Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate · Unitatea Proiektua ..... 136 Ahozko hizkuntza ......

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak onetsia (2004-06-1)

Diseinua:Iturri

Maketazioa:Erein

Ilustrazioak:Ivan Landa

© Testua:Rosa Mari Arano

© Erein 2004. Tolosa Etorbidea 107 - 20018 Donostia

ISBN: 84-9746-187-8

L.G.:

Inprimategia:Grafman S.A. Gallarta (Bizkaia)

EUSKARA

Rosa Mari AranoTxingudi ikastolako irakasleen lankidetzarekin

123456LEHEN HEZKUNTZA

LEHEN ZIKLOA BIGARREN ZIKLOA HIRUGARREN ZIKLOA

4

Aurkibidea

1. Unitatea

Proiektua .......................................................................... 8

Ahozko hizkuntza .................................................................... 10

Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 20

Kirol hizkuntza .................................................................... 21

Bertsoak ............................................................................ 27

Atsotitza ............................................................................ 29

Hizkuntza idatzia .................................................................... 31

Eskemak ............................................................................ 31

Ulermena .......................................................................... 34

Ortografia .......................................................................... 58

Liburutegia ............................................................................ 63

2. Unitatea

Proiektua .......................................................................... 68


Eztabaida .......................................................................... 70

Kirol hizkuntza .................................................................... 85

Bertsoak ............................................................................ 91

Atsotitza ............................................................................ 94



Iritzi gutuna ........................................................................ 98

Ortografia .......................................................................... 125

5

3. Unitatea

Proiektua .......................................................................... 136


Liburu foroa ........................................................................ 138

Lagunarteko hizkera .............................................................. 146


Bertsoak ............................................................................ 155

Atsotitza ............................................................................ 157


Erreseina ............................................................................ 158

Ortografia .......................................................................... 186

4. Unitatea

Proiektua .......................................................................... 192


Lagunarteko hizkera .............................................................. 194

Bertsoak ............................................................................ 198


Atsotitza ............................................................................ 206


Azalpen testua .................................................................... 207

Ortografia .......................................................................... 229

Berrikusketa

Ortografia .............................................................................. 236

Testuen ulermena .................................................................... 243

Ekoizpena .............................................................................. 247

Esapideak zuzentzen ................................................................ 249

7

1. IKASTUNITATEA

Eman begiraldi bat unitateari, eta planifikatu lana.Ikastunitate honetan honako hauek ikasiko dituzu:

Ahozko azalpena.

BURUTZEKO EPEA...

Eskemak egiten.

BURUTZEKO EPEA...

Kirol-hizkuntza. Eskubaloian euskaraz aritzeko hizkuntza.

BURUTZEKO EPEA...

Hizkuntzei buruz hitz egiten. Euskalkiak.

BURUTZEKO EPEA...

Bertsoak. Frantsez euskaldun bat.

BURUTZEKO EPEA...

Atsotitza. Jakiteak ez du ogirik jaten.

BURUTZEKO EPEA...

8

Ikasgelan, gehienetan, irakasleak ematen ditu azalpenak. Baina zer iruditzenzaizue oraingoan zuek irakasle bihurtzea? Azalpenak zeuek ematea ikaskideei?

Ingurunearen ezaguera-arloan ikasten ari zareten gairen bat har dezakezueazalpen horiek emateko: makinak, makinen asmatzaileak, gaien egoerak, lan-sektoreak, komunikabideak, bizitza aitzin aroan, basoak, elikadura...

Gai horren inguruan informazioa jaso eta ikaskideei azaldu ahal diozue.

Azalpenak emateko asko jakin behar da gaiari buruz, eta informazioa bildubehar da. Informazioa biltzeko modu bat eskemak egitea da.

Gaiari buruzko informazioa jasotzeko eskemak egiten ikastea proposatzendizuegu. Eskema horiek ahozko azalpena egiteko orduan ere erabil ditzakezue,eskemaren laguntzaz errazago ulertuko baitute ikaskideek gaia. Hortaz, unita-te honetan gai bati buruzko ahozko azalpena egiten ikastea proposatzen dizue-gu batetik, eta bestetik, eskemak egiten ikastea, informazioa jasotzeko etaazaltzeko baliabide egokiak izan daitezkeelako. Zer iruditzen zaizue?

1. PROIEKTUA

PROIEKTUAK GURE EGOERARA EGOKITUKO DITUGU:

Zer gai aukeratuko dugu azalpenerako? Ingurumenaren ezagueraren alorrekoa?Beste alor batekoa?

Gai beraren azalpena emango dugu guztiok? Gai bat baino gehiago azaldukoditugu? Gai orokor bat hartu, taldeka banatu eta gai horren atalak landuko ditutalde bakoitzak?

Nori zuzenduko diogu azalpena? Ikaskideei? Gaiaz interesa duten ikasle guztiei?Ikasle txikiagoei?

Aurrez aurre izango ditugu ikasleak? Bideoz grabatuko dugu, nahi duteneanikus dezaten?

Entzuleak azalpena hobeto uler dezan, banatuko dugu entzuleen artean eske-marik? Gardenkiak erabiliko ditugu azalpenaren eskema azaltzeko?

9

PROIEKTUARI BURUZKO ALDAKETAK:

GAIA: ...............................................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

NORI AZALDUKO DIOGU:.........................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

ZERTARAKO: ......................................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

10

ZER DAKIGU AZALPENEN INGURUAN?

Ahozko azalpenen komunikazio-egoera zein den argituko dugu galdekizun honen bidez:

Erantzun:

1. Azalpenak ematen dituenak nolako jakintza maila izan behar du hitz egiten duengaiaren inguruan? Nahiko maila handia, ala askorik jakin ez arren ez zaio axola?Zergatik?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

2. Zertarako ematen dira azalpenak? Informazio zehatza emateko, ondo pasaraz-teko, konbentzitzeko, aginduak emateko...?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

3. Azalpena entzuten ari denak azalpen-emaileak baino gehiago ala gutxiago jaki-ten du, normalean, gaiaz? Zer interes izaten ditu hartzaileak?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

4. Zer euskarri edo zer baliabide grafiko erabil daiteke azalpenak hobeto ulertarazteko?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

AHOZKO HIZKUNTZA

AZALPENAK EMATEN

11

Anek eta Aintzanek honako bi eskema hauek erabili dituzte EUSKALKIEI buruzko azal-pena emateko. Irakurri.

1. AZALPENAREN ESKEMA

2. EDUKIAREN ESKEMA

EREDUAK AZTERTZEN

EUSKALKIAK• DEFINIZIOA

• MOTAK

• ADIBIDEAK

Euskarak herrialdeka dituen aldakiak

Bizkaiera

Eskuekaz egingo dot

Gipuzkera

Eskuekin egingo det

Nafarrera

Eskukin eginen dut

Lapurtera

Eskuekin eginen dut

Behe-nafarrera

Eskuekila eginen dut

Zuberera

Eskueki eginen dut

EUSKALKIAK

BizkaieraGipuzkeraNafarreraLapurteraBehe-nafarreraZuberera

Bilbo

Gasteiz

Donostia

Baiona

Iruñea

Donibane-Garazi Maule

12

Eskema horien laguntzaz honako azalpenak eman dituzte biek. Irakurri eta eran -tzun egiten zaizkizun galderei:

Hortaz, edozein hizkuntzatan, herrialdeka sortzen diren aldakiei dialekto deitzenzaie. Euskararen dialektoei euskalki ere deitzen zaie.

�

AINTZANEK

Nik euskalkiei buruz hitz egingodizuet. Gardenki honetan adie-razten dizuet azalpenean jarrai-tuko dudan eskema. Lehen bizi,zer den euskalkia adieraziko dut,gero dauden euskalki-motenberri emango dizuet, eta bukatze-ko, euskalki ezberdinetako adibi-deak ikusiko ditugu.Beno hasiko naiz bada, guztiokdakigunez, hizkuntza berakherrialde batetik besteraezber dintasunak izaten ditudoinuan, hizkuntzaren formetan,ahoskatzeko moduetan, eta abar. Adibide bat jartzearren, argidago, andaluz batek, katalan batek edo madrildar batek ez dutela berdin egiten gaz-telaniaz. Euskaraz ere beste horrenbeste gertatzen zaigu, gernikar batek, mauletarbatek edo tolosar batek ez dute euskara berdina erabiltzen. Ahoskera, doinua etahizkuntza forma asko ez dira berdinak.

BizkaieraGipuzkeraNafarreraLapurteraBehe-nafarreraZuberera

Bilbo

Gasteiz

Donostia

Baiona

Iruñea

Donibane-Garazi Maule

Dauden euskalkieninguruan sailkapenasko egin dira. Bai -na, guk ondoko seieuskalki hauek be -reiziko ditugu:

13

Mapan ikus dezakegunez, bizkaiera Bizkaian, Gipuzkoako mendebaldean etaArabako herrialde batzutan egiten da. Gipuzkera, Gipuzkoan eta Nafarroako ipar-mendebaldeko zenbait herritan. Nafarrera, Nafarroako iparraldean eta Gipuzkoa koekialdean egiten da. Lapurtera, Lapurdiko mendebaldean. Behe-nafarrera, NafarroaBeherean, Lapurdiko ekialdean eta Nafarroako ipar-ekialdean. Zuberera Zuberoan.

Adibide gisa, esaldi bera euskalki ezberdinetan nola esaten den ikusiko dugu:

Bizkaieraz: Amagaz behar egingo dotGizpuzkeraz: Amakin lan egingo detNafarreraz: Amakin lan eginen dutLapurteraz: Amakin lan eginen dutBehe-nafarreraz: Amakilan lan eginen dutZubereraz: Amaki lan eginen deitzüt

ANEREN AZALPENA

Ba euskalkiak dira euskarazko dialektoak eta daude sei eta dira bizkaiera, lapur-tera, gipuzkera eta Zuberoakoa, nola deitzen da? ba Zuberera eta beste biak babehe-nafarrera eta nafarrera eta egiten dira Nafarroan eta Nafarroa Beherean.Eta bestea egiten da hemen Bizkaian eta Gipuzkera ba Gipuzkoan eta lapurtera,hemen horiz…Adibidez: Bizkaieraz: Amagaz behar egingo dotGizpuzkeraz: Amakin lan egingo detNafarreraz: Amakin lan eginen dutLapurteraz: Amakin lan egi-nen dutBehe-nafarreraz: Amakilan lan eginendutZubereraz: Amaki laneginen deitzüt

14

Bi azalpenak konparatuko ditugu. Bietan ematen den informazioa eta informaziohori emateko erabiltzen dituzten hizkuntza baliabideak aztertuko ditugu.Horretarako, galdera hauei erantzungo diezu:

1. Zer informazio ematen da bi testuetan, hots, zertaz hitz egiten da?

Aintzaneren testuan: ........................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Anaren testuan: .....................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

2. Aintzanek hasieran sarrera egiten du. Sarrera horretan zer adierazten du?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

3. Zertarako balio du sarrera horrek?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

4. Halako sarrerak laguntzen al dute testua hobeto ulertzen?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

�

15

5. Azalpenak ematen hasteko zer esapide erabiltzen du Aintzanek? Eta Anek?Zer beste esapide erabil daiteke?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

6. Euskalkien sailkapenaz hitz egiten hasteko, zer esapide erabiltzen duAintzanek? Eta Anek? Zer beste esapide erabil daiteke?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

7. Aintzanek euskalki bakoitza mapan kokatzen du, eta kokalekua adierazteko hitzbereziak erabiltzen ditu. Nola egiten du Anek? Bietatik zein iruditzen zaizu ego-kiagoa era horretako azalpen bat emateko?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

8. Aintzanek, adibideak ematen hasteko, sarrera egiten du. Kopia ezazu sarrera.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

9. Anek ere azaldu ditu adibideak. Egin al du sarrerarik adibideekin hasteko?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

10. Zer esapide erabiliko zenuke zuk adibideen sarrera egiteko?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

16

11. Zer azalpen ulertzen da hobeto?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

12. Zer baliabide grafiko erabiltzen dituzte batean zein bestean azalpena hobetoulertzeko?

Aintzanerenean, ....................................................................................................

...............................................................................................................................

Anerenean, ............................................................................................................

...............................................................................................................................

Azalpenetan erabil daitezkeen hizkuntz baliabideak aztertuko ditugu ondorengo arike-ten bidez.

Elikagaiei buruzko azalpen batetik ateratako esapideak dituzu ondorengo hauek;sailka itzazu azalpenaren zein unetan erabili daitezkeen eta zertarako balio dutenkontuan hartuta:

• Azalpena elikagaiei buruzkoa izango da• Adibide gisa hona hemen...• Ni aukeratu dudan gaia azalpenerako elikagaiena da• Nire gaia elikagaiena da• Azter ditzagun zenbait adibide• Esandakoaren adierazgarri adibide batzuk ikusiko ditugu• Nik elikagaiei buruz hitz egingo dizuet• Goazen bada elikagai-motak ikustera• Orain, elikagai-motak ikusiko ditugu• Eskeman adierazi bezala, 2. puntuaz hasiko gara, hau da...• Nire azalpenean honako gai hauek aztertuko ditut• Azalpenean ondorengo gai hauek jorratuko ditut• Eskema honetan azaltzen dizuedan bezala, lehenbizi, zeri deritzogun elikagaia

adieraziko dut. Ondoren, elikagai-motak aztertuko ditut, eta bukatzeko...• Eskeman ikusten dugunez, lehenengo elikagaien definizioa emango dut• Lehenengo zer den elikagaia azalduko dut. Gero, dauden elikagai-moten ingu-

ruan hitz egingo dut, eta azkenik...

AZALPENAK EMATEKO ESAPIDEAK

�

17

SARRERAN gaia aurkezteko

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

SARRERAN zer gairi buruz hitz egingo den adierazteko

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

AZALPENEAN zehar gai berri bati buruz hitz egiten hasteko

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

AZALPENEAN adibideekin hasteko

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Konturatuko zinen adizki mota bat baino gehiago erabiltzen dela azalpenaren nondiknorakoak azaltzerako. Ariketa hauen bitartez adizki horiek aztertuko ditugu.

Hona hemen Aintzaneren SARRERA. Azpimarra itzazu erabiltzen dituen adizkiak:�

Nik euskalkiei buruz hitz egingo dizuet. Gardenki honetanadierazten dizuet azalpenean jarraituko dudan eskema.Lehenbizi, zer den euskalkia adieraziko dut, gero dauden eus-kalki-moten berri emango dizuet, eta bukatzeko, euskalkienadibideak ikusiko ditugu.

18

Honako zerrenda honetan dauden adizkietatik zein agertuko dira sarreran? Azpima -rra itzazu:

Hemen dituzu esaldiaren hasierako eta bukaerako hitzak, osa itzazu esaldiak adibi-deari jarraituz.

Adibidea:

Zenbat ........................................................... adieraziko dizuet

Zenbat ........ animalia-mota daudeN ........... adieraziko dizuet

1. Non ........................................................... azalduko dut

2. Zer.............................................................. adieraziko dizuet

3. Zein ............................................................ adieraziko dizuet

4. Zergatik ...................................................... azalduko dut

5. Nongoa ...................................................... aztertuko dut

6. Noren ......................................................... aztertuko dut

7. Nondik........................................................ jorratuko dut

8. Nola............................................................ ikusiko dugu

9. Norekin....................................................... esango dizuet

10. Nork ......................................................... jakingo dugu

Adieraziko dizuet, hitz emango dizuet,

jokatuko ditut, azalduko dizuet, hitz egingo dut,

aztertuko ditut, jorratuko ditut, berri emango dizuet,

erosiko dut, esango dizuet.

�

�

Azalpena eman baino lehen, ongi prestatu behar da, horretarako honako urrats hauekjarraitu behar dituzu:

1. Zeri buruzko azalpena emango duzun zehaztu behar duzu, hots, gaia aukera-tu behar duzu.

2. Azalpenaren eskema orokorra zehaztu behar duzu.

3. Eskemak osatzeko informazioa bildu behar duzu: entziklopedietan, kontsultaliburuetan, CD-etan, interneten...

4. Kontuan izan unitate honetan eskemen inguruan ikasitakoa.

5. Gogora ekarri informazioa biltzeko 5. mailan ikasi zenituenak.

6. Grafikoek eta eskemek entzuleari azalpena ulertzen lagunduko diote.

Dena prest baduzu, azalpenarekin hasi.

19

AZALPENA EMAN AURRETIK GOGOAN HARTU

20

Azalpenak ematen ikasteko erabili ditugun testu-ereduetan euskalkiak zer diren etazenbat euskalki dauden agertzen zen.

Hemen duzu zotz egiteko abesti bat bizkaieraz. Irakur ezazu eta erantzun galderahauei:

1. Nola dakizu abesti hau batua ez den beste euskalki batean dagoela?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

2. Jar itzazu batuaz, zure ustez bizkaieraz dauden hitzak:

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

HIZKUNTZEI BURUZ HITZ EGITEN

�ATXIA MOTXIA

Atxia motxia perolipan,nire semea errotan.Errotara ninoiala,topa neban asto bat,kendu neutsan buztan bat,ipini neutsan beste bat;errota txikinak klin klan.

Atxia motxia perolipannire semea errekan.Errekara ninoialatopa neban erbi bat,kendu neutsan begi bat,ipini neutsan barri bat;erreka txikinak plis plast

21

Ikus ezazue telebistaz emandako eskubaloi-partida baten zati bat, eta apunta itzazuesatariak erabiltzen dituen hitz teknikoak.

Hona hemen eskubaloian erabiltzen diren zenbait hitz tekniko. Jar ezazu marrazki-ko zuriuneetan adierazten duen hitzari dagokion zenbakia:

KIROL HIZKUNTZA

ESKUBALOIAN EUSKARAZ ARITZEKO HIZKUNTZA

1. Alboko marra

2. Ate-area

3. Erdiko marra

4. Hondoko marra

5. Penalty puntua

6. Jaurtiketa libreko area

7. Zutoina

8. Atea

9. Langa

�

22

Biribil itzazu eskubaloian jokatzen duten jokalariei ematen zaizkien izenak:

Lot ezazu hitz bakoitza dagokion marrazkiarekin:

�

�

Pibota, defendatzailea, antolatzailea, aurrelaria,

atzelaria, atezaina, basea, erdilaria, hegalekoa.

1. Alboko sakea

2. Ateko sakea

3. Atzetiko pasea

4. Eskumuturrezko pasea

5. Pase zuzena

6. Murgileko tiroa

7. Tiro loratua

8. Urratsak

9. Oina

10. Area zanpatzea

23

Aukeratu, honako esapide hauetatik, eskubaloian aritzeko proposamena egitekoegokien iruditzen zaizun esapidea.

Proposamen horri baiezkoa edo ezezkoa eman diezaiokezu. Sailkatu:

Jolastuko gara eskubaloian?

Jolasten eskubaloian?

Egiten dugu eskubaloian?

Egingo al dugu eskubaloian?

Jokatuko al dugu eskubaloi partida bat?

Egingo al di(n)agu eskubaloian?

Ibiliko gaitun/k eskubaloian?

�

�• Hori egina zegon/k!

• Bai horixe!

• Oraintxe bertan!

Baietza ematekoak Ezetza ematekoak

• Ezta pentsatu ere!

• Ez horixe!

• Bai zera!, beti eskubaloian!

24

Zein esapide erabiltzen duzue?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Honako esapide hauetatik bi ez beste guztiak baloia eskatzeko edo/eta baloia joka-lariz aldatzeko erabil daitezke:

Aurreko ariketako esapide batzuk oso haserre gaudenean erabiltzen dira. Zein?Kopia itzazu.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

• Pasaidan/k bakarrik nagon/k eta!

• Pasazan/k zanpatzera noan/k eta!

• Pasaion/k atezainari!

• Pasazan/k polikiago!

• Pasazan/k azkar!

• Erdira ezan/k baloia behingoz!

• Pasazan/k aprobetxategi halako hori!

• Pasazan/k behingoz, memelo hori!

• Hurrengoan erdirazan/k hobeto, asta kirten hori!

• Baina erraza baino errazagoa zen eta!

• Baina, erraza baino errazagoa huan eta!

BALOIA ESKATZEKO

�

�

�

25

Hona hemen bi egoera; ikasi dituzun esapideen artetik jar itzazu egokienak globoenbarruan.

Hona hemen jolasteko proposamena egiteko hiru esapide. Zertan dira desberdin?

Esapide horietatik zeinek balio du neska bati jolasean aritzeko proposamena egiteko?

...............................................................................................................................

Esapide horietatik zeinek balio du mutilari proposamena egiteko?

...............................................................................................................................

�

�Eskubaloi jokalari bat beste bati

baloia pasatzeko eskatzen Jolasteko proposamena egiten

EGINGO AL DUGUESKUBALOIAN?

EGINGO AL DINAGUESKUBALOIAN?

EGINGO AL DIAGUESKUBALOIAN?

26

Nola eskatuko liekete elkarri neska-mutil hauek baloia erdiratzeko? Kopiatu globoanbakoitzak erabil dezakeen esapidea.

• ERDIRA EZAZU BALOIA BEHINGOZ!

• ERDIRA EZAN BALOIA BEHINGOZ!

• ERDIRA EZAK BALOIA BEHINGOZ!

Euskaraz, pertsonen arteko tratamendua bi eratara egin daiteke: ZUKA edo HIKA(HITANOA erabiliz).

ZUKA lagunartean nahiz beste edozein egoeratan erabil daiteke.

HIKA edo HITANOA lagunartean, jolas-giroan, konfiantza-giroan... erabil daitekebakarrik, egoera informaletan. Neskei zuzentzean era batera erabiltzen diraadizkiak, mutilei zuzentzean beste era batera

Euskal Telebistako film, marrazki bizidun edo beste sailen batean entzun duzu inoizhika erabiltzen? Adi egon eta adierazi zein saiotan eta zein egoeratan hitz eginduten hika.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

�

�

GOGOAN HARTU!

27

Irakurri bertso hauek, ezagutzen ez dituzuen hitzen esanahia argitu, eta kontatuguztion artean zer gertatu zitzaion frantses euskaldun gizon horri. Ondoren, entzuneta kanta itzazue bertso hauek:

�

BERTSOAK

ZORTZIKO HANDIA

1Frantses euskaldun bat etorri zaitipinitzeko bertsuakdeklaratuaz haren etxeangertatu diren kasuak;denak ez dira errazak bainaesango ditut batzuakargitasuna ematen baditgure Jaun amorosuak

2Nere barrengo sentimenduaknahi ditut adierazi,zer estadutan gelditu naizeninork nahi badu ikasi;izarra baino ederragokoandrea joan zait ihesiorain bi urte aldegin zidan, geroztik ez dut ikusi.

3Hogeita hamar urte daukazkitoraindik franko gaztia,eta andreak bi gutxiagohau bizimodu tristia!Hark neri egin dizkidan gauzakesatekoak ez tiatxurrero batek engainatutaeraman dit emaztia.

4Txurrerua’re lan zentziluada asko irabazteko,horrek beinipin ez du egitenmantendu eta jazteko;andrearekin elkar hartutani modu hontan uztekobi kristau gaizto nahikoak dirabazter guztiak nahasteko

5Ni emazteak utzi ninduenestadu triste batean,beste batekin aldegin zidanhainbat beretzat kaltean;txurruak janaz ederki dabildiruak ahitu arteanzer esan behar ote dit neri Josefatara joatean?

6Txurrero hori zer gizona dansinistu entzun deguna:lan egiteko gogoa faltaeta mingaina leguna;bedeinkatua izan dedilaaldegin zuten eguna, gizarajuak harrapatu dubere moduko laguna.

FRANTSES EUSKALDUN BAT

TXIRRITA

28

Hona hemen kantatu duzuen bertsoaren lehenengo bi bertsoak. Azter itzazu ber -tsook, eta erantzun honako galdera hauei:

GALDERAK:

1. Zenbat lerro ditu bertso bakoitzak?

...............................................................................................................................

2. Zenbat silaba?

...............................................................................................................................

3. Zenbat puntu?

...............................................................................................................................

4. Zein dira bertso bakoitzeko oinak?

...............................................................................................................................

5. Nola deitzen zaie halako bertsoei?

...............................................................................................................................

6. Ba al dute kopla handien antzik? Zertan?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

1Frantses euskaldun bat etorri zaitipinitzeko bertsuakdeklaratuaz haren etxeangertatu diren kasuak;denak ez dira errazak bainaesango ditut batzuakargitasuna ematen baditgure Jaun amorosuak

2Nere barrengo sentimenduaknahi ditut adierazi,zer estadutan gelditu naizeninork nahi badu ikasi;izarra baino ederragokoandrea joan zait ihesiorain bi urte aldegin zidan, geroztik ez dut ikusi.

�

FRANTSES EUSKALDUN BAT

29

�Animalien izenekin jolastuko gara. Nola? Lehen adibidea ikusi ondoren ez zaizuenekeza gertatuko ondorengoekin beste horrenbeste egitea:

LEHOIA berak du oihaneko koroia

ELEFANTEA ........................................................... tea

ZEZENA .................................................................. ena

TXINGURRIA .......................................................... rria

LEGATZA ................................................................ atza

TXIMELETA ............................................................ eta

ZOZOA .................................................................... oa

Jakiteak ez du ogirik jaten.

Irakur ezazu honako egoera hau, eta erantzun ondoren egiten den galderari:

ATSOTITZA

Josuk Ingurunearen ezagueran digestio apa-ratuaren funtzionamendua nolakoa denikasi behar du, baina hori ikastea denboragaltzea dela iruditzen zaio. Bere anaia nagu-siarekin elkarrizketa hau izan du:– Zergatik jakin behar dut nola funtziona -tzen duen ikusi ere egiten ez dudan gauzabatek? Gainera, ni ez naiz izango inoiz medi-kua, gaixotasunekin zerikusia duen ezer ezzait gustatzen eta!– Ikas ezak, ikas ezak jakiteak ez du ogirikjaten eta!

30

Zer esan nahi du atsotitz honek?

• Zenbat eta gehiago jan, orduan eta gehiago jakiten dela.

• Zenbat eta gehiago jakin, ogi gutxiago jaten dela.

• Zenbat eta gehiago jakin, hainbat eta hobeto dela.

Bil zaitezte binaka, eta asma ezazue atsotitz hau erabiltzeko moduko egoera bat.Azaldu gelakideen aurrean.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate · Unitatea Proiektua ..... 136 Ahozko hizkuntza ......

Documents

Transcript of Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate · Unitatea Proiektua ..... 136 Ahozko hizkuntza ......