Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

8
1 Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14) Hauxe da Felixi buruzko azken lantxoa. Dena den, bukatu baino lehen eman diezaiogun begirada bat zenbait gertaerari. 1. Hasiera Balpardan zen Santurtzin, Balparda auzoan jaio zen Felix, 1911.01.30ean 2. Garaizabal konpainia Las milicias nacionalistasizeneko atalean esaten den moduan (http://www.belliludi.com/historia_aproximacion.html ): “La movilización de los milicianos nacionalistas vizcaínos fue también paulatina. El PNV de esta provincia se declaró el mismo 19 de julio a favor de la República y realizó sus primeros

Transcript of Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

Page 1: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

1

Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

Hauxe da Felixi buruzko azken lantxoa.

Dena den, bukatu baino lehen eman diezaiogun begirada bat zenbait gertaerari.

1. Hasiera Balpardan zen

Santurtzin, Balparda auzoan jaio zen Felix, 1911.01.30ean

2. Garaizabal konpainia

“Las milicias nacionalistas” izeneko atalean esaten den moduan

(http://www.belliludi.com/historia_aproximacion.html):

“La movilización de los milicianos nacionalistas vizcaínos fue también paulatina. El PNV de

esta provincia se declaró el mismo 19 de julio a favor de la República y realizó sus primeros

Page 2: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

2

llamamientos a la movilización. A este llamamiento “acudieron unos cinco mil

mendigoizales, que armados con escopetas de caza desfilaron en Archanda a las órdenes de

Ramón Azkue a primeros de agosto de 1936. (…) Al mismo tiempo, ANV proponía la creación

de unas Milicias Vascas Antifascistas y los del Jagi-Jagi se dividían entre intervencionistas y

no intervencionistas. Reunidos sus dirigentes en Durango, se impusieron los primeros y

comenzaron a movilizar a sus militantes. El Euzko Gudaroztea vizcaíno se creó el 25 de

septiembre al unificarse las compañías que se estaban organizando en los diferentes

acuartelamientos de la provincia y su comandante fue Ramón Azkue.

Tras la revista de Archanda el 4 de agosto, el PNV no envió a sus gudaris al frente hasta el

24 de septiembre. En esa jornada, partieron para el frente las primeras cuatro compañías de

infantería tras ser armadas gracias a una remesa de dieciseis mil fusiles checos con su

correspondiente munición y varios cientos de ametralladoras ligeras llegada de contrabando

en las jornadas inmediatamente anteriores. Estas primeras compañías (Kortabarria,

Etxeberria, Garaizabal y Zubiaur) formaron un ocasional batallón denominado Arana Goiri en

honor del creador del nacionalismo vasco que desfiló por Bilbao antes de partir al frente en

autobuses esa misma noche. Ya en Eibar, la unidad se dividió. La compañía Garaizabal y dos

secciones de la Zubiaur marcharon al frente de Marquina (alto de San Miguel de Elgoibar y

puerto de Urcarregui) en donde ya estaban dos o tres compañías socialistas, soldados del

Garellano, guardias de asalto y milicianos.”

1936ko irailaren 24an fronterantz abiatu zen Garaizabal konpainia beste konpainia batzuekin

batera.

Dakigunez, Elgoibarko San Migel-en, irailaren 25ean Felix eta beste zenbait kide,

Ziardamendin hil zituzten. Gorpuak Ziardamendin bertan geratu ziren.

3. Ziardamendi

Jakina dugunez, Ziardamendin, hilobi batean 4 eskeleto topa ziren.

DNAren analisiak egin ziren eta soilik bietan lortu zen DNA.

4. Informe de exhumación y análisis de los restos humanos recuperados en una fosa común en Ziardamendi (Elgoibar)

Identificación biológica El 24 de julio de 2013 y el 14 de octubre de 2013, remitimos al laboratorio Biomics de la Universidad del País Vasco las muestras indubitadas tomadas a los posibles familiares: Nombre del familiar Relación de parentesco Nombre de la víctima Javier Atutxa Olabarri 24-06-2013 hermano Sabino Atutxa Olabarri Angela Arbulu Bilbao 24-06-2013 hermana Félix Arbulu Bilbao

Page 3: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

3

Igone EtxeandiaPalacio14-10-2013 sobrina Miguel Palacio Gómez Xabier Gaubeka Aurre 14-10-2013 sobrino Eusebio Gaubeka Guibelondo Relación de familiares a los que se han tomado muestras (indubitadas) para análisis de ADN en relación a las víctimas de la fosa de Ziardamendi (Elgoibar) Informe de exhumación y análisis de los restos humanos recuperados en una fosa común en Ziardamendi (Elgoibar) Relación de muestras dubitadas de la fosa de Ziardamendi (Elgoibar) En fecha 18-01-2013 se toman muestras de dientes para estudio de ADN que se envían al laboratorio de Genética de la Universidad del País Vasco (UPV/EHU). Referencia Dientes Ziardamendi 01 36 y 37 Ziardamendi 02 38 y 48 Ziardamendi 03 18 y 27 Ziardamendi 04 17 y 18 En fecha 8 de enero de 2014, el laboratorio de genética emite informe técnico constituido por 12 folios en donde se estable la siguiente relación de parentesco biológico entre las muestras dubitadas (víctimas) y las indubitadas (familiares) (ver Informe): Dubitadas Indubitadas Ziardamendi 01 … Ziardamendi 02 Javier Atutxa Olabarri Ziardamendi 03 Xabier Gaubeka Aurre Ziardamendi 04 … Conclusiones De conformidad a todo lo anteriormente expuesto se pueden establecer las siguientes conclusiones: 1. En esta fosa fueron inhumadas cuatro personas masculinas de edad adulta joven cercana a los 20 años (entre 20 y 30 años). 2. Todos ellos presentan fracturas craneales perimortem por lo que su muerte puede ser considera de etiología médico legal violenta. 3. Los restos han experimentado una importante degradación como consecuencia de la acción directa del agua de lluvia y las raíces de la cubierta vegetal que ha corrosionado y debilitado su estructura. 4. No obstante lo anterior ha sido posible extraer ADN de los dientes y con ello establecer una relación de parentesco biológico entre dos de los individuos y las muestras de los familiares de referencia. 5. En concreto este análisis relaciona al Individuo 02 con Javier Atutxa Olabarri y al Individuo 03 con Xabier Gaubeka Aurre.

Page 4: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

4

6. De este modo las personas inhumadas en esta fosa corresponden a víctimas del batallón Garaizabal que fallecieron el 25 de septiembre de 1936.

Donostia, 10 de enero 2014

5. Ondorioak

Aipaturiko bi DNAren eta Angela Arbulu Bilbao-ren DNAren parekatuz, aurreko txostenak dioenez, horietakoak ez dagozkio Felix-i. Hortaz, soilik bi aukera daude:

1) Topatutako eta analizatutako baina ADN aurkitu ezin zirenekoak bi eskeleto dira.

Agian horietako bat Felix-ena izan liteke.

2) Ziardamendin topatu ezin zen beste hilobi batean geratu ziren beste bost

eskeletoetatik, bata Felix-i legokioke.

Kasu biak, antzekoak izan arren, desberdinak dira oso.

Hortaz, Ziardamendira itzuliko naiz berriz, bakarrik, osaba eta kideak hil zituzten lekuan

egongo, pagadian, eta bertan ondoko olerkia irakurriko:

Mendigoxaliarena

Mendi eze, ikurrin eder, azke nai zattut axian.

¡Amar gasteren lerdena makilla luzez bidian!

Mendi-bitxidor berdiok,

arin or duaz kantari: «Dana emon biar yako

matte dan azkatasunari».

Eta ixil dago arratsa Euzkadi'ko lur-ganian.

¡Amar gasteren lerdena makilla luzez bidian!

Gastedi orren didarra bai-dala didar zolija! Aberri baten samiñez

urduri dabil errija.

Azkatasun-goxalderuntz

Page 5: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

5

sugarra dira basuak. Sugarra basuak eta

zidar argija itxasuak.

¡Or duan ozte-aldrea aberri-minez kantari:

«Dana emon biar yako matte dan azkatasunari».

Gaste orreik goruntz duaz

abesti eta ikurriñez. Lañuan baño tiro otsak: bedartza dager odolez.

Ikaraz duaz usuak,

mendija dago ixillean, ¡Amar gasteren lerdena

bixitza-barik lurrean!

Eta illuntziko bakian norbattek darrai kantari: «Dana emon biar yako

matte dan azkatasunari».

(Lauaxeta, 1931)

(http://www.youtube.com/watch?v=-aSgjd6U-VA)

Baita ondokoa ere:

Ziardamendi

Uda azkena zan ogeta-amaseigarrenean

gudaren sua ta odola toki ontara eldu ziranean.

Gazte talde bat zetorren

pagadian gora; bulartsu zetozten, bai,

baña... nora? Entzun zan izkillu otsa;

ondorenean ama! deadarra. Ez zan zutik gelditu gazte bat bakarra.

Ziardamendi! Ziardamendi!

Page 6: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

6

Zure lurpean dira emeretzi gudari.

(Pako Larrañaga, ‘Pakol’ bertsolaria)

6. Azken hitzak eta eskerrak

Lehenago hona hemen oroimenezko kantu hau:

Izarren hautsa

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak,

burruka hortan iraungo duten zuhaitz ardaska gazteak

Izarren hautsa egun batean

bilakatu zen bizigai hauts hartatikan uste gabean

noizbait ginaden gu ernai

Eta horrela ibiltzen gera sortuz ta sortuz gure aukeran

atsedenik hartu gabe lana eginez goaz aurrera

kate horretan denok batera gogorki loturik gaude

Gizonen lana jakintza dugu

ezagutuz aldatzea naturarekin bat izan eta harremanentan sartzea

Eta indarrak ongi errotuz

gure sustraiak lurrari lotuz bertatikan irautea

ezaren gudaz baietza sortuz ukazioa legetzat hartuz

beti aurrea joatea

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak

burruka hortan iraunen duten zuhaitz ardaska gazteak

Beren aukeren jabe eraikiz ta erortzean berriro jeikiz

ibiltzen joanen direnak

Page 7: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

7

Ez daukanak ongi ohi daki

eukitzea zein den ona bere premiak bete nahirik

beti bizi da gizona

Gu ere zerbait bagera eta gauden tokitik hemendik bertan

saia gaitezen ikusten amets eroak baztertuz bertan sasi zikinak behingoz erreta

bide on bat aukeratzen

Gizonen lana jakintza dugu ezagutuz aldatzea

naturarekin bat izan eta harremanentan sartzea

Eta indarrak ongi errotuz

gure sustraiak lurrari lotuz bertatikan irautea

ezaren gudaz baietza sortuz ukazioa legetzat hartuz

beti aurrea joatea

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak

burruka hortan iraunen duten zuhaitz ardaska gazteak

Beren aukeren jabe eraikiz ta erortzean berriro jaikiz

ibiltzen joanen direnak

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak,

burruka hortan iraungo duten zuhaitz ardaska gazteak

Gertakizunen indar ta argiz gure ametsa arrazoi garbiz

egiztatuko dutenak

(Xabier Lete)

(http://www.youtube.com/watch?v=95mDuflUReg)

Eskerrik beroenak, behin eta berriz, ondokoei:

Page 8: Felix Arbulu Bilbao (segida eta bukaera-14)

8

a) Agote familiari, Bitorio-ri eta bereziki Jose Inazio zenari

b) Elgoibarko Felix Etxeberria-ri, bera izan da aspalditik Elgoibarren gai horren inguruan

mugitzen hasi zena

c) Etxebarriko Ahaztuen Oroimena elkarteari, bereziki Patxi eta Alberto-ri

d) Elgoibar 1936 elkarteari, bereziki Hodei eta Iñaki-ri

e) Jokin-i

f) Eztizen eta Iñaki-ri

g) Ziardamendin aritu ziren Aranzadi taldekoei, bereziki Francisco Etxeberria medikuari

h) Afera honetan aparteko laguntza ederra eman diguten guzti-guztiei

Ad Majorem Vasconum Libertatem

joseba felix tobar-arbulu (donejurgi)

Santurtzin, 2014.01.12