ADIERAZLE ERKIDEAK GARATZEA.....................................................................................240

1. Sarrera

GIZARTERATZEKO ERAKUNDE ARTEKO EUSKADIKO II. PLANA 2007-2009, BUKAERAKO EBALUAZIOAREN TXOSTENA

7

1. SARRERA

Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailaren barnean dagoen Gizarteratze Zuzendaritzak eskatu zuen Gizarteratzeko Erakunde arteko Euskadiko II. Plana (2007-2009) gauzatzea (hemendik aurrera Plana). Hain zuzen ere, dokumentu honek biltzen du plan horren bukaerako ebaluazioa.

Planak 70 jarduketa izan zituen guztira, gizarte-bazterkeria pairatzen duen edo horren arriskuan dagoen euskal biztanleriari zuzenduak. 20 helburu operatibotan banatu ziren jarduketa horiek, 7 helburu estrategiko garatzeko xedez ezarrita. Aldi berean, hiru jarduketa alor handitan egituratu ziren azken horiek: Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistema, Gizarteratzeko Sistema Orokorrak, eta Planaren kudeaketa eta haren aplikazioaren eta inpaktuaren jarraipena. Erakundeen arteko plan integrala denez, administrazio instantzia guztiek aitzinatu zituzten jarduketa horiek: Eusko Jaurlaritzak, Foru Diputazioek eta Toki Administrazioek. Halaber, hainbat erakundek eta ekonomia eta gizarte agenteek lagundu zuten jarduketetan.

Ebaluazio honen helburua da Planaren indarraldian (2007-2009) egin diren jarduketen prozesua nola gauzatu zen analizatzea. Hartara, ondoko ekarpenak egin ditu:

Aukera eman du Plana nola egin, kudeatu, gauzatu eta jarraitu den sakonago ezagutzeko, ikuspegi orokorra eta integrala eskaini du eta alderdi sendoak eta hobetu behar direnak detektatu ditu.

Azken horri lotuta, bere eraginkortasuna handitu ez ezik, Plana egitean alderdi teknikoak ere hobetuko ditu, etorkizunean jarraipena emateko.

Helburu horiei jarraikiz, aukeratutako ebaluazio-metodologia, Planaren egiturak baldintzatua, horren edukien antolamendua, aurreikusitako jarraipen eta ebaluazio tresnak eta informazioa erabili ahal izatea ondoko bi alderdi ardatz harturik landu dira: alde batetik, Planaren osagai estrategikoak analizatzea xedea duena, hau da, Plana egitea, diseinatzea eta edukiak finkatzea, eta, bestetik, operatiboagoa den beste bat, horren kudeaketa, garapena eta betetzea analizatzeko ezarria. Horretarako, ebaluazio-prozesuak ondoko faseak izan zituen:

Lehenik eta behin, Plan bera eta horri lotutako dokumentuak analizatu ziren.

Jarraian, hainbat galdera sorta bidali zitzaizkien betearazteko eginkizuna zuten erakundeetako teknikariei, aurreikusitako jardunak kudeatzeko eta betearazteko ardura baitzuten. Euskal Administrazioaren maila desberdinetako teknikariak ziren horiek, baita entitate eta enpresarien eta sindikatu erakunde batzuetako ordezkariak ere. Hain zuzen ere, Planari buruzko ikuspegia eta eskarmentua eskaini zituzten pertsona horiek.


8

Aldi berean, hainbat elkarrizketa sakon egin zitzaizkien informazioa eman zezaketen informatzaile garrantzitsu batzuei, alor politiko-estrategikotik hurbilago dagoen ikuspegi bat ematen ahal baitzioten betetze jardunaren analisiari.

Aldez aurretiko etapa eta elkarrizketatutako erakundeekin izan zen geroko elkarreragin jarraitua gauzatu ondoren, Plan orokorraren alderdiei buruzko informazio kualitatibo eta kuantitatiboa ez ezik, arlo partikular bakoitzari buruzko informazioa ere lortu zen.

Era berean, aurreko etapetan bildutako informazio osoa analizatu zen, 2008ko Urteko Ebaluaziotik —2009ko martxoan argitaratua— etorria, batez ere.

Azkenik, bukaerako ebaluazio hau osatzen duten dokumentuak idatzi ziren.

Zehazki esanda, sarrera hau ez ezik, ondoren aurkezten da, alde batetik, Gizarteratzeko Erakunde arteko Euskadiko II. Planaren Bukaerako Ebaluazioaren Txostenaren sarrera hau, eta, bestetik, hori gauzatzeko aukeratutako metodologia.

3. atalean, Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planaren indarraldian EAEko pobrezia eta gizarte-bazterkeria nola bilakatu diren ikertu da, Planaren bidez lortutako emaitzak zehazteko xedez. Horretarako:

Lehenik eta behin, Plana gauzatzean gertatu diren pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren ekonomia testuingurua deskribatu da.

Jarraian, EAEn pobreziaren eta bazterkeriaren alderdi nagusien bilakaera deskribatu da. Horretarako, errentari lotutako adierazle nagusiak analizatu dira lehenik, eta, jarraian, beste adierazle multidimentsional batzuk. Horri esker, bazterkeriaren alderdi nagusien bilakaerari eman zaio itxura.

Pobreziaren eta bazterkeriaren bilakaeraren deskripzioa bukatzeko, hurbilpen bat egin da Planaren formulazioan hauteman diren pobrezia profil nagusietara. Aldi berean, aldagai horizontal batzuen arabera pobrezia nola bilakatu den nabarmendu da (sexua, adina, jarduerarekin duen lotura, etab.).

Azkenik, fenomeno horien analisi bat aurkeztu da, lurraldeen arabera antolatua.

4. atalean zeharka analizatu dira Planaren alderdi orokorren balorazio globalak, eta alde handiagoa agertzen duten elementuak zehatzago aztertu dira. Horretarako, hiru ataletan egituratu da kapitulua:

Lehenbizikoan, ebaluatu beharreko Plana aurkezten da (politikak/jardunaren ildoak/jardunak/aurrekontua/agente arduradunak), hori garatu baino lehen eta ondoren, hau da, 2007an, hasieran agertzen den bezala, eta 2009an, jardunak birbideratuta, horien betetzea eta erabilitako aurrekontua agerian.


9

Bigarrenean, Plana bete behar duten erakunde arduradunek horren alderdi orokorrei buruz egin duten balorazio-analisia aurkeztu da, eta, horrekin batera, horren beharra eta egokitasuna/eraginkortasuna/erabilgarritasuna, egitura eta edukiak. Halaber, bai Administrazioko langileen ikuspegitik, bai kanpoko agenteek duten horretatik (elkarteak, ekonomia eta gizarte agenteak), Planaren alderdi partikularrak analizatu dira, besteak beste: metodologia eta gauzatze eta jarraitze prozesuan izan den parte-hartzea, eta horren barneko koordinazioa eta komunikazioa.

Azkenik, Planaren hiru arloetan analisi sakona egin da, agenteen ustez helburu estrategikoak noraino bete diren baloratzen duena. Era berean, balorazioaren oinarriak azaldu dira.

Azkenik, 5. atalean analisi zehatza egin da bere indarraldian Plana noraino bete den aditzera emateko. Horretan sakonki aztertzen da Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planak aurreikusitako jardunak noraino bete diren Planaren indarraldian. Horren bidez, Euskadiko gizarteratze-politiken egoeraren ikuspegia eskaini da, eta ebaluatu da zein izan diren lorpenak eta gabeziak Planaren helburu estrategiko eta operatiboak lortzeko aurreikusitako jardunak ezartzerakoan, horren barne dauden 70 jardunetan zehar ibilbidea eginda.

2. Metodologia


11

2. METODOLOGIA

Ondokoek baldintzatu zuten Planaren azken ebaluazioa egiteko erabili zen metodologia: Planaren egiturak eta edukien antolakuntzak, aurreikusitako jarraipen eta ebaluazio tresnek eta analisia egiteko behar den informazioaren erabilgarritasunak. Horren arabera, bi alderditatik egin da ebaluazioa: bere osagai estrategikoak analizatzeko bideratua bata (Plana egitea, diseinatzea eta horren edukiak), eta, bestea, operatiboagoa, Planaren kudeaketa, garapena eta betetzea analizatzeko egina.

Jarraian, prozesu horri aurre egiteko erabili diren metodologia eta informazio iturriak deskribatuko dira.

2.1. INFORMAZIO ITURRIAK

Gizarteratzeko Erakunde arteko Euskadiko II. Planaren (2007-2009) esparruan, bi iturri motatatik etorritako informazioa erabili da:

Bigarren mailako iturriak:

Gizarteratzeko Erakunde arteko Euskadiko II. Plana, 2008ko Urteko Ebaluazioa (2009ko martxoa).

Plana gauzatzen aritu diren Euskal Administrazioko hainbat mailetako erakundeen webguneak (informazio kuantitatiboa eta kualitatiboa).

Interneten kontsultatuta lortu den dokumentazio osagarria (informazio kualitatiboa, batez ere).

Lehen mailako iturriak:

Administrazioko barne teknikariei eta kanpoko beste batzuei zuzendutako galdera sorta. Ondokoak sartu dira horien artean:

o Barne agenteak: Euskal Administrazioko hainbat mailatako teknikariak, aurreikusitako jardunak kudeatzen eta betearazten aritu direnak.

o Gizarteratzeko Euskal Kontseiluko kanpo agenteak: hainbat entitatetako eta enpresarien eta sindikatuen erakundeetako ordezkariak.

Administrazioko barne teknikariei eta kanpoko beste batzuei zuzendutako galdera sorta. Ondokoak sartu dira horien artean:

o Barne agenteak: Plana betearazteko parte hartu duten Euskal Administrazioko hainbat mailatako erakundeetako zuzendariak.


12

o Kanpo agenteak: ekonomia eta gizarte entitateetako ordezkariak.

Kontsulta elkarreragileak, telefono eta posta elektronikoaren bidez eginak, gainerako informazio iturrietatik lortu diren datuak osatzeko eta/edo egiaztatzeko.

2.2. INFORMAZIO MOTAK

Aurreko atalean deskribatutako iturrietatik lortu den informazioa hiru motatakoa da:

Kuantitatiboa:

Aurreikusitako jardun bakoitza betetzeari buruzko informazio kualitatiboa.

Erabilitako urteko aurrekontua, babeseko eta gizarteratzeko helburu eta jardun espezifikoetarako, Planaren hiru urteko indarraldirako.

Kualitatiboa:

Elkarrizketatutako pertsonek egindako balorazioak eta emandako iritziak, Plan orokorrari buruzkoak eta helburu estrategiko, helburu operatibo eta aurreikusitako jardunei buruzkoak.

Galdera sortaren bidez kontsultatu ziren pertsonek egindako balorazioak eta agertutako iritziak, Plan orokorrari buruzkoak eta helburu estrategiko, helburu operatibo eta aurreikusitako jardunei buruzkoak.

2.3. LEHEN MAILAKO INFORMAZIOA BILTZEKO PROZESUA

ZEHAZTEA

Informazioa biltzeko agenteek egindako prozesua ondokoen inguruan egituratu da:

Informazio kualitatiboa, Administrazioko maila desberdinetako zuzendariekin egin diren banan-banako elkarrizketen bidez bildua.

Informazio kualitatiboa, aurreikusitako jardunak kudeatzeko eta betetzeko ardura duten Administrazioko maila desberdinetako teknikariei zuzendutako galdera sortaren bidez bildua.


13

2.3.1. Banan-banako elkarrizketak eta galdera sortak

2.3.1.1. Justifikazioa

Banan-banako elkarrizketak eta galdera sortak, Planaren ardura duten Administrazioko Erakundeetako ordezkariei eta Gizarteratzeko Euskal Kontseiluko kanpo agenteei bidaliak, Planaren diseinuari eta garapenari buruzko lehen eskuko informazio iturriak dira. Izan ere, pertsona horiek dira aurreikusitako jardunak sortzeko eta betetzeko prozesuan dauden protagonista nagusiak. Bi iturri mota hautatu dira, bata teknikariena eta bestea zuzendariena, modu horretan gai berari buruz parte-hartze esparru desberdinetatik ikuspegi heterogeneoak jaso zitezkeelako. Horren bidez estali nahi dira erakunde arteko plan integrala betetzeko eta horren jarraipena egiteko prozesuaren bi ikuspegiak: operatiboa eta estrategikoa.

2.3.1.2. Helburu espezifikoak

Bazterkeria egoeran edo horren arriskuan dauden pertsonei eskainitako baliabideak ezagutzea, eta baliabideen lorpenen eta gabezien ikuspegitik horiek baloratzea ondoko alorrak kontuan hartuta: kudeaketa, erabil daitezkeen ekonomia eta giza baliabideak, lortutako helburuak, inplementatzeko arazoak, etab.

Modu espezifikoan, helburu estrategiko bakoitzaren eta hori garatzeko aurreikusitako neurrien garapena ebaluatzea, eta, Planean aurreikusita egon ez arren, horren betetze aldian gauzatu ziren jardunak identifikatzea. Analisi horren arabera, hobekuntzak eta/edo geroago martxan jarri ahalko diren neurri osagarriak proposatzea.

Planari lotutako alderdi orokorren artean zeintzuek funtzionatu duten hobekien eta zeintzuek okerren zehaztea (Plan bat egote bera, jarraipen metodoa, egitura, etab.). Kasu bakoitzean zergatik gertatu den hori eta aipatutako alderdiak nola hobe litezkeen aztertzea, beste plan bat egiteko xedez.

Ondokoak baloratzea: alde batetik, Plana egiteko erabili den metodologiaren garapena eta funtzionamendua, eta, bestetik, Administrazioko Erakundeen parte-hartzea eta koordinazioa, baita horiek prozesuan parte hartu duten elkarteekin eta ekonomia eta gizarte agenteekin izandakoak ere.

Garatu den bitartean, Planean parte hartu duten agenteen arteko koordinazio eta komunikazio prozesuak baloratzea, Planaren bi alderdi kontuan hartuta: betetzea eta jarraipena.

2007-2009ko Planak etorkizunerako uzten dituen erronkak eta lehentasunak azaltzea. Horretarako, kontuan hartu dira bai bazterkeria tratatzeari eta horren prebentzioari zuzenki lotutako alderdiak, bai politika berriak diseinatzerakoan araudietan eta gizarte arloan egin beharko liratekeen aldaketak.


14

Lan proposamenak sortzea, hurrengo Planaren diseinua eta garapena hobetzeko.

2.3.1.3. Informazioa biltzeko prozesuaren zehaztapenak

Elkarrizketak:

19 elkarrizketa egin ziren guztira, aurtengo apirila eta ekaina bitartean. Elkarrizketa bideratzeko xedez, ondoko gaien araberako gidoia diseinatu zen. Banan-banako elkarrizketa egin baino lehen bidali ziren posta elektronikoaren bidez.

Lanaren garapena:

2010eko apirila eta maiatza bitartean egin ziren elkarrizketak. Autonomia Administrazioko Departamentuetako 11 Zuzendaritzari eskatu zitzaien parte hartzeko, Planaren politikak garatzeko ardura baitzuten. Azkenik, horietako 10ekin egin zen elkarrizketa:

Justizia eta Herri Administrazio Saila:

o Justizia eta Herri Administrazio Zuzendaritza

Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila:

o Etxebizitzako Plangintzaren eta Prozesu Eragileen Zuzendaritza

Osasun eta Kontsumo Saila:

o Aseguramendu eta Kontratazio Sanitarioko Zuzendaritza

Enplegua eta Gizarte Gaietako Saila:

o Gizarteratze Zuzendaritza

o Familia eta Politika Komunitarioko Zuzendaritza

o Immigrazio Zuzendaritza

o Gizarte Zerbitzuen Zuzendaritza

o Enplegu Zuzendaritza

Lehendakaritza:

o Emakunde

Kultura Saila

o Gazteria eta Komunitate Ekintzako Zuzendaritza Nagusia

Foru eta Toki Administrazioei dagokienez, 2010eko ekainean egin ziren elkarrizketak. Foru Diputazio eta Udal guztiak kontuan hartuta, 7 agenteri eskatu zitzaien parte hartzea. Azkenik, ondoko 3ei egin zitzaien elkarrizketa:


15

Arabako Foru Aldundia

Gipuzkoako Foru Aldundia

Bizkaiko Foru Aldundia

Gizarteratzeko Euskal Kontseiluko kanpo agenteei dagokienez, 7 erakundek jaso zuten parte hartzeko eskaera, eta, azkenik, horietako birekin egin ziren elkarrizketak (2010eko ekainean). Ondoko kanpo agenteak elkarrizketatu ziren:

Ekonomia eta gizarte agenteak:

o Euskadiko Langile Batzordeak (CCOO)

o Euskadiko Langileen Batasun Orokorra (UGT).

Galdetegiak:

Guztira, 11 Autonomia Erakunderi bidali zitzaizkien galdera sortak, eta horietako 9k bidali zuten galdetegia, erantzunak eman ondoren. Ondokoak izan ziren:

Justizia eta Herri Administrazio Saila:

o Justizia eta Herri Administrazioko Zuzendaritza

Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila:

o Etxebizitzaren Planifikazioa eta Prozesu Operatiboen Zuzendaritza

Osasun eta Kontsumo Saila:

o Aseguramendu eta Kontratazio Sanitarioko Zuzendaritza


o Gizarteratze Zuzendaritza

o Familia eta Politika Komunitarioko Zuzendaritza

o Inmigrazio Zuzendaritza

Lehendakaritza:

o Emakunde

Kultura Saila

o Gazteria eta Komunitate Ekintzako Zuzendaritza Nagusia

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila:

o Hezkuntza Berriztatzeko Zuzendaritza


16

Ondoko 2 zuzendaritzek ez zuten galdera sorta bidali:


o Gizarte Zerbitzuen Zuzendaritza

o Enplegu Zuzendaritza

Foru Administrazioari dagokionez, 3 galdera sorta bidali ziren, eta 3ek erantzun zuten:

Arabako Foru Aldundia

Gipuzkoako Foru Aldundia

Bizkaiko Foru Aldundia

Bestalde, 6 udali eskatu zitzaien parte hartzeko, Toki Administrazioaren ordezkari izan zitezen. Horietarik ondoko 3k erantzun zuten:

Irungo Udala

Bilboko Udala

Barakaldoko Udala

Azkenik, Gizarteratzeko Euskal Kontseiluko kanpo agenteen ordezkaritza ziurtatzeko, 5 ekonomia eta gizarte agenterengana eta 8 erakundetara jo zen. 13 erakunde horietako 6k bidali zuten galdera sorta beteta, eta horietako batek gaiari buruzko txosten bat egin zuen. Ondokoak izan ziren:

Euskal Enpresarien Konfederakuntza (Confebask)

Euskadiko Udalen Elkartea (Eudel)

Euskadiko Langile Batzordeak (CCOO)

Euskadiko Langileen Batasun Orokorra (UGT)

ELA sindikatua (txostena)

EHLABE (Euskal Herriko Lan Babestuaren Elkartea)

Bilboko Elizbarrutiko Caritas.

3. POBREZIAREKIN ETA BAZTERKERIAREKIN LOTURA DUTEN

ARAZOEN BILAKAERA

3.1. SARRERA

Kapitulu honetan pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren bilakaeran sakonduko dugu. Hain zuzen ere, aztertuko dugu zer-nolako bilakaera izan duten pobreziak eta bazterkeriak EAEn Gizarteratzeko Erakunde Arteko Euskadiko II. Plana 2007-2009 indarrean izan den artean1. Helburua da zehaztea zer-nolako emaitzak lortu dituen Planak, eta, horretarako, bi fenomeno horiek aurreko urteetan izan duten joerari erreparatuko diogu.

Ildo horretan, lehenik azalduko dugu zer testuinguru ekonomikotan sortzen diren pobrezia- eta bazterkeria-fenomenoak, eta elementu hauek nabarmenduko ditugu: biztanleko BPGren bilakaera, BPGren banaketa errentaren banaketari buruzko adierazle nagusien artean eta soldata errealen bilakaera. Gero, pobreziaren eta EAEko bazterkeria-elementu nagusien bilakaera azalduko dugu eta, horretarako, zehaztuko dugu zenbaterainokoa den pobrezia, errentari buruzko adierazle nagusien eta hainbat alderdiri buruzko zenbait adierazleren bitartez; hartara, bazterkeria-faktore nagusien (hala nola gabezia materialaren, hezkuntzaren, osasunaren, IKTen erabileraren, enpleguaren eta etxebizitzaren) bilakaera ikusiko dugu. Azkenik, Plana prestatzerakoan antzemandako pobreziaren soslai nagusiei begiratuko diegu eta, aldi berean, zenbait aldagai horizontalen (sexuaren, adinaren, jardunarekiko harremanaren…) arabera, pobreziaren bilakaera azalduko dugu.

EAEko pobreziaren eta bazterkeria-faktore nagusien azalpen hori osatzeko, fenomeno horiei buruzko zenbait adierazle subjektibo emango ditugu; zehazki, argituko dugu zer iritzi duten subjektuek pobrezian eta bazterkerian erortzeko beren arriskuari buruz. Orobat, lurraldearen ikuspegitik helduko diogu pobreziaren bilakaerari, eta azpimarratuko dugu zer antzekotasun eta zer desberdintasun dauden pobreziak EAEko eremu geografikoetan izan duen bilakaeran.

Azkenik, enpleguarekin zerikusia duten EAEko tranpak kalkulatuko ditugu: jardunik ezaren tranpa, langabeziarena eta pobreziarena (edo soldata txikiena). Hain zuzen ere, zera dakarte tranpa horiek: pobrezian edota bazterkerian erortzeko arriskuan dagoen pertsona bat egoera horretatik ateratzeko pizgarriak murriztea, ahalegin handiagoa egitearen eta epe laburrean errenta garbia handitzearen arteko harremana deuseztatzen dutela-eta zerga-sistemek eta gizarte-babeserako sistemek. 1 Batzuetan, ezinezkoa izango da 2007 eta 2009 arteko bilakaerari estu jarraitzea, zenbait aldagairi buruzko 2009ko daturik ez dagoela eta.


18

3.1.1. Definizioak

Pobreziaren eta bazterkeriaren bilakaera analizatzen hasi aurretik, beharrezkoa da argi zehaztea zer kontzeptu erabiliko ditugun txostenean. Txostena prestatzeko aztertu ditugun informazio-iturriek ikuspegi ezberdina dute pobreziaren gainean eta, horregatik, pobreziari buruzko askotariko adierazleak ageri dira. Horrenbestez, ondoko orrialdeetan agertuko diren pobrezia moten definizio labur eta zehatza emango dugu jarraian. Nahi izanez gero, I. eranskinean ageri dira definizio xeheak.

- Pobrezia erlatiboa edo pobrezia-arriskua: pertsona edo familia batek batez besteko errentaren % 60tik beherako diru-sarrerak izatea. Txostenean, EAEko zein Espainia osoko batez besteko errenta erabiliko ditugu, kasuan kasuko erreferentea zein den adieraziz.

- Pobrezia larria: pertsona edo familia batek batez besteko errentaren % 40tik beherako diru-sarrerak izatea.

- Mantentze-pobrezia: pertsona edo familia batek epe laburrean oinarrizko beharrei (zehatz-mehatz, elikadurarako, etxebizitzarako, jantzietarako eta oinetakoetarako gastuekin zerikusia duten beharrei) erantzuteko behar adinako baliabide ekonomikorik ez izatea.

- Metatze-pobrezia: pertsona edo familia batek ez izatea baliabiderik epe ertainean eta luzean gutxieneko bizi-maila egokiari eusteko beharrezko kontsumo-ondasun iraunkorrak eskuratzeko; hau da, ondarezko ondasunak ez izatea edo gabeziak izatea bizi-baldintzetan eta, nagusiki, ohiko etxebizitzaren ezaugarrietan.

- Ongizaterik eza: pertsona edo familia batek, oinarrizko beharrei erantzuteko ez ezik, noren gizarteak espero duen gutxieneko ongizate-mailara heldu ere egiteko atalaseetatik beherako diru-sarrerak izatea.

- Pobrezia erreal objektiboa: pertsona edo familia bat metatze-pobreziako egoeran egotea, edo mantentze-pobreziaren ondoriozko arazoak izatea eta eskura dituen kontsumo-ondasunak erabiliz arazo horiek arindu ezin izatea.

- Pobrezia erreal objektibo zuzendua: pobrezia errealari buruzko adierazleaz gain, familien iritzi subjektiboa kontuan hartzen duen pobrezia.

- Pobrezia-tasa: kasuan-kasuan erabiltzen dugun definizioaren arabera, pobrezian dauden pertsonek eta familiek biztanleria osoaren barnean osatzen duten ehunekoa.


19

3.1.2. Metodologia

Txosten hau egiteko metodologia EAEri, Espainiari eta Europar Batasunari buruzko bigarren mailako informazio-iturrien analisian oinarritzen da. Zehatz-mehatz, EAEko eta Espainiako Estatistika Institutuko inkestak eta Eurostaten informazioa erabili ditugu azterlana osatzeko.

Gizarteratzeko Erakunde Arteko Euskadiko II. Plana ahalik eta hobekien ebaluatze aldera, analizatutako aldiak 2007 eta 2009 arteko aldiarekin bat datoz ahal izan dugun neurrian. Alabaina, iturri nagusi askok ez zekarten aldi jakin horri buruzko daturik, eta, hori dela eta, analizatutako zenbait aldagairen aldia aldatu behar izan dugu. Esate baterako, horixe egin dugu Euskadiko Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkestarekin –2008an argitaratu zuten azken inkesta, eta 2004an aurrekoa–. Ildo berean, Espainiako Estatistika Institutuak bizi-baldintzei buruz egiten duen inkestari buruzko daturik berrienak 2009ko inkestakoak dira.

Ebaluazioa egin bitartean, EAEko egoera eta aldi berean Espainian eta Europar Batasunean izandako aldaketak konparatuko ditugu. Halere, datu eguneratuak ez izateak ezik, PGDI egiteko metolodogia aberatsak konparazio hori egitea mugatu digu askotan. Izan ere, pobreziari buruzko berezko adierazleak biltzen ditu PGDIk, hala nola mantentze-pobrezia, metatze-pobrezia eta pobrezia erreala; Espainian eta Europar Batasunean, berriz, ez dago horiei buruzko daturik. Hori dela eta, analisia PGDIren berezko aldagaietan oinarritu den kasuetan, ez dugu izan konparazioa egiterik.

3.1.3. Emaitza nagusiak

Sarrera labur baten gisara, aipatzekoa da pobreziak hobera egin duela oro har analizatutako aldian, eta, nolabait, Gizarteratzeko Erakunde Arteko Planak bere helburua lortu duen adierazgarri dela hori. Hala eta guztiz ere, zenbait aldagairi buruzko 2009ko daturik ez dugula eta azkenaldian krisi ekonomikoa dagoela-eta, komeni da kontuz ibiltzea ebaluazio horrekin. Pobrezia-arazoen eta gizarte-bazterkeriaren bilakaera onean sakonduz gero, 2007 eta 2009 arteko aldia baldintzatu duten hainbat joera ikusiko ditugu. Besteak beste, nabarmentzekoa da generoen arteko aldearen murrizketa –hala ere, beharrezkoa da ahalegin handiagoa egitea gizarteratze-gaietan berdintasuna lortzeko–. Zalantzarik gabe, badira azpimarratu beharreko beste bi elementu: immigrazioa eta jardunean dauden gero eta pertsona gehiago egotea pobrezian erortzeko arriskuan. Batetik, etorkinen kopurua nabarmenki handitu da, eta, proportzioan, pobreziak eragin handiagoa du etorkinengan. Bestetik, langileak segmentutan banatu izanaren ondorioz, hau da mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden familien titularren ezaugarri nagusia EAEn: jardunean egotea.


20

3.2. TESTUINGURU EKONOMIKOA

Pobreziaren bilakaera testuinguru ekonomiko jakin baten barnean dago, eta gizarte-politikek eragina dute testuinguru horretan. Funtsean, bi elementu aztertuko ditugu testuinguru horren barnean: Euskadiko ekoizpena eta errentaren banaketa; era berean, errentaren banaketari buruzko atalean, egiazko soldaten azterketan sakonduko dugu.

3.2.1. Euskadiko ekoizpena

Fenomeno konplexua da pobrezia. Ez da baliabide ekonomikorik ez izate hutsa, baina zerikusi handia du horrekin. Horrenbestez, pobreziaren testuinguruko oinarrizko faktore nagusia biztanleko ekoizpena da gizarte orotan.

Horren ildotik, nahiz eta Euskadiko ekonomiak 2008. eta 2009. urteetan berrerortze bat izan duen —mundu-mailako krisi-ekonomiarekin bat etorriz— , 2004-2009 epean urrtean batez besteko %3,2ko hazkunde-tasa handia izan zuen termino korronteetan. Batez besteko igoera horren ondorioz, Europan biztanleko produktu handiena duen eskualdeetako bat da EAE, hau da, aberastasun handiena duenetakoa.

1. taula. Biztanleko BPG EAEn 2004, 2008 eta 2009an, eurotan.

Biztanleko BPG EAEn (euroak)

2004 2008 2009 Urtearteko hazkunde tasa b. best. (04-09 (%)

Urtearteko hazkunde tasa b. best. (08-09 (%)

Prezio korronteetan

(oinarriz 2005) 25.387 31.514 29.683 %3,2 -%5,8

Iturria: Eustat.

2. taulan adierazten den moduan, erosteko ahalmen berdinerako EAEko biztanleko BPGk gora egin du2: 2000n, % 120koa zen Batasuneko kide diren 27 estatuetako batez besteko biztanleko BPGaren aldean; 2008an, berriz, % 136koa, eta 2009. urtean % 135ekoa.

2 Erosteko ahalmen berdinerako biztanleko BPGk herrialde bakoitzeko bizitzaren kostua hartzen du kontuan eta, hortaz, zehazkiago adierazten du herrialde bateko eta besteko errenten arteko aldea.


21

2. taula. Erosteko ahalmen berdinerako biztanleko BPG 27en EBn, Espainian eta EAEn 2000, 2005, 2008 eta 2009an, erreferentetzat 27en EBko maila hartuta.

Biztanleko BPG erreferentetzat 27en EBko maila hartuta

2000 2005 2008 2009

EB - 27 100,0 100,0 100,0 100,0

Espainia 97,0 102,0 103,0 104,0

EAE 120,0 129,0 136,0 135,0

Iturria: Eustat.

Begien bistan dago: EAEko ekonomia hainbeste garatu da ekoizpenaren ikuspegitik, gizarte osoak bizi-maila duina izateko nahikoa baino handiagoa da biztanleko ekoizpena.

3.2.2. Errentaren banaketa

Biztanleko errentaren analisiak baditu mugak, batez besteko aritmetikoetan oinarritutako neurri bat baita biztanleko errenta eta ez baitu kontuan hartzen nola dagoen banatuta errenta pertsonen artean. Alegia, herrialde oso bateko aberastasuna pertsona bakarraren esku egongo balitz ere, balio osoaren eta herrialde horretako pertsona-kopuruaren arteko zatiketa adieraziko luke biztanleko errentak. Hori dela eta, beharrezkoa da analisia hedatu eta aztertzea nola dagoen banatuta errenta biztanleriaren artean.

Bi modu ditugu aztertzeko nola dagoen banatuta ekoizpena herrialde edo eskualde jakin bateko biztanleriaren artean. Bata deskriptiboa da, eta errentaren banaketari buruzko oinarrizko zenbait adierazle erabiltzen ditu, hala nola Gini indizea3 eta biztanleriaren % 20rik aberatsenaren diru-sarreren eta biztanleriaren % 20rik pobreenaren diru-sarreren arteko egokitasuna (“S80/20 indize” delakoa4). Bestea, aldiz, analitikoagoa da, eta errenta banatzeko prozesuei erreparatzen die.

3 Giniren indizeak neurtzen du nola dagoen banatuta errenta gizartearen barnean, eta 0 eta 100 arteko balio bat da: indizearen balioa 0 izateak esan nahi du errenta modu orekatuan banatuta dagoela gizarteko pertsona guztien artean, eta 100 izateak, berriz, erabateko desoreka dagoela. Orekarik handieneko munduko herrialdeen artean Europako iparraldeko herrialdeak (hala nola Danimarka) eta Japonia daude, Giniren indizea 23 eta 25 artekoa baita han. Orekarik txikieneko munduko herrialdeen artean, berriz, Brasil eta Afrikako zenbait herrialde (Namibia, Afrika Erdiko Errepublika, etab.) daude, Giniren indizea 58 eta 70 artekoa baita haietan.

4 Biztanleriaren % 20rik aberatsenaren diru-sarreren eta biztanleriaren % 20rik pobreenaren diru-sarreren arteko ratioa adierazten du S80/20 adierazleak.


22

3. taula. Errentaren banaketari buruzko oinarrizko adierazleak EAEn, Espainian eta 25en EBn 2004an eta 2008an.

2004 2008 2004 2008 2004 2008

Gini indizea (*100) 26 25 30,7 31,2 30 30

S80/20 indizea 3,9 3,6 5,1 5,4 4,8 4,8

EAE Espainia 25en EB

Errentaren banaketari buruzko oinarrizko adierazleak

Iturria: PGDI 2004 eta PGDI 2008; Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008; eta Eurostat, Indicators of the Social Inclusion Strand.

Gizartearen Gini indizea 25ekoa izan zen Euskadin 2008an. Orekarik handieneko munduko gizarteetako bat da Euskadikoa, eta askoz ere orekatuago dago Espainiakoa baino, Gini indizearen balioa 31,2koa izan baitzen Espainian 2008an. Bestalde, Espainiako orekarik eza handiagoa zen 2008an 2004an baino; EAEko errentaren banaketak, berriz, hobera egin zuen 2004 eta 2008 artean, bai gizartearen % 20rik aberatsenaren errentaren eta % 20rik pobreenaren errentaren arteko egokitasunaren ikuspegitik –3,9koa zen 2004an, eta 3,6koa 2008an–, bai Gini indizearen ikuspegitik –2004tik 2008ra bitartean, pixka bat jaitsi zen: 26tik 25era–.

EB barnean ere, orekarik handieneko gizarteetako bat da EAEkoa, eta Europako iparraldeko herrialde batzuk eta lehen Sobietar Batasunaren eremuan zeuden Erdialdeko Europako beste batzuk bakarrik daude orekatuago. Alderantziz, orekarik txikieneko herrialdeen artean, berriz, antzinako sobietar blokeko beste herrialde batzuk eta Baltikoko eta hego-ekialdeko Europako herrialde batzuk daude, baita Portugal eta Erresuma Batua ere.


23

4. taula. Gini indizea Europar Batasuneko herrialdeetan eta EAEn 1997 eta 2008 artean.

Herrialdea/eskualdea 1997 2000 2004 2008Eslovenia : 22 : 23

Eslovakia : : : 24

Suedia 21 : 23 24Txekiar Errepublika : : : 25

Danimarka 20 : 24 25

Hungaria : 26 : 25

Norvegia : : 25 25

EAE 26 25

Austria 25 24 26 26

Finlandia 22 24 25 26

Malta : 30 : 27

Islandia : : 24 27

Belgika 27 30 26 28

Frantzia 29 28 28 28

Zipre 29 : : 28

Luxenburgo 25 26 26 28

Holanda 26 29 : 28

25en EB : 29 30 30

15en EB 29 29 30 30

Alemania 25 25 : 30

Irlanda 33 30 32 30

27en EB : : : 31

Estonia : 36 37 31

Espainia 35 32 31 31

Italia 31 29 33 31

Polonia : 30 : 32

Grezia 35 33 33 33

Lituania : 31 : 34Erresuma Batua 30 32 : 34

Bulgaria : 25 26 36

Portugal 36 36 38 36

Errumania : 29 31 36Letonia : 34 : 38

Gini indizea Ebko herrialdeetan


EAEko biztanleko errenta handia eta errenta nahiko modu orekatuan banatuta egotea oso abiapuntu ona da pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren ikuspegitik. Hain zuzen ere, oso litekeena da bi faktore horiek eta beste batzuk (EAEko ongizate-estatuaren hedadura, etxebizitzen jabetza oso banatuta egotea eta gizarteratzeko gizarte-laguntzen sistema)


24

izatea pobreziaren eta bazterkeriaren alorrean ditugun emaitza orokor onen oinarria –aurrerago zehaztuko ditugu emaitzok–.

Bestalde, errentaren banaketan sakontzeko beste modu bat da gizarte kapitalista batean errenta banatzeko prozesuei erreparatzea. Zergak eta kapital finkoaren kontsumoa alde batera utzita, kapitalaren errenten eta lanaren errenten artean banatzen ditugu nagusiki ekoizpenaren errentak. Azken urteotan, ekonomia kapitalistetan, joera izan da kapitalaren errentek gora egiteko lanaren errenten aldean, baina, EAEn, lanaren errentak handitu dira 2000 eta 2009 artean, eta kapitalaren errentek, berriz, berdin iraun dute. Hau da, azken urteotan, langileek hartu dute EAEko ekoizpenaren hazkundearen fruitua, eta, hortaz, aukera gutxiago daude talde hori bazterkerian edo pobrezian eror dadin.

5. taula. Barne-produktu gordinaren errenten banaketa EAEn 2000 eta 2009 artean.

Barne-produktu gordinaren errenten banaketa

2000 2004 2006 2008 2009 2000-2009 aldea (p)

Soldatapekoen sariak %47,6 %48,9 %48,2 %48,9 %50,0 2,4

Ustiapenaren soberakin garbia %32,7 %31,3 %31,4 %32,7 %32,8 0,1

Kapital finkoaren kontsumoa %9,2 %9,1 %9,1 %9,1 %8,9 -0,3

Ekoizpenaren eta inportazioen gaineko zerga garbiak

%10,5 %10,7 %11,2 %9,3 %8,3 -2,2

BPG, GUZTIRA %100,0 %100,0 %100,0 %100,0 %100,0

Iturria: Eustat.

Lanaren errentetan sakontzen badugu [ikusi 6. taula], ikusiko dugu errentok % 6,7 handitu direla 2002tik 2009ra artean, batez ere 2007-2009 epean gertatutako hazkundearen ondorioz. Hartara, EAEko eta Espainiako batez besteko soldaten arteko diferentziala hazi da; aldi berean, batez besteko soldaten arteko aldea txikiagotu da sektore ekonomiko batzuetako eta besteetako batez besteko soldaten artean.

EAEko eta Espainiako batez besteko soldaten arteko diferentziala handitu da, EAEko soldatak Espainiako batez besteko soldatak baino % 21,9 handiagoak baitziren 2008an: gizonenak, % 18,1 handiagoak, eta emakumeenak, % 22,9


25

6. taula. Hileko egiazko soldaten bilakaera EAEn 2002 eta 2009 artean, sektorearen arabera, aldi bakoitzean metatutako ehunekoetan.

2002-2009 2002-2006 2007-2008 2008-2009

Industria %2,0 -%2,1 %3,7 %0,0

Eraikuntza %6,1 %3,7 %2,0 -%2,8

Zerbitzuak %13,7 %2,2 %0,3 %8,4

Guztira %6,7 -%0,6 %1,2 %4,2

Egiazko soldaten bilakaera EAEn, sektorearen arabera

Iturria: geuk egindako taula, Eustaten datuetan oinarrituta.

3.3. POBREZIA ETA BAZTERKERIA-FAKTOREAK

Askotariko alderdiak dituen fenomeno konplexua da pobrezia, eta, gizarte-zientzien arloko beste fenomeno asko bezala, hainbat ikuspegitatik azter dezakegu. Oraingoan, lehenik, ikuspegi objektiboa erabiliko dugu eta, jarraian, ikuspegi subjektibotik egingo dugu analisia. Zehazki, subjektuen bizi-baldintzei buruzko adierazleak (errenta, ikasketa-maila, osasuna, enplegua…) baliatuko ditugu, eta, gero, subjektuen beren balorazioak. Orobat, pobreziaren soslai nagusiak eta EAEko probintzien arteko desberdintasunak aztertuko ditugu.

Jarraian, azalduko dugu zer-nolakoa izan den pobreziaren hedaduraren bilakaera ikuspegi objektibotik: lehenik, pertsonen eta familien errentak aztertuko ditugu, eta, gero, askotariko alderdiei (hala nola osasunari, hezkuntzari, enpleguari, etxebizitzari eta IKTen erabilerari) buruzko adierazleak; atal horretako pobreziari buruzko adierazle gehienak objektiboak dira, eta, horien osagarri, pobrezia subjektiboari buruzko datuak ere emango ditugu, hala nola hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituztela diotenen ehunekoa eta pobrezia erreal objektibo zuzenduari buruzko adierazlea. Ondoren, pobreziaren soslai bakoitza sakonki aztertuko dugu: guraso bakarreko familiak, burutzat etorkinak dituztenak, etab. Azkenik, Euskadiko probintzia bakoitzeko pobreziari buruzko adierazleak zehaztuko ditugu.

Nagusiki, Europar Batasuneko gizarteratzeari buruzko adierazle bateratuei jarraituko diegu atal honetan5. Horiez gain, zenbaitetan, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkestaren eta Bizi Baldintzei buruzko Inkestaren6 (2) berezko zenbait aldagai landuko ditugu.

3.3.1. Pobrezia, diruaren ikuspegitik 5 Helbide honetan bada adierazle horiei buruzko sarrera bat: http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/common_indicators_en.htm.

6 Bizi Baldintzei buruzko Inkesta, Espainiako Estatistika Institutua.


26

Familien errenta da pobreziari ikuspegi objektibotik heltzeko modurik azkarrena. Hortaz, atal honetan, transferentzia publikoen aurreko eta ondoko pobrezia aztertuko dugu lehenengo, eta gizarte-transferentzien eraginean sakonduko dugu. Ondoren, egotzitako alokairuaren araberako metodoaren bidez aztertuko dugu pobrezia. Azkenik, oinarrizko gizarte-prestazioen, gutxieneko soldataren eta pobreziaren atalasearen arteko harremana jorratuko dugu.

Hona, koadro honetan, atal honetako emaitza nagusien laburpena:

1. koadroa. Pobrezia diruaren ikuspegitik aztertzearen emaitza nagusiak.

3.3.1.1. Pobrezia eta gizarte-transferentziak

Errenta handitzeko eta banatzeko testuingurua da, hain zuzen ere, pobreziaren hedadura baldintzatzen duen esparrua, eta gizarte-transferentziek eragin handia dute testuinguru horretan. Transferentziarik ezean, pobrezia-arriskuaren tasa (edo pobrezia erlatiboarena)

2004 eta 2008 artean, pobrezia-tasa guztiek behera egin dute EAEn, mantentze-pobreziaren tasak izan ezik. Aldi berean, baina, prestazioak hartzen dituzten familien ehunekoak eta pertsonako gastuak gora egin dute:

Pobrezia erlatiboaren tasa % 14,8koa zen 2008an, eta pobrezia larriarena, % 3,4koa. 2004an, berriz, tasa horien balioa % 16,5ekoa eta % 3,7koa zen, hurrenez hurren.

Euskadiko pobrezia-tasak txikiagoak dira Espainiakoak eta EBkoak baino.

Gizarte-transferentzien ondorioz, pobrezia erlatiboa % 60 (22,3 puntu) txikiagoa da EAEn.

Euskal familien %55,7k jaso zituen gizarte-prestazioak 2008an (Espainian baino 4 puntu gutxiago), eta 2004an, aldiz, ehuneko hori %51,9 izan zen. Estatuko batez bestekoarekin alderatuta ikusten diren aldeen arrazoia da euskal etxekoen unitateek zahartzaroko eta bizirauteko prestazio gehiago jasotzen dituztela (euskal etxekoen unitateen %69,2, eta Estatuko batez bestekoa, aldiz, %61,1 da), baina langabeziako prestazio gutxiago (%18,6 eta %26,8), baita bestelako subsidio eta gizarte-prestazio gutxiago ere (%20,3 eta %27,5).

EAEko gizarte-zerbitzuen pertsonako gastua 753 eurokoa izan zen 2008an, eta BPGren % 2,5 osatu zuen. 2004an, berriz, 562 eurokoa izan zen, eta BPGren % 2,2 osatu zuen; hau da, gastuak gora egin du.


27

biztanleriaren % 37,1ekoa izango zatekeen Euskadin 2008an7, 2004an baino 1,4 puntu handiagoa [ikusi 7. taula], eta, erretiro-pentsioak eta bizirik irauteko pentsioak kontuan hartuta, % 20,7koa. Benetako tasa (gizarte-transferentzia guztiak kontuan hartzen dituena), berriz, % 14,8koa izan zen 2008an. Alegia, gizarte-transferentziak kontuan hartzen baditugu, pobrezia-arriskuaren tasa transferentzia gabe izango zatekeenaren erdia baino txikiagoa izan zen: zehazki, 22,3 puntu eta % 60 txikiagoa. Alde hori handiagoa da 2004koa baino, 19,2 puntukoa izan baitzen orduan.

Gizarte-transferentzien ondorioz pobrezia-tasak murrizteko fenomeno hori ongizate-estatu sendoa duten gizarteen berezko ezaugarria da, eta antzekoa da Espainian eta Europar Batasuneko beste herrialdeetan: transferentziek nabarmen murritzarazten dute pobrezian erortzeko arriskuaren hedadura. Esan bezala, EAEn, 22,3 puntu murritzarazi zuten 2008an, Espainian baino gehiago –murrizketa 18,7 puntukoa izan zen– baina 15en EBn batez beste baino gutxiago –murrizketa 27 puntukoa izan zen–.

Bestalde, pobrezian erortzeko arriskuan dauden pertsonen ehunekoak hobera egin zuen argi eta garbi 2004 eta 2008 artean, % 16,5etik % 14,8ra jaitsi baitzen. Hala eta guztiz ere, bada atentzioa ematen duen zerbait: hazkunde ekonomiko handia eta errenta modu orekatuan banatzeko joera gorabehera, gizarte-transferentzia ororen aurreko pobrezia-arriskuaren tasak gora egin zuen tarte horretan, % 35,7tik % 37,1era. Bi ikuspegitatik interpreta dezakegu datu hori: alde batetik, gizarte-transferentzien aurreko pobrezia-arriskuaren tasak behera egitea Euskadiko gizarte-babeserako sistemaren lorpen handia da, testuinguru ekonomikoak gora egiteko presio egin baitio, baina, beste alde batetik, datuak aditzera ematen du errenta banatzeko egituraren sakoneko prozesuak areagotu egin direla.

7. taula. Gizarte-transferentzien aurreko eta ondoko tasa EAEn, Espainian, 15en EBn eta 25en EBn 2004 eta 2008 artean, ehunekotan.

2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008

Gizarte-transferentzia guztien aurretik 35,7 37,1 41,3 38,3 39 43 - 43Gizarte-transferentzien aurretik (erretiro-pentsioak eta bizirik irauteko pentsioak kontuan hartuta) 20,5 20,7 25 25 24 26 26 (*) 25

Gizarte-transferentzien ondoren 16,5 14,8 19,9 19,6 15 16 16 16Pobrezia-arriskuaren tasaren murrizketa (puntutan) 19,2 22,3 21,4 18,7 24 27 - 27

Gizarte-transferentzien aurreko eta ondoko tasa

(*) 2005eko datua

EspainiaEAE 25en EB15en EB

Iturria: Eusko Jaurlaritza, PGDI 2004 eta PGDI 2008; Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008; eta Eurostat, Indicators of the Social Inclusion Strand.

Oharra: EAEko pobrezia-tasak Euskadiko batez besteko errentaren arabera kalulatuta daude.

7 Pobrezia-arriskuaren tasak adierazten du batez besteko errentaren % 60tik beherako errenta duten pertsonen ehunekoa.


28

Pobrezia-arriskuaren tasaren murrizketari buruzko datuetan sakontzen badugu, ikusiko dugu, azken urteetan, gizarte-transferentziak hartzen dituzten EAEko familien ehunekoa % 17,1 handitu dela: Euskadiko familien % 51,9 ingurukoa zen lehen, eta ia % 55,7koa da orain [ikusi 8. taula]. Aurreko arrazoibidea osatzen du datu horrek: gizarte-prestazioen Euskadiko sistemak ahalegin handia egin du, pobrezia-arriskuaren tasek gora egiteko testuinguruan murritzarazi baititu tasok.

8. taula. Gizarte-transferentziak hartzen dituzten familiak EAEn eta Espainian 2004, 2007 eta 2008. ureetan, zenbakitan eta ehunekotan.

Gizarte-transferentziak hartzen dituzten familiak

Euskadi Espainia

2004 2007 2008 Hazkunde tasa (04-

08)

2004 2007 2008 Hazkunde tasa (04-

08)

Familiak guzitra (milakotan) 752,0 833,9 846,0 %11,1 14.687,8 16.580,5 16.978,9 %13,5

Gizarte-prestazioak hartzen dituzten familiak (milakotan)

390,5

494,5

471,0

%17,1

8.170,1

9.331,6

10.115,7

%19,2

Gizarte-prestazioak hartzen dituzten familiak (ehunekotan)

51,9

59,3

55,7

%6,8

55,6

56,3

59,6

%6,7

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004, 2008 eta 2009an.

Aldi berean, gizarte-zerbitzuetarako baliabideek gora egin dute etengabe. Hain zuzen ere, gizarte-zerbitzuetan egindako ahalegin finantzarioa (BPGren ehunekoa) % 65,7 handitu da: % 1,6koa zen 2000n, eta % 2,7koa, berriz, 2008an. Era berean, BPG handitzearen ondoriozko aberastasunaren zati bat gizarte-zerbitzuetara joan da, eta, horri esker, biztanleko gastua % 143,4 hazi zen 2000tik 2008ra bitartean.

9. taula. Gizarte-zerbitzuetako gastua EAEn 2000 eta 2008 artean, biztanleko eta BPGren barnean, euro korronteetan eta BPGren ehunekoetan

Gizarte-zerbitzuetako gastua EAEn

2000 2004 2007 2008 Hazk. Tasa 00-008

Biztanleko gastua 331 € 562 € 753 € 806 € %143,4

Gastua BPGaren barnean 1,6 2,2 2,5 2,7 %65,7

Iturria: Eustat.


29

3.3.1.2. Transferentzien ondoko pobrezia, sakonki

Pobreziaren hedadurari buruzko aldagai nagusietan sakontzen badugu, oro har, zera esan dezakegu: 2004 eta 2008 artean, pobreziak hobera egin zuen EAEn. Mantentze-pobreziak izan ezik, gainerako pobrezia-tasek behera egin dutela diote adierazle guztiek; alegia, gizartearen ehuneko txikiagoa dagoela egoera horretan.

Lehen gainetik aipatu dugunez, pobrezia erlatiboaren tasa % 16,5etik % 14,8ra jaitsi zen 2004tik 2008ra artean –batez besteko diru-sarrera baliokideen (kasu honetan, Euskadikoen) % 60koa da pobrezia erlatiboaren atalasea–, eta, gaur egun, 318.161 bat lagun daude pobrezia erlatiboan Euskadin. Zifra hori are hobea da Espainiako batez bestekoarekin alderatzen badugu, pobrezia erlatiboaren tasa % 19,6koa baita Espainian8. 25en EB, berriz, % 17koa da, eta, 15en EBn, % 16koa9. Tasaren balioa ezberdina da estatu kide batzuetan eta besteetan: handiena Letoniakoa (% 26koa) da, eta txikiena, Txekiar Errepublikakoa (% 9koa).

Batez besteko zer errentarekin konparatzen dugun, horren araberakoa da pobrezia erlatiboaren zifra: Eusko Jaurlaritzaren Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkestaren arabera, EAEko pobrezia erlatiboaren tasa % 14,8koa zen 2008an, Euskadiko batez bestekoa hartuz gero erreferentetzat. Erreferentetzat Espainiako batez bestekoa hartuz gero, berriz, txikiagoa zen: Espainiako Estatistika Institutuaren Bizi Baldintzei buruzko Inkestarekin bat, % 8,5ekoa; izan ere, Euskadiko batez besteko errenta handiagoa da Espainiakoa baino. Hain zuzen ere, Bizi Baldintzei buruzko Inkestarekin bat, pobreziaren atalasetik behera dauden pertsonen ehunekoa % 11,2tik % 8,5era jaitsi zen EAEn 2004 eta 2008 artean. Edonola ere, Espainiako eta EAEko errenten arteko alde handia dela eta, hobe da Euskadiko batez besteko errenta hartzea pobrezia erlatiboaren tasa kalkulatzeko erreferentetzat.

10. taula. Pobreziaren atalasetik behera dauden pertsonak Espainian eta 25en EBn 2004an eta 2008an, ehunekotan.

Adierazlea 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008

Pobrezia larria %3,7 %3,4 - - %7,4 %6,8 %5,0 %5,0

Pobrezia erlatiboa %16,5 %14,8 %11,2 %8,5 %19,9 %19,6 %16,0 %16,0

EspainiaEAE (1) EAE (2)Pobrezia larria eta pobrezia erlatiboa

25en EB

Iturria: Eurostat, Indicators on the Social Inclusion Strand (25en EBri buruzko datuak); Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008 (EAEri buruzko datuak (2) eta Espainiari buruzkoak); Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008 (EAEri buruzko datuak (1)).

Oharra: Pobrezia larriaren atalasea batez besteko diru-sarrera baliokideen % 40koa da, eta pobrezia erlatiboarena, batez besteko diru-sarrera baliokideen % 60koa.

8 Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008.

9 Iturria: Eurostat, Indicators of the social inclusion strand, At-risk-of-poverty rate.


30

EAE (1) zutabeek adierazten dute zenbat pertsona dauden pobreziaren atalasetik behera EAEko batez besteko errenta hartzen badugu erreferentetzat; EAE (2) zutabeek, berriz, zenbat pertsona dauden pobreziaren atalasetik behera Espainiako batez besteko errenta hartuz gero erreferentetzat. EAEko batez besteko errenta Espainiakoa baino handiagoa dela-eta, EAE (1) zutabeetako ehunekoak handiagoak dira EAE (2) zutabeetakoak baino.

Pobrezia larriaren tasa (edo batez besteko diru-sarrera baliokideen % 40tik beherako diru-sarrerak dituzten familien ehunekoa) % 3,7tik % 3,1era jaitsi zen 2004 eta 2008 artean. Gutxi gorabehera, 66.540 pertsona bizi ziren pobrezia larrian 2008an10. Datu hori ere hobea da Espainiako eta 25eko batez bestekoak baino, pobrezia larriaren tasa % 6,8koa eta % 5ekoa baitzen 2008an Espainian eta 25en EBn, hurrenez hurren.

1. grafikoa. Pobrezia larriaren eta pobrezia erlatiboaren bilakaera EAEn 1996 eta 2008 artean.

Iturria: geuk egindako taula, Eusko Jaurlaritzaren 2004ko eta 2008ko pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko inkestetako datuetan oinarrituta.

Oharra: Pobrezia larriari eta pobrezi erlatiboari buruzko datuak Eurostaten metodologiaren araberakoak dira; hurrenez hurren, EAEko batez besteko errentaren % 40tik eta % 60tik beherako diru-sarrerak dituen biztanleriaren

ehunekoak.

2008ko datuek beste elementu esanguratsu bat adierazten dute: 1. grafikoan ikusten denez, 2000. urtean pobrezia-tasek hobera egiteko joera hasi zen –joan den mendearen amaiera aldean, tasek gora egiteko joera zegoen– eta, 2004 eta 2008 artean, aldaketa sendotu zen.

Euskadiko Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkestak pobreziaren analisian sakontzen du, eta zenbait adierazle espezifiko ere hartzen ditu kontuan: mantentze-pobrezia, metatze-pobrezia eta pobrezia erreala. Jarraian, bakoitzak 2004 eta 2008 artean izandako bilakaera aztertuko dugu.

10 Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008. Pobrezia larriari eta pobrezi erlatiboari buruzko datuak Eurostaten metodologiaren araberakoak dira, eta EAEko batez besteko errenta dute erreferentetzat.

Pobrezia larria (Euskadiko batez besteko errentaren % 40tik beherako diru-sarrerak dituen biztanleriaren %)

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

1996 2000 2004 2008

Pobrezia erlatiboa (Euskadiko batez besteko errentaren % 60tik beherako diru-sarrerak dituen biztanleriaren %)

13,5

14

14,5

15

15,5

16

16,5

17

17,5

1996 2000 2004 2008


31

Aztergai dugun tartean, pobreziari buruzko adierazle gehienek hobera egin zuten [ikusi 11. taula], eta familien mantentze-pobreziari buruzko adierazlea izan zen salbuespen bakarra, okerrera egin baitzuen. Mantentze-pobreziak eta metatze-pobreziak kontrako bilakaera izan zuten. Mantentze-pobrezia da epe laburrean oinarrizko beharrei erantzuteko behar adinako errenta ez izatea11, eta familien % 3,5etik & 4,1era igo zen 2004tik 2008ra. Metatze-pobrezia, berriz, kontsumo-ondasun iraunkorrak (nagusiki, etxebizitza) ez izatea da, eta % 2,2tik % 0,7ra jaitsi zen. Hartara, pobrezia mota batean edo bestean dauden pertsonen kopuruak hobera egin zuen, % 5,2tik % 4,7ra jaitsi baitzen 2004 eta 2008 artean.

Bada kontuan hartu beharreko beste adierazle bat: pobrezia erreala. 2004 eta 2008 artean, aurrerapen esanguratsua izan zen, eta pobrezia errealaren tasa bere horretan gelditzeko joera amaitu zen, pobrezia erreal objektiboaren tasa % 3,4tik % 2,5era jaitsi baitzen. Hau da, aurretik pobrezia erreal objektiboan zeuden lau pertsonako bat egoera horretatik atera zen.

Horrenbestez, zera ondoriozta dezakegu azaldutako datuetatik: 2004 eta 2008 artean, hobekuntza nabarmenak izan ziren EAEn pobreziaren alorrean. Horri esker, oraindik ere, Euskadi Espainia barnean gailentzen da alde horretatik.

11. taula. Pobreziari buruzko adierazle nagusiak EAEn 2004 eta 2008 artean, biztanleria osoaren barneko ehunekoetan (laburpena).

Adierazlea 2004 2008Pobrezia larria %3,7 %3,1

Pobrezia erlatiboa %16,5 %14,8

Mantentze-pobrezia %3,5 %4,1

Metatze-pobrezia %2,2 %0,7

Mantentze- edota metatze-pobrezia %5,2 %4,7

Pobrezia erreal objektiboa %3,4 %2,5

Pobrezia erreal objektibo zuzendua %3,5 %3,2

Pobreziari buruzko adierazle nagusiak EAEn (laburpena)

Iturria: Eusko Jaurlaritza, 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008; eta Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008.

Oharra: Pobreziari buruzko adierazleak kalkulatzeko, EAEko batez besteko errenta hartu dugu erreferentetzat, eta adierazi dugu familien zer ehuneko dagoen pobrezia mota bakoitzaren atalasetik behera.

3.3.1.3. Egotzitako alokairuaren araberako pobrezia

Pobreziaren hedadura zenbait aldagairen arabera eta gizarte-transferentzien eragina kontuan hartuz aztertu ondoren, egotzitako alokairuaren araberako metodoaren bidez aztertuko ditugu pobreziari buruzko datuak.

11 Definizio zehatzagoa nahi izanez gero, ikusi I. eranskina.


32

Etxebizitza denez gero Espainiako familien aktibo nagusietako bat, garrantzitsua da aintzat hartzea zer-nolako eragina duen pobreziaren neurketan. Bai EAEn eta bai Espainian, etxebizitza baten jabe diren familien ehunekoa oso handia da. Zehatz-mehatz, EAEn, 10 familiatan 9 beren etxebizitza batean bizi ziren 2009an; ehuneko hori handiagoa da urte hartan beren etxebizitzan bizi ziren Espainiako familiakoena baino, % 82,1ekoa baitzen hura.

12. taula. Familien banaketa EAEn eta Espainian 2004an, 2008an eta 2009an, etxebizitza nagusiaren edukitza-erregimenaren arabera, ehunekotan.

Familiak, etxebizitza nagusiaren edukitza-erregimenaren arabera

EAE Espainia

2004 2008 2009 2004 2008 2009

Jabetza %88,5 %89,6 %91,5 %82,0 %82,2 %82,1

Alokairua, merkatauko prezioan

%4,5 %4,2 %3,8 %7,7 %8,4 %8,5

Alokairua, merkatukotik beherako prezioan

%3,2 %1,9 %1,3 %3,8 %3,0 %3,0

Doako lagapena %3,9 %4,3 %3,4 %6,5 %6,4 %6,4

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta. 2004, 2008, eta 2009

Egotzitako alokairuaren araberako metodoak familien errenten igoera simulatzen du, kontuan izanik zer prezio ordainduko luketen familiek beren etxebizitza alokatzeko; izan ere, familia askok ez dute ordaintzen alokairurik, etxebizitza baten jabe direla eta. Metodo horrekin bat, pobrezia erlatiboaren atalasetik behera dauden pertsonen proportzioa nabarmenki txikiagoa da: egotzitako alokairua aintzat hartzen ez badugu, ehuneko hori % 14,8koa da; aintzat hartzen badugu, berriz, % 10,6koa.

Bestalde, zera ere adierazten du datu horrek: metodo horren araberako pobreziaren atalasetik behera dauden pertsonen kopuruak behera egin zuen 2004 eta 2008 artean eta, zehazki, % 13,2tik % 10,6ra jaitsi zen. Tasa hori ere nabarmenki txikiagoa da Espainiako batez bestekoa baino. Alde horretatik, Espainiako batez bestekoa ere askoz txikiagoa da egotzitako alokairuaren araberako metodoa erabiltzen badugu, familia gehienak beren etxebizitza batean bizi baitira.


33

13. taula. Pobrezia erlatiboaren tasa EAEn eta Espainian 2004an eta 2008an, egotzitako alokairuaren araberako metodoa kontuan izanik, ehunekotan.

2004 2008 2004 2008 2004 2008Pobrezia erlatiboaren tasa 16,5 14,8 11,2 8,5 19,9 19,6Pobrezia erlatiboaren tasa, egotzitako alokairuaren araberako metodoa kontuan izanik 13,2 10,6 7 5,5 15,3 15,5

EAE (1) EspainiaEAE (2)Pobrezia erlatiboaren tasa (%)

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008; eta Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

Oharra: Ehunekoek adierazten dute zenbat pertsonak duten batez besteko errentaren % 60tik beherako errenta, egotzitako alokairua kontuan izanik eta kontuan izan gabe. EAE (1) zutabeek adierazten dute zenbat pertsona dauden pobreziaren atalasetik behera EAEko batez besteko errenta hartzen badugu erreferentetzat; EAE (2) zutabeek, berriz, zenbat pertsona dauden pobreziaren atalasetik behera Espainiako batez besteko errenta hartuz gero erreferentetzat. EAEko batez besteko errenta Espainiakoa baino handiagoa dela-eta, EAE (1) zutabeetako ehunekoak handiagoak dira EAE (2) zutabeetakoak baino.

3.3.1.4. Oinarrizko gizarte-prestazioen, lanbide arteko gutxieneko soldataren eta pobreziaren atalasearen arteko harremana

Neurri handi batean, EAEko egoeraren ezaugarri nagusia da lanbide arteko gutxieneko

soldata pobreziaren atalasetik behera dagoela, eta gizarte-prestazioak, berriz, atalase

horretatik gora [ikusi 14. taula]. Zehazki, pobrezia erlatiboaren atalasea hileko 818 eurokoa

da EAEn, eta pobrezia erlatiboarena, hileko 545 eurokoa. Gizarte-prestazioak (diru-sarrerak

bermatzeko errenta eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria), berriz, hileko 900

eurokoak dira, hots, pobrezia erlatiboaren atalasea halako 1,1ekoak eta pobrezia larriaren

atalasea halako 1,65ekoak. Espainiako langile guztien lanbide arteko gutxieneko soldata,

azkenik, hileko 624 eurokoa da, alegia, EAEko pobrezia erlatiboaren atalasearen % 76koa

eta pobrezia larriaren atalasea baino 1,14 aldiz handiagoa.


34

14. taula. Gizarte-prestazioen, gutxieneko soldataren eta pobreziaren atalaseen arteko harremana EAEn 2009an.

Euroak

Pobreziaren atalasea halako

zenbat?

Pobrezia larriaren atalasea halako zenbat?

Gizarte-prestazioak 900 1,10 1,65

Gutxieneko soldata 624 0,76 1,14Pobrezia erlatiboaren atalasea (batez besteko errentaren % 60)Pobrezia larriaren atalasea (batez besteko errentaren % 40)

818

545

Gizarte-prestazioen, gutxieneko soldataren eta pobreziaren atalaseen arteko harremana

Iturria: Euskadi.net; Eustat; eta Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

Oharrak: (1) Hauek dira gizarte-prestazioak: diru-sarrerak bermatzeko errenta eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria. Iturria: Euskadi.net.

(2) Lanbide arteko gutxieneko soldata Estatu osokoa da.

(3) Pobreziaren atalaseen erreferentea EAEko 2008ko batez besteko errenta da. Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

(4) Bai gizarte-prestazioak, bai pobreziaren atalaseak heldu batek osatutako pertsona bakarreko familiei dagozkie.

Komeni da gizarte-prestazioen eta gutxieneko soldaten arteko harremanak izan dezakeen

eragina aztertzea. Sektore publikoak finkatzen ditu bai lanbide arteko gutxieneko soldata,

bai gizarte-prestazioak eta, hartara, pertsona batzuk lan ez egitera bultzatzen dituen

esparrua eratzen du, pizgarriak baitira biak ala biak. Beste hitz batzuetan, gizarte-

prestazioen bidez, herritarrak pobreziaren atalasetik gora egotea ziurtatzen du Estatuak,

baina ez du behartzen sektore pribatua langileei lanaldi osoa ordaintzera haien

ahaleginaren trukean, pobreziaren atalasetik gora egon daitezen. Hori dela eta,

gizarteratze-estrategia aktiboak egituratzen ditugunean, kontuan izan behar dugu hiru

aldagai horien (oinarrizko gizarte-prestazioen, lanbide arteko gutxieneko soldataren eta

pobreziaren atalasearen) arteko harremana.

3.3.2. Pobrezia, alderdi anitzetatik

Lehen esan bezala, diruaren ikuspegitik azter dezakegu pobrezia, errentaren atalase jakin batetik behera dauden herritarren edo familien proportzioak aztertuz. Halere, pobreziaren beraren ezaugarriak direla eta, komeni da gizarte-bazterkeria alderdi anitzetatik aztertzea. Dirua bezala, objektiboa da ikuspegi hori, pertsonen bizi-baldintzei buruzko adierazleetan oinarritzen baita, ez haien iritzi subjektiboetan: aurreko ikuspegiak azaltzen du zenbat diru daukaten pertsonek; honek, berriz, pertsonen benetako bizi-kalitatean eragina duten eta bazterkerian erortzeko arriskua eragin dezaketen adierazleak darabiltza.


35

Ikuspegi hau konplexua da taxutzen. Lehenik, ondasun materialen gabezia aztertuko dugu, eta, jarraian, bizitza duina izatea dakarten beste adierazle batzuk, hala nola hezkuntza, osasuna, indarkeria, IKTen erabilera, etxebizitza eta enplegua. Duintzat dugun bizitzaren funtsezko oinarriak izateaz gain, baztertuta ez gelditzeko oinarrizko ardatzak ere badira aldagai horiek. Esate baterako, heziketa egokia pertsonen eskubidea da eta, gainera, etorkizunean lanpostu bat lortzeko eta pobreziatik eta gizarte-bazterkeriatik gordetzeko behar adina irabazteko funtsezko elementua ere bada.

Jarraian, alderdi anitzetatik egindako azterketaren emaitza nagusiak laburbilduko ditugu –ondoko orrialdeetan emango ditugu xehetasunak–.


36

2. koadroa. Pobrezia alderdi anitzetatik aztertzearen emaitza nagusiak (I).

Gabezia materiala:

2004 eta 2008 artean, behera egin du, ordaindu ezin dituztela-eta, oinarrizko ondasun jakin batzuk (PCa; autoa; oporrak; haragia, oilaskoa edo arraina; etab.) ez dituzten Euskadiko familien ehunekoak.

Hezkuntza:

2004 eta 2008 artean, burutzat lehen edo bigarren mailako ikasketak (tartean, LH I) egin dituzten pertsonak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasak gora egin zuen: burutzat lehen mailako ikasketak egin dituzten pertsonak dituzten familienak, % 3,7tik % 5,5era, eta burutzat bigarren mailako ikasketak egin dituzten pertsonak dituzten familienak, % 4tik % 5,7ra. Burutzat ikasketarik egin ez duten edo hirugarren mailako ikasketak egin dituzten pertsonak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasak, berriz, behera egin zuen: hurrenez hurren, % 5,4tik % 3,7ra eta % 2,8tik % 1,2ra.

Osasuna:

2004 eta 2007 artean, EAEko bizi-itxaropena handitu egin da: 0,6 urte jaiotzen direnen artean, eta 0,4 urte 65 urtekoen artean. Gainera, gizonen zein emakumeen bizi-itxaropena hazi da.

2009an, EAEn jaiotzen zirenen bizi-itxaropena 81,9 urtekoa zen: 78,5 urtekoa gizonena, eta 85,2 urtekoa emakumeena. Hain zuzen ere, Espainiakoa baino 0,3 urte handiagoa.

Hala eta guztiz ere, 2004 eta 2009 artean, 4,9 puntu handitu zen gaixotasunen bat zuten pertsonen ehunekoa, biztanleriaren % 29raino. Nolanahi ere, beren gaixotasuna dela medio eguneroko egitekoak egiteko zailtasun larriak dituzten pertsonen ehunekoa jaitsi egin da: gaixo guztien % 28,7koa zen aurretik, eta % 15,2ekoa ondoren.

Informazio- eta komunikazio-teknologien (IKTen) erabilera:

2006 eta 2009 artean, IKTen erabilera hobetu egin zen EAEn, familia guztien ia % 59,7k Internet erabiltzeko aukera baitute, eta % 68,2k, berriz, ordenagailua. Hurrenez hurren, tasa horien hazkundea 29,5 eta 11,8 puntukoa izan da).


37

2. koadroa. Pobrezia alderdi anitzetatik aztertzearen emaitza nagusiak (II).

3.3.2.1. Gabezia materiala

Gabezia materialari buruzko datuak, beste ikuspegi batetik, aurreko atalean azaldutako zifrak argitzeko ahalegina dira. Ikuspegi horretatik ere sumatzen da 2004 eta 2009 artean hobekuntza izan zela EAEn; izan ere, behera egin zuen, ordaindu ezin dituztela-eta, oinarrizko ondasun jakin batzuk ez dituzten euskal familien proportzioak [xehetasun zehatzak nahi izanez gero, ikusi 15. taula].

Nabarmentzekoa da oinarrizko ondasun horietako batzuen helburua ez dela ongizatea bakarrik, gizarteratzea edo bazterkeriari aurrea hartzea ere baizik. Adibidez, hori gertatzen da ordenagailuarekin; ordenagailu bat edukitzeak eta sarritan erabiltzeak informatikarako gaitasunak ikastea bultzatzen baitu; alde horretatik, informatikarako gaitasuna izatea gero eta garrantzizkoagoa da langileek lanpostu bat lortu ahal izateko.

Enplegua:

Langabezian egotea erabakigarria da pobrezian egoteko. Burutzat langabe bat duten familien mantentze-pobreziaren tasa % 46,8koa zen 2008an; burutzat jardunean ez dagoen norbait dutenena, % 4,6koa; eta burutzat jardunean dagoen norbait dutenena, % 2,5ekoa.

2004tik 2008ra bitartean, Euskadiko familien mantentze-pobreziaren tasek gora egin zuten, buruak lan-merkatuarekin duen harremana gorabehera: burutzat langabe bat duten familien mantentze-pobreziaren tasa 18 puntu igo zen; burutzat jardunean dagoen norbait dutenena, 0,8 puntu; eta burutzat jardunean ez dagoen norbait dutenena, 0,5 puntu.

Mantentze-pobrezian dauden familia gehienen burua jardunean dago –tasa txikiagoa da, baina–. Pobrezia-arriskua, berriz, handiagoa da kontraturik ez duten pertsonen artean, haien pobrezia-arriskuaren tasa % 13,2koa baita.

2006tik 2009ra bitartean, langabezia-tasa ia bikoiztu egin da EAEn, eta % 6,7tik % 11,8ra igo da, krisialdi ekonomikoak munduan sortutako joerari jarraituz. Gainera, kide bat ere lanean ez duten familien kopurua familia guztien % 2,9tik % 5,1era pasatu da.

Etxebizitza:

2009. urtean EAEko familien % 91,5 bere etxebizitza batean bizi da.

2006 eta 2008 artean, behera egin du etxerik ez duten pertsonak hartzeko zentroetako tokien kopuruak eta okupazio-mailak. Bereziki, harrera-zentroetako tokien kopuruak egin du behera, eta horrek zera eragin du: okupazio-ratioa 6,7 puntu handitzea, % 87,5eraino.


38

Halaber, azpimarratzekoa da ustekabeko gastuak ordaintzeko gaitasuna duten familien ehunekoaren hazkundea12, ia % 85ekoa baita dagoeneko.

15. taula. Gabezia material objektiboari buruzko adierazleak EAEn eta Espainian 2004an eta 2008an, familia guztien barneko ehunekoetan.

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta, 2004, 2008 eta 2009.

3.3.2.2. Hezkuntza

Hezkuntza giltzarria da bazterkeriari aurrea hartzeko. Alde batetik, herritarren oinarrizko eskubidea da. Beste alde batetik, jakintzaz, gaitasun intelektual jakin batzuez eta komunikatzeko gaitasun jakin batzuez jabetzea den aldetik, etorkizunerako aukera gehiago ematen dizkie pertsonei, eta ahaldun bihurtzen ditu; hartara, errazagoa da pertsona izan dadin bere bazterkeriari aurrea artzen dion eragile aktibo nagusia. Azkenik, oso gizarte teknifikatuetan, funtsezko elementua da lanpostu bat lortzeko edo nork bere enpresa sortzeko eta, horrenbestez, oinarrizkoa da gizarteratzeko eta lan-merkatuan sartzeko.

Uste dugu harremana dagoela ikasketa-mailaren eta pobreziaren artean, baina ikasketa-mailak eragin berezia du pobrezian. 2008an, EAEn, batetik, ikasketa-maila bateko edo besteko taldeen pobrezia-tasen artean zeuden aldeak nabarmen txikiagoak ziren naziotasun edo adin bateko edo besteko taldeen pobrezia-tasen artean zeudenak baino, adibidez. Bestetik, harrigarria bada ere, ez zegoen harreman linealik ikasketa-mailaren eta mantentze-pobreziaren arriskuaren tasaren artean. Alabaina, bi multzo bereizten ditugu ikasketa-mailaren arabera: goi-mailako ikasketak dituztenena eta goi-mailako ikasketak ez

12 Ustekabeko gastuen erreferentea 550 eurokoa da, Espainiako Estatistika Institutuaren bizi-baldintzei buruzko 2008ko inkestarekin bat.

Ordaindu ezin dituztela-eta, ekipamendu-ondasun jakin batzuk ez dituzten familien ehunekoa

EAE Espainia

2004 2008 2009 2004 2008 2009

Ordenagailu pertsonala 13,6 8,2 10,8 23,9 17,6 17,9

Autoa 19 14 10,9 26,1 22,7 21,2

Urte osoan astebeteko oporrak izatea gutxienez 25,5 14,6 43,9 33,5

Haragia, oilaskoa edo arraina jatea bi egunean behin gutxienez

1 1 2,5 2

Etxeko tenperatura egokia ziatea 4 2,6 9,4 5,3

Ustekabeko gastuak ordaintzeko gaitasuna 20 15,8 39,2 28,1


39

dituztenena. Alde horretatik, harreman argia dago ikasketa-mailaren eta mantentze-pobrezian erortzeko arriskuaren artean: mantentze-pobrezian erortzeko arriskuaren tasa nabarmenki handiagoa da goi-mailako ikasketak ez dituztenen artean. Hala eta guztiz ere, mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden familien % 9,2ren titularrak ikasketa-maila handia dute.

2. grafikoa. Mantentze-pobreziaren tasa EAEn 2008an, familiako kide nagusiaren ikasketa-mailaren arabera.

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

Ikasketarik ez Lehen mailako ikasketak

Bigarren mailako ikasketak / LH I

LH II edo hirugarren mailako

ikasketak

Iturria: geuk egindako taula, Eusko Jaurlaritzaren pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko 2008ko inkestako datuetan oinarrituta.

Bestalde, joera interesgarriak hauteman ditugu txostenerako aztertu dugun aldian. Esate baterako, lehen eta bigarren mailako ikasketak dituztenen mantentze-pobreziaren tasek gora egin zuten 2004 eta 2008 artean: hurrenez hurren, % 3,7tik % 5,5era eta % 4tik % 5,7ra. Alderantziz, burutzat ikasketarik ez duten edo hirugarren mailako edo LH II. zikloko ikasketak egin dituzten pertsonak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasek behera egin zuten tarte horretan: 2004an, burutzat ikasketarik ez duten pertsonak dituzten familien % 5,4 zegoen mantentze-pobreziaren atalasetik behera, eta 2008an, berriz, % 3,7; ildo berean, 2004an, burutzat hirugarren mailako edo LHko II. zikloko ikasketak egin dituzten pertsonak dituzten familien % 2,8 zegoen mantentze-pobreziaren atalasetik behera, eta 2008an, berriz, % 1,2.


40

16. taula. Mantentze-pobreziaren tasa EAEn 2000 eta 2008 artean, familiako kide nagusiaren ikasketa-mailaren arabera, ehunekotan.

Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%)

Ikasketarik ez 5,4 6,6 3,7 3,2

Lehen mailako ikasketak 3,7 50,0 5,5 65,1Bigarren mailako ikasketak / LH I 4,0 18,8 5,7 22,5

LH II edo hirugarren mailako ikasketak 2,8 24,7 1,2 9,2

Guztira 3,5 100 4,1 100

Mantentze-pobreziaren tasak, ikasketa-mailaren arabera

2004 2008

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta, 2000, 2004 eta 2008.

Burutzat goi-mailako ikasketak egin dituen pertsona bat duten familien eta gainerako familien pobrezia-tasen arteko alde handia dela eta, aipatzekoa da ikasketa-maila txikia duten gizonen tasen goranzko joera –jarraian ikusiko ditugu–.

2006 eta 2009 artean, prestakuntza-mailarik txikiena duten pertsonen ikasketa-mailaren bilakaera ezberdina izan da EAEn, adinaren eta sexuaren arabera. 25 urtetik gorakoen multzo gehienek beren ikasketa-maila hobetu dute, baina 25 urtetik beherakoen ikasketa-mailak behera egin du. Era berean, multzo horren barnean, emakumeak berdin gelditu dira, baina gizonek okerrera egin dute nabarmen: hain zuzen ere, ikasketa-maila txikia duten 25 urtetik beherako gizonen tasa % 38,7koa zen 2006an, eta % 42,1ekoa 2009an. Arazoa are larriagoa da Espainian, tasa hori % 58,2koa baitzen 2009an.


41

17. taula. Ikasketa-maila txikia duten pertsonak EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, sexuaren eta adinaren arabera, ehunekotan.

Ikasketa-maila txikia duten pertsonen ehunekoa

Adina Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak25 urte baino gutxiago 35,5 38,7 32,1 37,5 42,1 32,5

25-34 urte 21,7 24,3 19,0 16,4 20,6 11,7

35-44 urte 28,6 30,5 26,6 25,1 25,8 24,5

45-55 urte 47,5 40,5 54,2 42,4 40,3 44,455-64 urte 69,1 60,4 77,3 64,3 55,4 72,0

Adina Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak25 urte baino gutxiago 51,6 57,4 45,4 52,8 58,5 46,8

25-34 urte 35,3 40,3 30,0 33,9 39,7 28,2

35-44 urte 44,0 46,0 41,9 41,9 45,0 39,0

45-55 urte 59,7 56,4 63,0 57,0 55,7 58,3

55-64 urte 72,9 68,1 77,4 73,0 68,5 77,0

2006 2009

EAE

Espainia

2006 2009

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Biztanleria Aktiboaren Inkestako 2006ko eta 2009ko IV. hiruhilekoei buruzko datuak.

Oharra: Ikasketa-maila txikitzat hartzen dugu titulua eskuratzeko eskubidea ematen duen bigarren hezkuntzako lehenengo faseko edo hortik beherako ikasketen pareko ikasketa-maila.

Badira sexuaren araberako aldeak dauden beste adierazgarri batzuk: eskola garaia baino lehen uzten dutenen tasak. 2009an, gehienez ere bigarren hezkuntzako lehen etapara iritsi eta ikasteari utzi dioten proportzioa %16,6koa da, eta emakumeen artean %8,5 baino ez da. Horretaz gain, bilakaerari dagokionez, gizonezko biztanleriaren egoerak okerrera egin du 2006-2009 aldian (% 15,0tik % 16,67ra), eta emakumezkoen kasuan, aldiz, ez da aldaketarik ikusi.

Sexuen arteko alde hori ez da EAEko berezitasuna, antzekoa gertatzen baita Espainian eta 25en EBn: generoen arteko alde handia dago ikasketa-mailaren ikuspegitik.

18. taula. Eskola garaia baino lehen utzi dutenak EAEn, Espainian eta 27en EBn 2006an eta 2009an, ehunekotan.

2006 2009 2006 2009 2006 2009

Gizonak %18,9 %22,1 %40,6 %39,7 %17,6 %17,0

Emakumeak %11,4 %8,3 %26,8 %25,5 %13,1 %12,6

Guztira %15,2 %15,4 %33,9 %32,7 15,4 % %14,8

EAE Espainia 25en EB

Eskola garaia baino lehen utzi dutenak

Iturria: EUSTAT.

Oharra: Eskola uzte goiztiartzat hartzen da gehienez ere bigarren hezkuntzako lehen etapa gainditu duen eta ikasketarik edo prestakuntzarik jarraitzen ez duen biztanleriaren ehunekoa.


42

Beste adin batzuetako pertsonei begiratzen badiegu, ikusiko dugu 12 urtekoen egokitasun-tasa ez dela aldatu ia13; hala ere, 2008-2009 ikasturtean, pixka bat jaitsi zen, eta % 87,6koa izan zen.

19. taula. 12 urtekoen egokitasun-tasa EAEn eta Espainian 2004-2005 eta 2008-2009 ikasturteetan, matrikulatutako ikasle guztien barneko ehunekoetan.

2004-2005 2008-2009 2004-2005 2008-2009%88,1 %87,6 %84,3 %83,6

12 urtekoen egokitasun-tasa

EAE Espainia

Iturria: Hezkuntza Ministerioa, unibertsitatetik kanpoko hezkuntzari buruzko estatistiketako 2004-2005 eta 2008-2009 ikasturteei buruzko datu zehatzak.

Eskola garaia baino lehen utzi duten 18 eta 24 urte arteko gizonen eta ikasketa-maila txikia duten 25 urtetik beherako gizonen kopuruen gorakadek beste ñabardura bat dute euskal gizartearen ikasketa-mailaren bilakaera orokorrarekin alderatzen baditugu. Horrela, azken urteetan, goi-mailako ikasketak dituzten pertsona aktiboak euskal biztanleria aktiboaren ia erdia dira, eta soilik lehen hezkuntza gainditu dutenak biztanleria aktiboaren % 9,7 izatetik % 6,7ra murriztu dira 2005etik 2009ra bitarte.

Hezkuntzaren alorrean, bi joera garbi ditugu euskal gizartearen barnean: alde batetik, gizartearen zati gero eta handiago batek ikasketa-maila handiagoa du, baina, beste alde batetik, gizartearen beste zati gero eta handiago batek garaia baino lehenago uzten du eskola.

13 Egokitasun-tasak beren adinari dagokien ikasmailan matrikulatutako ikasleen proportzioa adierazten du.


43

20. taula. Biztanleria aktiboa hezkuntza-mailaren arabera, EAEn eta Espainian, 2005, 2007 eta 2009, ehunekotan

Biztanleria aktiboa hezkuntza-mailaren arabera (%)

EAE Espainia

2005 2007 2009 2005 2007 2009

Lehen hezkuntza %9,6 %6,2 %6,7 %16,0 %15,6 %14,5

Bigarren hezkuntza, 1. etapa eta dagokion prestakuntza eta laneratzea

%21,9 %21,1 %22,2 %29,2 %28,3 %28,7

Bigarren hezkuntza, 2. etapa eta dagokion prestakuntza eta laneratzea

%20,6 %24,0 %21,7 %22,8 %23,8 %24,0

Goi-mailako ikasketak %48,0 %48,7 %49,4 %31,9 %32,3 %32,8

Guztira %100 %100 %100 %100 %100 %100

Iturria: Geuk egindakoa, Espainiako Estatistika Institutua, Biztanleria Aktiboaren Inkestako urte bakoitzeko IV. hiruhilekoei buruzko datuak.

3.3.2.3. Osasuna

Osasun-arloko balantzea ona da oro har. Bizi-itxaropenak gora egiteko joera dago, baina gure osasun-egoerari buruz dugun iritzia pixka bat okerragoa da; nolanahi ere, aldeak daude sexuaren eta talde sozioekonomikoaren arabera.

Dudarik gabe, bizi-itxaropena osasunaren alorrean egiten ditugun aurrerapenen oinarrizko adierazlea da. Alde horretatik, EAEn, Espainian bezala, bi sexuen bizi-itxaropenak jarraituki gora egiteko joera izan da azken urteotan, bai jaiotzen direnen artean, bai 65 urtekoen artean. 2009an, EAEko batez besteko bizi-itxaropena (81,9 urtekoa) pixka bat handiagoa zen Espainiakoa (81,6 urtekoa) baino; era berean, 2008. urtean, Espainiako bizi-itxaropena handiagoa zen 25en EBkoa (79,8 urtekoa) baino.


44

21. taula. Jaiotzen direnen eta 65 urtekoen bizi-itxaropena EAEn, Espainian eta 25en EBn 2004an eta 2007an, urtetan.

Bizi-itxaropena

EAE

2004 2008 2009

Guztira Gizonak Emak. Guztira Gizonak Emak. Guztira Gizonak Emak.

Jaiotzean 80,8 77,3 84,3 81,7 78,4 85,0 81,9 78,5 85,2

65 urtean 19,9 17,4 22,0 20,4 18,0 22,5 20,6 18,2 22,7

Espainia

2004 2008 2009


Jaiotzean 80,3 77,0 83,6 81,2 78,2 84,3 81,6 78,5 84,6

65 urtean 19,4 17,3 21,3 20,0 18,0 21,8 20,2 18,1 22,0

EB - 25

2004 2008 2009


Jaiotzean 78,9 75,7 81,9 79,8 76,8 82,7

65 urtean 18,6 17,3 21,3 19,3 17,4 20,9

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Oinarrizko Adierazle Demografikoak; eta Eurostat, Indicators on the Social Inclusion Strand.

Bestalde, 2002 eta 2007 artean, euskal gizarteak bere osasun-egoerari buruz duen iritzi orokorrak okerrera egin zuen pixka bat. Bilakaera horren barnean, batetik, aipatzekoa da sexuen arteko aldea. Gizonek zein emakumeek uste dute beren osasun-egoera okerragoa dela, baina, emakumeen ustez, beren osasunak okerrerago egin du gizonenak baino. Bestalde, datuak talde sozioekonomikoen arabera aztertzen baditugu, ikusiko dugu talde guztiek uste dutela beren osasunak okerrera egin duela, bosgarren taldeak (prestakuntzarik gabeko langileek) eta bigarrenak (merkataritzako eta zerbitzu pertsonalen sektoreko zuzendariek eta jabe edo gerenteek, goi-mailakoak ez diren beste teknikari batzuek, artistek eta kirolariek) izan ezik. Bi ikuspegi horiek (sexuaren eta talde sozioekonomikoaren araberakoak) konbinatzen baditugu, berriz, ikusiko dugu generoen arteko alde handia dagoela bazterkerian erortzeko arrisku gehien duen taldean (bosgarrenean, prestakuntzarik gabeko langileenean): talde horretako gizonen ustez hobetu da gehien beren osasuna, baina, era berean, talde horretako emakumeen ustez okertu da gehien berea.


45

22. taula. Norberaren osasun-egoerari buruzko iritzia EAEn 2002an eta 2007an, sexuaren eta talde sozioekonomikoaren arabera, adinaren arabera estandarizatutako ehunekoetan.

Aldakuntza

2002 2007 2002 2007 2002 2007 2002 2007 2002 2007 2002 2007 2002 - 2007

Guztira 6,8 6,7 23,6 22,8 51,9 50,4 15,0 17,0 2,6 3,0 316,7 312,9 -3,8

I. taldea 10,2 10,5 32,6 29,4 46,2 46,5 9,7 11,9 1,3 1,7 340,7 335,1 -5,6

II. taldea 6,7 8,7 29,0 29,6 51,0 46,9 12,0 12,7 1,3 2,1 327,8 330,1 2,3

III. taldea 7,7 7,5 24,1 21,3 52,9 51,6 12,7 17,2 2,6 2,5 321,6 314,4 -7,2

IV. taldea 6,1 5,6 20,8 20,1 53,5 52,4 16,8 18,5 2,8 3,4 310,6 306 -4,6V. taldea 5,1 4,5 19,4 20,5 50,4 49,6 20,1 21,1 5,0 4,2 299,5 299,7 0,2

Gizonak

Guztira 7,4 8,0 24,9 24,1 52,1 50,6 13,4 15,0 2,2 2,3 321,9 320,5 -1,4

I. taldea 11,7 12,7 33,4 29,9 46,1 44,4 7,6 11,2 1,2 1,7 346,8 340,4 -6,4

II. taldea 7,2 10,1 28,5 30,4 54,7 47,5 8,9 10,6 0,7 1,4 332,6 337,2 4,6

III. taldea 8,2 7,7 25,9 23,3 53,0 51,0 10,6 15,8 2,4 2,2 327,2 318,5 -8,7

IV. taldea 6,1 6,4 22,6 21,0 53,4 53,2 15,5 16,6 2,5 2,7 314,6 311,5 -3,1V. taldea 7,2 7,2 19,1 23,8 49,1 49,8 20,8 17,0 3,8 2,2 305,1 316,8 11,7Emakumeak

Guztira 6,3 5,5 22,4 21,6 51,8 50,3 16,5 18,9 3,0 3,7 312,5 306,3 -6,2

I. taldea 8,7 8,5 31,8 29,0 46,4 48,3 11,7 12,6 1,4 1,6 334,7 330,2 -4,5

II. taldea 6,2 7,2 29,6 28,7 47,6 46,3 14,8 14,9 1,8 2,9 323,6 322,4 -1,2

III. taldea 7,2 7,2 22,3 19,3 52,8 52,2 14,9 18,5 2,8 2,8 316,2 309,6 -6,6

IV. taldea 6,1 4,7 19,1 19,2 53,7 51,6 18,0 20,4 3,1 4,1 307,1 300 -7,1

V. taldea 3,4 2,5 19,6 18,0 51,6 49,5 19,4 24,3 6,0 5,8 295 287,4 -7,6

Norberaren osasun-egoerari buruzko iritzia 2002an eta 2007an, sexuaren eta talde sozioekonomikoaren arabera, adinaren arabera estandarizatutako ehunekoetan

Bikaina Oso ona Ona Erdipurdikoa Txarra

Osasunari buruzko iritziaren

indizea

II. taldea: merkataritzako eta zerbitzu pertsonalen sektoreko zuzendariak eta jabe gerenteak, goi-mailakoak ez diren beste teknikari batzuk, artistak eta kirolariak.

I. taldea: administrazioko eta enpresetako zuzendariak, goi-mailako funtzionarioak, profesional liberalak eta goi-mailako teknikariak.

V. taldea: prestakuntzarik gabeko langileak.

IV. taldea: industriako, merkataritzako eta zerbitzuetako langile gaituak eta erdi gaituak.

III. taldea: erdi-mailako agintariak, administrariak eta funtzionarioak, eta babes- eta segurtasun-zerbitzuetako langileak.

Taldeen osaera:

Iturria: Eustat, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Osasun Inkestako datuetan oinarrituta, eta geuk egindako taula, datu horietan oinarrituta.

Gaixotasuna osasunik ez izatea da, eta, osasunik ez izateak eragozpenen bat eragiten badu, bazterkeria are larriagoa izan daiteke. 2004tik 2009ra bitartean, gaixotasunen bat duten pertsonen ehunekoak gora egin zuen EAEn (4,9 pp, %20,3) zein Espainian (4,6 pp, % 17,8). Gaixotasunen bat duten pertsonen artean, ordea, gaixotasuna dela medio eguneroko egitekoak egiteko zailtasun larriak dituzten pertsonen ehunekoak behera egin du nabarmen EAEn; hain zuzen ere, 13,5 pp, %47).


46

23. taula. Gaixotasunen bat duten helduak eta eguneroko egitekoak egiteko eragozpen-maila EAEn eta Espainian 2004, 2008 eta 2009an.

Pertsonak, gaixotasun batek eragiten dien eragozpen-mailaren arabera

EAE ESPAINIA

2004 2008 2009 Hazk. Tasa 04-09

2004 2008 2009 Hazk. Tasa 04-09

Gaixotasunen bat duten pertsonak (ehunekotan)

24,1 29,2 29 %20,3 25,9 30,2 30,5 %17,8

Gaixotasunen bat duten pertsonak (milakotan)

435,5 533 527 %21,0 9230,9 11494,2 11727 %27,0

Eragozpen larriak (guztien gaineko ehunekotan)

28,7 16,1 15,2 -%47 29,1 16,3 16,1 -%44,7

Halako eragozpenak (guztien gaineko ehunekotan)

37,2 42,6 40,8 %9,7 35,1 45 48,5 %38,2

Eragozpenik ez (guztien gaineko ehunekotan)

34,1 41,3 44 %29,0 35,8 38,7 35,4 %-1,1

Guztira 100 100 100 100 100 100

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008.

3.3.2.4. IKTen erabilera

Gure gizarteak digitalizatu eta globalizatu egiten diren heinean, IKTen erabilerak gero eta garrantzi handiagoa du gizarteratzean. Informazio- eta komunikazio-teknologiak ez dira osagarri moderno hutsak, ezta gutxiago ere. Alderantziz, teknologia modernoak gero eta garrantzitsuagoak dira nolanahiko informazioa eskuratzeko, lana aurkitzeko, zuzemenak egiteko eta are jendarteko harremanen zati bat bideratzeko. Alde horretatik, Euskadiko egoera aurrera egiten ari da argi eta garbi, eta familien % 59,76k dute Internet erabiltzeko aukera eta %68,2k dute ordenagailua. Bi kasuetan datu horiek Espainako batez bestek orokorraren gainetik daude.


47

24. taula. IKTen munduan parte hartzeari buruzko adierazleak EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, ehunekotan.

IKTetan parte hartzeari buruzko adierazleak

EAE Espainia

2006 2009 06-09 hazk. tasa

2006 2009 06-09 hazk. tasa

Ordenagailuren bat duten etxebizitzak

%61,0 %68,2 %11,8 %57,2 %66,3 %15,9

Internet erabiltzeko aukera duten etxebizitzak

%46,1 %59,7 %29,5 %39,1 %54,0 %38,1

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Familien barneko Informazio eta Komunikazio Teknologien Ekipamenduari eta Erabilerari buruzko Inkesta 2009.

3.3.2.5. Enplegua

Enplegua ere gizarteratze-elementua da berez; izan ere, hari esker, pertsonak etengabe ikas eta manten ditzake bere gaitasun profesionalak, eta esperientziaz eta sare sozial batez jabetzen da. Lanik ez izatearen adierazgarririk larriena luzaroko langabezia da. Bestalde, lana da biztanleriaren gehiengoaren baliabide ekonomikoen oinarrizko iturria eta, horrenbestez, funtsezko faktorea da pobreziaren alorrean.

Are gehiago, mantentze-pobrezia ia 15 aldiz handiagoa da kide nagusia langabezian duten familien artean, eta langabeen ia erdia pobrezia mota horretan erortzeko arriskuan daude. 2008an, langabeen ardurapeko familiak zeuden egoerarik okerrenean pobrezia errealaren aldetik; 2004an, berriz, etorkinen ardurapeko familiak zeuden egoera horretan. Gainera, langabeen ardurapeko familien mantentze-pobreziaren tasak gora egin du. Aitzitik, familia horiek egoera hobexeagoan daude metatze-pobreziaren aldetik, euskal gizartearen joera orokorraren ildoan.

Burutzat langabe bat duten familien mantentze-pobreziaren arrisku-tasa askoz handiagoa da burutzat jardunean dagoen inor dutenena baino, baina, azken urteotan, jardunean dauden pertsonen proportzioa gora egiten ari da pobrezian daudenen artean. Datu esanguratsu bat adierazten du jardunarekiko harremanak: lehen aldiz, burutzat jardunean dauden pertsonak dituzten familiak dira nagusi mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan daudenen artean. Burutzat jardunean ez dauden pertsonak dituzten familiena baino talde txikixeagoa osatzen dute, baina joera gora egiten ari da eta, epe luzean, bazterkerian erortzeko arriskuan dauden pertsonen ohiko soslaia aldatzea ekar dezake.


48

25. taula. Mantentze-pobrezian erortzeko arriskuaren tasa eta familiako kide nagusiak jardunarekin duen harremanaren araberako banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, ehunekotan.

Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%)Jardunean daudenak 1,8 16,2 1,7 30,8 2,5 38,6

Langabeak 34,9 20,6 28,6 30,5 46,8 23,8Jardunean ez daudenak 7,5 63,2 4,1 38,8 4,6 37,6

Guztira 5,5 100,0 3,5 100,0 4,1 100,0

Mantentze-pobrezian erortzeko arriskuaren tasak, jardunarekiko harremanaren arabera

2000 2004 2008

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2000; Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004; eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

4. grafikoa. Mantentze-pobrezian erortzeko arriskuaren tasaren banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, familiako kide nagusiak jardunarekin duen harremanaren arabera.

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

2000 2004 2008

Urtea

Jardunean ez daudenak

Langabeak

Jardunean daudenak

Iturria: geuk egindako taula, Eusko Jaurlaritzaren pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko 2000ko, 2004ko eta 2008ko inkestetako datuetan oinarrituta.

Ban

aket

a


49

Lehen esan bezala, azken hamarkadan, kide nagusia jardunean duten eta mantentze-pobrezian dauden familien kopuruak gora egin du pixkana-pixkana. Familion pobrezia-tasak askoz ere txikiagoak dira kide nagusia langabezian duten familiena baino, baina, zenbaki absolututan, familia pobre gehiago daude kide nagusia jardunean duten familien artean. Itxurazko kontraesan bat adierazten dute datuek: jardunean daudenen familien pobrezia-arriskuaren tasa askoz txikiagoa da langabezian daudenen familiena baino, baina familia horiek gehiengoa osatzen dute familia pobreen artean. Hauek dira horren arrazoiak: batetik, jardunean daudenen familien kopuru absolutuak gehiengoa osatzen du, baina, bestetik, litekeena da gero eta zatiketa handiagoa izatea jardunean dauden pertsonen artean.

Fenomeno hori ez da jazotzen EAEn bakarrik: Espainian eta 25en EBn ere esanguratsua da, % 8 eta % 11 artekoa baita kide bat gutxienez jardunean duten eta pobrezia-arriskuan dauden familien ehunekoa.

26. taula. Pobrezia-arriskuan dauden familiak Espainian eta 25en EBn 2004an eta 2008an, jardunarekiko harremanaren arabera, ehunekotan.

2004 2008 2004 2008Jardunean daudenak 10,8 10,6 8,0 8,0

Langabeak 40,1 37,5 - -

Pobrezia-arriskuan dauden familien ehunekoa, jardunarekiko harremanaren arabera.

Espainia 25en EB


Oharra: Kide bat gutxienez jardunean duten eta pobrezia-arriskuan dauden familien ehunekoa adierazten dute zifrek.

“Langile pobreen” taldean sakontzen badugu, ikusiko dugu funtsezko alderdietako bat kontratu mota dela. Kontratu mugagabea duten langileen mantentze-pobreziaren tasa % 0,7koa da; kontraturik gabeko langileena, berriz, % 13,2koa. Era berean, ordea, kontratu mugagabedun langileek mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan daudenen gehiengoa (% 37) osatzen dute jardunean daudenen artean. Horrek esan nahi du jardunean egotea eta kontratu mugagabea izatea ez dela inongo bermea bazterkerian erortzeko arriskutik gordetzeko.


50

27. taula. Jardunean dauden eta mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden pertsonak EAEn 2004an eta 2008an, lan-kontratu motaren arabera, ehunekotan.

Pobrezia-arriskua (%) Banaketa (%)


Mugagabea 0,8 32,1 0,7 37

Aldi baterakoa 1,2 18,1 2,4 35,4

Kontraturik ez 23,3 49,8 13,2 27,5

GUZTIRA 1,7 100 1,5 100

2004 2008

Jardunean dauden eta pobrezia-arriskuan dauden pertsonen %, lan-kontratu motaren arabera

Iturria: PGDI 2004 eta PGDI 2008.

Jardunean dauden pertsonen pobrezia jarduera ekonomikoaren arabera aztertzen badugu, alde nabarmenak ikusiko ditugu sektore batzuen eta besteen artean. Esaterako, erauzketaren, energiaren eta kimikaren sektoreetan dihardutenen pobrezia-arriskuaren tasak ezdeusak dira, baina etxeko lanetan dihardutenenak % 11koak dira, eta eraikuntzan dihardutenenak, % 4,1ekoak.

Bestalde, langile pobreen sektoreen araberako banaketa aldatzeko joera dagoela ikusi dugu. Azken urteotan, gero eta langile pobre gehiagok metalaren edo eraikuntzaren sektoreetan dihardute; zenbait industriatan, ostalaritzan eta oinarrizko eta administrazioko zerbitzuetan dihardutenen artean, berriz, txikiagotu egin da arriskua. Hala ere, lehen esan bezala, sektore batzuetako eta besteetako soldaten arteko aldea gero eta txikiagoa da, eta “langile pobreak” sektore jakin batzuetan biltzen ari direla dirudi.


51

28. taula. Jardunean dauden eta mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden pertsonak EAEn 2000n eta 2008an, jarduera ekonomikoaren arabera, eta jardunean dauden eta pobrezia-arriskuan dauden pertsonen sektorekako banaketa EAEn 2000n eta 2008an, ehunekotan. Jardunean dauden eta mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden pertsonak EAEn 2000an eta 2008an, lan-kontratu motaren arabera, ehunekotan.




Nekazaritza 0 0 0,2 0,2 0,2 0,2

Erauzk., energia, kimika 0 0 0 0 0 0

Metala 0,4 4,1 0,8 8,1 0,4 4

Beste industria batzuk 2,4 8,5 0,8 2,6 -1,6 -5,9

Industria 0,8 12,6 0,7 10,7 -0,1 -1,9

Eraikuntza 1,4 8,4 4,1 26,3 2,7 17,9

Merkataritza 1 7,6 0,5 4,2 -0,5 -3,4

Ostalaritza 4,4 15,9 3 10,3 -1,4 -5,6

Garraioa 0,8 2,7 0,5 2 -0,3 -0,7Finantz., enpresentzako zerb. 1,5 10,5 1,1 8,5 -0,4 -2

Admin., oinarrizko zerb. 0,9 10,4 0,4 4,9 -0,5 -5,5

Etxeko lanak 14,4 26,2 11 25,6 -3,4 -0,6

Beste zerbitzu batzuk 2,6 5,6 2,5 7,4 -0,1 1,8Zerbitzuak 2,1 78,9 1,5 62,9 -0,6 -16

2004 - 20082004 2008

Jardunean dauden eta pobrezia-arriskuan dauden pertsonak, jarduera ekonomikoaren arabera

Iturria: PGDI 2004 eta PGDI 2008; eta geuk egindako taula, iturri beretako datuetan oinarrituta.

2006-2009 aldian, EAEko langabezia-tasa ia bikoiztu egin da, % 6,7tik % 11,7ra igoz. Izandako hazkundea gorabehera, oro har, eskualdeko langabezia-tasa Espainiako batez bestekoaren oso azpitik dago beti.

Sexuen arabera banakatuta, azken hiru urteetan, emakumeen langabezia-tasa % 36,1 handitu da, % 9,2tik % 12,5era igoz, eta gizonen kasuan, aldiz, tasa % 135,5 handitu da, % 4,7tik % 11,1era jauzi eginez14.

14 Langabezia kausazko faktore bat da, pobreziaren eta bazterkeriaren eraginpeko profilengan zeharkako eragina duena. Aurrerago ikusiko dugunez, langabeziak eragin handiagoa du gizonengan emakumeengan baino, eta horren atzean dago gizon bat buru duten etxekoen unitateek nabarmen okerrera egin dutela etxekoen unitateko pertsona nagusia emakumea den kasuekin alderatuta.


52

29. taula. Langabezia-tasa eta luzaroko (2 urte baino gehiagoko) langabezia-tasa EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, ehunekotan.

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak

Langabezia-tasa %6,7 %4,7 %9,2 %11,8 %11,1 %12,5

Luzaroko langabezia-tasa %15,4 %16,0 %15,1 %12,9 %10,0 %16,0

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak

Langabezia-tasa %8,3 %6,1 %11,4 %18,8 %18,6 %19,1

Oso luzaroko langabezia-tasa %12,0 %9,9 %13,5 %11,7 %9,1 %15,0

Langabezia-tasa eta luzaroko eta oso luzaroko langabezia-tasa

2006 2009

Espainia

EAE2006 2009


Oharra: Luzaroko langabezia-tasak adierazten du, langabe guztien artean, zenbat pertsonak daramaten bi urte edo gehiago lan bila. Langabezia-tasa kalkulatzeko oinarria biztanleria aktiboa da.

Langabezia mota horrek etxekoen unitate bateko kide guztiei eragiten dienean, pobreziarekiko kalteberatasuna nabarmen handitzen da. Krisialdi ekonomikoa eta arestian deskribatutako langabeziaren hazkundea ezaugarri dituen testuinguruan, langabezian urtebete baino gehiago daramaten langabeen tasak fn gora egin du EAEn, 2006ko % 2,2tik 2009ko % 3,8ra igoz. Era berean, langabe guztiekin alderatuta, enplegu bila bi urte edo gehiago daramatenen proportzioa langabe guztien gainean txikitu egin da, % 15,4tik % 12,9ra, langabeziaren hazkundeagatik.

Halaber, Espainian enplegu bila urtebete baino gehiago daramaten pertsonen tasa % 2,1etik % 6,5era igo da 2006-2009 aldian, eta azken balio hori eskualde osoan lortutakoaren ia bikoitza da.

Sexuen arabera, gizonezkoen langabezia tasa orokorraren hazkundea emakumeen kasuan baino handiagoa izan den modu berean, iraupen luzeko langabeziaren kasuan ere gizonena emakumeena baino gehiago handitu da, EAEn nahiz Espainian.


53

30. taula. Luzaroko (urtebete baino gehiagoko) langabezia-tasak 25en EBn, Espainian eta EAEn 2006 eta 2009 artean, ehunekotan.

2006 2009

Bi sexuak

25en EB %3,7 %3,0

Espainia %2,1 %6,5

EAE %2,2 %3,8

Gizonak

25en EB %3,4 %2,9

Espainia %1,3 %6,1

EAE %1,4 %3,7

Emakumeak

25en EB %4,0 %3,1

Espainia %3,1 %7,0

EAE %3,2 %3,9

Luzaroko langabezia-tasak

Iturria: Eurostat, Indicators on the Social Inclusion Strand. Geuk egindako taula, Espainiako Estatistika Institutuaren Biztanleria Aktiboaren Inkestako 2006ko eta 2009ko laugarren hiruhilekoei buruzko datuetan oinarrituta.

Oharra: Kasu honetan, luzaroko langabezia-tasek adierazten dute, biztanleria aktiboaren barnean, zenbat langabek daramaten urtebete baino gehiago lan bila.

Pentsatzekoa denez, langabeziaren hazkunde larri horrek eragina izan du kide aktibo guztiak langabezian dituzten familien proportzioan. Familiok bazterkerian erortzeko arrisku handian daude, eta, azken hiru urteotan, haien kopurua familia guztien % 2,9tik % 6,5era igo da15. Espainiako egoera are okerragoa da, familion ehunekoa hirukoiztu egin baita ia familia guztien barnean (2006an %3,3 izatetik, 2009an %9,5 izatera).

31. taula. Gutxienez kide aktibo bat duten eta kide bat ere lanean ez duten familiak EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, ehunekotan.

2006 2009 2006 2009%2,9 %6,5 %3,3 %9,5

Gutxienez kide aktibo bat duten eta kide bat erelanean ez duten familiak

EAE Espainia


15 Iturria: Biztanleria Aktiboaren Inkestako 2006ko III. hiruilekoari eta 2009ko III. hiruhilekoei buruzko datuak.


54

Badaude bi aldagai masibok dute eragina nagusiki lanik ez izatean, bai Euskadiko gizartean, bai Espainiakoan: adinak eta sexuak.

55 eta 64 urte bitartean dituztenak bazterkerian erortzeko arriskuan daude lan-arrazoiak direla eta, lanak are garrantzi handiagoa baitu adin horretakoen artean: alde batetik, adin horretakoek zailtasun gehiago dituzte, unean uneko lana galduz gero, beste bat aurkitzeko; beste alde batetik, erretiro-pentsioen sistemaren egitura dela eta, erretiroa hartu aurreko urteetan kotizatzen ez dutenen pentsioa askoz txikiagoa da, aurrez zenbat urte kotizatu duten gorabehera.

2006 eta 2009 bitartean, 55 eta 64 urte artekoen artean, jardunean dauden pertsonek biztanleria osoaren barnean osatzen duten ehunekoa jaitsi egin zen EAEn, % 46tik % 43,3ra [ikusi 32. taula]. Espainian ere jaitsi zen –oso gutxi–, eta Espainiako tasa EAEkoa baino handiagoa da. EBn, aldiz, gora egiteko joera du aldagai horrek, ia hiru puntu hazi baita.

Datuak sexuaren arabera aztertzen baditugu, ikusiko dugu EAEn zein Espainian joera argia dagoela jardunean dauden gizonek adin horretako biztanleria osoaren barnean osatzen duten ehunekoak behera egiteko. Emakumeen artean, berriz, egonkortasunerako joera dago EAEn, eta tasak gora egitekoa, berriz, Espainian eta Europan.

Sexuen arabera, EAEn nahiz Espainian, adin-tarte horren barruan emakume landunen proportzioa handitu egin da, eta gizonen proportzioak, aldiz, behera egin du. Ez da gauza bera gertatzen Europa osoan, bi kontzeptuek gora egin baitzuten.

32. taula. Jardunean dauden 55 eta 64 urte artekoen tasa EAEn, Espainian eta 25en EBn 2006an eta 2009an, ehunekotan.

Jardunean dauden 55 eta 64 urte artekoen tasa

EAE Espainia EB - 25

2006 2009 2006 2009 2006 2009

Guztira %44,2 %43,5 %47,3 %46,9 %44,1 %46,2

Gizonak %60,0 %55,0 %64,2 %59,4 %53,2 %54,9

Emakumeak %29,1 %32,4 %31,3 %35,1 %35,5 %38,1

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Biztanleria Aktiboaren Inkestako 2006ko eta 2009ko IV. hiruhilekoei buruzko datuak; eta Eurostat (EB-25).

Oharra: Jardunean dauden 55 eta 64 urte artekoen ehunekoa adierazten du tasak.

Bestalde, 55 eta 64 urte artekoen langabezia-tasa txikiagoa da batez bestekoa baino, baina, 2006 eta 2009 artean, %52 hazi da, %4koa izatetik %7,2ekoa izatera. Sexuei erreparatuz, emakumeen artean hazi da bereziki: adin horretako emakumeen langabezia-tasa % 11koa bihurtu da ia, eta adin bereko gizonena %5,2koa.

Bada lan-mundutik baztertuta gelditzeko arrisku-egoera garbian dagoen beste talde bat: gazteak. 25 eta hortik gorako urtekoen langabezia-tasa halako hiru baino gehiago da


55

oraindik 25 urtetik azpikoen langabezia-tasa. Adin horretakoen langabeziaren hazkundea bereziki handia izan da gizon gazteen, emakumeen artean, berriz, txikiagoa izan da.

33. taula. Langabezia-tasa EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, adinaren eta sexuaren arabera, ehunekotan.

Langabezia-tasa EAEn, adinaren eta sexuaren arabera

2006 2009

Guztira Gizonak Emakumeak


Guztira 6,7

4,7 9,2 11,8 11,1 12,5

25 urtetik beherakoak 21,1 15,6 27,7 36,4 37,5 35,3

25 urte eta gehiagokoak 5,4 3,8 7,5 9,9 9,3 10,7

16 eta 19 urte artekoak 47,9 33,3 66,8 34,7 17,7 51,4




Langabezia-tasa Espainian, adinaren eta sexuaren arabera

2006 2009



Guztira

8,3 6,1 11,4 18,8 18,6 19,1

25 urtetik beherakoak 17,8 14,1 22,5 39,1 41,0 36,8







Oharra: Tasek adierazten dute zenbat langabe dauden adin eta sexu bakoitzeko pertsona aktiboen artean.

Bada lan-mundutik baztertuta gelditzearekin lotura duen beste elementu bat: ikasketa-maila. Harreman garbia dago ikasketa-mailaren eta langabezia-tasaren artean: zenbat eta ikasketa-maila handiagoa izan, orduan eta txikiagoak dira langabezia-tasak. Gainera, lan-mundutik baztertuta gelditzeak egoera ekonomikoaren eragina gehiago sumatzea dakar, goi-mailako ikasketak dituztenen langabezia-tasa 3 puntu hazi baita ia: 2006an, % 5,6koa zen, eta, 2009an, % 8,5ekoa. 2009. urtean, langabezian daudenen ehunekoa % 8,7tik % 23,1era (14,4 puntu) igo zen lehen mailako ikasketak dituztenen artean.


56

Beste hitz batzuetan, azken hiru urteotako egoera ekonomikoak lan-mundutik baztertuta utzi ditu goi-mailako ikasketak dituzten pertsona aktiboen % 3 inguru, eta lehen mailako ikasketak egin dituztenek % 14 osatzen dute lan-mundutik baztertuta daudenen artean.

Bestalde, sexu baten eta bestearen langabezia-tasek bat egin dute, baina lan-mundutik ere baztertuta gelditzeko faktorea da sexua. 34. taulak adierazten duenez, ikasketa-maila bera duten emakumeen eta gizonen artean, emakumeen langabezia-tasa handiagoa da gizonena baino, EAEn zein Espainian.

34. taula. Langabezia-tasa EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, prestakuntza-mailaren eta sexuaren arabera, ehunekotan.

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakume

akGuztira 6,7% 4,7% 9,2% 11,7% 11,1% 12,5%

Analfabetismoa - - - 28,6% 28,6% -

Lehen hezkuntza 8,7% 6,8% 11,3% 23,1% 19,8% 27,4%

Bigarren hezkuntzako lehen etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea 9,6% 6,4% 14,6% 16,2% 15,0% 18,1%

Bigarren hezkuntzako bigarren etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea 5,8% 3,9% 8,0% 11,3% 11,0% 11,5%Bigarren hezkuntzako bigarren etapako titulua eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea - - - - - -

Goi-mailako ikasketak, doktoregoa izan ezik 5,6% 3,9% 7,5% 8,5% 8,1% 9,0%Doktoregoa - - - - - -

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakume

akGuztira %8,3 %6,1 %11,4 %18,8 %18,6 %19,1

Analfabetismoa %16,4 %10,9 %22,9 %45,7 %43,2 %48,5

Lehen hezkuntza %10,1 %7,8 %14,4 %28,1 %28,7 %27,2

Bigarren hezkuntzako lehen etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea %10,3 %7,2 %15,5 %24,4 %23,0 %26,5

Bigarren hezkuntzako bigarren etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea %8,0 %5,4 %11,3 %17,8 %16,9 %18,9

Bigarren hezkuntzako bigarren etapako titulua eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea %6,1 %3,9 %9,3 %31,8 %35,0 %26,7

Goi-mailako ikasketak, doktoregoa izan ezik %5,8 %4,3 %7,4 %10,3 %9,5 %11,2Doktoregoa %3,2 %3,2 %3,0 %1,8 %1,1 %2,9

2006 2009

Langabezia-tasa, prestakuntza-mailaren eta sexuaren arabera

EAE2006 2009

Espainia


Oharra: Tasek adierazten dute zenbat langabe dauden adin eta sexu bakoitzeko pertsona aktiboen artean.

Ikasketa-mailak lan-mundutik baztertuta gelditzeko faktoreen artean duen garrantzian sakontzen badugu, ikusiko dugu talderik baztertuenak gizon analfabetoak eta lehen mailako ikasketak egin dituzten emakumeak direla, bi talde horien langabezia-tasa batez bestekotik 15 puntu baino gorago baitago. Oro har, ikasketa-mailarik txikieneko pertsonak


57

(analfabetoak, lehen hezkuntza egin dutenak eta bigarren hezkuntzako lehen etapa edo dagokion lan-prestakuntza dutenak) daude lan-mundutik baztertuen, eta bazterkeria are handiagoa da emakumeen artean gizonen artean baino.

35. taula. Langabezia-tasa: taldeenaren eta batez bestekoaren arteko diferentziala EAEn 2009an, prestakuntza-mailaren eta sexuaren arabera, puntutan.


Guztira %0,0 -%0,6 %0,7Analfabetismoa %16,8 %16,8 -Lehen hezkuntza %11,4 %8,1 %15,6Bigarren hezkuntzako lehen etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratzea %4,5 %3,2 %6,3Bigarren hezkuntzako bigarren etapa eta dagokion prestakuntza eta lan-munduratze -%0,5 -%0,7 -%0,3Goi-mailako ikasketak, doktoregoa izan ezik -%3,2 -%3,7 -%2,7

g ,prestakuntza-mailaren arabera

Iturria: geuk egindako taula, Espainiako Estatistika Institutuaren Biztanleria Aktiboaren Inkestako 2009ko IV. hiruhilekoari buruzko datuetan oinarritua.

Oharra: Talde bakoitzaren langabezia-tasari batez besteko langabezia-tasa kentzearen emaitza da diferentziala. Diferentzial positiboa duten taldeen langabezia-tasa handiagoa da batez bestekoa baino; diferentzial negatiboa duten taldeen langabezia-tasa, berriz, txikiagoa da.

3.3.2.6. Enpleguarekin zerikusia duten tranpak

Hausnarketa teorikoak

Azkenik, enpleguarekin zerikusia duten tranpak analizatuko ditugu, pobrezia-arriskuan dagoen pertsona batek egoera horretatik ateratzeko pizgarriak galarazten baitituzte. Izan ere, jardunean ez dagoen, langabezian dagoen edo diru-sarrera txikiak dituen pertsona batek ikusten badu, lana lortu edo lanez aldatu eta soldata handiagoa irabaziz gero, bere diru-sarrera garbiak nabarmen txikiagoak izango direla diru-sarrera gordinak baino, bere egoeratik ateratzen ahalegintzeko pizgarriak galtzen ditu, eta nahiago du dagoen bezala gelditzea. Azken finean, errenta gordina handituz gero, baliteke zerga gehiago ordaindu behar izatea edota, aldi berean, zenbait laguntza edo gizarte-laguntza galtzea, eta, horren ondorioz, errenta garbia ez handitzea diru-sarrera gordinekiko proportzioan.

Hauek dira enpleguarekin zerikusia duten tranpa nagusiak:

• Langabeziaren tranpa.

• Pobreziaren (edo soldata txikien) tranpa.

• Jardunik ezaren tranpa.


58

Bada enpleguarekin zerikusia duten tranpak kalkulatzeko metodologia bat, Eurostatek bateratutakoa16, eta neurtzen du laneko diru-sarreren hazkundearen zer ehuneko ez duen hartzen pertsonak. Horrenbestez, % 0 eta % 100 artekoak dira tranpak: % 0koak izateak esan nahi du pertsonak diru-sarrera gordinen hazkunde osoa hartzen duela; % 100ekoak izateak, aldiz, pertsonaren errenta garbia ez dela aldatzen diru-sarrera gordinak handituta ere.

Indize horiek kalkulatzeko, beharrezkoa da esparru jakin bat finkatzea, zerga-sistemak zein gizarte-prestazioak ezberdinak baitira pertsonaren egoeraren arabera. Elementu nagusia soldata da, soldataren zenbatekoaren araberakoak baitira ordaindu beharreko zergen zenbatekoa eta eskuratzen diren gizarte-laguntzena. Herrialde batzuetako eta besteetako tasak konparatzea errazagoa izan dadin, batez besteko soldataren heren bateko eta bi hereneko (dagokion herrialdeko edo eskualdeko batez besteko soldataren % 33ko eta % 67ko) soldatak hartuko ditugu erreferentetzat. Soldataz gain, ostera, beharrezkoa da pertsonaren bizitzako beste ezaugarri batzuk zehaztea, hala nola bere ardurapean dituen seme-alaben kopurua eta ordaindu beharreko alokairuaren edo hipoteken zenbatekoa. EAEko tranpak kalkulatzeko, ezaugarri hauek dituen pertsona bat hartu dugu oinarritzat: ez du seme-alabarik bere ardurapean eta hileko 650 euroko alokairua ordaindu behar du –geroago ikusiko dugunez, alokairuak eragina du zergetan–17. Soldatari dagokionez, berriz, EAEko batez besteko soldata gordinaren % 33ko (2010ean, hileko 700 euroko) eta % 67ko (1.400 euroko) soldatak hartu ditugu erreferentetzat18.

Lehenik, pobreziaren edo diru-sarrera txikien tranpa sortzen da, soldata eskaseko (tokian tokiko batez besteko soldataren % 33ko soldatako) lan batetik tokian tokiko batez besteko soldataren % 67ko soldatako lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia edo are negatiboa denean, lanez aldatzeko pizgarriak galarazten baititu horrek. Tranpa hori bereziki esanguratsua izan daiteke lanaldi partzialetik osora aldatzea erabakitzearen aldetik.

Bigarrenik, langabeziaren tranpa sortzen da, langabezian egon eta langabezia-saria hartzetik ordainpeko lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia edo are negatiboa denean; izan ere, lana bilatzeko pizgarriak galarazten ditu horrek. Herrialde eta eskualde batzuetako eta besteetako datuak homologatze aldera, oro har, soldatapeko lanaren soldata batez besteko soldataren bi herenekoa (% 67koa) dela jotzen dugu. Hasieran, langabezia-saria da pertsonak duen diru-sarrera bakarra. Aurreko soldataren eta

16 Hona langabeziaren tranpari eta pobreziaren tranpari buruzko adierazleak: European Commission, “Indicators for monitoring the Employment Guidelines including indicators for additional employment analysis”; eta Eurostat, Indicators on the Social Inclusion Strand. Hona adierazle bateratuaren fitxa bat: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_indicators/documents/TAX%20RATE%20ON%20LOW%20WAGE%20EARNERS.pdf. EAEko tranpak kalkulatzeko, adibide hau erabili dugu: Eurostat, “STRUCTURAL INDICATOR "LOW WAGE TRAP”. A briefing note with illustrative calculations for the Netherlands (2002)” (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/earn_net_esms_an6.pdf). 17 Errentaren aitorpen simulatua kalkulatzeko, Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza-programa baliatu dugu. 18 Xehetasun gehiago nahi izanez gero, ikusi II. eranskina. Batez besteko soldataren % 33 eta % 67 kalkulatzeko, urteko 12 lansariko soldata hartu dugu oinarritzat, zenbateko gordinetan.


59

beste faktore batzuen (hala nola lanean emandako denboraren edo seme-alabekin bizitzearen) araberakoa da langabezia-saria, eta, kasu honetan, ezaugarri hauek dituen pertsona bat hartu dugu erreferentetzat: 4 urte eta 5 urte eta erdi artean lan egin du, azken sei hilabeteetan soldata bera (batez besteko soldataren % 67koa) kobratu du eta ez da bizi 26 urtetik azpiko seme-alabekin edo hilean 633,30 eurotik gorako diru-sarrera gordinak dituzten heldu ezinduekin. Langabeziaren tranparen adibide hori kalkulatzeko erabili dugun saria, berriz, pertsonak langabezia-saria kobratzen duen lehen sei hilabeteetan kobratzen duen bera da –txostenaren amaieran, III. eranskinean, langabezia-sariaren simulazioari buruzko datu guztiak emango ditugu–.

Azkenik, jardunik ezaren tranpa sortzen da, jardunean egon ez eta langabezia-saria ez hartzetik ordainpeko lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia denean; izan ere, jardunean hasteko pizgarriak galarazten ditu horrek. Oro har, bateraezina bada ordainpeko jarduera bat egitea eta gizarte-laguntzak hartzea, langabeziaren tranpa larria da, eta gizarte-laguntzen hartzaileek pizgarri gutxi dituzte lan egiteko. Areago, litekeena da pertsona baten diru-sarrera garbiek behera egitea lana lortuz gero, litekeena baita gizarte-laguntzak hartzeko eskubidea galtzea.

Gure adibideari (bere ardurapean seme-alabarik ez duen pertsonari) helduz, demagun ez dagoela jardunean (eta, horrenbestez, ez duela kobratzen langabezia-saririk) eta hileko 650 euro garbiko diru-sarrerak bermatzeko errenta kobratzen duela. Bada, batez besteko soldataren % 67ko (hileko 1.440 euro gordineko) soldata duen lan bat eskaintzen badiogu, lanaren alde egingo du argi eta garbi, soldata garbia hileko 1.215 euro ingurukoa (ia diru-sarrerak bermatzeko errenta halako bi) baita; alabaina, diru-sarrerak bermatzeko errentaz gain, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria (250 eurokoa) eta ordainpeko lana egiten duen pertsona batek 650 euroko etxebizitza alokatzeagatik duen kenkaria hartzen baditugu kontuan, pertsona horrek 900 garbi kobratuko du lehen kasuan, eta 1.330 euro bigarrenean: langabeziaren tranpa % 70ekoa da. Pertsona horri batez besteko soldataren % 33ko (hileko 700 euro gordin inguruko) soldata duen lan bat eskaintzen badiogu, aldiz, diru-sarrerak bermatzeko errenta (hileko 650 euro garbikoa) eta soldata garbia (hileko 656 eurokoa) alderatuko ditu, eta lanak ez du mereziko apenas; etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria ere hartzen badugu kontuan, berriz, hileko 900 euro (diru-sarrerak bermatzeko errentaren 650 euroak gehi etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren 250 euroak) kobratzeari utziko dio eta hileko 656 euro kobratuko du: gutxiago irabaziko du lanean.

Diru-sarrerak bermatzeko euskal eskema

Azken adibidean ikusi dugunez, enpleguarekin zerikusia duten tranpen eragina deuseztatu edo, behinik behin, mugatu beharra dago eta, horretarako, enplegua sustatzeko eskema erabili behar da, diru-sarrerak bermatzeko EAEko sistemaren esparruan. Eskema horri esker, bateragarria da nork bere edo besteren kontura lan egitea eta diru-sarrerak bermatzeko errenta hartzea –laneko diru-sarrerak osatzeko errenta du izena diru-sarrerak bermatzeko errentak eta, izenak dioenez, lanaren etekinak osatzen ditu, diru-sarrerak bermatzeko


60

errentaren zenbatekoa osatzeko zenbatekoan–. Gainera, errentak zenbatzeko, lanaren etekinen zati bat deskontatzen du eskemak, eta, horri esker, zenbat eta lan gehiago egin, orduan eta diru-sarrera handiagoak eskuratzen ditu guztira pertsonak. Hartara, ez da galtzen lan egiteko pizgarririk, diru-sarrera txikien truke izan arren. Egungo araudiarekin bat19, beherakorra da laneko diru-sarrerei aplikatzen diegun deskontuaren ehunekoa –2001eko otsailaren 14ko Aginduaren arabera, r zenbaketatik kanpo gelditzen diren diru-sarreren zatia da, eta W, lanaren trukean eskuratzen ditugun diru-sarrera garbiak–:

r = (Oinarrizko deskontua / W) + {% 10 (W-DSBE)/W}

Oinarrizko deskontua konstantea da, eta bizikidetzako unitatearen osaeraren arabera kalkulatzen dugu20. Horregatik, zenbat eta handiagoak izan laneko diru-sarrerak, orduan eta txikiagoa da lehen batugaia. Bigarren batugaiak, berriz, adierazten du laneko diru-sarreren eta, pertsonak inongo baliabiderik ez badu, diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoaren arteko aldea zati diru-sarreren zenbatekoa egin eta kopuru horri % 10 deskontatzen dugula; hau da, zenbat eta handiagoak izan laneko diru-sarrerak, orduan eta txikiagoa da bigarren batugaia ere. Kontuan izanik, araudiarekin bat, ehuneko hori inola ere ezin daitekeela izan 100etik gorakoa, 5. grafikoak adierazten ditu bakarrik bizi den pertsona baten diru-sarrera garbien artean kanpoan gelditzen direnen ehunekoak: bakarrik bizi den eta hilean 0 eta 289 euro arteko laneko diru-sarrera garbiak dituen pertsona baten diru-sarrerak bermatzeko errenta kalkulatzeko, diru-sarreren % 100 uzten dugu zenbaketatik kanpo; hots, ez diogu ezer deskontatzen, eta laneko diru-sarrerei diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbateko osoa gehi diezaiekegu. Hileko 289 euro baino gehiagoko laneko diru-sarrerak dituztenen diru-sarrerak bermatzeko errenta kalkulatzen dugunean, berriz, deskontua beherakorra da, eta % 35,7koa izan daiteke gehienez ere: sistemak 1.011 euroko laneko diru-sarrerak murrizten ditu % 35,7, eta, hartara, diru-sarrera zenbagarriak hileko 650 eurokoak dira, hots, diru-sarrerak bermatzeko errenta edo laneko diru-sarrerak osatzeko errenta hartzeko gehieneko zenbatekoaren adinakoak. 1.011 euro baino gehiagoko diru-sarrera garbiak dituztenek, azkenik, gizarte-larrialdietarako laguntzak eskura ditzakete.

19 2001eko otsailaren 14ko Aginduak diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta gizarte-larrialdietarako laguntzen titularrak lanean hasteko pizgarriak ezartzen ditu. Diru-sarrerak osatzeko errentari buruzko maiatzaren 25eko 147/2010 Dekretuko 21.3. artikuluak Dekretuaren arauzko garapena iragartzen du, laneko diru-sarrerak osatzeko errentari dagokionez, zenbaketatik kanpo utzi beharreko diru-sarreren ehunekoak (lanean hasteko pizgarriak) zehazteko. 20 Bakarrik bizi den pertsona batek osatutako bizikidetza-unitatearen kasuan, kontuan izanik diru-sarrerak bermatzeko errenta 650 eurokoa dela 2010ean, hau da oinarrizko deskontua: 650*1,50-650 = 325 euro.


61

4. grafikoa. Laneko diru-sarreren eta aplikatu beharreko deskontuaren arteko harremana.

30

40

50

60

70

80

90

100

110

1 51 101

151

201

251

301

351

401

451

501

551

601

651

701

751

801

851

901

951

1001

Kontuan hartzen ez diren

diru‐sarreren

%

Laneko diru‐sarrera garbiak (€)

Iturria: geuk egindako taula, bakarrik bizi den pertsona bat hartuz erreferentetzat.

Beste ikuspegi batetik, gauza berbera adierazten du 6. grafikoak: laneko diru-sarreren eta laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren zenbatekoaren arteko harremana. Laneko diru-sarrerak zenbat eta handiagoak izan, orduan eta txikiagoa da horiek osatzeko errentaren zenbatekoa ere, eta bakarrik bizi den eta 1.011 euroko laneko diru-sarrera garbiak dituen pertsona batek ez du hartzen laneko diru-sarrerak osatzeko errentarik.

5. grafikoa. Laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren zenbatekoaren eta laneko diru-sarreren arteko harremana.

0

100

200

300

400

500

600

700

1 51 101

151

201

251

301

351

401

451

501

551

601

651

701

751

801

851

901

951

1001

LDSO

Eren

zenb

atekoa

(€)

Laneko diru‐sarrera garbiak (€)


Eskema horri esker, bizikidetza-unitateko kideren batek laneko diru-sarrerak baditu, unitate horren diru-sarrerak handiagoak dira. Orobat, diru-sarrera gutxien dutenei egiten die onik


62

gehien eskemak. 7. grafikoak adierazten duenez, bakarrik bizi den pertsona batek hileko ia 300 baino gutxiagoko laneko diru-sarrerak baditu, diru-sarrerak bermatzeko errentaren 650 euroak kobratzen ditu. Hileko ia 300 baino gehiagoko laneko diru-sarrerak baditu, berriz, zenbat eta handiagoak izan laneko diru-sarrerak, orduan eta txikiagoak dira prestazioak. Gainera, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria izan behar dugu kontuan. Adibide hartu dugun pertsonaren kasuan, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria beste 250 eurokoa dela jo dezakegu, eta, horrenbestez, hileko 900 eta 1.261 euro arteko diru-sarrera garbiak izango lituzkeela pertsona horrek, laneko diru-sarreren arabera.

6. grafikoa. Laneko diru-sarrera garbiak eta guztizko diru-sarrerak, laneko diru-sarrerak osatzeko errenta eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria barne.

800

850

900

950

1.000

1.050

1.100

1.150

1.200

1.250

1.300

1 51 101

151

201

251

301

351

401

451

501

551

601

651

701

751

801

851

901

951

1.00

1Lane

ko diru‐sarrerak + LDSO

E (€)

Laneko diru‐sarrera garbiak


Diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemak enplegua sustatzeko eskema adierazten dute kalkuluek. Prestazioak dira enplegua sustatzeko pizgarriak, eta eskubide subjektiboak dira. Gainera, gizarte-larrialdietarako laguntzak ditugu. Aipatutako adibideko kasuan, alokairua ordaintzeko gizarte-larrialdietarako laguntzak hartuko ditugu kontuan, 1.011 eurotik gorako laneko diru-sarrerak dituzten pertsonak babesteko sistema osatzen baitute –zenbateko horretatik gorako laneko diru-sarrerak dituzten pertsonek ez dute eskubiderik laneko diru-sarrerak osatzeko errenta eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria hartzeko– eta 1.372 eurorainoko diru-sarrera garbiak dituzten pertsonak ere hartzen baitituzte barnean. Laneko diru-sarrerak osatzeko errenta bezala, beherakorrak dira gizarte-larrialdietarako laguntzak: zenbat eta laneko diru-sarrera gehiago izan, orduan eta txikiagoak dira. Hain zuzen ere, alokairua ordaintzeko gizarte-larrialdietarako laguntzak hileko 250 eurokoak izan daitezke gehienez ere21 eta, laneko diru-sarrerek gora egin ahala22, behera egiten dute,

21 Enplegu eta Gizarte Gaietako sailburuaren 2010eko martxoaren 24ko Aginduak finkatzen du 250 euroko gehieneko zenbatekoa.


63

laneko diru-sarrera zenbagarriak diru-sarrerak bermatzeko errentaren % 150ekoak diren arte23. Edonola ere, gogoan izan beharra dago gizarte-larrialdietarako laguntzak aldizka ematen ez dituzten diru-laguntzak direla.

Enplegua sustatzeko prestazioen multzo horrek osatzen duen sistema guztiz ezberdina da hasieran enpleguarekin zerikusia duten tranpei buruzko hausnarketa teorikoak egitean azaldu dugunaren aldean. II. eranskinak zehazten duenez, sistema orokorrak sortzen duen pobreziaren tranpa % 80koa da –lehen azaldu dugunez, pobreziaren edo diru-sarrera txikien tranpa sortzen da, batez besteko soldataren % 33ko soldatako lan batetik tokian tokiko batez besteko soldataren bi hereneko soldatako lan batera aldatuz gero, diru-sarreren hazkundea txikia denean, hala nola pertsona bat lanaldi partzialetik lanaldi osora aldatzen denean–.

Bestalde, langabezian dagoen eta, hortaz, langabezia-saria eta dagozkion diru-laguntzak kobratzen dituen pertsona bat lanean hasten bada eta batez besteko soldataren % 67ko soldata irabazten badu, langabeziaren tranpa % 92koa da –II. eranskinak zehazten ditu kalkuluaren xehetasunak–.

Diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemak (bereziki, enplegua sustatzeko pizgarriek eta gizarte-larrialdietarako laguntzen eskemak), berriz, jardunik ezaren tranpa mugatzen dute. Lehen azaldu dugunez, jardunik ezaren tranpa sortzen da, jardunean ez egotetik lanera aldatuz gero, lan egiteko pizgarriak galtzen ditugunean, baina galera txikiagoa da lana sustatzeko pizgarriak kontuan hartuz gero: jardunean ez egotetik batez besteko soldataren % 33ko soldata duen lan batera aldatzean, jardunik ezaren tranpa % 59,2koa baino ez da; soldata batez besteko soldataren % 67koa bada, berriz, % 69,7koa da tranparen balioa –II. eranskinak zehazten ditu kalkuluaren xehetasunak–.

8. grafikoak enplegua sustatzeko Euskadiko sistema zentrala (diru-sarrerak bermatzeko errenta, laneko diru-sarrerak osatzekoa, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria eta gizarte-larrialdietarako laguntzak) laburtzen ditu, foru-aldundien eta tokiko erakundeen laguntza gehigarriak alde batera utzita. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta laneko diru-sarreren arteko harremana adierazten du, baita pobreziaren tranpak ere, laneko diru-sarrera jakin batzuk hartuz erreferentetzat.

22 Gizarte-larrialdietarako laguntzen zenbatekoa beherakorra da, laneko diru-sarreren arabera, eta Gizarte-larrialdietarako laguntzak arautzeko apirilaren 20ko 199/1999 Dekretuari jarraitzen dio murrizketak. 23 Horixe xedatzen dute 199/1999 Dekretuak eta Gizarteratzeko eta diru-sarrerak bermatzeko abenduaren 23ko 18/2008 Legeak. Gure adibideko kasuan, diru-sarrerak bermatzeko errenta 650 eurokoa litzateke. Horren % 150 975 euro dira eta, hortaz, horixe litzateke gizarte-larrialdietarako laguntzak hartzeko zenba daitezkeen laneko diru-sarreren muga. Hartara, laneko diru-sarrera guztien muga hileko 1.372 eurokoa izango litzateke.


64

7. grafikoa. Laneko diru-sarrerak, diru-sarrerak bermatzeko sistema eta guztizko diru-sarrerak EAEn enplegua sustatzeko pizgarrien sistemaren barnean.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

0 50 100

150

200

250

300

350

400

450

500

550

600

650

700

750

800

850

900

950

1.00

0

1.01

1

1.05

0

1.10

0

1.15

0

1.20

0

1.25

0

1.30

0

1.35

0

1.37

2

1.40

0

1.45

0

1.50

0

1.55

0

1.60

0

1.65

0

1.70

0

1.75

0

1.80

0

1.85

0

1.90

0

1.95

0

2.00

0

Guztizko diru‐sarrerak (€)

Laneko diru‐sarrerak (€)

Guztizko diru‐sarrerak

Guztizko diru‐sarrerak Laneko diru‐sarrerak Diru‐sarrerak bermatzeko sistema

D tartea(> 1.372 €): Laguntzarik ez.

PT = % 0

C tartea(1.011 ‐ 1.372 €):

GLL.PT = % 35B tartea

(289 ‐ 1.011 €): beheranzko LDSOE +

EGPO.PT = % 90A tartea (0‐

289 €): DSBE + EGPO.PT = % 0


1. oharra: PT laburdurak dagokion tarteko pobreziaren tranpa adierazten du.

2. oharra: Pobreziaren tranpak eta guztizko diru-sarreren zenbatekoa kalkulatzeko, ez ditugu kontuan hartu ordaindu beharreko zergak.

Ikusten dugunez, tarte jakin batzuk alde batera utzita, diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemaren barnean lau tarte nagusi ditugu, laneko diru-sarreren arabera, eta enplegua sustatzeko sistema eratzen dute. Lehen tartea (A tartea) hileko 0 eta 289 euro arteko laneko diru-sarrerak dituztenek osatzen dute, eta tarte horren barnean daudenek osorik kobratzen dituzte diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren 900 euroak; hori dela eta, tarteko maldaren balioa 1ekoa da, eta pobreziaren tranparena, 0koa –laneko euro bakoitzak guztizko errentaren euro bateko hazkundea dakar–. Bigarren tartea (B tartea) hileko 289 eta 1.011 euro arteko laneko diru-sarrerak dituztenek osatzen dute, eta barnean daudenen laguntzak beherakorrak dira: zenbat eta handiagoak izan laneko diru-sarrerak, orduan eta txikiagoak dira laguntzak (900 eta 250 euro artekoak); maldaren balioa 0,1ekoa da tarte horretan, hots, soldataren euro bakoitzak guztizko diru-sarreren 10 zentimoko hazkundea besterik ez dakar (alegia, pobreziaren tranparen balioa % 90ekoa da). Laneko diru-sarrerak 1.011 eurotik gorakoak badira, ez dago laneko diru-sarrerak osatzeko errentak eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriak eratzen duten sistema zentralaren barnean sartzerik, eta, horren


65

ordez, gizarte-larrialdietarako laguntzak ematen dituzte24, 1.011 eta 1.372 euro arteko laneko diru-sarrerak dituztenen (C tartearen barruan daudenen) errenta handitzeko; tarte horretan, soldataren euro bakoitzak guztizko diru-sarreren 65 zentimoko hazkundea dakar, laguntzok orduan eta txikiagoak baitira soldata zenbat eta handiagoa izan –pobreziaren tranpa % 35ekoa baino ez da–. Azkenik, diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemak ez ditu babesten D tartean daudenak (1.372 eurotik gorako soldata irabazten dutenak), eta guztizko diru-sarrerak lanekoen adinakoak dira, zergak kontuan hartu gabe. C eta D tarteen artean bada tarte anomalo txiki bat, eta haren barnean daudenen guztizko diru-sarrerak txikitu egiten dira laneko diru-sarrerak handitzearen ondorioz. Hileko 1.372 eurotik gorako diru-sarrerak dituztenek ez dute gizarte-larrialdietarako laguntzak hartzeko eskubiderik, eta, horren ondorioz, haien guztizko errenta ez da 1.498 (1.372 gehi gizarte-larrialdietarako laguntzen 125) eurokoa, 1.380 eurokoa (laneko diru-sarreren adinakoa) baizik.

Ondoko taulan, lehen aipatutako pobreziaren tranpak laburbilduko ditugu, laneko diru-sarreren araberako tarteetan:

36. taula. Pobreziaren tranpak EAEn, laneko diru-sarreren arabera.

Tartea Diru-sarrerak (€)Pobreziaren

tranpa

A 0-289 %0,0

B 289-1.011 %90,0

C 1.011-1.372 %35,0

D 1.372tik gora %0,0

Pobreziaren tranpak, tartetan


Oharra: D tarteko tranpak kalkulatzeko, ez ditugu kontuan hartu zergak.

3.3.2.7. Etxebizitza

Pobrezia ikuspegi anitzetatik aztertzen amaitzeko, etxebizitzaren eta pobreziaren arteko harremana aztertuko dugu. Funtsezko elementua da etxebizitza, eta pobrezia-arriskuan zein bazterkerian erortzeko arriskuan du eragina. Oinarrizko ondasun ekonomikoa da, eta gure bizitzan funtsezkoak diren hainbat jardueratarako lekua ere bada. Atal honetan, lehenik, etxebizitzaren (bai saldu, bai alokatu egiten dituztenen) prezioen testuingurua azalduko dugu. Bigarrenik, beste zenbait aldagai zehaztuko ditugu, hala nola familien batez besteko neurria eta etxebizitzen kalitatea. Azkenik, etxebizitza bat eskuratzetik baztertuta gelditzearen adierazgarri nagusiari buruzko datuak emango ditugu labur-labur: etxerik ez duten pertsonei buruzkoak.

24 Gogoan izan beharra dago gizarte-larrialdietarako laguntzak aldizka ematen ez dituzten diru-laguntzak direla.


66

Gai horietan sakontzeko, gogoan izan behar ditugu etxebizitzen edukitza-erregimenaren EAEko banaketari buruz eman ditugun datuak. 2009an, familien % 91,5 bizileku nagusitzat duten etxebizitzaren jabe ziren. Gainerako etxebizitzak banalduta zeuden merkatuko prezioko alokairuan (%3,8) eta doako lagapenean (%3,4) bizi zirenen artean.

Merkatuaren bilakaerari dagokionez, komeni da azpimarratzea etxebizitzaren prezioek gora egiteko joera izan dela. Euro korronteetan, etxebizitzaren prezioa % 45,6 handitu zen 2002tik 2009ra bitartean; hileko soldatak, berriz, % 25. Alokairuen prezioak soldaten ildo berean igo ziren, % 26,8 igo baitziren. 2002 eta 2009 arteko tartea zatitzen badugu, ikusiko dugu, 2005 eta 2009 artean, metro koadro erabilgarriko prezioa % 17,2 igo zela EAEn; hileko batez besteko alokairuaren prezioa, berriz, gutxiago igo zen: % 1025. Are gehiago, 2007 eta 2009 artean, etxebizitzaren prezioak behera egin zuen.

Azkenik, etxebizitzaren prezioen testuinguruan, bada nabarmendu beharreko beste faktore bat: babes ofizialeko etxebizitzek protagonismoa galdu izana; izan ere, merkatu libreko etxebizitzen % 26,8 osatzen zuten 2005ean, eta % 20,7 2009an.

Etxebizitzak garestitze hori gorabehera, EAEko familien batez besteko neurria txikitu egin zen 2004 eta 2009 artean, familiako 2,8 pertsonatik 2,6ra. Hazkunde demografiko txiki baten testuinguruan, familia-kopuruaren hazkunde handia izan da fenomeno horren ezaugarri nagusia. Espainian ere antzekoa da joera, eta, 2004tik 2009ra artean, 2,9tik 2,8ra jaitsi zen familiako batez besteko kideen kopurua.

37. taula. Familien batez besteko neurria EAEn eta Espainian 2004an eta 2008an, balio absolututan eta batez bestekotan.

2004 2008 2004 2008

Biztanleria 2.115.279 2.157.112 43.197.684 46.157.822

Familiak 752.000 833.900 14.687.800 16.580.500

Familiako pertsonen ratioa 2,8 2,6 2,9 2,8

Familien batez besteko neurriaren bilakaera 2004 eta 2008 arteanEuskadi Espainia

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, errolda eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008.

Etxebizitzen kalitateari dagokionez, arazo jakin batzuk pairatzen dituzten etxekoen unitateen ehunekoaren adierazle harmonizatuen bitartez hurbil daiteke. Horrela, 2004-2009 25 Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila, Higiezinen Eskaintzari buruzko Inkestako 2009ko laugarren hiruhilekoari buruzko datuak.


67

aldian, arazorik izan ez duten etxekoen unitateen proportzioa ia ez da aldatu. Hala ere, kutsadurako eta delinkuentziako arazoak adierazten dituztenen kasuan proportzioak gora egin du, eta kanpoko zaratak pairatzen dituztenen proportzioa, aldiz, txikitu egin da.

Espainia osoaren kasuan, emaitzak desberdinak dira. Arazoak dituzten etxekoen unitateen proportzioa 2004-2009 aldian oro har txikitu bada ere, balio horiek, kasu guztietan, EAEn erregistratutako balioen oso gainetik daude.

38. taula. Arazo jakin batzuk dituzten familiak EAEn eta Espainian 2004an eta 2008an, familia guztien barneko ehunekoetan.

Arazo jakin batzuk dituzten familiak

EAE Espainia

2004 2008 2009 04-08 aldea

(p)

2004 2008 2009 04-08 aldea

(p)

Argi nahikorik ez 5,2 4,2 5,4 0,2 14,2 5,9 6,9 -7,3

Bizilagunen edo kaleko zarata

21,9 22,9 18,2 -3,7 25,5 21,8 22,8 -2,7

Kutsadura eta ingurumen arloko beste arazo batzuk

11,4 16 13,7 2,3 15,8 13,2 13,7 -2,1

Delinkuntzia edo bandalismoa

5,3 9,4 7,5 2,2 18,9 15,4 16,6 -2,3

Arazorik ez 69,2 64,7 70,6 1,4 52,8 63,5 61,5 8,7

Iturria: geuk egindako taula, Espainiako Estatistika Institutuaren bizi-baldintzei buruzko 2004, 2008 eta 2009ko inkestetako datuetan oinarrituta.

Etxerik gabeko pertsonak

Etxebizitzaren ondoriozko arazoen adierazgarri nagusiak etxerik gabeko pertsonak dira, eta harrera-zentroak dira arazo hori konpontzeko biderik azkarrena. Alde horretatik, 2006 eta 2008 artean, tokien kopuruak eta okupazio-mailak behera egin zuten EAEn, eta tokien kopurua gehiago jaitsi zen okupazio-maila baino. Horren ondorioz, okupazio-ratioa handitu egin zen 2006tik 2008ra bitartean, eta % 80,8tik % 87,5era igo zen. Espainian, berriz, aldagai horiek (tokien kopuruari eta okupazioari buruzkoek) gora egin zuten tarte horretan, eta okupazioa gehiago handiagotu zen tokien kopurua baino; horren ondorioz, Espainian ere handitu zen okupazio-ratioa.


68

39. taula. Etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroen toki-kopurua, okupazioa eta okupazio-ratioa EAEn eta Espainian 2006an eta 2008an.

Etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroen toki-kopurua eta okupazioa

EAE Espainia

2006 2008 06-08 aldea

2006 2008 06-08 aldea

Tokien kopurua (batez bestekoa) 1.372 1.209 -%12 13.033 13.650 %5

Okupazioa (Batez bestekoa) 1.108 1.058 -%5 10.829 11.844 %9

Okupazio-ratioa (%) 80,8 87,5 6,7 83,1 86,8 4

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroei buruzko 2006ko eta 2008ko inkestak.

Harrera-zentroen kalitateari dagokionez, 2006tik 2008ra bitartean, eskaintzen dituzten zerbitzuen kantitatea hobetu egin zen oro har, eta hobekuntzarik handienak informazioa eta harrera, gizarteratze-lantegiak, jana eta beste zerbitzu batzuk ematen dituzten zentroetakoak izan ziren. Alabaina, etorkin-kopuruak gora egiteko testuinguruan, behera egin zuen dokumentuak erregularizatzeko zerbitzuak ematen dituzten zentroen ehunekoak. Oro har, hobekuntza izan zen etxerik gabeko pertsonak hartzeko Espainiako zentroek ematen dituzten zerbitzuetan ere. Alde horretatik, batez beste, Espainiako zentroek zerbitzu gehiago ematen dituzte EAEkoek baino.


69

40. taula. Zerbitzu jakin batzuk ematen dituzten harrera-zentroen proportzioa EAEn eta Espainian 2006an eta 2008an, ehunekotan.

2006 20082006-2008

aldea 2006 20082006-2008

aldeaInformazioa eta harrera 80,4 87,7 7,3 80,6 83,9 3,3Orientazioa 75,5 80 4,5 73,1 79 5,9Ostatua 71,6 69,2 -2,4 76,1 79,3 3,2Jana 74,5 83,1 8,6 80,6 86,3 5,7Lehen hezkuntza 2,9 3,1 0,2 3,2 2,6 -0,6Lanbide-heziketa 3,9 4,6 0,7 2,8 2,3 -0,5Taller ocupacional 14,7 20 5,3 20,9 17,4 -3,5Gizarteratze-lantegia 7,8 20 12,2 14,2 27 12,8Helduen hezkuntza 14,7 13,8 -0,9 12,2 20,5 8,3Jarduera artistikoak 22,5 29,2 6,7 27,1 27,3 0,2Laguntza medikoa 8,8 9,2 0,4 18,1 15,6 -2,5Laguntza psikologikoa 28,4 27,7 -0,7 32,9 43,1 10,2Aholkularitza juridikoa 19,6 21,5 1,9 23,7 33,8 10,1Dokumentuak erregularizatzea 22,5 15,4 -7,1 26,1 23,6 -2,5Arropategia 19,6 20 0,4 46 38,2 -7,8Haurtzaindegia 0 3,1 3,1 3,5 4,2 0,7Beste batzuk 28,4 30,8 2,4 31,9 25,5 -6,4

Espainia

Zerbitzu jakin batzuk ematen dituzten harrera-zentroen proportzioa

EAE

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroei buruzko 2006ko eta 2008ko inkestak.

3.3.3. Pobrezia, ikuspegi subjektibotik

Ikuspegi subjektibotik ere azter dezakegu pobrezia. Hain zuzen ere, ikuspegi horretatik, nork bere egoerari buruz duen iritziak finkatzen du pobreziaren hedadura.

PGDIk badakar pobrezian ikuspegi subjektibotik sakontzeko balio duen berezko aldagai bat, subjektuen iritzia kontuan hartuz pobrezia erreala zehazten duena: pobrezia erreal objektibo zuzendua. Alde horretatik, pobrezia errealaren bilakaeraren emaitzak ez dira izan pobrezia erreal objektibo zuzenduaren bilakaerarenak bezain onak. Bestalde, aipatzekoa da, begien bistan dagoenez, pobrezia erreal objektiboaren eta pobrezia erreal objektibo zuzenduaren arteko diferentzialak gora egin duela berriro ere azkenaldian.


70

41. taula. Pobrezia erreal objektiboari eta pobrezia erreal objektibo zuzenduari buruzko adierazleak EAEn 1996 eta 2008 artean, ehunekotan.

Pobrezia erreal objektiboa eta pobrezia erreal objektibo zuzendua

Urtea 1996 2000 2004 2008

Objektiboa (A) 3,3 3,3 3,4 2,5

Objektibo zuzendua (B) 5,2 4,5 3,5 3,2

(B / A) 1,6 1,4 1,0 1,3

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

Oharra: Biztanleria osoaren (pertsona guztien) barneko ehunekoa adierazten dute tasek,.

Bada epe horretan egoera subjektiboak hobera egin duen beste adierazle bat: hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituztenen ehunekoa. EAEn, 2004ko % 49tik 2009ko %43,3ra jaitsi zen ehuneko hori, eta are gehiago urrundu zen Espainiako batez bestekotik, Espainiako batez bestekoa egonkorra (% 60 ingurukoa) izan baitzen tarte horretan.

42. taula. Hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituzten familiak EAEn eta Espainian 2004, 2008 eta 2009an, ehunekotan.

Hilabete bukaerara iristeko zailtasunak dituzten familiak (%)

EAE Espainia

2004 2008 2009 2004 2008 2009

Zailtasunen bat 49 41,6 43,3 60,4 60 59

Halako erraztasuna 51 58,4 56,7 39,6 40 41

Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta, 2004, 2008 eta 2009 2008.

3.3.4. Pobreziaren soslai nagusiak

Lehen begiratuan, pobreziak gehien kaltetutako gizarteko taldeen soslai nagusiak ez dira asko aldatu azken lau urteotan EAEn. Pobrezia-arriskuan daudenen % 62,5ek hauetako ezaugarri bat dute gutxienez: guraso bakarrak dira, bakarrik bizi dira, etorkinak dira, gazteak dira edo lan ezegonkorra dute. Ildo horretan, 2004an ere, guraso bakarreko


71

familia izatea, etorkina izatea edo gaztea izatea eta lan-egoera ezegonkorrean egotea ziren pobrezia-arriskuan zeudenen ezaugarri nagusiak26.

Pobreziak gehien kaltetutakoen soslaiak berdinak dira, baina, xehetasunetan sartzen bagara, ikusiko dugu aldaketak izan direla zenbait joeratan. Lehenago aipatutako datu onetatik espero izatekoa denez, arriskuan dauden talde gehienen egoera hobetu egin da oro har, eta guraso bakarreko familiek, bakarrik bizi diren pertsonek, 25 eta 34 urte arteko gazteek eta emakumezko titularrak dituzten familiek egin dituzte aurrerapenik handienak pobrezia murrizten. Alabaina, 15etik 24 urtera bitarteko gazteen eta langabeen artean, zenbait pobrezia motak 2004an baino eragin handiagoa dute –beste zenbait adierazleren ikuspegitik, aldiz, hobera egin dute bi talde horiek–. Etorkinen bilakaera, bestalde, bitarikoa izan da: pobrezia errealak eta metatze-pobreziak eragin txikiagoa dute haiengan, baina beste pobrezia mota batzuek, handiagoa. Etorkinen kopuruaren hazkundearen ondorioz, gainera, protagonismo handia lortu dute gizarte-bazterkeriaren alorrean, etorkinen kopuru absolutua beste edozein talderena baino gehiago handitu baita: lehen EAEn pobreziak jotakoen bosten bat osatzen zuten gutxi gorabehera, eta, orain, bi bosten. Azkenik, lehen adierazi dugunez, jardunean dauden gero eta pertsona gehiago pobrezian egoteak aldaketa ekarri du, eta beste arrisku-talde bat gogoan hartu beharra: langile pobreak.

Jarraian, pobreziari buruzko zenbait adierazleren bilakaera zehaztuko dugu, familiako kide nagusiaren soslaiaren arabera, eta, bereziki, mantentze-pobreziaren arriskua nabarmendu eta talde bakoitzari dagokion pobreziaren analisi horizontala egingo dugu. Zehazki, soslai hauetan sakonduko dugu: guraso bakarreko familietan eta bakarrik bizi diren pertsonetan, gazteetan, emakumeetan (eta, bereziki, emakumezko titularrak dituzten familietan) eta atzerritarretan. Horrez gain, interesgarria litzateke aztertzea zer-nolako egoeratan dauden eta zer-nolako bilakaera izan duten etxerik gabeko pertsonek pobreziaren aldetik, baina ez dugu talde horri buruzko datu eguneraturik eta, beraz, ezin dugu egin analisirik –eskura ditugun azken datuak 2005ekoak dira–.

26 Eusko Jaurlaritza, Gizarteratzeko Erakunde Arteko II. Plana 2007-2009 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.


72

43. taula. Familien pobrezia-tasa EAEn 2004an eta 2008an, familiako kide nagusiaren soslaiaren arabera, soslai bereko familien barneko ehunekoetan.

Arrisku-taldea

2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008

Guraso bakarreko familiak %11,3 %11,9 %28,4 %24,9 %10,4 %2,6 %14,2 %9,3

Bakarrik bizi diren pertsonak %10,7 %7,9 %40,1 %34,0 %2,1 %0,6 %6,0 %2,0

15 eta 24 urte arteko gazteak %18,9 %47,9 %54,3 %50,7 %4,4 %3,0 %23,3 %27,1

25 eta 34 urte artekoak %8,9 %9,0 %22,9 %16,1 %7,8 %1,2 %12,6 %7,9

Emakumezko titularra duten familiak %11,5 %8,2 %35,2 %28,1 %7,5 %1,4 %11,2 %5,0Jardunean dauden pertsonak, langabeak %33,0 %42,1 %81,5 %73,4 %11,0 %2,4 %23,6 %29,9

Atzerritarrak %19,8 %26,2 %41,0 %44,7 %17,1 %0,1 %35,3 %21,7

Guztira %3,5 %4,1 %19,8 %14,6 %2,2 %0,7 %3,4 %2,5

Zenbait soslairen pobrezia-tasak EAEn 2004 eta 2008 artean

Ongizaterik eza Metatze-pobrezia Pobrezia errealaMantentze-pobrezia

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.


73

3. koadroa. Pobreziaren soslai nagusien laburpena

Burutzat 24 urtetik beherako gazteak edo etorkinak dituzten familiak dira pobrezia-tasarik handieneko taldeak.

Guraso bakarreko familiak eta bakarrik bizi diren pertsonak:

2004 eta 2008 artean, metatze-pobreziaren tasak eta pobrezia errealarenak behera egin zuten EAEko guraso bakarreko familien artean: hurrenez hurren, 7,8 eta 4,9 puntu; mantentze-pobreziak, berriz, gora egin zuen pixka bat (0,6 puntu).

Bakarrik bizi diren pertsonen artean, berriz, tarte berean analizatutako pobrezia-tasa guztiek behera egin zuten nabarmen.

Burutzat gazteak dituzten familiak:

Burutzat 15 eta 24 urte arteko gazteak dituzten familien egoerak okerrera egin du pobreziaren aldetik. 2004 eta 2008 artean, mantentze-pobrezia izugarri igo zen, % 18,9tik % 47,9ra, baita pobrezia erreala ere, % 23,3tik % 27,1era.

Tarte berean, burutzat gazte helduagoak (25 eta 34 urte artekoak) dituzten familiek hobera egin dute oro har pobreziaren aldetik. Aipatzekoa da metatze-pobreziaren jaitsiera, % 7,8tik % 1,2ra jaitsi baita.

Burutzat emakumeak dituzten familiak:

2004 eta 2008 artean, arrisku-talde honen pobreziari buruzko adierazle guztiek hobera egin zuten nabarmen EAEn. Hartara, burutzat emakumeak eta gizonak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasek bat egitera jo dute: lehen, ia 4,5 aldiz handiagoa zen burutzat emakumeak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasa; orain, berriz, 2,5 aldiz handiagoa besterik ez da.

Burutzat etorkinak dituzten familiak:

Familia hauek neurri handiagoan daude mantentze-pobrezian, bereziki, burutzat Europar Batasunetik kanpoko etorkinak dituztenak –horien tasa % 34,3koa da; bertakoena, berriz, % 2,9koa–.

Gainera, 2004 eta 2008 artean, talde honen mantentze-pobrezia nabarmen handitu zen, burutzat etorkinak dituzten familia guztien % 19,8koa izatetik % 26,2koa izatera pasatu baitzen.

Pobreziaren soslai nagusiak:

Pobrezia-tasarik handienak dituzten familietan, hau da familiek burutzat duten pertsonaren soslaia: emakumea da, 25 urte baino gutxiago ditu, guraso bakarreko familia baten buru da, langabezian dago, atzerritarra da eta bigarren mailako ikasketak ditu.

Mantentze-pobreziaren atalasetik behera egoteko aukera gehien duten familietan, berriz, hau da familiek burutzat duten pertsonaren soslaia: gizona da, 35 eta 44 urte bitartean ditu, emaztearekin edo bikotekidearekin bizi da eta seme-alabak ditu, lana du, espainiarra da eta lehen mailako ikasketak ditu.


74

3.3.4.1. Guraso bakarreko familiak eta bakarrik bizi diren pertsonak

Lehen aipatu dugunez, aztertutako tartean, guraso bakarreko familien egoera pixka bat hobetu zen. Mantentze-pobrezia apur bat igo zen haien artean, baina ongizaterik ezaren, metatze-pobreziaren eta pobrezia errealaren tasak hobetu egin ziren. Gogoan izan beharra dago talde honen garrantzia, haurren zati bat hartzen baitu barnean. Beste arrisku-talde baten barnean ere (bakarrik bizi diren pertsonen artean), aldagai guztiak nabarmen hobetu ziren; alde horretatik, nabarmentzekoa da pobrezia errealaren tasaren beherakada, % 6tik % 2ra jaitsi baitzen.

Familia motaren araberako azterketan sakontzen badugu, ikusiko dugu mantentze-pobrezian erortzeko arrisku-tasak errotik aldatu direla azken urteotan: mende hasieran, bakarrik bizi diren pertsonek mantentze-pobrezian daudenen erdia osatzen zuten ia –tasa ia hiru aldiz handiagoa zen batez bestekoa baino–; orain, berriz, bikote batek eta seme-alabek osatzen dituzten familiak dira ugarienak pobrezia mota horretan daudenen artean. Talde horren pobrezia-tasa txikiagoa da batez bestekoa baino, baina, familion neurria eta gero eta zatiketa handiagoa direla eta, nagusi bihurtu dira pertsona pobreen artean. Prozesu horretan, bakarrik bizi diren pertsonen egoera nabarmenki hobetu da, eta mantentze-pobrezian erortzeko haien arrisku-tasa erdira etorri da.

Gaur egun, burutzat gizon bat duten guraso bakarreko familiak daude gehien pobrezia mota horretan. Talde horren mantentze-pobreziaren tasa % 60 handiagoa da burutzat emakume bat duten guraso bakarreko familiena baino, eta kontuan izan beharra dago burutzat emakume bat duten guraso bakarreko familien tasa ia % 150 handiagoa dela batez bestekoa baino.

44. taula. Mantentze-pobreziaren tasak eta familia motaren araberako banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, ehunekotan.

Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%)

Bakarrik bizi diren pertsonak 14,8 48,2 10,7 23,7 7,9 17,0

Gizona - - 9,3 - 7,3 -Emakumea - - 11,8 - 8,2 -

Seme-alabak ez dituzten ezkontideak edo bikotekideak

4,5 15,0 2,6 11,7 3,3 14,1

Seme-alabak dituzten ezkontideak edo bikotekideak

2,0 18,6 1,8 33,6 2,8 43,5

Guraso bakarreko familiak 8,0 15,3 11,3 30,4 11,9 24,1

Aita eta seme-alabak - - - - 16,5 -

Ama eta seme-alabak - - 12,7 - 10,8 -Beste familia mota bat 8,4 3,1 - - -

Guztira 5,5 100,0 3,5 100,0 4,1 100,0

Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak, familia motaren arabera

2000 2004 2008


75


3.3.4.2. Burutzat gazteak dituzten familiak

Burutzat gazteak dituzten familia batzuen eta besteen bilakaera ezberdina izan da, adinaren arabera. Burutzat 15 eta 24 urte bitarteko gazteak dituzten familien egoerak okerrera egin du, eta mantentze-pobrezia eta pobrezia erreala izugarri igo dira: % 18,9tik % 47,9ra eta 2004ko % 23,3tik % 27,1era, hurrenez hurren. Ongizaterik ezaren eta metatze-pobreziaren tasek, ordea, neurrira ekarri dute pobreziaren hazkunde hori, hobekuntzak izan baitira hein batean.

Burutzat gazte helduagoak (25 eta 34 urte artekoak) dituzten familiek, berriz, hobera egin dute oro har pobreziaren aldetik. Mantentze-pobreziak izan ezik –pixka bat (hamarren bat) igo da–, adierazle guztiek hobera egin dute; alde horretatik, aipatzekoa da metatze-pobreziaren beherakada, % 7,8tik % 1,2ra jaitsi baita.

47. taulan ikusten dugunez, burutzat 25 urtetik azpiko gazteak dituzten familien mantentze-pobreziaren arrisku-tasa (% 47,9koa), gutxi gorabehera, 11,5 aldiz handiagoa da batez bestekoa baino; hala ere, egoera askoz ere hobea da 2000koa baino, tasa hori % 69,3koa baitzen orduan. Talderik gazteenak daude gehien pobrezian, baina, 45 urtetik gorakoen artean, mantentze-pobreziaren arisku-tasa ez da asko aldatzen.

8. grafikoa. Mantentze-pobreziaren tasa EAEn 2008an, familiako kide nagusiaren adinaren arabera.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

< 25 urte 25-34 urte 35-44 urte 45-54 urte 55-64 urte > 65 urte



76

45. taula. Mantentze-pobreziaren tasa eta familiako kide nagusiaren adinaren araberako banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, ehunekotan.


< 25 urte 69,3 3,3 18,9 3,6 47,9 4,0

25-34 urte 7,9 10,2 8,9 25,9 9,0 17,2

35-44 urte 5,0 17,3 5,3 31,7 6,1 36,9

45-54 urte 2,4 8,7 2,2 16,4 2,6 15,1

55-64 urte 5,8 21,2 2,6 14,2 2,9 13,5

> 65 urte 6,4 39,2 1,3 8,3 2,3 13,2

Guztira 5,5 100,0 3,5 100,0 4,1 100,0

Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak, adinaren arabera

2000 2004 2008


3.3.4.3. Burutzat emakumeak dituzten familiak

Beste arrisku-talde baten (burutzat emakumeak dituzten familien) egoera hobetu egin da. Mantentze-pobrezia % 11,5etik % 8,2ra jaitsi da haien artean. Jaitsiera garrantzitsua izan da hori, 2000 eta 2004 arteko goranzko joera zuzendu baitu: orduan, % 10etik % 11,5era igo zen tasa hori. Bestalde, metatze-pobreziaren tasen jaitsiera ikusgarria izan da, 2004ko % 7,5etik % 1,4ra jaitsi baita; arazoak gizartean duen garrantzia eraldatzea ekarri du horrek. Azkenik, pobrezia errealari eta ongizaterik ezari dagokienez ere, emakumezko titularrak dituzten familien egoera nabarmen hobetu da; zehazki, % 11,2tik % 5era jaitsi da pobrezia errealaren tasa.

Alde horretatik, hamarkada honetan, bi sexuen pobrezia-tasek bat egiteko joera izan da argi eta garbi: 2000n, burutzat gizon bat zuten familien mantentze-pobreziaren arrisku-tasa halako lau baino gehiago zen burutzat emakume bat zuten familiena. Pobreziari buruzko adierazle horren jaitsierak, ordea, burutzat emakumeak dituzten familien artean bakarrik jazo dira; burutzat gizonak dituzten familiak, aldiz, egoera berean daude. Horren guztiaren ondorioz, pobrezia mota horretan dauden familien banaketa alderantzikatu da: 2000n, pobrezia mota horretan zeuden hamar familiatan lauk gizon bat zuten burutzat, eta seik, emakume bat; 2008an, berriz, seik gizon bat zuten burutzat, eta lauk, emakume bat.


77

46. taula. Mantentze-pobreziaren tasak eta familiako kide nagusiaren sexuaren araberako banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, ehunekotan.


Gizonak 3,0 42,2 2,2 53,6 3,3 68,0

Emakumeak 13,3 57,8 11,5 46,4 8,2 32,0

Guztira 5,5 100,0 3,5 100,0 4,1 100,0

Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak, sexuaren arabera

2000 2004 2008


Familien pobreziaren ordez pertsonen pobrezia hartzen badugu aztergai eta emakumeen egoeran jartzen badugu arreta, ikusiko dugu generoen arteko aldea desagertu egin dela ia: mantentze-pobreziaren arrisku-tasa % 4koa da gizonen artean, eta % 4,3koa, berriz, emakumeen artean. 10. grafikoak adierazten duenez, ostera, sexuen arteko aldea handia da mantentze-pobreziaren arriskua familiako kide nagusiaren sexuaren arabera aztertzen badugu. Beste hitz batzuetan, gizonen eta emakumeen artean ez dago alde handirik pobreziaren aldetik, baina kide nagusitzat emakume bat duten familien eta kide nagusitzat gizon bat dutenen artean egon badago alde handia. Horren arrazoietako bat zera izan daiteke: sistema kapitalistak emakumeen aurka ezarri duen diskriminazioa arintzen du euskal familien barneko elkartasunak. Are gehiago, mantentze-pobreziaren alorrean generoen artean dagoen aldeak adierazten du diskriminazioak ez diela emakumeei bakarrik kalte egiten, haien ardurapean dauden guztiei baizik, haien sexua gorabehera.

9. grafikoa. Mantentze-pobreziaren arrisku-tasa EAEn 2008an, familiako kide nagusiaren sexuaren arabera eta pertsonaren sexuaren arabera.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

gizonak (familiako kide nagusia)

emakumeak (familiako kide nagusia)

gizonak emakumeak



78

Pertsonen sexuaren araberako joerei dagokienez, emakumeen mantentze-pobreziaren arrisku-tasa berdin gelditzeko eta gizonenak gora egiteko joera dago. Horren ondorioz, generoen arteko aldea murriztu egin da, behetik.

47. taula. Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak EAEn 2000 eta 2008 artean, pertsonaren sexuaren arabera, ehunekotan.


Gizonak 2,8 38,5 2,9 40,1 4,0 68,0

Emakumeak 4,3 61,5 4,2 59,9 4,3 32,0

Guztira 3,6 100,0 3,5 100,0 4,1 100,0

Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak, sexuaren arabera

2000 2004 2008


Pobrezia- eta bazterkeria-prozesuak direla eta, bada emakumeei bereziki dagokien garrantzi handiko beste gai bat: genero-indarkeria. EAEn, 1.000 biztanle bakoitzeko salaketa-tasa 2007ko 1,6tik 2009ko 1,9ra igo da, hau da, % 16,2 handitu da. Gorakada hori gorabehera, 2009an eskualdeko salaketen tasa Espainiako batez bestekoa baino txikiagoa zen oraindik (2,9 salaketa 1.000 biztanle bakoitzeko).

48. taula. 2007ko urtarrilaren 1etik 2008ko abenduaren 31ra artean genero-indarkeriagatik aurkeztutako salaketak eta 1.000 biztanleko tasa EAEn eta Espainian.

Genero-indarkeriagatik aurkeztutkao salaketen tasa

EAE Espainia

2007 2008 2009 2007 2008 2009

Biztanleria 2.141.860 2.157.112 2.172.175 45.200.737 46.157.822 46.745.807

Genero-indarkeriagatik aurkeztutako salaketak

3.444 3.739 4.058 126.293 142.125 135.540

Salaketak 1000 biztanleko 1,6 1,7 1,9 2,8 3,1 2,9

Iturria: Estatisitika Institutu Nazionala, biztanleria serieak 1998tik eta Berdintasun Ministerioa, Emakumeen kontrako Indarkeriaren Estatuko Behatokiaren urteko III. txostena.

Genero-indarkeriaren dimentsio tragikoenari dagokionez, milioi bat emakume bakoitzeko

hildako emakumeen tasa 1,8n atxiki da azken lau urteetan. Espainiako batez

bestekoarekin alderatuta, Espainia osoarentzako balioa eskualdeko tasaren gainetik dago

bi urte horietan.


79

49. taula. Genero-indarkeriaren ondorioz hildako emakumeak EAEn eta Espainian 2005ean eta 2009an, milioi biztanleko (ratioa).

Feminizidioen tasa, milioi emakumeko

EAE Espainia

2005 2009 2005 2009

Emakumeak guztira 1.084.321 1.109.763 22.327.661 23.628.819

Hildakoak 2 2 57 55

Feminizidioen tasa milioi emakumeko

1,8 1,8 2,6 2,3

Iturria: Berdintasun Ministerioa, Emakumeen kontrako Indarkeriaren Estatuko Behatokiaren urteko III. Txostena (2010) Espainia, Genero indarkeriaren bitkima diren Emakumeak EAEn, 2009ko urteko Txostena eta 2010eko Balantzea. Estatisitika Institutu Nazionala, biztanleria serieak 1998tik.

3.3.4.4. Burutzat etorkinak dituzten familiak

Immigrazioa fenomeno jendetsua bihurtu da berriki EAEn eta Espainian. Esan bezala, immigrazioa nahiko fenomeno berria da EAEn eta, azken urteotan, asko hazi da. 50. taulan ikusten denez, 2004 eta 2009 artean, EAEn bizi diren atzerritarren kopurua bikoiztu baino gehiago egin zen: urtean % 17,4 handitu zen, eta biztanleria osoaren % 2,8koa izatetik % 6,6koa izatera pasatu zen; guztira, 132.189 atzerritar daude EAEn.

50. taula. EAEn bizi diren atzerritarren kopurua 2004 eta 2009 artean, zenbakitan eta ehunekotan.

EAEn bizi diren atzerritarren kopuruaren bilakaera

2004 2008 2009 Urte arteko b.besteko hazkunde

tasa 04-09 (%)

04-09 arteko hazkunde tasa (%)

Atzerritarren kopurua 59.166 117.337 132.189 %17,4 %123,4

Atzerritarren proportzioa EAEko biztanleriaren barnean (%)

2,8

5,8

6,6

%18,7

%135,7

Iturria: Ikuspegi.

Bada etorkinen kopuruaren hazkundearen beste adierazgarri bat: hezkuntza-sistema. Etorkinek hezkuntza-sisteman parte hartzeak adierazten du immigrazioa ez dela gizartearen egoeraren araberako aldaketa bat, sakoneko eraldaketa baizik. Azken hiru urteotan, etorkinen proportzioa % 25 handitu da haur-hezkuntzan, gehiago lehen hezkuntzan, eta are gehiago (% 60) bigarren hezkuntzan.


80

51. taula. Ikasle atzerritarrak EAEn eta Espainian 2005-2006 eta 2008-2009 ikasturteetan, ehunekotan.

Ikasle atzerritarren ehunekoa

EAE Espainia

2005/2006 ikasturtea






Haur-hezkuntza %3,2 %4 %4,4 %6,3 %7,2 %6,9

Lehen hezkuntza %4,9 %7,0 %7,1 %9,2 %11,6 %11,0

Bigarren hezkuntza %4,6 %7,6 %8,0 %8,0 %11,9 %12,1

Iturria: Hezkuntza Ministerioa, unibertsitatetik kanpoko hezkuntzari buruzko estatistiketako datu zehatzak.

Immigrazioa fenomeno jendetsua bihurtu da berriki EAEn eta Espainian, eta fenomeno horrek harreman garbia du pobreziaren hedadurarekin. Burutzat Erkidegotik kanpoko etorkinak dituzten familien mantentze-pobreziaren tasa (% 34,3koa) burutzat espainiarrak dituztenena (% 2,9koa) halako 12 da ia. Pobreziaren kultura-aniztasuna nabarmentzen du horrek, baita immigrazioaren hazkundeak ere. 11. grafikoan ikusten dugunez, lau urtetan baino ez, burutzat atzerritarrak dituzten familien proportzioa nabarmen handitu zen mantentze-pobrezian dauden familien artean: %16,2koa zen 2004an, eta % 31,4koa, berriz, 2008an.

10. grafikoa. Mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden familien osaera EAEn 2004an eta 2008an, familiako kide nagusiaren naziotasunaren arabera.

2004

Espainiarra

Atzerritarra

2008

Espainiarra

Atzerritarra

Iturria: geuk egindako taula, Eusko Jaurlaritzaren pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko 2004ko eta 2008ko inkestetako datuetan oinarrituta.


81

52. taula. Mantentze-pobreziaren tasa eta familiako kide nagusiaren naziotasunaren araberako banaketa EAEn 2000 eta 2008 artean, ehunekotan.

Tasa (%) Banaketa (%) Tasa (%) Banaketa (%)

Espainiarrala 3,1 83,8 2,9 67,3EBko beste herrialde batekoa - - 3,7 1,2

Beste herrialde batekoa 23,0 16,2 34,3 31,4

Guztira 3,5 100,0 4,1 100,0

2004 2008

Mantentze-pobreziaren arrisku-tasak, naziotasunaren arabera

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

Pobrezia neurtzeko beste aldagai batzuei dagokienez, atzerritar baten ardurapean dauden eta pobrezia errealean dauden familien kopurua % 82,1 handitu zen 2004tik 2008ra bitartean, eta, horren ondorioz, lau urtetan baino ez, pobrezia errealean dauden pertsonen % 21,1ekoa izatetik % 41,7koa izatera pasatu zen burutzat atzerritar bat duten familien ehunekoa. Berriro, ikuspegi kulturaniztunak gizarteratze-gaietan duen garrantzia azpimarratu nahi dugu, gizartetik baztertuta gelditzeko beste arrisku-egoera batzuetan ere baitaude atzerritarrak.

Azken finean, pobreziak gehien jotako taldeetako bat eratzen dute etorkinen ardurapeko familiek. Familion pobrezia errealaren tasa % 35,3tik % 21,7ra jaitsi da, eta metatze-pobreziaren jaitsiera ikusgarria izan da, % 17,1etik % 0,1era jaitsi baita, baina, hala eta guztiz ere, mantentze-pobreziak eta ongizaterik ezak gora egin dute burutzat etorkin bat duten familien artean. Espainiarren eta atzerritarren arteko aldea handitzea ekarri du horrek: espainiarren mantentze-pobrezia % 2,9koa da, atzerritarrena (% 26,2koa) baino askoz ere txikiagoa.

53. taula. EAEko probrezia-tasak eta atzerritarrak, 2000-2008, ehunekoetan.

EAEko pobrezia-tasak eta atzerrritarrak guztira (2004-2008)

Mantentze-pobrezia Ongizaterik eza Metatze-pobrezia Benetako pobrezia

2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008

Atzerritarrak %19,8 %26,2 %41,0 %44,7 %17,1 %0,1 %35,3 %21,7

Guztira %3,5 %4,1 %19,8 %14,6 %2,2 %0,7 %3,4 %,25

Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004 eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008


82

Bazterkeria-arriskuan eragina duten beste dimentsio batzuk aztertuta, alde handia ikus daiteke langabeziari dagokionez nazionalitate espainola duten biztanleen eta biztanle atzerritarren artean.

2006rako, atzerritarren langabezia-tasa % 17,5ekoa zen EAEn, guztizkoa (% 6,7koa) halako hiru ia. Hiru urtetan, guztizko langabezia % 11,8ra igo zen, eta atzerritarrena, berriz, % 30,5era. Bistan dagoenez, naziotasunaren araberako alde handi hori Espainian ere jazotzen da, baina askoz ere neurri txikiagoan EAEn baino.

54. taula. Langabezia-tasak EAEn eta Espainian 2006an eta 2009an, naziotasunaren eta sexuaren arabera, ehunekotan.

EAE Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak

2006 6,7 4,7 9,2 17,5 15,3 19,2

2009 11,8 11,1 12,5 30,5 32,7 28,4

Espainia Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak

2006 8,3 6,1 11,4 12,0 8,8 16,1

2009 18,8 18,6 19,1 29,7 33,2 25,5

Guztizko tasak (%) Atzerritarren tasak (%)

Langabezia-tasak


3.3.4.5. Pobreziaren soslai nagusiak

Txosten honetan egin ditugun analisiek pobreziaren eta hainbat aldagairen (hala nola sexuaren, adinaren, ikasketa-mailaren eta naziotasunaren) arteko harremana adierazten dute, eta bi modutan azter ditzakegu: alde batetik, pobreziak gehien jotako gizarteko taldeetan (hots, pobrezia-tasarik handieneko taldeetan) sakonduz eta, beste alde batetik, mantentze-pobrezian dauden familien barnean kide nagusiaren soslai nagusia zein den mugatuz.

Mantentze-pobreziaren tasarik handieneko familien buruen soslaia deskribatzen laguntzen du lehenengo moduak. Hain zuzen ere, kasu honetan hau da familion buruaren soslaia: emakumea da, 25 urte baino gutxiago ditu, guraso bakarreko familia baten buru da, langabezian dago, atzerritarra da eta bigarren mailako ikasketak ditu.

Ezaugarri horiek dituzten pertsonei egiten die kalte gehien pobreziak, baina horrek ez du esan nahi soslai hori denik nagusi mantentze-pobrezian daudenen artean. Alde horretatik, analisia egiteko bigarren moduak erdi-mailako soslaia adierazten du, harrigarria bada ere: harekin bat, pertsona pobrearen tipologia ez dagokio bakarrik bizi den, lan-merkatutik baztertuta geratu den eta bazterkerian murgilduta dagoen norbaiti, ezta gutxiago ere; ez da gutxiengoaren tipologia, ezta gutxiago ere. Aitzitik, euskal gizartearen muinean jazotzen ari den zatiketa-prozesu larriaren adierazgarri da. Izan ere, mantentze-pobreziaren atalasetik behera dauden EAEko familia guztien artean bat aukeratzen


83

badugu ausaz, litekeenena da hau izatea titularraren soslaia: gizona da, 35 eta 44 urte bitartean ditu, emaztearekin edo bikotekidearekin bizi da eta seme-alabak ditu, lana du, espainiarra da eta lehen mailako ikasketak ditu.

3.3.4.6. Mantentze-pobrezian dauden familietako kide nagusien eta oinarrizko errenta hartzen duten pertsonen soslaien konparazioa

Azkenik, hainbat adierazleren bitartez, mantentze-pobrezian dauden familietako kide nagusien eta oinarrizko errenta hartzen duten pertsonen soslaiak konparatuko ditugu. Alde horretatik, nabarmentzekoa da, oinarrizko errenta hartzen duten pertsonen soslaia eta mantentze-pobrezian dauden pertsonena berdin-berdinak balira, zera adieraziko lukeela horrek: gizarte-prestazioen sistema egokitzeko gaitasun izugarria eta sistemaren beraren gaitasunik eza pertsonak pobrezia-egoeratik ateratzen laguntzeko.

Azterketatik ondorioztatzen denez, aldagai batzuk hartzen baditugu kontuan, ikusiko dugu egokitasun argia dagoela bi soslaion artean, baina, beste batzuk hartzen baditugu kontuan, berriz, ikusiko dugu soslaiak ez direla antzekoak inola ere. Lehenik, jardunarekiko harremana eta naziotasuna hartzen baditugu kontuan, ikusiko dugu egokitasuna dagoela bi soslaien artean: jardunarekiko harremanari dagokionez, hiru soslaietako bakoitzak (jardunean daudenenak, langabezian daudenenak eta jardunean ez daudenenak) heren bat osatzen du, gutxi gorabehera, bai mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden familien artean, bai oinarrizko errenta hartzen dutenen artean; naziotasunari dagokionez, berriz, atzerritarren familien % 30 inguru mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan daude eta oinarrizko errenta hartzen dute –% 70 espainiarren familiak dira–. Bigarrenik, ikasketa-mailari buruzko adierazlea hartzen badugu kontuan, ikusiko dugu egokitasuna dagoela soslaien artean, baina ez lehen aipatutakoa bezain handia. Hirugarrenik, sexua hartzen badugu kontuan, ikusiko dugu egokitasuna alderantzizkoa dela: mantentze-pobrezian erortzeko arriskuan dauden familien % 68ren buruak gizonak dira, baina oinarrizko errenten % 31,7 hartzen dute gizonek. Azkenik, adina hartzen badugu kontuan, zaila da konparaziorik egitea, mantentze-pobrezian dauden familietako kide nagusien eta oinarrizko errentaren hartzaileen adina ezberdin sailkatzen delako, baina, 65 urtetik gorakoen artean, behinik behin, egon badago antzekotasun garbia.


84

55. taula. Mantentze-pobrezian dauden familietako kide nagusiaren soslaiaren eta oinarrizko errentaren hartzaileen soslaiaren konparazioa EAEn 2008an, aldagaiaren araberako ehunekoetan.

Banaketa Banaketa100,0 100,068,0 31,732,0 68,3100,0 100,04,0 < 25 urte 16-29 urte 16,017,2 25-34 urte36,9 35-44 urte 30-49 urte 51,015,1 45-54 urte13,5 55-64 urte 50-64 urte 20,013,2 > 65 urte 65 urte baino gehiago 13,0100,0 100,038,6 33,023,8 33,037,6 33,0100,0 100,067,3 70,032,6 30,0100,0 100,0

-3,2 5,465,1 46,7

21,110,76,4

LH I

Hirugarren mailako erdi-mailako ikasketak

Gizonak

Hirugarren mailako goi-mailako ikasketak

AnalfabetismoaIkasketarik ez

MANTENTZE-POBREZIAN ERORTZEKO ARRISKUAN DAUDEN FAMILIETAKO KIDE NAGUSIAREN SOSLAIA

OINARRIZKO ERRENTAREN HARTZAILEEN SOSLAIA

22,5

9,3

EspainiarraAtzerritarra

ALDAGAIAK

LH II

LangabeakJardunean ez daudenak

9,2

SEXUA

ADINA

ENPLEGUA

NAZIOTASUNA

IKASKETA-MAILA

Jardunean daudenak

Emakumeak

Lehen mailako ikasketakBigarren mailako ikasketak

Iturria: geuk egindako taula, Eusko Jaurlaritzaren pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko 2008ko inkestako eta oinarrizko errentaren hartzaileei buruzko 2008ko azterketako datuetan oinarrituta.

3.3.5. Pobrezia, lurraldearen ikuspegitik

Pobrezia errealaren lurraldearen araberako banaketari dagokionez, pobrezia errealean daudenak hirien eskualdeetan metatzeko joera dago oraindik ere. 2008an, pobrezia errealean daudenen % 68,2 Euskadiko hiru hiriburuen eskualdeetan bilduta zegoen –2004an, % 62koa zen ehuneko hori, eta, 2000n, % 42koa–. Alabaina, eskualdeotako pobrezia errealaren tasen artean, Bilbokoa bakarrik da batez bestekoa baino handiagoa –Bilboaldeko tasa % 5,2koa da, eta batez bestekoa, berriz, % 2,5ekoa–, Gasteizko taldekoa eta Donostialdekoa % 2,3koa eta % 2,4koa baitira, hurrenez hurren. Bestalde, aipatzekoa da pobrezia errealaren tasak ezdeusak direla Tolosaldean, Goierrin eta Debagoienean. Azkenik, pobreziak gehien jotako taldeetako bat (etorkinak) Bizkaian bizi da nagusiki: hain


85

zuzen ere, etorkinen % 49,9 bizi dira han; Araban, berriz, % 19,6 bizi dira, eta % 30,7 Gipuzkoan27.

Azalpen horretan sakontzen badugu eta mantentze-pobrezia edota metatze-pobrezia hartzen baditugu kontuan, ikusiko dugu lurraldeen arteko desoreka are handiagoa dela [ikusi 57. taula]. Mantentze- eta metatze-pobreziaren batez besteko tasa % 4,7koa da EAEn. Bada, Bilboaldean % 9,4koa da, Donostialdekoa (% 3,5ekoa) eta Gasteizko taldekoa (% 4koa) baino askoz ere handiagoa. Nolanahi ere, 2004 eta 2008 artean, mantentze- edota metatze-pobrezian daudenen kopuruak behera egin zuen Bilboaldean, % 11,5ekoa baitzen 2004an.

56. taula. Mantentze- eta metatze-pobreziaren tasak EAEko eskualdeetan 2004 eta 2008 artean.

Errorea! Ez da baliozko esteka.

Iturria: Eustat, PGDI 2004 eta PGDI 2008.

3.4. ERANSKINAK

3.4.1. I. eranskina. Definizioak

Pobrezia larria, pobrezia erlatiboa, pobrezia-arriskuaren tasa eta pobreziaren atalasea

Pobrezia larriaren tasa

Batez besteko errentaren % 40tik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonen eta familien ehunekoa adierazten du pobrezia larriaren tasak.

Pobrezia erlatiboa, pobrezia-arriskuaren tasa eta pobreziaren atalasetik behera dauden pertsonak

Batez besteko errentaren % 60tik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonen eta familien ehunekoa adierazten du pobrezia erlatiboaren tasak.

Batez besteko errentaren kalkulua

Oro har, muga politikoek zedarritutako populazio bat (estatua, autonomia-erkidegoa, probintzia, udalerria…) hartzen dugu kontuan batez besteko errenta kalkulatzeko. Pobrezia-arriskuaren tasa batez besteko errentaren % 60tik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonen eta familien ehunekoa da eta, horrenbestez, ezberdina da batez besteko zer errenta hartzen dugun erreferentetzat. EAEko pobrezia-arriskuaren tasa,

27 Iturria: Ikuspegi.


86

adibidez, desberdina da EAEko ala Espainiako batez besteko errenta hartzen dugun kontuan. Izan ere, EAEko batez besteko errenta handiagoa da Espainiakoa baino, eta, beraz, batez besteko errentaren % 60tik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonen eta familien ehunekoa handiagoa da eskualdeko batez besteko errenta hartzen badugu erreferentetzat.

Pobrezia aztertzeko unitatea: pertsonak eta familiak

Bi unitate erabiliz neur dezakegu pobrezia: pertsonak eta familiak. Unitate bat ala bestea erabili, familiaren errentaren eta gizartearenaren (oro har, batez bestekoaren) arteko egokitasunaren araberakoa da pobrezia, ez pertsonaren errentaren eta gizartearen errentaren arteko egokitasunaren araberakoa. Pertsonak erabiltzen baditugu pobrezia neurtzeko unitatetzat, noren ezaugarriak eta familiaren errenta hartzen ditugu kontuan. Familiak erabiltzen baditugu, berriz, familiako buruaren ezaugarriak eta familiaren beraren errenta hartzen ditugu kontuan.

Familien pobreziaren atalasea

Familien pobreziaren atalaseak kontuan hartzen du zenbat pertsonak osatzen duten familia, eta kontuan hartzen du, halaber, familia ugariek abantailak dituztela, eskalako ekonomiak direla eta. Metodologia adostuek ELGEri jarraitzen diote familien eskalako ekonomiei dagokienez. Hain zuzen ere, ELGEk xedatzen du lehen helduak 1 balio duela; bigarren eta hurrengo helduek, 0,5 bakoitzak; eta 14 urtetik beherakoek, 0,3. Hartara, pobreziaren aldagai jakin baten atalasea bider familia osatzen duten pertsonen kopurua egin behar da, familia osatzen duten pertsonen adina kontuan izanik.

2008ko PGDIk pobrezia larriaren eta pobrezia erlatiboaren atalase hauek finkatu zituen EAEn, familien neurriaren arabera:

Familiaren neurria Pobrezia larria

(batez besteko errentaren % 40) Pobrezia erlatiboa

(batez besteko errentaren % 60)

Pertsona 1 545,60 818,40

2 pertsona 818,40 1.227,60

3 pertsona 982,08 1.473,12

4 pertsona 1.145,76 1.718,64

5 pertsona 1.309,44 1.964,16


87

Unitatea: euroak. Iturria: Eusko Jaurlaritza, 2008ko PGDI.

Oharra: 2008ko PGDIko pobrezia larriaren eta pobrezia erlatiboaren atalaseek jotzen dute familiako lehen bi pertsonak helduak direla, eta hirugarren, laugarren eta bosgarren pertsonak, 14 urtetik azpikoak.

Mantentze-pobrezia eta metatze-pobrezia

Mantentze-pobrezia

Mantentze-pobrezia Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko EAEko Inkestaren berezko aldagaia da. Inkestak berak dioenez, “mantentze-pobrezia da baliabide ekonomiko nahikorik ez izatea epe laburrean oinarrizko beharrei (zehatz-mehatz, elikadurarako, etxebizitzarako, jantzietarako eta oinetakoetarako gastuekin zerikusia duten beharrei) erantzuteko”.

"Ongizaterik eza mantentzearen ikuspegitik" kontzeptua ere definitzen du inkesta horrek, honela:

“Mantentzearen ikuspegitik, ongizaterik ez izatea da baliabide ekonomiko nahikorik ez izatea epe laburrean gizarte jakin batek espero duen gutxieneko ongizate- eta erosotasun-mailari eusteko beharrezko ohiko gastuak ordaintzeko”.

2008ko PGDIko mantentze-pobreziaren eta ongizaterik ezaren atalaseak EAEn, adinaren eta familiaren neurriaren arabera.

Familiaren

neurria < 45 urte 45-64 urte > 65 urte

Pobrezia Ongizaterik

eza Pobrezia Ongizaterik

eza Pobrezia Ongizaterik

eza

Pertsona 1 947,24 1.231,41 792,75 1.187,90 560,07 786,19

2 pertsona 1.136,56 1.527,22 968,42 1.470,73 770,13 1.061,53

3 pertsona 1.264,39 1.732,19 1.088,71 1.666,44 927,85 1.265,36

4 pertsona 1.363,71 1.894,10 1.183,02 1.820,89 1.058,98 1.433,29


88

5 pertsona 1.446,09 2.030,03 1.261,76 1.950,49 1.173,33 1.578,76

Unitatea: euroak.

Metatze-pobrezia

Metatze-pobrezia ere Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko EAEko Inkestaren berezko aldagaia da. Inkestaren arabera, “metatze-pobrezia ez da egoera espezifikoa, orokorra baizik, eta zera dakar: zailtasunak izatea epe ertainean eta luzean behar bezain bizi-maila egokiari (batez ere, egoera onean eta behar bezala hornituta dagoen eta bizitzeko gutxieneko arauak betetzen dituen etxebizitza bat eskuratzeko ahalmenari) eusteko beharrezko kontsumo-ondasun iraunkorrak eskuratzeko”.

Mantentze- edota metatze-pobrezia

Mantentze- edota metatze-pobreziaren indizeak adierazten du zenbat pertsona eta familia dauden pobrezia mota horietako batean (edo bietan), zenbakitan edo ehunekotan.

Pobrezia erreala

Pobrezia erreal objektiboa

Pobrezia erreal objektiboa da Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko EAEko Inkestaren berezko beste aldagai, eta honela definitzen du inkestak: “metatze-pobreziako egoeran dauden edo mantentze-pobreziaren ondoriozko arazoak dituzten eta metatzearen ikuspegitik duten ongizatearen edo erdi ongizatearen bidez arazo horiek arindu ezin dituzten familien ehunekoa”.

Pobrezia erreal objektibo zuzendua. Pobrezia errealari buruzko adierazlea hedatu, eta PGDIk kontuan hartzen du familien iritzi subjektiboa.

Iturria: Iturria: Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008 (metodologiari buruzko eranskina).


89

3.4.2. II. eranskina. Enpleguarekin zerikusia duten tranpen kalkulua

Tranpa = % 100 * (1 – (diru-sarrera garbien hazkundea / diru-sarrera gordinen hazkundea)

Egokitasun horrek neurtzen du laneko diru-sarreren hazkundearen zer ehuneko ez duen hartzen pertsonak. Tranparen balioa 0 izateak esan nahi du pertsonak diru-sarrera gordinen hazkunde osoa hartzen duela; 1 izateak, aldiz, pertsonaren errenta garbia ez dela aldatzen diru-sarrera gordinak handituta ere, hau da, diru-sarrerak berdinak direla lan egin ala lan egin ez. 1etik gorako balioak, berriz, esan nahi du, diru-sarrera gordinak handituz gero, guztizko diru-sarrerak txikiagoak direla.

3.4.2.1. Pobreziaren (edo soldata txikien) tranpa

Pobreziaren edo diru-sarrera txikien tranpa sortzen da, soldata eskaseko (tokian tokiko batez besteko soldataren % 33ko soldatako) lan batetik tokian tokiko batez besteko soldataren % 67ko soldatako lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia edo are negatiboa denean, lanez aldatzeko pizgarriak galarazten baititu horrek. Tranpa hori bereziki esanguratsua izan daiteke lanaldi partzialetik osora aldatzea erabakitzearen aldetik.

Kalkulua:

Pobreziaren tranpa = % 100 * (1 – (diru-sarrera garbien hazkundea / diru-sarrera gordinen hazkundea)

Hasierako egoera

Ordainpeko lana eta batez besteko soldataren % 33ko soldata

Amaierako egoera


Laneko diru-sarrera gordinak

700 € hilean 1.420 € hilean

Zergak G. Segurantza: 533 € urtean

PFEZ: batere ez.

Guztira: 44 € hilean

G. Segurantza: 1.079 € urtean

PFEZ: 1.363 € urtean

Hileko 650 euroko alokairua kontuan hartuz, PFEZaren ordainketak baliogabeak dira.


Gizarte-prestazioak LDSOE: 280 €

EGPO: 250 €

Guztira: 530 €

Batere ez (laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren eta gizarte-larrialdietarako laguntzen atalasetik gorako errenta)


90

Guztizko errenta 1.185 € hilean 1.330 € hilean

= % 100 * (1 – (145/721) = % 79,9 Pobreziaren tranpa

Pertsona bat batez besteko soldataren % 33ko soldata irabazten duen lan batetik batez besteko soldataren bi hereneko soldata irabazten duen lan batera aldatzen bada, ez du hartuko diru-sarreren hazkundearen % 79,9, dela zerga gehiago ordaindu behar duelako, dela gizarte-laguntzak galduko dituelako. Alegia, laneko diru-sarrera gordinak hilean 720 euro handitu arren, gizarte-laguntzak hartzeko eskubidea galtzearen ondorioz, guztizko diru-sarrerak 145 euro bakarrik handituko dira, gizarte-laguntzen 530 euro galduko dituelako eta, gainera, gehiago ordaindu behar diolako Gizarte Segurantzari. Pertsona hori lanaldi erdiko lan batetik lanaldi osoko lan batera aldatzeko pizgarriak baldintzatu ditzake horrek, 145 euro gehiagok besterik ez baitu ordainduko bikoitza lan egiteko ahalegina. Beste hitz batzuetan, soldata marjinala orduko 1,65 eurokoa izango da.

3.4.2.2. Langabeziaren tranpa

Langabeziaren tranpa sortzen da, langabezian egotetik ordainpeko lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia edo are negatiboa denean; izan ere, lana bilatzeko pizgarriak galarazten ditu horrek. Oro har, soldatapeko lanaren soldata batez besteko soldataren bi herenekoa (% 67koa) dela jotzen dugu.

Hasieran, langabezia-saria da pertsonak duen diru-sarrera bakarra; aurreko soldataren eta beste faktore batzuen (hala nola lanean emandako denboraren edo seme-alabekin bizitzearen) araberakoa da langabezia-saria. Kasu honetan, ezaugarri hauek dituen pertsona bat hartu dugu erreferentetzat: 4 urte eta 5 urte eta erdi artean lan egin du, azken sei hilabeteetan soldata bera (batez besteko soldataren % 67koa) kobratu du eta ez da bizi 26 urtetik azpiko seme-alabekin edo hilean 633,30 eurotik gorako diru-sarrera gordinak dituzten heldu ezinduekin. Langabeziaren tranparen adibide hori kalkulatzeko erabili dugun saria, berriz, pertsonak langabezia-saria kobratzen duen lehen sei hilabeteetan kobratzen duen bera da –kapituluaren amaieran, eranskin batean, langabezia-sariaren simulazioari buruzko datu guztiak emango ditugu–. Langabezia-sariaz gain, kontuan izan behar ditugu diru-sarrerak bermatzeko EAEko sistemaren barneko laguntzak; sistemak laneko etekintzat hartzen du prestazio hori, eta, hortaz,

28 Estatuko Aldizkari Ofiziala (2010eko ekainak 17, osteguna), 147/2010 DEKRETUA, maiatzaren 25ekoa, Diru-sarrerak bermatzeko errentari buruzkoa.


91

bateragarria da laneko diru-sarrerak osatzeko errentarekin eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriarekin28.

Kalkulua:

Langabeziaren tranpa = % 100 * (1 – (diru-sarrera garbien hazkundea / diru-sarrera gordinen hazkundea)

Hasierako egoera

Langabezia

Amaierako egoera



Batere ez 1.420 € hilean

Zergak G. Segurantza: 43.38 € (langabezia-saria kobratzeko nahitaezko ekarpena)

G. Segurantza: 1.079 € urtean


Hileko 650 euroko alokairua kontuan hartuz, PFEZaren ordainketak baliogabeak dira.


Gizarte-prestazioak Langabezia-saria:

994 € hilean

LDSOE: 16 € hilean

EGPO: 250 € hilean

Guztira: 1.216 € hilean

Batere ez (laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren eta gizarte-larrialdietarako laguntzen atalasetik gorako errenta)

Guztizko errenta 1.216 € hilean 1.330 € hilean

Langabeziaren tranpa = % 100 * (1 – (114/1.420) = % 92


92

Pertsona bat langabeziatik batez besteko soldataren bi hereneko soldata irabazten duen lan batera aldatzen bada, nahiz eta laneko diru-sarrera gordinak hilean 1.420 euro handitu, diru-sarrera garbiak hilean 114 euro bakarrik handituko dira. Hau da, ez du hartuko diru-sarrera gordinen hazkundearen % 92. Kasu horretan, langabeziaren tranpa handia da, baita ez lan egiteko pizgarriak ere. Hala ere, nabarmendu beharra dago langabezia-sariaren iraupena mugatua dela.

3.4.2.3. Jardunik ezaren tranpa, erreferentetzat batez besteko soldataren bi heren hartuz

Jardunik ezaren tranpa sortzen da, jardunean ez egotetik ordainpeko lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia denean; izan ere, jardunean hasteko pizgarriak galarazten ditu horrek. Oro har, soldatapeko lanaren soldata batez besteko soldataren bi herenekoa (% 67koa) dela jotzen dugu.

Kalkulua:

Jardunik ezaren tranpa = % 100 * (1 – (diru-sarrera garbien hazkundea / diru-sarrera gordinen hazkundea)

Hasierako egoera:

Jardunik eza

Amaierako egoera:



Batere ez 1.420 € hilean

Zergak Batere ez G. Segurantza: 1.079 € urtean


Hileko 650 euroko alokairua kontuan hartuz, PFEZaren ordainketak baliogabeak dira, zerga-kenkaria dela eta.


Gizarte-prestazioak Diru-sarrerak bermatzeko errenta: 650 € hilean

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria:

Batere ez (laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren eta gizarte-larrialdietarako laguntzen


93

250 € hilean


atalasetik gorako errenta)

Guztizko errenta 900 € hilean 1.330 € hilean

= % 100 * (1 – (430/1.420) = % 69.7 Jardunik ezaren tranpa

Pertsona bat jardunean ez egotetik batez besteko soldataren bi hereneko soldata irabazten duen lan batera aldatzen bada, ez du hartuko diru-sarreren hazkundearen % 69,7, dela zerga gehiago ordaindu behar duelako, dela gizarte-laguntzak galduko dituelako.

3.4.2.4. Jardunik ezaren tranpa, erreferentetzat batez besteko soldataren heren bat hartuz

Jardunik ezaren tranpa sortzen da, jardunean ez egotetik ordainpeko lan batera aldatuz gero, errentaren hazkundea oso txikia denean; izan ere, jardunean hasteko pizgarriak galarazten ditu horrek. Kasu honetan, jardunean ez egotetik ordainpeko lan baterako aldaketa kalkulatuko dugu, erreferentetzat batez besteko soldataren % 33ko soldata hartuz.

Kalkulua:

Jardunik ezaren tranpa = % 100 * (1 – (diru-sarrera garbien hazkundea / diru-sarrera gordinen hazkundea)

Hasierako egoera

Jardunik eza

Amaierako egoera



Batere ez 700 € hilean

Zergak Batere ez G. Segurantza: 533 € urtean

PFEZ: batere ez.


Gizarte-prestazioak Diru-sarrerak bermatzeko errenta: 650 € hilean

LDSOE: 280 €

EGPO: 250 €


94

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria: 250 € hilean


Guztira: 530 €

Guztizko errenta 900 € hilean 1.185 € hilean

= % 100 * (1 – (285/700) = % 59,2 Jardunik ezaren tranpa

Pertsona batek jardunean ez egoteari uzten badio eta batez besteko soldataren hereneko soldata bat irabazten duen lan batean hasten bada, haren errenta hileko 900 eurotik 1.185 eurora igoko da. Hau da, pertsona horrek ez du hartuko diru-sarreren hazkundearen % 59,2.

3.4.3. III. eranskina. Langabezia-sariaren kalkulu simulatua

Lan eta Immigrazio Ministerioko Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoaren formularioa (http://www.redtrabaja.es/)

1. GALDERA

Zure azken lan harremanaren amaiera-data zehatz ezazu (adibidez: 30/09/2008).

Ordaindutako eta hartu gabeko opor-epea baduzu, adibidez 5 egun, epe hori igarotakoan amaituko da lan-harremana, 20/10/2008.

• 29/04/2010

2. GALDERA

Hartu duzu langabezia-saririk 29/04/2010 aurreko sei urteetan?

• Ez

3. GALDERA

Zenbat denbora lan egin duzu azken sei urteetan, 29/04/2010 eta 29/04/2010 artean?

• Lau urte eta erdi gutxienez, bost urte baino gutxiago.

4. GALDERA

29/04/2010 aurreko sei hilabeteetan, enpresa berean lan egin duzu?

• Bai

5. GALDERA


95

Soldata bera irabazi duzu laneko azken sei hilabeteetan?

• Bai

6. GALDERA

Jarraian, adierazi zenbatekoa den zure soldata-orrian kontingentzia profesionaletarako edo langabeziarako kotizazio-oinarria (laneko gaixotasunetarako eta istripuetarako eta langabeziarako oinarria).

Erabili lan-hilabete oso bati dagokion soldata-orria.

• 1.420 euro.

7. GALDERA

Nolako lanaldia zenuen azken lanean?

• Osoa.

8. GALDERA

26 urtetik azpiko zenbat seme-alaba edo hilean 633,30 eurotik beherako diru-sarrera gordinak dituzten zenbat heldu ezindu bizi dira zurekin?

• 0

Nork bere langabezia-saria kalkulatzeko programaren emaitza

Eman dituzun datuen arabera, 18 hilabeteko kotizaziopeko langabezia-saria hartzeko eskubidea duzu.

Hileko zenbateko gordina 993,99 eurokoa izango litzateke lehen sei hilabeteetan, eta 852,00 eurokoa gainerakoan.

Aipatutako zenbateko gordinari 43,38 € kendu behar diozu, Gizarte Segurantzan kotizatzeko nahitaezko ekarpena baita, eta, halaber, indarrean dagoen zerga-araudiarekin bat, PFEZari dagokion atxikipena kendu behar duzu.

Hilabete bakoitzeko hamargarrenaren eta hamabosgarrenaren artean ordainduko dizugu Langabezia-saria, eskabidea aurkezten duzunean adierazten duzun kontu korrontean.

15 laneguneko epea duzu eskabidea zure helbidearen arabera dagokizun enplegu-bulegoan aurkezteko, 29/04/2010etik hasita.

Oharra: Simulagailu honen emaitzak ez du lotzen Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa, eta


96

ez du sortzen zure aldeko eskubiderik.

Iturria: Lan eta Immigrazio Ministerioko Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa (http://www.redtrabaja.es).


97

3.5. BIBLIOGRAFIA ETA ITURRIAK

- Reina Sofía zentroa, “Mujeres asesinadas por su pareja en España (2000 – 2009)” txostena.

- Bizkaiko Foru Aldundia, errentarekin laguntzeko programa.

- European Commission, “Indicators for monitoring the Employment Guidelines including indicators for additional employment analysis”.

- Eurostat, enpleguarekin zerikusia duten tranpen adierazle bateratuaren fitxa (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_indicators/documents/TAX%20RATE%20ON%20LOW%20WAGE%20EARNERS.pdf).

- Eurostat, Indicators on the Social Inclusion Strand.

- Eurostat, Regional gross domestic product by NUTS2.

- Eurostat, “STRUCTURAL INDICATOR "LOW WAGE TRAP”. A briefing note with illustrative calculations for the Netherlands (2002)” (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/earn_net_esms_an6.pdf).

- Euskadi.net, Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria (http://www.euskadi.net/r33-

2288/es/contenidos/ayuda_subvencion/prestacion_vivienda/es_pcv/prestacion_complem

entaria_vivienda2.html).

- Euskadi.net, Diru-sarrerak bermatzeko errenta (http://www.euskadi.net/r33-

2288/es/contenidos/ayuda_subvencion/1201/es_5401/es_18720.html).

- Eustat, Euskal Autonomia Erkidegoko kontsumoko prezioen indizea taldeka.

- Eustat, Barne-produktu gordina; Errentak; Prezio korronteak.

- Eustat, Euskadi 27en EBn.

- Eusko Jaurlaritza, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2000; Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2004; eta Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta 2008.

- Eusko Jaurlaritza, Higiezinen Eskaintzari buruzko Inkesta (2009ko laugarren hiruhilekoko datuak).

- Eusko Jaurlaritza, Oinarrizko errentaren hartzaileei buruzko azterketa 2008.

- Eusko Jaurlaritza, Gizarteratzeko Erakunde Arteko II. Plana 2007-2009.


98

- Espainiako Estatistika Institutua, Etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroei buruzko inkesta 2006 eta Etxerik gabeko pertsonak hartzeko zentroei buruzko inkesta 2008.

- Espainiako Estatistika Institutua, Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2004 eta Bizi Baldintzei buruzko Inkesta 2008.

- Espainiako Estatistika Institutua, Biztanleria Aktiboaren Inkesta (2006ko eta 2009ko laugarren hiruhilekoei buruzko datuak).

- Espainiako Estatistika Institutua, Etorkinen Inkesta 2007.

- Espainiako Estatistika Institutua, Familien barneko Informazio eta Komunikazio Teknologien Ekipamenduari eta Erabilerari buruzko Inkesta 2009.

- Espainiako Estatistika Institutua, Oinarrizko adierazle demografikoak.

- Ikuspegi (datu-basea), EAEko biztanleria osoaren eta atzerritarren kopuruaren bilakaera 1998-2007.

- Hezkuntza Ministerioa, Unibertsitatetik kanpoko hezkuntzari buruzko estatistikak (2004-2005 eta 2008-2009 ikasturteei buruzko datu zehatzak).

- Berdintasun Ministerioa, Emakumeen kontrako Indarkeriaren Estatuko Behatokiaren urteko II. txostena.

4. Planaren balorazio orokorra


100

4. PLANAREN BALORAZIO OROKORRA

4.1. SARRERA

Kapitulu honekin hasten da Euskadiko Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planaren ebaluazioa –berez ebaluazioa dena, alegia–, gizarteratze gaian politika publikoen planifikazio integraleko baliabide gisa, bai horiek egitea eta diseinatzeari dagokienez, bai berezko betetzeari dagokionez, bai helburu handientzat ezarritako betetze-mailari dagokionez.

Zehatz-mehatz, zeharka analizatu dira Planaren alderdi orokorren balorazio orokorrak, eta alde handiagoa agertzen duten elementuak are zehatzago aztertu dira. Horretarako, hiru ataletan egituratu da kapitulua:

Lehenbizikoan, ebaluatuko den Plana aurkezten da (politikak/jardunaren ildoak/jardunak/aurrekontua/agente arduradunak), garatu baino lehen eta ondoren, hau da, 2007an, hasieran agertzen den bezala, eta 2009an, jardunak birbideratuta, horien betetzea eta erabilitako aurrekontua agerian.

Bigarrenean, bete behar duten erakunde arduradunek Planaren alderdi orokorrei buruz egin duten balorazio analisia aurkeztu da, eta, horrekin batera, Planaren betetzea, horren beharra, egokitasuna/eraginkortasuna/erabilgarritasuna, egitura eta edukiak. Halaber, bai Administrazioko langileen ikuspegitik, bai kanpoko agenteenetik (elkarteak, ekonomia eta gizarte agenteak), Planaren alderdi partikularrak analizatu dira, besteak beste: metodologia eta gauzatze eta jarraitze prozesuan izan den parte-hartzea eta horren barneko koordinazioa eta komunikazioa.

Azkenik, Planaren hiru arloetan analisi sakona egin da, agenteen ustez helburu estrategikoak noraino bete diren baloratzen duena. Era berean, balorazioaren oinarriak azaldu dira.

4.2. PLANA BETETZEAREN BILAKAERA 2007-2009 ALDIAN

Atal horretan Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planaren jardunen eta bilakaeraren analisi globala aurkezten da, baita aurreikusitako eta erabilitako aurrekontua ere, haren indarraldi osoan. Horrela, plana aztertzen da garatu aurretik eta garatu ondoren, hau da, 2007an, hasieran aurreikusi zen bezalaxe, eta 2009an, hori bukatu eta gero.


101

4.2.1. Helburu estrategikoak, helburu operatiboak, eta planean aurreikusitako jardunak

Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Plana honela egituratu zen: 3 arlo handi, 7 Helburu estrategiko eta 20 Helburu operatibo. Halaber, 70 jardunek osatua zen. Jardun horietatik, 40k osatu zuten Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagokion arloa, 23k Gizarteratzeko Sistema Orokorren arloa, eta 7k Aplikazioaren eta Inpaktuaren Jarraipenaren arlora bideratu ziren.

Egiteko aurreikusitako aurrekontuari dagokionez, soilik gizarteratzeko euskal sistemaren arloan egin zen konpromiso ekonomiko bat, guztira 880 milioi euroko aurrekontua izan zuena, betetzeko hiru urteetan banatua: 238 milioi 2007an, 299 milioi 2008an, eta 343 milioi 2009an.

58. taulan ikus daitekeenez, aurreikusitako jardun gehienak (%57) Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloari dagozkio, %33 Gizarteratzeko Sistema Orokorrei, eta gainerako %10a Aplikazioaren eta Inpaktuaren Jarraipenaren arloari.


102

57. taula. Arloak, Helburu estrategikoak, Helburu operatiboa, jardun kopurua eta aurreikusitako aurrekontua (2007-2009)

Arloa Helburu estrategikoa Helburu operatiboa Aurreikus. jardun

kopurua

3.1.1.1. Lehen helburu operatiboa: Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izateko, gizarteratzeko eta babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz

2

3.1.1.2. Bigarren helburu operatiboa: Araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko

2

3.1.2.1. Lehen helburu operatiboa: Gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan.

5

3.1.2.2. Bigarren helburu operatiboa: Sistemaren etengabeko hobekuntza sustatzea, ebaluazioak eta jardunen jarraipen sistematikoa eginez eta kalitate-planak aplikatuz.

2

3.1.2.3. Hirugarren helburu operatiboa: Gizarteratzeko Euskal Planaren eta beste erakunde arteko eta sailen arteko plan batzuen artean koherentzia eta sinergiak bultzatzea.

4

3.1.3.1. Lehen Helburu Operatiboa: Oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea

5

3.1.3.2. Bigarren Helburu Operatiboa: Gizarteratze-errentak eta babes-errentak bereiztea eta espezializatzea.

3

3.1.3.3. Hirugarren Helburu Operatiboa: Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan.

2

3.1.4.1. Lehen Helburu Operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea.

4

3.1.4.2. Bigarren Helburu Operatiboa: Enplegurako aktibazio-programa berriaksustatzea, bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen profil espezifikoetara destinatuta.

6

3.1.4.3. Hirugarren Helburu Operatiboa: ‘Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea.

3

3.1.4.4. Laugarren Helburu Operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonak laneratzera destinatutako ekimenak garatzea eta bideratzea ahalbidetzen duten mekanismoak praktikan jar daitezen sustatzea.

2

3.2.1.1. Lehen Helburu Operatiboa: Euskal hiritarrek gizarte-zerbitzuen sistemapublikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu etaprestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere.

2

3.2.1.2. Bigarren Helburu Operatiboa: Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa indartzea, herritarren premiei eta eskariei hobeto erantzuteko.

4

3.2.2.1. Lehen Helburu Operatiboa: Sanitate-sistematik gizarteratzearen alorrean egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea

4

3.2.2.2. Bigarren Helburu Operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonengana bideratutako etxebizitza-politikak hobetzea eta indartzea.

3

3.2.2.3. Hirugarren Helburu Operatiboa: Hezkuntza-zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzea.

6

3.2.2.4. Laugarren Helburu Operatiboa: Justizia Administraziotik bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonekin egiten diren jardunak hobetzea eta indartzea.

4

3.3.1.1. Lehen Helburu Operatiboa: Gizarteratzeko II. Euskal Planari beharrezkotresnak hornitzea behar bezala kudeatzeko.

3

3.3.1.2. Bigarren Helburu Operatiboa: pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekinerlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzea.

4

3.2.1. Lehen Helburu Estrategikoa. Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea.

3.2.2. Bigarren Helburu Estrategikoa. Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea

3.3.1. Lehen Helburu Estrategikoa. Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea.

3.2. Gizarte-babeseko sistema orokorrei dagozkien helburuak eta jardunak

3.3. Planaren kudeaketari eta haren aplikazioaren eta inpaktuaren jarraipenari loturiko helburuak eta jardunak

3.1. Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagozkion helburuak eta jardunak

3.1.1. Lehen Helburu Estrategikoa. Arau-esparrua egokitzea, babeseko eta gizarteratze eta laneratze prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko

3.1.2. Bigarren helburu estrategikoa. Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratu eta orokortzea

3.1.3. Hirugarren Helburu Estrategikoa. Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz.

3.1.4. Laugarren Helburu Estrategikoa. Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea


103

4.2.1.1. Egindako jardunak eta erabilitako aurrekontua

Ondorengo orrialdeek erakusten dute Planean aurreikusitako jardunen betetze mailaren laburpen bat, arlo eta helburuen arabera zehaztuta, baita erabilitako aurrekontuarena, hasiera batean ezarritakoarekin alderatuta.

Jardunen jarraipena

Atal honetan Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planean 2007-2009 aurreikusitako jardunen betetze mailaren analisi zehatza egiten da (Plana deitzen zaio dokumentuan zehar). Jardunen multzo osoa aztertzen da lehenbizi, eta, gero, bakoitzaren arlo, helburu estrategiko eta helburu operatiboaren araberako betetze maila xehatzen da. Modu honetan, proposatutako 70 jardunen betetze efektiboaren ikuspegi globala eskaintzen da; gainera, planteatutako helburu bakoitzari dagozkion jardunen alderdi zehatzetan sakontzen da.

Jardunen betetze mailaren ebaluazioa 3 posizioko eskala osatzen duten irizpideak oinarri hartuta egin da: handia, ertaina, eta txikia. Betetze maila handia jarduna erabat bete izanari dagokio (edo ia bete izanari). Bestalde, maila ertainak esan nahi du jarduna betetzeko neurriak hartu direla, baina horiek ez direla oraindik ezarri, edo soilik ezarri direla jardunaren zenbait alderditan. Azkenik, betetze maila txikiak berekin dakar ekintza minimoak egin direla ezarritako jarduna betetzeko.

Jardun guztien betetze maila

Lehenik eta behin, Planean aurreikusitako jardun multzoaren betetze maila laburbiltzen da. Hasteko, Planean hitzartutako 70 jardunetatik 59 egin dira 2007. urtetik, hau da, guztien %84,3. Halere, denak ez dira modu berean bete, eta betetze maila desberdinak izan dira (ezarritako irizpideen arabera). Azpimarra daiteke Planaren jardunen kopuru handi batek betetze maila handia duela, eta horien %48,6 maila horretan kokatzen direla. Bestalde, uste dugu jardunen %30 maila ertainean bete direla, eta horien %5,7k betetze maila txika izan duela (ikus 12. grafikoa).

Azken batean, Planean aurreikusitako 70 jardunetatik 11 ez dira bete (guztien %15,7), eta soilik 34 egin dira oso-osorik, Planean zehaztu bezalaxe. Beraz, Planaren betetze maila orokorra ezin da aldekotzat jo, jardunen erdia baino gehiago ez baita aurreikusitakoaren arabera bete.


104

11. grafikoa. Planeko jardunen betetze maila (%)

44,3%

25,7%

14,3%

15,7%

Jardun guztiak

Handia Ertaina Txikia Bete EZ diren jardunen kopurua

Iturria: Geuk egina, lehen eta bigarren mailako iturriei egindako kontsultatik abiatuta (ikus metodologia).

Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko betetze maila

Jarraian Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagozkion jardunen betetze maila aztertzen da, arlo horretako helburu estrategikoak eta operatiboak barne.

Orokorra

Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagokion Planaren arloak 40 jardun ditu, eta horietarik 7 ez dira orain arte bete; 18, betetze maila handiarekin egin dira; 12, betetze maila ertainarekin egin direla jotzen da, eta 3k ezartze maila txikia izan dute. Ehunekoetan emana (13. grafikoak erakusten duen bezala), horrek esan nahi du aurreikusitako jardunen %45ek dutela betetze maila handia, %30ek ertaina, eta %7,5ek txikia; bestalde, jardunen %17,5 ez dira egin.

Azken batean, arlo honetako jardunen betetze mailak Planaren jardun multzo osoaren oso antzeko joerari jarraitzen dio, hau da, betetze maila handiko jardunen portzentaje handia dago, baina, baita ere, bete ez diren jardunen portzentaje garrantzitsua dago.


105

12. grafikoa. Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko jardunen betetze maila (%)

Iturria: Geuk egina, lehen eta bigarren mailako iturriei egindako kontsultatik abiatuta (ikus metodologia).

Helburu estrategikoak

Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagokion Planaren arloak 4 helburu estrategiko ditu, eta horietako bakoitzak zenbait jardun espezifiko ditu, eta horien betetzea ondorengo lerroetan aztertzen da.

59. taulak neurrien betetze mailari egindako jarraipenaren emaitzen laburpen bat erakusten du, horien helburu diren helburu estrategiko bakoitzean banatuta. Horrela, arau-esparrua egokitzearen helburuak, babeseko eta gizarteratze eta laneratze prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko (lehen helburu estrategikoa), 4 jardun hartzen ditu barne; horietatik, 3 ez dira bete ezarritakoaren arabera eta horietako bat soilik erdizka bete da.

Bestalde, bigarren helburu estrategikoak, Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratzeari eta orokortzeari burukoak, 11 jardun ditu. Soilik horien %18,2 bete dira erabat, %36,4k betetze maila ertaina du, eta %27,3k txikia. Gainera, %18,2 ez dira egin.

Gainera, Planean 10 jardun ezarri ziren prestazio ekonomikoetan kalitate-maila handiena lortzeko, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz (hirugarren helburu estrategikoa). Jardun horien betetze maila ere desberdina izan da; izan ere, %70 behar bezala bete dira, eta %10ek betetze maila ertaina izan dute. Nabarmentzekoa da helburu horren jardunen %20 ez direla bete.

Azkenik, laugarren helburu estrategikoak 15 jardun biltzen ditu egiteko, eta horien betetze maila, ehunekoetan, aurreko helburuaren antzekoak dira. Hau da, jardun gehienak erabat egin dira (%33,3 betetze maila handiarekin), baina portzentaje handia dago


106

betetze maila ertainak edo bete ez direnak biltzen dituena.

58. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloan aurreikusitako jardun kopurua eta betetze mailaren portzentajea, helburu estrategikoaren arabera.

Handia Ertaina Txikia

1. Indarrean dagoen arau-esparrua egokitzea, babes- eta gizarteratze-prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko.

4 75,0% 25,0% 0,0% 0,0%

2. Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko polit iken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratu eta orokortzea.

11 18,2% 36,4% 27,3% 18,2%

3. Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz.

10 70,0% 10,0% 0,0% 20,0%

4. Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea.

15 33,3% 33,3% 13,3% 20,0%

Helburu estrategikoaAurreikus.

jardun kopurua

Jardunen % , betetze mailaren arabera Bete EZ diren

jardunen %

Iturria: Geuk egina, lehen eta bigarren mailako iturriei egindako kontsultatik abiatuta (ikus metodologia)

Helburu operatiboak

Azkenik, 60. taulak Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arlorako Planak zehatzen dituen helburu operatiboei dagozkien jardunen betetze maila zehazten du. Ez da ahaztu behar helburu operatibo bakoitza helburu estrategiko bati dagokiola, eta hori taularen lehen zutabean ageri dela.

60. taulak eskainitako informazio zehaztuaren ondorio nabarmenena da badagoela jardun sorta bat, helburu operatiboei lotua, betetzat har daitekeena (%42 baino gehiago betetze maila handikoa da); aitzitik, beste batzuk ez dira praktikara eraman, eta, beraz, ez dute biderik ematen bilatutako helburua betetzeko. Lehen taldearen barnean ondorengo helburu hauek lortzera bideratutako ekintzak daude: Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko (%100ean egina); oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea; eta bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea.


107

Bestalde, egin ez diren jarduerak, edo oso betetze maila eskasa dutenak, honako helburu operatibo hauei daude lotuta: Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan; ‘Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea; gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan.

59. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloan aurreikusitako jardun kopurua eta betetze mailaren portzentajea, helburu operatiboaren arabera


1. Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izateko, gizarteratzeko eta babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz.

2 50,0% 50,0% 0,0% 0,0%

2. Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko.

2 100,0% 0,0% 0,0% 0,0%

1. Gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan.

5 0,0% 20,0% 40,0% 40,0%

2. Sistemaren etengabeko hobekuntza sustatzea, ebaluazioak eta jardunen jarraipen sistematikoa eginez eta kalitate-planak aplikatuz

2 0,0% 100,0% 0,0% 0,0%

3. Gizarteratzeko Euskal Planaren eta beste erakunde arteko eta sailen arteko plan batzuen artean koherentzia eta sinergiak bultzatzea.

4 25,0% 50,0% 25,0% 0,0%

1. Oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea.. 5 80,0% 20,0% 0,0% 0,0%

2. Gizarteratze-errentak eta babes-errentak bereiztea eta espezializatzea. 3 66,7% 33,3% 0,0% 0,0%

3. Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan.

2 0,0% 0,0% 0,0% 100,0%

1. Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea.

4 75,0% 25,0% 0,0% 0,0%

2. Enplegurako aktibazio-programa berriak sustatzea, bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen profil espezifikoetara destinatuta.

6 50,0% 33,3% 0,0% 16,7%

3. ‘Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea. 3 33,3% 0,0% 0,0% 66,7%

4. Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonak laneratzera destinatutako ekimenak garatzea eta bideratzea ahalbidetzen duten mekanismoak praktikan jar daitezen sustatzea.

2 50,0% 50,0% 0,0% 0,0%

Hel. Est.

Helburu operatiboaAurreikus.

jardun kopurua

Jardunen % , betetze mailaren Bete EZ diren

jardunen %

1.

2.

3.

4.



108

Gizarte babeseko sistema orokorren arloko betetze maila

Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari lotutako arloko jardunen betetze mailari buruz egindako azterketa errepikatu egiten da gizarte babeseko sistema orokorren kasuan; arloko jardunen azterketa orokorra egiten da lehenbizi, eta, gero, helburu estrategiko eta operatibo bakoitzaren jardunak aztertzen dira.

Orokorra

Gizarte babeseko sistema orokorren arloak aurreko atalaren euskal sistemak baino jardun gutxiago du (23 honek eta 40 hark), baina, oro har, betetze maila handiagoa da.

Soilik arlo honen jardun bat ez da bete, eta ez dago bat ere betetze maila txikia duenik. Horrela, 14. grafikoak erakutsi bezala, aurreikusitako jardunen ia %95,7 bete egin da, eta betetze maila handia izan da kasuen %56,5ean, ertaina %26,1ean eta txikia gainerako %13an.

13. grafikoa. Gizarte babeseko sistema orokorretako jardunen betetze maila (%)



Helburu estrategikoei lotutako jardunen azterketak ikuspegi zehatzagoa eskaintzen du arlo espezifiko honetan gertatutakoari buruz. Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea helburu duten 6 jardunek, gutxienez, maila ertaineko betetze maila dute, eta hori aurrerapen nabarmena da. Bere aldetik, Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egindakoa hobetzeko eta indartzeko jardunak proportzio handiagoan bete dira erabat (%58,8), baina badago jardun bat bete egin ez dena.

60. taula. Gizarte Babeseko Sistema orokorren arloan aurreikusitako jardun kopurua eta betetze mailaren portzentajea, helburu estrategikoen arabera


109


1. Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egitenden esku-hartzea hobetu eta indartzea.

6 50,0% 50,0% 0,0% 0,0%

2. Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea

17 58,8% 17,6% 17,6% 5,9%


jardun kopurua


jardunen %


Helburu operatiboak

Arlo honetako helburu operatibo bakoitzari dagozkion jardunen betetze mailari dagokionez, erabateko balioak 62. taulan ageri dira. Honako jardun hauek positiboki nabarmentzen dira: Euskal hiritarrek gizarte-zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu eta prestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere (lehen helburu estrategikoan kokatua) eta Hezkuntza-zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzeari buruzkoa (bigarren helburu estrategikoarena). Multzoari erreparatuta, 2 helburu operatibo horientzat aurreikusitako 8 jardunek betetze maila handia dute, eta horrek nabarmen handitzen ditu helburu horiek arrakasta izateko aukerak.

Oro har, arlo horren barnean soilik jardun bat dago egin ez dena, eta bat ere ez da maila txikian egin. Beraz, helburu operatiboei lotutako jardun gehienak bete egin dira, gutxienez, neurri batean.


110

61. taula. Gizarte Babeseko Sistema orokorren arloan aurreikusitako jardunak eta betetze mailaren portzentajea helburu operatiboaren arabera


1. Euskal hiritarrek gizarte-zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu eta prestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere.

2 100,0% 0,0% 0,0% 0,0%

2. Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa indartzea, herritarren premiei eta eskariei hobeto erantzuteko.

4 25,0% 75,0% 0,0% 0,0%

1. Sanitate-sistematik gizarteratzearen alorrean egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea.

4 75,0% 0,0% 0,0% 25,0%

2. Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonengana bideratutako etxebizitza-politikak hobetzea eta indartzea.

3 66,7% 33,3% 0,0% 0,0%

3. Hezkuntza-zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzea.

6 100,0% 0,0% 0,0% 0,0%

4. Justizia Administraziotik bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonekin egiten diren jardunak hobetzea eta indartzea.

4 25,0% 75,0% 0,0% 0,0%

Hel. Est.


jardun kopurua

Jardunen % , betetze mailaren arabera Bete EZ

diren jardunen %

1.

2.


Planaren kudeaketaren eta jarraipenaren arloko betetze maila

Orokorra

Planaren kudeaketa eta haren aplikazioaren eta inpaktuaren jarraipenaren arloari lotutako jardunak dira, oro har, betetze maila txikiena dutenak. Zehatz-mehatz, 15. grafikoak erakutsi bezala, arlo horretan kokatutako jardunen ia erdia ez da egin; %28,6k betetze maila txikia izan du, %14,3k betetze maila ertaina, eta %14k betetze maila handia du. Azken batean, aurreikusitako 7 jardunetatik bat besterik ez da erabat bete, eta beste batek betetze maila ertaina izan du.


111

14. grafikoa. Planaren kudeaketaren eta jarraipenaren arloko jardunen betetze maila (%)



Planaren arlo honek helburu estrategiko bakarra du, Plana kudeatzeko tresnak hobetu eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzekoa, eta, beraz, jardunen betetze mailaren emaitzak oraintxe zehaztutako horiexek dira. Hala izanik ere, kapituluaren gainerakoan jarraitutako egiturari berari jarraitzeko asmoz, helburu estrategiko horren jardunen betetze mailaren portzentajea duen taula eskaintzen da (63. taula).

62. taula. Planaren kudeaketaren eta jarraipenaren arloan aurreikusitako jardunak eta betetze mailaren portzentajea helburu estrategikoaren arabera


1. Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea. 7 14,3% 14,3% 28,6% 42,9%


jardun kopurua


jardunen %


Helburu operatiboak

Azkenik, Planaren kudeaketaren eta jarraipenaren arloko helburu operatibo bakoitzerako aurreikusitako jardun kopurua aurkezten da, jardun horien betetze mailarekin batera (ikus 64. taula). Espero izatekoa denez, arloko betetze maila orokorra aztertu eta gero, emaitzak ez dira bereziki onak.

Zehatz-mehatz, Plana behar bezala kudeatzeko behar ziren baliabideen hornidura lortzera bideratutako 3 jardunetatik, bat ez da bete eta gainerako biak soilik betetze maila ertainarekin egin dira. Bere aldetik, pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekin erlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzera bideratutako 4 jardunetatik 2 maila handiarekin bete dira, baina beste biak ez dira bete.


112

63. taula. Planaren kudeaketaren eta jarraipenaren arloan aurreikusitako jardunak eta betetze mailaren portzentajea helburu operatiboaren arabera


1. Gizarteratzeko II. Euskal Planari beharrezko tresnak hornitzea behar bezala kudeatzeko.

3 0,0% 66,7% 0,0% 33,3%

2. Pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekin erlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzea.

4 50,0% 0,0% 0,0% 50,0%

Bete EZ diren

jardunen %

1.

Hel. Est.


jardun kopurua

Jardunen % , betetze mailaren arabera


Erabilitako aurrekontua

Aipatu den bezala, Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planean soilik konpromiso ekonomiko bat sartu zen Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloan, eta, beraz, Planaren aurrekontuaren betetze mailari buruzko azterketa soilik horretan aintzat hartu diren programen ingurukoa da.

Horrela, 65. taulak erakusten du Planean babestera eta gizarteratzera bideratutako jardun eta helburu espezifiko bakoitzerako aurreikusitako kostua, erakundeek horietako bakoitzerako benetan erabilitako aurrekonturekin batera.

2007. eta 2009. urteen artean aurreikusitako 880 milioi euroko aurrekontu osotik, zenbateko gehiena oinarrizko errenta ordaintzeari dagokio; izan ere, horren aurrekontua 596,5 milioikoa da, hau da, aurrekontu osoaren ia %68. Aurrekontuaren garrantziari dagokionez, bigarren lekua etxebizitzarako osagarriari dagokio, 100,5 milioi eurorekin; horren ondoren, gizarte larrialdirako laguntza dago, 63,8 milioi euroko aurrekontuarekin. Guztira, Planean gizarteratzera bideratutako aurrekontu osoaren %86,4 baino gehiago bereganatu zuten 3 jardun horiek.

64. taula. Babestera eta gizarteratzera bideratutako helburu eta jardun espezifikoetarako aurreikusitako kostua eta benetan erabilitakoa, EAE, 2007-2009 aldia, mila eurotan


113

Aurreikus. kostua

BetetzeaAurreikus.

KostuaBetetzea

Aurreikus. Kostua

BetetzeaAurreikus.

KostuaBetetzea

Oinarrizko errenta 182.520 168.564 200.360 197.291 213.650 262.720 596.530 628.575

Etxebizitzako osagaria (1) 1.000 0 47.628 0 51.948 0 100.576 0

Gizarte larrialdietarako laguntza 31.500 36.000 15.750 38.000 16.550 54.500 63.800 128.500

Gizarteratze hitzarmenak. Errefortzuko lang 5.500 5.500 5.665 7.364 5.835 8.000 17.000 20.864

Auzolan 7.841 8.117 8.076 9.899 8.318 10.602 24.234 28.618

Gizarteratze enpresak 7.482 7.787 7.714 7.130 7.954 7.235 23.150 22.152

Gizarteratze jarduerak 1.500 1.500 1.545 1.845 1.591 2.000 4.636 5.345

Pentsioen osagarria (2) 0 6.603 0 31.973 0 38.576 0

Guraso bakarreko familiak (3) 0 3.734 0 4.013 0 7.747 0

Guraso bakarrekoentzako zerbitzuak 200 600 200 618 206 1.418 406

Hitzarmenak: Enpleguko zentro bereziak 300 900 300 900 256 2.100 556

Diagnosi baiabidea (PESI) 140 108 146 160 152 164 438 433

GUZTIRA 237.982 227.576 298.721 262.189 343.502 345.683 880.205 835.448

2007. urtea 2008. urtea 2009. urtea Guztira 2007-2009

Iturria: Gizarteratze Zuzendaritza Eusko Jaurlaritza

Oharrak: (1) 2010/1/1ean abiarazi zen

(2) oinarrizko errentan sartzen da 2008/1/1etik aurrera

(3) 2010. urtean abiarazi zen

2007-2009 aldian izandako gastuarekin alderatzeari dagokionez, nabarmendu behar da zenbateko osoa eta konpromisoan hartutakoa oso antzekoa dela (guztira, 835,5 milioi euro, aurreikusitako aurrekontuaren %95), nahiz eta ekimen batzuek ez duten argia kusi 2010. urtera arte. Zehazki, etxebizitzarako osagarriak ez dira abian jarri 2010eko urtarrila arte, eta guraso bakarreko familientzako ekimenak urte honetan zehar hasiko dira. Azterketa hori urtez urte eginda, 16. grafikoak erakusten duen bezala, ikusten da aurreikusitako kostuaren eta benetan erabilitakoaren arteko alde handiena 2008an gertatu zela; 2009an, aldiz, kontzeptu horietan Planean ageri zen aurrekontua baino gehiago gastatu zen.

15. grafikoa. Babesteko eta gizarteratzeko aurreikusitako kostua eta benetan izandako kostu osoa, EAE, 2007-2009 aldia, milaka eurotan


114

Iturria: Gizarteratze Zuzendaritza Eusko Jaurlaritza

Bestalde, aurreikusitako gastuaren eta benetan erabilitakoaren arteko alde handiena etxebizitzarako osagarriari dagokio; izan ere, konpromisoan hartutako bigarren aurrekontu handiena zen, eta, halere, oraindik ez da bete (ikus. 65. taula). Halaber, alde nabarmena egon da gizarte larrialdietarako laguntzarako aurreikusitako kostuaren eta benetako kostuaren artean, bikoiztu egin baita azterketaren aldian. Nahiz eta gastua nahiko hurbildu zen 2007an hasiera batez aurreikusitakora, hurrengo bi urteetan aurreikusitakoa baino askoz gehiago handitu zen. Zehatz-mehatz, 2008an 38 milioi euro gastatu ziren kontzeptu horretarako (aurreikusitakoa halako 2,4), eta 2009an 54,5 milioi (planean aurreikusitakoa halako 3,3). Alde horren balizko arrazoiak izan daitezke, batetik, 2008an hasi zela krisi ekonomikoa, eta, bestetik, jardun horren zati handi bat etxebizitzarako laguntzara bideratu zela, etxebizitzarako osagarriari buruzko ekimen espezifikoa oraindik ez baitzen abian jarrita.

65. taula. Babeseko eta gizarteratzeko helburu eta jardun espezifikoetan erabilitako aurrekontuaren portzentajea, aurreikusitakoaren gainean, EAE, 2007-2009 aldia.


115

2007. urtea 2008. urtea 2009. urtea Guztira

2007-2009

Oinarrizko errenta 92 98 123 105

Etxebizitzako osagaria (1) 0 0 0 0

Gizarte larrialdietarako laguntza 114 241 329 201

Gizarteratze hitzarmenak. Errefortzuko langile 100 130 137 123

Auzolan 104 123 127 118

Gizarteratze enpresak 104 92 91 96

Gizarteratze jarduerak 100 119 126 115

Pentsioen osagarria (2) nd 0 0 0

Guraso bakarreko familiak (3) nd 0 0 0 Guraso bakarrekoentzako zerbitzuak 0 33 33 29

Hitzarmenak: Enpleguko zentro bereziak 0 33 28 26Diagnosi baiabidea (PESI) 77 110 108 99GUZTIRA 96 88 101 95 Iturria: Geuk egina, Gizarteratze Zuzendaritzak emandako datuetatik abiatuta. Eusko Jaurlaritza




Bestalde, azterketaren aldi osoan konpromisoan hartutako aurrekontura gehien doitu diren erabilitako aurrekontuak honako gai honenak izan dira: diagnosi tresna, oinarrizko errenta eta gizarteratze enpresak (denek %100era hurbiltzen diren portzentajeetan, ikus 17. grafikoa). Dena dela, 3 jardun horien aldi bateko bilakaera desberdina izan da, oinarrizko errentak bere gastu efektiboa handitu baitu, aurreikusitakoaren aldean, aldiaren bukaeran.

Azkenik, aurrekontuaren erabilera txikiena izan duten jardunak (alde batera utzita abian jarri ez direnak) izan dira enplegu zentro bereziekin hitzarmena egitekoa eta guraso bakarreko familientzako zerbitzuena. Bi kasu horietan, erabilitako kostuaren portzentajea aurreikusitako aurrekontuaren gainean ez da %30era iritsi 2007. eta 2009. urteen artean. Azpimarratzekoa da 2007. urtean ez dela egin ekimen horiei buruzko ekintzarik, 66. taulak erakutsi bezala.


116

16. grafikoa. Babeseko eta gizarteratzeko arloan izandako kostuaren portzentajea, aurreikusitakoaren gainean, EAE, 2007-2009 aldia

Iturria: Geuk egina, Gizarteratze Zuzendaritzak emandako datuetatik abiatuta. Eusko Jaurlaritza




4.3. PLANAREN BALORAZIO OROKORRA

Atal honetan zeharka analizatu dira Planaren alderdi orokorren balorazio globalak, eta alde handiagoa agertzen duten elementuak zehatzago aztertu dira. Horretarako, lehenik eta behin, horiek betetzeko ardura zuten erakundeek egindako azterketa aurkezten da, balorazio gaiei buruzkoa, esaterako, horren beharra, bere komenigarritasuna/eraginkortasuna/erabilgarritasuna, bere egitura eta edukiak. Halaber, bai Administrazioko langileen ikuspegitik, bai kanpoko agenteetatik (elkarteak, ekonomia eta gizarte agenteak), Planaren alderdi partikularrak analizatu dira, besteak beste: metodologia eta gauzatze eta jarraitze prozesuan izan den parte-hartzea eta horren barneko koordinazioa eta komunikazioa.

4.3.1. Emaitza nagusiak

Atal honetan zehazten den azterketaren emaitza nagusiak honako hauek dira:

Zinez nabarmentzeko modukoa da horretan inplikatutako agenteek bukaerako ebaluazioan parte hartzeko erakutsi duten borondate eskasa. Horrek, beharbada, agerian uzten ditu Planarekin zerikusirik duten bi arazo: alde batetik, Erakunde askoren aldetik dagoen konpromiso eta inplikazio falta; eta, bestetik, Planaren ezagutza falta bere indarraldian Eusko Jaurlaritzan izandako aldaketaren ondorioz. Bigarren kasu horretan, ezagutza faltak eta/edo erantzukizunen delegazio faltak berekin ekar lezake gaiari buruzko kezkarik eza edo arduragabekeria.

Ebaluazio honetan parte hartu dutenen artean, oso kopuru adierazgarria osatzen dute Planaren funtsezko alderdiei eta horien betetzeari buruzko balorazio bat ematera ausartzen ez diren agenteek; horrek, berriz ere, argi uzten du horrekiko ezagutza falta edo urruntasuna.

Modu positiboagoan baloratzen dira Planaren alderdi nagusiak, esaterako, beharra eta erabilgarritasuna, eta bere egitura eta edukiak, eta modu negatiboan beste helburu operatibo batzuk, lidergo errealik ez egotea, konpromiso bat hasiera-hasieratik erakundeen partetik, eta koordinazio eta kooperazio falta hori garatzeko.


117

Jarrera kritikoagoa agertu da helburuak lortzean izandako eraginkortasunarekin, baliabideak kudeatzean izandako eraginkortasunarekin baino; are gehiago, zalantza gehiago dago jardunak abiaraztean zenbateraino izan den operatiboa eta eraginkorra aztertzean, baliabide publikoen erabilera zuzena aztertzean baino.

Uste dugu gune eta ekimen gutxi egon dela Planaren esparruan proposamen eta jardun berrien ekarpena bultzatzeko.

Herritar onuradunengan izandako inpaktua garrantzitsutzat jotzeko joera antzematen da, baina proportzio zabal batek ez daki alderdi hori baloratzen. Balorazio falta hori inplizitu gelditu da, baita ere, jardun eta helburu zehatzen analisian; hor, pertsona arduradunek ez dute jakin zehazki kokatzen egindako balorazioan.

4.3.2. Administrazioaren Barneko Agenteek Egindako Planaren Balorazio Orokorra

Planaren esparruan eskumena edo ardura duten Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritzen eta Erakunde Autonomoen iritzia eta ikuspegia, baita foru eta toki administrazioena ere 29funtsezko elementua da hura ebaluatzeko. Horregatik, atal honetan, Planari lotutako alderdi orokorrenen “barne” balorazioan sakonduko dugu soilik.

Gai horretan sakondu aurretik, egokia da gogoraraztea Planaren indarraldian (2007-2009), aldaketa izan dela Eusko Jaurlaritzan (2009ko maiatzean), eta beraz, aldatu egin zela Administrazio autonomikoaren egitura 30. Aldaketa horiek zaildu egin dute Planaren kontsulta eta prozesua maila autonomikoan, bi arrazoirengatik: alde batetik, zenbait organo desagertu eta beste batzuk sortu dira, eta, beste alde batetik, ordura arte Planaren ardura zuten beste pertsona batzuk aldatu edo ordeztu ziren Sailen eta Erakunde autonomiko arduradunen barnean.

29Gogoratu, atal metodologikoa zehaztu zen bezala, tokiko administrazioen pate-hartzea EUDEL eta hiru udalerriren bitartez egin zela. 30 4/2009 DEKRETUA, maiatzaren 8koa, Lehendakariarena, Euskal Autonomia Erkidegoaren Administrazioko sailak sortu, ezabatu eta aldatzen dituena eta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzen dituena, bere 2. artikuluan Administrazioaren egitura, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren egitura osatzen duten hamar sailak zehazten ditu: 1) Herrizaingo Saila, 2) Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa, 3) Ekonomia eta Ogasun Saila, 4) Justizia eta Herri Administrazioa, 5) Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioa, 6) Industria eta Berrikuntza, 7) Enplegu eta Gizarte Gaiak, 8) Osasun eta Kontsumo Saila, 9) Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza; eta 10) Kultura.


118

4.3.2.1. Planaren balorazio globala

Beharra, komenigarritasuna, eraginkortasuna eta erabilgarritasuna

Oro har, adostasun handia dago Plana bezalako ekimen baten komenigarritasun, egokiera eta beharrari buruz, Euskadin gizartean baztertuta edo baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonei dagokienez, baita jarraitutasuna emateko komenigarritasunari buruz ere.

Ematen du erakunde parte-hartzaileek sendo uste dutela metodologia hori (prozesua eta euskarria) komenigarria, erabilgarria eta eraginkorra dela lana ordenatzeko, antolatzeko, sistematizatzeko eta betetzeko, bai zeharkako jardunetan, bai sektoreka antolatutakoetan. Ikuspegi teoriko batetik, balorazio positibo hori honako hauetan oinarritzen da:

Helburuak betetzean, plan batek harago joateko aukera ematen duela uste izatea, eta betiere, balizko mugak gorabehera, egotea hobe dela uste izatea, ez egotea baino.

Honako elementu potentzial hauen balorazio positiboa –lan metodologia horri lotuak–:

o Plan bat egiteak errealitate konplexu bati buruzko ezagutza, hurbiltze eta gerturatze bat eskatzen du, eta beti beharrezkoa da eta aurrerapena ekartzen du, egoeraren azterketa hori defizitarioa izanda ere.

o Plan bat sortzeak berekin dakar gizarte zibilari eta mugimendu asoziatiboari parte hartzeko eta elkarrizketa izateko gune bat zabaltzea, eta hori positiboa da betiere, nahiz eta osoa izatera ez iritsi, edo inplikatutako agente guztiak ez asebete.

o Plan batek aukera ematen du ikusteko, multzoa hartuta, erabilgarri dauden helburu, xede eta bitarteko guztiak, eta erreferente izan daiteke, eta izan behar du, mendeko administrazio eta erakunde guztientzat.

o Botere publikoen konpromisoa dakar berekin plan batek.

o Jaurlaritzaren Sailen arteko komunikazioa eta harremanak sendotzea exijitzen du plan batek, proposatutako helburuak betetzeko behar den koordinazioa ahalbidetzeko.

o Plan batek aukera ematen du gizarte zibilak, eta, bereziki, entitateek konpromiso idatzia izan dezaten gizartean baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonek eska dezaketen eta eskatu behar duten zerbitzuetarako sarbidea eta haien bizi-kalitatea bera hobetzeko egin behar den bideari buruz.


119

Elkarrizketatu diren barne agenteetako batek ere ez du zalantzan jartzen Plana erabilgarria dela planifikazio baliabide gisa. Baliabide onena dela uste da, arlo desberdin batzuetan mugak izan baditu ere. Dena dela, ez datoz bat eraginkortasunari buruz. Elkarrizketatu diren agenteetako batzuek, baita galdetegien azterketak ere, planteatzen dute zenbait elementu badaudela, horren eraginkortasun erreala eta jarduteko gaitasuna beharbada mugatu dutenak, gizartean baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko estrategiak dinamizatzeko eta antolatzeko elementu gisa. Elkarri hertsiki lotutako elementuak dira, modu zuzenean honi eragiten diona: inplikatutako erakundeek bere egin nahi izan dute plana, eta, ondorioz, horrek eragina izan du bere eraginkortasun errealean, jarraian ikusten den bezala.

a) Planarekiko konpromisoa

Horren onuradun diren pertsonen filosofia, helburuak, jardunak eta, baita ere, beharrekin egiten den identifikazioak baldintzatzen du lan horretan bideratuko diren giza esfortzuaren eta baliabideen maila. Zentzu horretan, Planarekiko konpromisoa bultzatzen edo mugatzen duten funtsezko faktoreak dira honako hauek: langile teknikoen eta arduradun politikoen sentiberatzea, Planaren helburuak hartzea politiken sektore-estrategiak alderik alde zeharkatzen duten helburu gisa, edo Planaren lanean izandako jarraitutasuna.

Atal honen hasieran aipatu den bezala, ikusi ahal izan da Plana garatu den urteetan zehar hausturak izan direla lanaren jarraitutasunean hori zuzenean landu behar zuten langile arduradunen eta teknikarien aldetik, eta horrek ahuldu egin du horrekiko konpromisoa.

“Nik ez dut gaia ezagutzen, hori beste batzuek landu dute, ezin dizut esan aurreko taldearen kontua delako hori”; holako adierazpenak bildu ditugu, eta horiek agerian uzten dute Planarekiko lana hausteak hutsuneak uzten dituela, eta horiek, zenbaitetan, ez direla konpondu denborarekin batera, behar zen koordinazioarekin. Plana “arrotz” bilakatzen da, “aurrekoen” kontu bat, eta uste izaten da esfortzu handia dela horretara hurbiltzea, eta ez dela bateragarria eguneroko gainerako lanekin.

Zoritxarrez, eta abaguneak indartuta, joera orokortua izan da hori, Eusko Jaurlaritzako gobernuaren eta antolaketa-egituraren aldaketetan sortu dena.

b) Helburuak zehaztea

Planean eskumenak dituzten Zuzendaritzen artean, desberdintasun handiak ikusten dira horrekiko ezagutza eta esperientziari dagokionez; desberdintasun horiek eragin zuzena dute planaren helburuekiko parte-hartze, pertzepzio, bereganatze eta konpromisoan.

Zentzu horretan, Plan osoaren helburu orokorrak eskatzera iritsi da; horrek betetzea eta ebaluatzea zaildu badezake ere, helburu den biztanleriaren bizi-kalitatea benetan


120

hobetzeko aukerak handitzen ditu. Ildo berean, helburuak lortzeari buruzko ebaluazioak, eta, bereziki, adierazleen adostasunak hartzen duen funtsezko garrantzia orokorra da. Antzeman behar da “nire adierazleak” direla beretzat hartzeko eta “haiekiko konpromisoa" izateko.

Modu operatiboagoan eta praktikoagoan, administrazio maila desberdinek honakoa adierazten dute:

Partikularki, Eusko Jaurlaritzako Organo askok uste dute Administrazio guztiek ez dutela Plana erabili planifikatzeko baliabide gisa gizarteratze gaian. Adierazten da soilik gobernu autonomikoak (bere Zuzendaritza batzuek) erabili zuela, alde bakarretik, bidai orri bezala. Pertzepzio orokorra da Eusko Jaurlaritzatik ez zela baliatu Plan horren potentziala, gainerako administrazio mailetara zabaltzeko nahirik egon ez balitz bezala.

Eusko Jaurlaritzako beste erakunde batzuek aitortzen dute ez dutela Plana ezagutzen, hori egitean zuzenean esku hartu ez dutelako edo, besterik gabe, bazegoenik ere ez zekitelako. Beste batzuek, horren beharra aitortzen badute ere, baita baliabide gisa duen erabilgarritasuna ere, praktikan nabarmentzen dute koordinazio falta egon dela, parte-hartze eskasa, eta lidergo falta, eta uste dute horiek guztiek eragin zutela bere eraginkortasun faltan.

Foru Aldundien aldetik positiboki baloratzen da Plan bat egotea, hori erabilgarria baita gizarteratze gaian jarraitutako lerro orokorrei buruz argibide garbia izateko, eta erakundeen arteko lan bideak eta zubiak errazteko aukera ematen baitu. Dena dela, adierazten da “ziur aski Planik gabe gauza bera egingo zutela”, eta egia esateko ez zela erabili, bereziki gobernu autonomikoan Plana bultzatzeko ardura zuen erakundeak lidergo falta izatearen ondorioz. Foru mailan, Plana egotea eta horren erabilera minimoa izan da, eta Erakundeen pertzepzioak bat egiten du Eusko Jaurlaritzaren pertzepzioarekin, Plana gainerako administrazio mailetara zabaltzeko sortu ez zelako ustea sendotuta.

Toki mailan ere aitortzen da komenigarria dela politika publikoak antolatzea eredu planifikatu baten esparruan. Baina zalantzan jartzen da horren erabilgarritasuna eta eraginkortasuna: Plan autonomiko bat baliabide erabilgarria da, betiere, horren zuzentarauak Foru Aldundietara zabaltzen badira. Ondorioz, Plana beharrezko baliabidea da, baina berez ez da nahikoa izan.

Egitura eta edukiak

Barne agenteek Planaren egituraren eta edukien balorazioa planteatzen dutenean, Planaren ezagutza mugatua dute: erakunde eskudun gehienek ezagutzen dute euren lan arloan gizarteratze gaiari buruz egiten dena, baina ez dute lanaren ezagutza globala/integrala.


121

Planaren egiturari dagokionez, gehiengoaren iritzia positiboa da. Soilik Zuzendaritzaren batek adierazten du horrekiko balorazio kritikoagoa, uste baitu Eusko Jaurlaritzaren antolakuntzari jarraikiz ezarri dela. Horri dagokionez, adierazten du administrazioko dokumentu bat ematen duela, herritarrek ez kontsultatzeko modukoa. Horrez gain, planteatzen du egitura hori traba izan daitekeela, gainerako administrazio mailek Plana bere egin dezaten (Foru Aldundiak eta Udalak).

Planaren ezagutza mugatuak edukien balorazioa zailtzen duela ematen du, baita proposamenak egitea ere, nahiz eta inplikazio handiagoa duten erakundeak ausartzen diren iradokitzera eduki batzuk sartu behar direla: euskal gizartearen eta Administrazioaren mendeko erakunde batzuen sentiberatzea eta kontzientziazioa, hezkuntza –prebentziorako oinarrizko baliabide gisa–, baita genero ikuspegiaren gaiak leku handiagoa hartzea ere.

Kritika handi bat konpromisoan hartutako aurrekontuari buruzkoa da: zenbait Erakundek adierazten dute Planak, bere osotasunean, ez duela konpromiso ekonomikorik, eta uste dute planak soilik hartzen dituela babeseko eta gizarteratzeko jardun espezifikoak.

Maila operatiboan, aipatzen da beharrezkoa dela argi eta garbi azaltzea zein den jardun bakoitzaren Erakunde arduraduna, eta, beharrezkoa balitz, bere garapenean inplikatuta egongo diren gainerako Erakundeak ere. Gai horri buruz, aurreikusitako jardunak betetzeko liderra izan behar duen erakundea zein den Planean bertan ez zehazteak ekarritako arazoak aipatzen dira.

4.3.2.2. Plana egitea: Metodologia eta parte-hartzea

Agente askorentzat zaila da Plana egiteko prozesua adieraztea, gehienbat arduradunak aldatu direlako eta prozesuari buruzko informazioa transmititu ez delako. Batzuetan, ordezkatutako Erakundeak berez ez du prozesuan parte hartu, eta hortik dator ezagutzarik eza. Arrazoi horiengatik, kasu gehienetan, ez dute elementurik balorazioa egiteko.

Plana egiteko jarraitu den metodoari buruzko ezagutzaren bat duten agente gutxi horien artean, batzuek nabarmentzen dute langile teknikarien parte hartze mugatua; beste batzuentzat, aldiz, zuzena izan da prozedura.

4.3.2.3. Planaren jarraipena: Metodologia eta parte-hartzea

Planean bere jarraipena egiteko aurreikusten diren mekanismoei dagokienez:


122

Idazkaritza teknikoa ezartzea

Jardunbide egokiak identifikatzeko programa

Jarraipen adierazleen sorta, jardun bakoitzeko

Horien funtzionamenduari buruzko ezagutzarik eza detektatzen da, eta hori jada aipatu diren bi faktoreri lotuta dagoela ematen du: lanean izandako jarraitutasunaren haustura Planaren indarraldian Administrazio autonomikoan langile teknikariak eta zuzendariak aldatzearen ondorioz; eta elkarrizketatu diren Erakundeetako zati handi batek erabili ez izana.

Muga hori kontuan hartuta, Plana betetzeko lanean modu aktiboagoan parte hartu dutenen artean ere eskasa eta barreiatua da jarraipen mekanismoen ezagutza. Dena dela, pertzepzio nagusia da aurreikusitako mekanismoek ez dutela beren eginkizuna bete. Gehienek “ez dute jarraipen bat egon delako kontzientziarik”, eta aipatzen dute hori egiteko ardura hartu duen batzorde edo antzeko organorik ez dela izan.

Horri dagokionez, gutxiengo batek –itxuraz Planerako aurreikusitako jarraipen sistema modu sakonagoan ezagutzen dutenek osatua– baieztatzen du ez zela egin, adierazita lan hori egiteko eratu behar zen idazkaritza teknikoa ez zela gauzatu.

Bestalde, adierazleak, Planaren jarraipena egiteko baliabidea, beharrezko tresnatzat jotzen da horren garapen erreala ezagutzeko, nahiz eta batzuetan kontrol mekanismo hutsa den, lan karga handiagoa ematen duena, eta informazio gutxi. Horiei buruz, eskatzen da parte-hartze aktiboagoa eta adostasun handiagoa zehazteko orduan, batez ere langile teknikarien aldetik.

Modu espezifikoan, zenbait erakundek eskatzen dute:

Irizpideak bateratzeko beharra administrazio mailen artean horiek zehazteko, lana errazteko eta erabilgarritasun handiagoa emateko.

Adierazleak egokitzea garatu behar diren helburu zehatzetara. Hau da, eskatzen da ebaluazioa erraztuko duten (bai bitartekoa, bai bukaerakoa) emaitzen adierazleak sartzea.

Aintzat hartzea eskainitako zerbitzuekin izandako asebetetze adierazleak sartzea, hau da, “alderdi kualitatibo” dei daitekeena. Adierazle horiek aurrerapen handiagoa adierazten dute egiten ari denari buruz.

Informazioa biltzeko prozesuaren antolakuntzari dagokionez, honakoa proposatzen da:

o Horretarako data edo aldi zehatzak ezartzea.


123

o Puntu horretan, beste behin, Erakunde arduradun bat baino gehiago egoteari izandako kritika sortzen da, oraingo honetan adierazleei buruzko datuak betetzeari lotuta.

Informazioa biltzeko mekanismoari dagokionez, iradokitzen da aplikazio informatiko bat garatzea; horrek erraztu eta arinduko luke datuak betetzea, baita inplikatutako erakunde guztiek emandako informazioaren kontsulta ere. Horri lotuta, aipatzen da, baita ere, foroak eta webguneak sortzea, informazioa elkarri trukatzeko aukera errazteko.

4.3.2.4. Komunikazioa eta koordinazioa

Planeko jardunetan eskumena duten agenteek esandakoaren arabera, komunikazio eta koordinazio prozesuek okerrera egin dute.

Plana egiteko fasean (beste kritika batzuk alde batera utzita eta aintzat hartuta detektatutako parte-hartze eskasa), komunikazio eta koordinazio mailak horren garapenaren fasean lortutakoak baino handiagoak izan ziren, eta hainbat norabidetan hedatzen ziren: Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritzen artean, Zuzendaritzen eta Aldundien artean, mugimendu asoziatiboarekin, eta abar, helburu horretarako ezarritako batzordeen bitartez. Komunikazioak ere –bai horizontala, bai bertikala– hobeki funtzionatu zuen, eta, horren ondorioz, jardunak kudeatu behar zituzten langileek informazioa jaso zuten prozesu osoan zehar.

Plana garatzeko fasean, halere, komunikazio eta koordinazio mugatua antzematen da, eta hausturak izaten dira komunikazioaren fluxuan Planean lan egin behar zuten aktoreen artean. Gainera, egitura zailtasunak antzematen dira komunikazioan eta koordinazioan, eta hauek nabarmentzen dira horien artean:

Planak herritarren artean izandako hedapen eskasa, bai eta hori betetzeari lotutako administrazio mailetako profesionalen artean ere. Uste da informazioa eta hedapena, egon bazen, lehen faseetan soilik izan zela, baina aldian behin egin behar zela hori.

Jardunak garatzeko ardurei buruzko barne lerroan izandako haustura, sail eta erakunde arduradunen barnean Planaren ardura zuten pertsonen aldaketek eta ordezkapenek eragindakoa. Horri gehitu behar zaio sartu berri horiek planari buruzko ezagutza mugatua dutela; bi izan litezke horren arazoiak: batetik, gainetik zeudenen jarraipen falta edo pertsona arduradun berrien sentiberatze eskasa.

Aurreko paragrafoetan azaldutako egoera joera orokortua da, baina salbuespen gutxi baina esanguratsuak daude; horietan hausturak ez du berekin ekarri informazioa galtzea, baizik eta dinamismo berria eta ideien sorrera ekarri duela. Profesional berrien “borondate onean” oinarritu dira horiek.


124

Adierazi zen bezala, jarraipen mekanismoak ez dira behar bezala bete. Horrek mugatu du informazioa trukatzea eta behar berriei eta erantzun berriei buruzko eztabaida, eta gutxitu egin du lan proposamenak sortzeko gaitasuna. Horrela, batzuentzat, Plana betetzea da “jada egiten ari zen lana egiten jarraitzea”, eta jardun berriak sortzeko gaitasuna mugatu du bere esparruan.

Arlo komun batean bat egiten duten erakunde arduradunen artean ardurak banatu izanak ekarri du horien arteko koordinazioa gehienbat salbuespenezkoa izatea, eta horrek gorabeherak sortu ditu arlo bereko jardunen betetze mailan.

Oro har, esan liteke koordinazioa soilik izan dela jardun bat garatzeko ezinbestekoa izan denean, esaterako, araudiak garatzean. Kasu horietan ere, koordinazioa antzeman da ohiko lan metodoaren haustura bat bezala –indibidualizatuagoa baita hori–, eta beharrezkoa izan da eguneroko lanean oso sustraituta dauden dinamikak haustea, eta horren ondorioz moteldu egin dira lan prozesuak.

Planak ez du nahikoa indar izan zentzu horretan dinamika horiek hausteko,

Elkarrekin izan beharreko ardura handitzea etorkizuneko Plan baterako premia gorria da, erantzun integralagoa eta integratzaileagoak eskaini nahi izanez gero. Eusko Jaurlaritzaren barnean izandako koordinazio horizontalari dagokionez, egon zenean, Gizarteratze Zuzendaritzarekin izandako harreman indibidualizatu bat besterik ez zen izan. Zuzendaritza honek ardura handia izan du, aurreikusitako jardunetan eskumenak zituzten Zuzendaritza bakoitzarekin harreman indibidualizatuak ezarri dituelako.

Koordinazio bertikaleko elementuak (Erakunde arteko batzordea) informazio hutsekotzat jo dira, eta une jakin batzuetan baino ez dute funtzionatu, batez ere izaera arautzaileen kontuetarako. Horregatik, beharrezkoak izan dira beste komunikazio-eremu espezifikoago batzuk lana garatzeko, jardun zehatzetan kokatuagoak, erakunde eta sail arduradunen arteko harreman gabezia konpontzeko.

Zehazki, Foru Administrazioekin ez da egon koordinazio espezifikorik Planaren esparruan, Zuzendaritza bakoitzetik garatutako programen mailan besterik ez.

Administrazio autonomikoan eta toki administrazioetan ia ez da koordinaziorik izan. Zentzu horretan, argi gelditzen da Planean proposatutako koordinazio mekanismoa ez dela eraginkorra izan, eta beharrezkoa dela bide eta baliabide berriak aurkitzea toki mailako parte-hartzea errazteko eta bultzatzeko, horrek dakartzan zailtasunak aintzat hartuta.

Administrazio autonomikoaren eta mugimendu soziatiboaren artean egondako koordinazioa eta komunikazioa egokitzat jotzen da. Ez da hori gertatzen agente ekonomiko eta sozialekin; horien parte-hartzea eta koordinazioa Gizarteratzeko Euskal Kontseiluarekin aldian behin izandako bilkuretara mugatu da.

Hori guztia hertsiki lotua dago Planaren jarraipenean izandako porrotarekin. Uste dugu baliagarria izango zela betetzeari buruzko informazio eguneratua eta landua izatea, horri dagokion hedapen dispositiboa barne.


125

4.3.3. Kanpoko Agenteek egindako Planaren Balorazio orokorra

Planaren ebaluazioan funtsezkoa da, baita ere, aintzat hartzea Euskadin gizartean baztertuak edo baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonak ordezkatzen dituzten kolektiboen ikuspegia, baita agente ekonomiko eta sozialena ere. Horri dagokionez, atal metodologikoan aipatu den bezala, kanpoko agenteek ebaluazio honetan izan duten parte-hartzea eskasa izan da gehienbat. Bestalde, horretan parte hartu dutenek egindako balorazioa zehaztua eta mugatua izan da:

1. Hasteko, honako faktore hauengatik:

Dituzten datuengatik, bai euren iturrietatik, bai Administrazioak emandako informaziotik. Azken horri dagokionez, kopuru garrantzitsu batek adierazten du ez duela daturik betetzeari buruz aurreikusitako alderdi asko baloratzeko.

Planak berak hori egiteko eta jarraipena egiteko ezarritako esparruetan parte hartzearen ondorioz duten ezagutzarengatik. Zentzu horretan, agente batzuek aitortzen dute ez dutela parte hartu plana egitean; beste batzuek, ordea, esaten dute bai egin dutela Aholku-batzorde baten bitartez. Jarraipenari dagokionez, nahiz eta modu mugatuan eta aholkularitzaren arloan, adierazten dute parte hartu dutela Gizarteratzeko Euskal Kontseiluaren bitartez.

2. Bigarrenik:

Planaren politikei lotutako Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritzekin izandako harreman zuzenarengatik. Planari eta horren jardunei buruz egiten duten ebaluaziora eramaten da esperientzia horretatik datorren ezagutza, pertzepzioa eta balorazioa, nahiz eta kasu guztietan ez izan Planean bildutako jardun zehatzak.

Helburu diren herritarrei zuzendutako jardunen eta zerbitzuen garapenean duten esperientziarengatik eta/edo, entitateen kasuan, bere jarduerari lotutako kolektibo espezifikoen arreta-egituran herritarrek duten parte-hartzeari zuzendutako jardunen eta zerbitzuen garapenean duten esperientziarengatik.

Gehiengoak aitortzen du, gainera, bere balorazioaren eraketak ez duela Plana modu globalean hartzen, eta ez dituela aintzat hartzen horren arlo guztiak, ezta horien barnean jardun guztiak ere, baizik eta fokalizatua dagoela, bai jasotzen duten informazioa, bai beren parte-hartzea, bai Planari egindako hurbiltzea:

Erakundearen beraren izaerarengatik, agente ekonomiko eta sozialen kasuan.


126

Eta entitateen kasuan, bere jardueraren ardatzari lotutako kolektiboengatik (euren beharrak, interesak, eta abar), eta horietako bakoitzak egun garatzen dituen jardunengatik.

Zentzu horretan, ikusi ahal izan da arreta integraleko planteamendua dutela edo horretatik abiatzen direla pertsonaren edo bere egoeratik eratorritako beharren inguruan, oraindik aldarrikatzeko eta egiteko kontu asko dituen testuinguru batean:

Gizartean baztertuak dauden edo horren arriskuan dauden pertsonen oinarrizko beharrak ez dira beti estalita egoten modu sistematikoan eta egokian.

Badira talde zehatz batzuk, nolabait, arreta egokia ez dutela jasotzen uste dutenak, esaterako, guraso bakarreko familiak eta indarkeriaren biktima izandako emakumeak.

Eta baliabide batzuen erabilgarritasuna eta antolamendua zalantzan jartzen da, esaterako, etxebizitza edo esparru soziosanitarioaren garapen praktiko erreala.

Aurreko guztiak azaltzen du, itxuraz, Planari buruz egin duten balorazio globala, baita horren arlo eta helburu estrategikoei buruzkoa ere, beti ez dela oinarritzen Planaren (hori, ikusiko denez, ez da erreferente operatibo bat bihurtu subjektu horientzat) eduki zehatzetan, edo ez duela horiek jorratzen, baizik eta hiru alditan antolatzeko joera duela:

Elkarrizketatu diren kanpo agente bakoitzak garrantzitsutzat jo dituen esparruetatik abiatuta:

Esparru horiek Zuzendaritzetan kokatzen dituzte (horiek dira, itxuraz, gaur egun dituzten erreferenteak), eta horien pertzepzioan garrantzi handia du haietako bakoitzarekin ezarri duten elkarrizketak:

Esparru horiek, behin hor kokatuta, Plana egituratzen duten arlo eta jardunekin erlazionatzen dituzte.

4.3.3.1. Planaren balorazio orokorra

Adostasun handiz, kanpo agenteak lehen balorazio oso positibo batetik abiatzen dira horrelako ezaugarriak dituen plan bat beharrezkoa eta erabilgarria dela uste baitute, eta modu berean aitortzen dute horren indarraldian zehar lorpen esanguratsu batzuk lortu direla Euskadin gizarteratze arloan.

Oinarrizko balorazio positiboa; izan ere, nahiz eta ahuluneak edo arraildurak identifikatu edo hutsuneak egon, edo bere filosofia, helburu, ekintza edo lortutako emaitzei egindako kritikak izan, parte hartu duten pertsonek ez dute zalantzan jartzen ekimen honekin jarraitu beharra dagoela hurrengo plan batekin, akats horiei aurre egin eta horiek konponduko dituena.

Horrela, kanpoko agenteen ustez, Plana:


127

Euskal administrazioaren ekimena da, positiboa eta beharrezkoa

Gehienek baloratzen dute bere komenigarritasuna eta ematen duen aukera.

Bere erabilgarritasuna ere modu positiboan baloratzen da, nahiz eta bere balorazioa, eraginkortasuna, jardunak eta/edo proiektuak abiaraztean, zalantzan jartzen den zenbait kasutan.

Planak, egin zen unetik beretik, Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritza guztiak, Foru Aldundiak, Toki Administrazioa, mugimendu asoziatiboa eta agente ekonomiko eta sozialak inplikatzen dituen prozesu bat zabaldu du (arrakasta gehiago edo gutxiagorekin). Horixe da puntu nagusia parte-hartzaile guztiek –kritikoenak barne– honakoa esan dezaten: “Plana merezi izan du".

Baina Planaren ebaluazioan parte hartu duten kanpoko agenteek uste dute hori sortu dela elkarri lotutako ahuldade multzo batekin.

Ez da abiatu inplikatuta zeuden Zuzendaritzen kontzientzia eta konpromiso bateratutik, eta are gutxiago gainerako administrazio mailetatik (Foru Aldundiak eta Toki Gobernuak).

Ez dute uste Planean zentro zuzendari bat izan dela aginte egokiarekin, Zuzendaritzak eta Erakundeak inplikatzera bultzatzeko eta horretan behartuak sentiarazteko.

Beraz, pertzepzioa da Zuzendaritzak eta gainerako Erakundeak modu desberdinean inplikatu eta konprometitu direla Planarekin.

Zuzendaritzen eta gainerako administrazio mailen inplikazio eta konpromiso desberdina ikusten da Planaren garapenerako funtsezko elementu gisa: kanpoko agenteentzat horren garapenaren eszenatoki erreala finkatu du, eta bere helmena praktikan.

Gehiengoaren ikuspegitik, Planak ezin izan du bere potentzial guztia garatu hori ezartzeko ardura zuten subjektuek (Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritzak, Foru Administrazioak eta Toki Administrazioak) ez dutelako modu uniformean erreferente gisa hartu, ezta gizarte-bazterkeriaren arriskuan dauden pertsonei zuzendutako jardunak planifikatzeko, antolatzeko, koordinatzeko eta sistematizatzeko baliabide gisa ere. Konpromiso falta horren ondorioen artean, bereziki garrantzitsuak dira honako hauek: Planaren inguruan ez da sortu ezagutza bat, konpromiso bat, ezta baliabide- eta arreta-egitura sistematiko eta homogeneo bat ere (ez lurralde mailan, ez kolektiboen mailan) koordinaturik zegoena (Zuzendaritza eta politiken artean; eta administrazio beste mailekin, esaterako tokiko esparruak eta Aldundiak), eta baliabideen jarraitutasuna, ezagutza eta sarbidea ahalbidetzen duten informazio, konexio eta desbideratze dispositiboak zituena.

Aldi orretan lortutako aurrerapenek, beraz, ez dirudite Planari zuzenki lotuak, eta ez dirudite langile teknikarien eguneroko zereginaren zati dela, ezta horri lotutako eszenatokia aldatzearen ondorioa, baizik eta zenbait esparrutan egindako aurrerapen zehatz batzuk bezala deskribatzeko joera dagoela.


128

Planaren egiturari eta helburu estrategikoei lotuta, oro har, ulertzen da horrek behar bezala sartzen dituela gizartean baztertuak edo baztertuak egoteko arriskuan dauden pertsonen arreta integralera eta espezifikora bideratutako jardun-arloak. Dena dela, baita ere azpimarratzen da praktikan integraltasun hori ez zela lortu, bereziki dagoeneko aipatu diren koordinazio arazoen ondorioz, eta inplikatutako agente guztiek partekatutako konpromiso eta ikuspegi faltaren ondorioz.

Edukiei dagokienez, aipatutako gabezia horien artean aipatzen da zeharkakotasun falta jakin bat egon dela gizartean baztertuak edo baztertuak egoteko arriskuan dauden pertsonengan komunak diren arazoen garapenean, adierazita kolektiboen araberako programen garapena eta helburu diren herritarren multzoak partekatutako arazoen ikuspegi integratzaile baten falta.

Agente batzuk kritikoak eta kezkatuak ageri dira gizartean baztertuak edo baztertuak egoteko arriskuan dauden pertsonei egindako arreta ereduarekin: uste dute Planaren esparruan ez dela hausnarketa eta apustu garbia egin gizarteratzearen alde zentzu zabal batean, baizik eta gizarteratzea eta laneratzea jorratzen dela bereziki, ahaztuta gizarte-bazterkeriak errealitate heterogeneoa eta konplexua dela, pertsonen laneratzeaz gainera, beste alderdi zabalago batzuk ere hartzen dituena.

Batzuetan, Euskadiko Autonomia Erkidegora enpleguko politika aktiboen eskumena traspasatu berria izateak areagotu egiten du kezka hori. Eskumen berri hori aukera bat bada ere, “gizarteratze aktiboa” enpleguarekin soilik nahastearen beldurra dago.

Diseinuari dagokionez, kritika dago jardun bakoitzeko dagoen erakunde arduradun kopuruaren inguruan; esaten da hori arazo bat dela ardurak banatzeko orduan, eta aldi berean, gatazka sortzen duela horietako bakoitzak bere egiten dituen eskumenei dagokienez.

4.3.3.2. Plana egitea eta horri jarraipena egitea: Metodologia eta parte-hartzea

Agente batzuek adierazten dute ez dutela parte hartu Plana egitean, “gonbidatuak ez direlako izan”, edo ezin dutelako egin agenda konpromisoen ondorioz. Beste batzuek nahiago izan dute baloraziorik ez eman, gutxiengo batek hartu baitu parte ebaluazio horretan.

Azken horien artean, iritziak banatuta daude: batzuen ustez, egiteko metodologia egokia izan da (Aholku-batzorde baten bidez egindako parte-hartzea) bereziki bere eraginkortasunarengatik; beste batzuen ustez, ordea, agenteen parte-hartzea ez da nahikoa izan, eta erakunde arteko zein sailen ateko koordinazio falta sumatu dute.


129

Planaren jarraipenean izandako lan metodologia eta parte-hartzeari dagokionez, jarrera kritikoa ageri da honako kontu hauetan:

Agente askok ez dute ezagutzen ezarritako jarraipen metodoa.

Beste batzuek parte hartu dute, modu mugatuan izan bada ere, Gizarteratzeko Euskal Kontseiluaren bidez. Alde horretatik, eskatzen dute:

o Parte-hartze handiagoa erakunde horren bitartez;

o eta informazio gehiago izatea planaren betetze eta garatzeari buruz, baita bitarteko emaitzei buruz, hori parte-hartze eraginkorra izan dadin.

Informazioa eskatzea kontu orokorra da, bai jarraipenaren zati izan direla esaten dutenen artean, bai prozesu horretan parte hartu ez dutenen artean. Oro har, agenteek uste dute informazio gehiago izan behar zutela Planaren betetze mailari buruz eta Planaren bitarteko emaitzei buruz. Azken horiek aldian behin zabaldu beharko ziren, denek ezagututako aldizkakotasun batez; horrela prest egongo ziren Planaren jarraipen erreala eta erabilgarria egiteko beharrezkoak diren datuak.

Batzuek adierazten dute euren esperientziatik abiatutako balorazioa egin behar izan dutela Planari buruz, hain zuzen ere informazioaren hedapen falta horrexen ondorioz.

Jarraipena egiteko baliabideei buruz, ezagutza falta handi batez gainera, hauek nabarmentzen dira:

Emaitzen adierazleak izateko beharra;

Eta, ildo berean, bitarteko diagnosi bat sartzea, behar den kasuetan erabakiak hartzeko eta orientabideak birbideratzeko aukera emango duena.

4.3.3.3. Komunikazioa eta koordinazioa

Planaren ebaluazioan parte hartu duten kanpo agenteen ikuspegitik, honakoa adierazten da:

Komunikazioa eta koordinazioa funtsezko elementuak dira plan integral bat garatzeko eta egiteko;

Eta, adierazi den bezala, Planaren funtsezko ahulunea da, sistemaren subjektuen arteko komunikazioari eta koordinazioari dagokienez:

o Eusko Jaurlaritzako Sailetako Zuzendaritzen artean;

o Administrazio mailen artean;

o Administrazio autonomikoaren eta kanpo agenteen artean;


130

o Hori osatzen duten esku-hartze sistemen artean.

Ireki diren komunikazio eta koordinazioko guneak eta prozesuak ez dira ageri elkartrukatzeko baliabide eta prozedura sistematikoak eta homogeneoak egotearen ondorioz, baizik eta pertsonen zein entitateen ekimenen ondorioak direla.

Komunikazio eta koordinazioko guneak eta prozesu sistematikoak sortzea da –eta horietan subjektu guztiak inplikatuta eta konprometituta sentitzea– Plan berri baten garapenean aurre egin beharreko erronka nagusia.

4.4. HELBURU ESTRATEGIKOEN BETETZE-MAILAREN BALORAZIOA

Oro har, kontsultatutako agente gehienen iritziz, Planaren Helburu estrategiko guztiak egokiak eta bidezkoak dira. Hala ere, kasu batzuetan asmo handiko xedeak direla esan dute, Planaren indarraldia kontuan hartuta. Ildo horretatik, planteamendua ez dela erreala izan aipatzeaz gainera, indarraldia bost urteko aldira luzatzeko proposatu da.

Beraz, salbuespenen bat bazterrean utzita, Planaren hiru arloetan analisi sakona aurkeztuko da, agenteen ustez helburu estrategikoak noraino bete diren baloratzen duena. Era berean, balorazioaren oinarriak azalduko dira. Azken alderdi horri dagokionez, berriz ere esan behar da agente gehien-gehienei ezinezkoa egin zaiela beren jarduerari buruzko baloraziorik egitea.

4.4.1. Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren Arloari Dagozkion Helburuak

Arlo horrek 4 helburu estrategiko izan zituen, eta horietako 2 bete egin dira. Gainerako biek, berriz, porrot egin dute. Betetze-mailaren analisia laburtuta dago ondoko koadroan:

4. koadroa: Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko helburu estrategikoen betetze-maila

Arloa: Helburu estrategikoa: Betetze-maila


131

3.1.1. Lehen helburu estrategikoa. Arau-esparrua egokitzea, babeseko eta gizarteratze eta laneratze prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko

Betetze-maila altua. Agente gehienen iritziz, Planeko punturik sendoena da, arrakasta handiena lortu duena.

3.1.2. Bigarren helburu estrategikoa. Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratzea eta orokortzea

Ez da lortu

3.1.3. Hirugarren helburu estrategikoa. Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz

Bete egin da. Hala ere, ñabarduraren bat egin da: beharbada, aurreikusitako “esku-hartze integrala” ezin izan da lortu.

3.1. Babeseko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemari dagozkion helburuak eta jarduketak

3.1.4. Laugarren helburu estrategikoa. Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea

Ez da bete: ez da lortu bazterkeria-arriskuan dauden pertsonak lan-merkatuan sartzea eta jarraitzea.

4.4.1.1. Lehen helburu estrategikoa: arau-esparrua egokitzea, babeseko eta gizarteratze eta laneratze prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko

Zuzendariek esandakoaren arabera, Gizarteratzeko II. Plana gauzatzean Helburu estrategiko hori lortzea izan da erronka handiena. Halaber, agente gehienen iritiz alderdi sendoena da, arrakasta handiena izan duena. Beraz, plana gauzatu den urteotan izandako esperientzia kontuan hartuta, betetzeari buruzko balorazio positiboa egin da. Oro har, helburu operatiboak betetzean saiakera jarraitua egiteko gaitasuna positiboa izan dela nabarmendu da. Era berean, nahiko eginkizun orekatua izan da ia zentzu guztietan.

Bestalde, teknikarien balorazioa zorrotzagoa izan da: %17ren iritziz, betetze-maila ertaina-altua izan da, eta %50en iritziz, berriz, ertaina. Gainerako %33ren iritziz, baxua eta ertaina-baxua izan da.

67. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko lehen helburu estrategikoaren betetze-mailaren balorazioa, teknikariek egina (portzentajean)


132

Altua Ertaina-Altua

Ertaina Ertaina-Baxua

Baxua Erantzun kopurua

(zk)


Barne agenteek emandako erantzunen % (teknikariak)

Lehen helburu estrategikoa: Arau-esparrua egokitzea, babeseko eta gizarteratze eta laneratze prozesuak ordenatu eta ahalbidetzeko: gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratzea eta orokortzea 0,0 16,7 50,0 16,7 16,7 6

Iturria: Erkidego, Foru eta Toki Administrazioetako erakundeetako teknikariei bidalitako galdera sortak. Toki Administrazioaren ordezkaritzan kontsultatutako erakundeak: EUDEL, Gasteizko Udala, B ilboko Udala, Donostiako Udala, Barakaldoko Udala, Getxoko Udala eta Irungo Udala.

Behar bezala garatzea ahalbidetu zuten faktoreei dagokienez, ebaluatutako Planaren alderdiei buruz agenteek eman dituzten iritzien zeharkako analisiak ondoko ondorioa izan du: Eusko Jaurlaritzako Erakunde eskudunak hartu duen aitzindaritza izan da gakoa. Horri dagokionez, Plana inplementatzean arazo larriak izan dira koordinazioan eta komunikazioan, eta, horien ondorioz, porrot egin dute erakundeen arteko koordinazioa eskatzen zuten ekimen batzuek. Aitzitik, ez da horrelakorik gertatu helburu estrategiko horretan aurreikusitako jarduketetan, legegintza Autonomia Gobernuaren eskumen garbia izanik, aldez aurretik koordinatzeko saiakera handirik egin behar ez delako zeregin hori bultzatzeko. Ildo horretatik, gogoratu behar da balorazio orokorrari buruzko analisiaren ondorio bat izan zela Eusko Jaurlaritza bere kabuz jokatu zuela, gainerako erakundeak kontuan hartu gabe.

Lehen helburu operatiboa betetze-mailari dagokionez, “Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izateko, gizarteratzeko eta babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz”, behar bezala bete da, helburu betetzeaz arduratu direnen iritziz. Haien ustez, gizarteratzeko eta laneratzeko beharretara egokituago dagoen araubide esparrua dugu gaur egun Euskadin. Horien bidez, errenten babes maila zabalduz joan da, eta gabezia egoera berrien estaldurak gozatzeko baldintzak malgutu dira. Izan ere, egoera horiek ez zuten behar zen babesik, Autonomia Erkidegoan pobreziaren tipologien bilakaeraren ondorioz. Kontuan hartu beharreko beste alderdi bat: araubide garapen hori erabat zehaztu ez den arren (ondokoek osatzen dituzte prestazioak: 2/2010 Dekretuak, Etxebizitzako Errenta Osagarria arautzen duenak; eta Diru-sarrerak Bermatzeko Errentak —2009ko abenduaren 16an, horren zirriborro bat bidali zitzaien gizarte-agenteei—), Planean aurreikusitako helburuak baliagarriak izan dira ekimen hori abiatzeko eta bultzatzeko. Bestalde, bere indarralditik at beteko da ekimen hori.

Bestalde, helburua gauzatzeaz arduratzen diren erakundeen ustez, bigarren helburu operatiboa, “Araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko”, bete egin da. Ildo horretatik, aurreikusitakoaren arabera bete egin dira bai toki entitateei emandako laguntzen


133

banaketa arautzen duen agindua (gizarteratzeko prozesuen laguntza indibidualizatuko teknikoak kontratatzekoa), bai diru-laguntzen berrantolaketa gizarteratze arloan.

4.4.1.2. Bigarren helburu estrategikoa. Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratu eta orokortzea

Koordinaziorako saiakera eskatu duten gainerako kontuekin gertatu den bezala, helburu estrategiko lortzean porrota izan da. Horixe da, hain zuzen ere, bai zuzendariek, bai teknikariek egin duten balorazioa.

68. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko bigarren helburu estrategikoaren betetze-mailari buruz teknikariek egin duten balorazioa, portzentajean emana

Altua Ertaina-Altua



(zk)

6



Bigarren helburu estrategikoa: Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratzea eta orokortzea 0,0 0,0 0,0 83,3 16,7


Emaitza horren arrazoien artean aipatu da, Planaren lehen zatian, aurreko legealdian izan zen hirukoaren testuingurua. Izan ere, oztopoa izan zen alderdi hori, departamentuen arteko koordinazioa lortzeko. Halaber, balorazio orokorrari buruzko atalean azaldu den bezala, erakundeen arteko koordinazioan agertu zen Autonomia Administrazioan izandako hutsune hura. Izan ere, Plana gauzatzean ez zen ia koordinaziorik izan.

Helburu operatiboak zehazki aztertuta, horietako lehena, “Gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan”, ez da aurreikusi zen bezala bete. Tresna garatu zen arren, horren erabilpena ez zen orokortu erakunde eskudunetan. Izan ere, oso gutxi erabiltzen da gaur egun. Porrot horren zergatien artean berriz ere aipatu da Eusko Jaurlaritzak alde bakarreko ikuspegia hartu zuela helburua garatzeko: hori diseinatzeko, ez ziren kontuan hartu ez tresna erabil zezaketen gainerako administrazioen iritzia, ez parte-hartzea


134

(udalena, batez ere). Hori dela eta, tresnak ez zituen kontuan hartu erabili behar zutenen beharrak eta eskaerak, eta, bestalde, erakunde horiek ez zuten hura onartu eta barneratu.

Bigarren helburu operatiboa, “Sistemaren etengabeko hobekuntza sustatzea, ebaluazioak eta jardunen jarraipen sistematikoa eginez eta kalitate-planak aplikatuz”, hala moduz bete da. Horren arrazoi nagusia da, banan-banan, han sartu diren erakundeek jarduketen ebaluazioak egin dituzten arren, jarraipen hori ez dela sistematikoa izan, eta, are gutxiago, batera eginda. Berriz ere, helburu hori ez da behar bezala gauzatu, adierazleetan eta prozeduretan koordinaziorik eta adostasunik izan ez delako. Era berean, EAEn ez da etengabeko ebaluazio sistema arinik eta homogeneorik lortu.

Hirugarren helburu operatiboari dagokionez, “Gizarteratzeko Euskal Planaren eta beste erakunde arteko eta sailen arteko plan batzuen artean koherentzia eta sinergiak bultzatzea”, hala moduz bete da, banan-banan erakunde arduradunek ahalegin handia egin dutelako. Aitzitik, arrakastan ez du eraginik izan nahita egindako planifikazio koordinatu eta ordenatu batek, Gizarteratzeko II. Planaren eta EAEn garatzen diren gainerako planen arteko sinergiak bultza zitzakeenak.

4.4.1.3. Hirugarren helburu estrategikoa: Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz

Planaren indarraldian, betetze-maila altua izan du helburu estrategiko horrek. Esparru horretan, lorpen nabarmenen artean behin eta berriz aipatzen da Etxebizitzako Prestazio Osagarria sortzea. Hala ere, hainbat ñabardura egiten zaizkio balorazio positibo horri, aurreikusitako “esku-hartze integrala” lortu ote den zalantzak daudelako.

Teknikariek egindako balorazioa bat dator maila estrategikoagoan egiten den horrekin. Hartara, %63ren ustez, betetze-maila ertaina-altua izan da, eta %25en ustez, berriz, baxua izan da.

68. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko hirugarren helburu estrategikoaren betetze-mailari buruz teknikariek egin duten balorazioa, portzentajeetan emana


135

Altua Ertaina-Altua



(zk)

8



Hirugarren helburu estrategikoa: Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz 0,0 62,5 12,5 25,0 0,0


Berriz ere, helburu estrategiko horren esparruan izandako lorpenak zuzenki lotuta daude bere aldetik Autonomia Administrazioak koordinatzeko ahalegin handirik egin gabe jarduketak gauzatzeko aukerarekin. Kontu hori argi eta garbi antzeman daiteke helburu estrategikoen betetze-maila analizatzen bada. Izan ere, han agerian gelditzen da administrazioaren maila guztietan lankidetzarako borondatea behar zuena dela behar bezala garatu ez den bakarra.

Hartara, helburu operatiboak kontuan hartuta, horietako lehenak, “Oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea”, betetze-maila altua izan duela baloratu da, bizikidetza-unitateen zehaztapen berriari dagokionez batez ere (Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Legean eta gaur egun bideratzen ari den hurrengo Dekretuan egindakoa). Autonomia Gobernuaren eskumen zuzena da ekimen hura.

Ildo beretik, bigarren helburu operatiboa, “Gizarteratze-errentak eta babes-errentak bereiztea eta espezializatzea”, ia osorik bete dela baloratu da. Horren lorpen handiena da Etxebizitzako Prestazio Osagarria ezartzea. Hain zuzen ere, alokairuaren Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak (GLL) ordezkatu ditu, eta premia duten familien alokairu gastuak ordaintzea du helburu. Horri esker, errenta baxuenek alokairua ordaindu ahal izateko gozatzen dituzten laguntzak “legez” bermatzen dira, eta prestakuntzako eta lana bilatzeko prozesuei lotuta daude laguntza horiek. Bestalde, Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak lotuago agertzen dira noizbehinkakoak ez diren premia-egoera bereziekin eta lehen mailako beharrak premia handiz estaltzearekin (jantziak, hezkuntza, prestakuntza eta osasun laguntza, sistema publikoek estaltzen ez dituztenak).

Aitzitik, ez da berdin gertatu hirugarren helburu operatiboarekin, "Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan”, aurreikusitakoren arabera bete ez delako. Aipatu zen bezala, beste porrot bat da hori, maila guztietan izan den koordinazio ezaren eraginez. Bestalde, baina azken alderdi horri erabat lotuta, porrotaren arrazoien artean helburua finkatzerakoan adostasunik ez zela izan aipatu da. Ildo horretatik, helburua lortu behar zuten agenteentzat hasieratik ez zela helburu partekatua esan da. Ildo horretatik, porrota segurua izango zela antzeman zitekeen hasieratik.


136

4.4.1.4. Laugarren helburu estrategikoa: Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea

Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako gero eta prestakuntza eta enplegu programa gehiago daudela azpimarratu dute hainbatek. Dena den, helburu estrategiko hori lortzeko aurrerapen nabariak izan direla uste duenik dagoen arren, gehien-gehienen iritziz ez da bete. Hartaz, kritika kokatu da pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta horretan jarraitzeko jarri den helburuan. Helburua ez dela bete nabarmendu da, eta, horren ondorioz, helburu nagusian —gizarteratzea lortzea— porrota izan da. Azken iritzi hori bat dator helburu operatiboari buruzko analisiarekin.

Lanean hasteko eta jarraitzeko bultzadak izandako porrotari dagokionez, horren arrazoia da, haien ustez, bizkortze hori bultzatzeko behar adinako tresnarik ez izatea. Aldi berean, gabezia hori areagotu da prestazio ekonomiko “eskuzabalak” daudelako. Izan ere, prestazio horiek ordaintzea errazagoa izan da aipatutako bultzada bizkortzea baino. Ondokoa izan da ebaluazioan aipatutako beste hutsune larrietako bat: ez da lortu jasotzaileen aktibazioarekin lotzea prestazio horien kobrantza.

Arlo teknikoan egindako balorazioa positiboagoa izan da (5 erantzun besterik ez ditu jaso), agenteen %60ren ustez, ertainaren eta altuaren arteko betetze-maila izan baita.

69. taula. Babesteko eta Gizarteratzeko Euskal Sistemaren arloko laugarren helburu estrategikoaren betetze-mailari buruz teknikariek egin duten balorazioa, portzentajeetan emana

Altua Ertaina-Altua



(zk)

5



Laugarren helburu estrategikoa: Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea 0,0 60,0 0,0 20,0 20,0


Helburu operatiboei dagokienez, lehenbizikoaren gauzatzea, “Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea”, ertaina-altua izan dela esan daiteke, horren jarduketen arabera. Ez da berdin gertatzen helburuaren betetzearekin, Erkidegoan dagoen laneratze aktiboari lotutako emaitzak kontuan hartzen badira. Ildo horretatik, gizarteratze hitzarmenek ez dute izan behar zuten jarraipena, eta gizarte-bazterkeriaren profil aldakorrak zailtasun gehiago ekarri dizkio enplegua aktibatzeko eta sustatzeko politikei, bereziki ahulak diren kolektiboetan.


137

Bigarren helburu operatiboa betetzea, “Enplegurako aktibazio-programa berriak sustatzea, bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen profil espezifikoetara destinatuta”, gauzatu da, lorpen nabarmenak izan baitira. Izan ere, prestakuntza eta lanerako programa multifuntzionalak abiatu dira, bazterkeria pairatzeko arrisku handia duten sektoreei zuzenduak (Auzolan programa, besteak beste), gizarteratze arloan jarduerak egiteko. Hala ere, aurrerapen mugatuak izan ditu profil espezifikoen laneratzea bultzatzeko zerbitzuak sortzeari dagokionez. Besteak beste, karga familiarrak dituzten eta gizarte-bazterkeria pairatzeko arriskuan dauden emakumeak dira horiek, bai eta behin-behineko lanak dituzten gazte emantzipatuak ere.

Bestalde, hirugarren helburu operatiboaren betetze-maila, “Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea”, apala izan da, eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta laneko diru-sarrerak osatzeko errentaren arteko bereizketa izan da ildo horretako ia aurrerapen bakarra.

Laugarren helburu operatiboari dagokionez, “Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonak laneratzera destinatutako ekimenak garatzea eta bideratzea ahalbidetzen duten mekanismoak praktikan jar daitezen sustatzea“, xede horretan aurreikusitako jarduketen lorpen maila ertaina izan den arren, ematen du ez dela behar den bezala bete ekimen horien garapena eta bideragarritasuna ahalbidetzen dituzten mekanismoak bultzatzeko helburua. Zehazki esanda, zalantzan jarri da ekimen horiek gauzatzea lortzeko bultzatzen diren tresnen eraginkortasuna, halaber, egin beharreko bidea oraindik mugatua da bazterkeria-arriskuan dauden pertsonen laneratze xedean ondorio nabaria antzemateko.


138

4.4.2. Gizarte-babeseko sistema orokorren arloko helburuak

Alor horrek 2 helburu estrategiko izan zituen, eta apala izan zen bion betetze-maila. Betetze-mailaren analisia laburtuta dago ondoko koadroan:

5. koadroa. Planeko gizarte-babeseko sistema orokorren arloko helburu estrategikoen betetze-maila


3.2.1. Lehen helburu estrategikoa. Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea

Hura sartzea kritikatu da: gizarteratze plan baten esparrua gainditzen du helburu horrek

Ez da bete: zenbait aurrerapen izan direla aitortu den arren, lorpen horien behin-behinekotasuna kritikatu da, zer hobetzeko bada oraindik.

3.2. Gizarte-babeseko sistema orokorrei dagozkien helburuak eta jarduketak

3.2.2. Bigarren helburu estrategikoa. Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea

Betetze-maila baxua. Ekimen berritzaileetan izan da gabezia nagusia, horien arrakasta lortzeko nahitaezkoa baitzen departamentuen eta/edo erakundeen arteko komunikazioa eta koordinazioa.

4.4.2.1. Lehen helburu estrategikoa. Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea

Kontsultatutako agente gehienek helburu estrategiko hori egokia eta bidezkoa dela esan badute ere, salbuespenetako bat da hori gainerakoen aldean, askok helburua sartzearekin sobera ados ez daudela esan dutelako. Kritikoenek zalantzan jartzen dute halako ezaugarriak dituen plan batean sartzea, eta, idatzita dagoen bezala, ez dela egokia gizarteratze plan batean egotea.

Helburu estrategiko horren betetze-maila baloratzea bereziki zaila izan da, kontsultatutako agenteek, gutxi ezagutzeaz gainera, parte-hartze apala erakutsi dutelako. Idazketari lotuta egon liteke hori, oso zabala eta generikoa den idazketari, hain zuzen. Ez dago kokatuta gizarteratze arloan egindako esku-hartze horretan, aitzitik, gizarte-zerbitzuen sistema publiko osoari dagokio. Era berean, asmo handiko helburua dela esan daiteke. Izan ere, ez dator bat hura lortzeko aurreikusi ziren ekimenekin, eta, bestalde, gizarteratze plan baten esparrua gainditzen du.

Zuzendariek egindako balorazio gutxiren artean, ildo horretan hainbat aurrerapen izan direla aitortu da, baina, bestalde, aldi horretan izandako lorpenen behin-behinekotasuna


139

kritikatu da. Era berean, oraindik hobetzeko asko badagoela aipatu da. Zehazki esanda, legedian izandako aurrerapenak azpimarratu dira (18/2008 Foru Legea, abenduaren 5ekoa, Gizarte-zerbitzuak arautzen dituena), baina ohartarazi da arauetan aurreikusitako alderdi batzuk ez direla oraindik gauzatu, oraindik ere sistemak gabeziak badituela, eta gabezia horiek aldatu egiten direla Lurralde Historiko batetik bestera.

Esparru teknikoago batean, kontsultatutako agente gehienen ustez, helburu estrategiko horren betetze-maila ertaina-altua izan da (%71).

70. taula. Gizarte-babeseko sistema orokorraren arloko lehen helburu estrategikoaren betetze-mailaren balorazioa, teknikariek egina (portzentajean)

Altua Ertaina-Altua



(zk)

7,0



Lehen helburu estrategikoa: Gizarte-zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea 0,0 71,4 14,3 14,3 0,0


Helburu operatiboei dagokienez, lehenbizikoa, “Euskal hiritarrek gizarte-zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu eta prestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere”, bete egin da denboran eta forman. Horren oinarri diren araudi-egokitzapenak aurreikusi bezala garatu dira; beraz, lortu da euskal herritarrek gizarte-zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea erregularizatzea, unibertsaltzat jotzen diren zerbitzu eta prestazioen eskubide subjektiboa bermatzen baitu horrek.

Bigarren helburu operatiboari dagokionez, "Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa indartzea, herritarren premiei eta eskariei hobeto erantzuteko”, helburua betetzea eta gauzatzea berdin baloratu dira, hau da, hala moduz lortu da. Zehazki esanda, horretan aurreikusitako jarduketa batzuk partzialki egin dira, eta garapen eskas horren ondorioz helburu hori ez da gauzatu planaren indarraldian.

Berriz ere, helburu horren idazketa generikoa aipatu behar da (baita lehenbizikoarena ere), Gizarte Zerbitzuen Sistema Publiko osoak duena, gizarteratze plan baten esparruan. Beraz, horren betetze-maila zentzu zabalean analizatu behar denez, eskakizun maila altuagoa da, Planaren esparrutik kanpo, nolabait. Hartara, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen egoera iker liteke, besteak beste, horren betetze-maila analizatzeko. Hain zuzen ere,


140

Arartekoaren azken Txosten Berezian (2010)31, adierazten da kontsultatutako pertsona gehienek esaten dutela sistemak atzera egin duela nabarmen, arretaren kalitateari dagokionez. Hartaz, Autonomia Erkidegoan Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen egoera definitzean, ondoko hitzak erabili dituzte askok: kolapsoa, saturazioa, gainezkatzea, ezintasuna, motibazioa galtzea edo gogorik eza.

4.4.2.2. Bigarren helburu estrategikoa. Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea

Helburu estrategiko hori sartzea oro har egokia dela jo den arren, betetze-mailari buruzko balorazio negatiboa egin dute agenteek, eta betetze-maila baxua izan dela esan dute gehienek. Kontu bera gertatu da teknikariekin (5 erantzun soilik), gehienek balorazio negatiboa egin dutelako.

Esparru operatiboago batean eta sektoreen araberako analisia eginda, agente batzuen iritziz, hezkuntzan eta osasunean helburua bete den arren, etxebizitzaren arloan esku-hartzeak hainbat gabezia izan ditu. Zehazki esanda, esleipen sistema "berrikusi beharko litzateke, etxebizitzak gehien behar dituztenengana heltzen ez direlako”.

Arrazoiei dagokienez, departamentuen eta erakundeen arteko koordinazioan izandako arazoek, beharbada, berebiziko eragina izan lezakete. Izan ere, koordinazio hori funtsezkoa da Planean sartutako ekimen berritzaileak gauzatzeko, batez ere. Bazterkeriaren aurka jotzeko proposatutako esku-hartze integralaren hobekuntzak koordinaziorako ahalegin etengabea eskatzen du berez.

71. taula. Gizarte-babeseko sistema orokorraren arloko bigarren helburu estrategikoaren betetze-mailaren balorazioa, teknikariek egina (portzentajean)

Altua Ertaina-Altua



(zk)

5,0



Bigarren helburu estrategikoa: Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea 0,0 0,0 40,0 40,0 20,0


Lehenbiziko helburu operatiboa, “Sanitate-sistematik gizarteratzearen arloan egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea”, behar bezala bete da, eta balorazio bera agertzen

31 “Oinarrizko gizarte zerbitzuen egoera Euskadiko Autonomia Erkidegoan”.


141

da agente batzuen iritzietan. Hala ere, berriz ere esan behar da ez direla behar bezala gauzatu erakundeen arteko koordinazioa eskatzen zuten jarduketak. Hori dela eta, aurreikusitako hobekuntza eta bizkortze hori ez da erabat gauzatu.

Bigarrenari dagokionez, “Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonengana bideratutako etxebizitza-politikak hobetzea eta indartzea”, horren gauzatze maila ertaina-altua izan dela jo den arren, partzialki bete da. Ildo horretatik, nahiz eta gizarte-bazterkerian edo horren arriskuan dauden eta etxebizitzarik ez duten pertsonen aukerak hobetzeko neurriak gauzatu diren, etxebizitzak esleitzeko irizpideak kritikatu dituzte agente batzuek. Berrikusi beharko liratekeela esan dute, "gehien behar dutenengana heltzen ez direlako". Beharbada azken horri lotuta, ez da aurreikusitakoaren arabera garatu oinarrizko gizarte-zerbitzuekin dagoen komunikazio sistema, gizarte-diagnosian eta gizarteratze hitzarmenetan etxebizitzarekin lotutako alderdiei buruzko informazioa integratzekoa. Berriz ere, porrot hori lotuta egon liteke koordinazioan atzemandako hutsuneekin.

Hirugarren helburu operatiboa, “Hezkuntza-zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzea”, partzialki bete da. Gauzatze maila ertaina-altua izan den arren, berriz ere, helburua behar bezala betetzea lotuta egon da xedean aurreikusitako funtsezko jarduketa berritzaileak gauzatzeko egon beharreko koordinazioarekin. Zehazki esanda, ez da garatu oinarrizko gizarte-zerbitzuekiko komunikazio sistema, gizarte-diagnosian eta gizarteratze hitzarmenetan hezkuntza alderdiekin lotutako informazioa integratzekoa. Izan ere, funtsezko tresna da hura gizarteratze jarduerari lotutako zerbitzuen arteko informazioa sortzeko eta trukatzeko.

Laugarren helburu operatiboa betetze-mailari buruzko balorazioa egiteko informaziorik ez dagoenez, "Justizia Administraziotik bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonekin egiten diren jardunak hobetzea eta indartzea”, gauzatzeari buruzko balorazioa egingo da. Ildo horretatik, betetze-maila ertaina izan dela baloratu da, Planaren indarraldian aurreikusitako jarduketen gauzatze mailen arabera. Esaterako, Euskadin bizi diren etorkinen administrazio-erregularizazioa errazten duten mekanismoak nola edo hala bultzatu direla antzeman da. Aitzitik, aurrerapena mugatua izan da, mugatuak ere izan direlako, alde batetik, gizarte-erroldatzearen sistemak erregularizatzeko aukera eta oinarrizko gizarte-zerbitzuen eta kartzeletako gizarte-zerbitzuen arteko koordinazioa.

4.4.3. Planaren kudeaketa eta haren aplikazioaren eta inpaktuaren jarraipenari dagozkion helburuak

Alor honetan helburu estrategiko bakarra sartu zen, eta ez zen bete Plana gauzatzean. Betetze-mailaren analisia laburtuta dago ondoko koadroan:

6. koadroa. Planaren kudeaketa eta jarraipenaren arloko helburuen betetze-maila


142


3.3. Planaren kudeaketari eta haren aplikazioari eta inpaktuari lotutako helburuak eta jarduketak

3.3.1. Lehen helburu estrategikoa. Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea.

Hori ez betetzeak agerian uzten du Planaren porrot handietako bat. Horretarako behar ziren elementuen arrakasta zuzenki lotuta zegoen Plana gauzatu zenean ia egon ez zen koordinazioari.

4.4.3.1. Lehen helburu estrategikoa. Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea

Agente guztien iritziz, xedea sartzea beharrezkoa eta egokia zen arren, helburu estrategiko hori ez betetzea izan da Planaren porrot handietako bat. Balorazio horretan bat datoz, bai zuzendaritzako arduradunak, bai teknikariak, nahiz eta azken horiek baikorrago agertu.

Horretan sartu ziren Planari kudeaketa eta ebaluazio tresnak emateko bideratutako helburuak eta jarduketak, horren gauzatze egokia eta emaitzen bilakaeraren jarraipena ahalbidetzeko xedez jarriak. Aurrerago zehazten den bezala, aurreikusitako hobekuntza ez da gertatu. Xede horretako tresnak erakundeen eta departamentuen arteko erakundeak ziren gehienbat, eta horren arrakasta Planaren garapenean ia egon ez den koordinazioari zuzenki lotuta zegoen.

72. taula. Kudeaketa eta jarraipen arloko lehen helburu estrategikoaren betetze-mailaren balorazioa, teknikariek egina (portzentajean)

Altua Ertaina-Altua



(zk)

5,0




Lehen helburu estrategikoa: Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea 0,0 0,0 20,0 40,0 40,0

Lehen helburu operatiboa, “Gizarteratzeko II. Euskal Planari beharrezko tresnak hornitzea behar bezala kudeatzeko”, ez da bete. Aipatutako kudeaketa-tresnen oinarria zen hainbat erakunde sortzea, departamentuen arteko eta erakundeen artekoak, eta kanpo agenteek parte hartzekoak. Esan den bezala, azkenean ez ziren sortu edo, bestela, noizean behin funtzionatu zuten. Halaber, parte-hartze urria egon zen Planaren benetako kudeaketan.


143

Era berean, bigarren helburu operatiboa, “Pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekin erlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzea”, ez da bete. Helburu hori lortzeko, tresna sorta bat diseinatzea proposatu zen, pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren arloan izandako lorpenen bilakaera baloratu ahal izateko egina. Horietako bakar bat baizik ez zen behar bezala gauzatu, Planaren tarteko ebaluazioa egitea, alegia, eta gainerakoa ez zen garatu aurreikusita zegoen bezala. Ildo horretatik, pobreziaren alderdien eragina aldian behin ebaluatzeko tresnarik egon ez denez, helburua ez da bete ondorioztatu da.

5. Jardunen betetze mailaren ebaluazioa


145

5. JARDUNEN BETETZE MAILAREN EBALUAZIOA

5.1. SARRERA

Kapitulu honetan Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planaren betetzearen analisi zehatza egiten da, 2007. eta 2009. urteen atekoa, horixe baita plana indarrean egon den aldia. Horrekin, Euskadiko gizarteratzeko politiken egoeraren ikuspegia eskaintzen da, eta ebaluatzen da zein izan diren lorpenak eta gabeziak Planaren helburu estrategiko eta operatiboak lortzeko aurreikusitako jardunak ezartzerakoan, horren barne dauden 70 jardunetan zehar ibilbidea eginda.

Analisi horretarako, abiapuntu gisa, Planaren bitarteko ebaluazioan lortutako ondorioak aintzat hartzen dira; hori planaren indarraldiko bigarren urtean egin zen32. Gehigarri gisa, ebaluazio hori egin zenetik Plana bukatu arte izandako aurrerapenak azaltzeko, bigarren mailako iturri nagusiak aztertu dira, baita betetzearen ardura izan duten agenteek emandako informazioa ere 33.

Horrela, Plana osatzen duten hiru arloetako bakoitzerako aurkezten da, helburu operatiboaren arabera, hori osatzen duten jardunen betetzeari buruzko analisia, 2007-2009 aldian. Helburu operatiboaren araberako analisia bi zatik osatzen dute: batetik, aurreikusitako jardunen betetzearen laburpen laburra, eta, bestetik, bakoitzaren garapenaren analisi zehatza.

5.2. BABESEKO ETA GIZARTERATZEKO EUSKAL SISTEMA

Jarduteko lehen arlo horretan 4 helburu estrategiko ezarri ziren 12 helburu operatiboren inguruan; horiek, euren aldetik, 40 jardunek osatuta zeuden. Jarraian, Plana indarrean zegoen bitartean izandako betetzearen analisi zehatza aurkezten da.

5.2.1. Helburu estrategikoa: ARAU-ESPARRUA EGOKITZEA, BABESEKO ETA GIZARTERATZE ETA LANERATZE PROZESUAK ORDENATU ETA AHALBIDETZEKO

Helburu estrategiko horren baitan bildutako jardunak betetzea izan da Gizarteratzeko II. planaren arrakasta nabarmenetako bat. Aurreikusitakoaren arabera garatu da

32 Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Lan Saila: Gizarteratzeko Erakunde arteko II. Planaren urteko ebaluazioa 2008, 2009ko martxoa. 33 Metodologiaren atalean zehazten den bezala, lehen mailako informazioa biltzeko galdetegi bat erabili zen eta elkarrizketa sakonak egin zitzaizkien Plana betetzeko ardura zuten agente arduradunei. Argibide gehiago nahi izanez gero, kontsultatu metodologia.


146

araudiaren egokitzea Plana indarrean egon bitartean, edo, bestela, bultzada eman da, eta oinarriak finkatu, laster bere betetzea zehazteko.

5.2.1.1. Lehen helburu operatiboa: Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izateko, gizarteratzeko eta babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz

Helburu operatibo horretan aurreikusitako jardunen betetze maila, oro har, handia izan da. 8/2008 Legea, ekainaren 25ekoa, Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legea eta Gizarte Eskubideen Agiriaren Legea aldatzekoa, eta 18/2008 Legea, abenduaren 23koa, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoa, araubide egokiagoa dira Euskadin dauden gizarteratzeko eta laneratzeko beharretarako; izan ere, horien bidez errentak babesteko maila handituz joan da, bai horien zenbatekoan, bai horiek estaltzen dituzten kasu kopuruan. Gainera, ezegonkortasunaren egoera berriak estaltzeko eskatutako betebeharrak malgutu dira, horiek ez baitzeuden behar bezala babestuta, Erkidegoaren baitan pobrezia tipologien bilakaeraren ondorioz. Aldi berean, araubide berriarekin oinarrizko betekizun espezifikoak eskatzen zaizkie pertsona titularrei horien modalitatearen arabera, eta, betiere, azpimarratzen da helburu nagusia direla gizarteratzea, laneratzea eta haien autonomia.

Prestazioen araubide garapenaren osagarria da 2/2010 Dekretua, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria arautzen duena, baita Diru-sarrak Bermatzeko Errenta arautuko duen hurrengo dekretu arautzailea; horren zirriborro bat bidali zitzaien gizarte agenteei 2009ko abenduaren 16an.

Aurreikusitako jardunen betetzearen laburpen-laukia, helburu operatiboaren arabera

Helburu operatiboa Betetze maila

2.1.1. Lehen helburu operatiboa: Babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak arautzen dituen araudia egokitzea, diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izateko, gizarteratzeko eta babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz.

Handia

2.1.2. Bigarren helburu operatiboa: Araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko.

Handia


147

Betetzearen analisi zehatza, jardunaren arabera

Erakunde arduradunak:

Gizarteratze Zuzendaritza.

Gizarteratzeko Batzorde Iraunkorra

Betetze maila: Handia

Araubidearen birmoldaketa ondo betetzat jo zen II. Planaren bitarteko ebaluazioan, Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legearen eta Gizarte Eskubideen Gutunaren berrantolaketarekin eta 18/2008 Lege berria onestearekin. Araudi aldaketa horiek, erakunde arduradunen balorazio positiboarekin batera, aukera ematen dute handitzat jotzeko jardun horren betetze mailaren kalifikazioa.

Dagokion araudiaren xedea eta edukia eguneratzea ekarri zuten hiru legeak, Planaren lehen jardun horri dagozkionak, honako hauek dira:

• 4/2007 Legea, ekainaren 22koa, Gizarte Bazterkeriaren aurkako maiatzaren 22ko 12/1998 Legea eta Gizarte Eskubideen Agiriaren abenduaren 27ko 10/2000 Legea aldatzekoa.

• 8/2008 Legea, ekainaren 25ekoa, Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legea eta Gizarte Eskubideen Gutunaren 10/2000 Legea aldatzekoa.

• 18/2008 Legea, abenduaren 23koa, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoa

Aurreikusitako jardunen betetzearen laburpen-laukia

Jarduna Betetze maila

1. jarduna. Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legeak eta Gizarte Eskubideen Gutunak eratzen duten lege-esparrua berrikustea, bi arauen xedearen eta edukiaren arau-berrantolaketaren bitartez

Handia

2. jarduna. Arau-esparru orokorra aldatzetik eratorritako Dekretuak lantzea. Ertaina

1. jarduna. Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legeak eta Gizarte Eskubideen Gutunak eratzen duten lege-esparrua berrikustea, bi arauen xedearen eta edukiaren arau-berrantolaketaren bitartez


148

Horren azpian zegoen ikuspegia, Planean aurreikusi bezala, zen bilakaera bat izatea, behar gehien zuten pertsonei bideratutako oinarrizko errentaren prestazio batetik diru-sarreren bermerako prestazioen arian ariko unibertsalizaziorako joera izatera, gizarteratzeko eta laneratzeko eta gizarte babeseko eremuak bereiziz eta espezifikatuz.

2009an, arau-esparru orokorra aldatzetik eratorritako dekretuak prestatzen hasitako lanari jarraitu zitzaion, eta Planaren bigarren jardunari dagokio hori, ondoren azaltzen den bezala.


Gizarteratze zuzendaritza.


Betetze maila: Ertaina

Planaren indarraldia bukatuta, oraindik onetsi gabe zeuden arau-esparru orokorraren aldaketa garatzen duten dekretuak. Dena dela, horiek egiteko bidearen zirriborroa argi egin zen Plana egin zen urteetan zehar, eta, beraz, horren betetze maila ertaina da. Hori egiteari emandako bultzadaren adierazgarri dira 2/2010 Dekretua onestea, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriari buruzkoa, Planaren indarraldia bukatu eta handik egun gutxira, eta Diru-sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretuaren zirriborroaren aurkezpena ere bai, 2009ko abenduan.

Zehatz-mehatz, 2/2010 Dekretuak, urtarrilaren 12koak, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriari buruzkoak, garatzen ditu Diru-sarrerak Bermatzeko Legean aurreikusitako prestazioak, eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria eskubideko prestazio bezala eratu zuen –eskubide subjektibokoa, legearen arabera–-. Horrekin, sistemaren funtsezko pieza bihurtu zuen eta, funtsean, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentarekiko osagarria den prestazio ekonomikoen sistema bat egituratzeko helburuaren isla, biztanleriaren talde ahulenetako bati etxebizitzarekin loturiko gastuei aurre egitea ahalbidetzeko. Funtsezko gastuen estalduran nolabaiteko egonkortasuna bermatzeaz gain, jarduteko tresna horrek badu erantsitako beste dohain bat, hots, Gizarte-larrialdietarako Laguntzak birbidera ditzake beren jatorrizko bokaziorantz, hau da, ezohiko gastuei aurre egitera, desbideratze bat zuzenduta, urteen poderioz, eta premiak tarteko, Gizarte-larrialdietarako Laguntzak praktikan aldizkakoak izan baitira eta etxebizitza-gastuei aurre egiteko baliatu baitira, proportzio oso handi batean.

2. jarduna: Arau-esparru orokorra aldatzetik eratorritako Dekretuak lantzea.


149

Bestalde, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretuaren zirriborroa gizarte agenteen aurrean aurkeztu zen 2009ko abenduaren 17an, eta aurreikusita dago hori onestea 2010eko udan zehar. Dekretu horrek 18/2008 Legea garatzen du, abenduaren 23koa, Gizarteratzea eta Diru-sarrerak Bermatzekoa.

Adierazitako aurrerapenak gorabehera, neurri honen jarraipen adierazlea dagozkion dekretuen onespena denez, eta horiek onetsi ez direnez Planaren indarraldiaren barnean, helburu honen betetze maila ertaintzat jo daiteke; balorazio horrek bat egiten du galdetegien bidez kontsultatutako erakunde arduradunek emandakoarekin.

5.2.1.2. Bigarren helburu operatiboa: Araudia egokitzea, gizarte esku-hartze indibidualizatua bultzatzeko eta errazteko eta gizarteratzeko mekanismoak indartzeko

Helburu operatibo horretan agertutako jardunen betetze maila handia izan da. Ezarritakoaren arabera bete dira, bai gizarteratzeko prozesuen laguntza indibidualizaturako teknikoak kontratatzeko toki entitateei emandako laguntzen banaketa arautzen duen agindua, bai diru-laguntzen berrantolaketa gizarteratze arloan.





3. jarduna. Premialdiko langileak kontratatzeko laguntza ekonomikoen banaketa arautzen duen Agindua aldatzea, Oinarrizko Errenta eta Gizarte Larrialdietarako Laguntzak jasotzen dituztenekin gizarteratzeko hitzarmenak inplementatu dituzten eta laguntza pertsonalizatuko programak martxan jarri dituzten Udaletara bideratuz lehentasunez laguntzak, horretarako Diagnostiko eta Esku-hartze Sozialerako aplikazioa erabiliz.

Handia

4. jarduna. Gizarteratzearen arloan jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen dituen Agindua aldatzea, GKEekin urte anitzeko hitzarmenak ezar daitezen baimentzeko, bazterkeria handiko sektoreetan gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak kudea ditzaten, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin koordinatuz eta haien lagungarri gisa.

Handia

3. jarduna. Premialdiko langileak kontratatzeko laguntza ekonomikoen banaketa arautzen duen Agindua aldatzea, Oinarrizko Errenta eta Gizarte Larrialdietarako Laguntzak jasotzen dituztenekin gizarteratzeko hitzarmenak inplementatu dituzten eta laguntza pertsonalizatuko programak martxan jarri dituzten Udaletara bideratuz lehentasunez laguntzak, horretarako Diagnostiko eta Esku-hartze Sozialerako aplikazioa erabiliz


150


Udalak



Neurri honen asmoa zen baliabideen hornidura finantzatzea errefortzuko langileak kontratatzeko, Udalei lagunduz gizarteratzeko hitzarmenak egiteko eta laguntza pertsonalizatuko programak martxan jartzeko. Onetsitako finantzazioko aginduan eta erakunde arduradunen balorazioak direla medio, esan daiteke jardun honen betetze maila ertaina dela.

Agindua aldatzeari dagokionez, jardun hori behar bezala betetzat jotzen zen bitarteko ebaluazioarekin batera. Jardun hori inspirazio iturri zuzena zuela, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailburuak 2008ko martxoaren 12an emandako aginduak arautzen zuen gizarteratzera bideratutako programak burutzeko toki entitateei errefortzuko langileak –teknikariak eta administraziokoak– kontratatzeko diru-laguntzen banaketa arautzen duena, Euskal Autonomia Erkidegoko lurraldeetan. Agindu horretan, aintzat hartu zen Udal, Mankomunitate eta zerbitzu talde eskatzaileen artean baliabideak banatzeko irizpideak bat ote zetozen jardunean ezarritakoarekin, eta, hain zuzen ere, honako hauek ziren:

a) Lehenik eta behin, aurretiko hornidura bat esleitzen zitzaion Udal, Mankomunitate edo zerbitzu talde bakoitzari; hori zehazteko, Gizarte Larrialdietarako Laguntzen programarako erabilgarri zeuden baliabideak banatzeko erabilitako irizpide berberak –Udalen artean– aplikatu ziren, EAEko udalerri guztien artean, hau da, behar irizpideei erantzuten dieten adierazleak erabiltzearen bidez. Diru-kopuru horren zenbateko globala 3.000.000 eurokoa zen.

b) Bigarrenik, erabilgarri zegoen zenbateko gehigarria banatzeko (2.865.000 euro), eta a) atalean aurreikusitako diru-kopuruarekin osorik erantzun gabe gelditutako eskariei dagokienez, beste banaketa irizpide batzuk erabili ziren; horietan, esleipena egin zen Gizarte Bazterkeriaren egoeran edo arriskuan zeuden pertsonak gizarteratzera bideratuak ziren politika aktiboetan inplikazio handiena zeuden udalen alde, eta, bereziki, prestazio ekonomikoen pertsona onuradunak gizarteratzeko eta laneratzeko Sailak bultzatutako jardunetan inplikazio handiena zutenen alde. Zehatz-mehatz, hautatzeko adierazleak honako hauek izan ziren:

o 2006. eta 2007. urteetako bakoitzean indarrean zeuden gizarteratze hitzarmenen titularren kopurua.

o Aldi horretan berean indarrean zeuden gizarteratze hitzarmenen kopurua, Gizarte.net-eko Gizarte Diagnosia eta Gizarteratzea eta Laneratzea baliabidearen bitartez egindakoak.


151

o 2006. eta 2007. urteetan Gizarte Larrialdietarako Laguntzaren onuradun izandako bizikidetza-unitate kopurua, prestazioa Gizarte.net-eko aplikazio informatikoaren bidez kudeatu bazen prestazioa, edo oinarrizko datuak horretan ageri badira.

o 2006 eta 2007. urteen artean indarrean zeuden gizarteratzeko hitzarmenen portzentajea, entitate eskatzailearen lurraldean Oinarrizko Errenta jasotzen zuten pertsonei dagokienez.

o Aldi horretan Auzolan programaren barnean abiarazitako proiektu kopurua.

Aipatutako irizpideek indarrean jarraitu dute gai berberean izandako geroko aginduetarako. Zehazki, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantzako sailburuaren 2009ko apirilaren 22ko Aginduak, gizarteratzera bideratutako programak burutzeko errefortzuko langileak, teknikariak eta administraziokoak kontratatzeari buruzkoak 6.040.950 euroko aurrekontua bideratzen du jardun horretara, eta zenbateko hori handitzen da, guztira, 8 milioi eurora iristeko; 18/2008 Legea, abenduaren 23koa, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoa aplikatzearen errefortzuko kontu-sail baten kargura doa, 19/2008 Legean, Euskadiko aurrekontuei buruzkoan.

Arestikoa laburbilduta, Plana betetzen ari zen bigarren urtean garatzen hasi zen jarduna, eta betetzen jarraitu zuen 2009. urtean.



Udalak eta irabazi asmorik gabeko entitateak

Foru Aldundiak



Bitarteko ebaluazioko txostenean adierazitakoarekin bat, jardun hori betetzeko, 2008an agindua aldatzea onetsi zen, eta Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailburuak 2008ko

4. jarduna. Gizarteratzearen arloan jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen dituen Agindua aldatzea, GKEekin urte anitzeko hitzarmenak ezar daitezen baimentzeko, bazterkeria handiko sektoreetan gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak kudea ditzaten, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin koordinatuz eta haien lagungarri gisa.


152

otsailaren 27an emandako agindua ekarri zuen, Gizarteratzearen arloan jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen zituena. Dena dela, aldaketa aurreikusitakoaren arabera bete bazen ere, horrek ez zuen kontuan hartzen urte anitzeko hitzarmenak, eta, hartara, jarduna ez zen erabat garatu. 2008. urte horretarako, aurreikusitako diru-laguntzen zenbatekoa 1.845.000 eurokoa zen.

2009an, 87/2009 Aginduak, 2009ko apirilaren 22koak, finantzazio hori handitu zuen 2.000.000 euro arte, urte anitzeko hitzarmenak ezarri gabe.

2009ko abenduan, Planaren indarraldia ia bukatuta, Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak diru-laguntza horiek antolatu zituen, eta 649/2009 Dekretua onetsi zuen, abenduaren 29koa, Euskal Autonomia Erkidegoko esku-hartze sozialaren eremuan hirugarren sektoreko jarduerak sustatzeko diru-laguntzak arautzen dituena. Dekretu horren bidez aukera egongo zen laguntza multzo bat batzeko, ordura arte horiek banatuegiak baitziren, eta, horren ondorioz, koherentzia ezak, nahasketak eta bikoiztasunak sortzen ziren. Gobernua aldatu eta gero (2009ko maiatza), eta horrekin batera euskal autonomiako administrazioaren egitura ere aldatuta34, baieztatu zen diru-laguntzei buruzko 19 agindu ere izanak zirela. 19 agindu horiek xeheki ebaluatuta, baieztatu zen praktikoki leku berberetara iristen zirela, entitate berberetara. Bestalde, diru-laguntza berberengatik lehian ari ziren irabazi asmorik gabeko entitateak eta entitate publikoak, udalak35.

Berrantolaketa horrekin, 2010ean soilik diru-laguntzei buruzko bi deialdi onetsi ziren, bakoitzak diru-laguntzen hiru lerro zituztela: lehenbiziko laguntza-deialdia irabazi asmorik gabeko gizarte-ekimeneko entitateetara zuzenduta zegoen, eta bere hornidura 10 milioi eurokoa zen; bigarren laguntza-deialdia beste administrazio publikoak laguntzera bideratutakoa da –udalak funtsean–, eta 12,5 milioi euroko aurrekontua du.

649/2009 Dekretuan, abenduaren 29koan, diru-laguntzak banatzeko hiru lerro ezarri ziren: Gizarte esku-hartzerako jarduerak pertsona, familia, talde eta komunitateekin, Gizarte esku-hartzean ekintza boluntarioa eta parte-hartze asoziatiboa indartzeko jarduerak, eta Gizarte esku-hartzerako jakintzaren kudeaketa-jarduerak. Halaber, lerro horietako lehenbizikoan aipatzen da ez dagoela baztertuta zenbait urtez jarraian jarduera batek diru-laguntzen finantzaketa jaso ahal izatea, hori urteko deialdien esparruan egiten den edo ez alde batera utzita, jarduera horren heltze-eta zabaltze-prozesuak hori eskatzen badu subentzio-esparrutik kanpoko irisgarritasuna lortu bitartean.

34 4/2009 DEKRETUA, maiatzaren 8koa, Lehendakariarena, Euskal Autonomia Erkidegoaren Administrazioko sailak sortu, ezabatu eta aldatzen dituena eta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzen dituena, bere 2. artikuluan Administrazioaren egitura, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren egitura osatzen duten hamar sailak zehazten ditu: 1) Herrizaingo Saila, 2) Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa, 3) Ekonomia eta Ogasun Saila, 4) Justizia eta Herri Administrazioa, 5) Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioa, 6) Industria eta Berrikuntza, 7) Enplegu eta Gizarte Gaiak, 8) Osasun eta Kontsumo Saila, 9) Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza; eta 10) Kultura. 35 Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluko prentsa dosierra, Vitoria-Gasteiz, 2009ko abenduaren 29koa.


153

Hartara, jardun hau gauzatu bazen ere, aurreikusi bezala, 2009. urtean, betetze maila handia izan da. Gainera, hori betetzeko ardura izan duten erakundeek balorazio horixe eman dute.

5.2.2. Helburu estrategikoa: Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratu eta orokortzea

Oro har, esan daiteke helburu estrategiko honetan aurreikusitako jardunen betetzeari dagozkion aurrerapenak eskasak izan direla. Ebaluazioak egitearen bidez sistema etengabe hobetzeko sustapenean aurrerapenak izan badira ere, harmonizazio falta izan da, sistematikoki, ebaluazioetan beraietan. Aldi berean, helburu estrategikoaren beste ahulune bat izan da gizarte esku-hartze indibiduala diagnostikatzeko eta planifikatzeko baliabide teknikoen eta informatikoen hedapenaren garapen mugatua.

5.2.2.1. Lehen helburu operatiboa: Gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala



2.2.1. Lehen helburu operatiboa: Gizarte esku-hartze indibidualaren diagnostikatu eta planifikatzeko lana arintzeko, informazioa transmititzeko eta agente guztiak koordinatzeko beharrezkoak diren tresna teknikoak eta informatikoak garatzea eta zabaltzea, hala plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan.

Txikia

2.2.2. Bigarren helburu operatiboa: Sistemaren etengabeko hobekuntza sustatzea, ebaluazioak eta jardunen jarraipen sistematikoa eginez eta kalitate-planak aplikatuz.

Ertaina

2.2.3. Hirugarren helburu operatiboa: Gizarteratzeko Euskal Planaren eta beste erakunde arteko eta sailen arteko plan batzuen artean koherentzia eta sinergiak bultzatzea.

Ertaina


154

plangintza orokorraren mailan nola esku-hartze indibidualaren mailan

Helburu operatibo honen esparruan diseinatutako jardunen betetze maila txikia izan da. Gizarteratze eta laneratzeko esku-hartzearen diagnosia eta planifikazioa homogeneizatzea helburu zuten baliabideen erabilera ez da orokortu. Bere diseinuan ez zen kontuan hartu gainerako administrazioen iritzia, ez parte-hartzea, bereziki toki administrazioena, eta, horren ondorioz, horiek ez zuten beraiena bezala ikusi. Baliabide berrien sustapenak huts egin zuen; eta, horrela, agenteek euren aplikazioak erabiltzen jarraitu zuten; horrela, nahiz eta jarduna positiboki baloratu, baliabide berrien ezagutza maila desberdina izan zen administrazioetan.



Gizarteratze Zuzendaritza



5. jarduna. “Diagnostikoa eta Esku-hartze Soziala” tresnaren erabilera orokortzea Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoan, nahitaez aplikatuz gizarteratze-prozesuetan, sistema horretan gauzatzen diren tresnak estandarizatzeko prozesuen esparruan. Tresna hori erabiltzeko laguntza- eta prestakuntza-taldeak sortzea.

Ez da bete

6. jarduna. Gizarte.net gunean dagoen “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” aplikazioa zabaltzea prestazioko eta gizarteratzeko eta laneratzeko programa guztietara.

Txikia

7. jarduna. Lankidetza-protokoloak orokortzea Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen, Lanbideko Orientabide Zerbitzuen eta INEMen artean.

Ertaina

8. jarduna. Gizarte Zerbitzuei buruzko Informaziorako Euskal Sistema garatzea, prestazio ekonomikoei buruzko informaziorako modulu espezifiko bat barne hartuz.

Txikia

9. Informatika-aplikazio bat lantzea EAEko gizarteratzerako baliabideen mapa ezagutzeko, une bakoitzean eta lurralde bakoitzean eskura dauden baliabideekin, horiek lortzeko baldintzekin eta okupazio-mailarekin, sisteman barne hartutako informazioa eta “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” aplikaziotik eratorritakoa lotuz.

Ez da bete

5. jarduna. “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” tresnaren erabilera orokortzea Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoan, nahitaez aplikatuz gizarteratze-prozesuetan, sistema horretan gauzatzen diren tresnak estandarizatzeko prozesuen esparruan.


155

Foru Aldundiak

Udalak

Ebaluazio Zuzendaritza

Gizarte Gaietako Sailburuordetza

Betetze maila: Ez da bete

Planaren bitarteko ebaluazioak zailtasunen berri ematen zuen jada, nahiz eta aurreko Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Saila ahalegindu zen Diagnostikoa aplikazioaren erabilera erabat orokor zedin.

Planaren indarraldia bukatuta, erakunde arduradunek emandako informazioaren arabera, adierazten da jardun hori ez dela bete. Baliabide informatikoaren garapenari dagokionez zenbait aurrerapen egin badira ere, ez zen lortu bere erabilera orokortzea, eta egun gutxi batzuek besterik ez dute erabiltzen. Hori lortzeko detektatu diren arazoen artean, bereziki aipatzen da Eusko Jaurlaritzak alde bakarretik garatutako lana; izan ere, baliabidea diseinatzeko ez zen kontuan hartu gainerako administrazioen iritzia, ez parte-hartzea, bereziki udalena, eta, horren ondorioz, horiek ez zuten beraiena bezala ikusi, eta ez zuten euren beharrak baliabide horretan islatuta ikusi. Era berean, baliabidea erabiltzen laguntzeko eta prestatzeko talderik ez da sortu.

Aurrekontuen gaiari dagokionez, Gizarteratze Zuzendaritzak hori garatzeko egindako gastua 108.000 eurokoa izan zen 2007an, 160.000 eurokoa 2008an, eta 164.000 eurokoa 2009an.



Foru Aldundiak

Udalak

Irabazi-asmorik gabeko erakundeak



6. jarduna. Gizarte.net gunean dagoen “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” aplikazioa zabaltzea prestazioko eta gizarteratzeko eta laneratzeko programa guztietara.


156

Betetze maila: Txikia

Bitarteko ebaluazioa egin arte, jardun hori ez zegoen beteta. Ebaluazio honetan, Erakunde arduradunen galdetegietatik datorren informazioaren arabera txikia da bere betetze maila, Gizarte.net gunean dagoen “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” aplikazioaren hedapen mugatua agerian gelditzen baita, integratu gabe utzita prestakuntzako programak eta gizarteratze eta laneratzekoak.

Arartekoak 2010eko ekainean Eusko jaurlaritzara bidalitako txosten berezian zehazten denez36, aplikazio hori toki batzuetan baino ez da ezarri, eta udal batzuek uko egin diote ezartzeari edo Lan eta Gizarte Gaietako Sail horren mende dauden prestazioak kudeatzeko bakarrik ezarri dute. Paraleloki, modu independentean, Foru Aldundiek sare-konexioko sistemak sortu dituzte euren prestazioak kudeatzeko, eta oinarrizko gizarte zerbitzuek maiz erabiltzen dituzte horiek tramitazio hori erabiltzeko.

Halaber, udal gehienek beren kudeaketa aplikazioak sortu eta garatu dituzte urte hauetan zehar. Kostu handikoak izaten dira, eta dagoeneko oso sendotuta daude; gainera, askotan ezin daitezke aurreko beste horiekin bateratu. Txostenean bertan adierazten da gaur egun ez dagoela programa edo aplikazio komunik oinarrizko gizarte zerbitzuek aurrera eramaten duten jardueraren oinarrizko datuak era homogeneoan osatu eta ustiatzeko.


Enplegu Zuzendaritza

INEM

Tokiko Enplegu Agentziak



Bitarteko ebaluazioa bukatuta, zenbait aurrerapen detektatu ziren ezarritako protokoloei dagokienez. Ebaluazio honetan, zuzenean kontsultatu diren erakunde arduradunekin bat, ondorioztatzen da Plana behin bukatuta, jarduna modu irregularrean garatu dela, udal

36 Arartekoa (2010eko ekaina): “Euskal Autonomia Ekidegoko oinarrizko gizarte zerbitzue egoera. Arartekoak Legebiltzarrari egindako txosten berezia”.

7. jarduna. Lankidetza-protokoloak orokortzea Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen, Lanbideko Orientabide Zerbitzuen eta INEMen artean.


157

bakoitzaren inplikazio mailaren arabera. Zentzu horretan, lankidetza-protokoloak ez dira orokortu, baizik eta modu bakartuan eta une-unean egin direla. Beraz, ondorioztatzen da betetze maila ertaina izan dela.

Zehatzago, Planaren bitarteko ebaluazioak honako lankidetza-protokolo hauek aipatzen zituen oinarrizko gizarte zerbitzuen eta enplegu arloaren artean:

a) Lankidetza-protokolo bat Eusko Jaurlaritzako Gizarteratze eta Familiako Sailburuordetzaren eta Lan eta Gizarte Segurantzaren Sailburuordetzaren artean, Enplegu Zerbitzuen eta Gizarteratzearen arteko koordinazioa hobetzera bideratuta.

b) Oinarrizko gizarte zerbitzuen eta Lanbide, Euskal Enplegu Zerbitzuaren sareko orientazio-zerbitzuen arteko lankidetza-protokoloa, bi erakunde horien arteko protokoloa hobetzekoa.

Horiez gainera, Toki Garapeneko Agentzietatik egindako hainbat akordio eta ekimen aipatzen ditu, gizarteratze ea laneratze arloko koordinazioan aurrerapenak ekarri dituztenak; dena dela, kasu gehienetan, ez da lankidetza-protokolorik oinarrizko gizarte zerbitzuen eta Lanbide, Euskal Enplegu Zerbitzuaren eta INEM institutuaren artean.

Etorkizunari begira, jardun horri dagokionez, Enplegu Zuzendaritzak esan du antolaketa berriarekin, eta Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa, Egailan, eta Enplegu Zuzendaritza bat eginda, lankidetza sendoago baten ateak zabalduko direla. Gizarteratze aktiboaren arloko eskumenak EAEri transferitzeak aukera handia da zeharkako politikak koordinatzeko, baita gizarteratze eta laneratze arloan eskumenak dituzten beste zuzendaritza batzuek –Justizia Zuzendaritza, Inmigraziokoa, eta beste erakunde autonomo batzuk, Emakunde bezala– enpleguari buruzko gaiei dagokienez ere, gizarteratzea eta laneratzea sustatzeko zeharkako planak egitean.




Foru Aldundiak

Udalak


8. jarduna. Gizarte Zerbitzuei buruzko Informaziorako Euskal Sistema garatzea, prestazio ekonomikoei buruzko informaziorako modulu espezifiko bat barne hartuz.


158

Jardun horri dagokionez, zenbait aurrerapen detektatu dira araudi-esparruan, bitarteko ebaluazioa izan aurretik egindakoak. Dena dela, praktikan, Gizarte Zerbitzuei buruzko Euskal Informazio Sistemaren garapena oso mugatua izan da. Izan ere, Plana bukatuta, kontsultatutako erakunde arduradun batek ere ez du esaten planaren garapena Planean aurreikusi bezala egin denik. Horregatik guztiarengatik, jardun horren betetze maila txikitzat jo behar da.

Detektatutako aurrerapenak zehatzago aztertuta, bitarteko ebaluazioan jada adierazi zen Gizarte Zerbitzuei buruzko 12/2008 Legearen bigarren kapituluan zehazten zela Gizarte Zerbitzuei buruzko Euskal Informazio Sistemaren diseinua, abiaraztea eta mantentzea. Halere, horrek soilik hartzen zituen kontuan Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren zerbitzu eta prestazio mailen jarraipena egiteko behar ziren informazioa ea datuak, Prestazio eta Zerbitzuen Karteran aurreikusitakoekin bat, modu espezifikoan aintzat hartu gabe prestazio ekonomikoei buruzko informazioa.

Gaur egun, egiaztatzen da prestazio ekonomikoei buruzko informazioa oraindik ez dela sisteman sartu modu espezifikoan.



Foru Aldundiak


Udalak


Jardun horren asmoa zen, informatika-aplikazioa kontsolidatuta, gizarteratzerako baliabideen informazio eguneratua jasotzea, eta horrez gainera, EAEn gizarte zerbitzuen arloan dauden baliabide, zerbitzu eta prestazio guztiena ere bai. Kontsultatutako bigarren mailako informazio iturriekin bat, ezin izan da egiaztatu tresna informatiko berri bat eratu eta ezarri denik –EAEko gizarteratzerako baliabideen mapa ezagutzeko aukera ematen duena–. Zuzendaritzan bertan, kontsultatutako erakunde arduradunek beraiek esaten dute neurri hori ez dela bete. Horrela, Gizarte.net webguneak jarraitzen du izaten erreferentziako aplikazio informatikoa.

9. jarduna. Informatika-aplikazio bat lantzea EAEko gizarteratzerako baliabideen mapa ezagutzeko, une bakoitzean eta lurralde bakoitzean eskura dauden baliabideekin, horiek lortzeko baldintzekin eta okupazio-mailarekin, sisteman barne hartutako informazioa eta “Diagnostiko eta Esku-hartze Soziala” aplikaziotik eratorritakoa lotuz.


159

Gaiari buruzko aurrerapen gisa, bakar-bakarrik esan daiteke bitarteko ebaluazioak detektatu zuela orduko Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak adierazi zuela informatika-erreminta egitea adostuta zegoela eta bitarteko ebaluazioaren unean probak egiteko fasean zeudela.

Gizarte.net tresnan sakontzen, EAEko gizarteratze-baliabideen mapa ezagutzeko aukera ematen duen aplikazio informatiko gisa, gaur egun erakunde askok sartu dute horretan gizarteratzeko baliabideei buruzko informazioa. Erakunde horien artean, honako hauek daude: Oinarrizko gizarte zerbitzuen zentroak, gizarte eta hezkuntza arloetan esku hartzeko taldeak, prebentzio komunitarioko taldeak, toki garapenerako agentziak, eta 90etik gora udalerriko gizarteratze arloari lotutako beste zerbitzu batzuk, EAEko 251 udalerriak aintzat hartuta. Erakunde horiek esan zuten, Gizarte.net webguneari dagokionez, hobetzeko asko dagoela programak eta baliabideak katalogatzeko sistematizazioari dagokionez entitateen aldetik (batez ere toki mailan), baita web orria erabiltzeko erraztasunari dagokionez. Horri dagokionez, aipatzen da arazoak daudela baliabideak eskuratzeko, eta zenbait ataletan dagoen informazioa oraindik ez dagoela behar bezala eguneratua. Bestalde, aurreko ebaluazioaren bukaeran adierazten zen Bizkaiko Foru Aldundiari ia ezinezkoa iruditzen zitzaiola gizarteratze-zerbitzuetako baliabide eskuragarriei buruzko informazioa eguneratuta edukitzea.

5.2.2.2. Bigarren helburu operatiboa: Sistemaren etengabeko hobekuntza sustatzea, ebaluazioak eta jardunen jarraipen sistematikoa eginez eta kalitate-planak aplikatuz

Helburu horren barnean egindako jardunen betetze maila ertaina izan da. Ebaluazio neurriak eta kalitate planak garatu dira administrazioaren lurralde mailetan, baina eraginkortasuna ahuldu egin da adierazleen eta prozeduren mailan koordinazio eta adostasun falta izan delako; horrela, ez da lortu, EAEren mailan, etengabeko ebaluazioko sistema arina eta homogeneoa. Oinarrizko errentaren ebaluazio sistematikoaren ereduari dagokionez, hori aurreratua izan bada ere, ez da abian jarri aldizkako ebaluazio prozesu bat, aurreikusita zegoen bezala.



10. jarduna. Gizarteratzearen esparruan lan egiten duten zentro eta zerbitzuetan kalitate-tresnak sustatzea, baliabide materialak eta giza baliabideak hobeto aprobetxatu ahal izateko, eta garatutako zerbitzuen eta programen eraginkortasuna ebaluatzea ebaluazio tekniken eta sistemaren etengabeko hobekuntzaren bitartez.

Txikia

11. jarduna. Oinarrizko Errentaren ebaluazio sistematikorako eredu bat diseinatzea, horren aplikazioa hobetuko duen erabaki-hartzea neurtu, kontrolatu, perfilatu eta orientatzeko

Ertaina


160




Foru Aldundiak


Jardun horren betetze maila txikia izan da. Zenbait administrazio mailatatik kalitate eta ebaluazio tresna batzuk sustatu badira ere, gizarteratze arloan lan egiten duten zentro eta zerbitzuetan, oraindik ez dago elkarrekin bultzatutako ekimen bateratu bat Euskadin gizarte bazterkeriaren arloan lan egiten duten zerbitzu eta zentroen kalitatea baloratzeko, ezta ebaluazio bat egiteko ere. Horrela, lurralde historikoen mailan, zenbait udaletan, gobernu autonomikoak zenbait tresna jarri ditu abian, baina EAEko mailan, oro har, ez da aurrerapenik aurkitu. Dena dela, aurrerapenak detektatu dira tresna horiek etorkizunari begira planifikatzeari dagokionez, jardun honen jarraipenaren bukaeran azalduko den bezalaxe.

Zehatz-mehatz, Aldundien mailan, bitarteko ebaluazioa egin zenean jada zenbait ekimen detektatu ziren ebaluazioaren arloan. Izan ere, Arabako Foru Aldundiak gizarteratzeko eta lan-munduan sartzeko dirulaguntza programak ebaluatu ohi zituen, baita onuradunen azterketak egin ere, gizarteratzeko eta laneratzeko ibilbideak oinarri hartuta.

2009ko urtarrilean Aldundiak Arabako Gizarte zerbitzuen Behatokia jarri zuen abian; hori gizarte zerbitzuen Arabako sareari dagokion informazioa biltzen duen webgune bat da. Behatoki horren helburu nagusiak dira Gizarte zerbitzuek lurralde historikoan izandako jarduera zabaltzeko plataforma izatea, horien bilakaeraren jarraipena egitea eta planifikazioan laguntzea. Oro har, estatistika datu multzo bat eskaintzen du, honakoa egiteko aukera ematen duena: Arabako gizarte zerbitzuen sarearen alderdi nagusiak ezagutzea, Koadrilen edota udalen arteko konparazioak egitea, lurralde historikoko

aukera ematen duten ebaluazio-adierazleen definizioaren bitartez, eta jasotzaileen bilakaerari eta ezaugarriei buruzko aldizkako informazio-sistema bat eratuz, horren ebaluaziorako batez ere kontuan izanik Aldundietako eta Udaletako gizarteratzeko sekzioetako arduradunen irizpideak.

10. jarduna. Gizarteratzearen esparruan lan egiten dute zentro eta zerbitzuetan kalitate-tresnak

sustatzea, baliabide materialak eta giza baliabideak hobeto aprobetxatu ahal izateko,

eta garatutako zerbitzuen eta programen eraginkortasuna ebaluatzea ebaluaziotekniken

eta sistemaren etengabeko hobekuntzaren bitartez.


161

baliabide eskuragarriak eta beharrak bat datozen ikustea, erreferentziazko zerbitzuak eta jardunbide egokiei lotutako estandarrak bat datozen ikustea, eta gizarte zerbitzuek lurralde historikoan izandako bilakaeraren jarraipena egitea.

Bestalde, Bizkaiko Foru Aldundian izandako ekimenak ere aipatzen zituen jada bitarteko ebaluazioak. Zehatz-mehatz, 2007an honako hauek egin zituen: 23 azterketa- eta jarraipen-bisita, itunpeko zentroen baldintzen azterketari eta egiaztapenari buruzko 80 txosten, eta diruz lagundutako 56 proiekturen jarraipen- eta kontrol-lanak. 2008an, egoeraren azterketa bat egin zen, baita etxerik gabeko pertsonei laguntzeko beharren ingurukoa; halaber, identifikatutako erantzunen alternatibak aztertu ziren. 2009-2010 aldian, Sailaren zerbitzuen gastuei buruzko azterketa bat egitea aurreikusi zen; horrela, horien balio erreala identifikatu eta jasanarazteko moduko kostua zehaztu zen, eta, baita ere, gizarte gastuari eta zerbitzuen finantzazio publikoari buruzko ikerketa egin zen. Azkenik, Aldunditik beretik adierazi zen aldian behin asebetetze inkestak egiten zaizkiela zentro itundu eta entitate eratorrien entitate kudeatzaileei, eta beste agente inplikatu batzuei.

Gipuzkoako Foru Aldundiari dagokionez, honako bi tresna hauek detektatu ziren bitarteko ebaluazioan: batetik, kalitate-ziurtagiriak izatea diru-laguntzak emateko orduan, eta, bestetik, Euskalitekin batera elkarlanean aritzea Ebaluazio honetan, ez da ekimenik detektatu zerbitzuak eta gizarteratzeko programak ebaluatzeko gaiari dagokionez.

Toki administrazioaren mailan, Bilbon, Uribe Kostan eta Vitoria-Gasteizko udalean gizarteratzeko arloan kalitate-planak ari ziren egiten jada, bitarteko ebaluazioan ageri zenez.

Bere aldetik, administrazio autonomikoak abian jarritako tresnak, bitarteko ebaluazioak detektatutakoak, honako hauek izan ziren: gizarte zerbitzuen eskariari buruzko estatistika (2006), gizarteratze-enpresen ebaluazioa (2006), AUZOLAN programaren ebaluazioa (2002-2005), Gizarteratzeko Euskal Planaren ebaluazioa (2003-2005), eta Familiei Laguntzeko Erakunde arteko II. Plana. Ebaluazio honetarako, ordutik aurrera garatutako ekimen bezala, aipa daitezke plan honen bitarteko ebaluazioa bera, eta Gizarteratze Erakunde arteko II. planaren 2008ko urteko ebaluazioa.

Planaren indarraldian izandako jardunen betetzearen jarraipenaz haratago, eta etorkizunari begira, esan daiteke ahalegin horiek osatuko direla etorkizunean, aurreikusten denez, Estatistikaren Euskal Planaren Aurreproiektuarekin –2010-2012–; horrek aurreikusten du “Gizarte Zerbitzuen Eskariaren Estatistika (Gizarte ekintza eta gizarteratzea)”, eta horrek, bere aldetik, bere lanen artean gizarte beharrei buruzko inkesta espezifiko bat sartzen du. “Gizarte beharren inkesta” bezala duen alderdian, estatistika eragiketa hori lau urtean behin egiten da, eta arestian aipatu den 2006ko txosten harekin hasi zen bere ibilbidea. Hartara, 2010ean egin beharko da erreferentziako estatistikaren bigarren aplikazioa.


162

Gizarte Zerbitzuen Eskariaren Estatistikaren eta Gizarte beharren inkestaren funtsezko helburua da Euskadiko Autonomia Erkidegoan bizi den biztanleriaren arazoak eta gizarte beharrak ezagutzea, batez ere gizarteratze prozesuei lotutakoak. Funtsezko beste helburu bat da neurtzea, ahal den neurrian, arazo eta behar horien eragina, gizarte zerbitzuen eta prestazioen eskariari dagokionez, eskariaren mota aintzat hartuta. Testuinguru horretan, pertsona eskatzaileen eta gizarteratzeko beharra duten pertsonen ezaugarriak ere ezagutu nahi dira.

2010-2012 aldirako dagoen lan aurreikuspenarekin bat, aurreikusita dago 2010ean Gizarte Zerbitzuen Eskariaren Estatistikaren eta Gizarte beharren inkestaren datuak biltzen hastea. Estatistikaren Euskal Planaren Aurreproiektuan ezarritakoarekin bat, estatistika operazio horren erakunde arduraduna Enplegua eta Gizarte Gaietako Saila da, eta Eustat elkarlanean arituko da operazioaren diseinuan.

Halaber, Eusko Jaurlaritzako garai bateko Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak bultzatuta, 2007ko urtarrilean abian jarri zen proiektu bat EAEko toki esparruko gizarte zerbitzuetan kalitate sistemak ezartzeko laguntza sistemak hobetzea helburu zuen marko orientagarria lantzeko; eta 2009ko urtarrila arte garatu zen. Horren helburua izan zen kalitatea hobetzeko metodologien sarrera sustatzea EAEko udal, mankomunitate, talde edo koadrilen Gizarte Zerbitzuetako sailetan37


Programak eta Zerbitzuak Ebaluatzeko Zuzendaritza

Foru Aldundiak

Udalak

Irabazi asmorik gabeko erakundeak

Betetze maila: Ertaina 37 Barbero Blanco eta Díez Aramburu: Orientaciones para la implantación progresiva de sistemas de calidad en los servicios sociales locales de la CAPV, Zerbitzuan: Gizarte zerbitzuetako aldizkaria, ISSN 1134-7147, 45. zk., 2009, 39-47 or.

11. jarduna. Oinarrizko Errentaren ebaluazio sistematikorako eredu bat diseinatzea, horren aplikazioa hobetuko duen erabaki-hartzea neurtu, kontrolatu, perfilatu eta orientatzeko aukera ematen duten ebaluazio-adierazleen definizioaren bitartez, eta jasotzaileen bilakaerari eta ezaugarriei buruzko aldizkako informazio-sistema bat eratuz, horren ebaluaziorako batez ere kontuan izanik Aldundietako eta Udaletako gizarteratzeko sekzioetako arduradunen irizpideak


163

Neurri honen betetze maila ertaina izan da. Oinarrizko Errentaren jarraipena errazteko ekimenak egin dira –ebaluazio sistematikoa egiteko aukera ematen dutenak–, baina ebaluazio hori ez da errepikatu aldian-aldian. Horri gehitu behar zaio kontsultatutako erakunde arduradunek ez dutela egiaztatzen jardun hori bete denik.

Oinarrizko Errenta ebaluatzeko aipatu diren neurri horiez gainera, EAE osoko mailan garbi nabarmentzen da 2008an egindako Oinarrizko Errentaren onuradunei buruzko azterketa. Azterketa horri esker hartzaileen oinarrizko profilak finkatu ziren, enplegagarritasunaren arabera; Horretarako, oinarrizko bi aldagai aztertu ziren: “lan-egoera” eta “mugak”. Bi aldagaiak uztartuz hartzaileen oinarrizko profilak finkatu zituzten, lana lortzeko ahalmenaren arabera. Profil horiek emandako informaziotik abiatuta, Administrazioak esku-hartzeetarako ildoak diseinatu ahal izango ditu, profil bakoitzeko enplegagarritasuna areagotzeko, eta Oinarrizko Errentaren programa hobetzeko erabakiak hartzeko prozesuak kontrolatu, diseinatu eta bideratzeko. Halere, nahiz eta azterketa horrek aukera handiak ematen zituen gero beste ebaluazio sistematikoa egiteko, 2009an ez zen berriro egin.

2008an egindako Oinarrizko Errentaren onuradunei buruzko azterketari Aldundien mailan ezarritako beste neurri batzuk erantsi behar zaizkio. Bitarteko ebaluazioak aipatzen zuen Arabako Foru Aldundiak, lurralde historiko osoan, Vitoria-Gasteizen izan ezik, Oinarrizko Errenta jasotzen zutenei buruzko azterketa egin zuela urtero, 2003tik ordura arte. 2008an, gainera, 2004an, 2005ean, 2006an eta 2007an Oinarrizko Errenta kobratu zuten pertsonei eta bizikidetza unitateei buruzko azterketen datuak alderatu zituzten, txosten batean.

2007an, Arabako lurralde historikoan Oinarrizko Errenta jasotzen duten pertsonei buruzko azterlana egin zuen Gizarte Ongizateko Foru Institutuak, eta, gainera, bere datu-basean oinarrituz, 1989tik, ordura arte Oinarrizko Errenta kobratu dutenen inguruko estatistika-azterketa burutu zuen. Etxe onuradunen ezaugarriak egiaztatzea zuten helburu, Oinarrizko Errentari buruzko azterketa dinamikoa oinarri hartuta. Gizarte Ongizateko Foru Institutuaren datu-basea aztertzeko eta elkarrizketetarako titularren laginak mugatzeko, hiru multzo bereizi zituzten onuradunen artean: hartzaile kronifikatuak, ziklikoak eta aldi baterakoak.

5.2.2.3. Hirugarren helburu operatiboa: Gizarteratzeko Euskal Planaren eta beste erakunde arteko eta sailen arteko plan batzuen artean koherentzia eta sinergiak bultzatzea

Helburu horren barnean aurreikusitako jardunen balantze orokorra betetze maila ertaina da. Aurrerapen batzuk egin badira ere, erakundeen arteko koordinazioa bultzatu eta behar zuten jardunak ez dira behar bezala bete.


164







Familia Zuzendaritza




12. jarduna. Etengabeko koordinazioa bultzatzea Gizarteratzeko Erakunde arteko Planaren eta honako plan hauen artean: Enplegurako Erakunde arteko Plana, Seme-alabak dituzten Familiei Laguntzeko Plana, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Plana, Gizarte Politikak Ebaluatzeko Plana, Immigrazioko Euskal Plana eta Droga-mendetasunei buruzko Euskal Plana.

Txikia

13. jarduna. Foru Aldundiek eta, hala dagokionean, Udalek programa operatiboak idatz ditzaten bultzatzea, programa horietan gizarteratzeari loturik dituzten helburuak proposatzeko, eta horien bitartez adierazitako kolektiboen estaldura-maila homogeneoa bermatu ahal izateko.

Handia

14. jarduna. Hiru Lurralde Historikoetako bakoitzean erakunde arteko mahaiak orokor daitezen bultzatzea, gizarte-bazterkeriaren aurkako eta gizarteratzeko politikak koordinatzeko.

Ertaina

15. jarduna. EAEko espetxeetan kondena betetzen ari diren pertsonentzako Gizarte Zerbitzuen prestazioa bultzatzea, eta bereziki, neurri judizialak betetzen ari diren adingabe arau-hausleentzako Gizarte Zerbitzuen prestazioa bultzatzea.

Handia

12. jarduna. Etengabeko koordinazioa bultzatzea Gizarteratzeko Erakunde arteko Planaren eta honako plan hauen artean: Enplegurako Erakunde arteko Plana, Seme-alabak dituzten Familiei Laguntzeko Plana, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Plana, Gizarte Politikak Ebaluatzeko Plana, Immigrazioko Euskal Plana eta Droga-mendetasunei buruzko Euskal Plana.


165

Kontsultatutako bigarren mailako iturriekin bat, baita Erakunde arduradunekin beraiekin ere, ez da koordinazio iraunkorrik egon Planaren eta neurrian aipatutako gainerako planen artean, eta, horren ondorioz, bere betetze maila txikitzat jotzen da.

Jardunean zehazten den koordinazioa izan ez bada ere, bai egiaztatu dela unean uneko koordinazio bat garatu dela, horietako bakoitzean betetzeko lanean, inplikatutako Sailen eta Zuzendaritzen artean. Lankidetza horrek –nahiz eta ez izan aipatutako planei beraiei buruzkoa– maiz izaera operatiboa izan du, eta emaitza onak izan ditu, inplikatutako erakundeek adierazten duten bezala. Esaterako, hala gertatu da Familia Sailaren eta Gizarteratze Zuzendaritzaren atean, gizarteratzeko elementuak sartu baitziren 13/2008 Familiaren Legean, eta familiako gaiak Gizarteratzeari buruzko Legean. Horrez gainera, bitarteko ebaluazioan aipatzen da orduko Etxebizitza eta Gizarte Gaietarako Saileko Immigrazio Zuzendaritzarekin elkarlanean jardun zela lanen batean. Dena dela, komunikazio horrek ez du aukerarik ematen esateko planen arteko koordinazioa izan denik, Zuzendaritza askok adierazi bezala.


Gizarteratze zuzendaritza

Foru Aldundiak

Bertako enplegu-agentziak



Jardun horrek betetze maila handia izan du, erakunde arduradunek beraiek hala esaten baitute, Aldundiak barne –horri buruzko programa operatiboak azaldu dituzte horiek–.

Zehatz-mehatz, Gipuzkoako Foru Aldundiak Gizarteratzeko Gipuzkoako Gida 2008-2012 garatu du; horretan funtsezko ekintza lerroak zehazten dira, eta Aldundiak berak baliatu du planifikazio elementu gisa gizarteratzeko politikaren gaian.

Bizkaiko Foru Aldundiak, nahiz eta Foru mailan planik ez egon, gizarteratzeko politikak, oso-osorik Aldundiko Gizarte Ekintzaren Plan Estrategikoaren –2008-2010– barnean planifikatzen dira. Aldundiak esaten du bazterkeriaren izaera multidimentsionala ikusita,

13. jarduna. Foru Aldundiek eta, hala dagokionean, Udalek programa operatiboak idatz ditzaten bultzatzea, programa horietan gizarteratzeari loturik dituzten helburuak proposatzeko, eta horien bitartez adierazitako kolektiboen estaldura-maila homogeneoa bermatu ahal izateko.


166

eta gizarteratzeko politiken eduki handia dagoenez Aldundiko Plan Estrategikoaren barnean, ez zela beharrezkoa izan plan espezifiko bat egitea Bizkairako.

Azkenik, Arabako Foru Aldundian Onbide programa dago 2002tik; Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten eta Arabako Lurralde Historikoan bizi diren pertsonentzako gaikuntza programa da hori, eta gizarteratzeko prozesuaren etapak zehazten ditu, bai eta gai horren Aldundiko programa operatiboa osatzen ere. Aldundiaren beraren arabera, Onbide programa mantendu, sakondu eta handitu da Planaren indarraldian zehar. Programa nagusi horrez gainera, Aldundiak berak beste programa operatibo batzuk ditu gizarteratzeari dagokionez, bereziki etorkinen kolektiboa eta etnia ijitoa gizarteratzeko. Horietako lehenbizikoa Gurutze Gorriarekin elkarlanean garatzen da, eta bigarrena Europar Batasunak etnia ijitoa gizarteratzeko egindako programekin elkarlanean ezarri da.



Foru Aldundiak

Udalak



Jardun horren betetze maila ertaina zian da, Aldundiek beraiek adierazten baitute Erakunde arteko mahai horiek desberdin gauzatu direla Lurralde Historiko bakoitzean. Gainera, kontsultatutako udalek nahiago izan zuten ez baloratu jardun horren betetze maila.

Lurralde Historikoaren arabera gehiago zehaztuta, Araban, bitarteko ebaluazioaren unean, bertan adierazi zen bazegoela baztertutako jendea gizarteratzeko mahairik, honako hauek osatuta: GOFE, Gasteizko Udala (Esku-hartze Soziala eta Sustapen Ekonomikoa), Eusko Jaurlaritzako Gizarteratze Zuzendaritza eta elkarte hauek: IRSE, Sartu, Caritas, HIESaren aurkako Batzordea, Gurutze Gorria, ASAFES, Beti Gizartean Fundazioa eta IZAN Elkartea. Halaber, adierazten zen Arabako Koadrila guztietan bazeudela Gizarteratze Batzordeak, honako hauek osatutakoak: gizarteratze-teknikariak, oinarrizko gizarte zerbitzuetako gizarte-langileak, prebentzio komunitarioko teknikariak, enplegu-teknikariak eta udaletako gizarteratze-planetako teknikariak. Horietan bilerak egiten zituzten hiru

14. jarduna. Hiru Lurralde Historikoetako bakoitzean erakunde arteko mahaiak orokor daitezen bultzatzea, gizarte-bazterkeriaren aurkako eta gizarteratzeko politikak koordinatzeko.


167

hilean behin, beharrak aztertu eta koadrila eta pertsona bakoitzaren premietara egokitutako programak eratzeko. Arabako Lurralde Historikoan bertan, Gasteizko Udalak adierazi zuen bitarteko ebaluazioaren unean erakunde arteko mahaietan ari zela, eta parte hartzen ari zela gizarteko mahaian eta immigraziokoan, baita Gizarteratzeko Arabako Mahaian ere.

Gaur egun, GOFE erakundeak adierazten du bere webgunean gizarteratzeko mahaia dela gizarteratzeko arloan eskaintzen diren zerbitzuetako bat, eta dio hori dela gizarteratzeko eta laneratzeko arloan lan egiten duten erakunde publikoek, entitate pribatuek eta irabazi asmorik gabeko entitateek elkarlanean egiten dituzten esku-hartzeak egiteko, koordinatzeko eta dinamizatzeko tresna.

Bizkaian, bitarteko ebaluazioaren aldian detektatu zen hainbat kontseilutan hartzen zuela parte Gizarte Ekintza Sailak (Ongizate Sozialeko Euskal Kontseilua, Boluntariotzaren Euskal Kontseilua, Emakumeen aurkako Indarkeriari buruzko erakundeen arteko Jarraipen Batzordea, Gizarteratze Batzorde Iraunkorra...). Halere, ez da erakundeen arteko ekimenik detektatu Lurralde Historikoaren mailan.

Bere aldetik, Gipuzkoan, bitarteko ebaluazioak detektatu zuen Gipuzkoako Foru Aldundiak ez duela parte hartzen erakunde arteko inongo mahaitan; dena den, herrialde horretan plataforma bat eratzekotan ziren GKEekin eta udalekin. Geroago, Planaren ebaluazio honen bitartean, Aldundiak berak azaldu du Erakunde arteko mahaietan hartu duela parte, eta, aldi berean, hirugarren sektorearekin duen harreman ona eta koordinazioa nabarmendu du; dena dela, horri dagokionez, ezin izan da egiaztatu formalki ezarritako erakunderik ba ote dagoen.



Zigor Betearazpenaren Zuzendaritza


Foru Aldundiak


15. jarduna. EAEko espetxeetan kondena betetzen ari diren pertsonentzako Gizarte Zerbitzuen prestazioa bultzatzea, eta bereziki, neurri judizialak betetzen ari diren adingabe arau-hausleentzako Gizarte Zerbitzuen prestazioa bultzatzea.


168


Erakunde arduradunen balorazioek aukera ematen dute bere betetze maila handitzat kalifikatzeko. Alde batetik Eusko Jaurlaritzako Zuzendaritzek uste dute jardun hori bete egin dela, nahiz eta betetze maila desberdinak ematen dituzten. Bestalde, betetze maila nahiko handia izan du hiru Lurralde Historikoetan.

Betetze hori analizatzeko eskuragarri dagoen informazioari dagokionez, bitarteko ebaluazioaren garaian espetxeetan gizarte zerbitzuak sustatzeko zenbait ekintza identifikatu ziren, EAEko hiru espetxeetako zuzendarien ekimenetatik abiatuta. Halaber, adierazten zen orduko Zigor Betearazpenaren Zuzendaritzak neurri judizialen bat (zaintzapeko askatasuna, gizarte- eta hezkuntza-eginkizunak, barneratzea, tratamendu anbulatorioa...) betetzen ari diren gazte lege-urratzaileekin lan egiten zuela, Gazteentzako Justiziako Ikastetxeekin eta Kanpoko Zerbitzuekin elkarlanean.

Ebaluazio honen bukaeran ezagutu zen onetsi zela 2009ko urriaren 29ko Agindua, Justiziako eta Administrazio publikoko kontseilariarena, zigortuentzako eta presoentzako gizarte-ekintzako programetarako diru-laguntzak emateko deialdia egiten duena. Agindu hori sortu zen pertsona zigortuekin eta presoekin lan egiten duten hirugarren sektoreko entitateak finantzatzeko. Azkenik, EAEko espetxeetan kondena betetzen ari direnei gizarte zerbitzu gehiago eskaintzeari dagokionez, esan behar da Erakunde arduradunen arabera azken urteotan hainbat programa egon direla, hirugarren sektoreko entitateek bultzatutakoak, Gizarteratze Zuzendaritzak finantzatu dituena, Euskadiko gizarteratze arloan jarduerak egiteko programaren bitartez. Horretan adibide zehatza izan da HIESaren aurkako Arabako Batzordeari emandako diru-laguntza, programa bat finantzatzeko.

Jardun horretan ikuspegi kualitatibo batetik sakontzen, egungo Justizia eta administrazio Publikoko zuzendaritzatik aipatu zen Foru Aldundiekin koordinatutako ekintza jarraibideak ezartzeko garrantzia, zigorrak betetzen diren aldi berean (eta neurri judizialak betetzen ari diren aldian, gazte lege-urratzaileen kasuan) egindako prestakuntza ekintzek jarraitutasuna izan zezaten, hain zuzen ere, Aldundi eta Enplegu zerbitzuetatik abiatuta. Dena dela, bitarteko ebaluazioaren aldian bildu zen Bizkaiak eta Gipuzkoak uste zutela ez zutela eskumenik alor horretan. Araban, berriz, badituzte zenbait programa zigorrak betetzen ari direnei laguntzeko.

5.2.3. Helburu estrategikoa: Kalitate-maila handiena lortzea prestazio ekonomikoetan, prestazio horiek premia-egoeran dauden bizikidetza-unitate guztiei iritsiko zaizkiela bermatuz eta oinarrizko esku-hartze integrala sustatuz

Helburu estrategiko honen barnean bildutako jardunen garapena desberdina zian da, eta betetzea maila ertainekotzat jo liteke. Alde batetik, nabarmen egin da aurrera Oinarrizko Errenta pixkana unibertsalizatze aldera, eta, aldi berean, lorpen handiak lortu dira


169

honetan: ¡Error! Vínculo no válido. Bestalde, ez da lortu koordinatzea eta bateratzea diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema EAEko hiru Lurralde Historikoetan.

5.2.3.1. Lehen helburu operatiboa: Oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea

Helburu operatibo honen barnean bildutako jardunek betetze maila handia izan dute, eta horren proba da aurreikusitako araudi-egokitze gehienak egin direla. Horren betetzeari dagokionez, honako hauek izan dira lorpen nagusiak: bizikidetza-unitateak berriro definitzea, Gizarteratzeko Diru-sarrerak Bermatzeko Legean eta hori dagokion Dekretuan –bidean– jorratua, eta betebehar jakin batzuk malgutzea, lehen babesik gabe zeuden pertsonek izan dezaten orain errenten bermea izateko aukera.



2.3.1. Lehen helburu operatiboa: Oinarrizko errentaren orokortzerantz aurrera egitea Handia

2.3.2. Bigarren helburu operatiboa: Gizarteratze-errentak eta babes-errentak bereiztea eta espezializatzea

Handia

2.3.3. Hirugarren helburu operatiboa: Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan

Ez da bete



16. jarduna. Bizikidetza-unitatea berriro definitzea, kontzeptua familia-nukleoaren errealitatera hurbilduz, nukleo batekoak ez diren etxe bateko pertsonak egoera jakin batzuetan bizikidetza-unitate independentetzat har daitezen.

Handia

17. jarduna. Oinarrizko Errentaren zenbatekoa LGSren %100era parekatzea 65 urtetik gorakoak diren eta Oinarrizko Errenta jasotzen dutenentzat eta premia-egoeran dauden adin horretatik beherako pentsiodunentzat

Handia

18. jarduna. Oinarrizko Errenta baliatzeko salbuespen berriak barnean hartzea adin nagusientzat eta 23 urtetik beherakoentzat

Handia

19. jarduna. Gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden guraso bakarreko familiei emandako babesa sakontzea, Oinarrizko Errentarekiko haborokin edo sorospen osagarri bat ezarriz, guraso bakarreko familientzako semeak eta alabak zaintzeko.

Handia

20. jarduna. Gizarteratzeko zentroei buruz ezarritako Erabakiaren arauzko garapena. Ertaina


170




Foru Aldundiak


Jardun horri dagokionez, betetze maila handia duela uste dugu, jarraipena egiteko funtsezko bi adierazle egiaztatu baitira, eta erakunde arduradunek betetze maila horixe bera baieztatu dutelako. Zehazki, eta Planean jarraipena egiteko ezarri diren lehen eta hirugarren adierazleei dagokienez, detektatu da Oinarrizko Errenta eskuratzeko aukera duten bizikidetza-unitateen ezaugarriak arautzen dituen araudia onetsi dela, eta antzeman denez, nabarmen handitu da bizikidetza-unitateei aurrekontuko partidan bideratutakoa. Detektatutako araudi aldaketa horretan sakonduz, 18/2008 Legeak, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoak, ezarri zuen bizikidetza-unitatearen definizio berria, eta bizikidetza-unitate gisa hartzen ditu honako hauek:

a) Etxebizitza edo bizitoki batean bakarrik bizi direnak; sailkapen horretatik kanpo geratuko dira, bakarrik bizi arren, ezkontzaren edo antzeko harreman iraunkor baten bidez beste bati lotuta daudenak, non eta ez dabiltzan banantzeko edo dibortziatzeko izapideak egiten edo non eta ez den erregelamendu bidez zehaztuko den bestelako salbuespenezko egoerarik gertatzen.

b) Etxebizitza edo bizitoki berean elkarrekin bizi diren bi pertsona edo gehiago, elkarren artean batuta daudenean ezkontzaren edo antzeko harreman iraunkor baten bidez, adopzioaren bidez, laugarren mailarainoko odol-ahaidetasunaren edo bigarren mailarainoko ezkontza-ahaidetasunaren bidez, edo familia-harrerako harreman iraunkor baten edo adopzio aurreko edo tutoretzapeko harreman baten bidez.

c) Egiaztatzeko moduko premia larriko egoeretan, arestian aurreikusitako lotura horietako edozeinen bidez lotuta ez dauden beste batzuekin etxebizitza edo bizitoki berean bizi diren pertsonetako bakoitza. Erregelamendu bidez zehaztuko dira halako egoerak.

Eta abenduaren 23ko 18/2008 Legeak –pentsioak osatzekoa– jada aurreratzen zuen moduan, honako hauek ere salbuespenezko bizikidetza-unitatetzat jotzen dira.

16. jarduna. Bizikidetza-unitatea berriro definitzea, kontzeptua familia-nukleoaren errealitatera hurbilduz, nukleo batekoak ez diren etxe bateko pertsonak egoera jakin batzuetan bizikidetza-unitate independentetzat har daitezen.


171

a) Zahartzaro, baliaezintasun edo alarguntasuneko ordaindutakoaren araberakoak diren edo horren araberakoak ez diren pentsioen onuradunak, baita haien ezkontidea edo haiekin ezkontzaren antzeko harreman iraunkor baten bidez batutako pertsona eta ekonomikoki haien mende dauden pertsonak ere.

b) Etxeko tratu txarren biktima izanda, beren ohiko helbidea utzi duten pertsonak, baita haien seme-alabak ere, horrelakorik izanez gero.

c) Beren kontura adingabeak dituzten pertsonak.

d) Beren ohiko etxebizitza utzi behar izan duten pertsona bakarrak, dela banantze edo dibortzio baten ondorioz edo nahiko baliabide ekonomikorik ez izateagatik, dela gizarte zerbitzuek muturrekotzat jotako egoeraren batengatik.

Aurrekontuei dagokienez, 2009an Diru-sarrerak Bermatzeko Errentari erantzuteko egindako gastua 262,72 milioi eurokoa da. 2008an gauzatu ziren 197,29 milioiekin alderatuz gero ikusten den handitze nabarmena, hein batean, jardun honetan ezarritakoaren arabera sortu ziren bizikidetza-unitate berrien ondorioa izan zen.

Azkenik, Oinarrizko Errenta eta Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta jaso dezakeen pertsona kopuruaren bilakaerari buruz, baita 2007. eta 2009. urteen artean izandako gastuaren bilakaerari buruz ere, datuak jarraian azaltzen dira. Ikus daitekeenez, Planaren indarraldian (2007 – 2009) etengabe handitu da, bai titular kopurua, bai gastua. Zehatz-mehatz, titularren kopurua 2009an %53,9 handitu da 2007an dagoenarekin alderatuz gero. Handitzeko joera horri jarraituta, 2009ko gastua %55,9 handitu da, 2007koarekin alderatuta.

73. taula. Oinarrizko errenta hartzen duen pertsona kopurua (1) eta gastua prestazio horretan. EAE, 2006 – 2009, pertsona kopurutan eta milioi eurotan emana.

Urtea Titularrak Gastua

2006 33.824 153,7

2007 36.004 168,6

2008 39.715 197,3

2009 55.410 262,7

Hazkunde erlatiboa 2007 – 2009 (%)

%53,9 %55,9

Iturria: Gizarteratze Zuzendaritza (1) Oinarrizko Errentaren prestazioa 2006 – 2008 aldiari dagokio. Ordutik aurrera,

prestazio hori Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta izena hartu zuen horrek.

17. jarduna. Oinarrizko Errentaren zenbatekoa LGSren %100era parekatzea 65 urtetik gorakoak diren eta Oinarrizko Errenta jasotzen dutenentzat eta premia-egoeran dauden adin horretatik beherako pentsiodunentzat.


172



Foru Aldundiak


Erakunde arduradunen balorazioaz gainera, datuek adierazten dute jardun horren betetze maila handia, eta hori egiaztatuta zegoen jada bitarteko ebaluazioaren unean. Hori, dagokion araudia onartzearen ondorioz, abenduaren 23ko 18/2008 Legearen bitartez –Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoa–; horrek ezartzen baitu pentsiodunek osatutako bizikidetza-unitateei dagokienez, Diru-sarrerak bermatzeko errenta ordainduko zaiela baldin eta hilero jasotzen dutena lanbide arteko gutxieneko soldata baino gutxiago bada. Errenta horren zenbatekoa, gehienez ere, lanbide arteko gutxieneko soldataren baliokidea izango da. Bizikidetza-unitatea hiru kidek edo gehiagok osatzen badute, zenbatekoa lanbide arteko gutxieneko soldataren %135 izango da.



Foru Aldundiak


Aurreko jarduna bezalaxe, hori egintzat jotzen da, betetze maila handiarekin, Erakunde arduradunen balorazioarengatik, baita aurkitutako ebidentziengatik ere.

Ebidentzia horiek araudien aldaketetan daude, hain zuzen ere, Diru-sarrerak bermatzeari eta gizarteratzeari buruzko abenduaren 23ko 18/2008 Legean, salbuespenak biltzen baititu oinarrizko errenta kobratzeko 23 urte izatearen arau orokorrean. Berrikiago, 2009ko abenduaren 16ko Dekretuaren zirriborroak –Diru-sarrerak bermatzeko Errenta arautzen du–, salbuespen horietako batzuk jartzen ditu praktikan.

18. jarduna. Oinarrizko Errenta baliatzeko salbuespen berriak barnean hartzea adinnagusientzat eta 23 urtetik beherakoentzat: 18-23 urte bitartekoen taldeko premia berezidun kasu guztiak sartzea, premia-egoera horiek arautzea, eta Erakunde arteko Jarraipen Batzordeak irizpideak finkatu eta bateratzea, araudian ageri ez den egoera oro behar bezala aztertu eta bidera dezaten Gizarte Zerbitzuek eta Foru Aldundiek.


173

Lehenbizikoan zehazten da 23 urtetik beherako pertsonaren kargura dauden pertsonek eduki behar duten minusbaliotasun- eta mendetasun-maila.

Bigarrena zuzentzen zaie adinez nagusi izan ondoren haurrak eta nerabeak babesteko dispositiboetan arreta galdu dutenei, gizarteratzea helburu duten emantzipazio alojamenduaren zerbitzurik ez badute. Salbuespen horrek dagokion gizarteratze hitzarmenaren formalizazioa behar du, edo, bestela, aurreakordio bat, hori beharrezkoa ez bada.

Legean aurreikusita dagoen eskaera egin baino urtebete lehenago bizikidetza-unitatea eratuta egotearen baldintzari aplikatu beharreko salbuespenak da hirugarrena, eta bi salbuespen berri biltzen ditu:

a) Lehena, etxeko tratu txarren biktima izateagatik ohiko bizilekua utzi behar izan dutelako bizikidetza-unitate berri bat eratu duten pertsonak.

b) Bigarrena, 18 eta 23 urte bitarteko pertsona izanda, adinez nagusi izan ondoren haurrak eta nerabeak babesteko dispositiboetan arreta galdu dutenei, gizarteratzea helburu duten emantzipazio alojamenduaren zerbitzurik ez badute, eta betiere dagokion Gizarteratze Hitzarmena formalizatuta badago.

Baliabide nahikoak ez izateari buruzkoa da laugarrena; Dekretuak higiezinei lotuta egiten dituen aurreikuspenak zehazten ditu Dekretuak, eta horrela, higiezinik ez edukitzeko arau orokorraren salbuespenen artean honako hauek aurreikusten ditu:

a) ohiko etxebizitza, aparteko baliorik ez duenean (eta ohiko etxebizitzaren kontzeptuan sartzen da, 24. artikuluan adierazten den bezala, garaje bat, trasteleku bat eta, landa-izaerako ohiko etxebizitza denean, zatituta ez dagoen landa-izaerako lur-zatia erantsia), eta bizikidetza-unitatearen diru-sarreren iturria eratzen duten norberaren konturako jarduera edo jarduerak gauzatzeko lekua diren higiezinak edo higiezin ho-rien zatiak.

b) Jabetzaren osotasuna ez duten higiezinak baditu edo jabetzako etxebizitzaren luperketa mugatuta badu inposatutako usufruktu-egoeren edo horien parekagarrien ondorioz, eta beraz nekez baliatu daitezkeen ondasunak badira, ondarea zenbatzerakoan ondasun higigarritzat hartuko dira.

Diru-sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretua, apirilerako aurreikusita, zehazki ezarriko du foru zentro bateko pertsona bat 18 urte betetzetik hurbil badago, gizarteratze programa bat sinatu beharko duela adinez nagusi izatetik aurrera oinarrizko errenta eskuratzeko. Modu paraleloan, Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak programa pilotu bat garatuko du Eusko Jaurlaritzako eta Sailetako baliabideak koordinatzeko, pertsona hori emantzipatzen denean.


174



Foru Aldundiak


Jardun horren betetze maila handia da, ikusitako araudi aldaketen ondorioz, eta kontsultatutako erakunde arduradunek egindako balorazioarengatik. Jardunaren betetzearen aurrerapenak zehaztuta, eta Bitarteko Ebaluazioan jada zehazten zenaren arabera, 18/2008 Legeak, Sarrerak Bermatzeari eta Gizarteratzeari buruzkoak, dirulaguntza osagarria ezartzen du guraso bakarreko familientzat (aita edo ama, seme-alaba batekin edo batzuekin bere kargura).

Prestazioaren zenbatekoari dagokionez, Diru-Sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko dekretuaren zirriborroak, prestazio-modalitate bakoitzari dagokion hileroko zenbatekoari buruz Legean dauden aurreikuspenak biltzeaz gain, lanbide arteko gutxieneko soldataren portzentajetan adieraziak, guraso bakarreko bizikidetza-unitateentzako aurreikusitako osagarriari dagokion zenbatekoa finkatzen du urteko lanbide arteko gutxieneko soldataren %6,4an, adierazita diru-laguntza hori eskuratzerik ez dutela izango ahaidetasuna duten beste bizikidetza-unitate batekin etxebizitza berean integratuta badaude.




Foru Aldundiak

Udalak


19. jarduna. Gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden guraso bakarreko familiei emandako babesa sakontzea, Oinarrizko Errentarekiko haborokin edo sorospen osagarri bat ezarriz, guraso bakarreko familientzako semeak eta alabak zaintzeko.

20. jarduna. Gizarteratzeko zentroei buruz ezarritako Erabakiaren arauzko garapena .


175

Jardun horri emandako betetze maila ertaina da. Izan ere, nahiz eta aplikatzeko araudi bat egin den, hori oraindik ez da praktikan jarri, eta kontsultatutako erakunde arduradunek esaten dute jardun hori maila ertainean bete zela.

Aipatu araudi horretan sakonduta, ikusten da 18/2008 Legeak, Sarrerak Bermatzeari eta Gizarteratzeari buruzkoak, biltzen zuela jada salbuespen berriak ezartzeko aukera bizikidetza-unitateak zehazteko, aldi baterako harrerako formulak sortzeko.

Araudi-garapen espezifikoa ematen da Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta arautzen duen Dekretuaren zirriborroan, 6b) artikuluan; izan ere, lerro hau biltzen da bertan, onartutako etxebizitzen modalitateen barnean: “Aldi baterako harrera-zentroak, publikoak edo irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatuen mendekoak, behar bezala baimendu eta homologatutakoak, itunpekoak, hitzartutakoak edo Administrazioak kontratatutakoak badira harrera-zerbitzu hori emateko edo irabazi-asmorik gabeko gizarte-erakundeek sustatutakoak direnean, betiere harrera-baliabide hori itunpeko, hitzartutako edo Administrazioak kontratatutako gizarteratzeko edo gizarteratu eta laneratzeko beste programa batzuekin lotzen dituztenak”. Dekretuaren zirriborroari dagokionez, aldi baterako harrera-zentrotzat hartuko dira “harrera-pisuak, bazterkeria-egoeran dauden pertsonentzako abegi-zentroak, baita etxeko tratu txarren biktima diren emakumeentzako abegi-zentroak eta emakumeentzako beste harrera-zentro batzuek ere, gizarte zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legearen 22. artikuluaren 1.9.1, 2.4.5 eta 2.4.6 idatz-zatietan bildurikoak hurrenez hurren, horietan eman beharreko egonaldia dagokion gizarteratzeko banakako planaren bilakaeraren mende badago”.

5.2.3.2. Bigarren helburu operatiboa: Gizarteratze-errentak eta babes-errentak bereiztea eta espezializatzea

Helburu operatibo honen jardunek betetze maila handia izan dute. Horren froga da Etxebizitzako prestazio osagarri bat ezartzea, eskubide gisa eratuta eta oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonentzat, Gizarteratze-prozesu puruak eta bestelako prozesu mistoak edo gizarte-babeseko prozesuak bereiztea, eta Gizarte-larrialdietarako laguntzen (GLL) asistentziazko eta denborazko jatorrizko izaera indartzea.



21. jarduna. Etxebizitzako prestazio osagarri bat ezartzea, eskubide gisa eratuta eta oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonentzat, betiere aldizka-aldizka alokairuko etxebizitza gastuak edo ohiko etxebizitza edo alojamendua eskuratzeko eskaturiko kredituen interesen eta amortizazioaren ondoriozko gastuak aurkezten eta egiaztatzen badituzte.

Handia

22. jarduna. Gizarte-larrialdietarako laguntzen (GLL) asistentziazko eta denborazko jatorrizko izaera indartzea, horrelako laguntzekin gaur egun ordaintzen diren edukien nondik norakoaren egokitzapena aparte utzi gabe, programa horiek nahikoa baliabiderekin hornituz prestazio horiek finantzatzeko.

Handia

23. jarduna. Gizarteratze-prozesu puruak eta bestelako prozesu mistoak edo gizarte-babeseko prozesuak bereiztea, azken horientzat diru-sarreren osagarri diren mekanismoak ezarriz, kudeaketa automatizatuagoa, gardenagoa eta arinagoa lortzeko.

Handia


176




Foru Aldundiak

Udalak



Jardun honen betetze maila handia izan da, beharrezko urratsak egin baitira Etxebizitzako prestazio osagarri bat ezartzeko, nahiz eta Planaren indarraldiaren ondoren gauzatu den.

Etxebizitzako prestazio osagarria eskubide subjektibo bezala eratu da Diru-sarrerak bermatzeari eta gizarteratzeari buruzko abenduaren 23ko 18/2008 Legean, eta berriki garatu da 2/2010 Dekretuaren bidez –Etxebizitzaren Prestazio Osagarriari buruzkoa–. Hori prestazio ekonomikoa da, aldizkakoa, eta Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta osatzeko eratu da ohiko etxebizitza edo bizitokiaren alokatze gastuak estaltzeko –edozein izanik ere modalitatea–, oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonek etxebizitzarako sarbidea izan dezaten.

Aurrekontu hornidurari dagokionez, 2010. urterako, 43.108.373 eurokoa da.



Foru Aldundiak

21. jarduna. Etxebizitzako prestazio osagarri bat ezartzea, eskubide gisa eratuta eta oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonentzat, betiere aldizka-aldizka alokairuko etxebizitzagastuak edo ohiko etxebizitza edo alojamendua eskuratzeko eskaturiko kredituen interesen eta amortizazioaren ondoriozko gastuak aurkezten eta egiaztatzen badituzte.

22. jarduna. Gizarte-larrialdietarako laguntzen (GLL) asistentziazko eta denborazko jatorrizko izaera indartzea, horrelako laguntzekin gaur egun ordaintzen diren edukien nondik norakoaren egokitzapena aparte utzi gabe, programa horiek nahikoa baliabiderekin hornituz prestazio horiek finantzatzeko.


177

Udalak


Jardun honen betetze maila handia izan da. Berriki egindako 2/2010 Dekretua, urtarrilaren 12koa, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriari buruzkoa funtsezko elementua da Gizarte-Larrialdietarako laguntzei jatorrizko eta aldi baterako izaera itzultzeko, eta, aldi berean, zenbait erakunde arduradunek adierazten duten bezala, jardun hori aurreikusitakoarekin bat bete da, betiere honako salbuespen honekin: Plana garatu bitartean abiatu bazen ere, hori bukatu eta handik gutxira amaitu zen.

Zehatz-mehatz, etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria zuzentzen zaie alokairu-gastuei aurre egiteko premia duten familiei, eta alokatzeko Gizarte-Larrialdietarako Laguntzen ordezkoa da; azken hori oso prestazio garrantzitsua zen aurreko urteetan Euskadin gizarte babesaren arloan, baina ez zuten behar bezala bermatzen alokairuaren ordainketa. Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak ez ziren, eta ez dira, eskubideko prestazioa, eta etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria bada. Hau da, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren maila berea kokatzen da, eta, beraz, exijitzeko modukoa da, legearekin bat. Horrela, Eusko Jaurlaritzak prestazioa ordaintzera bideratu duen kontu-sail ekonomikoa ez da agortzen, handitzeko modukoa da beharra dagoen bitartean. Hori ez zen gertatzen alokatzeko Gizarte-Larrialdietarako Laguntzekin, ez baitziren eskubide subjektibo bat. Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak, horrela, zerikusi estuagoa dute salbuespenezko behar egoerekin, ez aldizkakoak eta oinarrizko beharren larrialdiko estaldurarekin lotuak (jantziak, hezkuntza, prestakuntza, eta osasun arreta, sistema publikoek estalitakoak).




Neurri honen betetze maila handia dator egindako araudi aldaketatik eta erakunde arduradunek egindako baloraziotik. Berriro ere, eta bitarteko ebaluazioan adierazi bezala, 18/2008 Legeak, Diru-sarrerak Bermatzeari eta Gizarteratzeari buruzkoak, estaltzen du jarduera hori, gizarteratze-prozesu puruak bereizi egiten baititu, gizarteratzeko eta gizarte-babeserako Oinarrizko Errentaren eta lan-errentak osatzeko errenta osagarriaren bidez.

23. jarduna. Gizarteratze-prozesu puruak eta bestelako prozesu mistoak edo gizarte-babeseko prozesuak bereiztea, azken horientzat diru-sarreren osagarri diren mekanismoak ezarriz, kudeaketa automatizatuagoa, gardenagoa eta arinagoa lortzeko.


178

Lehena zuzentzen zaie lan-errentatik datozen diru-baliabide propiorik ez duten eta hileko diru-sarreren zenbatekoa Gizarteratzeko eta gizarte-babeserako Oinarrizko Errentaren zenbatekora iristen ez zaien pertsona eta bizikidetza unitateei, eta gizarteratzeeta/edo lanbideratze-laguntza espezifikoak gehitu behar zaizkio prestazio horri (bereziki, Gizarteratze-hitzarmen baten bitartez).

Lan-errenten osagarria, bere aldetik, zuzentzen zaie lan-errentak izanda hileko diru-sarrerak Gizarteratzeko eta gizarte-babeserako Oinarrizko errentaren zenbatekora iristen ez zaizkienei, eta horrez gain, pertsona horien lan egoera hobetzearekin lotzen da, enplegu-zerbitzuen bitartez.

Horrez gainera, Diru-Sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretuaren zirriborroak, bere 4. artikuluan, prestazioaren erregulazioaren elementu funtsezko eta berritzaileetako bat biltzen du, hau da, lehendik aipatu den modalitateen bereizketa: batetik, gizarteratzeko eta gizarte-babeserako oinarrizko errenta, laneko errentetatik eratorritako baliabide ekonomikoak dituzten eta Gizarteratzeko eta Gizarte-babeserako oinarrizko errentaren zenbatekora iristen ez diren diru-sarrerak hilean jasotzen dituzten pertsonei zuzenduta. Testuak, gainera, zehazten du aurreikusitako bi modalitateetatik lehentasuna ematen zaiola laneko diru-sarrerak osatzeko errentari, eta modalitate hori ez dela soilik hautatu behar prestazioaren eskatzaileak laneko errentak dituenean, baizik eta bizikidetza-unitateko beste kide bat egoera horretan dagoenean ere.

5.2.3.3. Hirugarren helburu operatiboa: Diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema harmonizatzea eta bateratzea EAEko hiru lurralde historikoetan

Planean helburu operatibo horri dagokionez diseinatu diren jardunak ez dira bete. Horiek inplikatutako administrazioen elkarlana behar zuten, bereziki Foru Aldundiak inplikatuta, baina hori ez da gauzatu plana garatu bitartean. Zehatz-mehatz, diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema bateratzea eta laguntza arloko diru-laguntza berezien harmonizazioa Hiru Lurraldeetan ez da egin.



24. jarduna. Oinarrizko Errentaren sistema bateratzea hiru lurralde historikoetan, denetan administrazio-fiskalizazioko mekanismoak indartuz.

Ez da bete

25. jarduna. EAEko hiru lurraldeetan bazterkeria-arriskuan edo -egoeran dauden pertsonei bideratutako ohiz kanpoko eta asistentziako laguntza desberdinak harmonizatzea.

Ez da bete


179




Foru Aldundiak

Udalak


Jardun horri dagokionez, Erakunde arduradun batzuek esaten dutenaren arabera, bateratzeko arloan aurrerapen garbiak izan badira ere, oraindik ere desberdintasunak daude praktikan Oinarrizko Errentaren sisteman hiru Lurralde Historikoetan, hiru Aldundiek adierazten duten bezalaxe. Hartara, jardun hori ez dela bete uste dugu Planean ezarritakoaren arabera, horren indarraldian.

Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (2008. arte Oinarrizko Errenta) Eusko Jaurlaritzaren eskumena da, eta, beraz, berari dagokio tresna horren finantzazioa. Oinarrizko printzipioetan (18/2008 Legea) hiru Foru Aldundien bateratzea bilatzen da. Horrela, bere helburu espezifikoen artean, honakoa ezartzen du: “sistemaren barruan diren prestazio ekonomikoei eta gizarteratzeko tresnei dagokienez, herritarrek horiek berdintasun- eta ekitate-irizpideen arabera eskuratzeko modua bermatu nahi da, gaur egun lurralde batetik bestera ikusten diren aldeak zuzentzeko bitartekoak jarriz”.

Bitarteko ebaluazioan jada ezartzen zen bezalaxe, Oinarrizko Errentaren bateratzeak badu dagoeneko lege-indarrik, eta zerga-itzulpenen bitartez bideratzea planteatzen ari da. Dena dela, oraindik ez da errealitate bat EAEn.



Foru Aldundiak

Udalak

25. jarduna. EAEko hiru lurraldeetan bazterkeria-arriskuan edo -egoeran dauden pertsonei bideratutako ohiz kanpoko eta asistentziako laguntza desberdinak harmonizatzea.

24. jarduna. Oinarrizko Errentaren sistema bateratzea hiru lurralde historikoetan, denetan administrazio-fiskalizazioko mekanismoak indartuz.


180



Jardun horri dagokionez aurrerapen nabariak egin badira ere, hori ez da bete planean ezarritakoaren arabera. Horrela, oraindik ezin da esan EAEko hiru lurraldeetan bazterkeria-arriskuan edo -egoeran dauden pertsonei bideratutako ohiz kanpoko eta asistentziako laguntza desberdinak harmonizatuta daudenik, Erakunde arduradunek adierazten dutenaren arabera.

Prestazioen harmonizatzea ez zen sortu Administrazio desberdinek partekatutako helburu bat bezala. Erakunde arduradunek adierazten duten gisara, Aldundi bakoitzak 2008ko Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren Legearen interpretazio desberdina egin zuen, horiek oraindik ez baitziren garatuak zegokien Dekretuan.

Zehatz-mehatz, 18/2008 Legeak, abenduaren 23koak, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoak, honakoa ezartzen du: “prestazio horiek azkeneko babes-maila izango dira, eta, ondorioz, ezin izango dira beste prestazio edo laguntza batzuen bidez osatu” Agindu hori eman zuen Eusko Legebiltzarraren Osoko Bilkurak, 2005eko azaroaren 23ko bileran, honako hau adierazi zuenean: “… oinarrizko errenta Eusko Jaurlaritzaren eskumena da. Horren finantzamendua, beraz, beti berari behar zaio izendatu, eta saihestu egin behar da beste erakunde batzuek esleipen osagarriak egitea, esleipen horiek ez baitakarte Euskal Autonomia Erkidegoan prestazio horretarako eskubidea duten herritarrak desberdin tratatuak izatea besterik”. Lege honen bidez itun sozial bat lortu nahi da, errenten birbanaketa berma dadin, prestazio batzuk eta besteak koherenteak izan daitezen eta herrian herriko edo lurraldeetako egoera jakinen arabera ezberdintasuna sortuko duen urratsik egin ez dadin.

Horrez gainera, Diru-Sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretu Berriak zehazten du, 18/2008 Legearekin bat, prestazioa ezingo dela osatu, inolako modalitatetan, antzeko iza-era duten prestazio edo laguntzekin, eta zehazten da osagarri horiek egonez gero diru-sarreratzat hartuko direla, eta horren ondorioz, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren beraren zenbatekoa ezartzeko zenbatu beharko direla. Neurri horrek zuzenean Eusko Legebiltzarraren adierazpen bati erantzuten dio, 2005eko azaroaren 23an egindako osoko bilkurakoari, hain zuzen ere.

Aldundi bakoitzaren ezaugarrien egoerari buruz, bitarteko ebaluazioak biltzen duenaren arabera, Arabako Aldundiak bazituen zenbait laguntza premia-egoeran izan arren Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak eta Oinarrizko Errenta jasotzeko eskubiderik ez dutenentzat.

a) Gutxieneko Bermeko Laguntza Prestazioa

b) Bizi Baldintzak eta Kalitatea Hobetzeko Laguntza Prestazioa

c) Beharrizan-egoeran daudenentzako Laguntza Bereziak


181

Bere aldetik, Bizkaiko Aldundiak, bere aldetik, honako hauek zituen:

a) Gizarteratzeko dirulaguntza indibidualak

b) Gizarteratzeko dirulaguntza familiarrak

c) Gizarteratzeko zentroetara sartzeko dirulaguntzak: lankidetza-itunik ez dagoen zentroetan bertan ematen den laguntza.

Gipuzkoako Aldundiari dagokionez, 18/2000 Foru Dekretuak, martxoaren 14koak, pentsioak eta subsidioak jasotzen dituztenentzat banakako dirulaguntzak ezarri zituen:

a) Kotizatu Gabekoen Pentsioa jasotzen dutenek 51,33 euroko dirulaguntza bana jasoko dute hilero, eta 14 paga izango dituzte urtean.

b) Gizarte Ongizateko Fondoko Zahartzaro eta Ezintasun Pentsioa, edota, Minusbaliatuak Gizarteratzeko Legeak araututako Gutxieneko Sarrerak Bermatzeko Diru-laguntza jasotzen dutenek, berriz, 143,43 euroko diru-laguntza bana jasoko dute hilero, eta 14 paga izango dituzte urtean.

5.2.4. Helburu estrategikoa: Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta enplegu-programak gehitzea eta hobetzea, eta pertsona horiek lan-merkatuan sartzeko eta atxikitzeko aukera sustatzea

Helburu estrategiko honen barnean bildutako jardunen garapena desberdina izan da, eta betetze maila ertainekotzat jo liteke. Alde batetik, nabarmen aurreratu da Oinarrizko Errentaren orokortzerantz, eta, aldi berean, lorpen handiak izan dira gizarteratze errenten eta babes errenten bereizketan eta espezializazioan. Bestalde, ez da lortu koordinatzea eta bateratzea diru-sarrerak bermatzeko prestazioen sistema EAEko hiru Lurralde Historikoetan.

Helburu estrategiko honetan aurreikusitako jardunen betetze maila ertaintzat jo liteke, kontuan hartuta Plana indarrean izan den urteetan ikusi den garapen desberdina. Horrela, lorpen handiak detektatu dira baztertuak izateko arriskuan edo bazterturik dauden pertsonei zuzendutako enplegu politika aktiboak bultzatzeari dagokionez, eta, neurri apalagoan, baztertuak izateko arriskuan edo bazterturik dauden pertsonei zuzendutako enplegua aktibatzeko programa berrien sustapenean.

Aitzitik, aurrerapenak mugatuak izan dira enplegua errentabilizatzeko politiken sustapenean, baita laneratzea helburu duten ekimenak garatzeko eta bideragarriak egiteko mekanismoak abian jartzeko lanean ere.

Aurreikusitako jardunen betetzearen laburpen-laukia, Helburu operatiboaren arabera Helburu operatiboa Betetze maila


182

5.2.4.1. Lehen helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea

Betetze maila handia lortu da, helburu operatibo horren barneko jardunetan. Dena dela, Erkidegoan laneratze aktiboari dagokionez lortutako emaitzei erreparatuta, erronkak berdina izaten jarraitzen du, edo are garrantzitsuagoa, beste faktore batzuen artean, krisi ekonomikoaren eta aurrekontuen krisiaren ondorioz, baina ez horregatik soilik. Gizarteratze hitzarmenek ez dute izan behar zuten jarraipena, eta gizarte bazterkeriaren profil aldakorrak zailtasun gehiago erantsi dizkio enplegua aktibatzeko eta sustatzeko politikei bereziki ahulak diren kolektiboetan.

2.4.1. Lehen helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonentzat orain arte bereziki egin diren enplegu-politika aktiboak indartzea eta bultzatzea

Handia

2.4.2. Bigarren helburu operatiboa: Enplegurako aktibazio-programa berriak sustatzea, bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen profil espezifikoetara destinatuta

Ertaina

2.4.3. Hirugarren helburu operatiboa: ‘Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea

Txikia

2.4.4. Laugarren helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonak laneratzera destinatutako ekimenak garatzea eta bideratzea ahalbidetzen duten mekanismoak praktikan jar daitezen sustatzea

Txikia



26. jarduna. Gizarteratze-enpresen garapenari emandako laguntza indartzea. Ertaina

27. jarduna. Auzolan programari emandako laguntza indartzea. Handia

28. jarduna. Lankidetza-programak sustatzea Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren, ezintasunaren alorreko elkarteen eta EAEn kokatuta dauden Enplegurako Zentro Berezien artean, arreta berezia eskainiz lan-merkatu arruntean sartzeko babesa duten enplegu-programen garapenari.

Handia

29. jarduna. Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonak lan-merkatuan kontratu egonkor eta kalitatezko baten bitartez sar daitezen sustatzea, enpresei pizgarri ekonomikoak emanez.

Ertaina


183




Udalak

Laneratzeko enpresak


Betetze maila: Ertaina - Handia

Jardun honen betetze maila ertaina izan da. Kontsultatutako Erakunde arduradunen arabera, jardunaren premisa, gizarteratze enpresei emandako laguntza indartzekoa, bai bete dela Plana garatu bitartean. Dena dela, adierazten dute gizarteratze enpresak kokatzeko helburuarekin babes ofizialeko industria-lurzorua sustatzeko aurreikusitako neurri espezifikoak ez direla bete, ezta gizarteratze enpresak sortzeko eta sustengatzeko laguntzak arautzen dituen Aginduaren esparruan ezarritako zenbatekoen berrikuspena ere.

Gizarteratze-enpresen garapenari emandako laguntzan izandako aurrerapen zehatzei dagokienez, bitarteko ebaluazioan jada aipatu zen Eusko Jaurlaritzak onartu zuela 182/2008 Dekretua, azaroaren 11koa, gizarteratze enpresen kalifikazioa arautu eta enpresa horietan sartzeko eta erregistratzeko prozedura ezarri zuena. Hori honako helburu espezifiko honekin sortzen da: “gizarte bazterkeriaren aurkako eta gizarteratu eta laneratzeko politika publikoen esparruan, laneratzeko enpresen erregimen juridikoa arautzea, lan-merkatuan sartzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonak gizarteratu eta laneratzeko agente aktibo gisa”.

Gizarteratze enpresei emandako laguntzaren protagonista nagusia da Gizarteratze enpresei laguntzeko programa, urte anitzeko programa, 2008-2011 aldian eragina duena. Gizarteratze-enpresak sortzeko eta bultzatzeko diru-laguntzak ematen ditu programa horrek.

26. jarduna. Gizarteratze-enpresen garapenari emandako laguntza indartzea: - gizarteratze enpresak kokatzeko helburuarekin, babes ofizialeko industria-lurzorua sustatzea, udalekin batera - gizarteratze enpresak sortzeko eta sustengatzeko laguntzak arautzen dituen Aginduaren esparruan ezarritako zenbatekoa berrikustea, eta, egokia bada, eguneratzea.


184

Gizarteratze-enpresei laguntzeko programak aurreikusitako aurrekontu bat izan zuen planean berean. Hori erabat bete zen indarraldiaren lehen urtean, hasiera batean bideratutako kopurua gaindituta. Gainerako urteetan, aurrekontua ez zen osorik bete, eta 2008an aurreikusitakoaren 92,4 izan zen gastua, eta 2009an aurreikusitakoaren %91,0. Multzoa hartuta, 2007. eta 2009. urteen artean hasiera batean aurreikusitako aurrekontuaren %95,7 bete zen.

74. taula. Gizarteratze-enpresei laguntzeko aurrekontuen betetzea

2007. urtea 2008. urtea 2009. urtea 2007-2009Aurreikusitako aurrekontua (eurotan) 7.481.645 7.714.094 7.953.837 23.149.576Erabilitako aurrekontua (eurotan) 7.786.636 7.129.793 7.235.371 22.151.800Aurreikusitako / Erabilitako aurrekontua (%) 104,1 92,4 91,0 95,7Iturria: Gizarteratze Zuzendaritza



Udalak



Jardun horren betetze maila handia izan da, eta horixe da Erakunde arduradunek ematen duten balorazioa.

182/2000 Dekretuak, irailaren 19koak, bazterturik edo baztertuta izateko arriskuan dauden pertsonak laneratzeko Auzolan Programa arautzen duten oinarrizko xedapenak ezartzen ditu. Programa horren helburua da baztertuta dauden edo baztertuta geratzeko arriskuan dauden pertsonei gizarte onurako enplegu bat eskaintzea. Horretarako, prestakuntza-prozesu bat eta lana uztartuko dira, aldi baterako eta lanaldi partzialeko lan-kontratuen bidez. Irabazi asmorik gabeko entitate publiko zein pribatuei zuzentzen zaie, honako ekintza hauek aurreikusten dituen programa bat aurkezten badute: Hasierako prestakuntza, lan-kontratua, laguntzeko prestakuntza, lanerako prestakuntza, eta gaitasun sozialen eta profesionalen balantzea.

Ekintzak onura sozialeko enpleguen bidez zehazten dira, eta holakotzat hartzen dira babestu gabeko edo babes eskaseko gizarte-beharrei erantzutera bideratuta dagoena

27 jarduna. Auzolan programari emandako laguntza indartzea.


185

eta gizartearen ongizatean eragina duena.

Programa horren hartzaile izan daitezke baztertuta dauden edo baztertuta geratzeko arriskuan dauden pertsonak, baldin eta udalen batekin gizarteratzeko hitzarmen bat izenpetuta badute, honako hauek izanda: oinarrizko errentaren titularrak, oinarrizko errentaren titularren bizikidetzako unitate ekonomiko independenteko kideak, eta baztertuta geratzeko arriskuan dagoen beste edonor, baldin eta gizarteratzeko hitzarmenik sinatu badu.

Programak izan zuen aldaketa nagusia 2004an gertatu zen (166/2004 Dekretua, abuztuaren 31koa), Programaren lan kontratuaren ezaugarrietan. Data horretatik aurrera, lan-kontratuaren izaera izango zuten, eta langileen soldata aldeen artean adostutakoa izango zen, inoiz ere ez aplikagarria den hitzarmen kolektiboan jasotakoa baino txikiagoa. Horren ondorioz, Programaren lan kostuak handitu ziren, ordura arte lanbide arteko gutxieneko soldata baitziren.

Planaren indarraldian zehar, 2007ko martxoaren 4ko Aginduak, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuarenak, laguntzetarako deialdia egin zuen Auzolan Programaren esparruaren barnean –8.168.575,00 euro–, eta 2008an (2008ko martxoaren 5eko Agindua, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuarena), guztira, 7.491.841 euro izan ziren. Gero, 2009an, 2009ko apirilaren 22ko Agindua izan zen, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuarena, 10.694.191 euro bideratu ziren laguntzetarako. Azken bi urteotan, Europako Gizarte Funtsaren Programa Operatiboaren esparruan 2007-2013, Europako Gizarte Funtsak kopuru horien %50 finantzatu zuen.

Auzolan programaren kalitateari dagokionez, Erakunde arduradunek adierazten dutenaren arabera, ez da egin programaren ebaluaziorik funtsezko mailan 2005etik. Aurreikusita zegoen programaren kanpoko ebaluazio bat egitea 2009an, baina bertan behera gelditu zen asmo hori Auzolan programa finantzatzeko 2009ko Agindua azkena izan baitzen, eta harrezkero desagertu da.

Plan honetan hartutako konpromiso ekonomikoei dagokienez, horren indarraldiko urte bakoitzean bideratutako aurrekontua aurreikusitakoa baino handiagoa izan zen, eta aldi osoan, hasierako konpromisoaren %118,1 izan zen.

75. taula. Auzolan Programaren aurrekontu betetzea

2007. urtea 2008. urtea 2009. urtea 2007-2009Aurreikusitako aurrekontua (eurotan) 7.840.511 8.075.726 8.317.998 24.234.235Erabilitako aurrekontua (eurotan) 8.117.211 9.898.949 10.602.006 28.618.166

Aurreikusitako / Erabilitako aurrekontua (%) 103,5 122,6 127,5 118,1Iturria: Gizarteratze Zuzendaritza

28. jarduna. Lankidetza-programak sustatzea Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren, ezintasunaren alorreko elkarteen eta EAEn kokatuta dauden Enplegurako Zentro Berezien artean, arreta berezia eskainiz lan-merkatu arruntean sartzeko babesa duten enplegu-programen garapenari.


186



Enplegu-zentro bereziak



Jardun honen betetze maila handia izan da. Bitarteko ebaluazioa egin zen unean jada jarduna behar bezala betetzen ari zen. Horretan aipatzen zen orduko Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak lankidetza-hitzarmena sinatu zuela EHLABE Euskal Autonomia Erkidegoko Lan Babestuko Erakundeen Elkartearekin. Hitzarmenaren zenbatekoa 450.000 € izan zen 2008an eta 70.000 € 2009an. Horri gehitu behar zaio Erakunde arduradunek baieztatu dutela jarduna betetze maila handiarekin gauzatu dela.

Halaber, Europako Funtsaren programa operatiboaren esparruan –2007-2013- (gizarte-egoera ahulean dauden pertsonak laneratzeko eta gizarteratzeko bideak; lan merkatuan sartzeko dagoen bazterkeriaren aurka borroka egitea eta dibertsitatea onartzea lantokian) ahalmen urritasuna duten pertsonen laneratzeari lotutako jardunak sartzen dira –bai ingurune babestuan, bai arruntean–, "Ahalmen urritasuna duten pertsonak lan merkatu arruntean sartzeko Erakunde arteko II. Plana 2007-2010" delakoaren barnean; euskal administrazio guztiek, patronalak, sindikatuek eta kolektiboa ordezkatzen duten erakundeek sustatu zuten hori. Testuinguru horretan, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Prestakuntzako Zuzendaritzaren konpromisoa ezartzen da laneragarritasuna hobetzeko neurriak batera finantzatzeko (prestakuntza egokitua, laguntza enpleguan, taldeak, merkatu arruntera igarotzea, egokitzapen teknikoak, enplegu-prestakuntzako programak...). Osagarri gisa, estrategikotzat hartu da, baita ere, Ehlabek (Euskal Autonomia Erkidegoko Lan Babestuko Erakundeen Elkartea) egiteko proiektu bat sartzea, eta hori da EAEn Baliabideen Zentro Integral baten sorrera. Zentro horretan planteatutako jardunak, nahiz eta alde batetik badauden baliabideen osagarri izan, beste alde batetik esperientzia aitzindari bat izango dira ahalmen urritasuna duten gizon-emakumeen gaitasunak ondorengo hauetara egokitzeko prozesuen indibidualizazioan: egungo lan merkatua (lehiakortasun arloko profilak), horren egitura- eta kultura-aldaketak, eta ahalmen urritasuna duten pertsonak gizarteratzeko eta laneratzeko sarbidea erraztea IKTen garapenaren bidez.

29. jarduna. Bazterkeria-arriskuan dauden pertsonak lan-merkatuan kontratu egonkor eta kalitatezko baten bitartez sar daitezen sustatzea, enpresei pizgarri ekonomikoak emanez


187


Enplegu eta Prestakuntza Zuzendaritza

Foru Aldundiak




Jardun honi egokitutako betetze mailak bat egiten du gizartetik kanpo gelditzeko arriskuan dauden pertsonak kontratatzen laguntzeko estatuak dituen lege-baliabideez aparte detektatu diren aurrerapenekin. Horrela, jardun honen ezarpena desberdina izan denez Lurralde Historikoen arabera, betetze maila ertaina ematen zaio, eta horrek islatzen du erakunde arduradunek emandako balorazioa ere.

Zehazki, Autonomia Erkidegoko Administrazioaren mailari dagokionez, bitarteko ebaluazioaren garaian Enplegu eta Prestakuntza Zuzendaritzak enplegu-programetara 4.234.950 € bideratu zituen, eta aurreikusitako pizgarrien bidez 955 lagun kontratatu ziren. Horrekin, orduan egokitutako betetze maila ertaina zian zen.

Planak estalitako aldiaren bukaeran, Enplegu eta Gizarte Gaietako sailburuak onetsi zuen, Berrikuntza Soziolaboralaren Zuzendaritzaren bidez, 2009ko azaroaren 25eko Agindua, Euskal Autonomia Erkidegoan langabezian dauden eta/edo diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen duten pertsonen kontratazioa sustatzeko ezohiko laguntzak iragartzen zituena 2009-2010 aldirako. Neurri hori Elkarrizketa Sozialaren Mahaian adostu zen –63 milioi euroko balioa du, 7000 lanpostu sortzeko– eta “+Euskadi09” planaren barnean dago –egungo krisi ekonomikoaren egoera arintzera bideratua–. Agindu arautzaileak aldi baterako laguntzaren izaera du eta salbuespenezko neurria da krisiaren eragina gehien jasaten dutenei laguntzeko -hau da, lanpostua galdu ondoren langabezia prestazioa jasotzen ez dutenei edo diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen dutenei-, pertsona horiek guztiak gizarte-bazterkeriako egoeran edo egoera horretan erortzeko arriskuan daudela aintzat hartuta.

Agindu horren arabera, Gobernuak 1.500 euroko diru-laguntza emango du hilean eta diru-laguntzak, gehienez ere, sei hilabeteko kontratuei eragingo die (nolanahi ere, aldi luzeagoko kontratazioak ere egin ahal izango dira), eta diru-laguntza hori betiere erreferentziazko sektore-hitzarmenera arte handitu daiteke, entitateek lan kostuak estaltzeko aukerarik ez dutela ziurtatzen badute. Soldata garatu beharreko jardueraren araberakoa izango da, betiere erreferentziazko sektore hitzarmenaren gutxienekoa bermatuta.

Laguntzak jasoko dituzte diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen duten pertsonek, eta/edo langabezian daudenek, langabeziagatiko kotizaziopeko prestaziorik ez badute jasotzen.


188

Diru-laguntza hori eskuratzeko baldintzetako bat da, gutxienez, laguntza jasotako entitateak kontratatutako pertsonen %30 diru-sarrerak bermatzeko errentaren hartzaileak izatea (baldintza hori bete behar da bi kontratu edo gehiago laguntzen badira, eta ezaugarri horiek betetzen duten pertsonak baldin badaude).

Laguntza horien entitate onuradunak honako hauek dira:

a) Udalak, udalerri-mankomunitateak eta koadrilak, edo horiei lotuta dauden gainerako erakundeak.

b) Irabazi asmorik gabeko erakundeak

c) Gizarteratze enpresak

d) eta enpresa arruntak, betiere enpresak jardun behar duen tokiko entitate baten txostena aurkezten badu, jarduera-proposamena interes orokorrekotzat edo gizarte-onurakotzat jotzen duena.

Foru Aldundiek Plana garatu bitartean garatutako neurriei dagokienez, Bizkaiko Foru Aldundiak:

• 2007. urtean, 35/2007 FORU DEKRETUA, martxoaren 6koa, Bizkaiko Foru Aldundiarena; beraren bidez Lan eta Trebakuntza Sailaren Hobelan programaren diru-laguntzaren oinarriak eta deialdia arautu dira, Enpleguan Egonkortasuna eta Kalitatearen Arloan. Bizkaiko Foru Aldundiaren Lan eta Trebakuntza Sailak plan estrategikoa diseinatu du 2006/2010 aldirako eta, horren barruan kokatzen da, jarduteko linea nagusia honako hau izanda: Berariazko zailtasunak dituzten pertsonak lan merkatura inoren kontura iristea sustatzeko. Horrela, bigarren kapituluan ezartzen ditu diruz lagundu daitezkeen ekintzak, kolektiboa eta laguntzaren zenbatekoa, eta horien artean zeuden gizarte bazterketa egoeran dauden pertsonen kontratu mugagabeak, gehienez ere 3.000,00 euroko diru-laguntza jaso ahal zutenak.

• 2008an, Bizkaiko Foru Aldundiaren 87/2008 FORU DEKRETUA, 2008ko maiatzaren 19koa. Beraren bidez, Lan eta Trebakuntza Sailak lan kontuetarako ematen dituen diru-laguntzak emateko oinarriak ezartzen dira. Diru-laguntzak jasotzeko ekimenen artean daude ezgaituta eta gizarte bazterketa arriskuan dauden kolektiboetako pertsonak lan-merkatu arruntean inoren kontura laneratzeko helburua duten proiektuetarako laguntzak. Dekretu horretan aurreikusten da laguntzen zenbatekoa handitzea, gizarteratzeko eta laneratzeko entitateek egindako ahalegina laguntzeko, kolektibo horien berdintasun egoeran. Horrela, lehenengo laneratzea 2.000 euro gehiago izango ditu, eta gainerakoek, 1.000 euro. Erakunde eskatzaile bakoitzari gehienez 52.000 euroko diru-laguntza emango zaio.

• 2009an, 86/2009 FORU DEKRETUA, 2009ko maiatzaren 19koa, Bizkaiko Foru Aldundiarena. Beraren bidez, Lan eta Trebakuntza Sailak lan kontuetarako ematen dituen diru-laguntzak emateko oinarriak ezartzen dira. Enpleguaren aldeko


189

jarduketak ezartzen ditu, bi ekimenetan antolatuta: Enpleguan egonkortasuna lortzeko, eta ezinduak diren pertsonentzat eta gizarte bereizkeria egoeran dauden pertsonentzat. bigarren ekimenean aurreikusitako laguntzak dira ezgaituta eta gizarte bazterketa arriskuan dauden kolektiboetako pertsonak lan-merkatu arruntean inoren kontura laneratzeko helburua duten proiektuetarako laguntzak. Ekimen horretan ezartzen diren laguntzen xedea da langabetuak edo enplegu zentro berezietako pertsonak lan-merkatu arruntean sar daitezen sustatzea. Betiere, pertsona horiek hurrengo taldeetako batean sartuko dira: ezinduak edo gizartean baztertuta dauden pertsonak, eta diruz lagunduko dira horiek lan-merkatuan inoren kontura sartzeko xedea duten proiektuak. Erakunde eskatzaile bakoitzari aurkeztu dituen proiektu guztiengatik, gehienez, 52.000 euroko diru-laguntza emango zaio

Gipuzkoako Foru Aldundiak badu plan bat bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen laneragarritasuna sustatzeko. Dena dela, horretan ez dira modu espezifikoan aipatzen kontratazioa sutatzeko pizgarriak. Zehatz-mehatz, aipatzen da eskainitako zerbitzua dela bakarra, osoa eta banaezina; gizarteratzea, laneratzea eta laneragarritasuna sustatzeko ekintza integrala da, kasu guztietan honako hiru osagarri hauek biltzen dituena: gizarteratzeko ibilbide pertsonala diseinatzea, prestakuntza ekintzak, aldez aurretik homologatuak, eta lan praktikak.

Dena dela, kontrataziorako diru-laguntza bat aurreikusten da enpresa batek kontratatzen badu prestakuntza praktikak egiten aritu den pertsona bat. Zehatz-mehatz, prestakuntzan hasten diren pertsona arduradunek beharrezko praktika bat egin behar dute. Prestakuntza eta praktikak bukatuta, enpresak ikaslea kontratatzen badu, kontratatzeko 90 euroko laguntza ezartzen da prestakuntza zentrorako, eta 300 euro hilean edo zenbateko proportzionala kontratuaren lehen hilerako.

Arabako Aldundiak, bere aldetik, pizgarriak eman zizkien, ez enpresei, baizik eta tokiko korporazioei. Zehazki:

• 2008an, lau gizarteratze-programa diruz lagundu ziren, Amurrio, Asparrena, Agurain eta Gaubean. Honela Gizarte Politikaren eta Gizarte Zerbitzuen Sailaren deialdiko 310.823 euroko dirulaguntzaren bidez 30 pertsona kontratatu ahal izan ziren.

• 2009an, Gizarte Ongizateko Foru Institutuak Arabako Lurralde Historikoan 20.000 biztanle baino gutxiago dituzten toki erakundeentzat laneratze-programak abian jartzeko dirulaguntzen deialdia eskaini9 zuen, 390.000 eurotan, baztertze egoeran dauden edo baztertuta egoteko arriskua duten pertsonen laneratzea babesteko. Zehazki, Arabako Lurralde Historikoan 20.000 biztanle baino gutxiago dituzten toki erakundeek edo Korporazioek zuten diru-laguntza horiek eskuratzeko aukera, eta diruz lagundu ziren prestakuntza ekintzak zituzten gizarteratze programak, eta horien barnean prestakuntza- edo laguntza-ekintzak egon ahal ziren, baita laneratzea bereziki zaila dute pertsonentzako ibilbideei ekiteko beharrezkoak


190

zirenak ere. Kontratatzen diren pertsonek langabetuak izan behar dute, enplegu-bulegoan izena eman behar izan dute eta baztertze egoeran egon behar dute.

2009ko ekitaldirako bideratu ziren laguntza guztien aurrekontu osoa 390.000 eurokoa izan da.

5.2.4.2. Bigarren helburu operatiboa: Enplegurako aktibazio-programa berriak sustatzea, bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen profil espezifikoetara destinatuta

Helburu operatibo honen esparruan garatu behar ziren jardunak betetze maila ertainarekin egin dira. Gizarteratzeko eta laneratzeko mekanismoak sendotzeko eta indartzeko jardunak aurreikusitakoaren arabera garatu dira, eta sailen edo erakundeen arteko protokoloei dagokienez, ez dira bete, edo aurrerapen eskasak izan dituzte.



30. jarduna. Prestakuntza eta enpleguko, laguntzako zerbitzu espezifikoak sortzeko eta familia- eta lan-bizitza bateragarri egiteko programa multifuntzionalak abiaraztea, bazterkeria-arrisku handiko sektoreei zuzendutakoak: guraso bakarreko familiak, kalitate baxuko lanak dituzten edo langabezian dauden gazte emantzipatuak, eta abar

Handia

31. jarduna. Gizarteratzeko arazorik handienak dituzten pertsonek gizarteratzeko eta laneratzeko programetan denbora gehiagoz jarrai dezaten ahalbidetzea.

Handia

32. jarduna. Gizarteratzearen alorreko jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen dituen Agonduaren bitartez laguntzeko programak eta gizarteratzeko eta laneratzeko programak sustatzea erabateko bazterkeria-egoeran dauden pertsonentzat, eta bereziki sistema horretan kronifikatuta dauden Oinarrizko Errentaren jasotzaileentzat.

Handia

33. jarduna. Familia-kargak dituzten eta gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden emakumeen eta/edo enplegu prekarioak dituzten gazte emantzipatuen laneratzeari laguntzeko zerbitzu espezifikoen sorkuntza sustatzea, semeen edo alaben eta haien laguntza behar duten eta haien kargura dauden beste pertsonen zaintza ahalbidetzeko.

Ertaina

34. jarduna. Lankidetza-protokoloak orokortzea Justiziarekin eta Gazte Justiziako Sistemarekin lankidetzan jarduteko zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean, Administrazio horren menpe dauden kolektiboen gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak errazteko (Atxilotuari Laguntza emateko Zerbitzuak (SAOS), Gizarteratzen laguntzeko Zerbitzuak (SAER), adingabeko arau-hausleentzako Hezkuntzako eta/edo Eguneko Arretarako Zentroak), hirugarren sektoreko erakundeen zeregina indartuz koordinazio- eta jarraipen-

Txikia


191




Foru Aldundiak




Jardun horren betetze maila handia izan da erakunde arduradunek egindako balorazioen arabera, baita horri buruz aurkitu diren ebidentzien arabera ere.

Jardun horren inguruko aurrerapenak aipatuz, bitarteko ebaluazioaren bukaeran hainbat programa multifuntzional detektatu ziren –prestakuntza eta enplegu arlokoak– udal esparrutik bultzatuta. Horiek, bereziki, Bilbao, Donostia, Sestao, Barakaldo eta Getxon izan ziren.

Bitarteko ebaluazioaren ondoren, beste hainbat programa multifuntzional detektatu dira –prestakuntza eta enplegu arlokoak–, baztertzeko arrisku handia duten sektoreei bideratuta, Foru Aldundietatik bultzatuta.

Arabako Foru Aldundiak, Gizarte Ongizate Foru Institututik bultzatutako gizarteratze eta laneratzeko jardueren programen artean, lan eta prestakuntza jarraipen programak ditu, baita laneratzeko ekimenei laguntzeko prestakuntza ikastaroak, bereziki zuzenduta gizarte zerbitzuetan hartutako pertsonei:

• zailtasun sozialak dituzten gizon-emakumeak gizarteratzen trebatzeko programa, zenbait trebakuntza ekintzatan oinarritutakoa.

prozesuetan

35. jarduna. Gizarteratze Zuzendaritzaren laneratzeko programen eta Foru Aldundietako Prestakuntza eta Enplegu Zuzendaritzetako prestakuntza- eta enplegu-programen artean pasabideak sortzea.

Ez da bete

30. jarduna. Prestakuntza eta enpleguko, laguntzako zerbitzu espezifikoak sortzeko eta familia- eta lan-bizitza bateragarri egiteko programa multifuntzionalak abiaraztea, bazterkeria-arrisku handiko sektoreei zuzendutakoak: guraso bakarreko familiak, kalitate baxuko lanak dituzten edo langabezian dauden gazte emantzipatuak, eta abar.


192

• Ingurumen arloan sentiberatzeko jarduerak abian jartzea sare laneko teknologia berrien esparruan, gizarte eta lan arloan kanpo gelditzeko arriskuan dauden pertsonak lan merkatuan sartzeko aukera ematen dutenak.

• “Gasteiz” Lanbide Hastapenaren Zentroko eta Ignacio Ellacuria Zentroko gazteak gizarteratzeko eta laneratzeko proiektua.

• Autoenpleguari laguntzeko programa, gizarte eta lan arloan kanpo gelditzeko arriskuan dauden pertsonei zuzenduta. Programa horrek ahalegin handiena egiten du sentiberatze profesionalean, autoenpleguaren alternatiban eta enpresa ekimen berriei emandako informazioan orientazioan eta laguntzan.

• Gizarte Ongizate Foru Institutuak beste erakunde batzuekin egindako hitzarmenak:

o Hitzarmena Gizarte Ongizate Foru Institutuaren eta IRSE elkartearen artean.

o Espainiako Gurutze Gorriaren eta Arabako Batzarraren artean.

o Lankidetzarako hitzarmena Hitzarmena Gizarte Ongizate Foru Institutuaren eta Elizbarrutiko Cáritasen artean.

o Lankidetzarako hitzarmena Gizarte Ongizate Foru Institutuaren eta Beti-Gizartean Fundazioaren artean, erakundeko gizarteratze-programako zerbitzuak garatzeko

o Lankidetzarako hitzarmena Gizarte Ongizate Foru Institutuaren eta AJEBASK elkartearen artean –Arabako enpresaburu gazteen elkartea–

o Lankidetzarako hitzarmena Gizarte Ongizate Foru Institutuaren eta Arabako SARTU Bergizarteratze Elkartearen artean, herritarrak gizarteratzeko bertako plan bat garatzeko.

Horri guztiari gehitu behar zaio toki erakundeei emandako laguntzak, egoera ahulean dauden pertsonak eta kolektiboak gizarteratzeko eta haiei gizarte arreta eskaintzeko programak garatzera bideratutakoak. Zehazki: 2008an, lau gizarteratze-programa diruz lagundu ziren, Amurrio, Asparrena, Agurain eta Gaubean. Honela, Gizarte Politikaren eta Gizarte Zerbitzuen Sailaren deialdiko 310.823 euroko dirulaguntzaren bidez 30 pertsona kontratatu ahal izan ziren. 2009ko ekitaldian bideratu ziren laguntza guztien aurrekontu osoa 390.000 eurokoa izan zen.

Gizarte Ongizate Foru Institutuaren lanaz gainera, Araban beste programa batzuk azpimarra daitezke, jardun honetako helburuetara zuzenduta daudenak. Etxezain programak arreta eta etxeko lanen zerbitzu bat eskaintzen die mendeko pertsonei, Arabako landa ingurunean lan poltsa bat sortzearen bitartez; horrela, lanean sartzeko zailtasuna duten landa inguruko emakumeei laneratzeko aukera eskaintzen zaie. Aldi berean, “Beti-Gizartean” Fundazioak gizarteratzeko zenbait enpresa kudeatzen ditu: “Ikatzbizi” (zaharren egoitzen esparrua), “Tinko Garbiketak” (industria garbiketa) eta “Ireki


193

Bideak” proiektua, gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuan dauden emakumeei laguntzekoa.

Azkenik, aipa daiteke Arabako Foru Aldundiko Gizarte Politikaren eta Gizarte Zerbitzuen Sailaren eta Gasteizko Lanerako Prestakuntza eta Osabidezko Hezkuntzako Partzuergoaren artean dagoen lankidetza hitzarmena.

Gipuzkoako Foru Aldundiak Sarbideak izeneko plana du, Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizarte Politikako Sailak diseinatutako laneragarritasun plana, 2008-2012 aldian egoera ahulean dauden kolektiboei zuzendutakoa. Gizartetik kanpo gelditzeko arriskuan dauden pertsonen laneratzea laguntzen duten ekimen multzo bat da, 2008an 5.709.663 euroko aurrekontua izan zuena, eta 1.200.000 eurokoa hurrengo hiru urteetarako; 2009an ere, aurrekontu bereziaren 2.000.000 euro bideratzea aurreikusten zen, gizarteratzeko enpresak sortzera. Horretan aipatzen da eskainitako zerbitzua dela bakarra, osoa eta banaezina; gizarteratzea, laneratzea eta laneragarritasuna sustatzeko ekintza integrala da, kasu guztietan honako hiru osagarri hauek biltzen dituena: gizarteratzeko ibilbide pertsonala diseinatzea, prestakuntza ekintzak, aldez aurretik homologatuak, eta lan praktikak.

Sarbideak programak funtsezko hiru oinarri ditu: lehenik, Sarbide Prestakuntza, lan orientazioko programa bat, enplegurako eta praktiketarako prestakuntza. Bigarrenik, Sarbide Autoenplegua dago, gizartean bazterturik edo baztertuta izateko arriskuan dauden pertsonen autoenplegua sustatzera bideratutako programak. Eta hirugarrenik Sarbide Berrikuntza dago, izaera berritzailea duten laneratzeko beste ekimen batzuetara orientatutakoa. Sarbideak zerbitzuaren bidez ere laguntza eskaintzen da minusbaliotasuna duten edo gizartean baztertuak dauden pertsonak laneratzeko, baita gizarteratze prozesu horri laguntzen dioten hainbat zerbitzu, esate baterako, Umezainak programa.

ELBIDEk eskaintzen du Pertsona ezgaituak lan munduan sartzeko bidea. Bestalde, MERKATARITZAN programak ostalaritza eta merkataritza eta beste gai batzuen alorreko prestakuntza eskaintzen du, sektoreko enpresetan lan praktikak egiteko aukera eskainita. Azkenik, TXEKINBIDE enplegu bat lortzeko zailtasun gehien duten pertsonak lan munduan txertatzen laguntzeko programa da, informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien alorreko prestakuntza ekintzak eta praktikaldiak eginez enpresetan.

Azkenik, Bizkaian, Planaren indarraldia bukatuta, Bizkaiko Foru Aldundiaren 64/2010 FORU DEKRETUA onetsi zen, 2010eko apirilaren 27koa; horren bidez, langabezian eta bazterkeria-arriskuan dauden pertsonen autoenplegua eta enpresen sorrera sustatzeko diru-laguntzak emateko oinarri arautzaileak ezarri dira. Horren barnean trebakuntzako edukiak daude gizartean baztertuta egoteko arriskua duten pertsonentzat.


194

Erakunde arduraduna:



Bitarteko ebaluazioaren unean, jardun hori ez zela garatua esaten zen, gizarteratzeeta laneratze-programetan egotea arautzen duen araudia ez zela aldatua argudiatuta.

Dena dela, neurri hori garatzeko Erakunde arduradunak Auzolan programa aipatzen du adierazteko horren betetze maila handia izan dela. Horrekin bat, hori ezarritako urte guztietan zehar, programak errepikapenak onartu ditu, betiere inplikatuta zeuden udalerrietako gizarte langileek behar bezala justifikatutako arrazoi batengatik.

Erakunde arduradunarekin bat, ez da posible zehaztea neurri honen betetzeari buruzko informazioa modu kuantitatiboan, Auzolan programa izandako pertsonen errepikapenari dagokionez. Arrazoia da ez zela egin 2009. urterako aurreikusita zegoen ebaluazioa, eta azkena izan zen 2002-2005 aldirako egin zena. Ebaluazio horretan, Auzolan programan izandako pertsonen errepikapena %20ko portzentajean egon zen, gutxi gorabehera.




Foru Aldundiak

32. jarduna. Gizarteratzearen alorreko jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen dituen Agonduaren bitartez laguntzeko programak eta gizarteratzeko eta laneratzeko programak sustatzea erabateko bazterkeria-egoeran dauden pertsonentzat, eta bereziki sistema horretan kronifikatuta dauden Oinarrizko Errentaren jasotzaileentzat.

31. jarduna. Gizarteratzeko arazorik handienak dituzten pertsonek gizarteratzeko eta laneratzeko programetan denbora gehiagoz jarrai dezaten ahalbidetzea.


195


Bitarteko ebaluazioan, jardun hori ez zegoen beteta; izan ere, diru-laguntzak arautzen zituen araudia ez zen aldatu gizarteratze arloan jarduerak egite aldera.

Gero, Planaren indarraldiko azken urtean zehar, hori bete zen 2009ko apirilaren 22ko Aginduaren bitartez. Beraz, betetze maila handitzat jo liteke jardun hori, horri buruz aurkitutako ebidentziengatik, eta Erakunde arduradunek ere hala uste dutelako.

Jarduera zehazten da 2009ko apirilaren 22ko Agindua onestearekin, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuarena, gizarteratzera bideratutako programak burutzeko jarduerak egiteko diru-laguntzak arautzen dituena. Agindu horrek bideratutako diru kopurua 2 milioi eurokoa da. Agindu horrek osatzen du Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko abenduaren 23ko 18/2008 Legea osatzen du, eta aginduak berak aipatzen duenez “Legean araututako diru-prestazioek Gizarteratzeko Euskal Sistemaren politika pasiboen alderdia osatzen dute. Politika horiek hartzaileen gizarteratzea eta laneratzea helburu duten beste jarduketa batzuez indartzen dira, eta horietako bat Euskadin gizarteratzearen arloko jarduerak gauzatzea da”.

Planaren indarraldia bukatu eta berehala, onetsi zen 2010eko urtarrilaren 27ko Agindua, Enplegu eta Gizarte Gaietako sailburuarena; horren bitartez, Euskal Autonomia Erkidegoko esku-hartze sozialaren eremuan hirugarren sektoreko jarduerak sustatzeko diru-laguntzak arautzen dituen abenduaren 29ko 649/2009 Dekretuan aurreikusitako 2010eko deialdia egiten da.



33. jarduna. Familia-kargak dituzten eta gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden emakumeen eta/edo enplegu prekarioak dituzten gazte emantzipatuen laneratzeari laguntzeko zerbitzu espezifikoen sorkuntza sustatzea, semeen edo alaben eta haien laguntza behar duten eta haien kargura dauden beste pertsonen zaintza ahalbidetzeko.— Etxean haurrei arreta eskaintzeko programak bultzatzea guraso bakarreko famlientzat, gizarteratze eta laneratze programen osagarri.

— Pertsona zaintzaileak -2 urtetik beherakoentzat- kontratatzeko laguntzen garapena.

— Mendeko pertsonak zaintzea helburu duen kontziliazio programa garatzea.

— Hiru urtetik beherakoentzako arreta eskaintzen duen zentro sarea sendotzeko laguntzetara bideratutako aurrekontuen kontu-sailak handitzea.


196

Familia Zuzendaritza

Foru Aldundiak


Bitarteko ebaluazioan, neurri horren betetze maila ertaintzat jo zen. Adierazten zen bezala, jarduera hori garatzeko, Eusko Jaurlaritzako Gizarteratze Zuzendaritzak 200.000 €-ko aurrekontua zeukan izendatua 2008rako. Honako hau da, beharbada, jarduera horretan aurreikusitako zerbitzurik espezifikoenetako bat: Oinarrizko Errenta jasotzen dutenen ardurapean dauden adingabeak –0 eta 3 urte bitartekoak– eskolatzea. Umezainak programa da beste zerbitzu bat, baina ebaluazioan parte hartu duten oinarrizko gizarte zerbitzuek ia ez dute batere ezagutzen.

Plana bukatuta, jardun horren betetze maila ertaintzat jotzen da; hori ez da Erakunde arduradunek ematen dioten balorazioa, gehienek handia izan dela adierazten baitute.

Zehatz-mehatz, autonomia mailan, abenduaren 12ko 13/2008 Legeak, Familiei Lagun-tzekoak, arautzen ditu, bere 22. artikuluan, familiei gizarteratzearen arloan laguntzeko berariazko neurriak. Jardun honi dagokionez, zehazki, ezartzen da “Gizartera eta lan-mundura biltzeko prozesuak eta seme-alaben zainketa uztartzeko zerbitzuak martxan jartzea, uztartzeko zailtasun bereziak daudenean”.

EAEko mailan egindako aurrerapen horiei, Lurralde mailako beste batzuk erantsi behar zaizkie. Haien artean, Arabako Foru Aldundiak garatzen ditu programa gehien jardun honen esparruan:

a) Familia-ingurunean bertan mendekotasun-egoeran dauden pertsonak zaintzeko prestazio ekonomikoak

b) Zaintzaile pertsonal bat kontratatzen laguntzeko prestazio ekonomikoa

c) Banakako laguntzak, gizarteratzeko eta laneratzeko ibilbideak egiten ari diren pertsonei

Zehatz-mehatz, ekainaren 30eko 56/2009 FORU DEKRETUAk, Diputatuen Kontseiluarenak, arautu zuen gizarteratze ibilbideetan parte hartzen duten pertsonentzako prestazio ekonomikoa. Aldizkakoa ez den laguntza ekonomikoa da hori, eta gizarteratze ibilbideetan parte hartzen duten pertsonen gizarteratzea eta laneratzea du helburu; zuzenduta dago zaintzako ardurengatik, bizitza pertsonalaren eta lanekoaren arteko kontziliazioarengatik edo laguntzeko bitarteko sozialen urritasunarengatik bere gizarteratze prozesua oztopatua duten pertsonei.

Gainera, Arabak lankidetzarako hitzarmena du Arabako Landa Inguruneko Emakumeen Sarearekin, Emakumeak Laneratzeko Programa garatzeko (Etxezain). 2007an, 84 pertsonari


197

eta 37 emakume langileri eman zitzaien laguntza, eta 2008an 55.230 €-ko laguntza zuen. Helburua da lan eskubideak itzultzea ezkutuko ekonomian lanean ari diren etxeko langile emakume arabarrei.

Bizkaiko eta Gipuzkoako Aldundiek balorazio handia ematen badiote ere jardun horien betetzeari, ezin izan da egiaztatu horretan gizarteratzeari laguntzeko aurreikusitako zerbitzu espezifikoak badirenik.





Udalak



Bitarteko ebaluazioak txikitzat jotzen zuen jardun horren betetzea. Planaren indarraldia bukatuta, ebaluazio honetan uste dugu jardun horrek betetze maila txikia izan duela, pertsona zigortuak eta presoak gizarteratzeko eta laneratzeko gaietan zenbait aurrerapen egin badira ere; izan ere, zehaztutako lankidetza-protokolorik dagoenik ezin izan da egiaztatu.

Lankidetza ez formala badagoela detektatu bada ere, lankidetzarako hitzarmenik ez da gauzatu. Horri dagokionez, Justizia Zuzendaritzak (horretan kokatzen zen aurreko legegintzaldian Zigor Betearazpenaren Zuzendaritza) aipatzen du badirela zenbait protokolo, idatzi gabeak, Justiziako lankidetzako zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean. Protokolo horiek dira, esate baterako, pertsona zigortuei eta presoei emandako orientazioa Justiziako lankidetza zerbitzuetatik, pertsona horiengan gizarte arazoren bat antzemanez gero; horrela, gizarte zerbitzuetara iristeko informazioa ematen zaie.

34. jarduna. Lankidetza-protokoloak orokortzea Justiziarekin eta Gazte Justiziako Sistemarekin lankidetzan jarduteko zerbitzuen eta gizarte-zerbitzuen artean, Administrazio horren menpe dauden kolektiboen gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuak errazteko (Atxilotuari Laguntza emateko Zerbitzuak (SAOS), Gizarteratzen laguntzeko Zerbitzuak (SAER), adingabeko arau-hausleentzako Hezkuntzako eta/edo Eguneko Arretarako Zentroak), hirugarren sektoreko erakundeen zeregina indartuz koordinazio- eta jarraipen-prozesuetan.


198

Beste alde batetik, baliabide gehigarri gisa, 2009ko ekainaren 30eko Agindua aipatzen da, Justizia eta Herri Administrazioko sailburuarena, zigortuentzako eta presoentzako gizarte-ekintza programetarako diru-laguntzak emateko deialdia egiten duena; horietan, 2009an, bi diru-laguntza mota ezarri ziren: presoentzako espetxean egiten diren gizarte-ekintza programetarako 130.000 euroko diru-hornidura, eta zigortuentzako eta presoen-tzako espetxez kanpoko gizarte-ekintza eta sentsibilizazio programak sustatzeko 280.000 euroko diru-hornidura.



Foru Aldundiak



Gizarteratze Zuzendaritzatik esaten da, planaren indarraldian zehar, ez dela pasabiderik sortu Gizarteratze Zuzendaritzako laneratze programen eta Foru Aldundietako Prestakuntza eta Enpleguko Zuzendaritzetako prestakuntza eta enplegu programen artean. Dena dela, Lurralde Historikoen mailan lurralde mailako zenbait mekanismo dago lankidetzarako, gizarteratze programen erabiltzaile diren pertsonak –baztertuak izateko arriskuan daudenak– Foru Aldundiek egindako prestakuntza eta enplegu programetan sar daitezen.

Horrela adierazten dute Araba eta Gipuzkoako Aldundietako arduradunek; horietan, pasabideak formalizatu ez badira ere, mekanismo informalak garatzen dira programa batetik bestera igarotzea errazteko. Zehatz-mehatz, Araban, enplegu teknikariek parte hartzen dute koadriletako Gizarteratze Batzordeetan. Azkenean, Bizkaiko Aldundiak esan du pasabide horiek badituela lurralde mailan.

5.2.4.3. Hirugarren helburu operatiboa: ‘Enplegua errentabilizatzeko’ politikak har daitezen sustatzea

Helburu operatibo horri lotutako jardunen betetze gradua txikia izan da. Izan ere, ez dira sendotu laneratzea sustatzeko programak, nahiz eta aurrerapenak lortu diren soldata urriak dituzten pertsona langileak babesteko beharrezkoak diren mekanismoak ezarriz.

35. jarduna. Gizarteratze Zuzendaritzaren laneratzeko programen eta Foru Aldundietako Prestakuntza eta Enplegu Zuzendaritzetako prestakuntza- eta enplegu-programen artean pasabideak sortzea.


199





Nahiz eta bitarteko ebaluazioak betetze maila ertaina eman zion jardun horri, azken ebaluazio honetan uste dugu hori ez dela bete Plana indarrean izandako urteetan.

Erakunde arduradunek emandako informazioaren arabera, enplegua suspertzeko sistema ez da eguneratu, eta plana indarrean jarri aurretik zegoen huraxe bera erabiltzen da oraindik. Horregatik, nahiz eta aurrerapenak egin diren norabide horretan araudien esparruan, oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonen laneragarritasuna hobetzea bilatu zutenak, ezin da egintzat jo, ez baita eguneratu egun indarrean dagoen enplegua suspertzeko sistema.



36. jarduna. Diru-sarrerak bermatzeko prestazioak jasotzen dituzten pertsonen lan merkaturako sarbidea bultzatzea, indarrean dagoen enplegurako estimuluen sistema eguneratuz.

Ez da bete

37. jarduna. Zenbait arrazoirengatik lanik egin gabe egon diren prestakuntza gutxiko pertsonek enplegua lor dezaten bultzatzea, lan-merkatuan sartzeagatiko pizgarri puntualak ezarrita.

Ez da bete

38. jarduna. Soldata txikiak dituzten langileak babesteko beharrezko mekanismoak ezartzen jarraitzea, 19. jardunean aipatu diren diru-sarrerak osatzeko sistemen bitartez

Handia

36. jarduna. Diru-sarrerak bermatzeko prestazioak jasotzen dituzten pertsonen lan merkaturako sarbidea bultzatzea, indarrean dagoen enplegurako estimuluen sistema eguneratuz.

37. jarduna. Zenbait arrazoirengatik lanik egin gabe egon diren prestakuntza gutxiko pertsonek enplegua lor dezaten bultzatzea, lan-merkatuan sartzeagatiko pizgarri puntualak ezarrita.


200



Foru Aldundiak


2007. eta 2009. urteen artean ez da detektatu kalifikazio txikia duten eta langabezian dauden pertsonen laneratzea suspertzeko jardun espezifikoak badirenik.



Foru Aldundiak


Jardun hori erabat garatua ez bazen ere Plana bukatuta, betetze maila handitzat jotzen da, horren indarraldian hori zehazteko oinarriak ezarri baitziren.

18/2008 Legean jada, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzekoan, diru-sarrerak osatzeko prestazio berriak ezarri ziren, eta horrek laneko diru-sarreren errenta osagarri bat ikusi zuen gizarteratzeko eta laneratzeko sistemaren arkitekturaren funtsezko elementu gisa, oinarrizko errentaren azpiko diru-sarrerak dituzten pertsonentzat. Horretan bereizi ziren, batetik, diru-sarrerak bermatzeko errenta, eta, bestetik, laneko diru-sarrerak osatzeko errenta, soldata apalak dituzten langileak babesteko lanean aurrera eginez.

2009ko abenduan, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentari buruzko Dekretuaren zirriborroak dirulaguntza osagarria ezarri zuen guraso bakarreko familientzat (aita edo ama, seme-alaba batekin edo batzuekin bere kargura), bai gizarteratzeko eta gizarte-babeserako oinarrizko errentaren kasuan, bai lan-errentak osatzeko errenta osagarriaren kasuan. Zehazki, guraso bakarreko bizikidetza-unitateentzako aurreikusitako osagarriari dagokion zenbatekoa finkatzen du urteko lanbide arteko gutxieneko soldataren % 6,4an.

38. jarduna. Soldata txikiak dituzten langileak babesteko beharrezko mekanismoak ezartzen jarraitzea, 19. jardunean aipatu diren diru-sarrerak osatzeko sistemen bitartez


201

5.2.4.4. Laugarren helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonak laneratzera destinatutako ekimenak garatzea eta bideratzea ahalbidetzen duten mekanismoak praktikan jar daitezen sustatzea

Helburu horri lotutako jardunen betetze maila txikia izan da. Gizartean baztertuta dauden edo baztertuak egoteko arriskuan dauden pertsonak laneratzeko ekimenak sustatzeko mekanismoen garapena ez zen zehaztu Planaren indarraldian zehar. Horrela, laneratzea eta gizarteratzea errazteko baliabide berrien sustapena, finantzazioaren esparrutik, betetze eskasa izan zuen, eta, bestalde, gizarte klausulak sartzea kontratazio publikoan oraindik mugatua da administrazio maila desberdinetan.



39. jarduna. Gizarteratzeko eta laneratzeko baliabide berrien garapena sustatzea finantzaketaren esparrutik, ‘banka etikoa’ izen orokorrarekin barne hartzen diren tresnei arreta berezia eskainiz, alde batetik gizarteratzearen alorrean lan egiten duten erakundeek fondoak erakartzeko sistemak zabaltzeko, eta bestetik, bazterkeria-egoeran dauden pertsonei mikrokredituen bitartez ohiz kanpoko fondo ekonomikoetarako sarbidea errazteko.

Txikia

40. jarduna. EAEko administrazio publikoetan gizarte-klausulak sartzea, aldez aurreko baldintza, ebaluazio-elementu edo nahitaezko elementu gisa sarituz.

Ertaina


202




Finantza erakundeak



Bitarteko ebaluazioaren unean, betetze maila handitzat jo zen, 2007an Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluak lankidetza-hitzarmen bat ezarri baitzuen Inbertsio eta Aurrezki Erantzulea Fundazioarekin (IAEF), Eusko Jaurlaritzak 235.000 €-ko ekarpena izendatuta. Horrekin, banku-jarduera etikoko estrategia garatzea, gizarte-oinarri sendo batekin, EAEn.

Dena dela, konpromisoetako bat zen IAEFren jarduera indartzea garapenerako lankidetzan, hainbat finantza-produktu sortuta Hegoaldeko herri pobretuetako erakunde batzuentzat, eta diru-laguntzen aurrerakinak eginda, euskal GGKE batzuentzat. Beraz, horren asmoak ez zetozen bat jardunean ezarritako batzuekin, esaterako, “ezohiko funts ekonomikoetarako bidea erraztea, mikrokredituen bidez, gizartean baztertuta dauden pertsonei”.

Gero, azken ebaluazioaren garaian, hori garatzeko Erakunde arduradunak adierazi zuen jarduna ez zela bete, eta, hartara, 2007-2009ko aldi osoa kontuan hartuta, betetze maila txikia izan duela jotzen da.

39. jarduna. Gizarteratzeko eta laneratzeko baliabide berrien garapena sustatzea finantzaketaren esparrutik, ‘banka etikoa’ izen orokorrarekin barne hartzen diren tresnei arreta berezia eskainiz, alde batetik gizarteratzearen alorrean lan egiten duten erakundeek fondoak erakartzeko sistemak zabaltzeko, eta bestetik, bazterkeria-egoeran dauden pertsonei mikrokredituen bitartez ohiz kanpoko fondo ekonomikoetarako sarbidea errazteko.

— Lankidetzarako hitzarmen bat ezartzea Aurrezki Kutxetako gizarte ekintzekin eta “banka etikoa” sustatzen duten entitateekin, administrazio publikoen eta entitate horien arteko koordinazio formulak arautzeko, eta horien jarduerak eta zerbitzuak Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetatik ezarritako gizarteratze prozesuen esparruan integratzeko.


203



Ondare eta Kontratazio Zuzendaritza

Foru Aldundiak

Udalak



Erakunde arduradunek txiki eta ertainaren artean ezarri dute jardun horren betetze maila. EAEko administrazio publikoetako zenbait mailatan gizarte-klausula batzuk sartzeko zenbait ekimen garatu badira ere, horiek ez dira maila guztietan sartu, eta ez dira bete jardun hori zehazteko modu partikularrean aurreikusitako ekintzak. Beraz, jardun horri betetze maila ertaina ematen zaio.

Horri buruz detektatutako aurrerapenak zehaztuta, bitarteko ebaluazioaren bukaeran detektatu zen Jaurlaritzaren Idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarako

40. jarduna. EAEko administrazio publikoetan gizarte-klausulak sartzea, aldez aurreko baldintza,

ebaluazio-elementu edo nahitaezko elementu gisa honako hauek sarituz:

a) gizarte bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsona kopuru jakin bat kontrataziorako aukera duten enpresen plantilletan sartzea;

b) enpresa produkzio-prozesuaren zati bat irabazi-asmorik gabeko erakundeei azpikontratatzea, eta batez ere gizarteratzeko enpresei;

c) erakunde lehiakidearen izaera kontuan izatea, irabazi-asmorik gabeko erakundeentzat eta, bereziki, gizarteratzeko enpresentzat ekintza positiboko irizpideak sartuz.

— EAEn gizarte klausulak inplementatzeko aukerak zehaztuko dituen txostena egitea kontratazio publikoari buruzko egungo legeriarekin bat (2004/18/ CE zuzentaraua; 136/1996 Dekretua, ekainaren 5ekoa, Euskal Autonomia Erkidegokoa; eta Sektore Publikoko Kontratuei buruzko Lege berria, tramitatzekofasean dagoena).

— Zehaztea zer neurri behar diren (administrazio eta aurrekontuen arloetan) EAEn gizarteratze enpresentzat eta enpleguko zentro berezientzat merkatu erreserba bat ezartzeko, 2004/18/CE zuzentarauaren 19. artikuluarekin bat.

— Batzorde Tekniko bat eratzea, gizarte klausulak diseinatu, ezarri, horiei buruzko aholkuak


204

Zuzendaritzaren ekainaren 2ko 6/2008 Ebazpena; Autonomia Erkidegoko Administrazioan eta haren sektore publikoan irizpide sozialak, ingurumenezkoak eta beste politika publiko batzuk sartzea aurreikusten zen horretan. Bere aldetik, ebaluazioak berak aipatzen duenez, orduko Lan, Justizia eta Gizarte Segurantza Sailak Batzorde Tekniko baten bidez aztertu zuen ea gizarte-klausularik sar ote zitekeen kontratazio-prozeduran eta kontratuaren betearazpenean, eta, halaber, ea bateragarriak ziren beste politika publiko batzuekin: berdintasunarena, ingurumen kalitatearena, laneko osasunarena. Horren ondorioz, aipatutako politika publikoetan eskudun diren Administrazioko zerbitzuen parte-hartzea sartu zuen Batzordeak.

Bitarteko ebaluazioa egin aurretik administrazio egituran zehar jaitsiz egindako aurrerapenei dagokienez, Gipuzkoan bere araudian ari ziren lanean une hartan, Bizkaian, berriz, bazen jadanik Batzar Nagusien ez-arauzko proposamen bat, 2007ko azaroaren 12koa, Aldundiaren kontratazio-prozeduretan gizarte-klausulak sartzeari buruzkoa. Araban zerbitzuen esleipen-plegu guztietan gizarte-klausulak sartzea zuten helburua, eta, zentzu horretan, lankidetza-hitzarmen bat sinatu zen Euskadiko Ekonomia Alternatibo eta Solidarioaren Sarearekin, 30.898 €-rekin hornituta. Hitzarmenaren esparruan, aurreikusita zegoen argitalpen bat argitaratzea gizarteratze eta laneratzeari laguntzeko kontratazio publikoaren gaian zeuden aukerak ezagutarazteko, gizarte klausulak eta enpleguko gizarte merkatuak aplikatzearen bidez.

Hurrengo urteetan zehar, Gipuzkoako Aldundiak, gizarteratzeko gizarte zerbitzuen katalogoan –2008-2012–, laneratzeko enpresei laguntza emateko zerbitzuen artean aipatzen zuen, neurri positibo bezala, Foru kontratazioetan gizarte klausulak sartzea.

Bestalde, Bizkaian, Batzar Nagusietako Mahaiak, Bizkaian, berriz, 2009ko urriaren 22ko bilkuran tramitera onartu zuen ez-arauzko proposamen bat, 2007ko azaroaren 12koa, gizarte-klausulei buruzkoa, prozedura arruntaren bidez.

5.3. GIZARTE BABESERAKO SISTEMA OROKORRAK

Jarduteko bigarren arlo honen barnean, 2 helburu estrategiko ezartzen dira, 6 helburu operatiboren inguruan egituratuta; horiek, euren aldetik, 23 jardunek osatuta daude. Helburu operatibo bakoitzeko, jardunen betetzearen laburpen-lauki bat aurkezten da, eta, horren jarraian, horietako bakoitza garatzen da.

5.3.1. Helburu estrategikoa: Gizarte zerbitzuen euskal sistema publikotik egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea


205

Helburu estrategiko honen baitan egin behar ziren jardunen betetze maila aldakorra izan da. Alde batetik, lorpen handiak izan dira euskal herritarrek gizarte zerbitzuen sistema publikoa erabiltzeko araudian. Horretarako, unibertsaltzat jotzen diren zerbitzu eta prestazioen eskubide subjektiboa bermatu da, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materialak eta humanoak ere. Bestalde, aurrerapen batzuk izan badira ere, Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa sendotu baita herritarren behar eta eskariei hobeki erantzuteko, ez Planean aurreikusitako neurrian.

5.3.1.1. Lehen helburu operatiboa: Euskal hiritarrek gizarte zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu eta prestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere

Helburu operatibo horretan agertutako jardunen betetze gradua handia izan da. Horren bi jardunak aurreikusi bezala garatu dira; beraz, esan daiteke, araudia egokituta, lortu dela arautzea Euskal herritarrek gizarte zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea, eta unibertsaltzat jotzen diren zerbitzu eta prestazioen eskubide subjektiboa bermatu dela.



3.1.1. Lehen helburu operatiboa: Euskal hiritarrek gizarte zerbitzuen sistema publikora duten sarbidea arautzea, unibertsaltzat definitzen diren zerbitzu eta prestazioetarako eskubide subjektiboa bermatuz, baita beharrezkoak diren baliabide ekonomikoak, materiala eta giza baliabideak ere.

Handia

3.1.2. Bigarren helburu operatiboa: Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa indartzea, herritarren premiei eta eskariei hobeto erantzuteko

Ertaina



41. jarduna. Gizarte zerbitzuen Lege berri bat onartzea: - EAEko herritarrek Legeak unibertsaltzat definitzen dituen prestazioak eta zerbitzuak eskuratzeko duten eskubide objektiboa onartuko eta arautuko duena; - Zerbitzu Katalogo baten esparruan prestazio eta zerbitzu bakoitzaren izaera eta tipologia arautuko duena; eta - gizarte zerbitzuei giza baliabideen eta baliabide tekniko eta ekonomikoen zuzkidura egokia egiteko oinarriak

Handia


206





Jardun hori behar bezala beteta zegoen jada bitarteko ebaluazioan, abenduaren 5eko 18/2008 Legea onetsita, Gizarte zerbitzuei buruzkoa. Aintzat hartuta, gainera, jardun horretarako ezarritako adierazlea zela lege hori Legebiltzarrera bidaltzea eta horrek onestea, orduan jada handitzat jo zitekeen bere betetze maila.

Zehazki, gizarte zerbitzuetarako eskubidea eskubide subjektibotzat aldarrikatzen du, herritartasunari dagokion eskubidea den aldetik. Horrekin, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema Ongizate Estatuaren egiazko zutabe izango litzateke, osasuna edo hezkuntzaren pare. Modu horretan, jardunean proposatutako legearen lehen ezaugarria, hau da, “EAEko herritarrek Legeak unibertsaltzat definitzen dituen prestazioak eta zerbitzuak eskuratzeko duten eskubide objektiboa onartzea eta arautzea” bete egin da. Lege horren bigaren ezaugarriari dagokionez, hots, “zerbitzu Katalogo baten esparruan prestazio eta zerbitzu bakoitzaren izaera eta tipologia arautzea” dioenari dagokionez, 18/2008 Legeak Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemak eskainiko dituen Prestazioen eta Zerbitzuen Katalogoa zehazten du. Ezaugarri hori osatu da aurreko Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak38 2008an enkargatu zuen Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa eginda. Azkenean, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren Katalogoan dauden prestazioak, lehen eta bigarren mailako

38 2009an, gobernu aldaketaren ondoren, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila izena hartu zuen.

ezarriko dituena.

42. jarduna. Hiru lurralde historikoetan bazterkeria-arriskurik handienean dauden kolektiboei zuzendutako oinarrizko gizarte zerbitzuen eta gizarte zerbitzu espezializatuen zuzkidura eta estaldurari dagokionez maila egokia bermatzen duen arau-garapena egitea.

Handia

41. jarduna. Gizarte-zerbitzuen Lege berri bat onartzea: - EAEko herritarrek Legeak unibertsaltzat

definitzen dituen prestazioak eta zerbitzuak eskuratzeko duten eskubide objektiboa onartuko eta

arautuko duena. - Zerbitzu Katalogo baten esparruan prestazio eta zerbitzu bakoitzaren izaera

eta tipologia arautuko duena; eta - gizarte-zerbitzuei giza baliabideen eta baliabide tekniko eta

ekonomikoen zuzkidura egokia egiteko oinarriak ezarriko dituena.


207

gizarte-arretako zenbait zerbitzurekin batera (honako zerbitzu hauek barne, besteak beste: informazioa, orientabidea, balorazioa eta diagnosia) oinarri izan dira giza-, teknika- eta ekonomia-baliabideen behar bezalako hornidura bat egon dadin, jardunean bertan ezarri zen bezalaxe.



Foru Aldundiak


Bitarteko ebaluazioan jada behar bezala beteta ikusten zen jardun hori. Abenduaren 5eko 12/2008 Legeak, Gizarte Zerbitzuei buruzkoak, ziurtatu du hiru Lurralde Historikoetan egotea gizarte zerbitzuen behar bezalako maila eta estaldura.

Horrela, Legean bertan aitortzen da badirela oraindik lurraldeen arteko ezberdintasunak, sistema horretaz baliatzeari eta sistema horretan ekonomikoki parte hartzeari dagokionez. Horrela, Ezberdintasun horiek gutxika-gutxika urritzeko, ezinbestekoa da gizarte-beharrizanen bilakaerari buruz aurreikuspen egokiak egitea eta Autonomia Erkidegoaren lurralde osoan sistemaren garapen planifikatua gauzatzeko behar diren tresnak prestatzea, eta Legeak honako osagai funtsezko hauek aurreikusi ditu horretarako: Lehenbizi, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemak eskainiko dituen Prestazioen eta Zerbitzuen Katalogoa zehazten du, eta, era horretan, eskubide subjektiboaren irismena zehazten du; gainera, eskubide horren izaera unibertsala dela-eta, katalogo horren garapena eta ezarpena Autonomia Erkidego osokoa izango dela bermatzen du. Horrez gain, katalogoa Prestazioen eta Zerbitzuen Kartera baten barruan arautuko dela aurreikusten du. Katalogoaren ezaugarri nagusiak zehaztuko dira horrela, eta beste alderdi hauek ere bai: prestazio eta zerbitzu horiez baliatzeko bete beharko diren baldintzak, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema kudeatzeko informazio-sistema integral bat diseinatu eta abiaraztea eta Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategiko bat landu eta onartzea, haren barruan Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Mapa ere izango delarik. Era berean, instituzioen arteko koordinaziorako behar diren tresnak indartzen ditu, izan ere, bermatu nahi da, batetik, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema koherente eta orekatu bat garatuko dela eta, bestetik, sistema hori eta sistema horren barruan sartzen diren prestazio eta zerbitzuak hobeto artikulatuko direla kidekoak edo osagarriak diren beste sistema eta

42. jarduna. Hiru lurralde historikoetan bazterkeria-arriskurik handienean dauden kolektiboeizuzendutako oinarrizko gizartezerbitzuen eta gizarte-zerbitzu espezializatuen zuzkidura eta estaldurari dagokionez maila egokia bermatzen duen arau-garapena egitea.


208

politika publiko batzuekin, gizarte-ongizatea sustatzea eta lortzea helburu duten horiekin, hain zuzen.

Zehazki, lurralde kontuei dagokienez, legeak Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Sistemaren oinarrizko jardun-eremua definitzen du. Oinarrizko jardun-eremu horretan oinarrizko gizarte zerbitzuak ezartzeko 5.000 biztanleko eremua izango dela zehazten du, edo, nekazaritza-guneetan eta gune bereziki behartsu edo andeatuetan, 3.000 biztanleko eremua. Legeak berak dioenez: “Banaketa geografiko horren osagai nagusi gisa, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Sisteman sartzeko aukeretan berdintasuna eta gizarte zerbitzuetarako eskubidea egiaz baliatu ahal dela ziurtatze aldera, legeak Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Sistemaren oinarrizko jardun-eremua definitzen du, eta 5.000 biztanleko eremua izango dela zehazten du, edo, nekazaritza-guneetan eta gune bereziki behartsu edo andeatuetan, 3.000 biztanleko eremua. Legearen arabera, horiek izango dira oinarrizko gizarte zerbitzuek izango duten oinarrizko ezarpen-eremua”.

5.3.1.2. Bigarren helburu operatiboa: Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoa indartzea, herritarren premiei eta eskariei hobeto erantzuteko

Helburu operatibo hori betetzera bideratutako jardunen betetze maila ertaina izan da: Aurreikusitakoaren arabera bete den jardun bakarra izan da Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa ezartzen zuena da, baina oinarrizko gizarte zerbitzuak indartzekoa, eta Gizarte Zerbitzuetan informazio sistema eta baliabideen estandarizazioa hobetzekoa soilik hein batean bete dira.




43. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen indartze orokorra. Ertaina

44. jarduna. Gizarte Zerbitzuei buruzko informazio-sistema bat garatzea. Ertaina

45. jarduna. Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoaren tresnen estandarizazioa. Ertaina

46. jarduna. Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa lantzea. Handia

43. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen indartze orokorra


209




Jardun horren betetze maila planaren indarraldian ertaina izan da.

Bitarteko ebaluazioa bukatzean oinarrizko gizarte zerbitzuek beraiek uste zuten, oro har, ez zirela nahikoak euren baliabideak, eta orduan jada betetze maila ertaina eman zitzaion.

Bitarteko ebaluaziotik Plana bukatu arteko unera doan aldiko informazio erabilgarriak aukera ematen du esateko oinarrizko gizarte zerbitzuek oraindik ere ahalegin handiagoa behar dutela. Zehatz-mehatz, Arartekoak 2010eko ekainean aurkeztutako txostenean39 adierazten da kontsultatutako pertsona gehienek esaten dutela sistemak atzera egin duela arretaren kalitateari dagokionez. Horrela, eboluzio kontuei dagokienez, esan daiteke arretaren burokratizatze prozesua ez dela gelditu, alderantziz baino, eta, oinarrizko gizarte zerbitzuetako unitate gehienetan gero eta nabarmenagoak direla erabiltzaileen eta familien premiei osotasunean heltzea bermatzen duen banakako esku-hartzea egiteko zailtasunak.

Ikuspuntu horretatik, gehien-gehienek uste dute oinarrizko gizarte zerbitzuak –baita, konparatuta, oso ondo hornituta dauden kasuetan ere– ez direla gai eskatu zaien gizarte eta hezkuntzako esku-hartze psikosozialaren konplexutasunari erantzuteko. Erabiltzaileek eurek ezagutzen dituzte gabezia horiek, eta –oinarrizko gizarte zerbitzuetako unitateen zerbitzua oso ondo, beharbada ondoegi, ebaluatzeko joera izan arren– ez dituzte hain ondo baloratzen euren egoeraren hobekuntzari eta helburuak lortzeari lotutako alderdiak.

Horri dagokionez, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren Dekretuaren zirriborroak, onartu gabea oraindik Plana bukatu zenean, garrantzi handiko xedapen batzuk ditu Oinarrizko Gizarte Zerbitzuentzat, eta horiek lagunduko dute oinarrizko gizarte zerbitzuek egun duten lan karga arintzen, zerbitzuok modu errealean eta eraginkorrean sendotuta.

Zehatz-mehatz, bereizketa egiten du prestazioa izapidetzeko eskumena duen udal gizarte zerbitzuaren eta Oinarrizko Gizarte Zerbitzuaren artean. Honako eginkizun hauek ditu lehenbizikoak: eskaera eta dokumentazioa hartzea, baliabideak eta beste –errolda, prozeduraren eta ebazpen-prozeduraren izapidea– baieztatzea; eta hauek bigarrenak: beharren diagnosiari zuzenean lortutako eginkizunak eta gizarteratze hitzarmena diseinatzea, formalizatzea eta horri jarraipena egitea, Lanbide-Enpleguaren euskal zerbitzuekiko harremana eta koordinazioa barne, halakorik behar bada.

39 Arartekoa (2010eko ekaina): “Euskal Autonomia Erkidegoko oinarrizko gizarte zerbitzuen egoera Arartekoak Legebiltzarrari egindako txosten berezia”.


210

Bestalde, eta kontuan hartuta diru-sarrerak bermatzeko sistemaren eta laneratzearen arteko harreman estua, testuak Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen eta LANBIDE-Enpleguaren Euskal Sistemaren arteko koordinazioa argitzen du, eta bakoitzari dagozkion eginkizunak zehazten ditu.

Hartara, oinarrizko gizarte zerbitzuek are ahalegin handiagoa behar badute, uste dugu aurrerapen batzuk izan direla zentzu honetan Plana garatu bitartean. Horietatik lehena 2008ko martxoaren 12ko Agindua da, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuarena, gizarteratzera bideratutako programak burutzeko errefortzuko langileak teknikariak eta administrariak kontratatzeko diru-laguntzen banaketa arautzen duena. Arestian aipatutako Dekretuaren zirriborroak ekartzen du bigarren aurrerapena –Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta arautzekoa, 2009ko abenduaren 16koa–.




Jardun horren betetze maila ertaina izan da, hori ezartzeak sustatzen duen araudi garapenaren ondorioz, eta informazio sistema oraindik mugatua baita.

Bitarteko ebaluazioak biltzen zuenez, 12/2008 Legearen 79. artikuluan Gizarte Zerbitzuei buruzko Euskal Informazio Zerbitzu baten sorrera zehazten zen. Zehazki, 79. artikuluak ezartzen du “Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren eta Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuen multzoaren magnitude nagusien ezagutza eguneratua bermatzeko asmoz, Eusko Jaurlaritzak, eskumena duen sailaren bitartez, Gizarte Zerbitzuei buruzko Informazioko Euskal Sistemaren abian jartzea, iraunaraztea eta eguneratze etengabekoa diseinatuko eta bermatuko ditu, datuen iraulketa etengabekorako beharrezko diren sare eta gailu informatiko eta telematikoen egituratzearen bidez”. Artikulu horrek berak iragartzen zuen ezarriko zirela, baita ere, informazioko bide etengabeak Eusko Jaurlaritzaren eta Foru Aldundi, Udal eta entitate pribatuen artean, lehenbizikoa izanda gainerakoen koordinatzailea.

Dena dela, zenbait erakunderen arabera, gaur egun Gizarte Zerbitzuei buruzko informazio sistemaren garapena oraindik oso mugatua da zentzu operatiboan, eta, beraz, jardunaren betetze maila ertaintzat jotzen da.

44. jarduna. Gizarte Zerbitzuei buruzko informazio-sistema bat garatzea.


211




Jardun horren betetze maila ertaina izan da, plana garatu bitartean araudian izandako aurrerapenen arabera.

Bitarteko ebaluazioa egin zenean, Gizarte Zerbitzuei buruzko 12/2008 Legea egin zen; horren bidez, euskal administrazio publikoek balorazioko eta diagnostikoko tresna komunak —tresnen estandarizazioa— erabiltzeko konpromisoa hartzen zuten, gizarte zerbitzuen esku-hartze irizpideetan homogeneotasun bat bermatzeko. Zehazki, Legeak ezatzen du oinarrizko gizarte zerbitzu guztiek bete beharko dutela gizarte-fitxarako eredua eta aplikatu beharko dutela arreta pertsonalizatuko planaren eredua.

Oraingo ebaluazio honetan adierazten da, hori garatzeko legezko markoa badago ere, kontsultatutako erakundeen iritziarekin bat, Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoaren tresnen estandarizazioa oraindik ez dela gertatu esparru praktikoan. Beraz, araudian izandako aurrerapenek aukera ematen dute jardunaren betetze maila ertaina izan dela adierazteko.




Esan daiteke betetze maila handia izan dela; izan ere, ezarritakoaren arabera, Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa egin da Plana indarrean egon bitartean. Nolanahi ere, kontu bat argitu behar da horri dagokionez; izan ere, egin ondoren izena aldatu zioten: “Gizarte Zerbitzuen Plan estrategikoa 2008-2010” izena utzi eta “Gizarte Zerbitzuei buruzko Legean

45. jarduna. Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoaren tresnen estandarizazioa.

46. jarduna. Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa lantzea.


212

aurreikusitako neurri estrategikoak aplikatzeko plana” izendatu zen 40, jarraian zehazten diren arrazoiak direla medio. 2007. urtean, 12/2008 Legea onartu aurretik, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa egitea enkargatu zuen 2008 – 2010 aldirako41

2008. urtean, indarrean sartu zen 12/2008 Legea, abenduaren 5ekoa, Gizarte Zerbitzuei buruzkoa; horretan Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren planifikazioa arautzen da, eta ezartzen da planifikazio hori egin behar dela Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikotik abiatuta egin behar dela.

Zehazki, 12/2008 Legearen 35. artikuluak honakoa ezartzen du: “Lau urtez behin, Eusko Jaurlaritzak, bere koordinazio-eskumenak erabiliz, Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa egingo du, foru-aldundiekin eta udalekin koordinaturik. Plan horren bidez planifikatuko ditu Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren helburuak lortzeko beharrezkoak diren eta sistema horrek ahalik eta ondoena lan egiteko beharrezkoak diren prestazioak, zerbitzuak, programak eta bestelako jarduerak, lege honetan jasotako finantza-bitartekoen eta -formulen barruan”.

2009ko uztailean, Enplegua eta Gizarte Gaietako Sailak iragarri zuen kontratatu behar zela “Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa” 42. Horri dagokionez, kontratazio hori egiteko agirietan ordura arte “Gizarte Zerbitzuen Plan estrategikoa 2008-2010” izena zuena “Gizarte Zerbitzuei buruzko Legean aurreikusitako neurri estrategikoak aplikatzeko plana” izendatu zen aurrerantzean. Hori gertatu zen “Gizarte Zerbitzuen Plan estrategikoa 2008-2010” Eusko Jaurlaritzako Lehendakariordetzaren Koordinazio zuzendaritzara bidali zenean Gobernu Kontseiluaren aurrean tramitatzeko eman behar zuen txostena egiteko, eta jalkitako txosten horretan azaldutakoaren ondorioz.

Txosten horretan aipatu zen “proposatutako dokumentua ez zegokiola Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoari, ez baitzen egokitzen Gizarte Zerbitzuei buruzko Legea indarrean hasi ondoren aurreikusten zenera, bai formari dagokionez (Legeak lau urtean behingo planifikazioa ezartzen du, eta proposatutako plana 2010ean bukatzen zen), bai edukiei dagokienez (aurreikusitako planak ez zuen biltzen Gizarte Zerbitzuei buruzko Legeak ezarritako funtsezko alderdirik, esaterako memoria ekonomikoa bat edo gizarte zerbitzuei buruzko mapa bat)”. Arrazoia izan zen 2008-2010 plana egiten eta tramitatzen hasi zela Gizarte Zerbitzuei buruzko Legearen behin betiko testua izan baino lehen, eta, hartara, hori indarrean hasi baino lehen.

Hori guztia ikusita, hasieran egindako plan horren izena aldatzea erabaki da, eta orain “Gizarte Zerbitzuei buruzko Legean aurreikusitako neurri estrategikoak aplikatzeko plana” du izena. Abenduaren 5eko 12/2008 Legea, Gizarte Zerbitzuei buruzkoa, indarrean hasi zenetik “bidai orri" bat bezala ikusi behar da hori epe laburrari begira egin beharreko 40 Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila (2009ko uztaila): “Oinarri teknikoen plegua, “Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuen plan estrategikoa” kontratatzeko. 41 EHAA - 2007ko abuztuaren 6a, astelehena. 42 EHAA - 2009ko uztailaren 27a, astelehena.


213

jardunak aurreratzeko eta antolatzeko Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa lau urterako egiten den bitartean; horri atxikia dagokion txosten ekonomikoa eta “EAEko Gizarte Zerbitzuen Mapa” egongo dira.

Beraz, 2009an enkargua ematen da Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoa egitea dagokion lau urteko aldirako, 12/2008 Legeak ezarritakoaren arabera.

5.3.2. Helburu estrategikoa: Gizarte-babeseko gainerako sistemetatik egiten den bazterkeriaren aurkako esku-hartze integrala hobetzea eta indartzea

Helburu estrategiko honen baitan garatu behar ziren jardunen garapena ertaina izan da, dagozkion helburu operatiboak eta jardunak betetzean lortutakoaren arabera. Aurrerapen nabarmenak detektatu dira sistema sanitariotik gizarteratze lanetan egiten den esku-hartzeari dagokionez, baita gizartean baztertuak edo baztertzeko arriskuan dauden pertsonei orientatutako etxebizitza politikei dagokienez ere. Hezkuntza zerbitzuak gizartean baztertuak edo baztertzeko arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzearen inguruan ere, aurrerapenak izan dira.

5.3.2.1. Lehen helburu operatiboa: Sanitate-sistematik gizarteratzearen alorrean egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea

Helburu operatibo horretara bideratuta zeuden jardunen betetze maila handitzat jo daiteke hasiera batean, nahiz eta gabezia batzuk dituen –komunikazioko sistema



3.2.1. Lehen helburu operatiboa: Sanitate-sistematik gizarteratzearen alorrean egiten den esku-hartzea hobetu eta indartzea.

Handia

3.2.2. Bigarren helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonengana bideratutako etxebizitza-politikak hobetzea eta indartzea.

Ertaina

3.2.3. Hirugarren helburu operatiboa: Hezkuntza zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzea.

Handia

3.2.4. Laugarren helburu operatiboa: Justizia Administraziotik bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonekin egiten diren jardunak hobetzea eta indartzea

Ertaina


214

integratuak garatzean izandako porrotak–, gai horri buruz Planean sartutako jardun gehienekin gertatu den bezalaxe.

Alde batetik, aurrerapen garbiak detektatu dira helburu operatiboaren zenbait oinarriri dagokionez. Osasun arloan jardunak garatzen jarraitu da, gizartean baztertuta dauden edo baztertuak egoteko arriskua duten pertsonak eta kolektiboak gizarteratzeari begira. Dena dela, beste behin, gabeziak erregistratu dira oinarrizko gizarte zerbitzuekin izandako komunikazio sistema bat garatzean, ez baita integratu osasunari lotutako alderdien informazioa gizarte diagnosian.



Osasun Saila

Udalak




47. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizarte-diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan osasunarekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko.

Ez da bete

48. jarduna. Sanitatearen esparrutik gauzatzen diren eta baztertuta dauden edo bazterkeria-arriskuan dauden pertsonen eta kolektiboen gizarteratzera bideratzen diren jardun espezifikoak garatzen jarraitzea.

Handia

49. jarduna. Osasunari loturiko gizarte-desberdintasunen banaketa hobeto ezagutzeko eta horien bilakaera monitorizatzeko aukera ematen duten informazio-sistemen garapenari lehentasuna ematea, eta, sistema horien garapenak ahalbidetzen duen neurrian, EAEn eskaintzen den sanitate-arretaren ekitatea aztertzea.

Handia

50. jarduna. Plan Estrategiko Soziosanitarioa garatzea, gainerako area arduradunekin koordinazioa hobetuz, helburu orokorrak eta espezifikoak lortzeko.

Handia

47. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizarte-diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan osasunarekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko.


215


Foru Aldundiak


Uste dugu jardun hori ez dela bete plana indarrean egon den aldian.

Zehatzago azalduta, bitarteko ebaluazioak esaten zuen Aldundietan, ez Gipuzkoakoan, ez Bizkaikoan, ez zutela oinarrizko gizarte zerbitzuekiko komunikazio-sistemarik, diagnostiko sozialean eta gizarteratze hitzarmenetan osasunari buruzko informazioa txertatzeko. Araban, berriz, oinarrizko gizarte zerbitzuak eskualdeko zerbitzu medikuekin zeuden lotuta, nahiz eta ez eduki ezarrita inongo protokolorik eta, beraz, ezin zen komunikazio sistema bat bezala hartu.

Harrezkero, ez da aurrerapenik egin zentzu horretan. Zenbait administraziotan zerbitzuen arteko erlazioren bat badago ere, ez dago komunikazio integratuko sistemarik, ez maila indibidualean, ez, are gutxiago, maila homogeneoan eta orokortuan EAE osoan.


Osasun Saila


48. jarduna. Sanitatearen esparrutik gauzatzen diren eta baztertuta dauden edo bazterkeria-arriskuan dauden pertsonen eta kolektiboen gizarteratzera bideratzen diren jardun espezifikoak garatzen jarraitzea. Ildo horretan, honako hauek azpimarra daitezke, besteak beste:

— Gaixotasun baliogabetzaileak eta potentzialki baztertzaileak dituzten familia eta pertsonentzako laguntzak.

— EAEn egiten diren tratamenduetan porrot egin duten toxikomanoentzako laguntzak, EAEtik kanpo komunitate terapeutikoetan tratamendua jaso dezaten.

— Metadona-programaren finantzaketa.

— Gaixotasun infekziosoak dituzten talde marjinalei laguntzea.

— HIESaren prebentzioaren nahiz asistentziaren alorrean lan egiten duten elkarteei laguntzea.

Sanitate Sistemak gizarteratzeko arazorik handienak dituzten edo bazterkeriaarriskuan dauden talde eta kolektiboei aplikatzen dizkien programa desberdinak egokitzea, garatzea eta


216

Jardun horren betetze maila handia izan da, Erakunde arduradunak berak esandakoaren arabera, baita horri buruz emandako informazioaren arabera ere.

Bitarteko ebaluazioan jada, jardun horren betetze maila handia zela uste zen. Orduan aipatzen zen Osasun Txartel Indibiduala (OTI) eskuratzeko izapideei buruz informatzeko dokumentazioaren erabilera eta antolaketa. Horrek, gainera, gizartean baztertuta egoteko arriskuan zeuden pertsonei bereziki zuzenduta zegoen informazioa ematen zuen: osasun sistemaren antolamendua; prestazioak eta zerbitzuak; eskubideak eta betebeharrak. Horiek zabaltzeko, informazio-triptiko baten 35.000 ale banatu ziren, eta hori EAEko etorkinen %25i baino gehiagori iritsi zitzaion 43. Honako hizkuntza hauetan idatzi zen informazio triptiko hori: euskaraz, gaztelaniaz, ingelesez, frantsesez, portugesez, errusieraz, arabieraz, berberez eta txineraz.

Planak jardun horretarako lehenetsitako osasun arloko zenbait eremuri eskainitako laguntzei dagokienez, horietatik lehena etorkinentzako osasun arretari buruzkoa da. Arestian aipatutako dibulgazio neurriez gainera, bitarteko ebaluazioak detektatu zuen etorkinen taldearen alderdi espezifiko batzuk ere sartu zirela Osakidetzako langileen prestakuntza-programetan, eta bazela, esate baterako, aldi bereko itzulpena egiteko esperientzia pilotu bat zenbait hizkuntzatan; horrek, noski, osasun zerbitzuen unibertsalizazio handiagoa erraztuko du, hizkuntza oztopoak gainditzearen bitartez.

Bigarren arloari dagokionez, Gaixotasun baliogabetzaileak 44 eta potentzialki baztertzaileak dituzten familia eta pertsonentzako laguntzak delakoari dagokionez, 2008ko martxoaren 11ko Agindua nabarmendu daiteke; horrek gaixo dauden pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko jarduerak egitea du helburu, asistentzia-dispositibo publikoarekin lankidetzan arituz. Hirugarren arloari dagokionez, “EAEn egiten diren tratamenduetan porrot egin duten toxikomanoentzako laguntzak, EAEtik kanpo komunitate terapeutikoetan tratamendua jaso dezaten” delakoari dagokionez, bitarteko ebaluazioak bi agindu aipatzen ditu norabide horretan: Osasun Sailburuaren 2007ko otsailaren 6ko 1390 Agindua eta sailburu beraren 2008ko urtarrilaren 23ko Agindua; horien bitartez, “dirulaguntza bereziak ezartzen dira, itundu gabeko zentro terapeutikoetan 2008an toxikomaniak tratatzeko”. Planean aipatutako laugarren arloa da metadona-programaren finantzaketa. Bosgarren arloa da HIESaren prebentzioaren nahiz asistentziaren alorrean lan egiten duten elkarteei laguntzea. Horri dagokionez, Osasun Sailburuaren bi agindu onetsi dira (2007ko apirilaren 3ko 2390 Agindua, eta 2008ko martxoaren 11ko Agindua), eta, horien bitartez, laguntza eskaintzen zaie EAEn HIESaren alorrean lanean diharduten elkarteei.

43 Iskupegik eskainitako datuen araberako kalkulua; horien arabera, gutxi gorabehera, 2009an 132.000 pertsona etorkin bizi ziren EAEn. 44 Oharra CEETeko barneko berrikuspenerako: “Baliogabetzaile” hitza planean aipatzen da, baina ez da ageri euskarazko hiztegi nagusietan.


217

Azkenik, neurri horiei erantsi behar zaie bitarteko ebaluazioak beste jardun espezifiko batzuei egindako aipamena.

Aipatutako jardun guztiek garatzen jarraitu zuten Planaren indarraldiaren ondorengo urteetan ere. Horrela, adibidez:

• Toxikomanoentzako laguntzei dagokienez, 2008ko abenduaren 9ko Aginduaren bidez –Osasun sailburuak emana–, itundu gabeko terapia-elkarteetan toxiko-maniak sendatzeko 2009ko diru-laguntzetarako deia egiten zen, eta 55.902 euroko diru-laguntza eman zitzaien 16 pertsonari, elkarte horietan tratatzeko.

• 2008ko abenduaren 9ko Aginduaren bidez –Osasun sailburuarena–, Euskal Autonomia Erkidegoan egoitza ofiziala duten irabazi asmorik gabeko elkarteentzako laguntzetarako deia egiten zen, eta, 2009an, 400.000 euroko diru-laguntza banatu zen.

• Gaixotasun infekziosoak dituzten talde marjinalei laguntzeari dagokionez, txertoen egutegia egokitu da txertoen egoera osatu gabe edo ezezaguna duen edozein pertsonarentzat, hau da, etorkinentzat edo beste edozeinentzat egokitu da. Bai pertsona toxikomanoak, bai HIESak edo giza immunoeskasiaren birusa duten pertsonak, arrisku talde espezifikoak dira txerto batzuetarako, eta badago protokolo bat txertoak jartzeko.

• Metadona-programa finantzatzen jarraitu da Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban.

• Sanitate Sistemak gizarteratzeko arazorik handienak dituzten edo bazterkeria-arriskuan dauden talde eta kolektiboei aplikatzen dizkien programa desberdinak egokitzeari, garatzeari eta bateratzeari dagokionez, urtero argitaratzen dira osasunaren alorrean irabazi asmorik gabeko elkarteei diru-laguntzak emateko arauak; horien jarduerak hezkuntza sanitarioarekin zerikusia izatea eta biztanleriari oro har edo populazio-kolektibo jakin batzuei zuzenduta egotea eskatzen da. Esleipen-irizpideen atean, jarduera bakoitzak Euskadiko Osasun Planak dakartzan helburuen lorpenera egokitzeko maila dago, jarraian agertzen diren ordena kontuan hartuta:

o Tabakismoa prebenitu eta murriztea arrisku bereziko biztanle-talde jakinetan (nerabeak, emakumeak, etorkinak, etab.) edo oro har biztanlerian, – jarduera fisikoa sustatzea, bereziki pertsona ezgaituen eta hirugarren adineko pertsonen artean, emakumeen kolektiboari lehentasuna emanez,

o Elikadura eta nutrizio ohitura osasungarriak bultzatzea,

o Alkoholismoa gutxitzea.

Immigrazioari buruzko Euskal Planaren esparruan (2007-2009), Erakunde arduradunak adierazten du:


218

• Etorkinentzako egin ziren 35.000 informazio-triptikoei dagokienez, Erakunde arduradunak adierazten du, horrez gainera, asistentzia zentroei eskaini zitzaiela liburuxka gehiago eskatzeko aukera horiek behar izanez gero, eta triptiko gehigarri batzuk bidali zirela zenbait eskualde sanitariotara eta ospitaletara. Administrazioko beste maila batzuetatik ere ale gehiago eskatu ziren.

Ildo horretan ere aipatzen da, Osasun Publikoaren Zuzendaritzaren ekimenaren ondorioz, jaioberriengan metabolopatiak detektatzeko “orpoaren proba” delakoari dagokionez, osakidetzako asistentzia sareko gurasoen artean banatu ziren triptikoak zenbait hizkuntzatan itzuli zirela (errumanieraz, portugesez, txineraz, arabieraz...).

• Osasun Txartel Indibiduala kudeatzeari dagokionez, “zinpeko adierazpena” izeneko dokumentua zenbait hizkuntzatan ere itzuli zen; horien bidez, etorkinek adierazten zuten ez zutela ondasunik, eta, hartara, Osasun Txartel Indibidual unibertsalizatua jaulkitzeko aukera zegoen.

• Halaber, Osakidetzako zuzendaritza, Lehen mailako sarerako duen prestakuntza programari dagokionez, eta, zehazki, Erizaintzako profesionalengana zuzendutakoen arloan, egin zuen 2007., 2008., eta 2009. urteetan, eta egun egiten jarraitzen du, gaixo etorkinentzako osasun asistentziako ikastaroak. Ikastarook 15 orduko iraupena dute. 2009. urtean, ikastaroak egin ziren Bizkaian eta Gipuzkoan. Bizkaian, gainera, ikastaro bat egin zen ospitaleen arloko Erizaintzako profesionalentzat (lehenetsita ospitaleetako Larrialdietarako zerbitzuena). Urteko azken seihilekorako aurreikusita zeuden ikastaroak bertan behera gelditu ziren gripearen mehatxuaren ondorioz. Ikastaro horiek urte honetan zehar hasi dira berriz ere. Dagoeneko amaitu diren ikastaroei buruz, adierazten da bertaratutako pertsonen gogobetetze maila oso handia izan dela.

• Osakidetzako intranet profesionalean FAQ bat diseinatzeari eta abiarazteari dagokionez –heldu eta haur etorkinentzako arretari buruzkoa–, 2009ko martxotik Osakidetzako erakunde nagusiak adierazi zuen gauzatua zegoela jada, eta prest dagoela Osakidetzako intranet profesionalean. Gainera, Eskualde Sanitarioetako Zuzendaritzei eskatu zitzaien informazioa eman zezaten beren osasun zentroetako profesional sanitarioei FAQ delakoari eta horretarako sarbideari buruz.

• Bestalde, medikuen eta gaixo etorkinen arteko itzulpen eta bitartekaritza zerbitzuei dagokienez, Osakidetzak oniritzia eman zion 2008an Donostia ospitaleko larrialdietarako zerbitzuko mediku zenbaitek sortutako proiektu bati, Osakidetzako sarearen beste ospitale batzuetako larrialdietarako zerbitzuetara zabaltzeko modukoa. OSASUNLINGUA deitzen da, eta gaztelaniaz eta euskaraz egoteaz gainera, hamar hizkuntzatan dago. Baliabidea erabilgarri dago 2010eko martxoaren 12tik honako helbide honetan: http://pre.osasunlingua.osasunet.


219

• Halaber, nabarmentzeko modukoa da 2009an zehar Gurutzetako eta Basurtoko ospitaleetan egindako ekimena, telefono bidezko aldi bereko itzulpen zerbitzuko esperientzia pilotu bat ezartzeko. Esperientzia hori probatu zen, baita ere, Zumarragako ospitalean eta Mesedeetako zein Alde Zaharreko osasun etxeetan (Bilbao). 2009. urtean zehar Eskualde horretako Lehen Mailako Arretako Unitateen %50era zabaldu da, eta, gaur egun, %100era hedatuta dago.

Gaur egun, hizkuntza teleinterpretazioko zerbitzua, Dualia enpresak ematen duena, kanal anitzeko zentrotik Osakidetzako arreta sare osora zabaldu da.

• Gainera, aipatzen da “Euskadiko atzerritar biztanleriaren osasun mapa” argitaratu behar zela, UPV-EHUk eta Médicos del Mundo erakundeak egina; horretan biztanleria immigrantearen banaketa zehazten da bere sorterriaren arabera eta Osakidetzako lurralde antolamenduarekin bat (osasun eskualdeak eta osasun arloko oinarrizko unitateak).


Osasun Saila


Jardun honen betetze maila handia izan da, erakunde arduradunak emandako balorazioaren arabera, eta aztertzeko eman diren datuen arabera. Zehatz-mehatz, 2002-2010 Osasun Planean bi helburu handi finkatu ziren: “herritarren osasuna hobetzea, bizitzaren iraupena eta bizimodu osasungarriko urte kopurua handituta”, eta “gizartean egoera ahulenean diren pertsonen osasuna hobetzea eta osasunean gertatzen diren ezberdintasun sozialak gutxitzea”. Horretarako, besteak beste, Plan honek barne hartzen ditu osasunean gertatzen diren ezberdintasun sozialen bilakaera aztertzea eta zaintzea. Betebehar horri erantzuna emateko, bai 2003 eta 2004ko programa estatistikoek, bai 2005-2008 eta 2009-2012 aldietako Estatistikaren Euskal Planek barne hartu dituzte bi operazio estatistiko gizarte ezberdintasunak aztertzeko eta monitorizatzeko hilkortasun eta morbilitateen arloan.

Osasun arloan gertatzen diren ezberdintasunak ezagutzeko eta monitorizatzeko ezarri diren informazioko sistema espezifikoei dagokienez, ondorengo hau azpimarra daiteke:

49. jarduna. Osasunari loturiko gizarte-desberdintasunen banaketa hobeto ezagutzeko eta horien bilakaera monitorizatzeko aukera ematen duten informazio-sistemen garapenari lehentasuna ematea, eta, sistema horien garapenak ahalbidetzen duen neurrian, EAEn eskaintzen den sanitate-arretaren ekitatea aztertzea.


220

• Aztertzeko proiektuak:

a) EAEko eremu txikietan hilkortasunean dauden desberdintasun geografiko eta sozioekonomikoak eta ingurumenezkoen bilakaera.

b) Gizarte desberdintasunen bilakaera Osasunarekin erlazionatutako jarreretan.

c) Bide anitzeko osasun zerbitzuen zentroko (O-sarean) osasun arloko ekitatean izandako inpaktuaren bilakaera.

d) “The potential for reduction of health inequalities in Europe (Euro-GBD-SE)” proiektu europarrean parte hartzea; horrek barne hartzen du, zati handi batean, Europan hilkortasunaren arloan dauden ezberdintasunen monitorizatzea eta konparatzea.

• Estatistika eragiketak:

a) Gizarte desberdintasunak hilkortasunean

b) EAEko osasun inkesta

www.osanet.net wegunearen bidez zabaldutako txostenen artean nabarmendu daitezke “Espainiako hirietako hilkortasun-atlasa”, eta “Bizi-itxaropenaren banaketa Euskadiko osasun oinarrizko eremuen arabera" izaneko azterlana. Gainera, laster zabalduko dira “EAEko eremu txikietako hilkortasun-atlasa" eta "EAEko tabako kontsumoan dauden ezberdintasun sozioekonomikoen bilakaera" izeneko txostena.


Osasun Saila


Foru Aldundiak

Eudel


Jardun horren betetze maila handia izan da.

Erakunde arduradun batek adierazitakoaren arabera, Plan Estrategiko Soziosanitarioa garatzeko area arduradunekin koordinazioa hobetzea, planari berari atxikia dagoen elementua da, erakunde arteko izaera baitu. Lortu diren aurrerapenak, bada, Plan

50. jarduna. Plan Estrategiko Soziosanitarioa garatzea, gainerako area arduradunekin koordinazioa hobetuz, helburu orokorrak eta espezifikoak lortzeko.


221

horretan parte hartu duten sektore eta erakunde guztien jarduera koordinatu eta lankidetzazkoari zor zaizkio.

2005 - 2008 aldiko indarraldia izan duen plan horrek aldi batean Gizarteratzeko Erakunde Arteko II. Planarekin 2007-2009 egin du bat 2007. eta 2008. urteetan. Erakunde arduradunen arabera, aldi horretan aurrerapen handiak izan dira espazio soziosanitarioa eratzean eta garatzean EAEn, nahiz eta desberdintasun batzuekin Plan Estrategiko Soziosanitarioan bertan planifikatutakoari dagokionez, bereziki Mendekotasun Legea agertzearen ondorioz; horri buruzko eztabaida eta hori abian jartzea izan da azken urteotan gizarte zerbitzuen eginkizunaren zati handi bat, eta alde txikia utzi du horrek beste batzuk garatzeko; izan ere, beste batzuetan abian zeuden beste batzuen aurrerapena oztopatu du.

Legegintza arloan, lan egin da espazio soziosanitarioaren funtsezko alderdiak sartzeko Euskadiko Gizarte Zerbitzuen Legearen proiektuan –egun tramitatzeko prozesuan dago–. Bestalde, Foru Aldundiek ere izugarrizko lana egin dute, aurreko araudia egokitzen, Mendekotasunaren Legearen betetzera egokitzeko.

Beharren inguruko informazioari buruz aurreikusita zeuden ekimenei eta ekintzei dagokienez, Osasun Saila laguntzen ari da egoitza-esparru soziosanitarioan inkesta baten lehen fasea egiten –egoitzetan ez dagoen oinarrizko biztanleriarentzat dagoen osasun inkestaren antzekoa–.

Komunikazio eta/edo zabalkunde arloan, harreman ugari izan da gainerako Erkidego Autonomoekin, eta beste herri batzuekin ere, hemen egindako gauzak erakusteko eta informazio teknikoa trukatzeko.

Hitzarmenen arloan, horietako bat sinatu zen Bizkaiko Foru Aldundiarekin, zaharren egoitzetako osasun-gastuaren finantzaketari buruz, eta Arabari zegokionaren izapidetzea ere osatu zen, nahiz eta hitzarmena ez zen sinatu azkenean, Batzar Nagusiek hala erabakita. Beste hitzarmen-belaunaldi bat proposatu da sektore horretan, arlo garrantzitsu batzuetan osasun-laguntza hobetzeko: zainketa aringarrien aplikazioan, osasun-arazo kronikoen arretaren protokolizazioan eta etxeko ospitaleratzean, zehazki. Une horretan, hitzarmen sorta horren azken formaz eztabaidatzen ari ziren, eta 2009 hasieran hasiko ziren tramitatzen.

Hitzarmenen alorrean, halaber, Bizkaiko egoitza unitate soziosanitarioak martxan jartzea ekarri duena ere sinatu da, eta, egun, oso aurreratua dago Arabari dagokiona ere.

Osasun mentalari heltzeko ikuspegi soziosanitarioak garrantzi handia du, bazterketa saihesteko, eta aurrerapen handia egin da, tresna berriak sortzeko, direnak zabaltzeko, eta profesionalak ere partekatutako bitarteko egituretan elkarlanean ari daitezen.

Bada lan bat martxan, oso interesgarria, talde bereziki ahulak barne hartzeko. Lana ez dago aurreikusita jatorrizko Plan Soziosanitarioan. Oraintxe ari dira osatzen, eta EAEn Laguntza Goiztiarreko eredu bat proposatzea du helburu. Onartzen eta martxan jartzen


222

baldin bada, izugarri zabalduko da zerbitzu horien benetako estaldura, eta laguntza bizkorra, arina, koordinatua eta integrala emango zaie beren garapenean arazoak dituzten edo izan ditzaketen neskei eta mutikoei, osasuneko, hezkuntzako eta gizarte zerbitzuetako sistemen elkarlanaren bidez.

5.3.2.2. Bigarren helburu operatiboa: Bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonengana bideratutako etxebizitza-politikak hobetzea eta indartzea

Helburu operatibo horretan agertutako jardunen betetze gradua ertaina izan da. Nahiz eta gizartean baztertuta edo baztertzeko arriskuan dauden pertsonen sarbidea izateko hobekuntzak lortu diren –babes ofizialeko etxebizitzen programa sozialenei egokitutako etxebizitza bat ez dutenak–, aurrerapen gutxi egon da oinarrizko gizarte zerbitzuekin komunikazio sistema bat garatzeari begira etxebizitzari lotutako alderdien informazioa gizarte diagnosian eta gizarteratzeko hitzarmenetan txertatzeko.



51. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizarte-diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan etxebizitzarekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko.

Txikia

52. jarduna. Etxebizitza egokia ez duten eta gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden pertsonEk babes ofizialeko etxebizitzen programa sozialenetara sarbidea izan dezaten erraztea, gizarteratzeeta laneratze-prozesuen sendotzea errazteko, etxebizitza babestuko programa sozialenetan izen eman dezaten ahalbidetuz.

Handia

53. jarduna. Gizarteratze-prozesuei laguntzeko etxebizitza- eta alojamendu-parke bat egon dadin laguntzea.

Ertaina


223



Etxebizitza Sailburuordetza


Udalak



Jardun horren betetze maila txikia izan da, informazio sistema ez baita garatu horretan zehaztutakoaren arabera.

Bitarteko ebaluazioa egin zenean, jarduna oraindik ez zen bete, eta, horri dagokionez, adierazten zen ez zela ezarri komunikazio-sistema protokolizaturik; dena dela, nabarmentzen zen Bilbon lankidetza-protokolo bat ere bazegoela.

Gaur egun ez da detektatu oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzeko ekimenik, gizarte-diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan osasunarekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko. Bestalde, jardunaren arduradun bezala identifikatutako Erakundeek ere, batek izan ezik, ez dute eman horri buruzko informaziorik.

Zehazki, Erakundeetako batek aipatutako mekanismoa, jardunean zehaztutakoarekin bat egiten ez badu ere, bai sartzen dituela aipatutako alderdietako batzuk. Zentzu horretan, Alokabideko Gizarte Arloko taldea (ASEA) dagoela nabarmendu behar da; horren helburua da arrazoi desberdinengatik Bezeroen Arretarako Bulegoetarako ezarritako arreta prozedurei egokitzen ez zaizkien pertsona errentarien jarraipena egitea. Bere jarduera da, nagusiki, zenbait gizarte arazoren ondorioz ordaintzen ez diren alokairuen kasuak kudeatzea; hor zuzenean lan egiten da errentariekin, eta elkarbizitzan arazoak detektatzen diren kasuetan ere esku hartzen da, bitartekaritza komunitarioa ere eginez. Halaber, maizterrarekin erlazionatutako bestelako kudeaketetan ere lan egiten da, esaterako, behar espezifikoen balorazioa etxebizitzari dagokionez (trukatzeak), alokatzeko errentak (errenta bereziak), laguntza, orientabidea eta hezkuntza lana eta gizarte bazterkeriako egoerak prebenitzekoa.

51. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizarte diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan etxebizitzarekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko.


224

2009an zehar, guztira, oinarrizko errenta jasotzen zuten 228 pertsonari jarraitu die eta arreta eman die ASEAk; hori Bizigune programaren pertsona errentari guztien %6 dira.





Erakunde arduradunen arabera, jardun hori betetze maila handiarekin egin da.

Zehatzago aztertuta, jardun horren jarraipenari dagokionez, Planak hiru adierazle markatzen zituen:

• Bazterkeria-egoeran edo –arriskuan dauden eta etxebizitza babestuen programan izena emanda dauden pertsonen ehunekoa.

• Etxebizitza esleipendunak diren guraso bakarreko familien kopurua.

• Bazterkeria-egoeran edo –arriskuan dauden eta Bizigune Programan etxebizitza lortu duten pertsonen kopurua.

Lehen adierazleari dagokionez, Bazterkeria-egoeran edo –arriskuan dauden eta etxebizitza babestuen programan izena emanda dauden pertsonen ehunekoa, nabarmen handitu da oinarrizko errenta jasotzen duten pertsonen –beraz, gizartean baztertuak izateko arriskuan daude– eskarien kopurua –babeseko etxebizitza eskatzekoak–. Atxikia dagoen taulan islatzen da Etxebiden etxebizitza bat eskatu duten eta oinarrizko errentaren hartzaileak diren pertsonen kopuru osoa, eta pertsona titular guztiekin alderatuta horiek duten pisu erlatiboa. Datu horien arabera, 4 urtean, seiz biderkatu da –gehixeago ere bai– Etxebiden etxebizitza bat eskatu duten eta oinarrizko

52. jarduna. Etxebizitza egokia ez duten eta gizarte-bazterkeriako egoeran edo arriskuan dauden pertsonEk babes ofizialeko etxebizitzen programa sozialenetara sarbidea izan dezaten erraztea, gizarteratzeeta laneratze-prozesuen sendotzea errazteko:

— Etxebizitza babestuko programa sozialenetan izen eman dezaten ahalbidetuz.

— Zenbait kolektiborentzat, adibidez guraso bakarreko familientzat, lehentasunak ezarriz..

— Bizigune programa indartuz, eta horrela 2006-2009ko Etxebizitza Bideratzeko Planean horri buruz ezarritakoa betez.


225

errentaren hartzaileak diren pertsonen kopurua; izan ere, 2007an %1,33 ziren, eta 2009an, ia %8 bat.

Erakunde arduradunak adierazitakoaren arabera, 18/2008 Legea, Diru-sarrerak Bermatzekoa, izango litzateke handitze horren arrazoia hein batean, Etxebiden izena emanda egotea ezinbesteko baldintza baita lege horretan ageri den etxebizitzako gastuetarako laguntza osagarria jasotzeko.

77. taula. Etxebiden etxebizitza bat eskatu duten eta oinarrizko errentaren hartzaileak diren pertsona titularrak. EAE, 2006 – 2009, zenbaki absolutuetan eta pertsona titular guztien ehunekoa.

2006 2007 2008 2009

Pertsona titularrak, oinarrizko errenta jasotzen dutenak (kopurua)

1.630 1.646 4.165 10.028

Pertsona titularrak, oinarrizko errenta jasotzen dutenak, pertsona titular guztien gainean (%)

%1,36 %1,33 %3,26 %7,8

Iturria: Etxebide.

Aipatutako bigarren adierazlerako, Etxebizitza esleipendunak diren guraso bakarreko familien kopurua, ez dago datu zehatzik kontsultatutako iturrietan. Datu horien arrazoi bezala, araudi aldaketak aipatzen dira; izan ere, guraso bakarreko familien talde lehenetsia baztertzeko arriskuan dauden beste talde batzuekin batu dira (genero indarkeriaren biktimak, pertsona bananduak eta dibortziatuak, 70 urtetik gorakoak eta urritasun psikikoa dutenak). Plana indarrean sartu zenean zegoen esleipen-prozedurak (Agindua, 2002ko ekainaren 14koa, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailburuarena, babes ofizialeko etxebizitzak esleitzeko prozedurari buruzkoa, 2004ko azaroaren 26an aldatua) aurreikusten zuen babes ofizialeko etxebizitzen zozketetan –bai erostekoak, bai alokatzekoak–, etxebizitza kupo bat erreserbatuko dela guraso bakarreko familientzat, kolektibo horrek etxebizitza eskuratzeko dituen zailtasunei begira. 2004. urtetik aurrera, genero indarkeriaren biktimak sartzen dira kupo horretan. Geroago, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailburuak, 2008ko apirilaren 16ko aginduaren bidez kupoak aldatu zituen, eta kendu egin zuen guraso bakarreko familiena. Halaber, kupo berri bat sortu zuen; horretan, azken horiez eta genero indarkeriaren biktimez gainera, babes berezia behar zuten beste egoera sozial batzuk sartu zituen, esaterako, pertsona bananduak edo dibortziatuak, 70 urtetik gorakoak, eta urritasun psikikoa duten pertsonak.

Datuei dagokienez, honako taula honek islatzen du Etxebidek guraso bakarreko familiei zozketatutako promozioetan esleitutako etxebizitzak (2006. eta 2007. urteetan) eta babes bereziko gizarte egoeran dauden pertsonen kupo berria (2008. eta 2009. urteetan).


226

78. taula. Babes bereziko gizarte egoeretan dauden taldeentzat erreserbatutako babes ofizialeko etxebizitzak, EAE, CAPV, 2006 – 2009, zenbaki absolutu eta ehunekoetan.

Urtea Zozketatutako etxebizitzak (kopurua)

Guraso bakarreko familientzako / babes bereziko gizarte egoeran daudenentzako kupoan erreserbatutako etxebizitzak

Kuporako erreserbatutako etxebizitzen % guztien gainean

2006 1.765 127 7,20

2007 132 6 4,55

2008 797 13 1,63

2009 1.639 98 5,98

Iturria: Etxebide.

Azkenean, hirugarren adierazleari dagokionez, Bazterkeria-egoeran edo –arriskuan dauden eta Bizigune Programan etxebizitza lortu duten pertsonen kopurua, ezin izan da egiaztatu aurrerapen bat modu kuantitatiboan bigarren mailako iturrien informazioaren bidez, ezta Erakunde arduradunei egindako kontsultaren bidez ere. Dena dela, detektatu da programa sendotu egin dela, eta horrela bete egin du Etxebizitzaren Plan Zuzentzailean horri buruz ezarritakoa –2006-2009–.

Horrela, jardun horretan planteatutakoaren aldera egin den aurrerapen multzoaren arabera, handitzat jo daiteke bere betetze maila.




53. jarduna. Gizarteratze-prozesuei laguntzeko etxebizitza- eta alojamendu-parke bat egon

dadin laguntzea:

— Etxebizitzen erabilera uztea bultzatzea esku-hartze bereziko prozesuetan dauden pertsonentza: familiak, hirugarren graduko presoak, gazte babestuak eta adinez nagusi direnak, eta abar.

— Espetxetik atera diren pertsonek bizitoki baterako sarbidea izan dezaten laguntzea, batez ere adingabeena, lagundu gabeko atzerritarrena edo 18 urte bete arte Aldundiek babestutako adingabeena adinez nagusi direnean, gizarteratze lanaren funtsezko elementu gisa, baita


227


Foru Aldundiak


Jardun hori betetze maila ertainarekin egin dela uste dute Erakunde arduradunek. Horri buruz, Planak adierazle gisa ezartzen zuen hartutako neurrien kopurua eta izaera –gizarteratze prozesuei laguntzeko etxebizitza eta bizitokiak bultzatzeko neurriak–.

Bitarteko ebaluazioan ez zen detektatu jardun hori garatze aldera izandako aurrerapenik.

Azken ebaluazio honetan zehar, Erakunde arduradunek bere betetze maila ertainaren eta

handiaren artean kokatzen badute ere, ez da egiaztatu hori garatzeko egindako

ekimenik, Erakundeetako batek aipatutako martxoaren 4ko 39/2008 Dekretua izan ezik.

39/2008 Dekretuak, martxoaren 4koak, babes publikoko etxebizitzen araubide juridikoari

eta etxebizitzaren eta lurzoruaren inguruko finantza-neurriei buruzkoak ezartzen du bere

12.3 artikuluan esleitzeko prozeduratik salbuetsi ahal izango direla Administrazio Publikoak,

Hirigintza Birgaitzeko Elkarteak eta irabazi-asmorik gabeko Entitate Pribatuak, zuzeneko

esleipenen kasuan. Artikulu hori bide bat da agente horien eskariak asetzeko, egoera

bereziki ahulean dauden eta etxebizitzaren behar gorria duten pertsonei erantzuteari

begira.

5.3.2.3. Hirugarren helburu operatiboa: Hezkuntza zerbitzuak gizarte-bazterkeria egoeran edo arriskuan dauden pertsonen premietara egokitzen laguntzea

Oro har, helburu operatibo honen barnean kokatutako jardunen betetze maila handia lortu dute, hori osatzen duten jardun asko egin baitira. Beste behin, nabarmentzen den gabezia bakarra da komunikazio integratuko sistema bat garatze aldera egindako jardunaren betetze mugatua. Bestalde, aurrerapenen adibide gisa eskola absentismoa ezabatzeko egindako programak eta ikasle etorkinak hartzeko programak aipa daitezke.



54. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizarte diagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan hezkuntzaren alderdiekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko.

Txikia


228



Hezkuntza Departamentua

Udalak



Jardun honen betetze maila txikia izan da. Erakunde arduradunen arabera bere garapena ertaina izan da; dena dela, ezin izan da egiaztatu jardunean aurreikusitakoaren araberako komunikazio sistema bat badagoenik.

Planaren bitarteko ebaluazioaren unean, jarduna ez zen egina. Bitarteko ebaluaziotik, Erakunde arduradunekin egiaztatu da zenbait hitzarmen egin direla, esaterako, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren eta OSAKIDETZAren artekoa. Adierazten da koordinazio bat dagoela eskola komunitatearen eta profesional batzuen artean; azken horiek, eremu edo lurralde arlotik esku hartzen dute ikasleekin eskola bera ez den beste

55. jarduna. Eskola-absentismoa murriztera, ikasle etorkinei harrera egitera eta gizarte-desabantaila egoeran dauden ikaslerik gehienak dituzten ikastetxeei baliabideak hornitzera bideratutako programak indartzea.

Handia

56. jarduna. Absentismoa, eskola-porrotaren maila eta abar handiagoak dituzten ikastetxeetan kontzentratzea ahaleginak, hezkuntza-errefortzuekin eta hezkuntzako esku-hartze espezifikoko proiektuekin.

Handia

57. jarduna. Hezkuntzaren eta laguntzaren eskariaren estaldura handitzen jarraitzea 0 urtetik 2 urtera bitarteko tartean.

Handia

58. jarduna. Ikaslerik kaltetuenei emandako laguntza hobetzea beketarako aukera handituz eta eskolaz kanpoko jardueren gastuetarako laguntzak emanez, baita testuliburuak berriro erabiltzeko programaren bitartez ere.

Handia

59. jarduna. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren eta Osasun Sailak gaixotasunei loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleen arretari buruz emandako Zirkularra inplementatzea eta garatzea.

Handia

54. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin komunikatzeko sistema bat garatzea, gizartediagnostikoan eta gizarteratzeko hitzarmenetan hezkuntzaren alderdiekin erlazionatutako alderdiei buruzko informazioa bateratzeko


229

testuinguru batean, besteak beste, osasun eta/edo gizarte eremuan, adibidez Osakidetzan, Haurren Psikiatria Unitatean, eta abar. Edo hezkuntza sareko beste zerbitzu batzuk, Itsuentzako Baliabideen Zentroa, esaterako, edo beste urritasun batzuekin erlazionatutako elkarteekin, jardun hori betetze aldera.

Ekimen horiek gorabehera, komunikazio sistema ez da garatu horretan ezarritakoaren arabera.


Hezkuntza Departamentua


Jardun horri dagokionez, Planaren bitarteko ebaluazioak zenbait aurrerapen biltzen zituen, eta betetze maila handitzat jotzen zuen; Erakunde arduradunak berretsi egin du kalifikazio hori bukaerako Ebaluazio honetan.

Planean ezarritako adierazleei jarraikiz, horietako lehenbizikoari dagokionez, “Hezkuntzarako sarbidea izateko konpentsazio-laguntzen kopurua, eta laguntza horietara destinatutako aurrekontu-partiden zenbatekoa” Bitarteko ebaluazioak detektatu zuen Eskolatze Osagarriko Programek (2008ko uztailaren 29ko Agindua) dirulaguntzak ematen zizkietela Udal, irabazi-asmorik gabeko erakunde eta xede horretarako hitzartutako zentro batzuei. 2008-09 ikasturterako izendatutako kopurua 1.222.263 € izan zen.

Bigarren adierazleari dagokionez “Ikasle etorkinen arretarako programaren errefortzu-neurriak”, bitarteko ebaluazioak aurrerapen handiak aipatu zituen. Horien artean nabarmentzekoa da Hezkuntza, Unibertsitate, eta Ikerketa Sailak kulturartekotasuna sustatzeko programak eta hizkuntza indartzeko programak (2008ko azaroaren 11ko Agindua) ezarri zituela.

Hirugarren adierazleari dagokionez, “Helduentzako Hezkuntzarako programen errefortzu-neurriak”, bitarteko ebaluazioak nabarmendu zuen Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak 3.000 profesional espezializatu baino gehiago zituela, ikasleen hezkuntza-premia bereziei behar bezala erantzuteko. Gai horretan detektatutako aurrerapenei dagokienez, aipatu zen, besteak beste, bazirela prestakuntza eta berrikuntza proiektu batzuk hezkuntza-premia berezien programari lotuak ikastetxe publiko eta itunduetan; horiek 40 izan ziren 2008-09 ikasturtean zehar; edo 9.298.791,86 € eman zitzaiela 195 ikastetxe itunduri, zeinek hezkuntza-premia bereziak dituzten 775 ikasle eskolatzen baitzituzten. Beste

55. jarduna. Eskola-absentismoa murriztera, ikasle etorkinei harrera egitera eta gizartedesabantaila egoeran dauden ikaslerik gehienak dituzten ikastetxeei baliabideak hornitzera bideratutako programak indartzea


230

aurrerapen handi bat izan da 2008-2009 ikasturterako hezkuntza bereziko 546 unitate itundu zirela ikastetxeetan, hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan eta Bigarren Hezkuntzan laguntzeko.

Laugarren adierazleari dagokionez, “Lanbide Hastapenetarako Ikastegien errefortzu-neurriak”, Bitarteko ebaluazioak nabarmendu zuen 2008ko uztailaren 22ko Aginduaren bidez hasierako lanbide-prestakuntzako programek dirulaguntzak ematen zizkietela Udal, mankomunitate eta xede horretarako sortutako erakunde batzuei, bai eta erakunde pribatu batzuei ere. 2008-09 ikasturterako izendatutako kopurua 9.256.776 € izan zen.

Aipatutako baliabideez gainera, gaur egun indarrean jarraitzen dute Kulturartekotasun programak eta ikasle iritsi berriak gizarteratzekoak (Diru-laguntzetarako deia kulturartekotasuna lantzeko eta hizkuntza indartzeko programak egiteko hasi berri diren ikasle etorkinentzat), ikasle etorkinen arretarako Programak, eta, bestalde, informazio espezifikoa ematen da familia etorkinentzat, hezkuntza sistemari buruzko informazioa ematen duen gidaliburuaren bidez; zenbait hizkuntzaz eskura daiteke hori (gaztelaniaz, euskaraz, ingelesez, frantsesez, portugesez, errusieraz, errumanieraz, txineraz eta arabieraz).


Hezkuntza Saila


Betetze maila handiarekin garatu zen jardun hori, horrela adierazten dute Erakunde arduradunak eta emandako datuek.

Bitarteko ebaluazioan jada detektatu ziren aurrerapenak bilduz, bereziki bi neurri azpimarra daitezke: Horietatik lehena da Lehen Hezkuntzako 21 ikastetxe publiko aukeratu izana, eta Bigarren Hezkuntzako 3, 2008-09 ikasturtean Ikasketa Komunitateen proiektuekin aurrera jarrai zezaten. Bigarren neurria da Hezkuntza Esku-hartze Espezifikoko programak, eskola-atzerapen larria duten eta/edo eskola-ingurunera gaizki egokitu diren ikasleentzat. 2008 - 09 ikasturtean, 215 ikastetxetan ari ziren aplikatzen horiek.

Harrezkero egindako aurrerapenei dagokienez, Erakunde arduradunak honako programa hauen garapena aipatzen du:

• Hezkuntza arreta ospitaleetan, etxeetan, eta hezkuntza- eta terapia-arreta

56. jarduna. Absentismoa, eskola-porrotaren maila eta abar handiagoak dituzten ikastetxeetan kontzentratzea ahaleginak, hezkuntza-errefortzuekin eta hezkuntzako esku-hartze espezifikoko proiektuekin.


231

• Eskolaratze osagarriaren programak

• Kualifikazioan sistema integratuen ezarpena. Gaitasunen ziurtagiria

• Kualifikazio profesionaleko programak

• Eskola errefortzuko programa 45

• Esku hartzeko proiektu globalak

• Ikasketa komunitateen proiektuak

• Eskola laguntzako programa ezartzeko proiektuak

• Curriculum dibertsifikaziorako proiektuak

• Eskolaratzeko programa osagarriak


Hezkuntza Saila


Jardun honen betetze maila handia izan da. Lehenik eta behin, Planaren bitarteko ebaluazioak betetze maila handia ematen zion jardun honi, 2008ko uztailaren 29ko Aginduak lankidetza-hitzarmen batzuk garatu baitzituen Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren, eta haurtzaindegien eta/edo Haur Eskolen jabe diren EAEko Udalen artean. Bi izan dira hitzarmen horien helburu nagusiak: kostuak gutxitzen saiatzea, eta 0 eta 3 urte bitarteko haurrentzako udal jabetzako Haur Eskolen egungo eskaintza sendotzea 2008-09 ikasturtean.

Geroago, ebaluazio honen bukaeran, Erakunde arduradunak adierazi du 2006tik aurrera etengabe handitzen ari direla 0-2 urte bitarteko tartean hezkuntza-egoitza estaldura zabaltzeko. Honakoak zian dira ahalegin horiek:

• Udal titulartasuna duten haur eskolen finantzazioa tramitatzea.

45 Laguntza eta errefortzuko programa hori garatzen da hezkuntza desabantailako egoeran dauden DBHko ikasle asko duten ikastetxeetan, egoera hori inguruneari lotua bada, eta ikaskuntzan zailtasun orokorrak baldin badaude.

57. jarduna. Hezkuntzaren eta laguntzaren eskariaren estaldura handitzen jarraitzea 0

i i


232

• Haur-eskolak partzuergoaren jardueretarako finantzazioa tramitatzea, leku berriak sortzeko eta horiek mantentzeko.

• 2 urteko ikasgela gehiago jartzea ikastetxe publikoetan.

• 2 urtekoen laguntzak handitzea.


Hezkuntza Saila


Jardun horren betetze maila handia izan da Erakunde arduradunak berak adierazi duenez, azken urteotan izan diren zenbait aurrerapenen ondorioz.

Bitarteko ebaluazioa egiteko unean, jardun hori ez zegoen gauzatua. Ordutik aurrera, zenbait aurrerapen detektatu dira, jarraian aipatzen direnak.

Eskolaz kanpoko jarduerei dagokienez, egoera ahulean dauden gazteen parte-hartzea sustatu da AUZOLANDEGIAK Programaren bidez; horretan landa-lanetan aritzen dira EAEn. Landa-lan horietan, hainbat tokitatik etorritako gazte taldeek konpromisoa hartzen dute denbora jakin batez eta modu boluntarioan eta interesik gabean proiektu bat garatzeko, gizarte proiekzio eta jarduera osagarriei buruzkoa. Proiektuak bitarteko bat izan dira zenbait balio sustatzeko: elkarbizitza, tolerantzia, elkartasuna, parte-hartzea, edo kulturarteko ikasketa.

Erakunde arduradunak berak aipatutako beste elementu bat da PROA planaren garapena (Errefortzu, Orientabide eta Laguntza Programa). Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxeei zuzendutako jarduera sorta bat da plana, eta helburua da hezkuntza emaitzak hobetzea, ikasleei zuzenean eta indibidualki eskainitako laguntza neurrien bidez, edo baliabideak hornituz ikastetxean aldaketa global bat gerta dadin. PROA plana Hezkuntza Ministerioarekin elkarlanean egiten da, 2006ko abenduaren 26an izenpetutako hitzarmenaren ondorioz; azkenik, abenduaren 10eko 23/2009 Ebazpenak berritu zuen –Jaurlaritzaren Idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarako zuzendariak eman zuen hori–.

58. jarduna. Ikaslerik kaltetuenei emandako laguntza hobetzea beketarako aukera handituz eta eskolaz kanpoko jardueren gastuetarako laguntzak emanez, baita testuliburuak berriro erabiltzeko programaren bitartez ere.


233

Jardun horren esparrua aipatutako beste aurrerapen batzuk:

• Testu liburuen eta material didaktikoaren kudeaketa solidario eta parekiderako programaren jarraipena Lehen Hezkuntzako lehen zikloko ikasleentzat, eta bigarren zikloko ikasleengana zabaltzea.

• Beken eta diru-laguntzen deialdia –garraio eta jantokiei buruzkoa– unibertsitatekoak ez diren ikasleentzat.

• Garraioko diru-laguntza indibidualizatuak hezkuntza behar bereziak dituzten ikasleentzat Sailak antolatutako zerbitzuak erabiltzerik ez badute.


Hezkuntza Saila

Osasun Saila


Bitarteko ebaluazioak nabarmentzen zituen jardun horri buruzko aurrerapenak, orduan jada betetze maila handia zuela adierazita. Jarraipen adierazlea gaixotasunei loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei orientatutako neurrien kopurua eta izaera izanik, bitarteko ebaluazioak zenbait neurri aipatu zituen araudien esparrutik: Plana hasi baino lehen ezarri zen lehenbizikoa, abenduaren 26ko 266/2006 Dekretuarekin. Haren bitartez, Hezkuntza, Ospitale, Etxeko eta Terapia Laguntza emateko Lurralde Zentroak sortu ziren. Helburua hauxe da, besteak beste: eritasunen bat izan dutelako eskolara joaterik izan ez duten ikasleen heziketa eta gizarteratzea erraztea.

Horrez gainera, bitarteko ebaluazioak Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak garatutako agindu sorta bat aipatu zuen, Planeko jarduera zehatzetara egokitzen ez badira ere. Agindu horiek helburu espezifiko bati erantzuten diote, eta helburu hori hauxe da: hezkuntza zerbitzuak baztertuta dauden edo baztertuta geratzeko arriskuan dauden pertsonen beharretara egokitzea sustatzea, Eritasunekin lotutako hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleentzat bereziki diseinatutako neurriak. Zehatz-mehatz, ondorengoak zehazten dira: 2007ko uztailaren 27ko Agindua, 2007ko irailaren 3ko Agindua, 2008ko maiatzaren 6ko Agindua, 2008ko ekainaren 3ko Agindua, eta 2008ko uztailaren 29ko Agindua.

59. jarduna. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren eta Osasun Sailak gaixotasunei loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleen arretari buruz emandako Zirkularra inplementatzea eta garatzea.


234

Bukaerako ebaluazio honetan, Erakunde arduradunek baieztatzen dute abenduaren 26ko 266/2006 Dekretua indarrean dagoela –Hezkuntza, Ospitale, Etxeko eta Terapia Laguntza emateko Lurralde Zentroak sortzeari buruzkoa–; horrek, bere eginkizunen artean, honako hau aipatzen du: “eritasunen bat izan dutelako edo dutelako eta medikuak hala aginduta eskolara joaterik izan ez duten ikasleen heziketa eta gizarteratzea erraztea”.

Halaber, gaixotasun bati loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleengana orientatutako neurriei jarraitzeko Hezkuntza/Osasun arloetako Batzorde Mistoak garatutako ekintzak aipatzen dituzte.

1996-1997 ikasturtetik, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak etxeko arreta pedagogikoaren zerbitzua eskaintzen du; etxez etxeko izaera ibiltaria duen zerbitzua da, etxean jasotzekoa, eta horren helburua da iraupen luzeko haur gaixoen hezkuntza beharrei erantzutea. Halaber, ospitale batzuen 46 atal pediatrikoek ospitale gelak dituzte. Zerbitzu horren helburua da hartzen duen ikasleriaren dibertsitateak planteatutako hezkuntza behar guztiei erantzutea, eta hainbat jarduera eskaintzen ditu; horien artean, ospitale gelan –hezkuntza-ekimenen zentro gisa– jatorria duten proiektuak eta lanak, edota ikasleek euren erreferentzia zentroan daramaten curriculumarekin jarraitzeko aukera.

5.3.2.4. Laugarren helburu operatiboa: Justizia Administraziotik bazterkeria-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonekin egiten diren jardunak hobetzea eta indartzea

Helburu operatibo hori lortzeko ezarri diren jardunen betetze maila ertaina izan da. Adibide gisa, ikusi da bultzatu direla EAEn bizi diren pertsona guztien administrazio-erregularizazioa errazteko mekanismoak; aldi berean, aitzitik, aurrerapena mugatua izan da gizarte-erroldatzerako sistemak garatzeko eta erregulatzeko aukera aztertzeari buruz, eta zertxobait txikiagoa Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen eta espetxeetako gizarte zerbitzuen arteko koordinazioa sustatzeari dagokionez, espetxetik ateratzerakoan edo hirugarren gradua lortzerakoan gizarteratzeko eta laneratzeko programa espezifikoetara bideratzeko.

46 Honakoak dira ospitale gela duten euskal ospitaleak: Basurtoko ospitalea, Gurutzetako ospitalea (Barakaldo), Santiago Apostulua (Gasteiz), Txagorritxu ospitalea (Gasteiz), Donostia ospitalea (Donostia).



60. jarduna. EAEn bizi diren etorkin guztien administrazio-erregularizazioa errazteko mekanismoen harrera sustatzea, erregularizatuta ez egoteagatik beren oinarrizko gizarte-eskubideak ezin baitituzte bete.

Handia

61. jarduna. Zigorren betetze alternatiborako beharrezkoak diren zentroen eta Ertaina


235





Jardun horren betetze maila handia izan da, jardun horri jarraipena egiteko adierazlea kontuan hartua (Espetxe-zigorrak betetzeko beharrezkoak diren zentroak eta ekipamenduak egokitzeko hartutako neurri espezifikoen kopurua eta izaera).

Bitarteko ebaluazioaren aldian bi neurri zehatz bazirela detektatu zen, zentzu horretan garatuta: Heldu programaren sorrera eta Bateratzen proiektua. Bukaerako ebaluazio honetan, Bateratzen programa ezartzeari utzi bazioten ere, programa pilotua izanik, HELDU programak garatzen jarraitzen du gaur egun.

Zehazki, HELDU programa (EAEn bizi diren pertsona etorkinei laguntza juridiko-soziala emateko sarea), Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak sortua, EAEn bizi diren pertsona etorkinei laguntza juridiko-soziala emateko arreta zerbitzua da. Zerbitzuak helburu nagusi bat du, hots, oinarrizko gizarte zerbitzuekin elkarlanean aritzea, haiek berme handiagoko arreta eta laguntza eman diezazkieten Espainian bizileku-baimen administratiborik gabe bizi diren pertsona etorkinei, gizartean baztertuta gelditzeko arriskua baitute, edo gizartean egoera ahul batean baitaude. Zentzu horretan, zerbitzuak bizileku-baimenen, edo bizileku- eta lan-baimenen eskarien gaineko informazioa, aholkularitza, laguntza eta doako izapidetzea eskaintzen dizkie EAEko gizarte zerbitzuek bidali dizkioten atzerriko pertsona etorkinei. Halaber, aholkuak ematen dizkie oinarrizko gizarte zerbitzuetako

ekipamenduen egokitzapena garatzea, gainerako erakunde eskudunekin koordinatuz.

62. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen eta espetxeetako gizarte zerbitzuen arteko koordinazioa sustatzea, espetxetik ateratzerakoan edo hirugarren gradua lortzerakoan gizarteratzeko eta laneratzeko programa espezifikoetara bideratzeko.

Ertaina

63. jarduna. Gizarte-erroldatzerako sistemak erregulatzeko aukera aztertzea, horien bitartez eta baldintza jakin batzuetan gizarte zerbitzuetako zentroetan erroldatzeko, eta erroldatze hori baliozkoa izanik laguntza ekonomikoen emateari eta beste zenbait laguntzari dagokienez.

Txikia

60. jarduna. EAEn bizi diren etorkin guztien administrazio-erregularizazioa errazteko mekanismoen harrera sustatzea, erregularizatuta ez egoteagatik beren oinarrizko gizarte-eskubideak ezin baitituzte bete.


236

profesionalei, atzerritarren legeak Legeria Orokorrean nola diharduen azalduz, profesional horiek berdintasun-egoeran lagun diezaieten zerbitzu eske datozkien atzerriko pertsona etorkinei.

Hori behar duten pertsonek, Euskal Autonomia Erkidegoko oinarrizko gizarte zerbitzuen bitartez sartu ahal dute programan, edo Foru Aldundietako adingabeen zerbitzuen bitartez, edo Eusko Jaurlaritzako gazte justiziako zerbitzuaren bidez.

Gainera, Erakunde arduradunek adierazten dute Euskadiko Udalen Elkartearekin (EUDEL) adostutako diru-laguntzen lerroen eta konpromisoen bidez, Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak udal sare bat egituratu duela etorkinei harrera egiteko, eta Immigrazioaren Euskal Behatoki bat (IKUSPEGI) eta Integraziorako eta Kulturen arteko Bizikidetzarako Euskal Zerbitzua (BILTZEN) ere badaudela. Zerbitzu honen helburua da euskal gizartean dauden komunitate kulturalen arteko elkarrizketa dinamizatzea, baita horien eta administrazioaren artekoa ere. Zerbitzu publiko zein pribatuei kulturarteko bitartekaritza eta hezkuntza alorrean aholkuak eman ahal dizkien zentroa da; gai horiei buruzko gatazkak kudeatze eta eraldatze prozesuak errazten dituena, eta pertsona guztien gizarteratzea erazten duena, aniztasunerako begirunea bultzatuta.




Jardun honen betetze maila ertaina izan da. Bitarteko ebaluazioa bukatuta, ez zegoen informaziorik jardun horri buruzko aurrerapenak ebaluatzeko. Gero, detektatu zen gaur egun Espetxeetako Erakundeen arabera, Euskadin 1.473 plaza dagoela -324 Araban, 1.051 Bizkaian eta 98 Gipuzkoan-; Kopuru hori, ordea, ez da nahikoa oraindik espetxeko zehapenen ordezko neurriak betetzeko. Dena dela, plaza gehiago sortze aldera, Eusko Jaurlaritzak herri bakoitzak udalekin lankidetzan finkatu zuen helburua 2010eko hitzarmenetan adostutako plaza kopurua bikoiztea izan zen. Oraindik ezin denez egiaztatu helburu hori lortu ote den, jardunaren betetze maila ertaintzat jo daiteke soilik.

Horrez gain, eta jardun horri lotua, Plana behin bukatuta, aurrerapen handiak detektatu dira zehapenen ordezko neurriak betetzearen garapenari buruz 2010eko martxoan lankidetzarako hitzarmena sinatu zuten Eusko Jaurlaritzak eta Barne Ministerioak Euskadiko Autonomia Erkidegoan Komunitatearen Onurarako Lana betebehartzat duten zigorrak

61. jarduna. Zigorren betetze alternatiborako beharrezkoak diren zentroen eta ekipamenduen egokitzapena garatzea, gainerako erakunde eskudunekin koordinatuz


237

benetan betetzeko. Hitzarmenaren helburua izan zen lankidetzan aritzeko modua ezartzea Barne Ministerioaren mendeko den Espetxeetako Zuzendaritza Nagusiaren eta Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri Administrazio Sailaren artean; horren bidez, Sailak konpromisoa hartu zuen komunitatearen onurarako lanak egiteko zigorra duten pertsonentzat plaza kopuru bat gordetzeko.




Enplegu eta Prestakuntza Zuzendaritza

Foru Aldundiak

Espetxe Administrazioa

Udalak


Jardun honen betetze maila ertaina izan da. Horri dagokionez, urrats handiak egin dira, baina ez dira praktikan jarri oraingoz; gainera, Erakunde arduradunekin bat, neurriaren garapena betetze maila desberdina izan da Lurralde Historikoen arabera.

Bitarteko ebaluazioaren garaian, jardun horren betetze maila txikia zen. Horren ondoren, aurrerapen handia egin zen, Justizia sailak 2009 – 2010 aldian bultzatutako Pertsona Zigortuak eta Presoak Gizarteratzeko Planarekin. Hain zuzen ere, plan horrek pertsona zigortuen gizarteratzea bilatzen du oinarrizko gizarte zerbitzuen eta espetxeetako gizarte zerbitzuen arteko koordinazioa landuz.

Bestelako aurrerapenak ere izan dira: Eusko Jaurlaritzaren Zigor Betearazpenaren Zuzendaritza harremanetan da etengabe oinarrizko gizarte zerbitzuekin, espetxeetako

62. jarduna. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen eta espetxeetako gizarte-zerbitzuen arteko koordinazioa sustatzea, espetxetik ateratzerakoan edo hirugarren gradua lortzerakoan gizarteratzeko eta laneratzeko programa espezifikoetara bideratzeko.


238

gizarte zerbitzuekin eta gizarteratze-elkarteen sarearekin, zigor bat edo neurri alternatibo bat betetzen ari diren edo inoiz bete dezaketen pertsonek gizarteratze-zerbitzuetara heltzeko bidea eduki dezaten.



Udalak


Jardun horrek gaur egungo oinarrizko arazo bat konpondu nahi du, pertsona etorkin askoren gizarteratzea zailtzen duena: erroldatuta ez dauden atzerriko pertsonek ez daukate lan-merkatuan sartzerik. Horregatik, Eusko Jaurlaritzak erroldatzea erraztu nahi du, beharrezko lehen urrats gisa. Jardunaren jarraipenari dagokionez, Erakunde arduradunek nekez ematen dute informaziorik garapen mailaren inguruan. Dena dela, erabilgarri dagoen informazioaren arabera, ondorioztatzen da betetze maila txikia izan duela horrek.

Izan ere, azterketa ez da egin jardunean ezarritakoaren arabera. Dena dela, bitarteko ebaluazioan aipatzen den bezala, Plana garatu bitartean egindako araudi aldaketek gizarte-erroldatzearen sistemak arautzeko aukerarik ematen ez badute ere, zenbait udalek halaxe egin dute praktikan. Era berean, Immigrazioko II. Euskal Planak indartu egiten du Udalek eta Aldundiek atzerriko pertsonen harreran egiten duten lana. Zehatz-mehatz, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak erroldatze-kanpaina bat abiatu zuen.

Jardun horri dagokionez, aintzat hartu behar da, bitarteko ebaluazioak adierazi bezala, erroldarena udal eskumen bat dela, estatuaren lege batek arautua, eta, horregatik, hor jarduteko tartea oso estua dela.

5.4. PLANAREN KUDEAKETA ETA HAREN APLIKAZIOAREN ETA

INPAKTUAREN JARRAIPENA

Jarduteko hirugarren arlo honen barnean, helburu estrategiko bakarra ezarri zen, 2 helburu operatiboren inguruan egituraturik; horiek, bestalde, 7 jardunek osatuak ziren.

63. jarduna. Gizarte-erroldatzerako sistemak erregulatzeko aukera aztertzea, horien bitartez eta baldintza jakin batzuetan gizarte-zerbitzuetako zentroetan erroldatzeko, eta erroldatze hori baliozkoa izanik laguntza ekonomikoen emateari eta beste zenbait laguntzari dagokienez.


239

Helburu operatibo bakoitzeko, jardunen betetzearen laburpen-lauki bat aurkezten da, eta, horren jarraian, horietako bakoitza garatzen da.

5.4.1. Lehen helburu estrategikoa. Plana kudeatzeko tresnak hobetzea eta jarraipeneko eta ebaluazioko adierazle erkideak garatzea

Helburu estrategiko honen baitan bildutako jardunen garapena ez da egokitu planifikatutakoari, eta, beraz, bere betetze maila, oro har, txikia izan da. Alde batetik, muga handiak egon dira Gizarteratzeko II. Euskal Plana behar bezala egokitzeko behar ziren baliabideen horniduran. Bestalde, nahiz eta ebaluazioa ez den sistematizatu aurreikusitakoaren arabera, aurrerapen batzuk izan dira pobreziarekin eta gizarte bazterkeriarekin eta horien bilakaerarekin erlazionatutako faktoreek EAEn izandako eragina aztertzerakoan.

5.4.1.1. Lehen helburu operatiboa: Gizarteratzeko II. Euskal Planari beharrezko tresnak hornitzea behar bezala kudeatzeko

Helburu operatibo horri lotutako jardunen betetze maila ertaina izan dela esan daiteke. Nabarmentzeko kontuak dira hauek: Oinarrizko Errentari buruzko hartzaileen inguruko ikerketak egin izana, jardunbide egokiak detektatzeko eta hedatzeko programa ez ezarri izana, eta Gizarteratze Planaren Idazkaritza Teknikoa ere ezarri ez izana.



4.1.1. Lehen helburu operatiboa: Gizarteratzeko II. Euskal Planari beharrezko tresnak hornitzea behar bezala kudeatzeko.

Txikia

4.1.2. Bigarren helburu operatiboa: pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekin erlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzea.

Txikia



64. jarduna. Gizarteratzeko Planaren Idazkaritza Tekniko bat ezartzea, edota antzeko organismo bat, bertan biltzen diren neurrien aplikazioaren jarraipenaz, emaitzen adierazleen definizioaz eta horien jarraipenaz arduratuko dena.

Ez da bete

65. jarduna. Gizarteratzeari buruzko Sailen arteko, Erakunde arteko eta Batzorde Iraunkorra aktibatzea, gizarteratzeko esku-hartze eta prozesu guztietan partehartze maila handiagoak bultzatuz.

Ertaina

66. jarduna. EAEn gizarte-bazterkeriaren aurkako borrokaren alorrean egiten diren jardunbide egokien identifikazioa eta jarraipena ahalbidetzen duten neurriak ezartzea, baita horien emaitzak hedatzea eta beren funtsezko elementuak sare osora zabaltzea ere.

Txikia


240





Bitarteko ebaluazioan adierazten zen oraindik ez zela eraturik, baina Gizarteratze Planeko Idazkaritza Tekniko bat sortzea martxan zela jadanik. Ondorengo aldian eta Plana bukatu ate, Erakundea ez da sortu, Erakunde arduradunak adierazi bezala. Beraz, Planaren jardun hori ez da bete.




Erakunde arduradunarekin bat, jardun horren betetze maila ertaina-handia izan da. Bitarteko ebaluazioan aipatzen zenez, ordura arte, Gizarteratzeko Erakunde Arteko Batzordea lau alditan bildu zen, eta hiru aldiz egin zen Batzorde Iraunkorra biltzeko deialdia. Bilkura horietan zenbait agindu eta zirriborro adostu ziren, besteak beste, Gizarteratzeko eta Diru-sarrerak Bermatzeko Legearen aurreproiektuaren zirriborroa. Bestalde, Sailen arteko Batzordea ez zen sortu Plana garatu bitartean.

64. jarduna. Gizarteratzeko Planaren Idazkaritza Tekniko bat ezartzea, edota antzeko organismo bat, bertan biltzen diren neurrien aplikazioaren jarraipenaz, emaitzen adierazleen definizioaz eta horien jarraipenaz arduratuko dena.

65. jarduna. Gizarteratzeari buruzko Sailen arteko, Erakunde arteko eta Batzorde Iraunkorra aktibatzea, gizarteratzeko esku-hartze eta prozesu guztietan partehartze maila handiagoak bultzatuz.

66. jarduna. EAEn gizarte-bazterkeriaren aurkako borrokaren alorrean egiten diren jardunbide egokien identifikazioa eta jarraipena ahalbidetzen duten neurriak ezartzea, baita horien emaitzak hedatzea eta beren funtsezko elementuak sare osora zabaltzea ere.


241



Foru Aldundiak

Udalak



Jardun horren betetze maila txikia izan da. Aurrerapenak izan dira, esaterako, autonomia maila izandako zenbait adibide daude, baita Lurralde Historikoetan garatutako zenbait jarduera ere. Bere aldetik, Erakunde arduradunek adierazi bezala, eguneroko lanean etengabeko komunikazioa dago agenteek gizarte bazterkeriaren arloan egiten duten lanari dagokionez. Dena dela, EAEn gizarte-bazterkeriaren aurkako borrokaren alorrean gauzatutako jardunbide egokien identifikazioa eta jarraipena egiteko programa dagoenik ez dela egiaztatu diote.

Zehazki, jardun horri buruzko lanean izandako aurrerapen nagusietako bat izan dira garai bateko Programen eta Zerbitzuen Ebaluazio Zuzendaritzak Auzolan programaren jardunbide egokien eta Gizarteratze enpresen ebaluazioak. Auzolan programaren zuzendaritzatik beretik azpimarratzen da honako behar hau dutela: ezagutzen dituzten jardunbide egokien eta estrategien berri ematea. Beste lorpen batzuk izan dira Oinarrizko Errentaren jasotzaileen gaineko azterketak. Aldi berean beste Foru Aldundi batzuek parte hartu dute beste programa batzuetan, esaterako, Gipuzkoako Foru Aldundiak Equals programa ugaritan hartu du parte, eta Arabako Foru Aldundiak gizarte bazterkeriaren aurka borrokatzeko programa mantendu du –Planaren aurretik ere bazegoen– eta harreman estua mantentzen du hirugarren sektorearekin. Aldundi horrek nabarmentzen du programa horiek duten garrantzia, gizarte bazterkeriari buruzko etorkizuneko politikei begira.

5.4.1.2. Bigarren helburu operatiboa: pobreziarekin eta gizarte-bazterkeriarekin erlazionatutako faktoreek EAEn duten eragina eta horren bilakaera erregularki ebaluatzea

Azken helburu operatibo horri lotutako jardunei dagokienez detektatu diren aurrerapenen arabera, betetze maila txikia antzeman da. Aurreikusitako jardunen betetzeari erreparatuta, lorpen garbiak ikusten dira gizarteratze eta laneratze prozesuei jarraipena egiteko baliabideari dagokionez, eta azterketa ugari egin dira EAEn dagoen pobrezia eta


242

desberdintasun egoerari buruz –nabarmendu behar da Pobreziaren eta Gizarte Desberdintasunen Inkesta egin zela berriz ere 2008an–. Dena dela, autonomia mailako mikrosimulazioak egiteko eredua ez da garatu, ikusteko nolako eragina duten pobreziaren, desberdintasunaren eta/edo gastu publikoaren adierazleetan prestazio ekonomikoen eta zerga betebeharren alorreko erreformek; era berean, Planean ezarritako adierazleen katalogoa ere ez da egin.





Bitarteko ebaluazioak detektatu zuen Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak pobreziaz egiten dituen azterketetan gizarte-babesaren definizio batzuk sartzen direla, hots, Gizarte Babeseko Estatistika Integratuen Europako Sistemak (GBEIES) eskainitakoak. Adierazle horien artean dago Gizarte Babeseko Kontua, GBEIES metodologiari jarraitze diona. Horri gehitu behar zaio Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta; horretan, Europar Batasunak ezarritako hainbat adierazle sartzen dira gizarte-bazterkeriarekin eta pobreziarekin lotutako fenomenoei



67. jarduna. Adierazle-katalogo bat definitzea, neurri batean Europar batasunean ezarritakoetan oinarrituta, EAEn gizarte-bazterkeriarekin eta pobreziarekin zuzenean erlazionatutako fenomenoek eta problematikek duten bilakaera aldizka ebaluatzeko.

Ez da bete

68. jarduna. Ikerketa-programa bat ezartzea, pobrezia- eta bazterkeria-egoeretan eragiten duten alderdiei eta horiei aurre egiteko aplikatutako politikei dagokienez.

Txikia

69. jarduna. Erkidego mailako mikrosimulaziorako eredu bat lantzea, pobreziaren, desberdintasunen eta/edo gastu publikoaren adierazleetan prestazio ekonomikoen eta zerga-betebeharren alorreko erreformak sartzeak izango dituen eraginak aurreikusteko.

Ez da bete

70. jarduna. Bitarteko ebaluazio bat tresnaren erabilera orokorra ezagutzeko gizarteratze eta laneratze-prozesuen jarraipenerako helburuari dagokionez, neurri zuzentzaileak abiarazteko laneratzearen kudeaketa eraginkorragoa ahalbidetzeko, kasuak kasu.

Handia

67. jarduna. Adierazle-katalogo bat definitzea, neurri batean Europar batasunean ezarritakoetan oinarrituta, EAEn gizarte-bazterkeriarekin eta pobreziarekin zuzenean erlazionatutako fenomenoek eta problematikek duten bilakaera aldizka ebaluatzeko.


243

buruz –pobrezia larria eta pobrezia erlatiboaren tasa–, Eurostat metodologiaren arabera. Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta lau urtez behin egiten da.

Dena dela, adierazle sorta bat erabili arren (askotan, Europar Batasunak ezarritakoak), ez da sortu adierazleen katalogo bat, bere zehaztasun espezifikoekin, modu jarraituan ebaluatzeko pobreziaren eta gizarte bazterkeriaren fenomenoak eta arazoak.




Bitarteko ebaluazioan jada esaten zen pobrezia- eta bazterketa-egoeretan eragiten duten faktoreei buruzko ikerketa-programak garatuak zirela, baina, halere, esaten zen programa bera ez zela ezarria. Gero, Ebaluazio honetan, ondorioztatzen da programa hori ez zela garatu azkenean. Dena dela, aintzat harturik jardun horren adierazle direla egindako ikerketak eta argitalpenak, eta egindakoek informazio nahikoa ematen dutela Planaren indarraldia (2007-2009) kontuan harturik, bere betetze maila txikia dela esan daiteke.

Pobrezia eta gizarte-bazterkeria eragiten duten faktoreetan sakontzeko aukera eman duten azterketen artean, honako hauek daude:

Oinarrizko Errentaren jasotzaileei buruzko azterketa.

Gizarte Zerbitzuen eta Prestazioen eskariaren azterketa.

Pobreziaren eta Gizarte Desberdintasunen Inkesta 2008. Inkesta honek aurretik egindakoak eguneratzen ditu lau urtean behin eta EAEko pobrezia eta gizarte desberdintasunak oso modu zehatzean jorratzen ditu, eta aldagai europar harmonizatuak eta berezko beste aldagai batzuk erabiltzen ditu. Horien artean, dudarik gabe, mantentze-pobrezia, metatze-pobrezia eta pobrezia erreala daude.

Etxeetako 2008ko inkesta, Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak egina.

68. jarduna. Ikerketa-programa bat ezartzea, pobrezia- eta bazterkeria-egoeretan eragiten

duten alderdiei eta horiei aurre egiteko aplikatutako politikei dagokienez


244




Eusko Jaurlaritzak oraindik ez du onetsi mikrosimulazioko ereduaren proiektua, eta, hartara, jardun hori ez da abian jarri.




Bitarteko ebaluazioan jada aipatu zen jardun horren betetze maila handia izan zela, esanez hori zela Helburu Estrategikoaren bitarteko ebaluazio bat –Gizarteratzeko eta gizarte-babeseko politiken diagnostiko- eta jarraipen-sistema bateratu eta orokortzea–; horretan gizarteratzeko eta laneratzeko prozesuen jarraipenerako tresnaren erabilera orokortuari egiten zaio erreferentzia.

Honi buruzko informazio gehiago lortzeko, 3. jardunean aztertu da gizarteratze hitzarmenen jarraipena. Gizarte Zerbitzuen Sistema Publikoko “Diagnosia eta Gizarte esku-hartzea” baliabidearen analisi sakonagoa egiten du bitarteko ebaluazioak berak, 5. jardunean.

70. jarduna. Bitarteko ebaluazio bat tresnaren erabilera orokorra ezagutzeko gizarteratzeeta laneratze-prozesuen jarraipenerako helburuari dagokionez, neurri zuzentzaileak abiarazteko laneratzearen kudeaketa eraginkorragoa ahalbidetzeko, kasuak kasu.

69. jarduna. Erkidego mailako mikrosimulaziorako eredu bat lantzea, pobreziaren, desberdintasunen eta/edo gastu publikoaren adierazleetan prestazio ekonomikoen eta zerga-betebeharren alorreko erreformak sartzeak izango dituen eraginak aurreikusteko.

GIZARTERATZEKO ERAKUNDE ARTEKO EUSKADIKO II. PLANA … · 2012-03-12 · GIZARTERATZEKO ERAKUNDE...

Documents

Transcript of GIZARTERATZEKO ERAKUNDE ARTEKO EUSKADIKO II. PLANA … · 2012-03-12 · GIZARTERATZEKO ERAKUNDE...