UGALKETA FUNTZINOA

1)BIZITZAREN ETAPAK: Haurtzaroa, nerabezaroa eta helduaroa.

*Haurtzaroa: Jaiotzatik 12 urtera arteko etapa da. Asko hazten dira denbora gitxian eta hainbat gaitasun hartzen dabez ( ibiltekoa, irakurtekoa eta idaztekoa).

*Nerabezaroa: Haurtzaroaren eta helduaroaren arteko etapa da. 12 urtetik 19 urtera arte irauten dau. Aldaketa fisiko eta psikologiko asko izaten dabez.

*Helduaroa: Hiru etapa nagusitan banatzen da:

-Gaztaroa: 25 urte arteko aldia da. Nortasuna finkatzen da eta nerabezaroko aldaketak onartzen dira. Erabagiak hartzen eta beharrean trebatzen dira.

-Helduaroa: Etaparik luzeena da. 60 urte inguru betetakoan amaitzen da. Behar egin eta familia osotzen dabe.

-Zahartzaroa: Azkenengo etapea da. Zahartzearen lehenengo sintomak agertzen dira. Esperientzia handia daukie eta behar egiteari izten deutsie.

2)KARAKTERE SEXUALAK: Gizonezkoen eta emakumeezkoen gorputzak bereizten

dabezan ezaugarri fisikoak dira. Bi mota bereizten dira:

*Karaktere sexual primarioak: Gizonen eta emakumeen ugalketa aparatua osotzen daben sexu organoak dira eta jaiotzatik daukaguz.

*Karaktere sexual sekundarioak: Gorputzean gertatzen diran aldaketak dira, gizoneskoen eta emakumezkoen gorputzak kanpotik bereiztea ahalbidetzen dabe eta pubertaroan garatzen dira.

3)UGALKETA APARATUA:

3.1: EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUA: Obulutegiak, Falopioren tronpak, umetokia, baginea eta bulbea organoak osotzen dabe.

*Obulutegiak: Obuluak sortzen dabez pubertarotik aurrera.*Falopioren tronpak: Obulutegiak eta umetokia lotzen dabezan hodi bi dira.*Umetokia: Haurdunaldian umetokian garatzen da izaki barria.*Baginea: Umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartzua da.*Bulbea: Kanpoaldeko organo bakarra da. Ezpainez babeztua.

3.2: GIZONEZKOEN UGALKETA APARATUA: Testikuluak edo barrabilak, hodi deferenteak, semen besikulak, zakila eta uretrea organoek osotzen dabe.

*Testikuluak edo barrabilak: Pubertaroan espermatozoideak sortzen hasten dira eta eskroto izeneko azalezko boltza batez babestuta dagoz.*Hodi deferenteak: Testikuluak eta uretrea lotzen dabez. Gorputz barruan dagoz.*Semen bezikulak: Prostateagaz batera semen jariakina ekoizten dabe.*Zakila: Kanpoko organo gihartzua da. Zakilaren muturrak glande dauka izena, eta glandea eztaltzen dauan azala prepuzioa da.*Uretrea: Gernua eta semena kanporatzen dauz.

4) GIZA UGALKETEA:

*Sexuala da, ernaltzeko sexu zelula bi batu egin behar dira(MASKULINOA ETA FEMENINOA).

*Bibiparoak gara amaren sabeletik jaioten garalako.

*Ugaztunak gara, amaren bularrek ekoizten daben esneaz elikatzen garalako.

4.1: Ernaltzea: Emakumeskoen gorputzaren barruan gertatzen da, ia beti Falopioren tronpetan, espermatozoide bat eta obulu bat alkartzean. Obulu ernaldua, zigotoa zatitzen hasten da, umetokira heldutakoan haurdunaldia hasten da.

4.2: Haurdunaldia: Bederatzi hilabete irauten dau. Zigotoa hazi eta garatu egiten da, eta enbrioia umeki bihurtzen da.*Lehenengo hiru hilabeteetan izaki barriari enbrioi deitzen jako, organoak garatzen dira, baina ez dau giza itzurarik izaten.

*Hirugarren hilebetetik haurrera umeki deitzen jako. Organo guztiak guztiz osotuta egoten dira birikiak izan ezik, ume itzura hartzen dau.

Haurdunaldian emakumezkoen gorputzak garrantzi handiko aldaketak izaten dauz:*Umetokian karena eta boltza amniotikoa zartzen dira. Karena eta izaki barria zil hestearen bidez lotuta dagoz.

*Zabelaldea handitu egiten da.

*Bularrak esnea ekoizteko prestatzen dira.

4.3:Erditzea:Umekia eta karena baginatik kanporatzea da. Hiru etapa daukaz: *Boltza amniotikoa haustea, baginea dilataten hasten da umekiari bertatik urteten izteko.

*Umekia amaren gorputzetik kanporatzea. Kanpoan dagoanean zil hestea ebagiten da eta umeari orbana geratzen jako.

*Erditzearen azkenengo fasea zil hestea, karenea eta boltza amniotikoa kanporatzen da.

EGILEA: GARAZI GERVASIO