Formulación e Nomenclatura - s · PDF filePrácticas de Química...

Prácticas de Química

Formulación e Nomenclatura

Formulación 1

1-Química Inorgánica

1.1- Conceptos básicos

Elemento químico: Nº atómico, Nº másico, masa atómica, isótopos.

Compostos: Fórmula, masa molecular, mol, masa molar.

Valencia dos elementos, electronegatividade, número de oxidación.

1.2- Valencias dos elementos químicos

METAIS NON METAIS

1 2 3 1;2 1;3 2;3 2;4 1 3 4 3;5 2;4;6 1;3;5;7

Li Be Al Cu Au Fe Ge H B C N O * F *

Na Mg Ga Hg Co Sn Si P S Cl

K Ca Ni Pb As Se Br

Rb Sr Pt Sb Te I

Cs Ba V 2,3,4,5

Fr Ra Cr 2,3,6

Ag Zn

Cd

Mn 2,3,4,

6,7

* só a menor

1.3- Formulación inorgánica

Sustancias elementais:

Os elementos químicos e derivados.

Compostos binarios:

Hidruros: Metálicos, volátiles e ácidos.

Óxidos: Metálicos e ácidos; peróxidos.

Sales Binarias.

Compuestos ternarios:

Hidróxidos.

Oxiácidos.

Oxianións

Oxisales.

En tódalas fórmulas os elementos sitúanse en orde crecente de electronegatividade:

Metais, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, I, Br, Cl, O, F.

1.3.1- Sustancias elementais As sustancias simples ou elementais están formadas por átomos dun so elemento. Represéntanse e

noméanse igual có elemento. Se a molécula está formada por varios átomos indícase o seu número con prefixos:

mono-; di-; tri-; etc. Exemplos: diosíxeno O2; triosíxeno (ozono) O3; tetrafósforo P4.

Ións monoatómicos: poden ter carga positiva (catións) o negativa (anións). Os catións noméanse coma o

elemento antepoñendo la palabra ion. Se hai posibilidade de varias tipos, indicase a valencia: Na+ ión sodio;

Ca2+

ion calcio; Fe2+

ión ferro(II); Fe3+

ión ferro(III); Pb4+

ión chumbo(IV).

Os anións monoatómicos noméanse coa terminación –uro. Fórmanos os non-metais case

exclusivamente, coa súa menor valencia: H─ ión hidruro; S

2─ ión sulfuro; P

3─ ión fosfuro; O

2─ ión oxido; I3

─ ión

triioduro.



Formulación 2

1.3.2- Compostos

Están formados pola combinación de dous ou máis elementos nunha proporción fixa determinada.

Poden ser sustancias neutras, sen carga eléctrica neta, ou ións, nos que hai carga eléctrica residual que pode ser

positiva (catións) coma o ión amonio: NH4+, ou negativa (anións) coma o SO4

2─ ión sulfato.

1.4- Hidruros

Son combinacións do hidróxeno con outro elemento. Clasifícanse en tres grupos: metálicos, volátiles e

ácidos.

Hidruros metálicos: Formados por un metal e o hidróxeno, MeHx : hidruro de ….(metal)….

LiH : hidruro de litio

FeH2 : hidruro de ferro(II)

FeH3 : hidruro de ferro(III)

Hidruros volátiles: os dos non metais B, C, Si, N, P, As e Sb. Teñen nomes tradicionais que soen excluí-

lo uso de nome sistemático,

BH3 borano NH3 amoníaco

CH4 metano PH3 fosfina, fosfano

SiH4 silano AsH3 arsina, arsano

H2O auga SbH3 estibina, estibano

Hidruros ácidos: os dos outros non-metais: HxX. Non levan o nome de hidruro, senón que se nomean co

non-metal rematado en -uro-, de hidróxeno e neles o non-metal actúa coa súa menor valencia. Estes hidruros

son gases a temperatura ambiente e ó disolverse en auga forman el correspondente ácido hidrácido.

H2S sulfuro de hidróxeno HF fluoruro de hidróxeno

ácido sulfhídrico ácido fluorhídrico

H2Se seleniuro de hidróxeno HCl cloruro de hidróxeno

ácido selenhídrico ácido clorhídrico

H2Te telururo de hidróxeno HBr bromuro de hidróxeno

ácido telurhídrico ácido bromhídrico

HI ioduro de hidróxeno

ácido Iodhídrico

1.5- Óxidos

Os compostos de osíxeno e outro elemento poden ser de tres tipos: óxidos metálicos, óxidos non-

metálicos e peróxidos.

Óxidos metálicos: o osíxeno cun metal: K2O óxido de potasio. Se o metal pode ter varias valencias

indícase a do composto entre paréntese:

NiO óxido de níquel (II) PbO óxido de chumbo(II)

Ni2O3 óxido de níquel (III) PbO2 óxido de chumbo(IV)

Óxidos non-metálicos: O non metal pode actuar con valencias moi variadas, polo que o máis

aconsellable é nomealo de xeito sistemático, indicando con prefixos o número de átomos de O y de non-metal

na fórmula.

CO monóxido de carbono CO2 dióxido de carbono

P2O5 pentaóxido de difósforo P2O3 trióxido de difósforo

NO2 dióxido de nitróxeno N2O2 dióxido de dinitróxeno

Peróxidos: O osíxeno forma o ión Peroxo O22-

actuando soamente co hidróxeno e os metais da

esquerda da táboa periódica. Aínda que se puidese simplificar, no se simplifica nunca o 2 do osíxeno.

H2O2 peróxido de hidróxeno Na2O2 peróxido de sodio



Formulación 3

CaO2 peróxido de calcio

1.6- Sales Binarias Son combinacións dun metal e un non-metal. E nelas o non-metal actúa sempre coa súa menor valencia.

Noméanse "Nometal-uro de metal (valencia)"

NaCl cloruro de sodio MgS sulfuro de magnesio

MnI2 Ioduro de manganeso(II) FeCl3 cloruro de ferro(III)

Existen compostos de dous no-metais coa mesma forma que as sales binarias. Nestes casos a

nomenclatura é a sistemática:

SCl4 tetracloruro de xofre

PCl5 pentacloruro de fósforo AsI3 triioduro de arsénico

1.7- Hidróxidos

Son combinacións dun ión metálico e o ión hidróxido OH. Noméanse "hidróxido de ..(metal,

valencia)….”

NaOH hidróxido de sodio Fe(OH)2 hidróxido de ferro(II)

Zn(OH)2 hidróxido de zinc Fe(OH)3 hidróxido de ferro(III).

1.8- Oxiácidos Son combinacións de hidróxeno, un non-metal y osíxeno: HxXyOz. A nomenclatura sistemática da

IUPAC é " z-oxo non-metal-ato (nº oxidación) de x-hidróxeno; así, o H2SO4 será tetraoxosulfato(VI) de

dihidróxeno, pero admítese o nome tradicional, que niste caso es ácido sulfúrico.

HNO3 trioxonitrato (V) de hidróxeno ou ácido nítrico

HNO2 dioxonitrato (III) de hidróxeno ou ácido nitroso

Para formular estes ácidos coa nomenclatura tradicional pódense considerar formados a partires dos

correspondentes óxidos e auga, aínda que isto no sempre sexa así na realidade:

Óxido + auga = oxiácido .

Na nomenclatura tradicional a terminación -ico reservase ó ácido no que o non-metal actúa coa valencia

maior distinta de sete, la terminación -oso sería a inmediatamente inferior e se hai outra menor engádese o

prefixo hipo– á terminación –oso (ácido hipobromoso); e se ten valencia sete noméase antepoñendo o prefixo –

per á terminación –ico. Así o cloro:

valencia óxido ácido nome

1 Cl2O + H2O = H2Cl2O2 = HClO ácido hipocloroso

3 Cl2O3 + H2O = H2Cl2O4 = HClO2 ácido cloroso

5 Cl2O5 + H2O = H2Cl2O6 = HClO3 ácido clórico

7 Cl2O7 + H2O = H2Cl2O8 = HClO4 ácido perclórico

Algúns elementos forman varios ácidos con diferentes relacións de H2O, tal é o caso do fósforo, que

puede facer tres ácidos, con unha, dúas o tres moléculas de auga:

P2O5 + H2O = H2P2O6 = HPO3 ácido metafosfórico

P2O5 + 2 H2O = H4P2O7 ácido pirofosfórico (difosfórico)

P2O5 + 3 H2O = H6P2O8 = H3PO4 ácido ortofosfórico (ou fosfórico simplemente, por se-lo

máis corriente. O mesmo acontece cos elementos As e

Sb).

Os diácidos (piroácidos) proceden de condensar dous ácidos e eliminar unha molécula de auga. Así, o

ácido disulfúrico será 2(H2SO4) – H2O = H2S2O7.

Outro método para formula-los oxoácidos: HmXnOp consiste en atender ás seguintes regras para os

coeficientes m, n e p:

1.- O valor de m é un se X ten nº de oxidación impar e é dous se X ten valencia par.



Formulación 4

2.- O valor de n é un excepto nos diácidos e poliácidos, nos que sería dous, tres, etc.

3.- O número de osíxenos calcúlase tendo en conta que a suma dos números de oxidación de tódolos elementos

do composto é cero (carga do ión), e tanto o hidróxeno coma o non-metal teñen números de oxidación

positivos, e o do osíxeno é -2. Segundo isto, nº de O = (nº de H + valencia X)/2.

Exemplo: formula-lo ácido nitroso.

A terminación –oso indica que el nitróxeno ten nº de oxidación 3 (+3), impar, polo que o ácido terá un só

hidróxeno. O nº de osíxenos será: (1 + 3)/2 = 2. ácido nitroso ... HNO2.

Á inversa para sabe-lo nome de H2SeO4 precisamos coñecer cál será o nº de oxidación do selenio: 2 + x

+ 4.(-2) = 0; x = 6. Segundo isto, o selenio actúa coa maior valencia distinta de sete; é dicir, o ácido remata en –

ico ácido selénico.

Para axiliza-lo proceso pode ser útil memorizar cinco ácidos tipo e referir a eles os outros, segundo se

explica de seguido:

Ácido tipo elementos equivalentes

Ácido sulfúrico H2SO4 (S, Se e Te)

Ácido nítrico HNO3 (N, Cl, Br e I)

Ácido fosfórico H3PO4 (P, As e Sb)

Ácido carbónico H2CO3 (C e Si)

Ácido clorhídrico HCl hidrácidos

Os ácidos rematados en -oso tieñen un osíxeno menos cós rematados en –ico; os hipo-…-oso dous

menos e os per-…-ico teñen un máis cós -ico (véxase o caso do cloro, exposto antes).

Exemplos: O telurio forma ácidos similares ó xofre polo que o ácido telúrico será o H2TeO4. O ácido

arsenioso formulase coma o fosforoso, que ten un osíxeno menos có fosfórico, sendo H3AsO3.

Algúns metais forman oxiácidos. Teñen importancia especial os do cromo(VI):

H2CrO4 ácido crómico (fórmula similar ó sulfúrico)

H2Cr2O7 ácido dicrómico.

E os do manganeso (VI) e (VII):

H2MnO4 ácido mangánico

HMnO4 ácido permangánico.



Formulación 5

1.9- Oxianións

Proceden da eliminación total ou parcial dos hidróxenos dun oxoácido e a súa nomenclatura deriva da

do ácido de procedencia, substituíndo a terminación –oso por –ito e a –ico por –ato.

O ión terá unha carga negativa igual ó número de hidróxenos eliminados. O número de hidróxenos

restante indicase cos sufixos mono-, di-, tri-…

Exemplos:

ClO3─

ión clorato (do ácido clórico) ClO2─ ión clorito (do ácido cloroso); ClO4

─ ion perclorato.

SO42─

ión sulfato; HSO4─ ión hidróxenosulfato o bisulfato. Ambos os dous do ácido sulfúrico.

H2PO3─ ión dihidróxenofosfito, HPO3

─2 ión hidroxenofosfito e PO3

─3 ión fosfito, do ácido fosforoso.

MnO4─ ión permanganato; MnO4

2─ ión manganato.

1.10- Oxisales

Fórmanse por combinación dun catión, normalmente metálico, e un oxianión, combinados na

proporción conveniente para que o sal resultante sexa neutro. Na súa nomenclatura participan o nome do catión

e o do anión:

Na2SO4 é o sulfato de sodio, NaHSO4 es el hidróxenosulfato de sodio.

FeCO3 carbonato de ferro (II), Fe2CO3 carbonato de ferro(III).

NaClO hipoclorito de sodio.

Ca(NO3)2 nitrato de calcio.

(NH4)2SO3 sulfito de amonio.

K2MnO4 manganato de potasio; KMnO4 permanganato de potasio.

1.11- Outros compostos

Neste pequeno repaso da nomenclatura dos compostos inorgánicos no nos estenderemos no estudio

doutros compostos, como peroxoácidos, tioácidos, óxidos dobres, sales dobres, hidroxisales, oxisales,

compostos de coordinación, etc. Unicamente sinala-los hidratos, un tipo de compostos de adición formados por

unha sal e auga:

CuSO4.5H2O sulfato de cobre(II) pentahidrato

CrCl3.6H2O Cloruro de cromo(III) hexahidrato

Li2SO4.H2O sulfato de litio monohidrato.



Formulación 6

EXERCICIOS PRÁCTICOS

Nomea-los compostos:

I2O5:

P2O3:

SrO :

Cu2O:

SO3:

Ni2O3:

Br2O7:

Rb2O:

Cr2O3:

Ti2O3:

Au2O3:

CoO :

MnO2:

SnO:

Ag2O :

HgO:

NiO :

Br2O :

I2O5:

TeO2:

As2O3:

Bi2O3:

Cl2O :

I2O7:

Sb2O3:

PbO2:

SiO2:

NaH :

AlH3:

SnH4:

MgH2:

NH3:

BH3:

SiH4:

KH :

CaH2:

HCl:

H2S:

HBr:

RbH:

PH3:

HI:

H2Se:

NH3:

MnBr2:

CsI :

CaF2:

Cr2S3:

PbS :

PtF2:

Cu2Se :

BeCl2:

Ag3N :

AuI3:



Formulación 7

HIO :

Cd(OH)2:

SO42-

:

S2-

:

PO43-

:

HPO42-

:

H2PO3- :

Cl- :

ClO3- :

NO3- :

Co3+

:

K+ :

BrO4- :

NO2- :

CaSO4 :

Fe3+

:

NH4+ :

F- :

HSO3- :

CO32-

:

HCO3- :

Mg2+

:

Co2+

:

Pt2+

:

Sn4+

:

Te2-

:

I- :

BrO4- :

HSO4- :

H2SeO3 :

LiNO2 :

NH4NO3 :

H3PO3 :

Fe(BrO3)3 :

Co(OH)3 :

Pb(HSO3)2 :

Na3PO4 :

HBO2 :

CaSiO3 :

Cr2(TeO3)3 :

H3PO3 :

Cd(OH)2 :

Cr(OH)3 :

Mg(OH)2 :

Bi(OH)3 :

Co(OH)3 :

HBrO3 :

HClO4 :

H2SO4 :

HNO2 :

H2SeO3 :

H2SiO3 :

H3PO4 :

H3AsO3 :

H2TeO4 :

HIO4 :

H2SeO4 :

HNO2 :



Formulación 8

AgNO3 :

SnSO4 :

NaIO3 :

Zn(ClO2)2 :

BaTeO4 :

AlPO4 :

Ni3(AsO4)2 :

KMnO4 :

Fe(BrO3)3 :

Ca2SiO4 :

CsNO2 :

Mg(ClO2)2 :

KAsO2 :

Al(ClO3)3 :

Cu(IO3)2 :

Hg(NO3)2 :

Na2Cr2O7 :

ZnSiO3 :

CoSeO4 :

LiClO4 :

K2MnO4 :

NaClO3 :

K2CrO4 :

FeSO3 :

AgNO3 :

LiClO :

MgSO4 :

Na3AsO3 :

FORMULA-LOS COMPOSTOS:

cloruro de zinc

sulfato de prata

sulfito de cobre(I)

hidróxenosulfato de potasio

carbonato de estaño(II)

permanganato de potasio

amoníaco

ión amonio

ácido nitroso

ión sulfuro

ion bisulfuro

ion sulfato

ion bisulfato

ion sulfito

ion bisulfito

ion hidróxenosulfito

sulfato de estroncio

hidróxenosulfito de ferro(II)

clorato de bario

cloruro de zinc

sulfato de cadmio

carbonato de estaño(IV)

fosfato de chumbo(II)

nitrato de chumbo(II)

nitrato de cromo(III)

sulfuro de níquel(II)

seleniuro de níquel(III)

sulfato de cobre(II) pentahidrato



Formulación 9

permanganato de sodio

manganato de potasio

sulfito de sodio heptahidrato

cianuro de prata

sulfuro de amonio

cloruro de amonio

hidróxenofosfato de sodio

hidróxenocarbonato de sodio

hidróxenosulfato de sodio

hidróxenosulfito de sodio

bromato de potasio

bromuro de potasio

cloruro de potasio

perclorato de litio

cromato de potasio

dicromato de potasio

dihidróxenofosfato de calcio

dicromato de amonio

cianuro de calcio

óxido de prata

sulfato de manganeso(II)

sulfito de manganeso(IV)

sulfato de manganeso(III)

nitrato de manganeso(II)

óxido de mercurio(I)

óxido de mercurio(II)

hidróxido de ferro(III)

trifluoruro de iodo

carburo de silicio

tetracloruro de carbono

dióxido de uranio

Ioduro de chumbo(II)

diioduro de chumbo

Ioduro de chumbo(IV)

ácido fluorhídrico

monóxido de nitróxeno

monóxido de dinitróxeno



Formulación 10

2-Química Orgánica

2.1- Hidrocarburos

Os hidrocarburos están constituídos exclusivamente por carbono e hidróxeno. As cadeas de átomos de carbono

poden ser lineais, ramificadas ou cíclicas. Se hai enlaces dobres ou triplos o hidrocarburo dise insaturado, senón

será saturado.

Cadeas carbonadas

C C C C C C C C

C

C

C

C C C C C

C C

Hidrocarburos saturados acíclicos: alcanos

Teñen só enlaces simples CC e CH. O nome componse do sufixo –ano, que indica que é un alcano, e a raíz

met–, et–, prop–, but–, pent–, hexa–, hepta–, .... segundo teña, respectivamente, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, ... átomos

de carbono.

4 2 6 3 8 4 10

C C C C C C C C C C

CH C H C H C H

n 2n+2 C H

Dado que a cadea remata sempre en grupos –CH3, e fórmase engadindo unidades –CH2–, a fórmula xenérica

dun alcano será H3C(CH2)nCH3, ou CnH2n+2, onde n representa o número de átomos de carbono.

Radicais

Se un alcano perde un átomo de hidróxeno quédalle un electrón desemparellado que se chama radical alquídico.

Na nomenclatura cámbiase o sufixo –ano por –il ou –ilo:

C C C

Metil ou metilo Etil ou etilo

Isomería

Os isómeros teñen igual número e tipo de átomos, pero dispostos espacialmente de xeito distinto, o que fai que

teñan algunhas propiedades distintas. Por exemplo, coa fórmula empírica C4H10 correspondente a un alcano

podemos ter:

Cadea lineal

Cadea ramificada

C

C

C

C

C

C Cadea Cíclica

1, 5: átomos de carbono primarios

4: átomo de carbono secundario

2: átomo de carbono terciario

3: átomo de carbono cuaternario

1 2 3 4 5

H

H

H H

H H H H H H H H H

H H H H H H H

H

H H H

H H



Formulación 11

3 2 2 3 3

3

CH CH CH CH C C CH

CH

Para nomea-las cadeas ramificadas hai que as numerar, e isto faise empezando polo extremo máis próximo á

primeira ramificación. O nome fórmase co número do átomo de carbono no que se atopa a ramificación seguido

do nome do radical, e tantas veces coma ramificacións haxa. Remata o nome co da cadea principal, que será a

máis longa. Se non hai ramificacións na cadea sóese antepor un n ó nome: n-exano.

Exemplos:

3

3 2 2 2 3 2 3 3

CH

CH CH CH CH CH C C CH CH C C CH

3 3 CH CH

3 2 2 2 2 3CH CH CH CH CH CH n-hexano

2 2 3

3

C C CH CH CH

CH

2-metil pentano

2 2 3

3

C CH C CH CH

CH

3-metil pentano

3

3 3

C C C CH

CH CH

2,3-dimetil butano

3

2 3

3

CH

C C CH CH

CH

2,2-dimetil butano

2.2- Hidrocarburos: alquenos e alquinos

Os alquenos son hidrocarburos non cíclicos caracterizados porque na súa cadea existen polo menos dous átomos

de carbono unidos por enlace dobre. O nome é igual que para os hidrocarburos saturados, pero rematado en

eno. Os primeiros elementos da serie, de fórmula xenérica CnH2n, son:

2 2 2 3 2 2 3CH CH CH CH CH CH CH CΗ CH

A posición do dobre enlace indícase polo número do primeiro átomo de carbono que o contén, empezando a

numera-la cadea polo extremo máis próximo. Se hai máis de un dobre enlace, intercálase as sílabas –di–, –tri–

, ... entre o nome e a terminación –eno.

Exemplos:

n- butano (n= normal) iso- butano (iso = isómero)

(2-metil propano)

n- pentano 2-metil butano 2,2-dimetil propano

Isómeros

do

pentano,

C5H12

Isómeros

do

hexano,

C6H14

Eteno (ou Etileno) Propeno (ou Propileno) Buteno (ou Butileno)



Formulación 12

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 1 2 3 4

3 3 2 2 2 3 2 2 3CH CH CH CH CH CH CH CH CH C CH CH CH CH CH

3 CH

Os alquinos son hidrocarburos non cíclicos caracterizados porque na súa cadea existen alomenos dous átomos

de carbono unidos por enlace triple. O nome é igual que para os hidrocarburos saturados, pero rematado en

ino. Os primeiros elementos da serie, de fórmula xenérica CnH2n-2, son:

2 2 3CH CH CH C CH CH C CΗ CH

A posición do triple enlace e dos radicais indícase igual ca nos alquenos:

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 5

2 3 3 3 2CH C CH CH CH C C CH CH C CH C CH

2.3- Hidrocarburos cíclicos

Ciclos non aromáticos

Son cadeas cíclicas de alcanos, alquenos ou alquinos. Ó existir enlace entre os átomos de carbono terminais,

pérdense dous hidróxenos respecto do mesmo composto non cíclico. Así, o hexano ten de fórmula C6H14, pero o

ciclo-hexano é C6H12. Noméanse igual cós hidrocarburos lineais, pero antepoñendo o prefixo ciclo-.

Hidrocarburos aromáticos

Son os derivados do benceno (C6H6). Como regra xeral dicir que reciben o nome de areno os derivados do

benceno, e os seus radicais son arilo.

Os substituinte dun anel bencénico denomínanse coma radicais antepoñéndoos á palabra benceno:

O prefixo sec- indica que o carbono enlazado ó benceno é un carbono secundario.

Cando hai dous substituintes, a súa posición relativa pódese indicar cos números 1,2-; 1,3-; ou 1,4-; ou

empregando os prefixos o (orto), m (meta), ou p (para):

2-Buteno 1,3-Butadieno 2-metil propeno 1-buteno

Etino (ou Acetileno) Propino Butino

1-Butino 2-Butino 1,4-Pentadiino

CH2CH3 CH3CHCH2CH3 CH=CH3

Etilbenceno sec-butilbenceno vinilbenceno benceno

CH2CH3 CH3

CH2CH3

CH2CH2CH3

CH3

CH3 1-etil-2-metilbenceno 1-etil-3-propilbenceno 1,4-dimetilbenceno 1-etil-3-(2-metil-3-butenil)

(o-etilmetilbenceno) (m-etilpropilbenceno) (p-dimetilbenceno) benceno

CH2CH3

CH2

CH3CHCH=CH2



Formulación 13

Se hai máis de dous substituintes, procúrase que teñan os números máis baixos posible

Nomes comúns dalgúns arenos:

Naftaleno Naftaleno Antraceno

Nos policiclos hai posicións equivalentes. Así, no naftaleno, as posicións 1, 4, 5 e 8 son equivalentes e

denomínanse posicións α (un substituínte que entre nunha delas formará un α–[substituinte]benceno). Tamén

son equivalentes as posicións 2, 3, 6 e 7, que se denominan posicións β.

2.4- Alcois, fenois e éteres

Un alcol pódese considerar derivado da auga na que no canto de un H hai un radical alquilo, alquenilo ou

alquinilo, que representamos xenericamente por R; se o substituinte é un radical fenilo (ou arilo en xeral, representado

por A), temos un fenol. Teremos un éter ó substituír os dous H do auga por radicais orgánicos. En resumo:

HOH ROH AOH ROR’ ROA AOA’

Auga alcol fenol éteres

Os alcois noméanse de dúas posibles maneiras válidas:

a) engadindo a terminación ol ó nome do hidrocarburo de referencia.

CH3CH2CH3 CH3CH2CH3OH

Propano propano + ol = Propanol

a) citando primeiro a función (alcol) e logo o radical, coma se fose un adxectivo.

CH3CH2CH2 CH3CH2CH3OH

Radical propilo alcol propílico

Exemplos:

CH3OH CH3CH2OH CH3CH2CH2OH CH3CHOHCH3 6 5 4 3 2 1

3 2 2 2CH CH CH CH CH CH OH

Metanol etanol 1-propanol 2-propanol 3-hexen-1-ol Alcol metílico alcol etílico alcol propílico alcol isopropílico alcol 3-hexenílico

Un alcol do que se falará en prácticas é o glicrol (glicerina), 1,2,3-propanotriol: CH2OHCHOHCH2OH

CH2CH3 CH3

CH2CH2CH3

2-etil-1-metil-4-propilbenceno

CH3 CH3 CH3

CH3

CH3

CH3

CH3 Tolueno o-xileno m-xileno p-xileno (metilbenceno) (o-dimetilbenceno)

CH

CH

CH

CH

CH CH

CH CH C

C 1 2

3 4 5

6

7 8

α α

α α

β

β β

β



Formulación 14

Os fenois orixínanse por substitución de H no anel bencénico e noméanse coma os alcois:

Fenol 1,2-dihidrixibenceno 1,3-dihidrixibenceno 1,4-dihidrixibenceno

(Pirocatecol) (Resorcinol) (Hidroquinona)

Igual que para os alcois, nos éteres hai tamén dúas maneiras de nomear:

Nomenclatur substitutiva Nomenclatura radicofuncional Exemplo

Metoxietano Etil metil éter CH3OCH2CH3

Etoxietileno Etil vinil éter CH2=CHOCH2CH3

Propoxietileno Propil vinil éter CH2=CHOCH2CH2CH3

Metoxibenceno Fenil metil éter CH3OC6H5

1-isopropoxi-2-metilpropano Isobutil isopropil éter CH3CHOCH2CHCH3

2.5- Aldehidos e cetonas

Ámbalas dúas familias de compostos teñen en común a existencia na súa estrutura dun dobre enlace carbono-

osíxeno (grupo carbonilo). No caso dos aldehidos o grupo carbonilo está ó remate da cadea.

Aldehidos: Cetonas:

Os aldehídos (alcois deshidroxenados) noméanse igual cós alcois cambiando a terminación ol por al:

As cetonas, igual que os éteres, hai dúas maneiras de as nomear:

Nomenclatura substitutiva Nomenclatura radicofuncional Exemplo

Propanona Dimetil cetona CH3COCH3 (acetona)

Butanona Etil metil cetona CH3COCH2CH3

2-pentanona Metil propil cetona CH3COCH2CH2CH3

3-buten-2-ona Metil vinil cetona CH3COCH=CH2

Cando a función cetona non é a prioritaria, emprégase o prefixo oxo– para designa-lo grupo CO:

CH3–CO–CH2–CH2–COOH : ácido 4-oxopentanoico

OHC–CH2–CO–CH2–CHO: 3-oxo pentanodial

CH3CHO CH3CH2CHO CH2=CHCHO C6H5CH=CHCHO OHCCHO

Metanal Etanal Propanal Propenal 3-fenilpropenal etanodial (Formaldehído) (Acetaldehído) (Propanaldehído) (Acroleína)

OH OH OH

OH

OH

OH

OH

1,2-bencenodiol 1,3-bencenodiol

1,4- bencenodiol

p-difenol

CH3 CH3

RCH O

=

RCR’

O=

HCH O

=



Formulación 15

2.6- Ácidos orgánicos e derivados Os ácidos orgánicos (ácidos carboxílicos) teñen na súa constitución o grupo carboxilo: .

Das reaccións co grupo OH saen os derivados que imos referir aquí: ésteres e anhídridos.

Os ácidos carboxílicos noméanse empregando a terminación oico ou ico, que se achega ó nome do

hidrocarburo de referencia:

CH3CH2CH3 Propano CH3CH2COOH Ácido propanoico

Exemplo Nome sistemático Nome común

HCOOH Ácido Metanoico Ácido fórmico

CH3COOH Ácido Etanoico Ácido acético

CH2=CHCOOH Ácido Propenoico Ácido acrílico

CH3CH=CHCOOH Ácido 2-butenoico

HOOCCOOH Ácido Etanodioico Ácido oxálico

Ácido bencenocarboxílico Ácido benzoico

Outro sistema de nomear consiste en supo-la molécula formada polo grupo carboxilo e u resto carbonaado.

Emprégase en poliácidos e ciclos.

Sales:

Os anións dos ácidos carboxílicos noméanse igual ca na Química Inorgánica, cambiando a terminación ico por

ato: ácido acético ión acetato acetato de sodio

CH3COOH (AcOH) CH3COO (AcO

) CH3COONa (AcONa)

Ésteres:

A diferenza entre un sal e un éster está na natureza do enlace ONa do exemplo, que é fundamentalmente

iónico, e o OCH3 (tamén do exemplo), que é maiormente covalente. Noméanse do mesmo xeito:

Exemplo Nome sistemático

HCOOCH3 Metanoato de metilo (ou formiato de metilo)

CH3COOCH2CH3 Etanoato de etilo (ou acetato de etilo)

CH2=CHCH2COOCH(CH3)2 3-butenoato de isopropilo

Benzoato de etilo

Propanoato de fenilo

O=

COH

O=

RCOH RCOOH

O=

RCOR’ RCOOH O

=

RCOCR’

O=

Ácidos carboxílicos ésteres anhidridos

COOH

O=

RCOH

O=

RCO

Na+

O=

RCOCH3

Ácido carboxílico Sal de ácido carboxílico éster

COOCH2CH3

OOCCH2CH3



Formulación 16

Anhídridos de ácido:

Os anhídridos proceden da condensación de dous ácidos carboxílicos por perda dunha molécula de auga entre

dous grupos carboxilo. Noméanse coma o/os ácidos de procedencia antepoñendo “anhídrido”.

CH3COOH + CH3COOH

Ácido acético

(CH3CO)2O

anhídrido acético

CH3CH2COOH + CH3CH2COOH

Ácido propiónico

(CH3 CH2CO)2º

anhídrido propiónico

CH2COOH

CH2COOH

Ácido succínico

CH2CO

CH2CO

anhídrido succínico

CH3COOH + CH3CH2COOH

Ác. Acético ác. propiónico

CH3CH2CO

CH3CO

anhídrido acético-propiónico

2.7- Funcións nitroxenadas: aminas, sales de amonio, amidas.

As aminas e os seus sales pódense considerar derivados do amoníaco, de aí que a nomenclatura sexa similar:

Amina Sal de amonio

NH3 amoníaco NH4+Cl

Cloruro de amonio

CH3NH2 metilamina CH3NH3 Cl Cloruro de metilamonio

CH3NH2CH3 dimetilamina (CH3)2NH2 Cl Cloruro de dimetilamonio

Hai tres tipos de aminas: primarias, secundarias e terciarias, segundo o número de hidróxenos substituídos:

Aminas primarias Aminas secundarias Aminas terciarias

C6H5NH2

Fenilamina (anilina)

(C6H5)2NH

difenilamina

(C6H5)3N

trifenilamina

CH3CH2CH2NH2

propilamina

CH3CH2CH2NHCH3

N-metilpropilamina*

CH3CH2CH2NCH3

N-etil-N-metil-propilamina

CH2=CH2NH2

vinilamina

CH2=CH2NHCH(CH3)2

N-isopropilvinilamina

CH2=CH2N(CH3)2

N,N-dimetilvinilamina

* Nas aminas secundarias e terciarias cóllese o radical máis complexo coma base e o resto de radicais noméanse

coma substituíntes sobre do nitróxeno.

As amidas son compostos que se caracterizan pola existencia dun enlace entre un nitróxeno e o carbono dun

grupo carbonilo (CO). Se hai dous distes enlaces a amida será secundaria, e se hai tres, terciaria.

CH3CONH2 C6H5CONH2 C6H5CONHCH3 CH3CONHC6H5 CH3CONHCOCH3

acetamida benzamida N-metilbenzamida N-fenilacetamida diacetamida

H2O

H2O

O

H2O

O H2O

+

+

CH3 O

=

RCOH

O=

RCONH2

O=

RCONHCH3

O=

RCONHCR

O=

Ácido amidas primarias amidas secundarias

O=

RCONCR

O=

R



Formulación 17

EXERCICIOS PRÁCTICOS

Nomea-los compostos: Formla-los compostos:

CH3CH2CHCH2Cl 3,5-dimetilheptano

HCCH propilamina

CH2=CHCHOHCH3 2-penteno

benceno

CH3CH2O

Na+ 2,4-hexadiinal

CH3CH=CHCH2COCH3 ciclohexano

CH3CH2CH2NH2 m-etilfenol

2-buten-1-ol

CH2=CHCH2CHClCH3 1,3-pentadieno

2-metiloctanato de etilo

(CH3)3COH 2-propanol

C6H5COOC6H5 alcohol isopropílico

CH3COOH 2-ciclopectil-3-heptenodial

C6H5CH2C6H5 acetona

HOOCCOOH ácido oxálico

CH3CHCOOH 3-nonen-1-ino

naftaleno

CH3CHCH2COOH 7-cloro-3-heptanona

CH3COCH2CH3 N,N-dietilpentanamida

H2C=CH2 vinilbenceno

CH2OH CH2OH ácido 2-aminopropanoico

NH2

CH3

OH

COOH CH3O

NH2

NH

CH3

Formulación e Nomenclatura - s · PDF filePrácticas de Química...

Documents

Transcript of Formulación e Nomenclatura - s · PDF filePrácticas de Química...