Experiencia de CTAEX en Proyectos con Plantas Aromáticas y Medicinales. Aproximación a Resultados...

25
Experiencia de CTAEX en Proyectos con Plantas Aromáticas y Medicinales. Lorena Zajara Serrano Responsable de proyectos Ctaex 13-06-12

Transcript of Experiencia de CTAEX en Proyectos con Plantas Aromáticas y Medicinales. Aproximación a Resultados...

Experiencia de CTAEX en

Proyectos con Plantas

Aromáticas y Medicinales.

Lorena Zajara Serrano

Responsable de proyectos

Ctaex

13-06-12

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Objetivos de proyectos PAM

Alternativa al tabaco en las zonas tabacaleras tradicionales

Estudio de especies aromáticas con aceite rico en omega 3

Empleo de aceites esenciales ricos en agentes activos y antioxidantes en el desarrollo de envases activos

Utilización de extractos en la elaboración de productos considerados Otros Medios de Defensa Fitosanitaria con propiedades fortificantes, insecticidas, fungicidas o herbicidas para una agricultura sostenible.

Investigación de efectos alelopáticos de especies PAM frente a las malas hierbas de los cultivos

Sustitución de aditivos conservantes en la elaboración de embutidos por aceites esenciales/extractos

Sustitución de la adición de metabisulfito durante la elaboración de vinos por aceites esenciales/extractos

Implantación y adaptación de PAM a nuevas zonas y mecanización mediante empleo de maquinaria ya existente

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Objetivos agronómicos

o Selección de las especies a estudiar

o Conocimiento del cultivo. Desarrollo de actividades

- Método de reproducción- Momento balsámico- Necesidades mínimas de agua - Nutrición- Plagas y enfermedades

o Incremento del rendimiento de las especie mediante técnicas de cultivos

- Densidad de plantación- Fertilización- Eficiencia del sistema de riego y aporte de agua

o Cultivo ecológico:- Aporte de compost- Colocación de plásticos- Uso de alternativas ecológicas (prevención y control plagas y enfermedades)

◘ Características físico-químicas de los suelos:

- Nutrientes disponibles- Materia orgánica- pH- Conductividad eléctrica- Textura

◘ Conocimiento de la parcela:

- Última nivelación- Pendiente- Encharcamientos- Reservorios de insectos

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Caracterización del suelo

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Selección de especies

Especies evaluadas desde el 2004

Buen porte y desarrollo vegetativo

Resistente a las condiciones climáticas y edáficas adversas

Resistente a plagas y enfermedades

Alto rendimiento en los principios activos de interés

SELECCIÓN DE ESPECIES

PLANTAS AROMÁTICAS Y MEDICINALES

Nombre común Nombre científico Nombre común Nombre científico Nombre común Nombre científico

Menta poleo Mentha pulegium L. Cardo santo Cnicus benedictus L. Meliloto Melilotus officinalis Pall.

Orégano verde Origanum vulgare L. ssp virens Acedera Rumex acetosa L. Diente de león Taraxacum officinale Weber.

Tomillo Thymus vulgaris L. Anís verde Pimpinilla anisum L. Lino Linum usitatissimum L.

Ruda Ruta graveolens L. Manzanilla común Matricaria chamomilla L. Lavandin Lavandula hybrida

Eneldo Anethum graveolens L. Hipérico Hypericum perforatum L. Tagetes Tagetes patula L.

Salvia Salvia officinalis L. Gataria Nepeta cataria L. Tomillo aceitunero Thymus zigis Loefl.

Cilantro Coriandrum sativum L. Jenjibre Zengiber officinale Rosc. Borraja Borogo officinalis L.

Romero Rosmarinus officinalis L. Flor de la pasión Passiflora incarnata L. Comino Cuminum cyninum L.

Salvia victoria Salvia farinacea Benth. Regaliz Glycyrrhiza glabra L. Estragón Tagetes lucida Cav.

Menta piperita Mentha x piperita Caléndula Calendula officinalis L. Angélica Angelica archangelica L.

Menta Mentha arvensis L. Serpentaria Cimifuga racemosa Stevia Stevia rebaudiana Bertoni.

Albahaca purple Ocinum basilicum L. Milenrrama Achillea millefolium L. Artemisa Artemisia annua L.

Albahaca citron Ocinum basilicum L. Valeriana Valeriana officinalis L. Equinacea Equinacea purpurea Moench.

Albahaca cannelle Ocinum basilicum L. Manzanilla romana Chamaemelum nobile L. Pelitre Tanacetum cinerariifolium

Orégano silvestre Origanum vulgare L Hisopo del anís Agastache foeniculum Eneldo Anethum graveolens L.

EquinaceaEchinacea angustifolia

Moench .Helenio Inula helenium L. Comino Cuminum cyninum L.

Equinacea Echinacea pallida Moench. Onagra Oenothera biennis L. Orégano Origanum vulgare L

Majorana Origanum majorana L. Hisopo Hyssopus officinalis L. Apio de montaña Levisticum officinale koch

Melisa Melissa officinalis L. Satureja Satureja hortensis L. Ajedrea Satureja montana L.

Artemisa Artemisia vulgaris L. Verdolaga Portulaca oleracea L. Amaranto Amaranthus L.

Cañamo Cannavis sativa L. Jara pringosa Cistus ladanifer L. Jara blanca Cistus albidus L.

Ctaex posee el título de productor de semillas

Multiplicación: por semillas y esquejes de tallo (menos esqueje de raíz)

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Obtención del material vegetal

Premisas planteadas en la propagación por semillas

Siembra directa o en bandejasFecha de siembra

Tipo de turba

Premisas planteadas en la multiplicación vegetativa

Tamaño de alveoloEmpleo de hormonas enraizantes

Tiempo de enraizamientoColocación de las bandejas

(lugar húmedo)

[email protected] - www.ctaex.com

Dormancia, las características de la semilla (ácido giberélico) y porcentaje de germinación

Ácido indolbutírico: favorece formación de raíces

Fungicida

Umbráculo

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Preparación del terreno

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Programación de la densidad de plantación

44.444 plantas/ha

66.666 plantas/ha

Densidad de plantación

Especie

Cosecha manual o mecanizada

Tipo de cosechadora

Tractor empleado para labores

EXCESIVA: Favorece el desarrollo de plagas y enfermedades

ESCASA: Problemas de malas hierbas

CONOCER EL

DESARROLLO MÁXIMO

DEL CULTIVO

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Implantación del cultivo

[email protected] - www.ctaex.com

Trasplante MANUAL

Trasplantadora de tres cuerpos con portabandejas

Trasplantadora de pinzas

(raíz desnuda)

Época de trasplante

Marzo-Abril

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Adaptación del cultivo a la zona

Moraleja

Zafra

Talayuela

Villafranco

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo. Fertilización

Capacidad productiva

Textura, composición y pH del suelo

Temperatura y humedad ambiental

Técnicas de cultivo:fertilización

Ensayo de fertilización

-Efecto sobre el crecimiento, el rendimiento vegetal y la composición del aceite esencial

-Fertilización en cobertera con dos dosis diferentes de abonado complejo soluble (fertirrigación)

- Fertilizante granulado soluble con contenido en nitrato amónico, sales de amonio, fosfatos, sales de calcio, potasio, magnesio y oligoelementos.

- Mediante cañón de tratamiento

Cultivo ecológico: emplear compost deresiduos de origen animal o vegetal ycertificado para agricultura ecológica

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo. Riego

1. Necesidades de la especie2. Sistema de riego3. Características del suelo (arenoso o arcilloso)

Calidad del agua

-Composición- Salinidad- pH- Metales pesados- Residuos

Ensayo de sistemas de riego

Efecto sobre el crecimiento, el rendimiento vegetal y lacomposición del aceite esencial

Comparación entre el riego por goteo y el riego porgravedad

Diseño en bloques dirigidos

Cálculo de las necesidades hídricas teóricas (condicionesclimáticas, características del suelo, estado fenológico ypropia adaptación del cultivo a la zona)

Manómetro

(0-100 centibares)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

07

/06

/20

10

14

/06

/20

10

21

/06

/20

10

28

/06

/20

10

05

/07

/20

10

12

/07

/20

10

19

/07

/20

10

26

/07

/20

10

02

/08

/20

10

09

/08

/20

10

16

/08

/20

10

23

/08

/20

10

30

/08

/20

10

06

/09

/20

10

cB

PIE GOTEO

Elevados contenidos de

humedad

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo: Plagas y enfermedades

Productos empleados(bibliografía)

Pueden alterar la composición química de las plantas y dejar residuos

Asociación de especies Rotación de cultivo Correcta densidad de plantación Eliminar plantas detectadas con ataque Eliminar hierbas marginales (reservorios de insectos)

Alternaria

Oidio

Roya

Crysolina america

Pulgones

Heliothis

Otras

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo: Plagas y enfermedades

AlternariaRamas secas

a muerte de

la planta

OidioManchas

parduzcas a

grasientas

RoyaPústulas

naranjas en

envés

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo: Control de malas

hierbas

CONTROL DE MALAS HIERBAS EN ECOLÓGICO

Gestión del suelo (realizando falsas siembras)Gestión de la cubierta vegetal (densidad de plantación)Siegas manuales y mecánicasEmpleo de plástico: evita escardas entre plantas y mantiene la humedad

CONTROL DE MALAS HIERBAS EN CONVENCIONAL

Herbicidas antes del trasplante: flora arvense de invierno de hoja ancha y estrechaBinadora múltiple: Después del trasplante y antes de la 3-4 hoja verdaderaBarra aporcadora: Se aporcan de nuevo las plantasEscardas manuales entre plantas dentro del surcoHerbicida de contacto entre filas con campana protectora (pulverización)

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Técnicas de cultivo: Control de malas hierbas

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

[email protected] - www.ctaex.com

Técnicas de cultivo: Control de malas hierbas

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Objetivos agronómicos

Trasplantadora acolchadora

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Seguimiento del cultivo

[email protected] - www.ctaex.com

Cosecha en tiempo seco y después de la evaporación del rocío

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Recolección

[email protected] - www.ctaex.com

Calidad de las plantas aromáticas viene determinada:

Elección del momento de recolección. Debe ser cuando la planta contenga mayor porcentaje de principios activos de interés (momento balsámico)

Manejo adecuado antes y después de la cosecha

Proceso de destilación o extracción adecuado

Momento balsámico: mayor producción vegetativa, e incremento de la cantidad y calidad de los principios activos

Normalmente coincide con el cambio de la fase de desarrollo vegetativo a la fase reproductivaCuando se recolectan las flores, en plena floración, antes de que se formen las semillasCuando se recolectan las semillas, antes de la maduración completa

En algunas especies la cantidad de principios activos varía a lo largo del día

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Recolección

Cosecha manual

[email protected] - www.ctaex.com

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Recolección

Cosechadora de ensilado del maízCosechadora de espinaca autopropulsada

Rabin o peine de corte

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Recolección

Glycyrrhiza glabra

Componente principal: Glicirricina

Usos: saborizante en industria alimentaria y farmacéutica, para fabricar

bebidas, golosinas y ,en farmacia, por sus propiedades antiulcerosas y

expectorantes.

[email protected] - www.ctaex.com

Arrancador de patatas

[email protected] - www.ctaex.com

EXPERIENCIAS EN PLANTAS AROMÁTICAS Y

MEDICINALES

Secado

La materia prima no debe comprimirse y no debe quedarse al sol para evitar la degradación y la fermentación

Reducir el contenido de agua

Artificiales: Estufa de aire forzadoNatural: en galpón (a la sombra y con aereación)

40 ºC5-15% de humedad

CTAEX les agradecesu atención, para más informacionno dude en contactar con nosotros