GALAXIA AZTERTZENGALAXIA AZTERTZEN

NOLAKOA DA GALAXIA? NOLAKOA DA GALAXIA? GalaxiaGalaxia ( (grezierazkogrezierazko galakt-galakt- errotik, errotik, "esne""esne", , EsneEsne BideaBidea dela-eta) dela-eta)

izarrezizarrez, , gasezkogasezko etaeta hautsezkohautsezko lainozlainoz eta eta materia materia ilunezilunez osaturiko osaturiko grabitategrabitate-multzoa da. Izarren kopurua 107 eta 1012 bitartean izaten da. -multzoa da. Izarren kopurua 107 eta 1012 bitartean izaten da. Hainbat galaxia motatan osagai garrantzitsuena materia iluna da, Hainbat galaxia motatan osagai garrantzitsuena materia iluna da, zuzenki aztertua izan ez den materia, bere efektu gitatorioengandik zuzenki aztertua izan ez den materia, bere efektu gitatorioengandik baizik. Galaxia baten barruan aurki daitezkeen azpi-egiturak honako baizik. Galaxia baten barruan aurki daitezkeen azpi-egiturak honako hauek dira: hauek dira: nebulosaknebulosak, , izar izar multzoakmultzoak eta eta izar izar sistemaksistemak.Galaxien .Galaxien sorreraren teoriaren arabera, materia iluna da aurrenik pilatzen dena, sorreraren teoriaren arabera, materia iluna da aurrenik pilatzen dena, materia normala erakarriz, izarrak sortuz eta hala galaxiak ikusgai materia normala erakarriz, izarrak sortuz eta hala galaxiak ikusgai bihurtuz.bihurtuz.

Galaxien interakzioaGalaxien interakzioa Galaxia erraldoi bat haren satelite galaxiarekin interactuatzean komun Galaxia erraldoi bat haren satelite galaxiarekin interactuatzean komun

dezente da. Satelite galaxiaren larritasunak lehen galaxiaren espiral besoen dezente da. Satelite galaxiaren larritasunak lehen galaxiaren espiral besoen bat erakarri ahal du. EDO barne satelite galaxia hondoratu ahal da lehenean bat erakarri ahal du. EDO barne satelite galaxia hondoratu ahal da lehenean (Sagittariusen nano eliptikoa eredu Galaxia). Horrek izarretako eraketaren (Sagittariusen nano eliptikoa eredu Galaxia). Horrek izarretako eraketaren kopuru txiki bat eragin ahal du. Satelitea xurgagailu bat izan ahal da eta kopuru txiki bat eragin ahal du. Satelitea xurgagailu bat izan ahal da eta lehenaren izarren batzuk hartzea edo alderantziz.lehenaren izarren batzuk hartzea edo alderantziz.

ESNE BIDEAESNE BIDEA

Esne Bidea gure galaxiaren izena da, latineko Via

Lactearen itzulpena delarik. Talde Lokaleko galaxia kiribil

bat da, gutxi gora behera 100.000 argi urteko diametroa

du eta 300.000 argi urteko zirkunferentzia.

200.000tik 400.000 milioi izarrera dituela kalkulatzen da,

Eguzkia horietako bat delarik.

NEBULOSAKNEBULOSAKNebulosak (latinez Nebula, "hodei")

hautsez eta metatutako gasez

osaturiko espazioko hodeiak dira.

Partikulek elkarren artean egiten duten grabitate indarrari

esker loturik mantentzen dira gas eta hauts partikulak.Teoria kosmologiko

berrien arabera, izarren sorreran parte

hartzen dute.Nebulosek kolore gorri, berde edo

urdina dute ezaugarri gisa.

IZARREN EBOLUZIOAIZARREN EBOLUZIOA

EboluzioaIzar baten bizia bere masak eta konposaketa kimikoak baldintzatzen dute. Masak

bere iraupena eta heriotza baldintzatuko ditu.Izar batek fase desberdinak igaroko ditu bere eboluzioan zehar. Lehenena nano edo

sekuentzia nagusia izango da, bigarrena erraldoia, supererraldoia jarraian eta supernoba edo planeta nebula bat bukaeran.

IZAR MOTAKIZAR MOTAKZeruko izarrik distiratsuenek, planeta batzuk tartean direlarik, kultura ezberdinetako mitologia izenak dituzte, greziar, latin eta arabiarrak asko. Askok izen desberdinak

dituzte munduan barrena, tokian tokiko izen propioak.Azken 2000 urteetan 300 izar ingururi eman zaie izena, gehienak mitologiarekin zerikusia dutenak. Begi hutsez 4000 izar inguru ikus litezke lurreko hemisferio

bakoitzean. Astronomia katalogoetan miloi batzuk badira. Gure Esne Bidean bilioi batzuk badaude eta unibertsoan dagoen izar kopurua infinitua da. Beraz

astronomoak aurkitzen diren izar guztiak behar bezala sailkatzen saiatzen dira.Johann Bayer alemaniar astronomoak konstelazio bakoitzean izarrei izena

emateko greziar hizkiak erabiltzen zituen izendapena sortu zuen. Geroago, John Flamsteedek zenbakiak zerabiltzan sistema sortu zuen. Ordudanik sistema

desberdin ugari erabili izan dira, izar katalogoak azaldu ziren arte. Gaur egun Nazioarteko Astronomia Elkartea da izar berriak izendatzeko gaitasuna duen

erakunde bakarra.Gerora izarra kokatzeko balio duen izena ematen diote astronomoek izarrari.

Dauden konstelazioaren izenari greziar alfabetoko hizki bat jartzen zaio aurretik. Izarrik distiratsuenari alfa hizkia ematen zaio, hurrengoari beta... Adibidez:

Betelgeuse, Orion konstelazioko izarrik distiratsuenari, Alpha Orionis ere deitzen zaio. Greziar alfabetoko hizkiak bukatzen direnean, zenbakiak erabiltzen dira.

Baina izar kopurua hain handia denez, Nazioarteko Astronomia Elkarteak sistema ezberdina darabil izar berrientzako: laburdura bat eta sinbolo batzuk. Laburdurak

izar mota edo izarrari buruzko informazio duen katalogo bat adierazten du. Adibidez: PSR J1302-6350; PSRk pultsarra dela adierazten du; Jk ordea J2000

izeneko koordenatu sistema erabiltzen dela adierazten du eta zenbakiak koordenatuak dira.